Πατρα 1947 - 1964_φωτογραφικη διαδρομη

ΠΑΤΡΑ 1947-1964

ΜΙΚΡΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ

ΣΥΛΛΟΓΗ Ν. Ε. ΤΟΛΗ

ΠΑΤΡΑ 1947-1964

ΜΙΚΡΗ ΦΩΤΟΓΡΑΦΙΚΗ ΔΙΑΔΡΟΜΗ

ΣΥΛΛΟΓΗ Ν. Ε. ΤΟΛΗ

ΕΙΣΑΓΩΓΗ Χ. Α. ΜΟΥΛΙΑΣ

ΕΞΑΝΤΑΣ

«Η πόλις θά σέ ακολουθεί...

Πάντα στην πόλη αύτη θά φθάνεις...»

«Όσοι γεννηθήκαμε στην Πάτρα, την αγαπούμε οπωσδήποτε. Δέν άρκεί, όμως, τούτο. Πρέπει

νά τήν αγαπούμε καί γιατί αξίζει την αγάπη μας... Ή Πάτρα έχει έναν ορίζοντα πού είναι κλειστός

καί ανοιχτός. Ανοιχτός είναι, ειδικότερα, προς τή δύση. Κι αυτό είναι ψυχικά σημαντικό. Όταν

φεύγει ή ημέρα, δέν κλείνει τό φως της, τόν ήλιο της, μιά πόρτα ορθωμένη εμπρός μας ώς σκοτεινό

εδαφικό τείχος. Ή ημέρα φεύγει προς τό άπειρο, τό θαλασσινό άπειρο, καί πάει κι ή ψυχή μαζί της

καί ταξιδεύει. Άλλα μόνο προς τή δύση έχει ή Πάτρα τόν ορίζοντα ανοιχτό. Προς όλες τίς άλλες

κατευθύνσεις ή ματιά μας σταματάει σέ κάτι τό «πεπερασμένο», ασκείται από τά μικρά μας χρόνια

στό «συγκεκριμένο», στή μορφή, σέ κάτι τό πλαστικά δεμένο. Ή ανατολή του ήλιου σημειώνεται

πάντοτε με τό πρόσταγμα της αδρά χαραγμένης φυσιογνωμίας του τοπίου. Μέ τήν ανατολή πρέπει

νά σηκωθούμε καί νά δημιουργήσουμε. Μέ τή δύση μπορεί ή ψυχή νά όνειρευθεί...»

Στέφ. Θωμόπουλου: Ιστορία της πόλεως Πατρών,

έκδ. β' Κ.Ν. Τριαντάφυλλου (Πάτραι 1950).

Πρόλογος: Παναγιώτη Κανελλόπουλου

Δέν αξίζει όμως τήν αγάπη μας ή Πάτρα μόνο γιά τόν ορίζοντα της, άλλα καί γιά τίς γνωστές

καί άγνωστες πτυχές του παρελθόντος της, είτε εγγίζουν τήν καθημερινότητα, πού πολλοί

τήν προσπερνούν αδιάφορα, είτε πρόκειται γιά στιγμές μέ ιστορική σημασία. Διότι καί ή

καθημερινότητα είναι μέρος της ιστορικής μνήμης καί σέ πολλές περιπτώσεις πιό σπουδαίο

άπό ά λ λ α « ε π ί σ η μ α » γ ε γ ο ν ό τ α , πού σ κ ό π ι μ α ή α θ έ λ η τ α μ ε γ α λ ο π ο ι ο ΰ ν τ α ι καί

παραμορφώνουν τήν αλήθεια.

Οι φωτογραφικές μαρτυρίες πού παρουσιάζονται στό λεύκωμα αυτό επελέγησαν ανάμεσα

σέ πολλές άλλες, μέ κριτήριο ότι αποτελούν πρωτογενές υλικό. Προέρχονται δέ άπό τήν

πλούσια συλλογή τοΰ Νίκου Τόλη, ο οποίος μέ «επιστράτευσε» πάλι νά προλογίσω, αυτή

τή φορά γιά τήν πόλη πού «...τα μάτια μου στό σκότος καί στό φως εκεί πρωτάνοιξα...»

Άπό τήν ίδια συλλογή προήλθε καί ένα άλλο λεύκωμα, τό όποιο εκδόθηκε πέρυσι καί

φέρει τόν τίτλο Εικόνες τής 'Ελλάδος 1944-1958.

