View
617
Download
3
Category
Preview:
Citation preview
Tavisuflebis instituti
monawileobiTi
Tbilisi 2004
nino metreveli
skolebSibiujetireba
2 nino metreveli
Tqvens xelT arsebuli naSromi gankuTvnilia yvela im
dainteresebuli pirisTvis - profesiis ganurCevlad - visac
survili aqvs, monawileoba miiRos skolis biujetis Sedgenis
procesSi, an, ubralod, gaecnos `monawileobiTi biujetirebis~
principebs. saxelmZRvanelos mizania dainteresebul pirebs
informacia miawodos biujetis Sedgenasa da xarjvaSi
monawileobisaTvis saWiro unar-Cvevebsa da teqnikur,
organizaciul sakiTxebze.
`monawileobiTi biujetireba~ Cveni sazogadoebisTvis sruliad
axali cnebaa. naSromis mizania dainteresebuli adamianebisaTvis
im faseulobebis gacnoba, romlebsac emyareba monawileobiTi
biujetireba; amasTan, im problemebis warmoCena, romelTa
gadaWrasac Tavad monawileobiTi biujetireba emsaxureba.
winamdebare saxelmZRvaneloSi ganxiluli sakiTxebis siaxlis
gamo naSromi srulyofili ver iqneba. avtori siamovnebiT
miiRebs mkiTxvelisagan yvela gamoxmaurebas, SeniSvnas Tu
winadadebas, romelic mas am wignis gacnobis Semdeg gauCndeba.
redaqtorebi:
ia anTaZe, ana axvlediani, giorgi melaZe
dizaini:
besik danelia
koreqtura:
dali cqitiSvili
wigni gamocemulia fond `Ria sazogadoebis institutis~ mxardaWeriT
ISBN 9940-714-1-6
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 3
Tavi I. `monawileobiTi biujetirebis~
cneba, mizani da monawileebi 5
1. `monawileobiTi biujetirebis~ cneba da mizani 5
2. biujeti - Tanamonawileobis meqanizmi
da produqti 8
3. vin da rogor monawileobs
biujetirebis procesSi? 10
Tavi II. dagegmvis arsi, saWiroeba,
komponentebi da procesi 13
1. dagegmvis arsi da misi komponentebi 13
2. strategiuli dagegmvis arsi da mizani 14
3. strategiuli dagegmva - Tanamonawileobis
uzrunvelyofis meqanizmi 16
4. strategiuli dagegmvis/biujetirebis
procesis etapebi 17
2.4.1. samoqmedo garemos Sefaseba 17
2.4.2. arsebuli socialur-demografiuli
garemos Sefaseba 18
2.4.3. konkurentebis saqmianobis analizi 19
2.4.4 momxmareblebis saWiroebebisa
da moTxovnilebebis Seswavla -
`bazris~ Sefaseba 20
2.4.5. skolis Sida Sefaseba 21
5. strategiuli arCevani 24
6. skolis strategiuli miznebis SemuSaveba 25
7. wliuri strategiuli prioritetebis gansazRvra 26
Sinaarsi
4 nino metreveli
8. strategiis SemuSaveba wliuri prioritetebis
gansaxorcieleblad 26
9. wliuri prioritetebis ganxorcielebis
samoqmedo gegmis SemuSaveba 28
2.9.1. sami wlis strategiuli gegmis
da biujetirebis ciklis nimuSi 31
2.9.2. biujetis Sedgenisa da kontrolis
samoqmedo gegmis nimuSi 32
Tavi III. biujetis Semosavlebisa da xarjebis dagegmva 34
1. biujetis Semosavlebisa da xarjebis klasifikacia 34
3.1.1. skolis biujetis modeli 36
3.1.2. Semosavlebis wyaroebi da klasifikacia 39
2. xarjebis dagegmva 40
3. samoqmedo gegmis biujetSi asaxva
da Sefaseba (praqtikuli magaliTi) 42
4. saWiro xarjebis SemosavlebiT
uzrunvelyofis meqanizmi 45
5. biujetisa da samoqmedo gegmis Sesrulebis
kontroli da Sefaseba 45
Tavi IV. Tanamonawileobis uzrunvelyofis
sxva teqnikuri sakiTxebi 51
1. rCevebi sameurveo sabWos
Sexvedrebis organizebisaTvis 51
daskvna 57
ZiriTadi cnebebis ganmartebebi 59
danarTi I 61
SeniSvnebi 64
gamoyenebuli literatura 66
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 5
1. `monawileobiTi biujetirebis~ cneba da mizani
dRes saqarTvelos ganaTlebis sistemaSi mimdinare reforme-
bis mTavari mizani aris am sistemis TiToeuli rgolis (moce-
mul SemTxvevaSi skolis) muSaobis efeqtianobis maqsimumamde
gazrda. am miznis miRwevis umoklesi gza ki gadawyvetilebebis
miRebaSi TviT ganaTlebis sistemis momsaxurebis momxmare-
belTa aqtiur monawileobaze gadis. sxva sityvebiT, ganaTle-
bis saministros reforma gulisxmobs, rom skolis marTvaze,
anu misi strategiuli ganviTarebis mimarTulebaTa gansazR-
vrasa da saxsrebis gankargvaze pasuxismgebloba unda aiRon
mSoblebma da maswavleblebma. swored isini arian skolis mom-
saxurebis momxmareblebi, ris gamoc yvelaze metad mSoblebi
da maswavleblebi unda iyvnen dainteresebuli skolis warma-
tebuli saqmianobiT. amis gamo, mSoblebisa da maswavleble-
bisagan Semdgari sameurveo sabWo unda gaxdes TiToeuli sko-
lis ganviTarebis mimarTulebaTa ganmsazRvreli organo. am
sabWos mier Camoyalibebuli gansazRvruli gegmis ganmaxor-
cielebeli da aRmsrulebeli ki skolis direqtori iqneba.
marTvis amgvari sistema moiTxovs, rom skolebma damoukideb-
lad gankargon maTTvis gamoyofili saxelmwifo saxsrebi. ama-
ve dros, TiToeul skolas unda mieces SesaZlebloba damo-
ukideblad moiZios dafinansebis wyaroebi da Tavad ifiqros
sakuTari mdgomareobis gaumjobesebaze. saqarTvelos ganaT-
lebis saministros mier wamowyebuli reformac swored am sa-
kiTxebis mogvarebas exmianeba da emsaxureba.
Tavi I`monawileobiTi biujetirebis~ cneba, mizani da komponentebi
6 nino metreveli
saqarTvelo ar aris erTaderTi qveyana, sadac xelisufleba skolebis
marTvaSi ganaTlebis saministros Caurevlobas, anu marTvis decentrali-
zacias uWers mxars. msoflios ganviTarebuli qveynebis gamocdilebam
aCvena, rom mmarTvelobis decentralizacia saukeTeso Sedegs iZleva ro-
gorc saxelmwifos, ise misi TiToeuli subieqtis (am SemTxvevaSi, skolis)
doneze.1 marTvis uflebebis gadanawileba uSualod qveda rgolebis sa-
sargeblod (magaliTad, ganaTlebis saministrodan uSualod skolebze) iZ-
leva TiToeuli organizaciisa Tu piris interesebis maqsimaluri gaTva-
liswinebis SesaZleblobas. marTlac, rogori mWidro urTierTobac ar un-
da arsebobdes ganaTlebis saministrosa da skolis xelmZRvanelobas
Soris, skolis xelmZRvaneli yovelTvis ganaTlebis saministros Cinov-
nikze ukeT iqneba informirebuli im problemebisa da sakiTxebis Sesaxeb,
romelTa gadaWrac misi konkretuli skolisTvis sasicocxlod aucile-
belia.
garda amisa, gadawyvetilebis miRebis uflebaTa (anu Zalauflebis) gadana-
wileba imitom aris mniSvnelovani, rom am SemTxvevaSi skolas saSualeba
eZleva gacilebiT swrafad moaxdinos reagireba im cvlilebebze, romlebic
garemoSi xdeba. bunebrivia, rom amgvar cvlilebebze reagireba centra-
lizebuli marTvis pirobebSi (Cvens SemTxvevaSi, ganaTlebis saministros
mxridan) met dros moiTxovda.
ase rom, saSualo ganaTlebis decentralizacia niSnavs imas, rom skola
Tavad miiRebs gadawyvetilebebs sakuTari saqmianobis mimarTulebebis
Sesaxeb da Tavad daxarjavs skolisaTvis gamoyofil/Semowirul resur-
sebs. amdenad, marTvis decentralizacia skolebisaTvis gulisxmobs im fi-
nansuri saxsrebis gamoyenebis Tavisuflebas da maTi xarjvis efeqtiano-
bis gazrdis Sanss, romelic skolas gaaCnia. cxadia, decentralizebuli
marTvis dros skolebisaTvis miniWebul amgvar Tavisuflebas axlebuli
angariSgeba da pasuxismgebloba mohyveba. am SemTxvevaSi, skolis sameurveo
sabWo xdeba skolis samoqmedo gegmisa da biujetis Semqmnelic da direq-
toris mier misi aRsrulebis makontrolebelic. am sakiTxebs zedmiwevniT
dawvrilebiT am wignis I I da I I I TavebSi ganvixilavT.
skolis uflebebis zrda, bunebrivia, am procesisaTvis mSoblebisa da mas-
wavleblebis saTanadod momzadebasac saWiroebs. swored amitom xdeba
mniSvnelovani mSoblebisTvisa da maswavleblebisaTvis `monawileobiTi
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 7
biujetirebis~, anu skolis biujetis Sedgenasa da xarjvaSi CarTulobis
unar-Cvevebis aTvisebac.
cneba _ `monawileobiTi biujetireba~ _ gulisxmobs skolis biujetis Sed-
genis mTel procesSi im mxareebis CarTvas, romlebic uSualod arian dain-
teresebuli skolis biujetidan dafinansebuli momsaxurebis xarisxiTa
da am momsaxurebaze gaweuli danaxarjebis miznobriobiT. skolis biujetis
Sedgenasa da xarjvaSi monawileoba imis garantias iZleva, rom skolisaT-
vis saxelmwifos mier gamoyofili saxsrebi Semosavlisa Tu Tanamdebobis
miuxedavad skolis momsaxurebis yvela momxmarebelze erTnairad
gadanawildes, anu gamoiricxos diskriminacia da usamarTloba.2
`monawileobiTi biujetirebis~ erT-erTi mniSvnelovani mizania gamWvir-
valoba da yvela dainteresebuli mxarisTvis skolis saxsrebis gankargvis
Sesaxeb amomwuravi informaciis miwodeba. amgvarad, ganaTlebis saminis-
tros Tu sazogadoebis warmomadgenels, nebismier dainteresebul pirs
xeli unda miuwvdebodes skolis sameurveo sabWos mier SemuSavebul
biujetze da SeeZlos misTvis saintereso informaciis miReba skolis
finansuri resursebis gankargvasTan dakavSirebiT.
monawileobiTi biujetirebis procesi gamWvirvale, Ria da yvelasaTvis
gasagebi imitom xdeba, rom biujetis SemuSavebis, xarjvisa da Sedegebis
analizis Sesaxeb gadawyvetilebebis miReba xdeba ara politikosebis kabi-
netebSi, aramed sazogadoebis wevrebisagan _ mSoblebis, maswavleblebis
da sxva dainteresebuli adamianebisagan Sedgenili sabWoebis Sekrebebze.
Ufro vrclad am sakiTxebis Sesaxeb ixileT am wignis I I , I I I da IV TavebSi.
monawileobiTi biujetirebis procesi, TavisTavad, SeiZleba SevadaroT
`sazogadoebriv skolas~,3 romelic moqalaqeebs aswavlis sakuTar ufle-
bebs, exmareba maT sakuTari moqalaqeobrivi movaleobebis aRqmaSi da
ganaTlebis sistemaSi mTavrobis pasuxismgeblobebis garkvevaSi. amdenad,
monawileobiTi biujetireba mudmivi swavlis procesia, romlis drosac
moqalaqeebi eCvevian iseve rogorc mTavrobasTan, aseve erTmaneTTan mo-
laparakebas imis Taobaze, Tu rogor moxdes SezRuduli resursebis ga-
moyeneba skolis mier gansazRvruli prioritetebis gansaxorcieleblad.
msoflio bankis eqpertebis mier saqarTvelos ganaTlebis saministrosTvis
8 nino metreveli
micemuli rekomendaciis Tanaxmad, `nebismier saqmianobaSi, sazogadoebrivi
mizniT Tanxis gankargvis kuTxiT, araferi imdenad sasargeblo ar aris,
ramdenadac imis Cveneba, rom arsebuli finansuri resursebi maqsimalurad
efeqturadaa gamoyenebuli.~4 gamWvirvaloba gazrdis sazogadoebisa da
arasamTavrobo organizaciebis ndobas skolis mmarTvelobis mimarT da
SesaZlebels gaxdis skolisTvis damatebiTi finansuri resursis mozidvas.
ase rom, monawileobiTi biujetireba skolaSi, rogorc marTvis decentra-
lizebuli forma, zrdis moqalaqeebis Sansebs, aqtiurad CaerTon im gadawy-
vetilebaTa miRebaSi, romlebic uSualod aris dakavSirebuli skolisagan
miRebuli momsaxurebis xarisxTan. rac mTavaria, monawileobiTi biujetireba
moqalaqeebs aswavlis aqtiurobas;
socialuri samarTlianobis miRwevas resursebis
ufro efeqtianad ganawilebis gziT;
cvlis administraciul aparats da aumjobesebs gadawyvetilebis
aRsrulebis kulturas.5
2. biujeti _ Tanamonawileobis meqanizmi da produqti
zemoT aRvniSneT, rom gadawyvetilebis miRebis uflebis da am procesSi
sazogadoebis monawileobis Sansis mopoveba uSualod ukavSirdeba am gada-
wyvetilebebis ganxorcielebisaTvis saWiro finansuri saxsrebis mobili-
zebas, ganawilebas, miznobriv xarjvasa da am ukanasknelTa miznobriobis
analizs. amdenad, gadawyvetilebis miRebis uflebis gadacema centridan
skolaze avtomaturad niSnavs skolis damoukideblobas Seadginos da xar-
jos biujeti.
skolis biujeti, iseve, rogorc nebismieri biujeti aris finansuri doku-
menti, romelic warmoadgens mocemuli organizaciis Semosavlebisa da
danaxarjebis nusxas. monawileobiTi biujetirebis unar-Cvevebis asaTvi-
seblad, pirvelyovlisa, gvWirdeba gaverkveT biujetis Sedgenis da dageg-
mvis saWiroebaSi, anu im sargeblobaSi, romelic sazogadod biujetirebas
axlavs Tan.
qvemoT dawvrilebiT ganvixilavT Tavad biujetis _ rogorc finansuri
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 9
dokumentis gamoyenebis upiratesobebs. amasTan, CamovTvliT im faqtorebs,
romelTa gaTvaliswinebac aucilebelia biujetis Sedgenisas.
skolis mier dasaxuli amocanebis Sesrulebas finansuri saxsrebis mobi-
lizeba da ganawileba sWirdeba. swored amaSi gvexmareba biujeti, romelic
SeiZleba warmovidginoT, rogorc skolis mier dasaxuli (vTqvaT, erTwli-
ani) gegmis efeqturad ganxorcielebisaTvis finansuri resursis gadana-
wilebis sqema.6 amdenad, biujeti SeiZleba ganvixiloT, rogorc warmate-
buli saqmianobis kargi instrumenti.
imis gamo, rom biujeti ricxvebSi gawerili samuSao gegmaa, is mis xarjvaSi
CarTuli pirebisaTvis warmoadgens saxelmZRvanelo dokuments imisaTvis,
rom zustad (konkretuli ricxvebiT) Seafason sakuTari miRwevebi da
reagireba moaxdinon moulodnel cvlilebebze.
biujeti garda saxelmZRvanelo dokumentis funqciisaa, kontrolis rol-
sac asrulebs. igi saSualebas aZlevs skolis sameurveo sabWos, gaakont-
rolos misi Sesrulebis xarisxi.
biujetis Sedgena aucilebelia, radgan:
gulmodgined dagegmili da ganxorcielebuli biujeti zrdis
skolis warmatebuli funqcionirebis SesaZleblobas;
biujeti aris dokumenti, romelic skolis mier dasaxul zogad
miznebs daiyvans konkretul, gansazRvrul samoqmedo nabijebamde;
dagegmvisa da mosamzadebeli samuSaoebis Catarebis Sedegad miRebuli
biujeti skolas aiZulebs realisturad Seafasos sakuTari
SesaZleblobebi, gansazRvros prioritetebi da daakonkretos
gadasaWreli problemebi;
biujeti xels uwyobs skolis sxvadasxva administraciul rgolebs
Soris koordinaciasa da TanamSromlobas;
biujetisa da realuri finansuri mdgomareobis periodulma
Sedareba droulad aRmoaCens problemas da amartivebs misi gadaWris
gzebis Ziebis process.7
magram rogor mivaRwioT imas, rom biujetis Semosavlebi da xarjebi rea-
listurad davgegmoT? amisaTvis saWiroa Semdegi faqtorebis gaTvalis-
wineba:
10 nino metreveli
resursebi SezRudulia, ris gamoc saWiroa biujetis saxsrebis
xarjvis kontrolis iseTi meqanizmebis SemuSaveba, romelic
realurad migviyvans dasaxuli miznebis Sesrulebamde;
biujetis Sedgenisas dauSvebelia mxolod wina wlebis
gamocdilebaze dayrdnoba. aseTi praqtika zRudavs swrafad
cvalebadi garemos gamowvevebze reagirebas da skolis winsvlas;
mizanSewonilia biujetis Sedgenis procesSi im adamianebis CarTva,
romlebmac miRebuli gadawyvetilebebis ganxorcielebis procesSi
uSualod unda daxarjon ganawilebuli Tanxebi. winaaRmdeg
SemTxvevaSi, warmoiqmneba konfliqtis saSiSroeba.
rogorc Semdegi Tavebidan gaxdeba cnobili, biujetis Seqmnis procesi
(informaciis Segrovebisa da analizis stadiidan sabolood Camoyalibe-
bul raodenobriv maCveneblebamde (ricxvebamde), romlebic xarjebis Ti-
Toeuli muxlis gaswvriv daiwereba), Tuki is efeqtianad aris organizebu-
li, moicavs yvela im pirs Tu organizacias, romelzedac skola axdens
gavlenas. swored am CarTulobis gamo, romelsac biujetis Sedgenisa da
Semdeg ki xarjvis saWiroebs, es dokumneti Tanamonawileobis uzrunvel-
yofis meqanizmic xdeba da am Tanamonawileobis saboloo produqtic.8
3. vin da rogor monawileobs biujetirebis procesSi?
biujetirebis procesSi, idealur SemTxvevaSi, CarTulia skolis momsaxu-
rebiT mosargeble moqalaqeTa udidesi umravlesoba; dainteresebuli
arasamTavrobo organizaciebi; is donorebi, romlebic skolisaTvis gark-
veul finansur saxsrebs gamoyofen; sxva nebismieri dainteresebuli piri.9
sazogadod, am farTo auditoriis biujetirebaSi monawileoba SesaZle-
belia ganxorcieldes sajaro SekrebebiT, romlebzec dainteresebuli ada-
mianebi Tu organizaciebi gamodian konkretuli dasabuTebuli winadade-
bebiT im axali prioritetebis Tu gadasaWreli problemebis Sesaxeb, rom-
lebic skolam unda gaiTvaliswinos sakuTari gegmis Sedgenisas.10 aseTi
sajaro iniciativebis Sedegebi werilobiTi formiT gansaxilvelad miewo-
deba mSoblebis, maswavlebelbisa da sxva dainteresebuli pirebisagan Sem-
dgar sameurveo sabWos.
