ทุนนิยมสร้างสรรค์: วิวาทะ 3.0...

4

C R E A T I V E

บทนำ� 24

ไมเคล คนสลย

วถใหมแหงทนนยม 31

บล เกตส

ทนนยมสร�งสรรค: บทยอคว�ม 42

ไมเคล คนสลย

บล เกตส กบ วอรเรน บฟเฟตต ถกกนเรอง “ทนนยมสร�งสรรค” 46

วอรเรน บฟเฟตต และ บล เกตส

ทนนยมสร�งสรรค: บทวพ�กษประเดม 67

ไมเคล คนสลย

ขอสนบสนนทนนยมสร�งสรรค 75

เอด เกลเซอร

ช�กอน! คนจนตดสนใจเองไมไดหรอ? 79

เกรกอร คลารก

ปลอยใหทนนยมแบบเชยๆ ชวยคนจนดกว� 83

วลเลยม อสเตอรลย

ทนนยมจะสร�งสรรคจรงๆ ไดอย�งไร 87

สตเวน แลนดสเบรก

ม�ข�มพนตรรกะอนเยนช�ของ มลตน ฟรดแมน กนเถด 89

เอด เกลเซอร

ส�เหตททนนยมสร�งสรรคจะทำ�ใหสถ�นก�รณแยลง 92

รชารด พอสเนอร

บรษทททำ�ด แขงขนไดจรงหรอ? 98

แกร เบกเกอร

ส�รบญ

5

C A P I T A L I S M

ตอบ รช�รด พอสเนอร: ก�รปฏรปม�จ�กฐ�นล�ง 102

เอด เกลเซอร

ตอบ เอด เกลเซอร: เร�กำ�ลงพดถงบรษทแบบไหนกนแน? 105

รชารด พอสเนอร

ทนนยมสร�งสรรคผดกฎหม�ยหรอเปล�? 107

จอหน ควกกน

บรษทจะทำ�ดโดยไมตองกลว ค�รล ไอค�หน ไดหรอไม 110

โรนลด เจ. กลสน

สบประเดนเกยวกบกำ�ไร 114

มารตน วลฟ

คณจะสร�งสรรคและยงเปนน�ยทนอยไดรเปล�? 118

แมตธว บชอป

ส�เหตททนนยมสร�งสรรคกดขว�งประช�ธปไตย 121

โรเบรต ไรช

ทนนยมสร�งสรรคจะทำ�ใหประช�ธปไตยแขงแกรงขนต�งห�ก 130

พอล ออรเมรอด

ทนนยมแบบเชยๆ กมศลธรรมเพยงพอแลว 134

วลเลยม อสเตอรลย

ทกท�นทวพ�กษเกตส คณกำ�ลงทำ�ตวเปนศตรกบคว�มด 137

อลซาเบธ สจวต

ปญห�ของเกตส: ทำ�อย�งทฉนพด ไมใชอย�งทฉนทำ� 140

ไคลฟ ครก

ปญห�ของฟรดแมน: ก�รไรจนตน�ก�ร 146

แบรด เดอลอง

คำ�ตอบสนๆ ถง แบรด เดอลอง: คว�มเสยห�ยอยตรงไหน? 148

ไคลฟ ครก

6

C R E A T I V E

ถงผปกปองทนนยมทงหล�ย: อย�เปนฝ�ยตงรบขน�ดน 150

แมตธว บชอป

ตอบ อลซ�เบธ สจวต: ถ�ไมใชกำ�ไรแลวจะใชอะไร? 154

วลเลยม อสเตอรลย

ทำ�ไมจงไมทดลอง? 156

พอล ออรเมรอด

ทนนยมทำ�ง�นได เพร�ะมนแกไขตวเอง 158

วลเลยม อสเตอรลย

ทนนยมบรสทธ vs. ทนนยมสร�งสรรค: ท�งเลอกทลวงต� 160

เอด เกลเซอร

เร�กำ�ลงพดกนเรองอะไร? 162

สตเวน แลนดสเบรก

บทแกต�งใหกบชอเสยงทด 165

ไมเคล เครเมอร

เร�กำ�ลงพดเรองอะไรกน? (ภ�คสอง) 169

สตเวน แลนดสเบรก

ทนนยมสร�งสรรคมเครองมอชนแรกแลว 171

โลเรตตา ไมเคลส

ทำ�ไมทนนยมธรรมด�จงไมดพอ? 174

สตเวน แลนดสเบรก

คณทำ�กำ�ไรและชวยชวตคนจนได 177

ไมเคล เครเมอร

ทนนยมสร�งสรรคไมใชก�รกศล 181

เธยร เลอเฟวบร

แคลอบบอย�งถกวธกพอ 183

จอหน วลเลยมสน

7

C A P I T A L I S M

แบบทถกตองในแบบฉบบของฉน 186

แนนซ เบรดสออล

เกบภ�ษคนรวยกพอ 188

จอหน โรเมอร

น�ยทนรดว�จะไปห�ใคร 194

อภจต แบนเนอรจ

เงนชวยเหลอจะสร�งรฐทออนแอหรอไม? 199

ไมเคล เครเมอร

ใช แตรฐทออนแอกถกโนมน�วอย�งสร�งสรรคได 203

อรก เวอรเกอร

อตส�หกรรมเงนชวยเหลอจะสร�งสรรคไดอย�งไร 206

แนนซ เบรดสออล

แมแตรฐกสร�งสรรคได 208

ไมเคล เครเมอร

อย�เปลยนทนนยม ขย�ยมนดกว� 212

ไคล โชวน

บทเรยนของประวตศ�สตร 217

เกรกอร คลารก

เกตส: ททถกตอง ในเวล�ทถกตอง 220

แนนซ โคหน

อะไรททำ�ใหทนนยมทำ�ง�นได 224

จกดช ภควาต

บทแกต�งใหกบชอเสยงทด (ภ�คสอง) 227

แนนซ เบรดสออล

คณอย�กไดทนนยมสร�งสรรคใชใหม? ลองเรองนหนอย 229

ลอวเรนซ ซมเมอรส

8

C R E A T I V E

ตอบซมเมอรส: ใช มนเปนคำ�เตอนทยตธรรม 232

เวอรนอน สมธ

ทำ�กำ�ไรสงสดของใคร? 236

จสตน ฟอกซ

นอกเรองเลกนอย เกยวกบตล�ดทมประสทธภ�พ 240

อเมลโตตอบระหวางคนสลยและซมเมอรส

อะไรททำ�ใหทนนยมสร�งสรรคย�ก? 244

เอสเธอร ดฟโล

คว�มเปนทยอมรบว�เปนพลเมองดสำ�คญหรอไม? 250

ทม ฮารฟอรด

มลนธต�งๆ น�จะถกทนนยมสร�งสรรคกระทงบ�ง 254

อเลกซานเดอร ฟรดแมน

ตอบ อเลกซ�นเดอร ฟรดแมน: อ�ห�รกล�งวนฟรไมมหรอกครบ 259

สตเวน แลนดสเบรก

พสจนว�มนใชก�รได แลวมนจะกล�ยเปนกระแส 260

ไคลฟ ครก

มลนธเกตสม�ชวยแลว 265

เทรซ วลเลยมส, ไมเคล ไดช และ จอช แดเนยล

ตอบมลนธเกตส: คณอยไกลจ�กคว�มจรงเกนไปแลว 275

เกรกอร คลารก

อกคำ�ตอบถงมลนธเกตส: คณกำ�ลงพดอะไรอยครบ? 278

สตเวน แลนดสเบรก

ขอใหเร�อธบ�ยตวเอง 283

เทรซ วลเลยมส, ไมเคล ไดช และ จอช แดเนยล

วธแกปญห�แบบเซยรส 286

เดวด โวเกล

9

C A P I T A L I S M

ตอบ เดวด โวเกล: คว�มตองก�รคณธรรมกำ�ลงเพมขน 294

คอเนอร คลารก

ตอบ คอเนอร คล�รก: อย�มองโลกในแงร�ยเกนไปเลยครบ 298

เดวด โวเกล

จดบอดทแทจรงของน�ยทนวนน 303

แมตต มลเลอร

ผลข�งเคยงด�นลบของก�รบงคบพฤตกรรมทด 306

เอดมนด เอส. เฟลปส

คนไมเหนแกตวกเหมอนกบคนซ�ดสตทชอบทำ�ร�ยตวเอง 314

รชารด พอสเนอร

คว�มหม�ยทแทจรงของเกตส 317

มารตน วลฟ

อดม สมธ จะทำ�อย�งไร? 321

ไคลฟ ครก

วธนำ�คว�มคดสร�งสรรคกลบเข�ไปในทนนยมสร�งสรรค 326

จอหน ควกกน

ภ�คผนวก

คว�มรบผดชอบตอสงคมของธรกจ 332

มลตน ฟรดแมน

อะไรทแยนกเกยวกบคว�มจน? 342

รชารด พอสเนอร

บรษทในฐ�นะพลเมอง 347

ไมเคล คนสลย

บรษททด 352

ไคลฟ ครก

ร�ยน�มผเขยน 358

1 0

C R E A T I V E

ยางเขาสศตวรรษท 21 ระบบทนนยมยงประกาศศกดาใหเหนวาเปน

ระบบเศรษฐกจเพยงหนงเดยวทมประสทธภาพทสดในการสรางความมงคง

และอำานวยความสะดวกสบายใหแกมนษย เนองจากมนสอดคลองและ

ตอบสนองตอธรรมชาตของมนษยทยดประโยชนสวนตนเปนใหญและ

ปรารถนาเสรภาพในการดำารงชวตไดดทสด

อยางไรกด ขณะทความมงคงของคนครงโลกเพมขนอยางมหาศาล

โลกกหาไดเขาสยคพระศรอารยหรอสามคคกลมเกลยวเปนหนงเดยวไม

หากถกรมเราดวยปญหาจำานวนมากทซบซอนสมยคโลกาภวตน ไมวาจะ

เปนปญหาสงแวดลอมเสอมโทรมและทรพยากรรอยหรอ โดยเฉพาะปญหา

ระดบโลกทเรงดวนอยางภาวะสภาพภมอากาศเปลยนแปลง ปญหาความ

เหลอมลำาทางฐานะและโอกาสถางกวางขนเรอยๆ ในประเทศทระบบการเมอง

ยงถกครอบงำาโดยชนชนนำาสวนนอย ปญหาความขดแยงทางการเมองหรอ

แมแตสงครามกลางเมองทเกดจากสองปญหาน หรอปญหาความยากจน

เรอรงของคนทเหลออกครงโลก

คำ�นำ�ผแปล

1 1

C A P I T A L I S M

ปญหาเหลาน ประกอบกบวกฤตการเงนในสหรฐอเมรกาทลกลาม

เปนวกฤตเศรษฐกจระดบโลกในป 2008 และวกฤตหนของกรซทปะทขนใน

เวลาไลเลยกน สงผลใหววาทะเกยวกบทนนยมปะทขนอกครงในวงสนทนา

ทกระดบทวโลก หลายคนตงคำาถามวาทนนยมมตนทนทสงกวาประโยชนท

เราไดรบหรอไม บางคนมองวามนจะฉดใหอารยธรรมมนษยลมสลาย เพราะ

กระตนใหคนเหนแกตวมากขนและบรโภคอยางไมยงคดจนธรรมชาตรองรบ

ไมไหว แตบางคนกมองโลกในแงดกวานนวา ในเมอทนนยมเปนระบบท

มนษยสราง กยอมมทางทเราจะปฏรปใหมนเปนมตรกบสงแวดลอมและสงคม

มากกวาเดม อยทเราจะมองเหนทางนนทนเวลาหรอเปลา

บล เกตส ผกอตงและอดตประธานกรรมการบรษทไมโครซอฟท

มหาเศรษฐหมนลานทปจจบนผนตวมาทำามลนธบลและเมลนดา เกตส เตม

เวลา กลาวในสนทรพจนเปดงานทประชมเศรษฐกจโลกประจำาป 2008 วา

“...ธรรมชาตของมนษยมพลงทยงใหญอยสองพลง คอประโยชน

สวนตวกบความหวงใยผอนระบบทนนยมใชประโยชนสวนตวทำางานในทาง

ทเปนประโยชนและยงยนแตสำาหรบคนทมกำาลงจายเทานน การกศลและ

โครงการชวยเหลอของภาครฐเปนชองทางใหเราแสดงความหวงใยตอผท

ไรกำาลงซอ แตทรพยากรกลบหมดลงกอนทพวกเขาจะตอบสนองความ

ตองการได การปรบปรงชวตความเปนอยของคนจนอยางรวดเรว แปลวา

เราจะตองมระบบทดงดดนกนวตกรรมและภาคธรกจทดกวาสงทเรามอยใน

ทกวนน

“...ความทาทายอยทการออกแบบระบบทแรงจงใจทางตลาด ซง

หมายรวมถงกำาไรและความเปนทยอมรบ ผลกดนใหเกดการเปลยนแปลง

ผมอยากเรยกระบบใหมนวาทนนยมสรางสรรค-ระบบทรฐบาลภาคธรกจ

และภาคไมแสวงหากำาไรทำางานรวมกนเพอขยบขยายพลงของตลาดออกไป

ใหคนจำานวนมากขนไดกำาไร เปนทยอมรบ และทำางานเพอชวยบรรเทา

ความเหลอมลำาในโลก”

1 2

C R E A T I V E

ไมเคล คนสลย คอลมนสตชอดงประจำาวารสาร ไทม และหนง

ในผรวมกอตง สเลต (Slate.com) นตยสารออนไลนรนบกเบก เปดบลอก

สาธารณะและสงเทยบเชญนกเศรษฐศาสตร นกธรกจ เอนจโอ นกวจย

นกกฎหมาย และผเชยวชาญดานอนๆ ระดบหวกะท ใหเขามาแลกเปลยน

พดคยกนเกยวกบแนวคด “ทนนยมสรางสรรค” ทเกตสนำาเสนอ

ผลลพธของการพดคยถกเถยงกนบนบลอกทวาน คอหนงสอทอย

ในมอของทาน

เนองจากหนงสอเลมนม “ตวละคร” มากมาย และบทความหลาย

ชนกอาจดวกวนและไรระเบยบตามธรรมชาตของการพดคยโตตอบบน

อนเทอรเนต ผแปลจงคดวาควรสรปประเดนสำาคญของนกคดบางทานท

ปรากฏในหนงสอไวพอสงเขป กอนททานจะไดพบกบววาทะฉบบเตม

การถกเถยงครงแรกในหนงสอเนนไปทนยามของ “ทนนยม

สรางสรรค” วามนนาจะหมายถงอะไร แตกตางจากทนนยมดงเดมอยางไร

ทนนยมดงเดมไมสรางสรรคตรงไหน และทนนยมสรางสรรคเปนสงทพง

ประสงคจรงหรอ

สวนนเปดฉากดวยบทสนทนาระหวาง วอรเรน บฟเฟตต ประธาน

กรรมการและซอโอบรษท เบรกไชร ฮาธอะเวย กบ บล เกตส ในประเดนทวา

การชวยคนจนดวยนวตกรรมและความเชยวชาญหลกของบรษทจะสามารถ

สรางความไดเปรยบในการแขงขนใหกบบรษทไดหรอไม อยางไร และบรษทม

กวธในการชวยเหลอสงคม บฟเฟตตตงขอสงเกตวา โครงการทใชภาพลกษณ

ทดเปนจดขายในการชวยเหลอคนจนนนไมนาจะอยไดอยางยงยน

ไมเคล คนสลย เปดวงววาทะไปสคนนอกดวยคำาถามวา “ทนนยม

สรางสรรคเปนทนนยมชนดใหมถอดดามจรงๆหรอเปลา? หรอวามนเปน

แคเพยงชดขอเสนอทสมพนธกบทฤษฎตลาดเสรในบางแงมมเทานน?”