Δημιουργοί των φωτογραφιών πού ακολουθούν είναι ό Δημήτρης Τριαντάφυλλου, οί

Φώτης καί Τάκης Φλώρος καί οί αδελφοί Μεγαλοκονόμου, προικισμένοι φωτορεπόρτερ

πού μέ τό ταλέντο τους, τήν προσωπική τους ευαισθησία καί τήν τολμηρή τους φαντασία,

διέσωσαν πολλά ίχνη άπό τό απαλό φίλημα του χρόνου στό πρόσωπο αυτής της πόλης. Δέν

είναι ή μηχανή πού καδράρει καί διασώζει τήν στιγμή καί συλλαμβάνει τήν λανθάνουσα

ουσία του χώρου καί των ανθρώπων, άλλα ή προσωπική ματιά του φωτογράφου. Σ' έναν

αμείλικτα μεταβαλλόμενο κόσμο δέν μπορείς νά ατενίσεις τό μέλλον άν δέν κοιτάξεις τό

παρελθόν, καί οί χ ρ ο ν ι κ ά παγωμένες στιγμές τοΰ χτες είναι ξ ε χ ω ρ ι σ τ ά ιστορικά

ντοκουμέντα σήμερα πού κυριαρχεί ή εικόνα.

Ή θεματογραφία είναι στό σύνολό της ανθρωποκεντρική. Όλες οί σκηνές είναι γεμάτες

ζωή, ενώ απουσιάζουν χ α ρ α κ τ η ρ ι σ τ ι κ ά οί κατασκευασμένες (τεχνητές) εικόνες. Ή

προσωπική ζωή ταυτίζεται μέ τό έμψυχο σώμα της πόλης καί ή δύναμη τοΰ μύθου της μέ

τόν προσωπικό μΰθο καθενός.

7

Είναι εικόνες μιας όμορφης πόλης, πού διεγείρουν την μνήμη των παλαιών Πατρινών καί έξάπτουν τήν περιέργεια τών νεωτέρων. Έχουν όμως ενδιαφέρον καί γιά όσους δέν είναι Πατρινοί, διότι μαρτυρούν γιά τό άρωμα μιας εποχής καί τήν καθοριστική παρουσία τών ανθρώπων. Πόσοι άραγε άπό αυτούς πού φωτογραφίζονται βρίσκονται ακόμα ανάμεσα μας; Ελπίζω κάποιοι νά αναγνωρίσουν γνωστά τους πρόσωπα.

Ή όδοιπορία ξεκινάει τόν Αύγουστο του 1947 καί τελειώνει τό 1964, μέ τήν έπανακομιδή της Αγίας Κάρας του Πρωτοκλήτου στον τόπο του μαρτυρίου του.

Άπό τήν πλούσια θεματογραφία ξεχωρίζουν:

Τα «Μαραγκοπούλεια», ετήσιοι αγώνες ύγρού στίβου, μέ πανελλήνιο ενδιαφέρον, πού ξεκίνησαν τό 1947 προς τιμήν του μεγαλέμπορου Βασ. Μαραγκόπουλου καί είναι πλέον παρελθόν.

Οί σεισμόπληκτοι άπό τά Επτάνησα (1953), μέ τίς ρυτίδες του πόνου άλλα καί τήν αξιοπρέπεια αποτυπωμένα στά πρόσωπα τους, αγνώριστοι, εξουθενωμένοι, τυλιγμένοι σέ κουρέλια. Νοικοκύρηδες στον τόπο τους, αναγκάστηκαν νά γίνουν αποδέκτες της πλουσιοπάροχης συμπαράστασης τών Πατρινών.

Ή επιβλητική μορφή τοϋ Μητροπολίτη Πατρών καί μετέπειτα Αρχιεπίσκοπου Θεόκλητου Παναγιωτόπουλου, στό μπαλκόνι τοΰ ξενοδοχείου Μαζέστικ (Άγ. Ανδρέου καί Άγ. Νικολάου), ανάμεσα στον ιστορικό της πόλης Κώστα Τριαντάφυλλου, πού τότε (1954) εκτελούσε χρέη Δημάρχου Πατρέων, καί τόν αείμνηστο Κώστα Παπασπυρόπουλο, Διευθυντή του Δήμου Πατρέων. Όμιληταί σέ συλλαλητήρια κατά της βρεταννικής κατοχής της Κύπρου. Τά συλλαλητήρια γιά τό Κυπριακό στην Πάτρα ήσαν πολύ θορυβώδη καί μέ πολύ πετροπόλεμο. Σέ μία άλλη ζωντανή φωτογραφία ένας αστυνομικός προσπαθεί νά προστατευθεί άπό τίς πέτρες τών διαδηλωτών, χρησιμοποιώντας γιά πρόχειρη «ασπίδα» ένα τραπεζάκι καφενείου πού βρέθηκε μπροστά του εκείνη τή στιγμή.