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 11
sameurveo sabWos amgvar Sekrebebze xdeba im gegmis Camoyalibeba, romelic
safuZvlad edeba biujetirebis process. amdenad, sajaro ganxilvebis
Sedegad Camoyalibebuli winadadebebis sameurveo sabWoSi ganxilva aris
skolis saqmianobis dagegmvaSi monawileobis erT-erTi yvelaze gavrcele-
buli forma. am da sxva formiT monawileoba biujetirebis procesSi sko-
lis TanamSromlebs enTuziazms matebs. amave dros, es maT exmareba imaSi,
rom problemebs sxvaTa TvaliTac Sexedon, rac saboloo jamSi ganaxlebis,
gaumjobesebis xels atyobs skolas da misi ganviTarebis sawindari xdeba.11
skolis muSaobis gegmis SemuSavebaSi skolis saqmianobaSi CarTuli TiTqmis
yvela piri unda monawileobdes. sul mcire, am procesSi CarTuli unda
iyos skolis sameurveo sabWo da skolis administracia. sabolood miRe-
buli gegmis safuZvelze dgeba biujetis proeqtic, romelic saboloo sa-
xiT unda Camoyalibdes sameurveo sabWosa da administraciis mier mopove-
buli informaciis Sejerebis Sedegad.12
monawileobiTi biujetirebis ukeT gasagebad is unda ganvixiloT, rogorc
monawileobiTi dagegmvis konteqstSi. skolisaTvis monawileobiTi dageg-
mvis procesi SeiZleba iyos grZelvadiani, saSualovadiani da wliuri.
skolis biujetirebac, rogorc wesi, xdeba xolme rogorc saSualovadiani,
aseve erTwliani periodisTvis. monawileobiTi biujetirebisa da monawi-
leobiTi dagegmvis aseTi mWidro kavSiri erTmaneTTan bunebrivia, radga-
nac mxolod dagegmvisa da biujetirebis urTierTSesabamisobiT da SeTan-
xmebiT SeiZleba realuri ganviTarebis miRweva.13
sabolood biujets skolis buRalteria ajerebs. misi ganxorcieleba ki
moeTxoveba yvela im pirs, vinc biujetSi asaxul konkretul saqmianobasa
Tu proeqtzea pasuxismgebeli im samoqmedo gegmis mixedviT, romlis gan-
xorcielebisTvisac Sedga biujeti. Tumca, biujetis Sesrulebaze mTavari
pasuxismgebeli piri skolis direqtoria, romelic aris kidec angariSval-
debuli sameurveo sabWos winaSe.
imedi gvaqvs, rom mkiTxveli davarwmuneT biujetis Sedgenis procesSi aq-
tiuri monawileobis saWiroebaSi. Tumca, albaT ukve gaCnda mravali konk-
retuli kiTxva, magaliTad: geTanxmebiT, rom saWiroa sajaro monawileoba,
CarTuloba da aqtiuroba imisaTvis, rom skolisagan sasurveli momsaxu-
reba miviRoT, magram konkretulad raSi unda miviRoT monawileoba?
12 nino metreveli
kiTxva absoluturad samarTliania. swored amitom axla gadavalT imis
ganxilvaze, Tu ra etapebs moicavs biujetireba, anu konkretulad raSi
unda miiRos monawileoba TiToeulma moqalaqem.
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 13
1. dagegmvis procesis komponentebi
moqalaqeebma da skolis saqmianobiT dainteresebulma pirebma
monawileoba dagegmvis mTlian procesSi unda miiRon. es pro-
cesi sami ZiriTadi komponentisagan Sedgeba _ strategiuli
gegma, samoqmedo gegma (biujetis CaTvliT) da Sedegebis mar-
Tva.14 TiToeul komponents garkveuli daniSnuleba aqvs. am
komponentebis elementebi warmodgenilia Semdeg sqemaze:
strategiuli gegma dagegmvis procesis sawyisi wertilia. is
moiTxovs dagegmvis Sedegebis konkretul ricxvebSi warmod-
genas. strategiuli gegma gulisxmobs miznebisa da maTi miR-
wevisaTvis saWiro qmedebebis Camoyalibebas, rac pirdapir
ukavSirdeba wliur samoqmedo gegmasa da biujets.
Tavi IIdagegmvis arsi da komponentebi
samoqmedo gegma
strategiuli gegma Sedegebis marTvaanalizisamoqmedomiznebimoqmedebaTagegmebiSesrulebisindikatorebibiujetebi
xedvamisia/miznebiamocanebistrategiebifinansurimonaxazebi
kontrolismonitoringissistemaSedegebikoreqciawaxalisebissistema
14 nino metreveli
samoqmedo gegma gulisxmobs strategiuli gegmis ganxorcielebas biujet-
Tan SesabamisobaSi. samoqmedo gegma, romelic, Cveulebriv, erTi wliT
dgeba, gansazRvravs, Tu ra konkretuli qmedebebis warmarTvas apirebs sko-
la.
Sedegebis marTva aris gegmis Sesrulebis Sedareba dagegmil RonisZiebeb-
Tan da maCveneblebTan. Sedegebis marTva iZleva imis kontrolis SesaZ-
leblobas, Tu ramdenad sruldeba strategiuli gegma, samoqmedo gegma
da biujeti.
ukve aRiniSna, rom biujeti aris organizaciis (Cvens SemTxvevaSi, skolis)
strategiuli gegmis ganxorcielebis saSualeba. amitom, sanam biujetis
Sedgenaze daviwyebdeT muSaobas, aucilebelia skolis strategiis gansaz-
Rvra. mimovixiloT, ra mniSvneloba eniWeba strategiul dagegmvas skolis
warmatebuli saqmianobisTvis.
2. strategiuli dagegmvis arsi da mizani
strategiuli dagegmva aris procesi, romlis meSveobiTac skolis wevrebi
cdiloben, gansazRvron Tu ra miznebis miRweva surT da rogor unda
gaakeTon es. strategiuli dagegmva TiTqmis gansxvavdeba im dagegmvisagan,
romelsac adamianebi yoveldRiur yofaSi axorcieleben. TiToeul Cvengans
aqvs sakuTari warmodgenebi imis Sesaxeb, Tu rogor unda icxovros, ra
miznebs unda miaRwios imisaTvis, rom sakuTari TaviT kmayofili iyos
(magaliTad, `miviRo kargi ganaTleba~, `gavxde cnobili msaxiobi~, `viswav-
lo fortepianoze dakvra~). rogorc wesi, adamiani winaswar gegmavs, ra da
ra saqme aqvs dRis ganmavlobaSi gasakeTebeli (`movawyo wveuleba~, `gamo-
viyvano bavSvebi skolidan~, `viyido produqtebi~ da sxv.). yvela zemoT
CamoTvlil SemTxvevaSi, Tqven, garkveulwilad, warmodgenili gaqvT, Tu
rogori unda iyos am gegmebis warmatebiT ganxorcielebis Sedegi. gasar-
kvevi mxolod is rCeba, Tu ra konkretuli nabijebia gadasadgmeli am miz-
nebisaken mimaval gzaze. zustad esaa strategiuli dagegmvac.
igive xdeba skolis saqmianobis strategiuli dagegmvisas. nebismier skolas
unda hqondes momavlis xedva, icodes rogor miaRwevs dasaxul miznebs da
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 15
rogor gadawyvitos arsebuli problemebi. am `naTeli~ momavlis misaRwevad
skolam unda Seadginos dasaxuli miznebis warmatebiT ganxorcielebisaken
mimavali saukeTeso gzebis ruka. aseTi ruka strategiuli dagegmvis pro-
cesis Sedegad iqmneba. dagegmva imis zedmiwevniT mkafiod gaazrebaa, Tu
ra nabijebi unda gadadgas skolam maqsimaluri warmatebis misaRwevad.
strategiuli gegma _ es aris detaluri, kompleqsuri gegma, romlis daniS-
nulebaa skolis misiis ganxorcieleba da mis mier dasaxuli miznebis miR-
wevis uzrunvelyofa.
strategiuli dagegmva muSaobis efeqtianobis gazrdis mizniT gamoiyeneba.
swored strategiul dagegmvaSi aqtiuri monawileoba exmareba skolis
TiToeul TanamSromels skolis miznebisa da amocanebis gaazrebaSi, arse-
buli resursebis optimalur gamoyenebaSi, garemos cvlilebebze swraf
reagirebasa da siaxlisTvis mzadebaSi.
strategiuli dagegmva gulisxmobs fundamenturi gadawyvetilebebis mi-
Rebas Semdeg sakiTxebTan dakavSirebiT:
ra unda gakeTdes?
ratom da rogor unda gakeTdes?
ra resursebia saWiro konkretuli miznis misaRwevad?
aRsaniSnavia, rom strategiuli dagegmva _ TavisTavad _ ar iZleva warma-
tebis garantias. skolam, romelmac SeimuSava strategiuli gegma, SeiZleba
warumatebloba ganicados organizaciuli, makontrolebeli da sxva saxis
araefeqtiani muSaobis gamo.
strategiuli dagegmva, imavdroulad, gadawyvetilebebis miRebis safuZ-
velia. imis codna, Tu ris miRwevas apirebs skola, mas exmareba im
RonisZiebebis dazustebaSi, romelTa etapobrivi ganxorcielebac auci-
lebelia dasaxuli miznebis misaRwevad. ase rom, dagegmva SedarebiT amci-
rebs risks gadawyvetilebis miRebisas.
strategiuli gegma unda pasuxobdes Semdeg SekiTxvebs15
ra aris organizaciis/skolis misia da mizani? ratom arsebobs is?
rogor warmoudgenia skolas sakuTari Tavi momavalSi?
16 nino metreveli
ra momsaxurebas sTavazobs skola sazogadoebas? ra momsaxureba
unda SesTavazos mas momavalSi?
vin iRebs sargeblobas am momsaxurebiT? rogor SeiZleba Seicvalon
skolis moswavleebi momavalSi? rogor upasuxebs skola am
cvlilebebs?
arsebuli garemosa da skolis mimdinare SesaZleblobebis
gaTvaliswinebiT, romel konkretul sakiTxebze unda moaxdinos
skolam sakuTari Zalisxmevisa da resursebis koncentrireba rom
samomavlo gegmebi ganaxorcielos?
ra kriteriumebi iqneba gamoyenebuli dasaxuli miznebis Sesrulebis
kontrolisaTvis?
ra Zalisxmevas gaiRebs skola dasaxuli miznebis da prioritetebis
gadasaxedad, Tuki garemo pirobebi Seicvleba?
amgvarad, strategiul gegmas unda SevxedoT rogorc programas, romelSic
Camoyalibebulia skolis muSaobis grZelvadiani mimarTulebebi, romlebic
cvalebadi, swrafad ganviTarebadi garemosa da socialuri situaciis gamo,
mudmiv koreqtirebas eqvemdebareba.
3. strategiuli dagegmva _
Tanamonawileobis uzrunvelyofis meqanizmi
strategiuli dagegmvis aucileblobas ganapirobebs is, rom is aris skolis
marTvaSi dainteresebuli adamianebis Tanamonawileobis Zalian moqnili
da efeqtiani meqanizmi.16 dagegmvis procesi uzrunvelyofs skolis muSa-
obiT dainteresebuli adamianebis erTobliv muSaobas, msjelobas skolis
momavalze.
amdenad, procesi romlis drosac adamianebi erTmaneTs uziareben mosaz-
rebebs skolis samomavlo miznebis Sesaxeb, acnobiereben skolis priori-
tetebis mniSvnelobas sazogadoebisaTvis da iziareben pasuxismgeblobas
am prioritetebis ganxorcielebiT skolis winsvlaze, erTmaneTTan akav-
Sirebs maT da zrdis am procesSi monawileobis stimuls.
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 17
4. strategiuli dagegmvis/biujetirebis procesis etapebi
araerTxel aRvniSneT, rom termini �monawileobiTi biujetireba� gulis-
xmobs skolis saqmianobaSi monawile an misi saqmianobiT dainteresebuli
yvela piris CarTvas skolis biujetis SemuSavebis procesSi. biujets sa-
fuZvlad udevs skolis samoqmedo gegma, romelic, Tavis mxriv, skolis
strategiis ganxorcielebis saSualebaa. amitom aucilebelia swored stra-
tegiis SemuSavebis procesis imgvarad organizeba, rom am procesSi skolis
saqmianobiT dainteresebuli yvela piri monawileobdes.17
strategiul dagegmvaze/biujetirebaze muSaoba skolis sameurveo sabWom
erTi wliT adre unda daiwyos. amasTan, sasurvelia, rom momavali saswavlo
wlis biujetis Sedgenaze muSaobis dawyebis TariRi daemTxves saswavlo
wlis daswyiss.
skolis strategiuli gegmis SemuSavebis mosamzadebeli etapi oTx Tves
moicavs da Semdeg process gulisxmobs:
_ sameurveo sabWos mier Sida da gare informaciis mopoveba da analizi;
_ analizis Sedegad skolis prioritetuli miznebis dasaxva;
_ prioritetuli miznebis misaRwevad skolis mier mocemul wels
gansaxorcielebeli amocanebis/proeqtebis nusxis SemuSaveba;
_ skolis strategiis gacnoba mSoblebisa da maswavleblebisaTvis da
maTi mosazrebebis gaTvaliswinebiT gegmaSi koreqtivebis Setana.
rogorc aRvniSneT, mTeli es procesi oTx Tves unda moicavdes, raTa
ianvridan daiwyos samoqmedo gegmis SemuSaveba, xolo agvistosTvis ki
biujeti damtkicdes. Sesabamisad, strategiuli dagegmvis/biujetirebis
procesi Semdegi eqvsi safexurisgan Sedgeba:
1) seqtembris Tve sameurveo sabWom unda dauTmos Sida da gare
informaciis Segrovebas, rac konkretulad Semdeg procesebs moicavs:
2.4.1. samoqmedo garemos Sefaseba
skolis samoqmedo garemos Sefasebisas aucilebelia mWidro TanamSrom-
18 nino metreveli
loba ganaTlebisa da finansTa saministroebis, parlamentisa da skolis
saqmianobis ganmsazRvreli sxva samTavrobo uwyebebis warmomadgenlebTan,
romlebic sazogadoebasTan urTierTobaze arian pasuxismgebelni. aseve
saWiroa sruli informaciis mopoveba im arasamTavrobo organizaciebisa
Tu fondebis Sesaxeb, romlebic ganaTlebis, kerZod ki _ skolis an zogadad
axalgazrdobis ganviTarebis sakiTxebze muSaoben da Sesabamis proeqtebs
afinanseben. konkretulad, analizi unda ganxorcieldes Semdegi mimarTu-
lebiT:
xelmisawvdomi resursebis moculoba gaizrdeba, Semcirdeba
Tu igive darCeba?
rogoria donorTa politika?
rogoria politikuri da ekonomikuri garemo?