และ “ความเปนทยอมรบเปนทางเลอกของการเหนแกประโยชนสวนตน

จรงๆหรอเปลาหรอมนเปนแคเพยงอกหนทางหนงสการเหนแกประโยชน

1 3

C A P I T A L I S M

สวนตนเทานน?” นนคอ ทบรษทอทศกำาไรบางสวนใหกบการ “ทำาด” เพราะ

อยากมชอเสยงวาทำาด หรอเพราะเชอวาความเปนทยอมรบจะทำาใหผลกำาไร

เพมขนในอนาคต เชน จากลกคาทตดสนใจซอ หรอคนเกงบางคนทตดสนใจ

มาทำางานกบบรษทดวยเงนเดอนทตำากวาทอน เพราะลกคาและพนกงาน

เหลานชอบบรษทททำาด

เอด เกลเซอร ศาสตราจารยดานเศรษฐศาสตรและผอำานวยการ

ศนยทอบแมนศกษารฐบาลกลางและรฐบาลทองถน มหาวทยาลยฮารวารด

ประกาศวาเขาสนบสนนทนนยมสรางสรรคเพราะโลกนมความลมเหลว

สองขอ ขอแรก ทนนยมเสรไมเคยแกไขความเหลอมลำาทางสงคมไดด

เพราะบรษทเอกชนปกตมแรงจงใจทจะใหบรการคนรวยมากกวาคนจน

ขอสอง รฐบาลสวนใหญในโลกลมเหลว โดยเฉพาะในดานการสงมอบบรการ

สาธารณสขและการศกษาขนพนฐานใหกบประชาชน และ “แมแตรฐบาลท

คอนขางมความสามารถและตงใจดของสหรฐอเมรกาและยโรป กไมมความ

เฉลยวฉลาดและแรงจงใจทจะแกปญหาทยากทสด”

เกรกอร คลารก ศาสตราจารยดานเศรษฐศาสตรประจำามหาวทยาลย

แคลฟอรเนย เดวส และผเขยนหนงสอชอ บทอาลยสงคมสงเคราะห (A

Farewell to Alms) แยงวาเขาไมเหนดวยกบเกลเซอร เพราะ “ทนนยมทเหน

แกตวรบใชคนจนไดดอยแลว” เพราะสนคาและบรการสวนใหญทคน

ในประเทศยากจนตองการ ไมวาจะเปนเสอผา รถยนต หรอโทรศพทมอถอ

ลวนเปนสงทผบรโภคในประเทศรำารวยตองการเชนกน ดงนน มนจงไดรบ

การพฒนา และสดทายกจะกระจายไปในประเทศยากจนไดเองตามกลไก

ตลาด นอกจากน คลารกยงมองวาการทำาดของบรษทตางๆ เทากบเปนการ

ตดสนใจแทนคนจนวาพวกเขาตองการอะไรในชวต และบรษททจะเปน

ทนนยมสรางสรรคแบบทเกตสเรยกรองจะมแตบรษทททำากำาไรไดมหาศาล

เทานน ทงหมดนทำาใหเขาสรปวา การกศลคอวธชวยเหลอผยากไรในโลก

นทดกวาการปรบเปลยนวธดำาเนนธรกจ

1 4

C R E A T I V E

วลเลยม อสเตอรลย ศาสตราจารยดานเศรษฐศาสตรประจำา

มหาวทยาลยนวยอรก เหนคลายกบคลารก แตมองจากคนละมม เขาบอก

วาแมแตบรษททผลตสนคาและบรการเพอคนรวยกยงตองจางแรงงาน

ไรฝมอ แปลวาแมแตทนนยมดงเดมกชวยเหลอคนจนอยแลว อสเตอรลย

มองวาเกตสคดผดทวาการ “ทำาด” ของภาคธรกจอาจขยายใหญพอทจะ

สรางผลกระทบตอความยากจนในโลกนไดอยางมประสทธผล ประสทธภาพ

หรอตอบสนองความตองการของคนจนไดจรง

สตเวน แลนดสเบรก ศาสตราจารยดานเศรษฐศาสตรประจำามหา-

วทยาลยโรเชสเตอร และคอลมนสตประจำา สเลต เหนดวยกบอสเตอรลย

ในเรองน เขาบอกวา “การกำาจดความยากจนใหหมดสนไปแปลวาคณตอง

เพมคาแรง การเพมคาแรงแปลวาคณตองทำาใหคนงานมผลตภาพสงขน”

ซงไมมทางทำาไดนอกระบบทนนยม เขาเปนหวงวา “ถาทนนยมสรางสรรค

บนทอนแรงจงใจทจะสะสมทน ไมวาจะโดยตรงหรอดวยการทำาใหคน

กระตอรอรนเกยวกบทนนยมดงเดมนอยลงอยางทอสเตอรลยบอก มนกจะ

ทำาใหสถานการณแยลงแนๆ”

เกลเซอรบอกวาไมเหนเปนไรถาบรษทจะอยากโอบอมเปาหมายท

ไปไกลกวาการทำากำาไรสงสด เพราะมนษยเรากมเปาหมายอนทนอกเหนอ

จากการหาเงนเลยงชพเชนกน เขาเสนอวา “ถาบรษทอยาก ‘สรางสรรค’

มากกวาเดม เรากจำาเปนจะตองพจารณารปแบบการทำาสญญาใหมๆ ท

สะทอนขอเทจจรงวาบรษทอยากทำาอยางอนนอกเหนอจากทำากำาไรใหกบ

ผถอหน” เพอใหคนทสนใจจะลงทนในบรษทรวาไมไดกำาลงจะซอหนของ

บรษททสนใจแตกำาไรสงสดเพยงอยางเดยว

รชารด พอสเนอร ผพพากษาศาลอทธรณ ไมเหนดวยกบเกลเซอร

ทมองคนในแงด เขามองวาอนทจรง “การเหนแกผอนนอกเหนอจากบคคลใน

ครอบครวนนมกจะเปนพลงทออนแอมากเมอเทยบกบการเหนแกประโยชน

สวนตน” บรษทททำาการกศลในทางทตองเสยสละผลกำาไรจะบนทอนศรทธา

1 5

C A P I T A L I S M

ของผถอหน และทำาใหตวเองออนแอในสนามแขงขน สวนบรษทททำาการกศล

ในทางทไมเสยสละผลกำาไรหรอแมแตไดกำาไรเพม กแปลวาทำาตวสอดคลอง

กบการทำากำาไรสงสด ซงเปนทนนยมแบบดงเดม เขาเตอนดวยวาเงนชวย

เหลออาจทำาใหประเทศยากจนยำาแยลง เพราะลดทอนแรงกดดนทจะแก

ปญหาคอรรปชนในระบบราชการ

จอหน ควกกน ศาสตราจารยดานเศรษฐศาสตรและรฐศาสตร

มหาวทยาลยควนสแลนด แยงพอสเนอรวามอง “พนธะ” ของบรษทแคบไป

เพราะบรษทมพนธะตอผมสวนไดเสยหลายฝาย ไมใชแคผถอหน และถา

กฎหมายกำาหนดไวเทานนจรงๆ กแกกฎหมายใหมได และไมแนเสมอไปท

บรษททมงเนนการทำากำาไรสงสดจะมแนวโนมทจะอยรอดไดดกวาบรษทท

คำานงถงเปาหมายทางสงคมดวย

โรนลด กลสน ศาสตราจารยดานกฎหมายและธรกจทมหาวทยาลย

สแตนฟอรดและโคลมเบย มองวาววาทะในเรองนยงคลมเครอ เพราะ

ประเดนทถกเถยงกนยงไมชดเจนเพยงพอ ทำาใหเขา “ยงไมเชอวา‘ทนนยม

สรางสรรค’ จะมเนอหามากกวา ‘อนรกษนยมทมหวใจ’ มากมายนก”

สวน มารตน วลฟ ผชวยบรรณาธการและหวหนาทมวเคราะหเศรษฐกจ

หนงสอพมพ ไฟแนนเชยลไทมสพยายามตกรอบวงสนทนาใหชดขน ดวย

การชใหเหนขอจำากดของกระบวนทศนทวาทกบรษทตองมงทำากำาไรสงสด

เทานนถงจะอยรอด เขาชใหเหนวาระบบทนนยมมมากมายหลายรปแบบ

บางรปแบบทอยนอกธรรมเนยมอเมรกนนนเปดพนทใหบรษททำากจกรรม

หลายอยางทอยนอกกระบวนทศนกำาไรสงสด

แมตธว บชอป นกขาวดานธรกจและหวหนากองบรรณาธการขาว

ธรกจอเมรกน วารสาร ด อโคโนมสต เสนอวา “ระบบทนนยมไมไดลอย

อยในสญญากาศ หากแตเจรญรงเรองในพนททมกฎกตกาถกตอง บรษท

‘ฝงราก’ ลงในสงคม การปรบปรงความสามารถในการทำากำาไรในระยะยาว

แปลวาบรษทจะตองยอมรบและมปฏสมพนธกบสภาพแวดลอมทพวกเขา

1 6

C R E A T I V E

ดำาเนนธรกจ และตองทำาใหสภาพแวดลอมนนนาอยกวาเดม” ดงนน ภาค

ธรกจจงมเหตผลทางธรกจทจะมสวนสรางการเปลยนแปลงดานสงคมใน

ประเทศยากจนทพวกเขาทำาหรออยากทำาธรกจ

โรเบรต ไรช ศาสตราจารยดานนโยบายสาธารณะประจำา

มหาวทยาลยแคลฟอรเนย เบรกลย และอดตรฐมนตรวาการกระทรวงแรงงาน

สมยประธานาธบดคลนตน มองตางมมวาการเรยกรองใหภาคธรกจแสดง

ความรบผดชอบตอสงคมและทำางานเพอประโยชนสวนรวมนนอาจหนเห

ความสนใจออกจากการปฏรประบบทจำาเปน และทำาใหคนเขาใจผดวาภาค

ประชาชนกบภาครฐไมควรทำาอะไร เขาเตอนวา “สาเหตหลกทประชาธปไตย

ลมเหลวกคอการทนกลอบบของภาคธรกจเขาไปครอบงำากระบวนการ

นตบญญตอยางเบดเสรจ ทำาไมบรษททกดขวางการออกกฎหมาย สมมต

วาดานสงแวดลอมจะลงมอฟนฟสงแวดลอมเองโดยสมครใจ?” และบอกวา

“ถาเราเชอวาภาคธรกจควรมคณคาทางสงคมเปนพนฐานของการกระทำา

เรากตองมประชาธปไตยทแขงแกรง เพอกำาหนดคณคาเหลานนใหชดเจน

และสะทอนมนในกฎหมายและกฎเกณฑ”

พอล ออรเมรอด ผอำานวยการและผกอตงบรษท โวลเทอรา

คอนซลตง ไมเหนดวยกบอสเตอรลยทมองวาการทำาดของบรษทจะสงผล

กระทบทจำากดมาก เขาบอกวาปทสถานทางสงคมและศลธรรมนนสำาคญมาก

ในโลกจรง เพราะคนมกจะแหทำาตามกน ดงนน “การยกศลธรรมมาอาง” จง

“อาจครอบงำาผคนมากกวาผลกระทบของแรงจงใจทเปนตวเงน” เชน ยงม

ซอโอมากเพยงใดทปฏเสธทจะรบโบนสเวลาทผลประกอบการของบรษท

ออกมาไมด กยงมแนวโนมทซอโอคนอนจะทำาตาม

อลซาเบธ สจวต ทปรกษาอาวโสดานนโยบาย ออกซแฟมอนเตอร-

แนชนแนล บอกวาอสเตอรลยมองทนนยมสรางสรรคอยางคบแคบเกนไป

เพราะ “ทนนยมสรางสรรคทแทจรงนนจะไมตงอยบนฝายประชาสมพนธ

ของบรษท แตจะเปนแกนสารของกระบวนการดำาเนนธรกจ แนนอนวามน

1 7

C A P I T A L I S M

จะสรางกำาไรหรอความเปนทยอมรบ และในบางกรณกจะไดทงสองอยาง

แตมนกยงหมายถงนวตกรรมและความสมพนธใหมๆ ในการทำางาน ซง

ประเดนหลงคอสงทมอบโอกาสทดทสดใหกบการเปลยนแปลง” เธอยก

ตวอยางวาในการคดเรองภาวะสภาพภมอากาศเปลยนแปลง นายทน

สรางสรรคตวจรงจะไมหยดอยแคการตงเปาลดกาซเรอนกระจกของบรษท

แตจะไปลอบบสภาคองเกรสใหออกกฎหมายควบคม และทำางานกบชมชน

ในประเทศยากจน เพอพฒนาเทคโนโลยอยางเชนเตาพลงแสงอาทตยราคา

ถก

การถกเถยงในครงหลงของหนงสอพยายามตกรอบ “ทนนยม

สรางสรรค” ใหเปนรปธรรมมากขนวาแตกตางจากการทำาการกศลอยางไร

แตหลายชวงกสะทอนการถกเถยงเกยวกบขอบเขตและหนาทของบรษท

ในระบบทนนยมดงเดมทดำาเนนตอเนองมายาวนานดวย

เจ. แบรดฟอรด เดอลอง ศาสตราจารยดานเศรษฐศาสตรประจำา

มหาวทยาลยแคลฟอรเนย เบรกลย และนกวจยประจำาสำานกวจยเศรษฐกจ

แหงชาต ตงคำาถามสนๆ วา เราจะจำากดภาคธรกจใหอยแตในกรอบของการ

ทำากำาไรสงสดทำาไม “ถาพนกงานลกคาและนกลงทนคาดหวงวาผบรหาร

ของบรษททพวกเขามสวนรวมจะยดมนเปาหมายทแสดงความรบผดชอบ

ตอสงคม มนมอะไรสกปรกหรอครบ? ผบรหารไมไดทำาอะไรผดเลย ไมวา

จะในระดบใดกตามอนทจรงพวกเขากำาลงทำางานทมคณคาดวยซำาคอเปน

ตวแทนทนาเชอถอและซอสตยของพนกงานลกคาและนกลงทน”

ไคลฟ ครก โตกลบวา “คำาถามไมใช ‘มอะไรสกปรก?’ แตมนคอ

‘มอะไรเสยหาย?’ ประเดนสำาคญอยทวา ในบรรดาหลกการจดการทไม

สกปรกเหลาน มหลกการชดใดบางทนาจะผลตผลลพธทดทสดได (มลตน)

ฟรดแมนเชอวาแรงจงใจทจะทำากำาไรสงสดนนเปนหลกการจดการทคนมก

จะมองวาดอยคา ทงทมนผลตผลลพธทดตอสงคมได ผมคดวาฟรดแมน

พดถกในประเดนน”

1 8

C R E A T I V E

ไมเคล เครเมอร ศาสตราจารยดานสงคมกำาลงพฒนา มหาวทยา-

ลยฮารวารด เหนดวยวาหนาทหลกของซอโอคอการรบใชผถอหน แต

ไมเหนดวยกบ “จดยนแบบขาว-ดำาของมลตนฟรดแมน”ทวาบรษทไมควร

ทำาอยางอน เพราะ “ในบางกรณ ธรกจสามารถจดสรรทรพยากรไดอยาง

มประสทธภาพกวาภาครฐ และความจรงขอนกทำาใหเปนเรองยากทใครจะ

ตอตานความรบผดชอบของธรกจตอสงคมหรอทนนยมสรางสรรคจาก

มมมองของประสทธภาพเพยงอยางเดยว”

โลเรตตา ไมเคลส ผถอหนและผรวมกอตงธรกจเพอสงคมชอ

บรษท เอชเอมเอส ไวรเลสส ชวาโลกปจจบนไมไดแบงออกเปนสองคาย

อยางชดเจน คอภาคการกศลทไมแสวงกำาไรกบภาคธรกจทแสวงแตกำาไร

เทานนอกตอไปแลว เธอยกตวอยางกจการเพอสงคมททำาเรองดๆ ในทาง

ทอยไดทางการเงน และกฎหมายใหมทรองรบองคกรลกผสมทำานองนอยาง

เปนทางการ เชน กฎหมายอนญาตใหตงบรษทจำากดความรบผดกำาไร

ตำา (low-profit, limited liability corporation: L3C) ของรฐเวอรมอนต

ในสหรฐอเมรกา

จอหน วลเลยมสน นกวจยอาวโสจากสถาบนปเตอรสน เตอนวา

“เราอาจไมรสกวาการสรางความมงคงสงสดใหกบผถอหนนนเปนสงทสงสง

ทสดทมนษยพงกระทำา แตบรษททเบยงเบนออกจากเสนทางนมากเกนไป

กจะถกบรษททอำามหตกวาซอกจการไป” แตเขากไมใชไมเหนดวยกบเกตส

เลย เพราะบางกรณบรษทกสามารถผลกดนเปาหมายทางสงคมโดยไมตอง

เสยสละผลกำาไรอะไรเลย

จอหน โรเมอร ศาสตราจารยดานรฐศาสตรและเศรษฐศาสตร

มหาวทยาลยเยล มองคลายกนกบ โรเบรต ไรช วา “ความยตธรรมนนตอง

อาศยการจดสรรรายไดและผลประโยชนเชงวตถทเทาเทยมมากกวาทเปน

อย...เราไมควรปลอยการซอมแซมความอยตธรรมในปจจบนใหเปนเรองของ

การกศล(หรอความใจบญของภาคธรกจ)แตควรเปนหนาทของภาครฐ”

1 9

C A P I T A L I S M

อภจต แบนเนอรจ ศาสตราจารยดานเศรษฐศาสตรประจำาสถาบน

เทคโนโลยแมสซาชเซตส มองวาถานกธรกจอยากทำาอะไรเพอสงคม กไมม

ใครมสทธบอกวาพวกเขาทำาอยางนนไมได ถาผถอหนรายไหนไมเหนดวย

ผถอหนรายนนกมสทธถอนทนไปลงทนกบบรษทอนหรอโหวตไลผบรหาร

ออก เขามองวาทนนยมสรางสรรคเปนทางเลอกทนาลอง เพราะปญหาใหญ

ปญหาหนงทผานมาคอ คนเกงๆ มกจะไปทำางานกบภาคธรกจเปนหลก

สงผลใหภาครฐและภาคสงคมซงเราคาดหวงวาจะชวยเหลอคนจนและแก

ปญหาสงคมทำางานไดไมดเทาทควร เขาทงทายอยางมความหวงวา “นายทน

สรางสรรคมความไดเปรยบอยางแทจรงเขารวาจะกดดนรฐบาลอยางไรและ

จะขายความคดใหกบคนเดนดนอยางไรเขามความนาเชอถอเขาไมตองใช

เงนของคนอนและเขารดวาจะไปหาใครผมคดวาสงดๆกำาลงจะเกดขน”