Μία σπουδαία τοπική εκδήλωση εΐναι ή λιτανεία τοΰ Πολιούχου στίς 30 Νοεμβρίου, πού δέν μπορούσε νά λείπει άπό τήν κιβωτό αυτή της μνήμης. Γεμάτη αναμνήσεις καί νοσταλγία γιά πολλούς συνομηλίκους μου - όσους φοιτήσαμε στό Εκπαιδευτήριο «Άρέθειο» του Γεωργίου Μπούρα (Μαιζώνος καί Ζαΐμη) καί γευθήκαμε τήν πληθωρική καί ανιδιοτελή προσφορά τοΰ πρόωρα αείμνηστου δασκάλου μας Γεωργίου Σταθά - είναι ή εικόνα μέ τόν μικρό μαθητή πού «σηκώνει» τόν σταυρό τοΰ Άγ. Ανδρέα στην λιτανεία. Που νά φανταστούμε τότε ότι κάποιος άπό εμάς θά γινόταν μετά άπό πολλά χρόνια εξώφυλλο.

Ένα πολυδιαφημισμένο πολιτιστικό υποκατάστατο τών Πατρών είναι καί τό Καρναβάλι, πού απεικονίζεται σέ πολλές φωτογραφίες, τήν αυθόρμητη περίοδο του, πρίν υποκύψει στην άκρατη μαζικοποίηση.

Παρούσα καί ή πλατεία Γεωργίου Α', τό κέντρο της πόλης, κατάμεστη άπό κόσμο μέ ομπρέλες καί μπροστά ένα πανώ τών εργατών τών μύλων αγίου Γεωργίου, πού υποδέχονται ύπό βροχή τήν σύζυγο τοΰ Αμερικάνου πρέσβη Γκραίηντυ. Εΐναι ή εποχή αμέσως μετά τόν εμφύλιο (1949) καί οί «αυθόρμητες» εκδηλώσεις έθνικοφροσύνης, όπως καί οί δηλώσεις μετανοίας, είναι σέ πρώτη ζήτηση.

Λέγεται ότι ή Πάτρα είναι τό λίκνο τών πολιτικών της νεώτερης Ελλάδος. Ανεξάρτητα άπό τό πόσο κολακευτικός είναι ένας τέτοιος χαρακτηρισμός, δέν θά μποροΰσαν νά λείπουν

8

άπό την φωτογραφική αύτη περιδιάβαση εικόνες άπό επισκέψεις πολιτικών καί άπό

πολιτικές συγκεντρώσεις. Που άλλού, στην πλατεία Γεωργίου Α', ακόμα καί ύπό βροχή.

Μαζί ομως καί μέ τά πρόσωπα πού φωτογραφίζονται, φωτογραφίζεται καί ή πόλη μέ τά

«μνημεία» της καί τίς αστικές της όψεις, οί οποίες αναδεικνύουν τό ήθος της εποχής καί

τήν χάρη της, πρίν αρχίσει ή επίθεση τής «προόδου», πού άκουγε στό όνομα «αντιπαροχή»,

καί ή κακογουστιά εγκατασταθεί έκεΐ πού κυριαρχούσε ή αρχοντιά. Ή οδός άγ. Νικολάου,

τό πολυκάραβο λιμάνι, τόπος εισόδου καί εξόδου, υποδοχής καί αποχαιρετισμού, τά ώραΐα

νεοκλασσικά κτίρια γύρω άπό τήν πλατεία Γεωργίου Α', ό μώλος, συνήθης τόπος περιπάτου,

όπως ήταν καί πρίν γκρεμιστεί ό φάρος καί διαπλατυνθεΐ, «...πεζός, μικρός... μά γιά μένα ό

κόσμος όλος (κάπου, άπό τά ξένα) ερχόταν κι άραζε εκει δά...», ή σταφίδα, πού συνέβαλε

στην ακμή άλλα καί τόν μαρασμό τών Πατρών.

Πολλές φορές δέν είναι ό χρόνος πού παγώνεται μέσα άπό τόν φακό του φωτογράφου,

άλλα ή ίδια ή πραγματικότητα. Χαρακτηριστική περίπτωση οί φωτογραφίες πού

απεικονίζουν τίς πλημμύρες του 1956, στίς ακραίες συνοικίες τής πόλης. Σαράντα καί πλέον

χρόνια μετά, τό πρόβλημα συνεχίζει νά υπάρχει.

Ή κινηματογραφική αυτή περιδιάβαση στην Πάτρα, μέσα άπό τίς ατμοσφαιρικές

φωτογραφίες τοϋ λευκώματος, καί ή «αναγνώριση» τοϋ ιδιωτικού καί του δημόσιου χώρου

καί τών κοινωνικών περιστάσεων ξεκινάει άπό τήν αίσθηση αυτών πού τίς «τράβηξαν», οί

όποιοι δέν ήσαν Πατρινοί καί διά τής αισθητικής τους καταλήγει νά γίνεται λόγος ψυχής

καί μέσον αυτογνωσίας γιά όσους ζουν καί θυμούνται καί όργανο πατριδογνωσίας γιά όσους

θέλουν νά μάθουν. Στους δεύτερους τό λεύκωμα αυτό δίνει τήν ευκαιρία νά συνδυάσουν

τήν εικόνα πού έχει καθένας μέσα του, γιά μιά πόλη τήν οποία έχει σχηματοποιήσει θολά

στό μυαλό του, μέ τήν εξιδανικευμένη εικόνα τής πραγματικότητας.

