View
11
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
İç Kontrolün Değerlendirilmesinde Dış
Denetimin Rolü
İç Kontrolün Değerlendirilmesinde Dış
Denetimin Rolü
Abdullah ALTINTAŞSayıştay BaşdenetçisiAbdullah ALTINTAŞSayıştay Başdenetçisi
Denetim Nedir?
En önemli fonksiyonu güvence vermedir.
Kurumsal faaliyetlerin ve işlemlerin yasal hükümlere, bütçelere, hedeflere ve standartlara uygun olarak yürütülmesini ya da işlemesini güvence altına almak üzere incelenmesidir.
Denetim;
Ayrı bir disiplin alanıdır
Alanında uzman meslek mensupları tarafından yürütülür
Yıllık program ve stratejilere dayanır
Sistematik bir faaliyettir
Dış Denetim‐Yüksek Denetim
Dış Denetim;
Bir kurumun, kendi dışında yer alan ve kendisinden bağımsız denetim elemanlarınca yapılan denetimdir.
Yüksek Denetim ise;
Kaynağını Anayasadan alan, meslek mensuplarının Anayasal ve yasal teminatlara sahip bulunduğu ve bazı ülkelerde yargısal yetkilerle donatılmış bağımsız kuruluşlarca “parlamento adına yürütülen” denetimlerdir.
Dış Denetim‐Yüksek Denetim
Her dış denetim yüksek denetimdir, ancak her yüksek denetim dış denetim değildir.
Yüksek denetim;
Yasama, yürütme ve yargı içine alınamayan “sui generis” bir devlet faaliyetidir
Parlamento adına yapılan bir faaliyettir
Görev ve yetkileri için anayasal dayanağa sahiptir; denetimi yürütmekle görevli meslek mensuplarının Anayasal ve yasal teminatları vardır.
Fonksiyonel ve mali bağımsızlık esas unsurdur.
Kamu kaynağını kullanan denetimsiz alan bırakılmaz
Uluslararası standartlara dayalıdır
Denetim‐Teftiş
Denetim Teftiş
Sistem ve süreç odaklıdır Şikayet, birey, olay ve işlem odaklıdır
Geleceğe odaklıdır Geçmişe odaklıdır
Hesap verilebilirlik esasına dayalıdır Hesap sorulabilirlik esasına dayalıdır
Risk odaklı denetim metodolojisi uygulanır
Risk odaklılık esas alınmaz
U.Arası standartlara uygunluk temel şarttır
Geçmişe dayalı birikimler önemli rol oynar
Raporlar kamuoyuna açıklanır Raporlar ve çıktılar kamuoyu ile paylaşılmaz
Yeni Hesap Verme Sorumluluğu Anlayışı
Siyasi hesap verme sorumluluğu (Vatandaşa ve Parlamentoya)
Yönetsel hesap verme sorumluluğu
Mali hesap verme sorumluluğuPerformans hesap verme sorumluluğu
Bakanların ve üst yöneticilerin Parlamentoya hesap vermesini esas alan bir esasın kabulü
Bakanların, kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılması ile hukuki ve mali konularda Parlamentoya karşı sorumlu olması
Parlamentoda yönetim ve hesap verme sorumluluğunun görüşülmesine Bakanların ilgili üst yöneticilerle birlikte katılma zorunluluğu
Yeni Hesap Verme Sorumluluğu Anlayışı
Kamu maliyesinin en temel unsurlarından biri olan bütçe hakkınıetkin bir biçimde kullanmak (Bütçe uygulama sonuçlarını sadecerakamları onaylamak suretiyle değil. Amaç-Kaynak-Sonuçdeğerlendirmesine tabi tutmak/Sayıştayında bu bağlamda göreviniyapması koşuluyla)
Bakanların ve üst yöneticilerin yönetim ve hesap vermesorumluluğunu Stratejik plan-Bütçe-Faaliyet raporu ve diğerraporlar bağlantısı yoluyla görüşmek (Sayıştayın denetimetkinliğinin değerlendirilmesi ile birlikte)
Sayıştayın Parlamentoya rapor hazırlaması ve bu raporlarıngörüşülmesi
Parlamentonun Değiş(mey)en Rolü
Yasama organına tanınan bütçe hakkı, sadece bütçenin yapımınıdeğil, bütçenin uygulanmasının denetlenmesini de kapsamaktadır.Nitekim Anayasa Mahkemesi, 30.12.2010 günlü, E.2008/84,K.2010/121 sayılı kararında bütçe hakkını, “yasama organının, halkadına kamu gelirlerini toplama ve yine halk adına bu gelirleri harcamakonusunda yürütme organına sınırları belirleyerek yetki vermesi vesonuçlarını denetlemesi” şeklinde tanımlamıştır.