ผรวมสนทนาบางคนแตกประเดนไปสคำาถามวา ภาคการกศลและ

เงนชวยเหลอจะสรางสรรคกวาเดมไดอยางไร โดยม แนนซ เบรดสออล

ผอำานวยการและผกอตงศนยการพฒนาโลก และ อเลกซานเดอร ฟรดแมน

ผบรหารระดบสงดานการเงนจากมลนธบลและเมลนดา เกตส รวมแลกเปลยน

ขอคดเหนในเรองน สวน ลอวเรนซ ซมเมอรส ศาสตราจารยดานเศรษฐศาสตร

ประจำามหาวทยาลยฮารวารด และอดตรฐมนตรวาการกระทรวงการคลงสมย

ประธานาธบดคลนตน ยกกรณความลมเหลวของ แฟนน เม และ เฟรดด

แมก สถาบนกงรฐทปลอยสนเชอทอยอาศยใหกบผมรายไดนอย เพอ

เตอนวา บรษททเปนทนนยมสรางสรรคอาจสญเสยความรบผดตอผลการ

ดำาเนนงานหลก เพราะ “ความรสกทวามพนธกจท‘ดงาม’นนเปนไมตะบอง

ทเอาไวตกนผวพากษไดอยางชะงด”

เอสเธอร ดฟโล ศาสตราจารยดานเศรษฐศาสตรพฒนา สถาบน

เทคโนโลยแมสซาชเซตส เหนดวยกบมมมองของ บล เกตส เธอมองวา “ถา

หากทนนยมสรางสรรคจะบรรลศกยภาพของมนได มนจะตองสลดความ

ตงเครยดระหวางแรงจงใจกบผลกระทบ มนเปนเรองสำาคญทประโยชน

2 0

C R E A T I V E

จากความเปนทยอมรบจะตองสอดคลองกบการสรางมลคาทางสงคมอยาง

ใกลชดทสดเทาทจะทำาได... มหลายกรณทคนจนเตมใจจะจายราคาเตม

สำาหรบบรการใดบรการหนงแตยงไมมใครนำาสงหรอไมกมวธทจะนำาสงมน

ดวยราคาทถกกวาหรอมประสทธผลสงกวานายทนสรางสรรคสามารถทมเท

ความพยายามใหกบการนำาสงบรการเหลาน เพราะถงทสดแลว การคดคน

ผลตภณฑและการหาวธขายใหมๆคอสงทนายทนทำาไดเกง”

ทกลาวไปนนเปนเพยงสวนหนงของววาทะเกยวกบ “ทนนยม

สรางสรรค” ซงกำาลงไดรบการทดลองและปฏบตจรงในหลายรปแบบทวโลก

ผแปลเหนดวยกบ แกร เบกเกอร เจาของรางวลโนเบลสาขาเศรษฐศาสตร

ป 1992 ทวา “ผมไมเหนวาจะมอะไรเสยหายกบการทเกตสบฟเฟตตและ

คนอนๆ สนบสนนใหบรษทใสใจกบเปาหมายอนนอกเหนอจากผลกำาไร

บททดสอบทแทจรงจะอยทวาบรษทแบบนจะแขงขนกบบรษททมแรงจงใจ

เรองกำาไรเพยงอยางเดยวไดดเพยงใด”

สดทายน ผแปลขอขอบคณ คณกตตพงศ สนธสมพนธ ทได

เรยบเรยงและขดเกลาสำานวนแปลอยางละเอยดเกนกวาทผแปลจะทำาได

รวมทงผองเพอนผรวมกอตงสำานกพมพ openworlds ทกทาน หากเนอหา

ยงมทผดประการใด ยอมเปนความผดของผแปลโดยลำาพง ตองขออภยไว

ลวงหนา ณ ทน

สฤณ อาชวานนทกล

“คนชายขอบ” | http://www.fringer.org/

ทนนยมสรางสรรค

แปลโดย

สฤณ อาชวานนทกล

CREATIVECAPITALISM

A Conversation withBill Gates, Warren Buffett,and Other Economic Leaders

Edited by

Michael Kinsley

2 4

C R E A T I V E

นคอหนงสอเกยวกบความเปนไปไดของการขยบขยายระบบทนนยม

ไปยงพนทใหมๆ และใชมนแกปญหาทกอนหนานถกยกใหเปนหนาทของ

ภาคการกศลและภาครฐ จงหวะของเราไมดเลย ขณะทผมเขยนอยน ณ

สนเดอนกนยายน 2008 เรากำาลงตกอยในวกฤตการเงนทยงไมมใครรแนชด

วาจะมมตกวางลกเทาไร แตเราพดไดอยางเตมปากวา ถาทนนยมเปนหน

ตวหนง และชอเสยงเปนเงนสกลหนง ราคาของหนตวนกไดตกลงอยาง

ฮวบฮาบในชวงสองสปดาหทผานมา เมอตอนวนแรงงาน1 หนตวนยงรอนแรง

อยเลย และตอนนนผคนกพดถงศกยภาพของทนนยมทยงไมไดรบการ

เตมเตม มความคดมากมาย (บางสวนอยในหนงสอเลมน) เกยวกบวธการ

ใหมๆ ในการใชระบบตลาดอยางสรางสรรค แตเมอมาถงตอนน ความคด

ทจะปลอยใหทนนยมมอสระกดจะนาดงดดพอๆ กบการปลอยใหหมาบา

บทนำ�ไมเคล คนสลย

1 ในสหรฐอเมรกาหมายถงวนจนทรแรกของเดอนกนยายน

2 5

C A P I T A L I S M

ออกไปเพนพาน บางท กวาคณจะไดอานหนงสอเลมน วกฤตครงนกอาจจะ

ผานพนไปแลว หรอไมกปรากฏวาเปนแคภาวะตนกลวทถกสอโหมกระพอ

ขนมา

แตกไมแน ถาหายนะทางเศรษฐกจรออยขางหนาจรงๆ แนนอน

วาผมสวนรวมในหนงสอเลมนบางคนจะบอกวา ถาภาคธรกจของอเมรกา

มงทำางานของตวเองใหดทสด สถานการณของเราทกคนกจะดกวานมาก

แตไมวาจะเกดอะไรขน กคงไมมอะไรกดกรอนมตของมหาชนทวโลกทวา

ทนนยมตลาดเสรนนเปนระบบเศรษฐกจทแยทสดหากไมนบระบบอนๆ

ทโลกไดเคยลองมาแลว [ยมคำาพดของเชอรชลล (Winston Churchill)]

และถาเราตองฟนฝาชวงเวลาแหงความปนปวนจรงๆ แลวละก เรากคงจะ

ดใจทชวงเวลาไมกปทผานมาไดบมเพาะความรบผดชอบตอสงคมในสำานก

ของบรษทเอกชน

ขอเทจจรงกคอ สมยนทกคนอยากจะไดชอวา “ทำาด” ดวยกนทงนน

ตงแตนกศกษาปรญญาตรไปจนถงดาราฮอลลวด ไฮโซนวยอรก และซอโอ

ของบรษท เรายงมองไมออกวาเรองนจะดจรงหรอเปลา แตอยางไรกตาม

มนกเปนกระแสทเราควรสนบสนน คณวาอยางนนไหมครบ?

แตเรองนมปญหาหลายขอ แฟชนการทำาดทระบาดในบรรดาบรษท

ยกษใหญเปนปญหาใหญเปนพเศษ เพราะ “บรษท” เปนบคคลเทยมทม

หนาทตามกฎหมายในการพทกษผลประโยชนของกลมผลประโยชนกลม

เดยวเทานน คอผถอหน ซงภาคธรกจกครอบงำาระบบเศรษฐกจของเรา

อยางเบดเสรจเสยจนเราไมอาจมงหวงใหกระแสนทำาอะไรไดมาก ถาหาก

เราไมนบรวมพวกเขาเขามาอยในกระแสนดวย

ในเดอนมกราคม 2008 บล เกตส (Bill Gates) กลาวสนทรพจน

ในงานไฮโซหรหราทเมองดาวอส สวตเซอรแลนด ซงเปนทรจกในนาม

“การประชมเศรษฐกจโลก” ในฐานะนายทนทประสบความสำาเรจมากทสด

ในประวตศาสตร ถาเราวดความสำาเรจของทนนยมดวยตวเงน (คณมตววด

2 6

C R E A T I V E

ทดกวานหรอเปลาละ?) ตอนนนเกตสกำาลงเตรยมตวทจะลาออกจาก

ตำาแหนงในบรษท และทมเทเวลาสวนใหญของเขาใหกบมลนธบลและ

เมลนดา เกตส ซงเขาและภรยากอตงขนเมอไมกปกอนหนานน กลาวไดวา

ชวงเวลาหลายปตงแตมลนธแหงนถอกำาเนด ไดเปลยนเกตสใหเปนนก

การกศลทยงใหญทสดในประวตศาสตร ถาเราวดความสำาเรจของการกศล

จากตวเงนเชนกน จนถงป 2008 สามภรรยาคนไดบรจาคเงนกวา 30,000

ลานเหรยญใหกบมลนธของพวกเขา และมลนธกไดมอบเงนชวยเหลอกวา

16,000 ลานเหรยญ ยงไปกวานน วอรเรน บฟเฟตต2 (Warren Buffett)

เพอนของเกตส กตดสนใจเลอกมลนธเกตสเปนปลายทางของความมงคง

เกอบทงหมดของเขา ซงทำาใหมลนธแหงนมสนทรพยมากกวา 60,000 ลาน

เหรยญ (ในความเปนจรง บฟเฟตตยงไมไดยกทรพยสนทงหมดใหกบมลนธ

จนกวาเขาจะเสยชวต แตเขาทยอยมอบเงนใหกบมลนธรอยละ 5 ตอป

ของทรพยสนทงหมด 30,000 ลานบาท ภายใตเงอนไขวาตองใชเงนใหหมด

ทกป ในเมอกฎหมายกำาหนดวามลนธตองใชจายเงนรอยละ 5 ของสนทรพย

ทกป จงเสมอนหนงวาเขาไดบรจาคทรพยสนทงหมดแลว)

อยางไรกด เงนเปนตววดความสำาเรจของเกตสในฐานะนกการกศล

เพยงหนงในหลายตวฉนใด ความสำาเรจของเขาในฐานะนายทนกฉนนน

ตววดทสำาคญไมแพกนคอวนยและความตงใจทมาพรอมกบการบรจาคเงน

ของเขา รวมถงการยนกรานทคดงางกบแรงกดดนทเขานาจะเจอะเจออยาง

สมำาเสมอจากเพอนนกธรกจททำาการกศลเลกๆ นอยๆ วาความยากจนและ

โรคระบาดในดนแดนหางไกลเปนเรองเรงดวนกวาบรษทโอเปราในเมอง

ตววดความสำาเรจของเกตสในฐานะนกการกศลอกตวหนงคอการ

พลกภาพลกษณของเขาจากหนามอเปนหลงมอ บางคนบอกวานเปนความ

ตงใจของเขาตลอดมา ซงเปนขอกลาวหาทไรสาระ ไมมใครทำาแคมเปญ

2 ผไดรบการขนานนามวาเปนนกลงทนระยะยาวทเกงทสดในโลก

2 7

C A P I T A L I S M

ประชาสมพนธดวยเงน 30,000 ลานเหรยญหรอก เมอหาปกอน เกตสม

ภาพลกษณในวงกวางวาเปนจอมมารผกขาด ภาพยนตรเรองหนงทตงชอ

อยางนาเบอวา ทลายอำานาจผกขาด (Antitrust) ถงกบฉายภาพวาเขาเปน

ฆาตกร แตมาวนน ชอของ บล เกตส ทำาใหคนนกถงการกศลมากกวา

การทำาธรกจแบบลอแหลม นไมใชการปฏรปครงแรกในโลกธรกจ จอหน

ด. รอกกเฟลเลอร (John D. Rockefeller) และ แอนดรว คารเนก (Andrew

Carnegie) ตางกทำาเรองทำานองน

เกตสเปนเศรษฐ - ไมอยางนนคณกตองเรยกเขาวาอภมหาเศรษฐ

- มาตลอดชวงเวลากวายสบปกอนทเขาจะเรมจบงานการกศลอยางจรงจง

หลายคนประณามเขาทไมเรมใหเรวกวาน แตเขากพดตลอดมาวาการ

บรจาคเงนนนตองใชความคดพอๆ กบการหาเงน และเขาจะหนไปบรจาค

เงนเมอเขาวางมอจากการหาเงนแลว ทามกลางความแปลกใจของบางคน

นนคอสงทเขาไดทำา ไมโครซอฟทภายใตการนำาของเกตสไมใชบรษทท

คนมองวาออนโยน แตในสนทรพจนทดาวอส เกตสเสนอวถทางใหมทเขา

เรยกวา “ทนนยมสรางสรรค” มนยงไมชดเจนวาเขาหมายถงอะไร ดงนน

ความพยายามทจะวเคราะหวลนจงเปนหนงในหวขอหลกของหนงสอเลมน

แตไมวามนจะแปลวาอะไรในรายละเอยด แนนอนวาวลนหมายความวาบรษท

ขนาดใหญทกาวไปสระดบโลกมากขนเรอยๆ ซงเปนลกษณะสำาคญของระบบ

ทนนยมสมยใหม ควรจะประสานการ “ทำาด” เขาไปในกระบวนการทำาธรกจ

ของพวกเขา

คำาถามทวา เราจะประสานชวตทดในแงศลธรรมเขากบชวตทด

ในแงวตถไดอยางไร เปนคำาถามทมนษยตองเผชญเชนเดยวกบบรษท

หลงจากทเกตสกลาวสนทรพจน ผมคดเลนๆ วาอยากลองเขยนหนงสอ

เกยวกบทนนยมสรางสรรค หรอไมกเปนบรรณาธการชดบทความเกยวกบ

เรองนทเขยนโดยคนทอาจรเรองนดกวาผม จากนนผมกไดความคดทผมวา

ดกวาเกา หนงสอเลมนคอบททดสอบของความคดนน มนเปนการทดลอง

2 8

C R E A T I V E

ดานการประพนธ ผมเคยทำางานใหกบไมโครซอฟทเปนเวลาเจดป (1995-

2002) งานของผมคอรเรม “webzine” (นตยสารบนเวบ) ซงตอนนกลาย

เปนศพททโบราณไปแลว งานนนคอนตยสารออนไลนชอ สเลต (slate.com)