Πρόκειται γιά μία ιχνηλασία πού τείνει νά προσεγγίσει τήν πραγματικότητα, άφοΰ τό

τί αισθάνονταν τότε οί Πατρινοί, τί έβλεπαν οί ξένοι καί τί καταλαβαίνουμε εμεις σήμερα

είναι τρία διαφορετικά πράγματα. Μήπως όμως ή προσπάθεια αναπαραγωγής τής τότε

πραγματικότητας ειναι ανώφελη; Πάντως, όπως καί νάναι, ό προτηλεοπτικός κόσμος του

λευκώματος εξιλεώνει τήν ιστορική μας μνήμη, συμβάλλει στην αποκάλυψη καί

ανασύνθεση τοΰ ίστορικοΰ προσώπου τών Πατρών στά μέσα τοΰ 20ου αίώνα καί υποβάλλει

στην ιστορική καί κοινωνική μας συνείδηση ότι είμαστε οργανικά στοιχεία αυτής τής πόλης.

«...Κι ή μνήμη (μας) σάν όνειρο του ονείρου πλέκει γλυκεία μισοσβησμέν' εικόνα...»

Άπό τότε άλλαξε αρκετά ή φυσιογνωμία τών Πατρών, όχι μόνο ή εξωτερική, άλλα καί

εκείνη πού τά γνωρίσματα της είναι χαραγμένα στην εσωτερική μορφή ζωής κάθε

ανθρώπινης κοινωνίας. Ήταν μία αναπόφευκτη αλλαγή πού συμβάδισε μέ τους καιρούς, γι'

αυτό καί κατ' αρχήν δέν θά ήταν σωστό νά τήν χαρακτηρίσουμε κακή, αν δέν είχε

επακόλουθο τήν εξωτερική ασχήμια πού μας περιβάλλει.

Ή Πάτρα ήταν κάποτε ή δεύτερη πόλη τοΰ Ελληνικού Κράτους καί σήμερα λογαριάζεται

ή τέταρτη. Παρ' όλα αυτά δέν υπάρχει ένα φωτογραφικό λεύκωμα πού νά προβάλλει αντάξια

τό παρελθόν της ή έστω κάποια συγκεκριμένη χρονική περίοδο, όπως έχει γίνει γιά πολλά

άλλα μέρη, ακόμα καί πολύ μικρότερα. Άς γίνει ή αρχή άπό τό εικονογραφημένο αυτό

χρονικό.

Χρήστος Άθαν. Μούλιας

9

ΑΝΑΖΗΤΩΝΤΑΣ ΤΗΝ ΧΑΜΕΝΗ ΕΙΚΟΝΑ ΤΗΣ

Ή ανάγκη των εφημερίδων καί των περιοδικών, γιά φωτογραφικές μαρτυρίες, κατά

τά πρώτα μεταπολεμικά χρόνια οδήγησε στην δημιουργία οργανωμένων

φωτογραφικών πρακτορείων στην Αθήνα, καί κατ' έπέκτασιν στον Ελλαδικό χώρο.

Ή ταυτόχρονη εξέλιξη καί βελτίωση τών φωτογραφικών μηχανών, ή εισαγωγή

στην Ελλάδα, άπό τό εξωτερικό, τών πρωτοεμφανιζόμενων ηλεκτρονικών flash τό

1947, άπό αρκετούς φωτορεπόρτερ μέ τήν επιστροφή άπό τίς αποστολές τους,

προσέφερε μεγαλύτερη ελευθερία κινήσεων στους φωτογράφους καί καλύτερα

αποτελέσματα στό δύσκολο είδος του φωτορεπορτάζ.

Άπό μιά σειρά φωτογραφιών, οί φωτορεπόρτερ Δ. Τριαντάφυλλου καί Τάκης

Φλώρος τών «Ηνωμένων Φωτορεπόρτερ», οί αδελφοί Μεγαλοκονόμου τών

«Ελληνικών Φωτογραφικών Νέων» καί ένας απρόσμενα λαμπερός Φώτης Φλώρος

μας φανερώνουν μιαν όψη της μεταπολεμικής Πάτρας, ώς τήν επιστροφή της κάρας

τοΰ αγίου Ανδρέα στίς 26 Σεπτεμβρίου 1964.

Τά παιδιά στίς λιτανείες τοΰ αγίου Ανδρέα κρατούν στά χέρια τους, μαζί μέ τά

έξαπτέρυγα, καί τά χρόνια της αθωότητας.