Bütçe Hakkının Etkin Kullanımı
Vatandaş
Parlamento
Hükümet
Kamu idareleri
Parlamento adına denetim yapan YDK
Bütçe Hakkının Etkin Kullanımı
Kamu mali yönetim yapısı (5018)
Denetim (TBMM + Sayıştay)
Raporlama (Sayıştay raporları)
İzleme (TBMM + Sayıştay)
Bu süreçlerin herhangi birindeki aksama sistemi (hesap vermesorumluluğu) bozacaktır.
Zorunlu Döngü
14.05.2013 12
Parlamentonun Değiş(mey)en Rolü
SAYIŞTAY
TBMM KAMU İDARELERİ
Kamu idarelerinin denetimi için etkili bir planlama
ve koordinasyon
TBMM’ye doğru, zamanında ve yeterli bilginin sağlanması
Parlamentonun Gözetim Görevi
Vatandaşların ödediği vergilerden oluşan kamu kaynaklarının yine vatandaş yararına kullanımının denetiminde, Parlamento ve Sayıştay arasında çift yönlü bir ilişki bulunmaktadır;
Parlamentolar gözetim ve denetim fonksiyonlarını Sayıştay raporlarını değerlendirdiği ve önerilerini uyguladığı ölçüde yerine getirebilecekken,
Yüksek denetim kurumları da Parlamentoyu denetim tavsiyelerinin uygulanmasını sağlayacak bir unsur olarak gördükçe etkinleşecektir.
Yüksek Denetim Kurumu‐Parlamento İlişkileri
YDK ve Parlamento İlişkilerinin Geliştirilmesi;
Parlamento, kamu kaynaklarından yapılan harcamalara ilişkin doğru, güvenilir ve zamanlı bilgiler elde edecektir.
Bakanların; kamu kaynaklarının etkili, ekonomik ve verimli kullanılması ile hukuki ve mali konularda Başbakana ve parlamentoya olan sorumluluklarının değerlendirilmesine olanak sağlanacaktır
Yüksek Denetim Kurumu‐Parlamento İlişkileri
YDK ve Parlamento İlişkilerinin Geliştirilmesi;
Üst yöneticilerin, kurumsal faaliyetlerin yürütülmesine ve kamu kaynağı kullanımlarına ilişkin Bakanlara karşı olan yükümlülüklerinin değerlendirilmesine olanak sağlanacaktır
Kamu idarelerinin etkin bir şekilde denetlenebilmesi imkanı daha saydam daha hesap verebilir ve daha demokratik bir kamu yönetim yapısının oluşmasına imkan verecektir
Bir yüksek denetim kurumu olan Sayıştay’ın Denetim Fonksiyonu
6085 sayılı Sayıştay Kanunu 19/12/2010 tarihinde yürürlüğe girmiştir. Uluslar arası kabul görmüş denetim
standartlarına ve 5018 sayılı Kanuna uyumludur
17/12/2011 tarihinde ise ikincil mevzuatyayımlanarak yürürlüğe girmiştir.
Yeni Sayıştay Kanununda Temel İlkeler
İşlem tabanlı denetim yerine (uluslararası
standartlar temelinde) sistem tabanlı ve risk odaklı
bir denetim anlayışı
Hata bulmaya odaklanma yerine hata olmasını
önleyen, tespit eden ve düzelten kontrollerin
varlığını ve işlerliğini test eden bir denetime geçiş
Girdi ve çıktılara değil sonuçlara ve etkilere
odaklanma
İyi uygulamaları teşvik etme ve raporlama
Kamuda hesap verebilirliği ve saydamlığı teşvik
etme
Yeni Sayıştay Kanununda Temel İlkelerHer türlü kamu kaynağının elde edilmesi ve kullanılmasında
görevli ve yetkili olanlar; kaynakların etkili, ekonomik, verimlive hukuka uygun olarak elde edilmesinden, kullanılmasından,muhasebeleştirilmesinden, raporlanmasından ve kötüyekullanılmaması için gerekli önlemlerin alınmasındansorumludur. Bu sorumluluğun yerine getirilip getirilmediğiTBMM’ye sunulacak Sayıştay raporlarında belirtilir. ... “(6085/ md: 7-2)
“Denetim; kamu idarelerinin hesap, mali işlem ve faaliyetleriile iç kontrol sistemlerinin incelenmesi ve kaynakların etkili,ekonomik, verimli ve hukuka uygun olarak kullanılmasınındeğerlendirilmesidir.” (6085/ md: 35-1-(a))
Sayıştay Denetim Türleri
Düzenlilik DenetimiMali DenetimUygunluk Denetimi
Performans Denetimi
Etkililik, Ekonomiklik ve Verimlilik Denetimi
Düzenlilik Denetimi Kamu idarelerinin gelir, gider, mal ile diğer hesap
ve işlemlerinin hukuka uygunluğu tespit edilir.