ซงวนนมบรษทวอชงตน โพสต เปนเจาของและผจดพมพ สมยนนหลายคน

ของใจจรงๆ วาจะมคนอานอะไรทไมเกยวของกบการงานจากจอคอมพวเตอร

โดยสมครใจหรอเปลา คนสมยนคงยากทจะเชอ เพราะตอนนจอคอมพวเตอร

กำาลงทำาลายอตสาหกรรมหนงสอพมพ และจนกระทงทกวนน เรากยงม

งานเขยนบางรปแบบทตอตานคอมพวเตอร การเขยนขาวขนาดยาวหรอ

นวนยายเปนหนงในจำานวนนน

การประชมทไมโครซอฟทกอนทสเลตจะเปดตว เราสงสยกนวา

บทความควรจะมความยาวเพยงใดสำาหรบการทผคนจะอานจากจอ คนหนง

ในทประชมพดขนมาวา “แตคนนงอานอเมลหลายพนคำาบนจอรวดเดยว

จบนะ” ตอนนนไมโครซอฟทเปนผนำาของคลนอเมลทกำาลงจะถาโถมเขาใส

สมาชกแทบทกคนในสงคมทกาวหนา คนบนเรองนกนมาก แตหลายคน

กอานอเมลหลายพนคำาทกวน และจะคดถงมนถามนหายไปเฉยๆ ทกวนน

ยงมการสงขอความจากโทรศพทมอถอ บลอก และอารเอสเอสฟด เพม

เขามาอกดวย

พลงทผบรหารไมโครซอฟท [ผมคอนขางมนใจวาคอ นาธาน

ไมเออรโวลด (Nathan Myrhvold)] บอกวาผลกดนใหเราอานอเมลหลายพน

คำานนมพลงคขนานในงานเขยน มใครบางทสงสยวาจำานวนคำาทโลกทงใบ

ผลตไมไดพงสงขนมากตงแตคอมพวเตอรเชอมโยงถงกน? โอเค ผมเคย

ไดยนโจกเรองนเหมอนกน หลายคนจะบอกวานนไมใชการเขยน มนเปน

แคการพมพบนแปนคอมพวเตอร แตเนอหาบางอยางกไมเลวเลยนะครบ

บางชนเขาขนดดวยซำา และทดกวานนอกกคอ มนทำางาย หรออยางนอย

กงายกวาการเขยน “ทแทจรง” นกเขยนอาชพหลายคนทคดวาการเขยน

เปนงานททรมาน และรสกวาวนไหนทผลตคำาได 500 คำาเปนวนทโชคดนน

2 9

C A P I T A L I S M

สามารถนงเขยนอเมลจำานวนครงโหลโดยใชภาษาสละสลวยทยาวกวานน

สบเทา

เราถกเถยงกนไดเรองคณภาพของงานเขยนบนอนเทอรเนต ไมวา

จะเปนเรองไวยากรณหลนหาย คำายอทดแอบแบวเกนงาม (ไมนบตวอโม-

ตคอน!) การสะกดแบบตามใจฉน หรอประโยคขาดตอน แตมนกเปนภาษา

ของยคเรา และคนกอานภาษาแบบนและเขยนแบบน ดงนน ความคดของ

ผมสำาหรบหนงสอเลมนคอ หาคนฉลาดๆ มากลมหนง ชกจงใหพวกเขา

อภปรายเรองทนนยมสรางสรรคกนแบบออนไลน หลอกลอใหพวกเขาผลต

หนงสอดวยวธน หนงสอเลมนจะมคณภาพของบลอกหรอ “แชต” หรอการ

สงอเมลโตตอบกนแบบทเหนในสเลต ภาษาทใชจะไมเปนทางการและดสบสน

ไรระเบยบอยบาง ประสบการณ “การอาน” หนงสอเลมนจะคลายกบเวลาท

เราทองเวบไซต ผดกนแตเพยงวาหนงสอเลมนไมมไฮเปอรลงก3

โลกนมหนงสอมากมายทเกดจากเวบไซต แตมเวบไซตอะไรบาง

ทเกดจากความตงใจทจะใชมนผลตหนงสอ? บางทอาจจะม แตกคงมไมมาก

วธการผลตหนงสอแบบนอาจทำาใหคณนกถงวธท ทอม ซอวเยอร ทาสรวของ

ปาพอลล แตขอใหมนใจนะครบวาผมสวนรวมจะไดรบคาตอบแทน ผมนำา

เงนคาตนฉบบลวงหนาของหนงสอเลมน (หกคาใชจาย) มาหารดวยจำานวน

คำาทไดรบการตพมพ วธนสรางสมดลของแรงจงใจดานปรมาณกบคณภาพ

ซงตงใจใหนกเศรษฐศาสตรประทบใจ และจงใจใหพวกเขาเขารวม

ตอนทโครงการนเรมตนใหมๆ เราทำาเรองผดพลาดครงสำาคญ

ทโงมาก โดยละเลยบทเรยนทกอยางทโลกไดเรยนรในรอบสองทศวรรษ

ทผานมาเกยวกบการเปดเผยและความโปรงใสบนเวบ เราเรมสรางเวบไซต

แลวกปดไมใหคนนอกเขา คนทจะเขาไปดไดตองใสรหสผาน เรานกวานก

3 hyperlink หมายถงการทำาลงกเชอมเนอหา ผใชอนเทอรเนตสามารถคลกลงกเพอเขาเวบไซต

อน

3 0

C R E A T I V E

เศรษฐศาสตรทมชอเสยงและคนอนๆ จะอยากมสวนรวมมากขนถาเราทำา

แบบเอกซคลซฟ และเราคดมากเรองการดงดดคนเจายศเจาอยาง เรา

เปนหวงวาคนอยาง แกร เบกเกอร (Gary Becker) หรอ ลารร ซมเมอรส

(Larry Summers) จะถกกวนโทสะโดยคนสตฟนเฟอนหลายคนทดจะใช

ชวตเวยนวนอยในพนทไซเบอรสเปซซงพวกเขาไมเหมาะทจะอย และตงใจ

กอความเดอดรอนใหกบคนทอยากมสวนรวมอยางจรงจง ประสบการณ

ของผมกบทกเวบไซตทผมเคยมสวนรวมเปนแบบนน

แตไมใชตอนน เมอเราเรมเชอเชญนกเศรษฐศาสตรผโดงดงตาม

รายชอในฝนของเรา เรากพบวาเปนเรองงายทจะไดรบคำามนสญญาวา

พวกเขาจะมสวนรวม แตการทำาใหพวกเขาลงมอทำาจรงๆ เปนเรองยาก

กวานนมาก นกเศรษฐศาสตรมองโลกแคชวงเวลาสนๆ ไมตางจากคนอน

ความไมอยากใหเรากวนใจ อาจจะรวมถงความสนใจทแทจรงในโครงการน

ชกจงใหพวกเขาตอบรบ แตปญหาคอ ในระยะยาว ชวงเวลาทพวกเขาจะตอง

ลงมอเขยนอยางจรงจงนนดเหมอนจะไมเคยมาถงเลย

ดวยเหตน เราจงตดสนใจเปดโครงการนตอสาธารณชนดวยความ

หวนใจไมนอย เราปรบเปลยนเวบไซตทเคยสวยหรแตซบซอนใหกลาย

เปนบลอกสาธารณะ โดยใชซอฟตแวรเขยนบลอกซงเปนทรจกกนดชอ

ไทปแพด (TypePad) ผลลพธทเกดขนนนนาทงมาก บลอกของเรามคน

เขามาดหลายพนครงตอวน บลอกอนๆ โฆษณาใหเรา และคนดงทงหลาย

กเรมทำาตามคำามนสญญาทไดใหไว ดเหมอนวาแมแตอาจารยเศรษฐศาสตร

ทมชอเสยงกยงชอบใหคนบอกวา “เฮ ผมเหนขอเขยนของอาจารยนะ”

พวกเขาชอบแบบนมากกวาการเปนสมาชกคลบเอกซคลซฟทมแตเพอน

อาจารยเศรษฐศาสตรดวยกน

3 1

C A P I T A L I S M

วถใหมแหงทนนยมบล เกตส

สนทรพจน ณ ทประชมเศรษฐกจโลก

กรงดาวอส สวตเซอรแลนด

วนท 24 มกราคม 2008

นเปนครงสดทายทผมจะมาดาวอสในฐานะพนกงานประจำาของ

ไมโครซอฟท

พวกเราบางคนโชคดพอทจะมาถงชวขณะของชวตทเราสามารถ

หยดทบทวนงานทผานมาของเรา แลวพดวา “วเศษเลย เราไดทำางานทสนก

ตนเตน และมประโยชน เราทำามนไปทงชวตกได”

แตกาลเวลาทลวงเลยบงคบใหเราแตละคนครนคดและถามคำาถาม

วา เราไดทำาอะไรสำาเรจแลวบาง? มอะไรทเราอยากจะทำาใหสำาเรจอก?

สามสบป ยสบป กระทงสบปทแลว ผมหมกมนอยกบแคประเดน

ทวาความวเศษของซอฟตแวรจะเปลยนโลกไดอยางไร ผมเชอวาความ

กาวหนาดานเทคโนโลยจะสามารถแกปญหาใหญๆ ได และอนทจรงมนก

กำาลงทำาเชนนน มนกำาลงชวยคนหลายพนลานคนมากขนเรอยๆ

แตความกาวหนาเปลยนแปลงชวตคนเฉพาะในกรณทคนมกำาลง

ซอมน เฉพาะในดนแดนทมอปสงคทางเศรษฐกจ อปสงคทางเศรษฐกจไมใช

3 2

C R E A T I V E

เรองเดยวกนกบความจำาเปนทางเศรษฐกจ มคนหลายพนลานคนทจำาเปน

จะตองใชสงประดษฐอนยงใหญของยคคอมพวเตอร ไมนบความจำาเปนขน

พนฐานอกหลายอยาง แตพวกเขาไมมวธแสดงออกซงความตองการของ

พวกเขาในทางทตลาดจะสนใจ พวกเขากเลยตองทนอยตอไป

ถาเราจะมโอกาสททำาไดจรงในการเปลยนแปลงชวตของพวกเขา

เราจะตองใชนวตกรรมอกระดบหนง ไมใชแคนวตกรรมทางเทคโนโลย แต

เปนนวตกรรมทางระบบ นคอสงทผมอยากจะอภปรายรวมกนกบพวกคณ

ในดาวอสวนน

ผมอยากเรมดวยการนำาเสนอความเหนทหลายคนอาจไมเหนดวย

โลกของเรากำาลงดขนกวาเดม

ในหลายแงมมทสำาคญและสงผลกวางไกล โลกในวนนเปนททนาอย

กวาทมนเคยเปนมาในประวตศาสตร

ลองคดถงสถานภาพของสตรและชนกลมนอยในสงคม สงคมไหน

กได เปรยบเทยบกบยคกอนหนานทกยค

ลองคดดวาอายขยของคนเราเพมขนเกอบสองเทาในชวงหนงรอยป

ทผานมา

ลองคดถงเรองธรรมาภบาล จำานวนคนทไปออกเสยงเลอกตง

แสดงความคดเหน และมอสรภาพทางเศรษฐกจ โดยเปรยบเทยบกบยค

กอนหนานทกยค

ในสาขาทสำาคญยงเหลาน โลกของเรากำาลงดขนกวาเดม

สงทเกดขนควบคไปกบพฒนาการเหลาน และในบางกรณก

ทำาใหพฒนาการเหลานเกดขนได คอความกาวหนาทางดานวทยาศาสตร

เทคโนโลย และการแพทย สาขาเหลานทำาใหมนษยมสวสดการดกวาใน

ทกยค เรากำาลงอยในยคเรมตนของการปฏวตทางเทคโนโลย ปฏวตสงท

คนเราจะทำาใหแกกนและกนได ในอกหลายทศวรรษขางหนา เราจะมความ

สามารถใหมๆ อนเหลอเชอในการวนจฉยโรค รกษาโรคราย มอบการศกษา

3 3

C A P I T A L I S M

ใหกบเดก สรางโอกาสใหกบคนจน และใชพลงสมองทปราดเปรองทสด

ในโลกเพอรวมกนแกปญหาทยากทสด

ผมมองโลกแบบน และภาพนกนาจะชชดวา ผมเปนคนมองโลก

ในแงด

แตผมกเปนคนมองโลกในแงดทใจรอน

โลกของเรากำาลงดขนกจรง แตมนกยงไมดขนอยางรวดเรวพอ และ

มนกไมไดดขนสำาหรบทกคน

ความกาวหนาอนยงใหญในโลกมกจะตอกลมความเหลอมลำาให

ถางกวางกวาเดม คนทไมตองการอะไรแลวไดประโยชนมากทสด ผยากไร

ไดประโยชนนอยทสด โดยเฉพาะหนงพนลานคนทใชชวตดวยเงนไมถง

หนงเหรยญตอวน

โลกของเรามคนประมาณหนงพนลานคนทไมมอาหารเพยงพอ

ไมมนำาดมทสะอาด ไมมไฟฟาใช ไมมอะไรๆ ทเรามองวาเปนสงทตองม

แนๆ โรครายอยางมาลาเรยทคราชวตคนกวาหนงลานคนทกป มคนสนใจ

นอยกวายาปลกผม คนเหลานไมเพยงแตพลาดประโยชนของเศรษฐกจโลก

เทานน แตพวกเขายงจะเดอดรอนจากผลกระทบทางลบของการเตบโตทาง

เศรษฐกจทพวกเขาไมไดประโยชน การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศจะ

สงผลกระทบสงสดตอคนทมสวนสรางมนนอยทสด

ทำาไมผคนถงไดรบประโยชนในทางตรงกนขามกบความตองการ

ของพวกเขา?

แรงจงใจของตลาดคอสาเหต

ในระบบทนนยมบรสทธ ขณะทผคนมความมงคงมากขน แรงจงใจ

ทางการเงนทจะรบใชพวกเขากเพมสงขน ขณะทเมอความมงคงของผคน

ลดลง แรงจงใจทางการเงนทจะรบใชพวกเขากลดลงจนเหลอศนย เราจะ

ตองหาทางทำาใหแงมมของทนนยมทรบใชคนรวยมารบใชคนจนไดดวย

อจฉรยภาพของทนนยมอยทความสามารถของมนในการทำาให

3 4

C R E A T I V E

ผลประโยชนสวนตวของคนสามารถรบใชประโยชนสวนรวม โอกาสท

นวตกรรมจะสรางผลตอบแทนทางการเงนมหาศาล ปลดปลอยคนจำานวน

มากทเปยมพรสวรรคใหแสวงหาการคนพบทแตกตางหลากหลาย ระบบ

ทขบดนดวยผลประโยชนสวนตวดงกลาว เปนเหตผลทเรามนวตกรรมอน

ยงใหญมากมาย ซงทำาใหคนหลายพนลานคนมชวตความเปนอยทดขน

แตการใชพลงนในทางทเปนประโยชนตอทกคน หมายความวาเรา

จะตองปรบปรงระบบ

ผมมองวาธรรมชาตของมนษยมพลงทยงใหญอยสองพลง คอ

ประโยชนสวนตวกบความหวงใยผอน ระบบทนนยมใชประโยชนสวนตว

ทำางานในทางทเปนประโยชนและยงยน แตสำาหรบคนทมกำาลงจายเทานน

การกศลและโครงการชวยเหลอของภาครฐเปนชองทางใหเราแสดงความ

หวงใยตอผทไรกำาลงซอ แตทรพยากรกลบหมดลงกอนทพวกเขาจะตอบ

สนองความตองการได การปรบปรงชวตความเปนอยของคนจนอยางรวดเรว

แปลวาเราจะตองมระบบทดงดดนกนวตกรรมและภาคธรกจทดกวาสงทเรา

มอยในทกวนน

ระบบนจะมพนธกจสองอยางควบคกน คอทำากำาไรและปรบปรงชวต

ของคนทไมไดรบประโยชนอยางเตมทจากพลงของตลาด เราจะตองใชแรง

จงใจของกำาไรทกเมอททำาได เพอทำาใหระบบนยงยน

ในขณะเดยวกน บางครงการทำากำาไรกเปนไปไมไดในเวลาทธรกจ

พยายามรบใชผยากไร ในกรณเหลาน เราจะตองใชแรงจงใจแบบอนทม

ตลาดเปนพนฐาน และแรงจงใจทวานนกคอความเปนทยอมรบ ความเปนท

ยอมรบสรางชอเสยงใหกบบรษทและทำาใหผบรโภคชอบใจ และทดทสดคอ

มนดงดดคนดใหมาทำางานกบองคกร ในแงน การยอมรบจงกระตนใหตลาด

มอบรางวลใหกบพฤตกรรมทด ในตลาดททำากำาไรไมไดกใชการยอมรบ

ทดแทนได ในตลาดททำากำาไรได การยอมรบกเปนแรงจงใจเสรม

ความทาทายอยทการออกแบบระบบทแรงจงใจทางตลาด ซง

3 5

C A P I T A L I S M

หมายรวมถงกำาไรและความเปนทยอมรบ ผลกดนใหเกดการเปลยนแปลง

ผมอยากเรยกระบบใหมนวา ทนนยมสรางสรรค - ระบบทรฐบาล ภาคธรกจ

และภาคไมแสวงหากำาไร ทำางานรวมกนเพอขยบขยายพลงของตลาดออกไป

ใหคนจำานวนมากขนไดกำาไร เปนทยอมรบ และทำางานเพอชวยบรรเทา

ความเหลอมลำาในโลก

บางคนอาจตอตาน “การเปลยนแปลงทางสงคมทมตลาดเปน

พนฐาน” แบบน พวกเขาอาจบอกวา ถาเราเอาความรสกมาผสมกบ

ผลประโยชนสวนตน เราจะทำาใหตลาดหดแคบลงแทนทจะขยายตว แตแลว

อดม สมธ (Adam Smith) บดาแหงทนนยมและผเขยน ความมงคงของ

นานาประเทศ (The Wealth of Nations) ผเชอมนอยางแรงกลาในคณคา

ของประโยชนสวนตนทมตอสงคม กเปดหนงสอเลมแรกของเขาดวยประโยค

ตอไปน

“ไมวาใครจะมองมนษยวาเหนแกตวเพยงใด ในธรรมชาตของเขา

กมหลกการบางขอทเดนชด ซงทำาใหเขาสนใจในโชคชะตาของผอน และ

ทำาใหความสขของผอนจำาเปนตอความสขของเขา ถงแมวาเขาจะไมได

อะไรเลยนอกจากความเพลดเพลนทไดมองเหนมน”

ทนนยมสรางสรรคนำาความสนใจในโชคชะตาของผอนมาผกโยง

เขากบความสนใจในโชคชะตาของตวเราเอง ในทางทสงผลดตอทงสองฝาย

เครองยนตลกผสมทมทงผลประโยชนสวนตนกบความหวงใยผอนนสามารถ

รบใชคนในวงกวางกวาทผลประโยชนสวนตนหรอความหวงใยจะทำาไดโดย

ลำาพง

ความคดของผมเกยวกบเรองนไดรบอทธพลจากประสบการณ

มากมายทแตกตางกน รวมถงงานของเราทไมโครซอฟท ซงพยายามรบมอ

กบความไมเทาเทยมกน

ตลอดระยะเวลายสบปทผานมา ไมโครซอฟทใชการกศลของบรษท

เปนชองทางในการนำาเทคโนโลยไปใหกบคนทเขาไมถง เราบรจาคเงนและ

3 6

C R E A T I V E

ซอฟตแวรมลคากวาสามพนลานเหรยญ ในความพยายามทจะปดชองวาง

ทางดจตอล และงานนกจะดำาเนนตอไป แตผลกระทบสงสดจากงานของเรา

ไมไดอยทซอฟตแวรฟรหรอราคาถกในตวมนเองเพยงอยางเดยว แตเกดขน

ตอนทเราแสดงใหดวาจะใชเทคโนโลยในการสรางวธแกปญหาไดอยางไร

เราใหคำามนสญญาวาจะใชความเชยวชาญนใหมากขน กลมผลตภณฑและ

กลมธรกจของเราทวโลก รวมทงมนสมองทปราดเปรองทสดของเราทหอง

ทดลองในอนเดย กำาลงคดคนผลตภณฑ เทคโนโลย และโมเดลธรกจใหมๆ

ททำาใหผคนเขาถงคอมพวเตอรไดมากขนในราคาทซอหาได ยกตวอยาง

เชน เรากำาลงพฒนาอนเตอรเฟซทไมใชภาษา เพอใหผไมรหนงสอหรอร

ไมมากสามารถใชคอมพวเตอรไดทนท โดยผานการอบรมและการชวยเหลอ

นอยมาก

อกตวอยางหนง เรากำาลงดวาเทคโนโลยไรสายกบซอฟตแวร

จะสามารถเลยงปญหาการเขาถงคอมพวเตอรทมราคาแพงในพนทชนบท

ไดอยางไร เรากำาลงครนคดอยางมงมนตงใจกวาเดมมากเกยวกบปญหาท

คนทยากจนทสดตองเผชญ และมอบเวลาและทรพยากรใหกบนกคดผเปยม

นวตกรรมทสดของเราใหคดหาวธแกปญหา

ทนนยมสรางสรรคแบบนจบคความเชยวชาญเชงธรกจเขากบความ

ตองการในโลกกำาลงพฒนา เพอหาตลาดทมอยแลวแตยงไมมใครเจาะเขาไป

บางครง พลงของตลาดลมเหลวในการสรางการเปลยนแปลงในประเทศกำาลง

พฒนา ไมใชเพราะไมมอปสงค และไมใชเพราะไมมเงน แตเปนเพราะเรายง

ไมไดใชเวลามากพอในการศกษาความตองการและขดจำากดของตลาดนนๆ

คนทอธบายประเดนนไดอยางคมคายคอ ซ. เค. พราฮาลด (C. K.