Ό άναβιωμένος καρνάβαλος στά πρώτα βήματα του, πολιτειακοί καί πολιτικοί

παράγοντες της εποχής, οί αγώνες σκούτερ στους δρόμους της πόλης τό '55, άλλα

περισσότερο οί τρεμάμενες φωτογραφίες άπό τό αιματηρό συλλαλητήριο τόν

Νοέμβριο τοΰ '55 γιά τήν ένωση της Κύπρου μέ τήν Ελλάδα, συνθέτουν μιά μικρή

φωτογραφική διαδρομή πού μοιάζει περισσότερο μέ κινηματογραφική σκηνή

δρόμου.

Τό κείμενο τοΰ Χρ. Μούλια γιά τήν γενέθλια πόλη του μας προσδιορίζει μέ

αγάπη ορισμένες άπό τίς πραγματικές της διαστάσεις, όπως διαμορφώθηκαν άπό τά

χρόνια τοΰ εμφυλίου μέχρι τά μέσα της δεκαετίας τοΰ '60.

Τά τελευταία χρόνια παρατηρείται μιά αυξανόμενη παραδοχή, άλλα καί

αναγνώριση τών φωτογραφιών τοΰ φωτορεπορτάζ, πού έκτος άπό φωτογραφική

καταγραφή ανθρώπων καί γεγονότων, θεωροΰνται πλέον καί καλλιτεχνικές

απεικονίσεις τοΰ στιγμιαίου άλλα καί τοΰ απροσδιόριστου.

Οί φωτορεπόρτερ, μέσα σέ δύσκολες συνθήκες εργασίας, σκληροΰ

επαγγελματικού άνταγωνισμοΰ, καί προκαθορισμένα τά όρια τους άπό τήν πανίσχυρη

επιτροπή λογοκρισίας, μας υπενθυμίζουν τήν δική τους φωτογραφική εκδοχή γιά

τήν πόλη τών Πατρών.

Οί φωτογραφίες τους, χωρίς νά διεκδικοΰν τήν μοναδικότητα, είναι ταυτόχρονα

καί ή ματιά τών Αθηναίων φωτογράφων, τών περαστικών καί προσωρινών άπό τήν

πόλη. Όμως αποκαθιστούν ενδεχομένως άθελα τους, στην μνήμη μας, καί κυρίως

στους νεώτερους, ένα μέρος άπό τήν χαμένη μεταπολεμική εικόνα της Πάτρας, πρίν

τήν οριστική πολεοδομική μεταβολή της.

Νικόλαος Εύαγγ. Τόλης

11

Γαλλικός μώλος, 11-8-1947.

Άχάϊα Clauss, 11-8-1947. Επίσκεψη Στυλιανού Γoναταά

Αχαΐα Clauss, 11-8-1947, εργάτες σταφίδος

Μικτή Πειραιώς - Mικτή Πατρών, 9-11-1947.

Άγιος Γεώργιος Καρύτση, εορτή Πατρέων Αθηνών, 30-11-1947.

Μικτή Πειραιώς - Mικτή Πατρών, 10-11-1948.

Άχάϊα Clauss, 1948.

Ή λιτανεία τοϋ αγίου Ανδρέα, 30-11-1948.

Πλατεία Γεωργίου Α'. Ή πομπή της λιτανείας του αγίου Ανδρέα, 30-11-1948.

Ή παραλιακή λεωφόρος Όθωνος και Αμαλίας (άπό τήν άφιξη τοϋ Παύλου στην Πάτρα), 12-1-1949.

Ή υποδοχή τοϋ Παύλου (αγίου Νικολάου καί αγίου Ανδρέου), 12-1-1949.

Πλατεία Γεωργίου Α', Μάρτιος 1949, διακρίνεται ή Έ. Γκραίηντυ.

Πλατεία Γεωργίου Α', ομιλία τής'Ε. Γκραίηντυ, συζύγου του Αμερικάνου πρεσβευτή, Μάρτιος 1949.

Δημοτικό Θέατρο Πατρών. Εθνική εβδομάδα. Μάρτιος 1949.

Ή ομάδα των Πατρών στις Πανελλήνιες σχολικές επιδείξεις, Παναθηναϊκό στάδιο, 5-6-1949.

Πλατεία Γεωργίου Α', τό πέρασμα της λιτανείας τοϋ αγίου Ανδρέα, 30-11-1949.

Τό εκπαιδευτήριο «Άρέθειο», (ή λιτανεία του αγίου Ανδρέα, 30-11-1949).

Αθήνα, 30-11-1949. Άγιος Γεώργιος Καρύτση, εορτή άγ. Ανδρέα Πατρέων Αθηνών (διακρίνεται ό Π. Κανελλόπουλος και ή άνηψιά του Αμαλία Κανελλοπούλου).

Τό άπλωμα των διχτύων στον μώλο της αγίου Νικολάου, 1950.

Ή χορωδία θηλέων Πατρών στό μνημείο τοΰ Άγνωστου Στρατιώτη, Αθήνα 21-5-1950.

Ή χορωδία θηλέων Πατρών μέ τόν διευθυντή της Δ. Σινούρη στην είσοδο του Ωδείου, Αθήνα 21-5-1950.