Seicvleba Tu ara samTavrobo politika skolebis mimarT?
rogor Seexeba es cvlilebebi Tqvens skolas?
gaumjobesdeba Tu gauaresdeba ekonomikuri situacia?
Seexeba Tu ara sakanonmdeblo cvlilebebi skolas da a. S.
2.4.2. arsebuli socialur-demografiuli garemos Sefaseba
amgvari informacia advili mosapovebelia. mocemuli skolisaTvis sasar-
geblo statistikuri informacia mosaxleobis demografiul mdgomare-
obaze, sqesobriv-asakobriv struqturasa Tu socialur mikuTvnebulobaze
Riaa da misi miReba skolidan oficialuri werilis miweris SemTxvevaSi
SeiZleba saqarTvelos statistikis saxelmwifo departamentidan an ufro
martivad, am organizaciis internet-gverdidan Tu publikaciebidan.
am statistikuri informaciis analiziT unda SevecadoT, rom pasuxi gav-
ceT Semdeg SekiTxvebs :
saWiroa Tu ara, skola gamoexmauros socialur garemoSi
Seqmnil mdgomarebas?
rogor icvleba demografiuli viTareba?
ra gavlena SeiZleba iqonios socialuri Tu demografiuli
garemos cvlilebam skolis saqmianobaze?
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 19
2.4.3. konkurentebis saqmianobis analizi
am informaciis misaRebad skolis sameurveo sabWos wevrebma unda scadon
maT raionSi arsebuli msgavsi profilis mqone skolebis strategiuli gan-
viTarebis Sesaxeb informaciis mopoveba, rac maT zogad warmodgenas
Seuqmnis am skolebis mier SeTavazebuli momsaxurebis specifikis Sesaxeb.
am informaciis pirdapiri wesiT mopoveba arc ise martivi iqneba, Tu same-
urveo sabWos wevrebi ar ecdebian gamoiyenon konkurenti skolebis maswav-
leblebTan Tu mSoblebTan urTierTobebis meSveobiT. es informacia
skolas daexmareba ganviTarebis iseTi mimarTulebebis gansazRvraSi, rom-
lebic mas gamoarCevs konkurentebisagan da sakuTar originalur adgils
daumkvidrebs mocemul raionsa Tu qalaqSi.
am informaciis analizis safuZvelze Tqven gaigebT:
romeli skolebi muSaoben imave sferoSi/regionSi,
sadac Tqven muSaobT?
rogor gavlenas moaxdens maTi saqmianoba Tqvens skolaze?
arsebobs Tu ara SesaZlebloba partnioruli urTierTobebis
dasamyareblad seqtoris sxva mniSvnelovan warmomadgenlebTan (sxva
skolebTan, romlebic Tqveni mimarTulebiT muSaoben) an Tqvens
raionSi arsebul skolebTan erTobliv programebSi monawileobis
mizniT?
riT gansxavdeba Tqveni da sxva skolebis saqmianoba da miwodebuli
momsaxureba erTmaneTisagan?
romelia Tqveni da maTi saqmianobis Zlieri/susti mxareebi?
samoqmedo garemos, socialuri da demografiuli garemos da konkuren-
tuli garemos Sefasebis Semdeg, skolis sameurveo sabWom pasuxi unda
gasces SekiTxvebs:
ra gare saSiSroebebi arsebobs, romlebic skolam unda
gaiTvaliswinos (mag.: saxelmwifo regulireba, dafinansebis
Semcirebis saSiSroeba an gamZafrebuli konkurencia)
ra SesaZleblobebi arsebobs, romelTa gamoyeneba skolas axal
perspeqtivebs gadauSlis da aamaRlebs mis konkurentunarianobasa
Tu efeqtianobas (sxvadasxva proeqtis wardgena dafinansebis
20 nino metreveli
misaRebad; organizaciebis mier mowyobil RonisZiebebsa Tu
SejibrebebSi monawileoba da a.S.)
zemoT aRniSnuli Sefasebebi gare SefasebaTa kategorias miekuTvneba,
radgan isini uSualod skolis saqmianobis kvlevas ar isaxavs miznad. es
mizani Sida Sefasebebs aqvT. Sida Sefasebebis saSualebiT xdeba samizne
jgufebis saWiroebebis Seswavla da skolis, rogorc organizaciis,
saqmianobis kvleva.
2.4.4. momxmareblebis saWiroebebisa da moTxovnilebebis Seswavla
_ `bazris~ Sefaseba
SesaZlebelia sruliad safuZvlianad daibados kiTxva, Tu ra kavSirSia
`bazari~ ganaTlebasTan, skolasa da mSoblebTan. saqme imaSia, rom skoli-
saTvis mSoblebi da moswavleebi `myidvelebis~, `samizne jgufebis~ anu
momxmareblebis rolSi gamodian, radgan skola swored maTTvis muSaobs.
imisaTvis, rom skolam warmatebiT imuSaos, moizidos moswavleebi da maTi
mSoblebis molodini daakmayofilos, saWiroa gaigos Tu ra moTxovnile-
bebi da survilebi aqvT potenciuri moswavleebis mSoblebs.
am informaciis mosapoveblad sameurveo sabWom unda Caataros farTomasS-
tabiani gamokiTxva. sasurvelia, rom gamovkiTxoT mSoblebi, maRali klasis
moswavleebi, is umaRlesi saswavleblebi, romlebSic skolis kursdamTav-
rebulebi agrZeleben swavlas; agreTve organizaciebi, romlebic dainte-
resebulni arian skolis kursdamTavrebulTa dasaqmebiT - anu yvela is
piri Tu organizacia, romlebic skolis saqmianobis SedegiT aris dainte-
resebuli.
amgvari gamokiTxvis organizebisaTvis sameurveo sabWos wevrebma unda
moawyon Sexvedrebi im klasebis warmomadgenel mSoblebTan, romlebmac
isini sameurveo sabWos wevrebad airCies. es ukanasknelni ki, Tavis mxriv,
TavianTi klasebis danarCen mSoblebs Sexvdebian. am urTierTobebis mizani
unda iyos is, rom mSoblebma kargad gaigon, Tu ratom Catardeba gamokiT-
xva, darwmundnen, rom maTi azri Zalian mniSvnelovania skolis ganviTare-
bis gegmis SesamuSaveblad. mSobelTa Sexvedrebze yuradReba sagangebod
unda gamaxvildes im problemebze, romlebic mSoblebs awuxebT, unda
daisaxos am problemebis gadawyvetis prioritetuli gzebi. Sexvedrebis
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 21
Sedegebi unda Sejamdes sameurveo sabWos mier, sadac TiToeuli wevri
gansaxilvelad gamoitans mSobelTa im jgufis mosazrebebs, romlebsac
Tavad warmoadgens.
bazris Sefasebisas pasuxi unda gaeces Semdeg SekiTxvebs:
vin aris Cveni organizaciis ZiriTadi momxmarebeli da samizne
jgufi?
ra aris maTi saWiroebebi da ras elian skolis mier gaweuli
momsaxurebidan?
momxmareblebis (mSoblebis, umaRlesi saswavleblebis,
organizaciebis da a.S.) azriT, ra aris skolis Zlieri an susti mxare
_ ras akeTebs igi kargad da ra ar gamosdis? rogor aris SesaZlebeli
skolis yoveldRiuri saqmianobis gaumjobeseba?
ra aris sazogadoebis is molodini, romelsac skola ver amarTlebs?
rogoria bazris ZiriTadi tendenciebi?
2.4.5. skolis Sida Sefaseba
skolis ganviTarebis mimarTulebebis dagegmvisaTvis saWiroa ara mxolod
momxmareblebis, anu moswavleebisa da maTi mSoblebis, aramed im adamiane-
bis azris gaTvaliswinebac, romlebic skolaSi muSaoben. aq ZiriTadi
yuradReba maswavleblebs unda daeTmos. sameurveo sabWos wevrma maswav-
leblebma unda gamokiTxon sakuTari kolegebi, risTvisac saerTo pedsabWo
unda moiwvion. es Sexvedra sameurveo sabWos wevrebma unda waiyvanon -
mkafiod unda auxsnan monawileebs Sexvedris mizani da CainiSnon maT mier
gamoTqmuli mosazrebebi. aRsaniSnavia, rom gamokiTxvis mizani ar aris
dasaxelebuli problemebis gadasaWrelad saerTo _ Sejerebuli azris anu
konsensusis miRweva _ es sameurveo sabWos funqciaa. gamokiTxvis mizania
yvelasaTvis sakuTari poziciis gamoxatvis SesaZleblobis micema, rac
uzrunvelyofs problemebis gadaWris gzebis mravalferovnebas da gaafar-
Tovebs maTi gadaWris gzebis arCevans.
sasurvelia, aseTi gamokiTxvisTvis Sedges specialuri kiTxvari, romelSic
CamoTvlili iqneba yvela is sakiTxi da Tema, romelTa Sesaxebac sameurveo
sabWos ainteresebs informaciis miReba. aseve, SesaZlebelia, kiTxvari iT-
22 nino metreveli
valiswinebdes arsebuli problemebis CamonaTvals da maT klasificirebas
prioritetulobis mixedviT. msgavsi kiTxvaris gamoyeneba mSoblebis
gamokiTxvisTvisac SeiZleba.
2) oqtomberi unda daeTmos Segrovili informaciis analizsa da strate-
giuli gegmis pirveladi monaxazis SemuSavebas;
3) noember-dekemberSi unda moxdes monaxazis gacnoba danarCeni mSoble-
bisTvis da maswavleblebisTvis; es procesi unda ganxorcieldes zemoT
aRwerili meTodiT, rodesac sameurveo sabWos mSobeli warmomadgenlebi
monaxazs gaacnoben im mSobelTa sabWoebs, romlebmac isini airCies sameur-
veo sabWoSi; xolo, Tavis mxriv, mSobelTa sabWoebi Sexvdebian Sesabamisi
klasebis mSoblebs; maswavleblebi ki pedsabWos moiwveven. SesaZlebelia
maswavlebelTa sami jgufis erTad mowveva. mag.: dawyebiTi (I-IV klasebi),
saSualo (V-V I I I klasebi) da damamTavrebeli (IX-XI) klasebis maswavleblebis.
msgavsi organizaciuli sakiTxebis gadawyveta TiToeuli skolis prero-
gativaa. gasaTvaliswinebelia is faqtori, rom am diskusiebSi aucilebelia
skolis TiToeuli maswavleblisa da mSoblis CarTva. am gziT moxdeba stra-
tegiuli gegmis, misiisa da xedvis18 , misaRwevi miznebisa da amocanebis sko-
lis cxovrebaSi CarTuli yvela pirisTvis wardgena. maT unda gamoTqvan
sakuTari azri SemuSavebuli strategiis Sesaxeb, Seitanon masSi Seswo-
rebebi an daeTanxmon dokuments. sabolood, TiToeuli mSoblisa Tu mas-
wavleblis mier gamoTqmuli azri Tavs moiyris sameurveo sabWos sxdomaze,
sadac moxdeba TiToeul Sexvedraze miRweuli SeTanxmebis kidev erTxel
ganxilva da yvelasTvis misaRebi strategiis Camoyalibeba.
strategiis warmatebis xarisxi damokidebulia mis SeqmnaSi skolis yvela
mSoblisa Tu maswavleblis monawileobis xarisxze. warmatebul strategias
skolis TiToeuli subieqti unda aRiqvamdes, rogorc mis mier SemuSavebul
da misi interesis saukeTesod gamomxatvel postulats. im Sexvedrebze,
sadac strategiis winaswar variantze mimdinareobs msjeloba, aucilebe-
lia, yvela damswrem miaRwios saerTo SeTanxmebas. Sida informaciis mosa-
poveblad Catarebul Sexvedrebze ki saWiroa yvelas azris mosmena da ubra-
lod dafiqsireba. swored imaze, Tu ramdenad warmatebiT SeZlebs maswav-
leblebisa Tu mSoblebis jgufi saerTo SeTanxmebis miRwevas damokide-
bulia strategiis warmateba, rac, amave dros, misi ganxorcielebis umTav-
resi garanticaa. strategiis SemuSavebisas sameurveo sabWo mWidrod unda
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 23
TanamSromlobdes direqtorTan da iTvaliswinebdes mis mosazrebebs, iseve,
rogorc skolis administraciis sxva wevrebis Tvalsazriss. swored sko-
lis administracia, direqtoris xelmZRvanelobiT, aris pasuxismgebeli
strategiis ganxorcielebaze. Tumca, unda gaviTvaliswinoT is garemoebac,
rom saboloo gadawyvetilebas strategiis Sesaxeb - miRweuli konsensusis
safuZvelze _ Rebulobs sameurveo sabWo da isve amtkicebs strategias.
4) ianvris Tve sameurveo sabWom unda dauTmos damtkicebuli strategiis
gansaxorcielebeli samoqmedo gegmis Sedgenas. samoqmedo gegma skolis
direqtorTan aqtiuri TanamSromlobis Sedegi unda iyos. direqtori,
rogorc skolis mmarTveli anu menejeri, pasuximgebelia gegmis ganxor-
cielebaze sameurveo sabWos winaSe.
5) Tebervlidan unda daiwyos muSaoba biujetis Sedgenasa da dagegmvaze.
Cven araerTxel aRvniSneT, rom biujets swored samoqmedo gegma edeba
safuZvlad. biujeti aris finansurad uzrunvelyofili samoqmedo gegma.
samuSaos es nawili sameurveo sabWom Tebervlidan maisamde unda Seasru-
los. amisTvis sabWom unda ixelmZRvanelos buRalteriis mier wardgenili
wina wlis xarjebiT, magram, amave dros, gaiTvaliswinos mimdinare cvli-
lebebi (calkeul produqciaze Tu momsaxurebaze fasebis cvalebadoba).
amgvarad unda ganisazRvros biujetis xarjviTi nawili. am periodisTvis
skolas ukve eqneba naTeli warmodgena momavali wlis konkretuli Semo-
savlebis Sesaxeb da SesaZlebeli iqneba biujetis dabalanseba _ anu Semo-
savlebis jamisa da xarjebis jamis gaTanabreba. ufro detalurad am pro-
cesis Sesaxeb qvemoT visaubrebT.
6) ivnisi-agvistos periodSi unda moxdes mimdinare saswavlo wlis biuje-
tis Sesrulebis Sedareba faqtobriv maCveneblebTan da gadaxrebis anali-
zi. es procesi biujetis SemuSavebis paralelurad unda mimdinareobdes.
yovelTviurad buRalteriis mier wardgenili informaciis safuZvelze
unda xdebodes Tviuri biujetis Sesrulebis monitoringi/Sefaseba
sameurveo sabWos mier, rac, Tavis mxriv, samoqmedo gegmis Sesrulebis kon-
troliT unda ganxorcieldes. Sesabamisad, mimdinare wlis biujetis
analizis Sedegad, SesaZloa, moxdes momavali wlis biujetis koreqtire-
bac. saboloo saxes ki biujeti agvistoSi miiRebs; agvistoSive moxdeba
misi damtkiceba.
24 nino metreveli
aRsaniSnavia, rom strategiis SemuSaveba skolas 3-5 weliwadSi erTxel mo-
uwevs. xolo biujetis SemuSaveba, kritikuli sakiTxebis siis gansazRvra, miz-
nebis dasaxva da samoqmedo gegmis Sedgena ki yovelwliurad iqneba saWiro.
5. strategiuli arCevani
arsebuli situaciis analizis safuZvelze skolas srulyofili informa-
cia ugrovdeba imisaTvis, rom misi ganviTarebis grZelvadiani miznebi da-
saxos, anu ganaxorcielos strategiuli arCevani.
strategiuli mimarTulebis gansazRvrisas skola xSirad arCevanis winaSe
dgeba. arCevani SeiZleba exebodes Semdeg sakiTxebs19 :
masStabi gvinda rom gavizardoT, SevmcirdeT,
Tu ucvleli davrCeT?
saqmianoba ra unda vakeToT metad/naklebad?
romel axal saqmianobebs viwyebT?
muSaobis geografiuli igive Tu gansxvavebuli
areali
samizne jgufi igive Tu gafarToebuli?
muSaobis stili igive Tu Secvlili?
partniorebi meti? naklebi? sxva?
specializacia/ganzogadeba ramdenad specializebuli an
ganzogadebuli unda gaxdes Cveni
midgoma?
ramdenime SesaZleblobidan erT-erTis arCevis gasamartiveblad iyeneben
Semdeg obieqtur kriteriumebs:20
Sesabamisoba skolis ZiriTad RirebulebebTan da misiasTan;
Tavsebadoba skolis `monapovarTan~ (imasTan, rac skolas dRemde
ukeTebia);
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 25
Sesatyvisoba skolis samizne jgufis Secvlil saWiroebebTan;
realuroba;
saWiro resursebis xelmisawvdomoba;
Semsruleblebis dabali kvalifikacia;
xelmisawvdomi teqnologiebis ararseboba;
iuridiuli SezRudvebi;
dasaSvebi riski.