Prahalad) ในหนงสอชอ ขมสมบตณฐานลางของพระมด(The Fortune at

the Bottom of the Pyramid ) ซงมอทธพลอยางยงตอบรษทตางๆ ในแงของ

การขยบขยายแรงจงใจทจะทำากำาไรผานนวตกรรมพเศษ

ตอนทองคการอนามยโลกพยายามขยายอตราการฉดวคซนปองกน

3 7

C A P I T A L I S M

โรคไขสนหลงอกเสบในแอฟรกา องคกรนไมไดไปตดตอผผลตวคซนทนท

แตเดนทางไปแอฟรกาเพอวเคราะหกำาลงซอของคนกอน พวกเขาพบวา

ถาพวกเขาตองการใหมารดาไดรบวคซนนสำาหรบทารกของพวกเธอ วคซน

กจะตองมราคาตำากวาหาสบเซนตตอเขม หลงจากนน องคการอนามยโลก

กไปทาทายพนธมตรของพวกเขาใหตงราคานใหได ทายทสด สถาบนเซรม

(Serum Institute) จากอนเดยกคนพบวธใหมในการผลตวคซนในราคา

สสบเซนตตอเขม บรษทตกลงผลต 250 ลานเขมเพอกระจายผานระบบ

สาธารณสขของรฐตลอดทศวรรษหนา และบรษทกมอสระทจะขายวคซน

ใหกบภาคเอกชนโดยตรงดวย

อกกรณหนง บรษทดตชแหงหนงทเปนเจาของสทธในวคซนปองกน

โรคอหวาต เลอกทจะรกษาสทธในโลกทพฒนาแลว แตแบงปนสทธนนกบ

ผผลตในประเทศกำาลงพฒนา ผลลพธทเกดขนคอ เรามวคซนปองกนโรค

อหวาตทผลตในเวยดนาม ซงมราคาไมถงหนงเหรยญตอเขม และราคานรวม

คาขนสงและคาใชจายในการทำาแคมเปญรณรงคตอสาธารณะ อตสาหกรรม

บางอยางสามารถใชโอกาสจากการตงราคาหลายระดบ เพอนำาสงยาและ

เทคโนโลยทมคณคาไปใหกบประชากรผมรายไดนอย

โครงการเหลานเปนเพยงสวนเสยวเดยวของสงทเราทำาได ถาหาก

ผ เชยวชาญดานความตองการของโลกกำาลงพฒนาจะมาพบกบนก

วทยาศาสตรทบรษทซอฟตแวรหรอบรษทยาปละหลายๆ ครง เพอชวยให

บรษทเหลานพบวธทจะนำาความคดทดทสดของพวกเขาไปประยกตใชใน

ประเทศยากจน

วธนำาทนนยมสรางสรรคมาใชอกวธหนงคอ ใหรฐบาลมบทบาท

โดยตรง แนนอน รฐบาลตางๆ ทำางานเพอชวยเหลอคนจนในหลากหลายวธ

ทไปไกลกวาการฟมฟกตลาด รฐบาลใหเงนวจย อดหนนระบบประกนสขภาพ

กอสรางโรงเรยนและโรงพยาบาล แตงานทสงผลกระทบอยางมากซงรฐบาล

ทำาไดงานหนงคอ ออกแบบนโยบายและจดสรรทนในทางทสรางแรงจงใจ

3 8

C R E A T I V E

ทางตลาด เพอใหเกดกจกรรมทางธรกจทปรบปรงคณภาพชวตของคนจน

ภายใตกฎหมายทออกโดยประธานาธบด จอรจ ดบเบลย. บช

(George W. Bush) เมอปทแลว (2007) สำานกงานคณะกรรมการอาหาร

และยาจะเรงรดขนตอนการออกใบอนญาตใหกบผลตภณฑของบรษทยา

แหงใดกตามทพฒนายาชนดใหมสำาหรบรกษาโรคทถกละเลยอยางเชน

มาลาเรยและวณโรค ถาคณพฒนายารกษาโรคมาลาเรย คณกอาจสงยา

ลดคอเลสเตอรอลททำากำาไรของคณเขาสตลาดหนงปกอนกำาหนด การได

สทธเรงรดขนตอนดงกลาวอาจชวยทำาใหคณไดกำาไรมากกวาเดมหลายรอย

ลานเหรยญ

อกวธหนงในการปฏบตตามแนวคดทนนยมสรางสรรคกคอ แค

ชวยทำาใหธรกจในโลกยากจนเขาถงตลาดในโลกรำารวยได วนพรงนผม

จะประกาศกอตงแนวรวมทางธรกจททำาใหเกษตรกรในแอฟรกาเขาถงตลาด

กาแฟราคาแพงได โดยตงเปาทจะเพมรายไดจากการขายเมลดกาแฟของ

พวกเขาขนเปนสองเทา โครงการนจะชวยใหเกษตรกรชาวแอฟรกนผลต

กาแฟคณภาพสง และเชอมโยงพวกเขาเขากบบรษททอยากซอมน เปนการ

ชวยยกพวกเขา ครอบครว และชมชน ออกจากความยากจน

สดทาย ทนนยมสรางสรรครปแบบหนงทสรางสรรคทสด เกยวของ

กบคนคนหนงทพวกเราทกคนรจกด

เมอไมกปทแลว ผมนงอยในบารแหงหนงทน ทดาวอส กบโบโน

(Bono) หลงจากททวปเอเชย ยโรปสวนใหญ และแอฟรกา เขานอนกนแลว

แตไฟในตวโบโนยงลกโชน เขาพดวา เราจะเอายอดขายหนงเปอรเซนต

ของบรษททมสำานกของความเปนพลเมองไปเปลยนโลกไดอยางไร เขาไล

โทรศพทหาผคน ปลกใหพวกเขาตน และยนโทรศพทใหผมคยดวย ตวเลข

ทโบโนประมาณการนนดเกนจรงไปหนอย แตหลกการของเขากถกตอง

ถาคณมอบโอกาสใหผคนไดเชอมโยงตวเองเขากบเรองดๆ ทพวกเขาสนใจ

พวกเขากจะยนดจายเงนมากกวาเดม และสวนตางนนกสรางผลกระทบได

3 9

C A P I T A L I S M

นนคอจดเรมตนของโครงการเรด (RED) ทน ทดาวอส

ตอนนคณหาซอผลตภณฑเรดไดจากบรษทอยางแกป โมโตโรลา

และอารมาน สวนเดลลกบไมโครซอฟทกจะเขารวมโครงการในสปดาหน

ตลอดระยะเวลาหนงปครงทผานมา เรดสรางยอดขายหาสบลานเหรยญใหกบ

กองทนโลกเพอการตอสกบโรคเอดส วณโรค และมาลาเรย ผลลพธทเกดขน

คอ วนนคนในแอฟรกาเกอบสองลานคนกำาลงไดรบยาทชวยชวตพวกเขา

สงททนนยมสรางสรรคทกรปแบบมเหมอนกนคอ ทกรปแบบลวน

เปนความพยายามทจะใชกลไกตลาดในการนำาสงวธแกปญหาทเราคดวา

เปนของตายไปสกลมคนทเขาไมถง ระหวางทเราปรบปรงและพฒนาวธ

ลงมอทำาตามแนวคดน เรากมเหตผลพรอมมลทจะเชอวาเครองยนตแหง

การเปลยนแปลงเหลานจะมขนาดใหญขน เขมแขงขน และมประสทธภาพ

สงขน

ความเขาใจกำาลงงอกเงยขนทวโลกวา เมอใดทการเปลยนแปลง

ถกขบดนดวยแรงจงใจทางตลาด คณกจะมแผนการเปลยนแปลงทยงยน

เพราะผลกำาไรและความเปนทยอมรบนนเปนทรพยากรทไมมวนหมด

คลอส ชวาบ1 (Klaus Schwab) ดแลมลนธทใหการชวยเหลอผประกอบการ

เพอสงคมทวโลก พวกเขาเหลานคอบรรดาชายหญงทแปลงความคด

เกยวกบการปรบปรงชวตของผคนเปนสนคาหรอบรการทคนเหลานนมกำาลง

ซอ ประธานาธบด บล คลนตน (Bill Clinton) แสดงใหเหนบทบาทเฉพาะตว

ทองคกรไมแสวงกำาไรทำาได ในฐานะนกจดทำาขอตกลงระหวางผผลตในโลก

รำารวยกบผบรโภคในโลกยากจน นตยสาร ฟาสตคอมพานมอบรางวลท

พวกเขาเรยกวา “ทนนยมเพอสงคม” (Social Capitalism)

เหลานไมใชเรองราวทกระจดกระจาย แตเปนขบวนการเคลอนไหว

1 นกเศรษฐศาสตรชาวเยอรมน เปนทรจกในฐานะผกอตงและประธานเจาหนาทบรหาร (execu-

tive chairman) ของการประชมเศรษฐกจโลก (World Economic Forum)

4 0

C R E A T I V E

ระดบโลก และเราทกคนลวนมความสามารถและความรบผดชอบทจะเรง

ใหมนเตบโตเรวขนกวาเดม

ผมอยากจะขอใหทกทานทนงอยทนรเรมโครงการทนนยมสรางสรรค

ในปหนา ไมวาคณจะมาจากโลกธรกจ รฐบาล หรอองคกรไมแสวงกำาไร

มนไมตองเปนโครงการใหมกได คณอาจเอาโครงการเดมมาดวาจะขยบขยาย

พลงของตลาดใหเกดความกาวหนาไดอยางไร เวลาทคณมอบเงนชวยเหลอ

ใหกบประเทศยากจน เวลาทคณบรจาคเงน เวลาทคณพยายามจะเปลยน

โลก คณจะหาทางใชพลงของตลาดไปขบเคลอนการชวยเหลอคนยากจน

ไดหรอเปลา?

ผมหวงวาบรษทตางๆ จะพจารณาอทศเวลาหนงเปอรเซนตของ

นกนวตกรรมทเกงทสดในบรษทของคณ ใหกบการศกษาประเดนทอาจ

ชวยเหลอผคนทถกทงไวนอกระบบเศรษฐกจโลก การมสวนรวมแบบน

มพลงมากกวาแคการใหเงนบรจาคหรอการใหพนกงานของคณไปทำางาน

อาสาสมครในเวลางาน มนคอการทมเทสงทบรษทของคณทำาไดดทสด

มนคอรปแบบของทนนยมสรางสรรคทยอดเยยม เพราะมนนำาเอาพลงสมอง

ทปรบปรงชวตของคนรวยมาทมเทใหกบการปรบปรงชวตของทกคนทเหลอ

บรษทในอตสาหกรรมยาหลายแหง โดยเฉพาะแกลกโซสมธไคลน

กำาลงอทศนกนวตกรรมทเกงทสดใหกบการคนหาวธใหมๆ ในการชวยเหลอ

คนจน และบรษทอนๆ ในอตสาหกรรมอาหาร เทคโนโลย และโทรศพท

มอถอ กกำาลงทำาเหมอนกน ถาเรามองผนำาในสาขาเหลานวาเปนตนแบบ

และสนบสนนใหบรษททเหลอทำาตาม เรากจะสามารถสรางผลกระทบอน

ยงใหญสำาหรบการรบมอกบความไมเทาเทยมทงหลายในโลก

สดทายน ผมหวงวานกคดทยงใหญทงหลายในหองนจะเจยด

เวลาบางสวนใหกบการคนหาวธทภาคธรกจ รฐบาล เอนจโอ และสอ จะใช

ในการสรางวธประเมนผลงานของบรษทตางๆ ทกำาลงใชอทธพลและ

สตปญญาของพวกเขาในการรบใชคนในวงกวางกวาเดม ขอมลแบบนคอ

4 1

C A P I T A L I S M

สวนประกอบทสำาคญของทนนยมสรางสรรค มนสามารถเปลยนงานดๆ

ใหเปนสงทคนใหการยอมรบ และรบประกนวาชอเสยงจากสงนจะสรางรางวล

ทมตลาดเปนพนฐานกลบคนสธรกจททำางานหนกทสดเพอรบใชคนจำานวน

มากทสด

เรากำาลงใชชวตอยในยคทนาอศจรรย ถาเราสามารถใชทศวรรษ

แรกๆ ของศตวรรษท 21 ไปกบการคนหาวธทตอบสนองความตองการของ

คนจนในทางทสรางทงกำาไรและชอเสยงใหกบธรกจ กเทากบวาเราไดคนพบ

วธทยงยนในการบรรเทาความยากจนในโลก พนธกจนไมมจดสนสด มนอาจ

ไมมวนบรรลเปาหมายไดโดยสมบรณ แตความพยายามทจะรบมอกบความ

ทาทายนจะชวยเปลยนแปลงโลก

4 2

C R E A T I V E

นคอความพยายามของผมในการสรปสนทรพจนของบล ในโลก

วชาการ เอกสารแบบนเรยกวา “แผนยอความ” สวนโลกธรกจเรยกมนวา

“บทสรปสำาหรบผบรหาร”

1. ปาฏหารยของเทคโนโลยในทกวนนทำาประโยชนใหกบคนทมเงนซอ

มนเทานน ตลาดตอบสนองตอ “อปสงค” (demand) เทานน ไมใช “ความ

ตองการ” (need)

2. นเปนความบกพรองเชงระบบในระบบตลาดเสร นวตกรรมทางเทคโนโลย

ไมสำาคญเทากบนวตกรรมเชงระบบทจะแกไขขอบกพรองดงกลาว

3. โลกของเรากำาลงดขน แตไมรวดเรวพอและไมใชสำาหรบทกคน ดงนน

ความกาวหนาทางเทคโนโลยจงทำาใหความเหลอมลำายำาแยลง คนประมาณ

หนงพนลานคนอยนอกระบบ ยกตวอยางเชน ผลกระทบทรนแรงทสดของ

ทนนยมสร�งสรรค:บทยอคว�มไมเคล คนสลย

4 3

C A P I T A L I S M

ภาวะสภาพภมอากาศเปลยนแปลงจะตกอยกบคนทมสวนสรางมนนอยทสด

4. ทำาไมจงเปนอยางน? เพราะใน “ระบบทนนยมบรสทธ” แรงจงใจทจะรบ

ใชผคนมมากขนเมอความมงคงของคนเพมสงขน และถดถอยลงเมอความ

มงคงลดนอยลง เราจะตองเปลยนระบบนเสยใหม เพอใหธรกจมแรงจงใจ

ทจะรบใชคนจนดวย

5. การเหนแกประโยชนสวนตวเปนเพยงแคหนงในพลงสองชนดในธรรมชาต

ของมนษย พลงอกชนดหนงคอ “ความหวงใยผอน” อจฉรยภาพของระบบ

ทนนยมคอ มนทำาใหการเหนแกประโยชนสวนตวรบใชประโยชนสวนรวม

ตามหลกการ การกศลกบรฐบาลควรตอบสนองตอ “ความหวงใยผอน” ของ

เรา แตเงนบรจาคหรองบประมาณของรฐมไมเพยงพอทจะแกปญหาของโลก

6. ระบบทนนยมทปรบปรงใหมจะสรางทงกำาไรและปรบปรงชวตของผดอย

โอกาส

7. ระบบใหมควรใชแรงจงใจทางตลาดในทกทางททำาได แมแตในกรณทสราง

กำาไรไมได ธรกจกควรใชแรงจงใจทางตลาดอกชนดหนงใหเปนประโยชน

นนคอ ความเปนทยอมรบ ความเปนทยอมรบชวยสรางภาพลกษณทด

ใหกบบรษท ดงดดลกคา และดงดดพนกงาน

8. ทนนยมสรางสรรคคอระบบทแรงจงใจทจะสรางทงกำาไรและความเปนท

ยอมรบ ผลกดนทงประโยชนสวนตวและความหวงใยผอน

9. ในระบบทนนยมสรางสรรค รฐบาล ธรกจ และองคกรไมแสวงกำาไร ทำางาน

รวมกน

4 4

C R E A T I V E

10. “เครองยนตลกผสมทมทงผลประโยชนสวนตวกบความหวงใยผอนน

สามารถรบใชคนในวงกวางกวาทผลประโยชนสวนตนหรอความหวงใยจะ

ทำาไดโดยลำาพง”