Πάτρα, 1950. Ή παραλιακή ζώνη της πόλης, όδός 'Όθωνος και Αμαλίας. Ή λήψη έγινε άπό τό πολεμικό πλοίο "Πυρπολητής".

Στό αριστερό άκρο της φωτογραφίας, διαφαίνεται ή μεταπολεμική πολεοδομική μεταβολή της πόλης.

Τό ατμόπλοιο "Ίόνιον", Πάτρα, Αύγουστος 1950.

Λιμάνν Πατρών. Θεατές στά «Μαραγκοπούλεια» (αγώνες ύγρου στίβου), 2-9-1951.

37

«Μαραγκοπούλεια», 2-9-1951.

38

«Μαραγκοπούλεια», 2-9-1951.

39

Ό Παύλος καί ή Φρειδερίκη αποβιβάζονται στο λιμάνι τών Πατρών άπό τό πολεμικό πλοίο «Πυρπολητής», γιά νά παραστούν στην λιτάνευση της εικόνας τοΰ αγίου Ανδρέα, 30-11-1951.

40

Τό Βασιλικό ζεϋγος στους δρόμους των Πατρών κατευθυνόμενο προς τόν άγιο Ανδρέα, 30-11-1951.

41

Ή προεκλογική ομιλία του Ά. Παπάγου, Πάτρα, 15-1-1952.

42

Ή λιτανεία του άγ. Ανδρέα, 30-11-1952.

43

Ό Καρνάβαλος, 1953.

44

Ό Καρνάβαλος, 1953.

45

Ή Φρειδερίκη στά εγκαίνια τοϋ Σουηδικού Πρεβαντορίου Πατρών, 17-5-1953.

46

Εγκαίνια Σουηδικού Πρεβαντορίου Πατρών (ή Φρειδερίκη με τόν Π. Κανελλόπουλο), 17-5-1953.

47

Β' Γυμνάσιο θηλέων Πατρών (εκδρομή στην Ακρόπολη), Αθήνα, 20-5-1953.

48

Πυρκαϊά οικίας Ανδρέα Τζίνη, (Μαιζώνος καί άγ. Νικολάου), 22-6-1953.

49

Εγκαίνια του ατμόπλοιου «Πάτρα» Π. Καλλιμανόπουλου, Πειραιάς, 29-7-1953.

50

Άφιξη σεισμοπαθών Ιονίων νήσων στην Πάτρα, 13-8-1953.

51

Άφιξη στην Πάτρα μέ τό Αρματαγωγό «Αλφειός», τραυματιών από τις Ιονίους νήσους 14-8-1953.

52

Στό κατάστρωμα τοϋ «Αλφειός», τραυματίες άπό τίς Ιόνιους νήσους. Πάτρα 14-8-1953.

53

Μετάβαση τοϋ Σπύρου Μαρκεζίνη μέσω Πατρών στίς σεισμόπληκτες Ιονίους νήσους, 13-9-1953.

54

Ό βασιλιάς Καρνάβαλος, 8-3-1954.

55

Ό Ύπαρξιστής Σίμος με τήν παρέα του στον Καρνάβαλο της Πάτρας, 8-3-1954.

56

Ό Καρνάβαλος, 8-3-1954.

57

Ή βασίλισσα, 8-3-1954.

55

Ξενοδοχείο «Ματζέστικ». "Ομιλητές στό συλλαλητήριο γιά τήν ένωση της Κύπρου μέ τήν'Ελλαδα ό Μητροπολίτης Πατρών Θεόκλητος Παναγιωτόπουλος, ό ιστορικός Κ. Τριαντάφυλλου καί ό Κ. Παπασπυρόπουλος, 20-8-1954.

59

Πλατεία Συμμάχων, 20-8-1954. Συλλαλητήριο γιά τήν ένωση της Κύπρου μέ τήν Ελλάδα.

60

Έφεδροι αξιωματικοί (αιμοδότες) άπό τήν Ηλεία παρελαύνουν στην Πάτρα, 22-8-1954.

61

Ή παρέλαση της 28η ςΌκτωβρίου 1954 (αγίου Ανδρέα καί αγίου Νικολάου).

62

Πυροσβεστική υπηρεσία Πατρών, 28-10-1954.

63

Ό τροχονόμος (οδός Δ. Γούναρη), 1-12-1954.

64

Ό Καρνάβαλος, 27-2-1955.

65

Περιμένοντας τήν εκκίνηση (αγώνες σκούτερ Πάτρα-Άθήνα), 8-5-1955.

66

Ή εκκίνηση στην όδό Κορίνθου (αγώνες σκούτερ Πάτρα-Άθήνα), 8-5-1955.

67

'••''*••

Όδός Κορίνθου καί Έρμου (αγώνες σκούτερ Πάτρα-Άθήνα), 8-5-1955.