6. skolis strategiuli miznebis SemuSaveba
strategiuli arCevanis gansazRvris Semdeg aucilebelia strategiuli
miznebis SemuSaveba. am etapis mizania, CamoayaliboT miznebi, romlebic
SesabamisobaSia misiasTan. strategiuli miznebi aris skolis grZelvadiani
ganacxadi imis Sesaxeb, risi miRwevac igegmeba uaxloesi sami-xuTi wlis
ganmavlobaSi. miznebis Camoyalibeba, romlebic orientirebulia Sedegebis
miRwevaze, aucilebeli faqtoria skolis misiis gansaxorcieleblad. ar-
sebobs ori donis strategiuli miznebi:
programuli _ gulisxmobs ZiriTadi programebis SemuSavebas, rogoricaa
axali aqtivobebis CarTva skolis yoveldRiur saqmianobSi; magaliTad:
sportuli Tu kulturuli RonisZiebebis organizeba da a.S.
organizaciuli _ Tavad skolis ganviTarebis mimarTulebas gansazRvravs,
kerZod, saxavs gzebs efeqtiani marTvisa da programuli miznebis Sesru-
lebis uzrunvelsayofad (magaliTad, finansebis marTvis efeqturi sis-
temis da procedurebis SemuSaveba, sabuRaltro aRricxvis Tanamedrove
meTodebis danergva, dafinansebis axali wyaroebis Zieba, gadawyvetilebe-
bis miReba sxva skolebTan TanamSromlobis an gaerTianebis Sesaxeb da sxva).
kargad Camoyalibebuli strategiuli miznebi aris:
gazomvadi
realuri da miRwevadi
skolis misiis Sesatyvisi (adekvaturi)
orientirebuli konkretul Sedegebze
droSi gansazRvruli
26 nino metreveli
7. wliuri strategiuli prioritetebis gansazRvra
situaciis Sida da gare Sefasebis safuZvelze skolis sameurveo sabWomunda moaxdinos ganviTarebis prioritetebisa da maTi ganxorcielebis op-timaluri gzebis gansazRvra. am procesSi sasurvelia gamokiTxvis SedegadgamokveTil dasabuTebul poziciebze dayrdnoba.
pirveli cdis Semdeg, mosalodnelia prioritetebis vrceli siis miReba.am CamonaTvalidan zogierTi sakiTxi saswrafod gadasawyveti iqneba, zogic_ naklebad saCqaro. Tumca es ukanaskneli SeiZleba ganuwyvetel kontrolsmoiTxovdes. zogi sakiTxis gaTvaliswinebas ki SesaZloa gadamwyveti mniS-vneloba hqondes skolis grZelvadiani warmatebisTvis.
aRniSnuli siidan unda gamoiyos 6-8 prioritetuli sakiTxi. swored maTierToblioba gaxdeba CarCo strategiis, grZelvadiani miznebisa da amoca-nebis, agreTve, finansuri moTxovnebis gansazRvrisTvis. sameurveo sabWomunda imsjelos am sakiTxebis Sesaxeb da Seafasos TiToeuli maTganis aq-tualoba; wlis prioritetebis SerCevisas TiToeul maTganze Semdegi saxiTunda vimsjeloT:
ra aris problemis arsi?ra SeiZleba mohyves am problemis gauTvaliswineblobasuaxloes momavalSi?ratom sWirdeba problemas saswrafo yuradReba?ratom unda gaxdes am sakiTxis gadawyveta prioritetuli?kritikuli?
aRniSnul kiTxvebze pasuxis gacema saSualebas miscems sameurveo sabWosprioritetebis nusxaSi mxolod 6-8 sakiTxamde datovos. ufro meti pri-oritetis SerCeva skolas yuradRebis mobilizebis problemas Seuqmnis,rac Seaferxebs dasaxuli miznebis miRwevas.
8. strategiis SemuSavebawliuri prioritetebis gansaxorcieleblad
strategia _ es aris ZiriTadi midgoma an meTodi gansazRvruli miznebis,prioritetebis misaRwevad. aq skolam unda gamoiyenos Sida analizisa dagaremos Sefasebis Sedegebi, romliTac moxda misi Zlieri da susti mxare-ebis gamovlena.
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 27
strategia warmatebulad CaiTvleba, Tuki is akmayofilebs Semdegi kri-
teriumebidan minimum erTs mainc21 :
a) iyenebs garemoSi arsebul SesaZleblobebs;
b) icavs skolas garemoSi arsebuli safrTxisagan;
g) eyrdnoba skolis ZiriTad kompetencias/Zlier mxareebs;
d) aRmofxvris skolis sisusteebs;
e) qmnis safuZvlebs skolis Semdgomi konkurentunarianobisaTvis;
strategiis Camoyalibeba gulisxmobs:
skolis prioritetebis ganxilvas;
imis gansazRvras, Tu rogor SeiZleba skolis Zlieri mxareebi da
unar-Cvevebi gamoyenebul iqnas prioritetebis Sesasruleblad;
skolis SesaZleblobebisa da misi Zlieri mxareebis sinTezis
miRwevis potencialis analizs;
skolisaTvis saukeTeso midgomebis gamovlenasa da SerCevas.
strategiis Camoyalibebis erT-erTi efeqtiani meTodia skolis priori-
tetebis, Zlieri mxareebisa da unar-Cvevebis CamonaTvalis dafaze gada-
tana. am `suraTs~ sameurveo sabWos wevrebis erToblivi diskusiis dros
ganixilaven da Tanxmdebian imaze, Tu rogor SeiZleba skolis Zlieri mxa-
reebisa da sxva unar-Cvevebis gamoyeneba aRniSnuli prioritetebis misaR-
wevad. roca es nawili dasruldeba, sasurvelia mrgvali magidis mowyoba
SesaZlo strategiebis gamosavlenad da Sesafaseblad.
rCeva _ imisaTvis, rom gauTvaliswinebeli SemTxvevebis drosac iyos
SesaZlebeli strategiis gamoyeneba, SeimuSaveT
alternatiuli strategiebi.
ukve Camoyalibebuli strategiis Sefasebisas dasviT Semdegi kiTxvebi:
_ pasuxobs Tu ara strategia gansazRvrul prioritetebs?
_ Seesabameba Tu ara strategia skolis misias?
_ aris Tu ara strategia finansurad realuri?
28 nino metreveli
9. wliuri prioritetebis ganxorcielebis
samoqmedo gegmis SemuSaveba
strategiuli gegmis Sedgenis Semdeg saWiroa saswavlo wlis samoqmedo
gegmis SemuSaveba. samoqmedo gegma aris strategiul gegmaSi Camoyalibe-
buli miznebis misaRwevi qmedebebisa da pasuxismgeblobebis gansazRvra.
skolas unda hqondes wliuri samoqmedo gegma, romelic emTxveva mis sas-
wavlo wels da romelSic skolis yvela rgolis funqciaa gaTvaliswinebu-
li. gegma iZleva garantias, rom skolaSi yvelam icis rodis risi gakeTebaa
saWiro; gegmis mixedviT xdeba skolis resursebis koordinacia; gegmis
arseboba xels uwyobs angariSgebas imis Sesaxeb, Tu rogor da ra doneze
Sesrulda esa Tu is amocana.
amocanebi _ es aris strategiuli miznis misaRwevi konkretuli, CamoTv-
ladi moqmedebebi; xolo nabijebis Tanmimdevruli aRwera detaluri samoq-
medo gegmaa.
magaliTad, ra unda gakeTdes imisaTvis, rom cariel adgilze gaSendes par-
ki?
ZiriTadi amocanebi:
1) parkis gegmis SemuSaveba;
2) parkis gegmis SeTanxmeba qalaqis administraciasTan
da sxva pasuxismgebel struqturebTan;
3) imis gansazRvra, Tqven TviTon miaqcevT yurdRebas parkis
mdgomareobas momavalSi, Tu aucilebelia amisaTvis winaswar eZeboT
dafinansebis wyaro (Tu, magaliTad, iq sabavSvo atraqcionebi igegmeba
da mudmivi zedamxedvelobaa aucilebeli);
4) miwis nakveTis mopoveba;
5) nergebis, samuSao inventaris da im transportis moZieba, romelmac
mitovebuli teritoriidan nagavi unda gaitanos;
6) saWiroebis SemTxvevaSi, finansebis mozidva;
7) adgilobrivi macxovreblebis, moswavleebis, studentebis CarTva
muSaobis procesSi.
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 29
amocanebis SemuSavebas aucileblad Tan unda axldes maTi Sesrulebis me-
Todebisa da saSualebebis gansazRvra _ anu detaluri samoqmedo gegma.
moyvanil magaliTSi, sxvadasxva etapze sxvadasxva moqmedebaa gansaxorci-
elebeli. damxmareTa saWiro raodenobis mosazidad (7) da gadawyvetilebis
mimRebi adamianebis mxardaWeris mosapoveblad (2) saWiroa Sesabamisi
sazogadoebrivi azris Camoyalebeba masmediis saSualebiT, sazogadoebas-
Tan da administraciasTan SexvedrebiT, agitaciis sxva Sesaferisi meTo-
debiT.
amocanebi rac SeiZleba zustad unda ganvsazRvroT, rom maTi Sesrulebis
Semdeg SevZloT imis Sefaseba, Tu ra aris miRweuli, gegmis ra nawilia
realizebuli. aqedan gamomdinare, unda ganisazRvros amocanebis formu-
lirebis kriteriumebi. amocanebi unda pasuxobdes Semdeg SekiTxvebs:
a) konkretulad ra unda gakeTdes?
b) ramdeni?
g) rodis?
d) sad?
e) visTvis?
amocanebi, iseve rogorc strategiuli miznebi, SesaZloa, mimarTuli iyos
rogorc gare, ise Sida sakiTxebis gadasaWrelad.
warmovidginoT, rom manqaniT midixarT dasasveneblad. mniSvnelovania, rom
gansazRvruli gqondeT Tqveni mogzaurobis saboloo daniSnuleba anu
Tqveni `grZelvadiani mizani~. magram mxolod daniSnulebis adgilis codna
ar aris sakmarisi imisaTvis, rom im adgils miaRwioT. unda gqondeT deta-
luri instruqciebi imis Sesaxeb, Tu romeli gziT unda waxvideT, sad Se-
uxvioT, ra gza gaqvT gasavleli da ramdeni dro dagWirdebaT am manZilis
dasafarad, sad SeiZleba SeCerdeT sadilad da sawvavis maragis Sesavsebad;
amavdroulad, gWirdebaT mowyobiloba, romelic giCvenebT sawvavis dones
da gacnobebT Zravis gadaxurebis Sesaxeb.
axla warmoidgineT, rom manqanas marto ar marTavT da gyavT oci kaci,
romlebic erTdroulad sxvadasxva saqmes akeTeben: skolis direqtori zis
saWesTan or saswavlo nawilTan erTad, romlebic gzas Tvalyurs adevneben;
oTxi kaci saburavebis trials uzrunvelyofs; sxvebi fanjrebidan adev-
30 nino metreveli
neben Tvalyurs gzas da acnobeben imas, rasac xedaven mZRols; xolo zo-
gierTebi manqanis ukana salonSi buterbrodebs amzadeben. marTlac efeq-
tiani gegmaa saWiro, rom am xalxma erTi mimarTulebiT imoZraos. swored
es aris samoqmedo gegma _ Tu vin ra funqcia unda Seasrulos, rodis da
ramdeni fuladi da adamianuri resursia saWiro miznis misaRwevad.
maSasadame, samoqmedo gegmaSi maqsimalurad detalurad unda iyos aRwe-
rili amocanebi da amocanebis misaRwevi qmedebebi. amasTan, TiToeul amo-
canas unda axldes gazomvadi indikatori _ dagegmili Sedegi konretuli
sargeblobis/produqtis saxiT, raTa SesaZlebeli gaxdes gegmis ganxorci-
elebis kontroli. agreTve aucilebelia strategiuli miznebis ganxorci-
elebis mimdinareobis kontroli. samoqmedo gegmaSive unda iyos Setanili
TiToeuli qmedebisa Tu amocanis ganxorcielebis vadebi, raTa gakont-
roldes maTi aramarto Sesruleba, aramed, drouli Sesruleba.22
gazomvadi indikatorebi xSirad gaweuli momsaxurebis realuri Rirebule-
bisa da xasiaTis mxolod nawilobrivi maCvenebelia. skolis mier gaweuli
momsaxureba xSirad Tavisi bunebiT ufro Tvisebrivia, vidre raodenobrivi
da, aqedan gamomdinare, misi efeqtianoba Znelad Sesafasebelia. amitomac
saWiroa Sefasebis kriteriumebis frTxili gamoyeneba da TiToeul
prioritetul sferoSi progresis SefasebisaTvis ramdenime indikatoris
erTdrouli gaTvaliswineba. arCeuli indikatorebi unda exebodes iseT
sakiTxebs, rogorebicaa _ finansuri keTildReoba, organizaciis zrda,
programebisa da gaweuli momsaxurebis xarisxi.
organizaciis strategiuli miznebis Sesrulebis progresis Sefaseba da
gegmis gadaxedva minimum weliwadSi erTxel, an gauTvaliswinebeli prob-
lemebisa an SesaZleblobebis aRmoCenis SemTxvevebSi unda moxdes. umjo-
besia, gegmis gadamowmebis dros dagegmvis yvela aspeqts gadavxedoT.
gansakuTrebuli yuradRebiT unda gadamowmdes gegma krizisis dros da
axali SesaZleblobebis gaCenis SemTxvevaSi. seriozuli cvlilebebi finan-
sur da sxva sferoebSi SesaZlebelia moulodnelad moxdes. amgvar situ-
aciaSi SesaZlebelia, da xandaxan aucilebelicaa, strategiuli priori-
tetebisa da, garkveul SemxvevebSi, skolis misiis Secvlac ki.
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 31
2.9.1 sami wlis strategiuli gegmis da biujetirebis ciklis nimuSi
strategiuli gegmis/biujetirebis ciklis nimuSi
misia, xedva, miznebi, strategia, biujeti
strategiuli gegmis samwliani cikli (2004 - 2007)23
2004-2005 sasw. weli 2005-2006 sasw. weli 2006-2007 sasw. weli
2004-05 wlis biujetis 2005-06 wlis miznebis 2006-07 wlis miznebis
ganxorcielebaze ganxorcieleba ganxorcieleba
kontroli
2004-05 wlis miznebis 2005-06 wlis miznebis 2006-07 wlis miznebis
Sefaseba da daxvewa Sefaseba da daxvewa Sefaseba da daxvewa
2004-05 wlis 2005-06 wlis 2006-07 wlis
miznebis Sefaseba miznebis Sefaseba miznebis Sefaseba
strategiuli gegmis strategiuli gegmis arsebuli strategiuli
gadaxedva gadaxedva gegmis gadaxedva/axali
strategiuli gegmis
SemuSaveba 2007-2010
wlebisaTvis
2005-06 wlis 2006-07 wlis 2007-08 wlis
miznebis dasaxva miznebis dasaxva miznebis dasaxva
2005-06 wlis 2006-07 wlis 2007-08 wlis
biujetis SemuSaveba biujetis SemuSaveba biujetis SemuSaveba
01/09/05-mde 01/09/2005-mde 01/09/2007-mde
Tavad biujetis Sedgenis samoqmedo gegmas ki Semdegi saxe eqneba:
32 nino metreveli
2.9.2 biujetis Sedgenisa da kontrolis samoqmedo gegmis nimuSi
#
ser
ia proeqti, qveproeqti da
RonisZiebebi/qmedebebi
dagegmili
sargebloba da
saboloo produqti agvi
sto
seqt
emb.
oqt
omb
.
noem
b.
dek
em.
ianv
ari
Teb
erv.
mar
ti
apr
ili
mais
i
ivni
si
ivl
isi pasu-
xism-gebe-
li
Sesr
.pr
oc
ent
i
biujetis Sedgena Sedg. biujeti
Sida da gare
informaciis moZieba
moZiebuli
informacia
sam.sabWo
1
maswavleblebTan/mSoblebTanSexvedrebis mowyobada maTi mosazrebebisdafiqsireba
maswavleblebis/mSoblebis mierdafiqsirebulimosazrebebi
sam.sabWo
2
Sida da gareinformaciis analizi
gamokveTiliZiriTadiproblemebi daskolis Zlierimxareebi
sam.sabWo
3
skolis misiis,xedvis, miznebis,amocanebis,prioritetebis dastrategiismonaxazis Sedgena
misiis, xedvis,miznebis,prioritetebiswinaswarimonaxazi
sam.sabWo
4
monaxazis wardgenamaswavleblebisa damSoblebisTvis
maswavleblebisada mSoblebismiergamoTqmuliSeniSvnebi
sam.sabWo
5
monaxaziskoreqtirebagamoTqmulimosazrebebissafuZvelze
koreqtirebulistrategiisadaprioritetebismonaxazi
sam.sabWo
6
SerCeuliprioritetebissafuZvelzesamoqmedo gegmisSemuSaveba
momovaliwlissamoqmedogegma
direq./sam.
sabWo
7
samoqmedo gegmisganxilva dadamtkiceba
damtkicebulisamoqmedogegma
sam.sabWo
8
A
A
A
A
A
A
A
A
A
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 33
#
ser
ia proeqti, qveproeqti da
RonisZiebebi/qmedebebi
dagegmili
sargebloba da
saboloo produqti agvi
sto
seqt
emb.
oqt
omb
.
noem
b.
dek
em.
ianv
ari
Teb
erv.
mar
ti
apr
ili
mais
i
ivni
si
ivl
isi pasu-
xism-gebe-
li
Sesr
.pr
oc
ent
i
biujetis Sedgena Sedg. biujeti
mimdinare wlisxarjebis Sesaxebinformaciis moZieba
xarjebisSesaxebmopovebuliinformacia
sam.sabWo/buRal.