11. ตวอยาง: บรษทบรจาคเงนหรอผลตภณฑ หรอทดกวานนกคอ บรษท

ใชเงนหรอใชเทคโนโลยเพอคนหาตลาดใหมๆ ในประเทศยากจน

12. ตวอยาง: “ตงราคาหลายระดบ” บรษทยามสทธบตรมลคาสง คดราคา

ผกขาดเตมอตราในโลกพฒนาแลว แตยอมใหผผลตในประเทศยากจนผลต

ในราคาไมถงหนงเหรยญตอเขม

13. บางทรฐบาลกม “บทบาทโดยตรง” ได: สรางแรงจงใจทางตลาดใหบรษท

ชวยเหลอคนจน ยกตวอยางเชน สำานกงานคณะกรรมการอาหารและยา

ประกาศวาถาคณพฒนายาชนดใหมสำาหรบรกษาโรคทถกละเลย ยาอกตว

ของคณกจะไดรบการประเมนเรวเปนพเศษ

14. อกวธหนง: ชวยธรกจในโลกยากจนใหทำาธรกจในโลกพฒนาแลวได

15. อกตวอยางหนง: โมเดลของโบโน (แคมเปญ “RED”) ขายผลตภณฑ

ทแบงกำาไรในอตราสวนเลกนอยใหกบโครงการดๆ ในโลกยากจน ผบรโภค

ยนดจายเงนเพมขนเพอซอสนคาทโยงกบโครงการเหลาน

16. “สงททนนยมสรางสรรคทกรปแบบมเหมอนกนคอ ทกรปแบบลวน

เปนความพยายามทจะใชกลไกตลาดในการนำาสงวธแกปญหาทเราคดวาเปน

ของตายไปสกลมคนทเขาไมถง”

4 5

C A P I T A L I S M

17. บรษทตางๆ ควรยอมให “นกนวตกรรมทเกงทสด” ของพวกเขา

เจยดเวลามาหาทางรบใชกลมคนทยากจนเกนกวาทจะเปนลกคาได วธน

“นำาเอาพลงสมองทปรบปรงชวตของคนรวยมาทมเทใหกบการปรบปรงชวต

ของทกคนทเหลอ”

4 6

C R E A T I V E

บล เกตส กบ วอรเรน บฟเฟตตถกกนเรอง “ทนนยมสร�งสรรค”

วอรเรน บฟเฟตต และ บล เกตส

นคอเทปการสนทนาทเรยบเรยงจากการอภปรายระหวาง บล เกตส กบ

วอรเรน บฟเฟตต เรองแนวคดทนนยมสรางสรรคของบล การอภปรายน

เกดขนระหวางอาหารมอกลางวนทบานของเกตสในเมองเมดนา วอชงตน

วนท15พฤษภาคม2008ผรวมโตะไดแกเมลนดาเกตส(MelindaGates)

จอชแดเนยล(JoshDaniel)แหงมลนธเกตสและผมผมเรมดวยการถาม

วอรเรนวาเขาคดอยางไรเกยวกบความคดน

—ไมเคลคนสลย

วอรเรน บฟเฟตต: ผมอยากใหบลชวยเลาประเดนหลกๆ ใหผมฟงหนอย

บล เกตส: มนไมใชความคดทตกผลกแลวนะครบ ผมศรทธาในตลาดจรงๆ

ในฐานะพลงทกระตนใหเกดนวตกรรม แตแลวเรากยงตดอยในสถานการณ

ทตลาดรบใชแตคนมเงน มนกเลยไมตอบสนองความตองการของคนทจน

4 7

C A P I T A L I S M

ทสด คณจะหาทางลดหรอชวยเหลอคนจนไดอยางไรในทางทกระตนใหตลาด

เออมมอไปหาพวกเขา? เวลาทผมมองชวงเวลาหนงรอยปทผานมาในแงของ

การทดลองวาตลาดใชการไดดแคไหน คำาตอบกชดเจนและแขงแกรงมาก

มนชดเจนเสยจนผคนไมพดคยเรองนกนอกแลว เหมอนในหนงสอของ

เอดวารด เทลเลอร (Edward Teller) เขาบอกวา ถาเขาไมเชอในนวตกรรม

เขากคงเปนคอมมวนสตไปแลว ถาระบบเศรษฐกจเปนสถานการณทผลรวม

เทากบศนย คณกควรหาวธแบงสมบตกนแบบเพยนๆ มแตนวตกรรมและ

กจกรรมทขยายขนาดของเคกเทานนททำาใหเทลเลอรรสกสบายใจกบวถของ

ทนนยม และผมคดวาเรากมหลกฐานพสจนชดเจนแลว

คณมกจะไดยนคนบอกวาบรษทควรทำาอยางอนนอกจากการทำา

กำาไรสงสด เหลอเชอมากวาสารทซอนอยในคำาวา “ความหลากหลาย” และ

คำากวางๆ อยาง “ความรบผดชอบของธรกจตอสงคม” (Corporate Social

Responsibility: CSR) นนจรงจงขนาดไหน วอรเรนกบผมเพงไปรวมงาน

ประชมซอโอทไมโครซอฟทจดขนเมอไมกวนกอน เหลอเชอมากทผบรหาร

หลายคนขนมาพดวาบรษทจำาเปนตองมคณคาหลกทสะทอนตวตนและ

กจกรรมของพวกเขา คณคาททำาใหพนกงานรสกวาพวกเขามเปาหมาย

และมทศทางในการทำางาน ผบรหารเหลานนบอกวาตอนนเรองนตองเปน

ศนยกลางยงกวาตวเลขกำาไรระยะสนเสยอก แจก เวลช1 (Jack Welch)

พดเรองนไดดมาก ล สกอตต (Lee Scott) (ซอโอของวอลมารต) กพดดมาก

เหมอนกน พดในทางทผมคดวาจรงใจมาก ผมคดวาเรองนจะเปนเรองจรง

มากขนเรอยๆ

บล จอรจ (Bill George) (คณบดคณะบรหารธรกจของฮารวารด)

เปนผนำาวงเสวนาเรองภาวะผนำา เขาบอกวาคนรนใหมอยากไปทำางานกบ

คนทมเปาหมาย ดงนน สงทผมกำาลงพดกคอ เวลาทผคนเขยนวาเปาหมาย

1 อดตซอโอของเจเนรล อเลกทรก (General Electric: GE)

4 8

C R E A T I V E

ของพวกเขาคออะไร เวลาทพวกเขาเขยนวาสงทพวกเขาใหคณคาคออะไร

องคประกอบในนนควรจะเปนคำาตอบของคำาถามทวา เราจะทำาอะไรไดบาง

จากชดทกษะทเราม นกนวตกรรมของเรา ความสามารถเฉพาะตวทเราม

ในฐานะบรษท ในการชวยเหลอคนสองพนลานคนทจนทสดในโลก? เรา

จะรบความเสยงมากกวาเดมในแงของการพยายามสรางตลาดในโลกนน

ซงเปนวธท ซ. เค. พราฮาลด เสนอ หรอไมกทำาสงทไมแสวงกำาไรในทางท

ไมตองเสยสละกำาไรขนาดนน

บางคนเหนคำาวา “ทนนยมสรางสรรค” แลวบอกวา “โอเค บล เกตส

บอกวาคณควรรบใชคนทจนทสดในโลกสองพนลานคนแบบไมสนกำาไร”

ผมไมไดหมายความอยางนนเลย แตตอนนนประเดนทผมทงไวอยาง

คลมเครอคอประเดนทวาคณจะไปไดไกลแคไหนในการสละอะไรสกอยาง

ผมบอกวาหนงเปอรเซนตหรอเปลา? สองเปอรเซนต? สามเปอรเซนต?

ไมมใครทวางบทบาทวาจะทำาทงสองอยางนพดไดอยางชดเจนหรอก เวลา

ทคนบอกวาคณควรจะสละอะไรบางอยางเพอรบผดชอบตอสงคม มนแปล

วาอะไร? พวกเขาไมอยากคำานวณออกมาเปนตวเลข เพราะพวกเขารสกวา

เปาหมายทงสองอยาง - กำาไรและความรบผดชอบตอสงคม - ไมไดขดกน

ในระยะยาว

ผมเขาใจเรองนไดดทสดจากมมมองของบรษทยกษใหญในโลก

ไมวาจะเปนอตสาหกรรมยา ธนาคาร เทคโนโลย หรอผผลตอาหาร การซอ

ของจากโลกทยากจน ขายของใหกบโลกทยากจน จดใหนกวทยาศาสตรกบ

นกนวตกรรมมาระดมสมองกนเรองโลกทยากจน นยามของเรองนชดเจน

ทสดเวลาทผมมองบรษทใหญๆ เสรจแลวผมกคดวา “โอเค เรองนเปน

รปธรรมแคไหน?” ผมกลบไปคดวา ถาทกบรษททำาไดแบบเดยวกนกบท

บรษททดทสดกำาลงทำา มนกจะสงผลมหาศาลตออตราการปรบปรงชวตของ

คนจน อกหนงปนบจากน ผมจะรเรองนดขนมาก เพราะบทบาทใหมของผม

ทมลนธ ผมจะประชมรวมกบผบรหารบรษทยา บรษทอาหาร บรษท... ผม

4 9

C A P I T A L I S M

จะพบกบบรษทเหลาน และพยายามทำาความเขาใจ พยายามถามวาพวกเขา

เหนดวยหรอเปลาวาการทำาแบบนจะชวยดงดดพนกงาน เหนดวยหรอเปลา

วามนจะชวยสรางชอเสยง และบางทกอาจชวยสรางตลาดในระยะยาวดวย

ผมจะดวาปฏกรยาของพวกเขาจะเปนรปธรรมขนาดไหน

วอรเรน: ตอนทฟงบลพด ผมกนกขนมาไดวา ถาคณไมไวใจรฐบาลวาจะ

ทำาเรองพวกนไดด ถาธรกจไมมวนไวใจ คนรวยกไมไวใจ และในทางกลบ

กน ระบบการใหเกยรตกนกทำางานไมคอยดนก ถาคณดวามกคนททำาตว

อยางมเกยรต ความคดนวาบเขามาในหวผมเมอสบวนาททแลวนเอง ผม

คงตองคดในรายละเอยดอกมาก แตความคดของผมคอ สมมตถาเรากน

เงนสามเปอรเซนตจากภาษเงนได แลวโอนใหกบกองทนทจะบรหารจดการ

โดยตวแทนของภาคธรกจอเมรกา สำาหรบใชในทางทชาญฉลาดทสดเพอ

ประโยชนในระยะยาวของสงคม? นกธรกจกลมน ซงคดวาพวกเขาบรหาร

อะไรๆ ไดดกวารฐบาล จะรบมอกบเรองการศกษา สขภาพ ฯลฯ หรอกจกรรม

อนๆ ทรฐบาลมบทบาทสงมาก พวกเขาจะไดใชเงนสามเปอรเซนตของกำาไร

จากภาคธรกจหรออะไรแบบน

เอซ กรนเบรก2 (Ace Greenberg) เคยยนกรานใหกรรมการ

ผจดการของแบร สเตรนส ทกคนบรจาคเงนสเปอรเซนตใหกบองคกรการกศล

ในเดอนธนวาคมของทกป เขาจะเดนสายคยกบใครกตามทยงไมบรจาค

สเปอรเซนต เขาจะบอกคนยวทกคนในบรษทวาพวกเขาตองอทศสวนตาง

ทยงไมไดบรจาคใหกบองคกรการกศลของศาสนาครสตนกายแคทอลก

แลวกบอกชาวแคทอลกวาพวกเขาตองบรจาคสวนตางใหกบองคกรการกศล

ของยวชอ ยไนเตด จววช แอปพล สงทผมพดกจะเปนอะไรคลายๆ อยางนน

2 อดตประธานคณะกรรมการบรหาร (Chairman of the Executive Committee) ของแบร

สเตรนส (Bear Stearns)

5 0

C R E A T I V E

คอกนเงนสามเปอรเซนต - มาเลอกตวเลขกน - ของกำาไรจากภาคธรกจ

แปลวาเรานาจะไดสามหมนลานเหรยญตอป ซงควรยกเวนบรษทขนาดเลก

ถามเรองอะไรทตองทำาในสงคม แตระบบตลาดไมไดทำาโดยธรรมชาต กองทน

นกจะเปนสวนเสรมของมอทมองไมเหนของตลาด มนจะเปนมอทสองท

ชวยเหลอสงคม โดยบรหารจดการแบบธรกจ มนนาสนใจวาระบบแบบน

จะทำาอะไรไดบาง

บล: คณอาจกำาหนดวาบรษทสามารถคดตนทนของการใหนกนวตกรรมทเกง

ทสดของพวกเขาอทศเวลาใหกบการแกปญหา บอกวาถาพวกเขาไมทำาอยาง

นน คณกตองจายเงนสดใหกบกลมบรษททมนกนวตกรรมและยนดอทศให

สหรอหาเปอรเซนต เวลาทเราไปบอกบรษทยาวา “ชวยคดคนวคซนมาลาเรย

หนอย” กไมมเหตผลทเราจะขอใหพวกเขาลงทนเอง แลวคณกจะไดพบกบ

สถานการณแปลกประหลาด - ผมไมรวาผมพดเรองนในสนทรพจนไปกรอบ

แลว ผมคดวาผมพดเปนการสวนตวบอยกวานนอก - สถานการณทบรษทยา

ขนาดใหญจะบอกวา “เราไมทำางานเพอรกษาโรคคนจน แตถาเราทำาอยางนน

เรากจะยกยานนใหฟรๆ” เลยกลายเปนวาบรษทอนททำางานเพอรกษาโรค

คนจนจะเสยเครดต เพราะพวกเขาคดคายาเทากบตนทนสวนเพม บรษท

แรกกเลยยกตนขมทานแลวบอกวา “เราไมมยาพวกนน แตถาเราม เราจะ

ไมใจรายเกบคายาเหมอนหมอนนหรอก”

วอรเรน: ระบบตลาดยอมตอบสนองความตองการทางการแพทยของ

คนรวย ถาเศรษฐตองการออกเดตกบหญงสาว คณกหาเงนดวยการขายยา

ไวอะกราใหเขา โดยพนฐานแลว ระบบตลาดจะทำาใหงานวจยยาตวนคมคา

ในเชงพาณชย แตสำาหรบโรคภยไขเจบของกลมคนทจนทสดในโลก งานวจย

เพอพฒนายาเหลานนไมมวนคมคา

5 1

C A P I T A L I S M

ไมค: ทนนยมสรางสรรคสองประเภททใหญทสดดจะเปน... ประเภทแรก

บรษทจดหาเงนหรอสงทเทยบเทากบเงน อยางเชนเวลาของพนกงาน

ทเกงทสด และประเภททสอง บรษทมองหาโอกาสทำากำาไรในประเทศ

ยากจนซงพวกเขาไมเคยมองมากอน ผมขอถามเกยวกบประเภททสอง

มนเหมอนกบโจกทดงมากเรองหนงเกยวกบนกเศรษฐศาสตรทมองเหน

ธนบตรสบเหรยญตกอยบนพน แลวบอกวามนไมไดอยตรงนนแนๆ เพราะ

ถามนอยตรงนนจรง คนอนกตองเกบไปแลว ทำาไมเราจงตองใหทนนยม

สรางสรรค... ผมหมายความวา ถามนมโอกาสทดมากๆ อย ทำาไมนกธรกจ

จงไมอยในตลาดนนอยแลว?

วอรเรน: โอกาสทางตลาดยอมไดรบการเตมเตมในทสด ผมคดวาระบบ

ปจจบนทำางานไดดในแงของโอกาสทางตลาดทมอยจรง หลายคนอยาก

เรยกพนททยงไมมโอกาสทางตลาดวาเปนโอกาสทางตลาด แตผมไมหวง

กรณทบรษทยงไมเตมเตมโอกาสทางตลาดทมอยแลว

บล: แนนอนวาเราอยากสงเสรมใหธรกจเขาไปในประเทศทมความเสยงสง

และพวกเขาจะไมตดสนใจเขาไปเอง ประเทศอยางเวยดนามกำาลงปรบปรง

สถานการณของตวเองโดยไมตองอาศยความชวยเหลออะไรมากนกจาก

ทนนยมสรางสรรค พวกเขามระบบธรรมาภบาลทถกตอง มระบบการศกษา

ทถกตอง มอตราการเตบโตของประชากรในระดบทเลยงดและสรางงานได

มนเปนเรองทนาทงมาก

ในคำาถามกอนหนาน เราคยกนวาอะไรคอองคประกอบทสำาคญทสด

ผมคดวาคำาตอบคอรฐบาลบวกทนนยมปกต คอรฐบาลทดมากๆ บวกทนนยม

ปกต ถาคณมระบบแบบนน พระเจากเขาขางคณแลว มนเปนสงทยอดเยยม

มาก มนทำางานไดดมาก แตในกรณทคณมปญหาอยางโรครายเหลาน -

สงทผมพดอาจฟงดแยมาก - เมอโรครายเหลานสงผลกระทบตอทงประเทศ

5 2

C R E A T I V E

รำารวยและประเทศยากจน สดทายประโยชนกจะไหลไปสคนทจนทสด

เพราะบรษทเอาตนทนของการพฒนายาคนไดในโลกรำารวย และเมอสทธ-

บตรใกลหมดอาย พวกเขากเอามนไปขายในราคาตนทนสวนเพมใหกบ

คนจน และทกคนกจะไดประโยชน แตขอเทจจรงทวาสหรฐอเมรกากำาจด

มาลาเรยจนหมดไปจากประเทศนานแลวจนเราไมตองมวคซนมาลาเรยนน

เปนโศกนาฏกรรม เพราะมนหมายความวาเราไมมคนเกงๆ ทพยายามแก

ปญหาน นคอจดทเราตองใชทนนยมสรางสรรค การพฒนายาพวกนกเหมอน

กบประเดนทวาจะนำาสงสารอาหารขนาดจวไปสมอคนจนไดอยางไร เราตอง

พยายามหาวธใหมๆ ในการใชโทรศพทมอถอและเครอขาย ไมอยางนนโลก

รำารวยอาจตกอยในภาวะททำาอะไรๆ ทใชการไดสำาหรบพวกเขา แตใชไมได

ในโลกยากจน

วอรเรน: นอกจากนน ตลาดยงถกบดเบอน ถาคณรสกวาคณจะถกปอกลอก

หลงจากทเขาไปในประเทศใหม คณจะขยบเปาผลตอบแทนใหสงขน ถา

คณคดวามความเสยงทรฐบาลของประเทศนนจะยดทรพยสนของคณไป

และถาประเทศนนไมมหลกนตรฐเลย คณกอาจตดสนใจไมเขาไปทำาธรกจ

ถงแมวาแนวโนมผลตอบแทนจะดมาก

ไมค: แตนนกมเหตมผลนครบ

วอรเรน: ใช มเหตมผลทสด ทนคานงดอกดานคอใหสถาบนอยางธนาคาร

สงเสรมการสงออกและการนำาเขาของรฐบาลกลาง - ธนาคารทรบประกน

การซอขายสกลเงนตางประเทศ - บอกวา ถาคณเขาไปในประเทศอยาง

อนโดนเซย และถกรฐบาลประเทศนนยดทรพยสนไป อยางนอยธนาคาร

กรบประกนวาคณจะไดทนคน แตรฐบาลมบทบาทในเรองน ไมอยางนน

มนกเปนเรองมเหตมผลทผมจะบอกวาผมจะไมกลบไปอนโดนเซยอกแลว

5 3

C A P I T A L I S M

เพราะเราเคยถกปอกลอก บางประเทศจะเปนแบบนเสมอ ถงแมผมจะ

คดวามนเปนเหตเปนผลนอยกวาเมอยสบหาปกอนมาก อยางไรกตาม

ความเสยงทจะถกยดทรพยสน รวมทงการยดภาษทจะตามมาในภายหลง

กจะยงคงทำาใหนกธรกจขาดแรงจงใจทจะนำาสงสนคาและบรการไปสผคน

ในบางพนทในโลก

ไมค: บลครบ คนหรอบรษทจะมองหาความสะดวกสบายและหลกเลยง

ความเสยงอยางไมมเหตมผลไดหรอเปลา? และถามนไมใชเรองทไรเหตผล

ทำาไมคณจงควรจะบงคบใหคนทำาอยางนนละครบ?