68

Ανεφοδιασμός καυσίμων (αγώνες σκούτερ Πάτρα-Άθήνα), 8-5-1955.

69

Συμπλοκή αστυνομικών μέ διαδηλωτές (συλλαλητήριο γιά τήν ένωση της Κύπρου μέ τήν Ελλάδα), Πάτρα, 1-11-1955.

70

Λιθοβολισμός της Αγγλικής Ακαδημίας (οδός Κορίνθου καί Βούρβαχη, συλλαλητήριο γιά τήν ένωση της Κύπρου μέ τήν Ελλάδα), 1-11-1955.

71

Όδός Κολοκοτρώνη. Αστυνομικοί προστατεύονται άπό τίς πέτρες μέ τά τραπεζάκια του καφενείου (συλλαλητήριο γιά τήν ένωση της Κύπρου μέ τήν'Ελλάδα), 1-11-1955.

72

Τραυματισμένος διαδηλωτής (συλλαλητήριο γιά τήν ένωση της Κύπρου μέ τήν Ελλάδα), 1-11-1955.

73

Μεταφορά αστυνομικού στον Σταθμό πρώτων βοηθειών Πατρών (συλλαλητήριο γιά τήν ένωση της Κύπρου μέ τήν Ελλάδα), 1-11-1955.

74

/

Ό Κ. Καραμανλής στην Πάτρα, 30-11-1955.

75

Στον μώλο της αγίου Νικολάου γίνεται ή επίσημη υποδοχή του Κων/νου Καραμανλή. Πάτρα 30-11-1955.

7ή

Τό λιμάνι, 1956.

77

Βόλτα στην όδό αγίου Νικολάου 1956.

78

Πρίν τήν ομιλία (ό Κ. Καραμανλής στην προεκλογική συγκέντρωση τής Ε.Ρ.Ε.), Πάτρα, 5-2-1956.

79

Πλατεία Γεωργίου Α', προεκλογική συγκέντρωση της Ε.Ρ.Ε., 5-2-1956.

80

Τό «Ρόδος», Ρίο Πατρών, 1956.

81

Πλημμύρες Αχαΐας, Φεβρουάριος 1956.

82

Πλημμύρες Αχαΐας, Φεβρουάριος 1956.

83

ίί

Ή υποδοχή του Γ. Παπανδρέου. Πάτρα, Φεβρουάριος 1956.

84

Ή προεκλογική ομιλία του Γ. Παπανδρέου, Φεβρουάριος 1956.

§5

Ή προεκλογική συγκέντρωση της Ένωσης Κέντρου. Πλατεία Γεωργίου Α', Φεβρουάριος 1956.

56

Ό Βασιλιάς Καρνάβαλος ίππήλατος, στην πλατεία Γεωργίου Α', 18-3-1956.

87

Ό Καρνάβαλος, 18-3-1956.

Τά «Μαραγκοπούλεια», 19-8-1956.

89

Τά «Μαραγκοπουλεια», 19-8-1956.

«ι 90

Ή γιορτή του αγίου Ανδρέα (οδός Μαιζώνος), 30-11-1956.

91

Τό λιμάνι των Πατρών φωταγωγημένο γιά τήν γιορτή τοϋ αγίου Ανδρέα, 30-11-1956.

92

Ό ίππήλατος Καρνάβαλος στους δρόμους των Πατρών στην άγ. Νικολάου, 3-3-1957.

93

Ό Θεόκλητος Παναγιωτόπουλος, Μητροπολίτης Πατρών, εκλέγεται Αρχιεπίσκοπος Αθηνών, 5-8-1957.

94

Άλμα έπί κοντώ (Ελληνοαιγυπτιακοί εφηβικοί αγώνες στίβου), Πάτρα, 12-7-1958.

95

Έλληνοαιγυπτιακοί εφηβικοί αγώνες στίβου, Πάτρα 12-7-1958.

96

Άποψη της Πάτρας άπό τόν μώλο της αγίου Νικολάου, 1958.

97

Εργοστάσιο Πειραϊκής-Πατραϊκης, Πάτρα 1959.

98

Ή Ιχθυόσκαλα, 1959.

99

Ό Καρνάβαλος παίδων Πατρών στην Αθήνα, 18-2-1960.

700

Καρναβαλνστές μέ αναμμένους πυρσούς στους δρόμους των Πατρών, 21-2-1960.

101

Ό κεντρικός μώλος του άγιου Νικολάου καί ό φάρος, 1960.

102

Ό Καρνάβαλος, 26-2-1960.

103

Τό λιμάνι, 1960.

104

Ό Κ. Καραμανλής στά εγκαίνια του «Εγνατία», 31-7-1960. Τό οχηματαγωγό πλοίο ήταν τό πρώτο πού δρομολογήθηκε στην γραμμή Έλλάδος-Ίταλίας.

105

.... · . ; ,

Ό Κ. Καραμανλής καί ό Π. Κανελλόπουλος στην επιθεώρηση των λιμενικών έργων, 30-11-1960.