9
biujetis xarjviTinawilis Camoyalibeba
SemuSavebulixarjviTinawili
sam.sabWo
10
Semosavlebis Sesaxebinformaciisdazusteba
dazustebuliinformaciaSemosavlebisSesaxeb
sam.sabWo/direq.
11
biujetisdabalanseba
dabalansebulibiujeti
sam.sabWo
12
biujetiskoreqtireba,saboloo saxismicema dadamtkiceba
damtkicebulibiujeti
sam.sabWo
13
mimdinare wlisbiujetisyovelTviuriSesrulebis formisSedgena
mimdinare wlisbiujetisyovelTviuriSesrulebisforma
buRal./sam.
sabWo
1
samoqmedo gegmisSesrulebiskontroli daanalizi
garemoscvlilebebzemorgebulisamoqmedogegma
sam.sabWo
2
biujetiskoreqtireba
garemoscvlilebebzemorgebulibiujeti
sam.sabWo
3
biujetis Sesrulebiskontroli
realisturi,moqnili biujeti
biujetisSesrulebissaboloo Sefasebada analizi
momavali wlisbiujetSi gasa-Tvaliswinebelidaskvnebi
sam.sabWo
4
A
A
A
A
A
B
B
B
B
A
B
34 nino metreveli
1. biujetis Semosavlebisa da xarjebis klasifikacia
biujetis SemuSavebisas aucilebelia biujetis dagegmili xar-
jebis TanmTxveva mosalodnel sabiujeto SemosavlebTan. ama-
ve dros, naTlad unda iyos gamokveTili Semosavlebis wyaro
da xarjebis miznobrioba. amisTvis saWiroa Semosavlebisa da
xarjebis dajgufeba wyaroebisa da saxeobebis mixedviT. Se-
mosavlebisa da xarjebis amgvar dajgufebas klasifikacia ewo-
deba, rac, Tavis mxriv, biujetis kontrolis saSualebas iZ-
leva da mis gamWvirvalobas emsaxureba.
biujetis klasifikacia gansaxorcielebel amocanebs Soris
prioritetebis gansazRvrasac isaxavs miznad. prioritetuli
xarjebis dafinansebis wyaro iqneba is mudmivi Semosavali, ro-
melsac skola saxelmwifosgan miiRebs. specialuri sportul-
gamajansaRebeli Tu kulturuli programebi ki _ mag. zaf-
xulSi bavSvebis wayvana eqskursiaze an eqpediciis mowyoba,
dafinansdeba an Semowirulobebidan, an sxvadasxva fondebidan
specialurad am RonisZiebisTvis moziduli saxsrebiT.
sameurveo sabWos SeuZlia xarjebis dajgufebis iseTi sistema
Seqmnas, romelic morgebulia skolis saWiroebebze da xels
Seuwyobs xarjebis dajgufebas prioritetebis mixedviT. es
procesi gulisxmobs xarjebis TiToeuli jgufisaTvis gansa-
kuTrebuli kodis miniWebas, romelic xarjebis specifikidan
gamomdinare moicavs msgavis klasifikaciis xarjebs, da ro-
Tavi IIIbiujetis Semosavlebisa da xarjebis dagegmva
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 35
melTa kodebSic Seicvleba mxolod bolo sami cifri. mag. anazRaureba _
010100, misi gafarToeba anu Semadgeneli iqneba _ xelfasi _ 010101,
xelfasis daricxva _ 010102, premia _ 010103 da a.S. amave dros, rig
SemTxvevaSi, roca xdeba xarjis gaSifvra mag.: gaTboba _ Sedgeba ori tipis
sawvavisgan _ gazi da dizeli; am SemTxvevaSi, aucilebeli ar aris maTTvis
cal-calke kodis miniWeba, radgan kodirebis mTavari mizani xarjebis
dajgufeba da maTTvis prioritetebis miniWebaa.
qvemoT SemoTavazebulia biujetis klasifikaciis sistema, romelic, Se-
saZloa, neismier skolas moergos. axla gTavazobT Cvens mier SemoTavaze-
buli biujetis klasifikaciis ganmartebas:
qvemoT warmodgenilia skolis biujetis modeli da xarjebis ZiriTadi
jgufebisa da Semosavlebis ganmarteba. aqve mocemulia biujetSi Setanili
xarjebis saxeobebis detaluri gaSifvrac, romelTagan yvela xarji tipu-
ria nebismieri skolisTvis.
36 nino metreveli
skolis biujetis modeli
sko
lis
Sid
akl
asif
ikac
iis
kod
i
dasaxeleba
xarjebi
dag
egmi
li
xar
jeb
i
Semosavlebi
saxe
lmw
ifo
sax
sreb
i
sko
lis
far
Tis
gaq
ir.
miR
. an
sxv
a sa
qmia
nobi
Tmi
Reb
ul
i S
emo
sava
li
sko
lis
fo
ndis
saxs
reb
i
Semo
wir
ul
obe
bi
moz
idu
li
fo
ndeb
i
sul
Sem
osa
vleb
is/x
arj
ebis
jam
i
010100 Sromis anazRaureba
010101 xelfasi
010102 premia
010103 danamati da wanamati
010104 daxmareba
010105 damqiraveblisgan
anaricxebi
010200 mivlinebebi
mivlineba qveynis SigniT
mivlineba qveynis gareT
010300 komunaluri xarjebi
010301 wyali
010302 el-energia
010303 gaTboba
dizelis sawvavi
gazi
010400 sakancelario xarjebi
010500 sakomunikacio xarjebi
telefonis gadasaxadi
internetis gadasaxadi
010600 sameurneo xarjebi
010700 kvebis xarjebi
010800 saskolo inventaris SeZena
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 37
Sromis anazRaureba skolisTvis yvelaze prioritetuli xarjia. es aris
xelfasis, premiis, danamatis, daxmarebisa da skolis, rogorc damqiraveb-
lis mier gadasaxdeli gadasaxadebis jami. amasTan, Sromis anazRaureba
SeiZleba klasifikaciaSi Cajdes rogorc administraciisa da maswavleb-
lebis Sromis anazRaurebis jami.
komunalur xarjebSi Seva skolis oficialuri gadasaxadebi _ wyalze da
eleqtroenergiaze, agreTve, gaTbobis xarjebi, romelic, SesaZloa, Ti-
Toeul skolas individualurad ganesazRvros.
sko
lis
Sid
akl
asif
ikac
iis
kod
i
dasaxeleba
xarjebi
dag
egmi
li
xar
jeb
i
Semosavlebi
saxe
lmw
ifo
sax
sreb
i
sko
lis
far
Tis
gaq
ir.
miR
. an
sxv
a sa
qmia
nobi
Tmi
Reb
ul
i S
emo
sava
li
sko
lis
fo
ndis
saxs
reb
i
Semo
wir
ul
obe
bi
moz
idu
li
fo
ndeb
i
sul
Sem
osa
vleb
is/x
arj
ebis
jam
i
010900 saskolo TvalsaCinoebis
SeZena
020000 remonti
020001 mimdinare remonti
020002 kapitaluri remonti
030000 Senoba-nagebobebis SeZenis
xarjebi
040000 sxva xarjebi
050000 gauTvaliswinebeli xarjebi
060000 spec. programis momsaxureba
070000 spec. programis momsaxureba
jami
38 nino metreveli
sakancelario xarjebi Sinaarsobrivad moicavs ofisis funqcionirebis-
Tvis saWiro xarjebs, rogoricaa qaRaldis da Jurnalis anu sakancelario
saqonlis xarjebi. aqve Seva carcis xarjebi, rac skolisTvis sakmaod
tipuri da mniSvnelovania.
sakomunikacio xarjebi moicavs telefonis gadasaxadsa da internetis
momsaxurebis gadasaxads.
sameurneo xarjebSi yvela is xarjebia gaerTianebuli, romelic skolis
Sida meurneobisTvisaa aucilebeli; magaliTad, saklaso oTaxebis mwyobrSi
yofnisTvis saWiro xarjebi: mina, naTura, WaRi, farda, eleqtroCamrTveli,
merxis xraxni, CaquCi, lursmani, karis saketi, gasaRebi da a. S. skolis da-
sufTavebisTvis saWiro saSualebebi _ cocxi, navTi, iatakis sacxi, sarecxi
fxvnili, antiseptikuri da sanhigienis saSualebebi. aseve, eqimis kabinetis
Senaxvis xarjebi _ medikamentebi, sicxis sazomi Termometri da a.S. agreTve,
ezos movlis xarjebi _ nargavebi da a.S.
saskolo inventars miekuTvneba rogorc klasis mosawyobi inventari da
aveji, aseve, sportuli inventari, saofise aveji da saskolo teqnika _ mag.
kompiuteri, magnitofoni.
saskolo TvalsaCinoebis jgufSi gaTvaliswinebulia yvela is xelsawyo,
rac saswavlo procesisas gamoiyeneba. mag.: globusi, ruka, mendeleevis
sistema, qimiis/fizikis laboratoriis xelsawyoebi da masalebi.
remonti _ am xarjSi gaerTianebulia mimdinare da kapitaluri remonti.
remontis SemTxvevaSi cal-calke iqneba gamosayofi daqiravebuli muSaxe-
lis Sromis anazRaureba, saWiro masalebis SeZenis da transportirebis
xarjebi.
Senoba-nagebobebis SeZenis xarjebSi igulisxmeba axali Senobis SeZena
skolis mier.
sxva xarjebSi Seva is xarjebi, romlis Setanac TiToeul jgufSi ver mo-
xerxda. es aris ZiriTadi xarjebis Tanmdevi xarjebi da ar aris arsebiTi.
gauTvaliswinebeli xarjebi gulisxmobs im tipis xarjebs, romlis winas-
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 39
war gaTvaliswinebac biujetis Sedgenisas SeuZlebelia. es aris moulod-
neli xarjebi _ magaliTad moxda xanZari laboratoriaSi. biujetis Sedge-
nis pirvel wels, rodesac ar arsebobs wina wlebis gamocdileba, mizanSe-
wonilia gauTvaliswinebeli xarjebi Seadgendes saerTo xarjebis 8-10%.
xolo Semdeg wlebSi, gamocdilebis SeZenasTan erTad, aRniSnuli xarjebis
wili, rogorc wesi 5%-mde mainc mcirdeba.
specprogramebis momsaxurebaSi Seva is xarjebi, romelic garkveuli
programebis _ kulturuli, sportul-gamajansaRebeli Tu sxvaTa ganxor-
cielebisTvis iqneba saWiro. am tipis xarjebis mosazidad SesaZloa skolam
mimarTos donor organizaciebs an biznesmenebs. aseTi RonisZiebebis maga-
liTia _ bavSvebis wayvana muzeumSi, TeatrSi, zafxulSi eqskursiis mowyoba
da a.S rodesac am programebis xarjebi gaTvlili iqneba, es faqtori skolas
saWiro Tanxis mozidvas gauadvilebs.
1. 2. Semosavlebis wyaroebi da klasifikacia
dReisaTvis, skolis Semosavlebis struqtura Semdegia: skolis stabilur
Semosavlebs miekuTvneba saxelmwifo saxsrebi, romelic biujetidan
Cairicxeba skolis angariSze bankSi da skolis sxva SemosavlebTan erTad
daixarjeba sameurveo sabWos gadawyvetilebis safuZvelze.
aseve, axali kanonmdeblobiT, skola, rogorc sajaro samarTlis iuridi-
uli piri, pasuxismgebelia, Tavad gankargos yvela is Semosavali, romelic
misi farTis da teritoriis gaqiravebiT an raime sxva saqmianobiT iqneba
miRebuli. sxva saqmianobaSi SeiZleba CaiTvalos moswavleebis dasaqmeba
da am gziT miRebuli saxsrebiT maTTvis raime programis dafinanseba. es
procesi bavSvebs aCvevs damoukideblad, sakuTari SromiT Tanxis gamomu-
Savebis kulturas.
skolis fondi Sedgeba mSoblebis nebayoflobiTi SemowirulobebiT mi-
Rebuli fuladi saxsrebisgan, romlebic sasicocxlod aucilebelia
skolis funqcionirebisTvis an specialuri programebis dasafinanseblad.
Semowirulobebi aris mSoblebis, biznesmenebis, organizaciebis an skolis
keTildReobiT dainteresebuli pirebis/organizaciebis nebayoflobiTi
40 nino metreveli
Senatani skolis angariSze. Semowirulobebs qvelmoqmedebis saxe aqvs.
SesaZlebelia, rom romelime firmam an organizaciam sakuTari saqmianobis
reklamirebis mizniT moaxdinos skolis ama Tu im programis dafinanseba.
moziduli fondebi donori organizaciebisgan miRebuli saxsrebia, ro-
melic mizanmimarTulad gamoiyofa specialuri programebis dasafinan-
seblad da gansaxorcieleblad.
mniSvnelovania is garemoeba, rom rogorc Semowirulobebis, aseve mozi-
duli fondebis gankargvisas aucilebelia xarjebis gamWvirvaloba da
angariSgeba. programebisTvis gamoyofili saxsrebis gamWvirvale xarjva
da konkretuli Sedegebis Sesaxeb angariSi skolas keTilsindisieri orga-
nizaciis imijs daumkvidrebs da bevrad gauadvilebs momavalSi msgavsi
dafinansebis miRebas.
2. xarjebis dagegmva
biujetis xarjviTi nawilis dagegmvisas skolis sameurveo sabWo unda Se-
ecados, maqsimalurad realurad dagegmos wlis ganmavlobaSi skolisTvis
saWiro yvela xarji. am procesSi sameurveo sabWos informacia unda mi-
awodos skolis buRalterma, aseve, skolis mommaragebelma anu sameurneo
nawilis TanamSromelma, romelic uSualodaa dakavebuli SesyidvebiT da
romelmac icis Sesabamisi produqciis fasi da gamZleoba. aseve saWiroa
mocemuli xarjis warmoqmnis sixSiris codna. mag.: TveSi ramdeni carci
sWirdeba klass an wliurad ramdeni naTura Tu navTia saWiro. am infor-
maciis mowodebaSi yvela unda iyos CarTuli, dawyebuli skolis direq-
toriT da damrigebliT, damlagebliT damTavrebuli (radgan damla-
gebelma ukeT icis, Tu ramdeni iatakis sacxi an navTi sWirdeba skolas
Tvis ganmavlobaSi, maSin, rodesac eqimi kompetenturia saWiro medikamen-
tebis gansazRvris kuTxiT).
ganvixiloT xarjebis dagegmva jgufebis mixedviT:
Sromis anazRaurebis mniSvnelovani Semadgenelia saxelfaso fondi.
rogorc ukve aRvniSneT, saxelfaso fondis gansazRvraze pasuximgebeli
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 41
sameurveo sabWoa. manve unda gansazRvros TiToeuli maswavleblisa Tu
administraciis TanamSromlis xelfasi. maswavleblebis xelfasi SesaZloa
damokidebuli iyos saaTebis raodenobaze, kvalifikaciasa da gamocdile-
baze. damrigeblebs SesaZloa gansxvavebuli ganakveTi hqondeT sagangebo
datvirTvidan da pasuxismgeblobidan gamomdinare. arsebobs aseve
mosazreba, rom maswavleblis anazRaureba ganisazRvros ara mxolod
saaTebis mixedviT, aramed im drois mixedviTac, romelsac igi kvalifika-
ciis amaRlebas da TiToeuli gakveTilisTvis momzadebas anu sakuTar
Tavze muSaobas uTmobs. am sakiTxebze msjeloba sameurveo sabWos prero-
gativaa. sabWo SeZlebisdagvarad unda iTvaliswinebdes maswavleblebis
swavlebis xarisxs _ es informacia mSoblebisa da bavSvebis gamokiTxviT
unda iqnas mopovebuli. xelfasebis gansazRvrisas mniSvnelovania direq-
toris azris gaTvaliswineba, radgan direqtors yoveldRiuri Sexeba aqvs
TanamSromlebTan da, amave dros, igi skolis menejeria. direqtoris azri
gansakuTrebiT gasaTvaliswinebelia kvartlurad an sadResaswaulod
premiebis ganawilebisas. wlis dasawyisSi sameurveo sabWos SeuZlia gansaz-
Rvros premiis fondi da, garkveulwilad, Camoayalibos is kriteriumebi,
romelTa mixedviTac unda moxdes premiebis ganawileba. skolis direq-
torisa da sameurveo sabWos urTierToba, am SemTxvevaSi, SesaZloa Seva-
daroT qveynis prezidentisa da parlamentis urTierTobas, rodesac
prezidenti, Cvens SemTxvevaSi _ direqtori _ warudgens parlaments pre-
miebis ganawilebis sakuTar struqturas, xolo parlamenti _ anu sameurveo
sabWo _ amtkicebs mas. Tumca, aucilebelia, wlis bolos moxdes premiis
fondis xarjebis analizi, raTa yvelasaTvis naTeli gaxdes Tu rogor da-
ixarja aRniSnuli saxsrebi.
premiis daangariSebis msgavsi midgoma unda iyos xelfasebis danamatisa
da daxmarebebis kuTxiTac. maTi saWiroeba yovel konkretul SemTxvevaSi
individualuria. rac Seexeba skolis, rogorc damqiraveblis mier gada-
saxdel gadasaxadebs, es Tanxa buRalterma unda daiangariSos mas Semdeg,
rac sameurveo sabWo mas warudgens TiToeuli TanamSromlis xelfass da
premiis fonds.
mivlinebis Tanxa ganisazRvreba, rogorc sastumros, dRiuri samivlinebo
ganakveTisa da daniSnulebis adgilamde da ukan transportis xarjebis ja-
mi. amasTan, saWiroebis SemTxvevaSi, buRalteri agebs pasuxs Sesabamisi
gadasaxadebisaTvis saWiro Tanxis xarjebSi gaTvaliswinebaze.