บล: ความมเหตมผลรบใชเราไดถงแคจดหนงเทานน ถาพนกงานหนมสาว

ของคณกำาลงบอกวา “น เราควรจะพฒนาตลาดในแอฟรกาหรอเปลา?” ความ

มเหตมผลอาจบอกคณวา “แหม เราไมไดใหความสนใจแถวนนอยแลวนนา

จะไปคดถงมนทำาไม?” สงทมเหตมผลนนมขอบเขตกวางมาก ถาคณคดวา

อยากไปพฒนาตลาด ถามนมประโยชนเชงบวก คณกจะทมเทเวลาใหกบ

การคดหากลยทธทมเหตมผลในการไลตามโอกาสนน บางทคณอาจจะคด

กลยทธทมเหตมผลในระยะยาวกได

มเสนทางทมเหตมผลมากมายทบรษทตางๆ เลอกเดนได ถาคณ

ไปบอกบรษทแหงหนงวา “น นโยบายความหลากหลายของพนกงานของคณ

ทำาใหคณทำาสงทไมมเหตมผล เมอเทยบกบถาคณไมมนโยบายน” พวกเขา

จะตอบวา “ออ ไมหรอก มนแคทำาใหเราตาสวางขน มองเหนความมเหตมผล

ทดกวาเดม” แลวพวกเขาบางคนกจะพดความจรง ผมคดวาบรษทจำานวน

มากเลยจะพดความจรง แนนอนวาบางบรษทจะไมรเรองนจรงๆ หรอก

คณไมมทางเดนถนนเอกบถนนบ เสรจแลวกเอามนมาลบกนแลวบอกวา

“โอเค ถนนเสนทใหญกวาคอเสนทมเหตมผล และอกเสนหนงคอนขางโง”

5 4

C R E A T I V E

วอรเรน: ผมจะบอกวาไมโครซอฟทซงมนโยบายกาวหนาอาจสรางความ

เปลยนแปลงไดจรงๆ ในแงของวธทเขารบพนกงาน แตผมคดวาถาคณ

เปรยบเทยบคราฟตกบเคลลอกกกบเจเนรล มลส - และเจเนรล มลส กตง

อยในเมองมนนอาโปลสทพวกเขามโครงการบรจาคกำาไรหาเปอรเซนต -

ผมไมคดวานโยบายแบบนจะสงผลตอคณภาพของคนทสมครงานกบบรษท

ทงสามแหงนนมากนก ลองดไจโค (Government Employees Insurance

Company: GEICO) กได ถาไจโคมนโยบายวาจะเปนมตรกบสงแวดลอม

หรออะไรกแลวแต ผมไมคดวามนจะสรางความแตกตางมากนกเวลาทเรา

รบพนกงานใหม

ไมค: ทนเราลองมาคยกนเรองสถานการณททนนยมสรางสรรคจะสราง

ตนทนใหกบคณจรงๆ ในทางทลดผลตอบแทนทผถอหนไดรบ คำาถามแรก

คอ ทำาไมผบรหารบรษทจงมสทธทจะทำาอยางนนละครบ?

วอรเรน: ผมไมคดวาพวกเขามสทธทจะทำาอยางนนนะ ผมไมรสกวาผม

มสทธทจะเอาเงนของผถอหนไปใหกบคนอน ถงแมผมจะรสกวาผถอหน

ของเราควรมสทธกำาหนดเองวาจะเอาสวนแบงกำาไรของพวกเขาไปใหกบ

องคกรการกศลอะไรบาง คอผมอาจเชอมนวาผหญงควรมสทธในการสบพนธ

หรออะไรแบบน และถาผมอยากจะเอาเงนสวนตวของผมไปทำาเรองน นนก

เปนสทธของผม แตผมไมคดวาผถอหนคนอนๆ ควรจะตองสนบสนนรสนยม

ของผมดวย อยางไรกตาม ผมคดวาคงเปนเรองดถาเราจะมกลไกทใหคน

ทอยากใหบรษททำาแทน กนสวนแบงกำาไรของพวกเขาในกองทนการกศล

ของเบรกไชร3 ไปใหกบองคกรทตรงกบความสนใจ

3 เบรกไชร ฮาธอะเวย (Berkshire Hathaway) บรษทของ วอรเรน บฟเฟตต

5 5

C A P I T A L I S M

ไมค: ผมนกวาคณเคยทำาโครงการแบบนนแลว

วอรเรน: ครบ เราทำาโครงการนอยนานยสบหรอยสบหาป แตมผถอหน

หลายคนทไมเหนดวยกบองคกรทเราบรจาคเงนให พวกเขาสรางแรงกดดน

มหาศาล ไมไดกดดนเราหรอพนกงานของเรา แตไปกดดนคคาและคนอนๆ

ททำางานกบเรา ผมไมอยากตอสกบพวกเขาในเรองน แตผมยงเชออยวา

โครงการแบบนทใหผถอหนเลอกวาจะใหเงนทไหนเปนวธทถกตอง เวลาท

ขาราชการของรฐจดสรรเงนของผเสยภาษ เศรษฐทกคนดจะโกรธแคนมาก

แตเวลาทเศรษฐจดสรรเงนของผถอหนของพวกเขา พวกเขาดจะคดวา

พระผเปนเจาใหสทธพวกเขาทำาอยางนน

บล: ผมอยากจะยกตวอยางหนงทชดเจนมาก คอกรณของไมโครซอฟท

เราจำาเปนจะตองมความสมพนธทดมากๆ กบรฐบาลทวโลก เนองจากเรา

ผลตซอฟตแวร ซงเปนสนคาทมตนทนสวนเพมตำามาก และเนองจากการ

มอบพลงของขอมลนนเปนพนธกจของเราโดยตรง มนกเลยไมใชความคด

เหนอจนตนาการทเราเขาไปในประเทศมากกวาหนงรอยประเทศ และบรจาค

ซอฟตแวรจำานวนมากและทำาเรองอนๆ รวมถงการใหเงนสดเปนของขวญ

และการฝกอบรมคร เราประชาสมพนธเรองเหลานเพอใหมนใจวาทกคน

จะมองเหน คนทมาสมครงานกบเรากมองเหน เวลาทเราเขารวมประมล

งานของรฐบาล เราจะยำาเตอนประชาชนของประเทศนนวาเราเปนพลเมองด

ของประเทศเขา ผมคดเลขในทางทมเหตมผลสมบรณแบบใหคณดไมได

ผมคดวาเปนไปไดเหมอนกนทบรษทจะทำาเรองแบบนจนเลยเถด แต

สถานการณของไมโครซอฟทจะดกวานหลายเทาหากไมทำาเรองพวกน

มเรองหนงทเราทำา แตผมไมรวาเราจะไดเครดตหรอเปลา แตผมชอบ

มนมาก และผมคดวาเราคงจะไดเครดต คอหองแลบในอนเดยของเราทเนน

เรองการหาวธแกปญหาใหกบคนทจนทสด สงทนาสนใจมากคอ ตอนทนก

5 6

C R E A T I V E

วจยมานำาเสนอใหผมฟง สไลดแผนแรกๆ ของพวกเขาเขยนวา... พวกเขา

เรยกมนวาฐานพระมด นนคอคนสองพนลานคนทจนทสด สไลดแผนแรกๆ

บอกวาเครองคอมพวเตอรสวนบคคลนนแพงเกนไป ไฟฟากยากเกนไป

เราจะแสดงใหคณดวาซอฟตแวรของไมโครซอฟทมบทบาทเลกๆ อยางไร

พวกเขาเลาเรองทมคนใชดวด - เรองนเจงมาก - สอนครและชวยเกษตรกร

จรงๆ แลวมนคอทวตอกบเครองเลนดวดแบบพกพาทใชคนหาวธการทด

ทสด คลายกบเกมโชว อเมรกนไอดอล พวกเขาจดใหเกษตรกรในทองถน

มาเจอกน แขงกน ถายวดโอคนทเกงทสดเอาไว เสรจแลวกจดงานสงคม

ทฉายดวดแผนนนใหคนด กจกรรมนไมไดใชซอฟตแวรของไมโครซอฟท

เทาไรเลย แตนนไมใชประเดน ประเดนคอมนเปนความคดทฉลาดมาก

พวกเขากำาลงจะขยายเรองน คนททำาเรองนทมเทมากๆ จนพวกเขาจะทำา

เรองนเตมเวลา มลนธเกตสกำาลงศกษาวาเราจะสนบสนนพวกเขาในการ

ขยายขนาดของโครงการนไดอยางไร นเปนสวนเลกๆ ทเราทำา ถาคณอยาก

คดเลข ผมคดวาหองแลบนนคงมคนสามสบคนททำางานทำานองนในบรษท

ทมพนกงานหกหมนคน งานนนทำาประโยชนไดโดยตรงหรอเปลา? พนนกน

ไดเลยวาได

วอรเรน: แตวานะ ถาผมเปนประธานกรรมการบรษทเอกซอนโมบล และ

ผมคดวาไนจเรยมแหลงนำามนทนาจะเขาไปขดมากๆ ผมควรจะบรจาคเงน

สบลานเหรยญใหกบองคกรการกศลทประธานาธบดไนจเรยโปรดปราน

ทสด หรอวาผมควรจะไปสำารวจคนจนในไนจเรย ดวาพวกเขาอยากไดอะไร

และเอาเงนสบลานเหรยญไปทำาเรองนน? ผมหมายความวา ถาคณทำาตาม

หลกการของเศรษฐศาสตรระบบตลาด คณยอมอยากใหทกคนมองคณ

ในแงด แตบรษททแตกตางกนอาจจะอยากใหกลมคนทแตกตางกนมอง

พวกเขาในแงด และทงหมดนนอาจไมคอยเกยวอะไรกบสงทสงคมอยากเหน

ถาคณมสมการสงคมทตองคำานงถง ถาใชแบบทดสอบของตลาดทเขมงวด

5 7

C A P I T A L I S M

ทสด สงทดทสดสำาหรบบรษทอาจเปนการใหผนำาเผดจการหรอภรรยาของ

เขามองคณในแงด แทนทจะทำาอะไรสกอยางทเปนประโยชนตอประชาชน

หลายลานคนของเขา

ไมค: แตตรงนเปนการใชตรรกะแบบกำาปนทบดนหรอเปลาครบ คอคณ

บอกวาผถอหนควรเหนชอบกบการใชเงนแบบนเพราะ “ความปรารถนาด”

จะทำาประโยชนไดหลายทาง ชวยใหคณจางคนทมความสามารถกวาเดม

ชวยใหคณเขาไปทำาธรกจในไนจเรย...

วอรเรน: หรอไมมนกชวยใหคณไมเดอดรอน

ไมค: ใช แตถามนทำาใหคณไดประโยชนจรงๆ แลวทำาไมคณจงยงมสทธโม

เรองนละครบ? คอถาคณกำาลงซอสทธในการโมวาคณทำาด และการทำาด

นนกดตอผถอหนดวย เพราะมนมมลคาทางธรกจ ในกรณนนคณกไมสมควร

มสทธโมนะ

บล: ผมวามนะ เพราะคณกำาลงผลกโลกไปในทศทางทถกตอง สถานการณ

บางอยางมแตคนได ไมมใครเสย ถาคณคนพบวธการใหบรการลกคาทด

เลศ คณยอมมสทธโมวาการบรการลกคาของคณนนยอดเยยมขนาดไหน

ถาคณคนพบวธทจะทำาใหรฐบาลรกคณดวยการชวยเหลอคนจนในประเทศ

นน คณกไดประโยชนจากทงการทรฐบาลรกคณ และคณกพดไดดวยวาคณ

ชวยเหลอคนจนในประเทศนนๆ

วอรเรน: ตราบทคณไมบอกวาสงทคณกำาลงทำาคอการแสวงหาสทธในการ

โม?

5 8

C R E A T I V E

บล: มไดครบ ไมโครซอฟทซอสตยมากในการบอกวาเราไมไดทำาเรองน

คนเดยว โครงการบรจาคใหโรงเรยนทเราตงชอวา พนธมตรเพอการเรยนร

(Partners in Learning) ไมใช... เราไมไดไปบอกนกขาววา “โอโห เรากำาลง

ลำาบากมากเลย เรองนโหดหนมาก” แตโลกแหงความจรงเปนแบบนมากกวา

คอเดกมหาวทยาลยอยากหางานประจำาทมกจกรรมอะไรนอกเหนอจาก

ความสามารถในการทำากำาไรของสถาบนทพวกเขามสวนรวม โอเค บางท

ผมอาจกำาลงพดแบบชนชนนำาดดจรต บางทคนกลมนอาจเปนกลมเฉพาะ

ทอยในระดบสงหนอย แตถาคณดบรษทยกษใหญระดบโลก นคอคนกลม

ทพวกเขาใสใจทสด

วอรเรน: พนกงานของวอลมารตอยากทำางานกบบรษททมคนชนชมมากกวา

บรษททพวกเขาถกตอวาทกวน ผมไมคดวาพวกเขาจะสนใจมากนกหรอก

วานโยบายของบรษททนำาไปสเสยงวพากษวจารณหรอเสยงสรรเสรญ

คออะไร แตแนนอนวาคณจะรสกดกวามากถาไปทำางานใหกบบรษทท

คนชนชม หรอลกๆ ของคณรสกดเพราะครของพวกเขาเอยคำาชม แตท

วอลมารต ผมคดวาพนกงานสวนใหญสนใจนโยบายทกระทบกบพวกเขา

โดยตรง ผมไมแนใจวาพวกเขาสนใจประเดนอนๆ ขนาดไหน

แผนของเราท ใหผถอหนระบแหลงรบบรจาคกลายเปนการ

ประชาสมพนธกลบดาน ทายทสดมคนบอยคอตตรานซส แคนดส เพยง

เพราะผถอหนของเราบางคนเลอกบรจาคใหกบรานนน ถงแมวาผถอหน

คนอนจะใหเงนกบบรษทอนทนกบอยคอตตเหนดวย คนทบอยคอตตเลอก

มองสงทพวกเขาไมชอบ แทนทจะมองสงทชอบ4

4 เบรกไชร ฮาธอะเวย เคยมโครงการทใหผถอหนแตละรายเลอกองคกรการกศลทบรษทจะ

บรจาคเงนใหในแตละป

5 9

C A P I T A L I S M

บล: พวกเขาไมมองคณในแงดเลยหรอ

วอรเรน: ไมเลยครบ เราบอกพวกเขาเสมอวานเปนการตดสนใจของผถอ

หน เราใหเงนมหาศาลกบโรงเรยนแคทอลกในแตละป ผชายคนหนงเขยน

จดหมายมาถงผม บอกวา น ผมไมสนใจหรอกวาคณจะใหเงนหนงพน

ลานเหรยญกบองคกรทคดคานการทำาแทง (pro-life organization) ขณะท

ใหเหรยญเดยวกบองคกรทสนบสนนสทธในการทำาแทง (pro-choice orga-

nization) ถงยงไงผมกจะยงบอยคอตตคณอยด บางครงคนเรากมอารมณ

รอนแรงมากๆ ในทางทมกจะอยตรงขามกบตรรกะของประเดนทพวกเขาพด

ไมค: ประเดนหนงทมลนธเกตสภาคภมใจมากคอวธทคณใหความสนใจ

และตดสนใจอยางมเหตมผล ในทางททดสอบไดวาจะใชทรพยากรของคณ

ไปทมเทใหกบอะไรบาง เหมอนกบเวลาทำาธรกจ คณมความมนใจแคไหน

วากระบวนการทคลมเครอกวานนซงคณกำาลงอธบายอยน - กระบวนการ

ทวาบรษทตองการทจะมความสมพนธทดกบรฐบาลเปรหรออยากให

พนกงานในอนเดยรสกดกบบรษท อะไรทำานองน - จะมวนยแบบเดยวกบ

มลนธเกตสในการจดสรรทรพยากร?