106

Μύ/

Τά έξαπτέρυγα (ή λιτανεία του αγίου Ανδρέα), 30-11-1960.

707

Ό σοκολατοπόλεμος (ό Καρνάβαλος), 12-2-1961.

108

Ό Καρνάβαλος, 19-2-1961.

709

Ό Καρνάβαλος, 19-2-1961.

110

Ή τελευταία Κυριακή του Καρνάβαλου, 19-2-1961 στό μώλο της αγίου Νικολάου.

111

Τό «Άππία», 25-5-1961.

112

Τό «Άππία», 25-5-1961.

113

Τό «Εγνατία», Σεπτέμβριος 1961.

114

Π3ΙΙ"»''

Ό Καρνάβαλος παίδων Πατρών στην Αθήνα, 25-2-1962.

115

Ή υποδοχή του Γ. Παπανδρέου στην Πάτρα, 1-7-1962.

116

Πλατεία Συμμάχων, προεκλογική συγκέντρωση της Ένωσης Κέντρου, Πάτρα, 1-7-1962.

777

Αγώνας πόλο Όλυμπιακού - Πάτρας, 2-9-1962.

118

Εγκαίνια της Pirelli Hellas, 30-11-1962.

119

Ό καρνάβαλος, 17-2-1963.

120

Μίκης Θεοδωράκης, Μιχάλης Κύρκος, Σταύρος Ηλιόπουλος (συγκέντρωση της Ε.Δ. Α.), Πάτρα 1963.

121

Πλατεία Γεωργίου Α', προεκλογική συγκέντρωση της Ε.Δ.Α., 1963.

122

Προεκλογική συγκέντρωση της Ε.Δ.Α., 1963.

123

Πλατεία Γεωργίου Α', υποδοχή τοϋ Κ. Καραμανλή, 20-10-1963.

124

Παναχαϊκή - Φωστήρας 2-1 (διακρίνεται ό Γιώργος Βεργίνης), 12-1-1964.

125

Προοδευτική - Παναχαϊκή 3-0, 21-6-1964.

126

Ό φάρος κατά τό 1964. Μνημείο σύμβολο της πόλης, κατεδαφίστηκε τό 1972.

127

Προετοιμασίες γιά τήν υποδοχή της κάρας του αγίου Ανδρέα, 23-9-1964.

128

Ό Μητροπολίτης Πατρών Κωνσταντίνος στην υποδοχή της κάρας του άγ. Ανδρέα, 26-9-1964.

129

Οί αντιπρόσωποι του Βατικανού μέ τήν Κάρα τοϋ άγ. Ανδρέα, 26-9-1964.

130

Ή πομπή, πηγαίνοντας προς τόν άγιο Ανδρέα (οδός Μαιζώνος), 26-9-1964.

131

Περιμένοντας τόν άγιο, 26-9-1964.

752

Ή φωτογράφος (επιστροφή της κάρας του αγίου Ανδρέα), 26-9-1964.

133

Ό Τάκης Φλώρος (1911-1969) τών «Ηνωμένων Φωτορεπόρτερ».

754

Ό Χαράλαμπος Μεγαλοκονόμος (αριστερά) των «Ελληνικών Φωτογραφικών Νέων» καί ό Δημήτρης Τριαντάφυλλου (1915-1996) τών «Ηνωμένων Φωτορεπόρτερ».

135

Τά φωτογραφικά δείγματα έγιναν άπό τους Νίκο Βουγιούκα καί Παναγιώτη Μπαξεβάνη.

Φωτογραφίες:

σελ.: 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 46, 47, 48, 50, 51, 52, 53, 54, 55, 56, 57, 58, 59, 60, 61, 70, 71, 72, 73, 74, 75, 76, 78, 79,

81, 82, 83, 86, 87, 88, 89, 90, 91, 92, 93, 94, 95, 96, 97, 98, 100, 102, 104, 105, 109, 110, 111, 114, 115, 116, 117, 118, 119, 121, 122, 123, 125, 126, 127, 128, 129, 130 131, 132, 134, 135

Δημήτρης Τριαντάφυλλου, Τάκης Φλώρος (Ηνωμένοι Φωτορεπόρτερ)

σελ.: 22, 23, 31, 42, 43, 44, 45, 49, 62, 63, 64, 65, 80, 84, 85, 99, 101, 103, 106, 107, 108, 112, 113, 124

Αδελφοί Μεγοιλοκονόμου (Ελληνικά Φωτογραφικά Νέα)

σελ.: 66, 67, 68, 69, 77, 120 Φώτης Φλώρος

Επεξεργασία φωτογραφιών, σελιδοποίηση, διτονική επεξεργασία: ΕΠΟΧΗ

Εκτύπωση: Τσάκος-Μπένος-Καμαράδος

Γενική επιμέλεια έκδοσης: Ν. Ε. Τόλης

136