42 nino metreveli
komunaluri xarjebis dagegmva SedarebiT advilia, radgan is daaxloebiT
wina wlis analogiuri iqneba.
sakancelario xarjebis Sesaxeb informaciis mTavari momwodebeli sas-
wavlo nawilis gamgeebi, kancelariis gamge da damrigeblebi arian.
sakomunikacio xarjebis dagegmvac wina wlis buRaltruli monacemebis
mixedviT SeiZleba.
sameurneo da saskolo inventaris xarjebis Sesaxeb informaciis dadge-
naSi skolis TiTqmis yvela TanamSromeli unda monawileobdes.
saskolo TvalsaCinoebis saWiroebis Sesaxeb calkeuli sagnebis maswav-
leblebi unda iZleodnen informacias.
skolis remontis xarjebs ki, wina wlebis gamocdilebidan gamomdinare,
skolis safinanso-sameurneo samsaxuris ufrosi, mommaragebeli da direq-
tori unda gansazRvravdnen.
3. samoqmedo gegmis biujetSi asaxva da Sefaseba
praqtikuli magaliTi
rogorc ukve aRvniSneT, skolis strategiis ganxorcielebis saSualeba
samoqmedo gegmis Sesrulebaa. samoqmedo gegma ki, Tavis mxriv, biujetSi unda
aisaxos Sesabamisi finansuri maCveneblebiT anu TiToeuli qmedebisTvis
saWiro saxsrebis miTiTebiT. samoqmedo gegmis Sesrulebis kontrolis
meqanizmi iqneba TiToeuli qmedebis Sedegis/produqtis arseboba-
ararsebobis ganxorcielebis Sefaseba. am SefasebisTvis Cvens mier moyvanil
sqemaSi ama Tu im qmedebis Sesrulebis procentuli maCvenebelia mocemuli.
ganvixiloT praqtikuli magaliTi, romelic specialuri programis gansa-
xorcielebeli samoqmedo gegmisa da biujetis Sedgenas exeba. qvemoT war-
modgenilia proeqtis ganxorcielebis samoqmedo gegmis nimuSi. vTqvaT,
saqme exeba skolis ezos keTilmowyobis proeqtisTvis biujetis Sedgenas.
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 43
amisTvis samoqmedo gegmaSi asaxul TiToeul qmedebas SevusabamoT saWiro
xarjebi.
#
ser
ia proeqti,
qveproeqti da
RonisZiebebi/
qmedebebi
dagegmili
Sedegi da
saboloo
produqti
seqtem-
beri
oqtom-
beri
noem-
beri
dekem-
beri
1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4 1 2 3 4
pasu-
xismge-
ebeli
piri
Sesr.
%
skolis ezos
keTilmowyoba
keTilmowyo-
bili ezo
Sromis
maswav.0%
1 finansuri
resursis moZieba
moZiebuli
Tanxebi
direq-
tori
2 ezos gegmis
SemuSaveba
ezos
proeqti
xazvis
masw.
A
A
3 ezos proqtis
SeTanxmeba
qalaqis adminis-
traciasTan
damtkicebuli
proeqti
xazvis
masw.A
4 moxaliseebis
moZebna
SerCeuli
moxaliseebi
Srom.
masw.A
5 mSoblebTan/
moswavleebTan
dakavSireba
informire-
buli mSobl./
moswavleebi
Srom.
masw.A
6 nargavebis SeZena SeZenili
nargavebi
biol.
masw.A
7 mosapirkeTebeli
masalebis SeZena
SeZenili
masalebi
fizkul.
masw.A
8 damxmare muSa-
xelis moZieba
muSebTan
SeTanxmebuli
samuSao
fizkul.
masw.A
9 samuSaoebisTvis
dRis daniSvna
samuSaoebis
Catarebis
grafiki
direqt./
biol.
masw.
A
10 SabaTobebis
mowyoba
Catarebuli
SabaTobebi
Srom.
masw.A
44 nino metreveli
pirvel moqmedebas anu finansuri resursebis moZiebas ar dasWirdeba ara-
nairi xarjebi, ris gamoc es moqmedeba biujetSi ar aisaxeba. meore moqme-
debas _ ezos gegmis SemuSavebas _ sWirdeba proeqtis momzadeba, rac gar-
kveul xarjs _ arqiteqtoris anazRaurebas moiTxovs. swored am saxiT
gadava es moqmedeba biujetSi. ezos proeqtis SeTanxmeba qalaqis adminis-
traciasTan da proeqtis damtkiceba aseve xarjviTi qmedebebia da Sesaba-
misad aisaxeba biujetSi. moxaliseebis moZebna da mSoblebTan da maswav-
leblebTan dakavSireba ar moiTxovs finansur saxsrebs. Tumca, nargavebisa
da mosapirkeTebeli masalebis SesaZenad Tanxaa saWiro, rac aseve konkre-
tuli ricxviT unda aisaxos biujetSi. muSebis moZieba da samuSao drois
SerCeva araxarjviTi kategoriebia, SabaTobebis Catareba ki moiTxovs
daqiravebuli muSebis Sromis anazRaurebas, aseve, SabaTobaze mosuli
moxaliseebisTvis kvebis da transportis xarjebis anazRaurebas.
skolis ezos keTilmowyobis proeqtis biujeti:
060000 specprogramis momsaxureba
_ skolis ezos keTilmowyoba
060100 proeqtis momzadeba 250
060101 arqiteqtoris anazRaureba 200
060102 proeqtis damtkicebis xarji 50
060200 nargavebis SeZena 100
060300 mosapirkeTebeli masalebis SeZena 750
060400 SabaTobis mowyoba (6 dRe) 420
060401 kvebis xarji 240
060402 transportis xarji 180
060500 daqiravebuli muSebis (3) xelfasi 300
1820
amgvarad, Cven SevadgineT skolis ezos keTilmowyobis proeqtis biujeti,
romelmac 1820 lari Seadgina. es biujeti Seva skolis erTian biujetSi da
Tavis adgils daikavebs specialuri programebis grafaSi.
biujetis xarjviTi nawilis gansazRvris Semdeg, skolis sameurveo sabWosa
da direqtoris funqcia am proeqtis dasafinansebeli wyaroebis moZiebaa.
es wyaro SeiZleba iyos dafinanseba donori organizaciebis mier, organi-
zaciebisa da kerZo pirebis SemowirulobebiT Tu sxva.
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 45
4. saWiro xarjebis SemosavlebiT uzrunvelyofis meqanizmi
xarjebis dagegmvis Semdeg unda moxdes Semosavlebis wyaroebis gadaxedva.
problemas ar warmoadgens iseTi garantirebuli Semosavlebis gansazRvra,
rogoricaa saxelmwifo saxsrebi da skolis Senobis gaqiravebiT an sxva
saqmianobiT miRebuli Semosavlebi. am saxsrebiT mizanSewonilia skolis-
Tvis prioritetuli, sasicocxlo aucileblobis mqone xarjebis dafarva.
aRniSnuli saxsrebis amowurvis Semdeg saWiroa ganisazRvros skolisTvis
aucileblad dasafinansebeli xarjebi da isini gadanawildes moswavleTa
raodenobaze. es aucilebelia TiToeuli moswavlisTvis skolis fondSi
Sesatani Tanxis dasafiqsireblad. amasTan, skolis fondSi Senatani usa-
Tuod nebayoflobiTi unda iyos. gasaTvaliswinebelia, rom saskolo fon-
dis Tanxis xarjva gansakuTrebiT gamWvirvaled unda iyos gaSifruli
skolis biujetSi, raTa yvela mSoblma icodes, Tu raze ixarjeba mis mier
skolaSi Setanili Tanxa.
SesaZloa, xarjebis nawili dafinansdes Semosavlis ori an meti wyarodan.
mag.: skolis mimdinare remonti SesaZloa dafinansdes nawilobriv saxel-
mwifo saxsrebiT, nawilobriv ki skolis fondiT.
amgvarad, gadawyvetileba xarjebis TiToeuli kategoriis dafinansebis
Sesaxeb konkretuli situaciidan unda gamomdinareobdes. mTavaria gamW-
virvalobis principis SenarCuneba.
5. biujetisa da samoqmedo gegmis Sesrulebis kontroli
da Sefaseba
biujetirebis procesis gamWvirvalobis uzrunvelsayofad aucilebelia
yovelTviurad xorcieldebodes biujetisa da samoqmedo gegmis Sesru-
lebis kontroli da Sefaseba, rasac monitorings uwodeben. biujetis moni-
toringi, Tavis mxriv, samoqmedo gegmis monitorings moiTxovs, radgan bi-
ujets safuZvlad samoqmedo gegma udevs. rac Seexeba kontrols TiToeuli
dagegmili xarjis Sesrulebaze, skolis buRalterma unda moamzados sa-
meurveo sabWos mier damtkicebuli biujetis mixedviT gaweuli xarjebis
yovelTviuri angariSi. masSi CamoTvlili unda iyos Tvis ganmavlobaSi war-
46 nino metreveli
moqmnili xarjebi, dafinansebis Sesabamisi wyaros miTiTebiT. yoveli Tvis
bolos biujetis es forma TvalsaCino adgilas unda gamoikras, raTa Ti-
Toeul mSobels, skolis saqmianobiT dainteresebul pirs Tu mecenats Se-
eZlos Tvalis midevneba, Tu raze ixarjeba skolis saxsrebi.
magaliTisTvis ganvixiloT skolis seqtembris Tvis biujetis Sesruleba. am
magaliTSic skolis specialur programas safuZvlad daedo zemoT moyvanil
magaliTSi warmodgenili skolis oTxTviani samoqmedo gegmis amonaweri.
skolis seqtembris Tvis biujetis Sesruleba
sul
seq
tem
bris
Tve
Si
gaw
eul
i xa
rj
ebis
jam
i
sko
lis
Sid
akl
asif
ikac
iis
kod
i
dasaxeleba
Semosavlebi/xarjis dafarva
moz
idu
li
fo
ndeb
i
sax
elmw
ifo
saxs
reb
i
sko
lis
far
Tis
gaq
ir.
miR
. an
sxv
aS
emo
sav
ali
sko
lis
fo
ndis
saxs
reb
i
Sem
ow
iru
lo
bebi
010100 Sromis anazRaureba 10140.8 2898.48 13039.3010101 xelfasi 7880 2150 administracia 880 150 direqtori 100 20 direqtoris moadgile 80 20 saswavlo nawili I 70 10 saswavlo nawili I I 70 10 saf.-sameurneo
samsaxuris ufrosi 70 10 kancelariis gamge 70 mommaragebeli 50 10 biblioTekari 50 10 buRalteri 50 10 eqimi 50 10 medda 40 10 daraji (2) 100 20 damlagebeli (2) 80 10 maswavleblebi 7000 2000 damrigeblebi (20) 1400 400 maswavleblebi (80) 5600 1600 010102 premia 010103 danamati 010104 daxmareba 010105 anaricxebi damqiraveblisgan 2260.8 748.48 010200 mivlinebebi mivlineba qveynis SigniT mivlineba qveynis gareT
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 47
sul
seq
tem
bris
Tve
Si
gaw
eul
i xa
rj
ebis
jam
i
sko
lis
Sid
a dasaxeleba
Semosavlebi/xarjis dafarva
moz
idu
li
fo
ndeb
i
sax
elmw
ifo
saxs
reb
i
sko
lis
far
Tis
gaq
ir.
miR
. an
sxv
aS
emo
sav
ali
sko
lis
fo
ndis
saxs
reb
i
Sem
ow
iru
lo
bebi
010300 komunaluri xarjebi 150 200 350010301 wyali 50 50 010302 el-energia 100 150 010303 gaTboba 0 dizelis sawvavi 0 gazi 0 010400 sakancelario xarjebi 200 200 carci 140 Jurnalebi 60 010500 sakomunikacio xarjebi 50 50 telefonis gadasaxadi 50 010600 sameurneo xarjebi 365 365 mina 30 naTura 20 saponi 10 sarecxi fxvnili 5 navTi 30 iatakis sacxi 30 antiseptikuri saSualebebi 30 qlori 30 san-higienis saSualebebi 90 Tagvis wamali 20 mwerebis wamali 20 fardebi 50 010700 kvebis xarjebi 0010800 saskolo inventaris SeZena 780 780 dafa 80 merxi 500 sportuli inventari 200 010900 saskolo TvalsaCinoebis SeZena 500 500020000 remonti 020100 mimdinare remonti 020200 kapitaluri remonti 030000 Senoba-nagebobebis SeZenis xarj.
040000 sxva xarjebi
050000 gauTvaliswinebeli xarjebi 060000 spec. programis momsaxureba
_ skolis ezos keTilmowyoba 250 250060100 ezos proeqtis momzadeba 250060101 arqiteqtoris anazRaureba 200060102 proeqtis damtikebis xarjebi 50
jami 10340.8 3098.48 565 1280 250 15534.3
48 nino metreveli
mocemuli forma saSualebas iZleva, naTeli warmodgena Segveqmnas, rom
seqtembris Tvis biujeti iyo 15534.3 lari, aqedan Sromis anazRaureba
Seadgenda _ 13 039.9 lars anu mTeli biujetis 80%-s. mocemuli formis
analizi aseve saSualebas aZlevs sameurveo sabWos, gaakontrolos, Tu
ramdenad Seefereba xarjvis realuri suraTi dagegmil amocanebs. seri-
ozuli gansxvavebis SemTxvevaSi saWiro gaxdeba biujetis koreqtireba.
ukve aRvniSneT, rom samoqmedo gegmis monitoringis meqanizmi Tavad
samoqmedo gegmaSia mocemuli. TiToeuli qmedebis Sesrulebis procentu-
li maCvenebeli aRniSnulia grafaSi, romelsac sameurveo sabWo yoveli
Tvis bolos Seavsebs. Tu esa Tu is qmedeba ver Sesrulda, sabWo mas Semdegi
periodisTvis (TvisTvis) gadaitans. amasTan, is gamoikvlevs qmedebis Se-
usruleblobis mizezebsac. amgvarad, samoqmedo gegmis bolo grafa iqneba
_ seqtembris Tvis Serulebis procenti, oqtombris Tvis Sesrulebis pro-
centi da a.S. mag.: Tu samuSao erT TveSi _ 15 seqtembridan 15 oqtombramde
unda Sesrulebuliyo _ seqtembris bolos Sesrulebis grafaSi Caiwereba
50%, xolo oqtombris bolos _ 100%. amgvarad, sameurveo sabWom Tval-
yuri unda adevnos samoqmedo gegmis Sesrulebas, Seitanos saWiro koreq-
tivebi da uzrunvelyos, rom wlis bolos samoqmedo gegmis yvela qmedebis
gaswvriv dafiqsirdes Sesrulebis 100%-iani maCvenebeli.
aucilebelia, wlis bolos buRalterma moamzados gasuli wlis biujetis
Sesrulebis forma, romelic Cvens mier zemoT moyvanili magaliTis msgavsi
iqneba im gansxvavebiT, rom monacemebi asaxavs ara Tvis ganmavlobaSi, aramed
wlis ganmavlobaSi gaweul xarjebs da miRebul Semosavlebs. aRniSnuli
monacemebis analizi da maTi Sedareba dagegmil maCveneblebTan didad da-
exmareba skolis sameurveo sabWos Semdegi wlis biujetis SedgenaSi. sa-
zogadod, biujetirebis pirvel wels dagegmili maCveneblebidan gadaxra
sakmaod mniSvnelovania, Tumca, gamocdilebis SeZenasTan erTad, Semdeg
wlebSi sameurveo sabWo da direqtori sul ufro realur biujets adgenen.
ganvixiloT skolis erTi saswavlo wlis, mag. 2003-2004 wlis biujetis da-
gegmili maCveneblebis realurTan Sedarebis magaliTi da amave skolis
2004-05 wlisTvis dagegmili biujeti: 24
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 49
pirvel svetSi mocemulia 2003-04 saswavlo wlis dagegmili maCveneblebi,meoreSi ki _ maTi Sesrulebis realuri suraTi. meoTxe sveti realur da
dagegmil maCveneblebs Soris sxvaobas asaxavs. sxvaoba dadebiTi iqneba,
Tu realurma Semosavalma Tu xarjma gadaaWarba dagegmils, xolo uaryo-fiTi _ Tu piriqiT moxda. e.i. dadebiTi sxvaoba gviCvenebs dagegmili
Semosavlebi
saxelmwifo saxsrebi 144000 144000 150000
skolis farTis gaqiravebiT
an sxva d/f saqmianobiT
miRebuli Semosavlebi 41772 42972 3% 1200 44200
skolis fondis saxsrebi 9000 6000 33% (3000) 6000
Semowirulobebi 14700 10000 18% (4700) 16000
moziduli fondebi 10000 12000 20% 2000 15000
sul Semosavlebi 219472 214972 2% (4500) 231200
xarjebi
Sromis anazRaureba 156472 156472 0% 0 164000
mivlinebebi 500 500 0 0 1000
komunaluri xarjebi 8000 7000 13% (1000) 7500
sakancelario xarjebi 1500 1000 33% (500) 1200
sakomunikacio xarjebi 500 500 0% 0 500
sameurneo xarjebi 8000 7000 13% (1000) 7500
kvebis xarjebi 0 0 0% 0 0
saskolo inventaris SeZena 8000 6400 20% (1600) 7000
saskolo TvalsaCinoebis SeZena 2000 2500 25% 500 2000
remonti 15000 20000 33% 5000 25000
Senoba-nagebobebis
SeZenis xarjebi
sxva xarjebi 500 400 20% (100) 500
gauTvaliswinebeli xarjebi 12000 7000 42% (5000) 7000
specprogramebis momsaxureba 7000 6200 1% (800) 8000
sul xarjebi 219472 214972 2% (4500) 231200
Semosavlebis xarjebze namati 0 0 0
Tbilisis romelime saSualo skola
dagegmili biujetis realurTan Sedareba/analizi
2003-04 sasw. w. % zrda 2004-05
dagegmili realuri gadaxra (Semcireba) dagegmili
50 nino metreveli
Semosavlisa Tu xarjebis zrdas realurTan SedarebiT, uaryofiTi ki _
Semcirebas. mesame svetSi am sxvaobis gayofiT dagegmil maCvenebelze mi-
Rebulia dagegmili maCveneblidan gadaxris procenti. rac metia es pro-centi, miT metia dagegmili maCveneblidan gadaxra. swored gadaxris ma-
Rali maCvenebeli migvaniSnebs, rom saWiroa garkveuli zomebis miReba Sem-
degi wlis biujetis SemuSavebisas, Tuki es gadaxra eqstremaluri viTa-rebiT ar iyo gamowveuli.