บล: วนยตองตงอยบนระบบตอบกลบ ไมวาจะเปนผลตอบแทนทางธรกจ

หรอผลตอบแทนอนๆ ดงนน ชอเสยงจงมอทธพลอยางมากกบบรษท ตามท

วอรเรนไดพดไปแลว พวกเขาแทบจะเปนทาสของชอเสยงเลยทเดยว คณ

จดโครงสรางองคกรในทางทไมตองดถงขนาดนนกได เพราะคนทออกแบบ

ระบบการใหคะแนนเรองธรรมาภบาลกำาหนดไวแลววาการทจะไดคะแนน

นน เราตองทำาเรองนนเรองน สงทเราตองมคอความเชยวชาญเฉพาะดาน

สำาหรบแตละอตสาหกรรม และคนทจะคอยวเคราะหในทกปวาแตละบรษท

ทำาอะไรบางในสาขาทนนยมสรางสรรค กจกรรมเหลานนสงผลกระทบอะไร

6 0

C R E A T I V E

บางตอสงคมหรอสงแวดลอม ผมคดวาระบบตอบกลบแบบนเปนสวนท

จำาเปนของการเกบคะแนนในทางทยตธรรม และทำาใหเรามนใจไดวาเวลาท

ใครใชทรพยากรอยางชาญฉลาด วถปฏบตทดทสด (best practices) กจะ

แพรหลายออกไป และเวลาทไมเปนอยางนน บรษทกจะไมไดรบการยอมรบ

ผมจะเปนคนแรกทยอมรบวามนเปนเรองงายมากเลยทจะประกาศวาจะ

ทำาอะไรเกยวกบเรองนทฟงดด แตเสรจแลวหลงจากทคณใชเวลามหาศาล

ในการขดคย คณกจะพบวามนไมไดสรางผลกระทบอะไรเลย มนไมไดเปน

เรองทใชเงนเยอะ มนเปนเรองทเราวางแผนไวแลววาจะทำา เรองทำานองน

เปดชองใหผคนคยโวโออวดไดเยอะมาก ดงนน คณกเลยตองเอาความ

เชยวชาญอยางทผมพดมาจบ ซงเปนสงทคงตองใชเวลาคอนขางมาก

ในการพฒนา

ไมค: ในวอชงตน ผมรสกประหลาดใจทกครงทเหนงานปารตหรหราราคา

แพงทจดฉลองอะไรตางๆ อยางเชนเงนทเอกซอนโมบลรวมบรจาคเพอ

สรางโรงละครมาสเตอรพซ แลวพอคณไปดในรายละเอยดกจะพบวาบรษท

ใชเงนสามเหรยญในการโมวาพวกเขาดอยางไร ตอทกๆ เหรยญทพวกเขา

จายไปเพอการทำาด

วอรเรน: ผมเคยเปนกรรมการของบางองคกรทผมสงเกตดพลวตเรองการ

กศล หนงในนนคอสถาบนเออรบน (Urban Institute) ขอเทจจรงกคอ ผม

สามารถเดนเขาไปหาซอโอของบรษทอะไรกได ขอเงนบรจาคมาหาหมน

หรอหนงแสนเหรยญสำาหรบสถาบนเออรบน ถาเบรกไชรถอหนของพวกเขา

หรอถาผมอยในคณะกรรมการ หรอถาเบรกไชรเปนลกคาใหญของพวกเขา

ทงหมดนขนอยกบการคนหาวาใครมสายสมพนธกบใคร ครงหนงผมเสนอ

สถาบนเออรบนวา “คณเคยลสตรายชอสงดๆ ทงหมดทสถาบนนทำา แลวก

เอาลสตนไปเสนอใหซอโอบรจาคเปนการสวนตวหรอเปลา?” พวกเขาตอบ

6 1

C A P I T A L I S M

วา “อยาทำาอยางนน! แคขอเงนของบรษทมากพอ” จากประสบการณการ

เปนกรรมการในหลายๆ แหง ผมบอกไดวาคณะกรรมการของบางบรษท

ยอมใหกรรมการบรจาคเงนบางประเภท และบรษทกจะบรจาคในจำานวน

ทเทากนดวย อะไรแบบนนะครบ แตผมคดวาบลสามารถไปหาไฟเซอร

หรอบรษทอะไรกได และสรางผลกระทบไดจรงๆ ตวเขาเองกำาลงอทศเงน

สวนตวจำานวนมหาศาลใหกบเรองน ซงเปนสงทนาทง เขากำาลงรณรงค

เปนการสวนตว และเขารเรองนด บลสรางผลกระทบไดแนนอน นอยคน

มากทจะทำาแบบนได

บล: ผมแยกแยะจรงๆ ระหวางบรษททใชความเชยวชาญตามธรรมชาต

ของตวเอง อยางเชนบรษทยาพฒนายา หรอโคกใชระบบจดจำาหนาย

หรอเนสทเลซออาหารจากเกษตรกรยากจนมากขนหรอชวยใสสารอาหาร

ขนาดจวททำาใหรสชาตอาหารไมแย ผมแยกแยะระหวางการทำาแบบนกบ

การเขยนเชคเฉยๆ ถาพนกงานของเอกซอนโมบลชวยทำาโรงละครมาสเตอร-

พซ หรอทำาอะไรเจงๆ เกยวกบนำามนดบ บางทพวกเขากอาจจะกำาลงใชทกษะ

ทเปนเอกลกษณอยกได

ไมค: สมมตวาผมเปนผถอหนของไมโครซอฟท หรอสมมตวาผมไมใชกได

แตผมมาหาคณ แลวบอกวา “บล แทนทจะพยายามหาวธตางๆ ทไมโครซอฟท

จะชวยใหโลกดกวาเดม บางวธหรอแมแตวธสวนใหญอาจไมชวยสรางกำาไร

ผมอยากใหคณทำาทกอยางททำาไดเพอใหไมโครซอฟทมกำาไร เสรจแลวก

เอาเงนทคณไดไปใชโดยตรงในสงทคณพบวาเปนวธทมประสทธภาพทสด

ทจะทำาใหโลกนดกวาเดม”

บล: ผมคดวาคดแบบนนผด เพราะคณตองดสงทเราไดรบในประเทศตางๆ

ทวโลก ประเทศทพนกงานของเราอาสาไปอบรมครในโรงเรยน ประเทศท

6 2

C R E A T I V E

พนกงานของเรากำาลงเจยดเวลาสวนหนงทเราใหกบพวกเขาไปอบรมคร

และประเทศทเราบรจาคเงนเพอจดการอบรม คณตองดวาเราสรางความ

ไดเปรยบไดขนาดไหนเวลาทเราบรจาคซอฟตแวรฟรและเวลาทเรามองเหน

ประเทศททำาเรองนไดด มหลายประเทศมากทใจกวาง พวกเขาบอกวา “เฮ

มาแสดงใหเราดหนอยวาจะทำาเรองนใหดไดอยางไร” และเรากสงพวกเขาไป

เรยนรจากประเทศอนได พวกเขาสนใจจรงๆ วากบดกอยตรงไหนบาง คณ

รไหมครบวาโลกนไมไดเปนเรองของเงนเพยงอยางเดยว มนเปนเรองของ

ความเชยวชาญดวย โลกกำาลงพฒนาขาดแคลนความเชยวชาญมหาศาล

และในแงนน ไมโครซอฟท - ไมวาจะเปนพนกงานจากโลกรำารวยหรอการ

เผยแพรวถปฏบตทดทสดจากประเทศกำาลงพฒนาประเทศหนงไปยงอก

ประเทศหนง - ไดสรางผลกระทบมหาศาล ถงแมวามนจะวดไดยาก สมมตถา

เราเลกทำาเรองเหลานทงหมด ตวเงนทใชไปกจะอยแคสองถงสามเปอรเซนต

ของคาใชจายของเราทงหมด ในประเทศยากจนบางประเทศ สดสวนนอาจ

เปนยสบเปอรเซนต แตโดยรวมกยงไมสงมาก

ไมค: แลวคณรสกวาไดรบผลตอบแทนยสบเปอรเซนตแมแตในประเทศ

ยากจนหรอครบ?

บล: ประเทศยากจนคอพนททเราเพงเรมทำาธรกจ ธรกจของเรายงคอนขาง

เลก ความสมพนธแรกเรมระหวางเรากบรฐบาลคอสงทสำาคญทสด ลองด

อนโดนเซยเปนตวอยางกได ผมเพงไปประเทศนนมา สบเปอรเซนตของ

สงทเราทำาทนนไมใชกจกรรมแสวงกำาไรโดยตรง แตเปนการชวยเหลอเรอง

การศกษา เรองศนยชมชน สบเปอรเซนตนยงไมรวมมลคาของซอฟตแวร

ทเราบรจาค ถาคณรวมมลคาของซอฟตแวรเขาไป คณกจะไดตวเลขใหญๆ

หนงตว แตมนเปนตวเลขในจนตนาการในแงทมนไมใชมลคาของธรกจท

หายไป นนไมใชเสนทางทเงนเหลานนถกแปลงเปนยอดขายของเรา

6 3

C A P I T A L I S M

วอรเรน: อยางไรกด ผมคดวาบรษทกคลายกบมลนธตางๆ ตรงทจะมงความ

สนใจไปททองถนของตวเอง นคอแนวโนมตามธรรมชาต คณลองดกลมท

มนนอาโปลสเปนตวอยาง พวกเขาเรมทำาเมอหลายสบปทแลว คอถาคณ

เปนบรษทใหญ คณตองสญญาวาจะแบงเงนกำาไรไปทำาการกศลทกป ผม

คดวาเปาหมายคอหาเปอรเซนตนะ

บล: หาเปอรเซนต?

วอรเรน: ใช หาเปอรเซนต

บล: หาเปอรเซนตของกำาไรเอาไปทำา...

วอรเรน: ใช

บล: โอโห ไมนาเชอ

ไมค: ทนนยมสรางสรรคยงมประเภททสาม คอแคมเปญอยางเรด ดเหมอน

วาผบรโภคจะยนดจายเพม ถาพวกเขารวาสวนหนงของมนจะเอาไปชวย

การกศล ผมจะถามวอรเรนวา คดแบบนมนดไรเหตผลไปหนอยหรอเปลา

ครบ?

วอรเรน: ครบ ผมไมคดวาเรองแบบนจะใชการไดด ถาคณมเปาหมาย

เฉพาะในชวงเวลาสนๆ สมมตวาเกดพายทอรนาโดในโอมาฮาหรอเกดสนาม

ในพนทหางไกล คณกควรจะตอบสนองดวยเหตผลดานมนษยธรรม และ

มนกจะไมกอใหเกดเสยงวพากษวจารณทางการเมองดวย ผมไมคดวา

เรองแบบนจะอยไดดวยตวเองอยางยงยน ผมคดวาถาเราประกาศทไจโควา

6 4

C R E A T I V E

สองเปอรเซนตของสวนเพมทคณจาย จะชวยเหลอผคนไดทวโลก จะมไมก

คนทจะยอมจายเพมสองเปอรเซนต ทเหลอจะบอกวา ลดสวนเพมลง แลว

เอามนมาใหฉนแทน

บล: ผมเหนดวยกบโครงการอยางเรดในแงของการซอความอนใจ เวลาทคน

ซอเสอผา ยกตวอยางลกสาวผม เธอไมไดบอกวา “กางเกงยหอจยซนจะขาด

ถาผานไปหลายปและเนอผาคอนขางหยาบใชหรอเปลา?” หรออะไรแบบน

เธอกำาลงเชอมโยงตวเธอเขากบจยซในระดบทเราใหเงนเธอใช ฉะนน คำาถาม

เกยวกบเรด - ซงผมยอมรบวาเชยไปแลว แตผมคดวามนเปนการทดลอง

ทยอดเยยม และผมกคอนขางมองมนในเชงบวก - กคอ คณจะสามารถสราง

ความเชอมโยงของยหอกบผบรโภคในอเมรกาไดหรอเปลา ถามสนคาบางตว

ทเหมอนกบบตรเครดต เสอผา หรอโทรศพทมอถอของพวกเขา? คณตอง

มความคดสรางสรรคมากๆ ในการคดคนสงใหมๆ และทำาใหมนสดอยเสมอ

เวลาทคนซอสนคายหอเรด พวกเขารสกภมใจและคดวามนเจงหรอเปลา?

นนคอสงทผเชยวชาญเรองยหอจำาเปนจะตองชวยเราใหไปถงจดนน และ

ผมกคดและหวงวาคำาตอบคอ ใช ผมไมไดหมายความวาสนคาทกชนดใน

ระบบเศรษฐกจควรจะกนผลตอบแทนสองเปอรเซนตสำาหรบทำาเรองทม

นำาใจแบบน ผมไมไดพดอยางนนเลยนะครบ

แมในกรณทมนประสบความสำาเรจมหาศาล โครงการแบบนกจะยง

เปนสวนเสยวนอยนดของระบบเศรษฐกจ มนจะไมสรางมลคาหลายพนลาน

เหรยญ แตมนกเปนเครองมอทดในการทำาใหคนตระหนกถงประเดนเหลาน

และกระตนใหคนทำางานอาสาสมครหรอลงคะแนนเสยงเลอกตงในทางทเปน

ประโยชนตอการผลกดนประเดนเหลานดวย

วอรเรน: ถงแมจะมตวแปรทเกยวของอกยสบตว แตยอดขายในรานของ

บรษทแกปกกำาลงลดลงเดอนตอเดอน มตวแปรอนๆ อกมาก เชอผมเถอะ

6 5

C A P I T A L I S M

วายอดขายกอนหนานกตกลงเหมอนกน แตวา... ผมคดวาเปนเรองยาก

ทจะทำาเรองนใหยงยน ผมไมไดพดวามนเปนไปไมได แตผมยงไมเหน

หลกฐานวามนจะยงยน

ไมค: โครงการแบบนใชการไดกบคณในฐานะผบรโภคหรอเปลาครบ?

วอรเรน: ไมเคยเลยครบ

บล: แหม กวอรเรนไมคอยเปนผบรโภคนครบ

วอรเรน: ใช ผมเปนผบรโภคทไมคอยดเลยละ

บล: ลองคดวาคณตระหนกเรองภาพลกษณแคไหนเวลาทคณซอของ เวลา

ทคณซอลกกอลฟ คณคดถงอะไรครบ? คณกำาลงซอภาพลกษณ

วอรเรน: ใช คณซอภาพลกษณ คณกำาลงซอสงทคณหวงวามนจะหมายถง

การตไดไกล คณคดอยางนนจรงๆ

ไมค: แลวคณจะยอมเสยสละระยะทางทตไดแคไหน เพอแบงราคาสวนหนง

ของลกกอลฟของคณไปอทศใหกบการตอกรกบโรคเอดส?

วอรเรน: ความแตกตางนนวดเปนระยะทางแคหนงถงสองหลาเทานนเอง

ผมไมไดเสยสละอะไรทสำาคญเลย

บล: ถายหอ... ยหอเปนเรองของการเชอมโยง และกไมใชเรองไรสาระเลย

ทจะมยหอทคนเชอมโยงเขากบการตอกรกบโรคเอดส นเปนเรองบกเบก

6 6

C R E A T I V E

แบบใหมท... กำาลงทำาไดคอนขางดเลยนะครบ

ไมค: ผมอยากจะลองถามอกครง สมมตถาคณเปนผครองโลก คณจะ

เปดชองใหทนนยมสรางสรรคแบบนอยในโลกหรอเปลา? หรอวามนจะม

หนทางอนทมเหตมผลกวา? คณจะพดหรอเปลาครบวา “โอเค บรษทควรม

ประสทธภาพและผลตสนคาไป เสรจแลวพวกเรากควรตดสนใจวา ในฐานะ

สงคมโดยรวม เราอยากทำาอะไรบาง และทกคนกจายภาษใหรฐไปทำาสงนน”

วอรเรน: ผมจะมระบบภาษของผมเอง แตคำาตอบคอ ผมคดวาผมจะเลอก

ทางหลง

บล: ผมคดวาจะมบางบรษททจะสรางความเชยวชาญดานการแกปญหาซง

ทอนไมม แตกรณสมมตของคณฟงดแปลกๆ เพราะสงทเรากำาลงเผชญ

คอโลกทมความเหลอมลำาดานความมงคงมหาศาล ขนอยกบวาคณเกด

ในประเทศอะไร สถานการณจะไมเปนแบบนถาเรามผครองโลกคนเดยว

ทควบคมทกอยาง ดงนน นวตกรรมเลกๆ อาจสรางความแตกตางอยาง

มโหฬาร ไมวาจะเปนไฟฉายพลงแอลอด5 หรอภาชนะบรรจนำาทกลงได

ซงแตเดมคณตองแบกไวบนบา

เวลาทคณเหนนวตกรรมบางอยางเหลาน คณจะบอกวา “กชดเจน

นวาเรองนมเหตมผลทจะเกด” แตประเดนคอมนเกดขนเพราะคนบางคน

หวงใยเพอนมนษย โอเค คณอาจบอกวาถาเวลาผานไปนานพอ เศรษฐศาสตร

ทนนยมกจะคดเรองนออก แตระหวางตอนนกบตอนนนมคนเดอดรอน

มหาศาลททนนยมสรางสรรคจดการได

5 LED หลอดไดโอดเปลงแสง