Cvens magaliTSi Semosavlebis nawilSi yvelaze didi gadaxris maCvenebeli_ 33% _ skolis fondTan mimarTebaSi dafiqsirda. es imas niSnavs, rom da-
gegmilisgan gansxvavebiT skolis fondi 3000 lariT Semcirda, rac SesaZ-
loa moziduli fondebis (2000 lari), skolis farTis gaqiravebis da sxvasaqmianobiT miRebuli Semosavlebis zrdis (1200 lari) xarjze moxda. es
dadebiTi tendenciaa da adasturebs skolis warmatebul marTvas: Semo-
savlebi gaizarda ara skolis fondis da, maSasadame, mSoblebis gadasax-delebis zrdis, aramed efeqturi marTvisa da donori organizaciebidan
Tu sxva saqmianobidan Semosavlis maqsimizaciis Sedegad.
xarjebis nawilSi dagegmili maCveneblidan yvelaze didi gadaxra gauTva-
liswinebel xarjebSi dafiqsirda _ 42%. Sesabamisad, Semdegi wlis gegmaSi
ukve koreqtirebuli maCvenebelia warmodgenili.
Tumca, es magaliTia da mxolod nimuSis saxiTaa moyvanili. realurad, bi-
ujetis analizisas SesaZloa gacilebiT ufro did gadaxrebTan gvqondessaqme, gansakuTrebiT, biujetis Sedgenis pirvel wels. biujetis analizi wina
wlebis gamocdilebis gaTvaliswinebasac gulisxmobs imisaTvis, rom momavali
xarjebi realisturad daigegmos. sasurvelia amgvari analizi Cautardes aramxolod gasuli wlis, aramed bolo sami wlis dagegmil da realur biujetebs.
es gamoaCens Semosavlebisa Tu xarjebis dagegemili maCveneblebis
cvlilebebis tendencias. Tumca, am SemTxvevaSi unda gaviTvaliswinoTinflaciis (fasebis zrdis anu fulis gaufasurebis) faqtori da analizisas
daveyrdnoT ara absolutur, aramed gadaxris procentul maCveneblebs.
gvinda kidev erTxel aRvniSnoT, rom biujetis Sedgenisas mxolod wina wlis
xarjebis monacemebze dayrdnoba ar aris gamarTlebuli. aucilebelia
garemoSi mimdinare cvlilebebis gaTvaliswinebac (fasebis zrda/Semcirebawlidan wlamde da a.S.), raSic sameurveo sabWom samoqmedo garemos Sesaxeb
informaciis Segrovebis etapze mopovebuli masala unda gamoiyenos.
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 51
1. rCevebi sameurveo sabWos
Sexvedrebis organizebisaTvis25
wina TavebSi visaubreT imis Sesaxeb, rom sameurveo sabWos
uwevs mTeli rigi Sexvedrebis organizeba rogorc sabWos
SigniT, ise skolis danarCen maswavleblebTan da mSoblebTan.
aseTi Sexvedrebis dros xdeba mSoblebis pirveladi gamokiT-
xva, maTTvis strategiisa da biujetis monaxazis wardgena.
amgvari Sexvedrebis organizebisas sasargebloa qvemoT Ca-
moTvlili teqnikuri sakiTxebis gaTvaliswineba. gTxovT,
gaiTvaliswinoT, rom es rCevebi garkveuli gamocdilebis Se-
degadaa SemuSavebuli da maTi mizani Tqveni saqmianobis gaad-
vilebaa.
daniSneT SexvedrisTvis xelsayreli dro, TariRi da adgili.
ar aris aucilebeli, es skolaSi moxdes. mTavaria, adgili yve-
lasTvis komfortuli iyos. imisaTvis, rom ganxilvas yvela
eswrebodes, daTqviT yovelTviuri Sexvedrebis dro, an mo-
ifiqreT sxva saSualeba, raTa mudmivad iyoT kontaqtSi. Sex-
vedris ganrigze winaswar SeTanxmdiT. idealuri ganrigi
moicavs Sexvedris adgils da dros, TiToeuli sakiTxis gan-
xilvis dawyebis da damTavrebis dros, Sexvedris miznebs da
gansaxilvel sakiTxebs.
Sexvedra daiwyeT organizatoris, Camweris da drois meTval-
yuris arCeviT. daiwyeT Sesavali sityviT, Tu es saWirod mi-
gaCniaT. Semdeg mimoixileT wina Sexvedraze miRweuli SeTan-
xmebebi. Tu gsurT, moiTxoveT ganrigis Casworeba an damateba
Tavi IVTanamonawileobis uzrunvelyofis sxva teqnikuri sakiTxebi
52 nino metreveli
da SeudeqiT muSaobas ganrigis Sesabamisad. miaRwieT SeTanxmebebs sakiT-
xebis mixedviT. CamowereT gansaxorcielebeli moqmedebebi da TiToeuls
miuwereT Semsrulebeli da Sesrulebis vadebi, aseve is, Tu ra doneze unda
Sesruldes sakiTxi Semdegi SexvedrisTvis. bolos, daniSneT momavali
Sexverdis dro, adgili da samuSao ganrigi.
amgvarad, Sexvedra SeiZleba parlamentis sxdomas SevadaroT, sadac par-
lamentis Tavmjdomaris funqcias organizatori Seasrulebs, parlamentis
aparatis movaleobas _ Camweri da drois meTvalyure, mxolod im gansxva-
vebiT, rom Sexvedris organizators ar eqneba Sexvedris sxva monawileebze
meti ufleba-movaleobebi.
gasaTvaliswinebeli momentebi
uzrunvelyaviT yvelas monawileoba;
gamoiyeneT dafa;
SeasruleT diskusiis wesebi;
regularuli Sexvedrebi ufro efeqtiani iqneba, Tu yvela SeTanxmdeba
diskusiis wesebze, romlebic SegiZliaT kedelze gaakraT:
mousmineT sxvebs
nu SeawyvetinebT saubars
dasviT dasazustebeli kiTxvebi
miesalmeT axal ideebs
· ar dauSvaT piradi kritika
Rirebulad miiCnieT TiToeulis aqtiuroba/Setanili wvlili
SeqmeniT megobruli garemo
mouxmeT iumors. Sexvedraze moitaneT sakvebi da sasmeli. gamoyaviT dro
erTmaneTTan urTierTobisTvis.
xelis signaliT poziciis dafiqsireba
xelis aweviT poziciis dafiqsireba (mag. Tanxmobis gamoxatva) kargi saSu-
alebaa ama Tu im sakiTxze jgufis ganwyobis gasagebad. amiT drois dazog-
vac SeiZleba. saintereso iqneba jgufisTvis xelis awevis sxadasxva formis
SemuSaveba, Tuki TiToeuli maTgani konkretul reaqcias gamoxatavs da
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 53
jgufis yvela wevrs saSualebas miscems, gamoTqvas azri TiToeul gansa-
xilvel sakiTxze.
es meTodi gansakuTrebiT amarTlebs did auditoriasTan muSaobisas.
xmis micema
xmis micema gadawyvetilebis miRebis meTodia, romelic gansakuTrebiT
kargad aris morgebuli did jgufebze. imisaTvis, rom ar moxdes umcire-
sobis didi nawilis azris ignorireba, SeiZleba SeTanxmdeT, rom gadawyve-
tilebis misaRebad xmaTa ori mesamedi mainc iqneba saWiro. alternatiuli
da kidev ufro efeqturi gzaa xmis micemis kombinireba konsensusTan. xmis
micema, rogorc wesi, X-sa da Y-s Soris arCevans gulisxmobs.
konsensusi
konsensusis procesi gulisxmobs yvela mosazrebis gaTvaliswinebiT jgu-
fis saerTo SeTanxmebamde miyvanas. is ar niSnavs srul erTsulovnebas.
konsensusis miRweva ufro did dros moiTxovs, vidre sxva qmedebebi, Tumca
is aRvivebs SemoqmedebiT muxts, axalisebs urTierTTanamSromlobas da
qmnis saboloo gadawyvetilebis miRebis aucileblobas.
magaliTisTvis ganvixiloT Semdegi situacia:
1. momxsenebeli waradgens winadadebas. idealur SemTxvevaSi, winaswari
monaxazi werilobiTi formiT urigdeba yvela monawiles Sexvedris
dawyebamde.
2. jgufi ganixilavs da ganmartavs winadadebas. aravin gamoTqvams
mosazrebas, sanam ganmartebis procesi ar damTavrdeba.
3. organizatori esaubreba jgufs da sabolood ekiTxeba jgufs,
miRweulia Tu ara konsensusi. Tu arsebobs sxva mosazrebebic, maSin
Camoiwereba es mosazrebebi imgvarad, rom yvelasTvis TvalsaCino iyos.
jgufi cdilobs, gadaWras sadao sakiTxebi. momxsenebelma unda airCios
erT-erTi taqtika:
_ ukeT ganmartos winadadeba;
_ Secvalos winadadeba;
_ axsnas, Tu ratom ar ewinaaRmdegeba igi jgufis faseulobebs;
_ sTxovos maT, visac gansxvavebuli mosazreba aqvs _ gverdze gadgnen.
54 nino metreveli
`gverdze gadgomiT~ monawile gamoxatavs survils, miiRos winadadeba.
`mosazrebis waSliT~ monawile gamoxatavs kmayofilebas gamoTqmuli
ganmartebebiT an winadadebaSi Setanili cvlilebebiT.
5. Tu ar aRmoCnda saWiro SeniSvnebis da mosazrebebis ganmarteba da
monawileebs ar gauCndaT `gverdze gadgomis~ survili, organizatori
sTxovs yvelas, Seafason es mosazrebebi jgufis miznidan da
faseulobebidan gamomdinare.
6. organizatori kidev erTxel amowmebs, aqvT Tu ara survili
mosazrebebis avtorebs, `gverdze gadgnen~, an gadaxazon sakuTari
mosazreba. Tu ara _ organizatori svams kiTxvas, Tu rogor SeiZleba
am mosazrebebis gaTvaliswineba. procesi manam grZeldeba, sanam
winadadeba yvelasTvis misaRebi ar gaxdeba. miRebuli gadawyvetileba
xSirad `mesame gzaa~, raRac saSualo `TeTrsa~ da `Savs~ Soris.
7. Tu dro iwureba da aravis surs sakuTari poziciis daTmoba,
organizatorma SeiZleba:
_ Caataros xelis aweviT xmis micemis procedura;
_ sTxovos gansxvavebuli azris mqoneT, �gverdze gadgnen�;
_ sTxovos momxsenebels, ukan gamoixmos winadadeba;
_ SeuTanxmdes jgufs drois gaxangrZlivebis Sesaxeb;
_ gadaugzavnos winadadeba qvejgufs;
_ Caataros kenWisyra, romelic 75%-dan 90%-mde umravlesobis
xmas moiTxovs.
bolos, organizatori mkafiod Camoayalibebs Sedegs. imisTvis, rom konsen-
susis miRwevis procesi sworad warimarTos, yvelam unda gaiTavisos `ka-
nonieri mosazrebebis~ mniSvneloba. es winadadebebis savaraudo Sedegebia,
romlebmac SeiZleba ukugavlena iqonios organizaciaze, an romlebic
ewinaaRmdegebian jgufis mizansa da Rirebulebebs. konsensusis miRwevis
procesi arasworad warimarTeba, Tu mosazrebebis safuZveli gaxdeba pi-
radi interesebi, skolis xelmZRvanelobasTan arsebuli daZabuloba, kon-
fliqtebi, undobloba da sxva piradi faqtorebis gamoZaxili.
ndoba konsensusis miRwevis winapirobaa.
organizatoroba
organizatoris funqciaa, daexmaros jgufs muSaobaSi. kargi organizatori
uzrunvelyofs problemis ganxilvis procesSi jgufis efeqtian muSaobas.
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 55
Tu Tqven aiRebT organizatoris funqcias, usaTuod neitraluri unda
iyoT. aucilebelia:
Tvalyuri adevnoT jgufis ganwyobas
Tu monawileebi uyuradRebod arian, unda daaCqaroT Sexvedris tempi. Tu
daZabuloba SeimCneva gauxmovanebeli SeuTanxmeblobis gamo, unda
uzrunvelyoT SfoTis safuZvlis gaJRereba.
dasvaT iseTi SekiTxvebi, romlebic ar moiTxoven pasuxs
_ `hos~ an `aras~
mag.: `Cans, rom am sakiTxis mogvareba problemaa. rogor fiqrobT, ra unda
movimoqmedoT?~
SeajameT sxvebis mier naTqvami
magaliTad, SeiZleba ase daiwyoT: �rogorc Cans, Cven SevTanxmdiT, rom...�
uzrunvelyaviT yvelasaTvis sakuTari azris gamoTqmis SesaZlebloba
erT-erTi gza imisTvis, rom uiniciativo adamianebmac SeZlon sakuTari
mosazrebis gamoTqma, aris mrgvali magidis mowyoba, rodesac wreze
msxdomTagan yvela saTiTaod gamoTqvams Tavis azrs ramdenime wuTis
ganmavlobaSi.
mouxmeT iumors
amiT gaaneitralebT gamZafrebul situacias da Tavidan aicilebT ararse-
biT msjelobas.
iswavleT rTuli situaciebidan gamosvla
afeTqebebi
rodesac ori monawile cxare polemikaSi erTveba, SeajameT TiToeulis
mier gamoTqmuli Tvalsazrisi da ganxilva kvlav mTel jgufs miandeT.
erTpirovnuli dominirebis mcdeloba
SeawyvetineT erT pirs gadaWarbebuli gamosvlebi misi monawileobis
56 nino metreveli
dafasebiT da TxovniT, rom sxva SeniSvnebi Semdgom gamoTqvas. SegiZliaT,
SeawyvetinoT Semdegi sityvebiT: «Tqven wamoWeriT Zalian bevri sakiTxi.
vinmes aqvs survili, ganavrcos romelime am sakiTxTagani?»
gameorebebi
Tu vinme erTsa da imaves bevrjer imeorebs, daarwmuneT igi, rom misi
mosazreba dafiqsirebuli da miRebulia.
gamomsvlelisTvis sityvis CamorTmevis mcdeloba
Tu vinme cdilobs, saubari Seawyvetinos gamomsvlels, maSinve CaerieT:
`moiTmineT, modiT, mivceT saSualeba q-ns/b-ns azri bolomde
gamoTqvas~. pirovnebas, romelic sxvas xSirad awyvetinebs saubars
SegiZliaT sTxovoT Sexvedris `mdivnobis~ anu Camweris movaleobis
Sesruleba.
mudmivi kritika
rTul sakiTxebze uaryofiTi azris dafiqsirebisas, ar dauSvaT fuWi
msjeloba. kritikulad gamomsvlel pirovnebas, realisturi miznebis
dasaxva sTxoveT.
aqve kidev erTxel aRvniSnavT, rom organizatoris erTaderTi daniSnuleba
Sexvedris msvlelobis efeqturad warmarTvaa. ase rom, mas ar gaaCnia sxva
wevrebze meti ufleba.
Sexvedris bolos CaatareT wriuli gamokiTxva
mTeli jgufis swrafi gamokiTxva monawileebs im sakiTxebze saubris Se-
saZleblobas aZlevs, romlebic ar iyo Setanili Sexvedris ganrigSi. garda
amisa, wriuli gamokiTxvis gamoyeneba Sexvedris Sesafasebladac SeiZleba.
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 57
amgvarad, Cven gavecaniT `monawileobiTi biujetirebis~ arss,
daniSnulebas da misi uzrunvelyofis saSualebebs. ganvixi-
leT biujetirebis etapebi, strategiuli dagegmvis elemen-
tebi, biujetis xarjebisa da Semosavlebis erTmaneTTan Sesa-
bamisobis uzrunvelyofis saSualebebi da meTodika. Semdeg
ki, Tanamonawileobis ufro efeqtianad organizebisa da uz-
runvelyofisaTvis, gavecaniT sxvebis mdidar gamocdilebaze
dafuZnebul rCevebs
mkiTxvelisaTvis albaT ukve naTeli gaxda, rom `monawileobi-
Ti biujetirebis~ pirveli wlebi gansakuTrebiT did Zalis-
xmevas da energias moiTxovs sazogadoebisagan, skolis sameur-
veo sabWos wevrebisgan, misi direqtorisa da administraci-
isgan. rogorc davinaxeT, Tanamonawileobis uzrunvelyofas
ganapirobebs skolis saqmianobiT dainteresebuli yvela piris
maqsimaluri CarTva skolis strategiuli gegmis Sedgenasa da
mis ganxorcielebaSi. imaSic davrwmundiT, rom swored mona-
wileobis uzrunvelyofa aris skolis saxsrebis da, Sesabami-
sad, misi saqmianobis maqsimalurad efeqturad warmarTvis
garanti. es imitom xdeba, rom erTi mxriv, strategiuli da-
gegmva da biujetis Semosavlebisa da xarjebis realisturad
Camoyalibeba monawileobis gareSe SeuZlebelia, xolo meore
mxriv, `monawileobiTi biujetirebis~ saboloo mizani moswav-
lisTvis, mSoblisTvis, maswavleblisTvis, direqtorisTvis
Tu skolis saqmianobis sxva nebismieri gulSematkivari piris-
Tvis saocnebo skolis aSenebaa. amdenad, sruliad naTelia,
rom skolis ganviTareba pirdapir aris damokidebuli skolis
TanamSromelTa aqtiurobaze, rom maTi saqmianobis dagegmvaSi
daskvna
58 nino metreveli
maqsimalurad iqnas CarTuli dainteresebuli sazogadoeba, radgan am uka-
nasknelis monawileobis gareSe verc saqmianobis dagegmvisa da verc
dasaxuli miznebis ganxorcielebis procesi gamWvirvale da aqedan gamom-
dinare, srulyofili ver iqneba.
amgvarad, monawileoba da gamWvirvaloba urTierTSemavsebeli da urTi-
erTgamaZlierebeli meqanizmebia, romlebic aumjobesebs biujetirebis
saboloo Sedegebs: 26 gamWvirvaloba aris sazogadoebrivi diskusiisa da
monawileobis winapiroba, romelic TavisTavad moiTxovs ufro met infor-
macias da maSasadame, mravali monawilis CarTulobas.
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 59
strategiuli dagegmva _ procesi, romlis meSveobiTac skola
gansazRvravs da ganixilavs mniSvnelovan organizaciul sa-
kiTxebs, aanalizebs garemos, adgens prioritetebs da garkve-
uli vadiT (3-5 wliT) gegmavs skolis momaval saqmianobas.
gare/Sida Sefaseba _ aris im sakvanZo faqtorebis Sefaseba,
romlebic zemoqmedeben skolis miznebisa da misiis Camoyali-
bebaze da maTi Sesrulebis warmatebaze. gamovlenili tenden-
ciebis, pirobebis, SesaZleblobebisa da winaaRmdegobebis de-
taluri Sefaseba gansazRvravs strategiuli gegmis TiTo-
euli elementis warmatebas. mniSvnelovan gare faqtorebSi
SesaZloa Sediodes ekonomikuri pirobebi, mosaxleobis ra-
odenobrivi cvlileba, teqnologiuri progresi, geografi-
uli da/an sakanonmdeblo cvlilebebi. sakvanZo Sida faqto-
rebSi Sedis marTvis politika, resursebi, organizaciuli
struqtura, avtomatizacia, personali, operaciuli proce-
durebi.
prioritetuli sakiTxebi _ aris fundamenturi sirTuleebi,
romlebic pirdapir zemoqmedeben skolis saqmianobaze. pri-
oritetul sakiTxebSi SesaZloa aisaxos skolaSi da/an mis sa-
mizne jgufebSi xangrZlivad arsebuli problemebi; agreTve
iseTi movlenebi, romlebsac SeuZlia mniSvnelovani gavlena
iqonios rogorc skolaze, aseve mis samizne auditoriaze.
misia aris skolis daniSnuleba da arsebobis mizezi. misia
xsnis, Tu ra funqciebs asrulebs skola, rogor asrulebs am
funqciebs da vis emsaxureba is.
ZiriTadi cnebebisganmartebebi
60 nino metreveli
strategiuli xedva aris ganacxadi, romelic aRwers skolisaTvis opti-
malurad sasurvel momavals. esaa is Sedegebi, romelTa miRwevac surs
skolas. xedva moicavs skolis im maxasiaTeblebs, romlebic aucilebelia
am Sedegebis misaRwevad. strategiuli xedvis ganacxadi iZleva `momavali
mimarTulebis~ gancdas da gvexmareba organizaciuli miznebis dasaxvaSi.
miznebi aris imis ganzogadebuli aRwera, Tu ris miRwevas apirebs skola
Semdegi 3-5 wlis ganmavlobaSi. miznebi orientirebulia saboloo produq-
tze, Sedegebze, arsebuli viTarebis gaumjobesebaze. miznebi xarisxobrivi
bunebisaa.
strategiebi aris is ZiriTadi midgomebi an meTodebi, romlebic gamoiye-
neba dasaxuli miznebis misaRwevad da konkretuli problemebis mosagva-
reblad. strategiebi erTgvari xidia strategiul gegmaSi asaxul miznebsa
da yovelwliur samoqmedo gegmaSi asaxul amocanebs Soris.
amocanebi aris konkretuli da gazomvadi formulireba imisa, Tu ra gakeT-
deba miznis misaRwevad erTi garkveuli periodis ganmavlobaSi. amocana
pasuxobs Semdeg kiTxvebs: vin? ras gaakeTebs? ra vadaSi? ra fasad? rogor
gaizomeba amocanis Sesrulebis xarisxi?
samoqmedo gegma aris amocanebis Sesrulebis detaluri aRwera. amocanis
Sesrulebis gzaze arsebuli davalebebis nusxa moicavs samuSaos da mate-
rialuri resursebis ganawilebas, Sesrulebis vadebs. ufro advilad mar-
Tvis da koordinaciis mizniT moqmedebaTa gegma anawevrebs amocanas mcire
segmentebad. amocanebi da maTi Tanmxlebi samoqmedo gegmebi zogjer
moixsenieba, rogorc operaciuli gegma an `Sesrulebis gegma~.
samoqmedo garemo _ skolis gareT arsebuli elementebisa da Zalebis is
erTobliobaa, romlebic zemoqmedeben skolaze. samoqmedo garemo SesaZ-
loa moicavdes mTavrobas, biznes organizaciebs, donorebs, kulturul
da teqnologiur inovaciebs, religiur, socialur da saganmanaTleblo
dawesebulebebs.
inflacia _ fasebis saerTo donis zrda, ris gamoc fuli ufasurdeba, anu
misi erTi erTeuliT ufro naklebi produqtis yidva xdeba SesaZlebeli.
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 61
skolis xedvis formulireba
strategiuli dagegmva, rogorc wesi, moicavs xedvis formu-
lirebas. xedva aris skolis saukeTeso, idealuri momavlis
suraTi. is SeiZleba warmovidginoT, rogorc ganacxadi gansa-
xorcielebeli ocnebis Sesaxeb. xedva skolis yvela TanamS-
romlis ambicias unda akmayofilebdes.
mniSvnelovania, rom xedvas iziarebdes skolis saqmianobiT
dainteresebuli piri. amdenad, xedva ar unda iyos adamianebi-
saTvis Tavsmoxveuli ideebis nakrebi. piriqiT, is unda Camo-
yalibdes, ganimartos, gaziarebul da miRebul iqnas yvela im
piris mier, vinc pasuxismgebelia mis ganxorcielebaze.
xedvis magaliTebi
`xelovnebis centri gaxdeba humanitaruli ganaTlebis miRebis
msurvel moqalaqeTa upirvelesi arCevani~.
`moZraoba TemebSi cxovrebis donis amaRlebisa da gaumjobe-
sebisaTvis kidev ufro gafarTovdeba. Cveni organizacia am
moZraobis monawile da aRiarebuli lideri iqneba~.
skolis misiis formulireba
maSin, rodesac skolis xedva misi momavlis zogad suraTs
danarTi Iskolis xedva da misia
62 nino metreveli
xatavs, skolis misia ufro praqtikulia da zustad aRwers organizaciis
daniSnulebas, misi arsebobis mTavar mizezs. misia skolis savizito bara-
Tia. amitom adamianebi, romlebsac ainteresebT informacia skolis Sesaxeb,
pirvel rigSi, mis misias ecnobian. misiaSi gadmocemulia: 1) ris miRwevas
cdilobs skola (ratom varsebobT?); 2) vis vemsaxurebiT? 3) ra momsaxure-
bas veweviT da rogor, ra gzebiT?
sazogadod, misia unda pasuxobdes Semdeg kiTxvebs:
ra aris is problema an saWiroeba, romlis gadaWrasac cdilobs
skola?
raSi mdgomareobs Tqveni skolis unikaluroba?
vin aris Tqveni saqmianobis ZiriTadi momxmarebeli?
misiis umTavresi Tviseba misi sicxadea. misiis naTeli da martivi ganacxadi
adasturebs, rom skolam kargad icis, ra mimarTulebiT unda ganviTardes.
iseve rogorc xedvas, misiasac skolis yvela wevri unda iziarebdes da
mxars uWerdes. amitom mniSvnelovania, rom misia SeimuSavos damgegmavma
jgufma sruli SemadgenlobiT; esaa misiisadmi maTi erTgulebisa da
rwmenis upirvelesi sawindari. garda amisa, gamokvleva da praqtikuli
gamocdileba gviCvenebs, rom rac ufro meti adamiani erkveva organizaciis
misiaSi, miT ufro maRalia misi Sesrulebis albaToba.27
kargad formulirebuli misia
iZleva mimarTulebas;
lakonuri da damajerebelia;
advilad gasagebia da misi gadmocema skolis
yvela TanamSromels SeuZlia;
aZlierebs adamianebis motivacias da aerTianebs maT saerTo
miznis irgvliv;
gansazRvravs skolis umTavres daniSnulebas;
gamoxatavs skolis faseulobebs.
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 63
misiis magaliTebi
`goris TviTdaxmarebis asociacia, romelic 1997 wels daarsda, adgilob-
rivi arasamewarmeo organizaciaa. misi misiaa adgilobrivi mosaxleobis
cxovrebis donis gaumjobeseba TviTdaxmarebis koncefciis populariza-
ciis gziT.~
`qalTa daxmarebis centri~ uzrunvelyofs ufaso samedicino momsaxu-
rebas im qalebisTvis, romlebsac aseTi momsaxurebis miRebis SesaZleb-
lobebi SezRuduli aqvT. centris programebi iqmneba yvelaze gaWirvebuli
qalebis dasaxmareblad, maTTvis, vinc siRatakis zRvarze cxovrobs da/an
Zaladobis msxverpli gaxda.~
`rogorc sazogadoebrivi da kvleviTi dawesebuleba, vaSingtonis saxel-
mwifo universiteti aZlierebs inteleqtualur, SemoqmedebiT da praqti-
kul SesaZleblobebs im adamianebSi, dawesebulebebsa Tu TemebSi, rom-
lebsac is emsaxureba swavlis, kvlevebisa da dasaqmebis waxaliseba-xel-
Sewyobis gziT.~
64 nino metreveli
1 Wampler Brian (2000) A Guide to Participatory Budgeting.2 iqve, gv. 23 iqve, gv.34 Education Sector Strategy Note (1998) Report of the Education
Sector Mission. Human Development Unit (ECSHD), Europe and
Central Asia Region. The World Bank. November.5 Wampler Brian (2000) A Guide to Participatory Budgeting.6 Blazek J. (1996) Financial Planning for Nonprofit Organizations.
New York: John Wiley and Sons, Inc; pp. 66-69.7 iqve, gv. 70.8 Folscher A., Krafchik W., Shapiro I (2000) Transparency and
participation in the Budget Process: Sauth Africa – A Country
Report. IDASA – Budget Information Service and th eiNternational
Budget Project. December; p. 5.9 Cofie-Agama J. (2001) Participatory Budgeting:Opening Decision
Making Society. Africal Local Government Action Forum Session
N8. April 6; p. 2.10 Mrshall G. (2000) What is Organizing?; Wampler B.(2000) A Guide
to Participatory Budgeting.11 Avritzer L. (2000) Public Deliberation at the Local Level: articipatory
Budjeting in Brazil. Paper presented at the Experiments for
Deliberative Democracy Conference, Madison, Wisconsin,
January 13-16.12 Participatory Approaches in Budgeting and Public Expenditure
Management. Case study 2: Porto Alegre, Brazil. The World Bank.13 Cofie-Agama J. (2001) Participatory Budgeting:Opening Decision
Making Society. Africal Local Government Action Forum Session
N8. April 6. p. 4.
SeniSvnebi
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 65
14 strategiuli dagegmva arasamewarmeo organizaciebisaTvis (2004)
saqarTvelos strategiuli kvlevebisa da ganviTarebis centri. Tbilisi15 iqve16 Dobson C. (ed) (2003) The Citizens Handbook; A Guide to Building Community
in Vancouver. Vancouver Citizens Committee. Last updated July 5.; Ganz
Marshall (2000) What is Organizing?17 Wampler B. (2000) A Guide to Participatory Budgeting; p. 14.18 ix. danarTi I misiisa da xedvis gansazRvrebis Sesaxeb.19 strategiuli dagegmva arasamewarmeo organizaciebisaTvis (2004)
saqarTvelos strategiuli kvlevebisa da ganviTarebis centri.
Tbilisi.20 iqve21 iqve22
iqve23 Blazek J. (1996) Financial Planning for Nonprofit Organizations. New York:
John Wiley and Sons, Inc;24 iqve, gv. 88.25 Notes on Consensus Decision-Making – A review of practical methods for
making consensus work as a decision making process. In A Manual for Group
Facilitators (1977).24
Folscher A., Krafchik W., Shapiro I. (2000) Transparency and participation in
the Budget Process: Sauth Africa – A Country Report. IDASA – Budget
Information Service and th eiNternational Budget Project. December.25
strategiuli dagegmva arasamewarmeo organizaciebisaTvis (2004)
saqarTvelos strategiuli kvlevebisa da ganviTarebis centri.
Tbilisi.
66 nino metreveli
1. Avritzer L. (2000) Public Deliberation at the Local Level:
Participatory Budjeting in Brazil. Paper presented at the
Experiments for Deliberative Democracy Conference, Madison,
Wisconsin, January 13-16.
2. Blazek J. (1996) Financial Planning for Nonprofit Organizations.
Blazek and Vetterling, LLP;
3. Cofie-Agama J. (2001) Participatory Budgeting:Opening Decision
Making Society. Africal Local Government Action Forum Session
N8. April 6.
4. Dobson C. (ed) (2003) The Citizens Handbook; A Guide to
Building Community in Vancouver. Vancouver Citizens
Committee. Last updated July 5;
5. Education Sector Strategy Note (1998) Report of the Education
Sector Mission. Human Development Unit (ECSHD), Europe and
Central Asia Region. The World Bank. November;
6. Folscher A., Krafchik W., Shapiro I. (2000) Transparency and
participation in the Budget Process: Sauth Africa – A Country
Report. IDASA – Budget Information Service and the international
Budget Project. December;
7. Marshall G. (2000) What is Organizing?
gamoyenebuliliteraturuli
monawileobiTibiujetireba
skolebSi 67
8. Notes on Consensus Decision-Making – A review of practical methods for
making consensus work as a decision making process (1977) in A Manual
for Group Facilitators
9. Participatory Approaches in Budgeting and Public Expenditure Management.
Case study 2: Porto Alegre, Brazil. The World Bank.
10. Wampler B.(2000) A Guide to Participatory Budgeting.
11. strategiuli dagegmva arasamewarmeo organizaciebisaTvis (2004)
saqarTvelos strategiuli kvlevebisa da ganviTarebis centri. Tbilisi
68 nino metreveli
Recommended