Kamu idarelerinin mali rapor ve tabloları değerlendirilerek bunların doğruluğu ve güvenilirliği hakkında görüş bildirilir.
Kamu idarelerinin mali tablolarına ilişkin güvence temel olarak iki yolla elde edilir:
a-İç kontrollerden(İç Kontrol Güvencesi)
b-Hesap ve İşlemlerin İncelenmesinden
Mali yönetim ve iç kontrol sistemleri değerlendirilir.
Performans Denetimi
Hesap verme sorumluluğu çerçevesinde idarelerce belirlenen hedef ve göstergeler ile ilgili olarak faaliyet sonuçlarının ölçülmesi, performans denetimlerinin kapsamıdır.
Bu bağlamda;
Stratejik plan
Performans programı
Performans esaslı bütçe
ile ilgili hazırlık çalışmaları, uygulamalar, hedef vegöstergelerin izleme ve değerlendirme çalışmalarıincelenir.
Sayıştayca Hazırlanan Raporlar
Genel Uygunluk Bildirimi Dış Denetim Genel Değerlendirme Raporu Faaliyet Genel Değerlendirme Raporu Mali İstatistikleri Değerlendirme Raporu KİT Raporları Diğer Raporlar
İç Kontrol ve Sayıştay Denetimi
İç Kontrol Nedir?
İç kontrol, idarenin amaçlarının gerçekleştirilmesine yönelikbir yönetim aracıdır.
İdarelerin amaç ve hedeflerini gerçekleştirmek için aldıklarıtüm kararlar ve yaptıkları tüm uygulamalar iç kontrolüoluşturmaktadır. Yani iç kontrol sadece kontrol yapanları değilüst yöneticiden en alt kademe çalışana kadar tümpersonelin rol aldığı bir süreci ifade etmektedir.
İç Kontrol ve Sayıştay Denetimi
İç Kontrolün Amaçları
İdarenin amaçlarının gerçekleşmesi için kaynakların etkin,etkili ve verimli kullanılmasını,Kanun, tüzük gibi dış kurallara ve yönetimin politikalarınauyumun sağlanmasını,Varlık ve bilginin güvenliğinin sağlanmasını,Yolsuzlukların ve hataların ortaya çıkarılması ve önlenmesini,Muhasebe kayıtlarının kalitesinin, mali bilgi ve yönetimbilgisinin güvenilir ve zamanında üretilmesini sağlamaktır.
İç Kontrol ve Sayıştay Denetimi
İç Kontrol
İç kontrol tüm personelin sorumluluğu altında gerçekleştirilen bir sistemdir.
İç kontrol bir süreçtir. İç kontrol hedeflerin elde edilmesine yöneliktir. Bir amaca
götüren bir araçtır, kendisi bir amaç değildir. İç kontrol, kişilerce uygulanır. Kuruluştaki herkes iç kontrol
sisteminden sorumludur. İç kontrol sadece politika el kitapları ve formlardan ibaret
değildir, aynı zamanda bir kuruluşta her düzeydeki kişileri de içerir.
Üst Yönetici
Mali Hizmetler Birimi İç Denetim
Birimi
Harcama Birimi
Yönetim sorumluluğuna dayalı mali yönetim ve kontrol Fonksiyonel olarak bağımsıziç denetim
HarcamaBirimi
Harcama Birimi
Bakan
İç Kontrol
Gerçekleştirme görevlisi
Gerçekleştirme görevlisi
Gerçekleştirme görevlisi
Muhasebe Birimi
Ön mali kontrol
Yönetim sorumluluğuna dayalı mali yönetim ve kontrol ile fonksiyonel olarak bağımsız iç denetim idaredeki iç kontrol sistemini oluşturmaktadır.
İç Kontrol ve Sayıştay Denetimi
COSO modelinde iç kontrolün unsurları;1-kontrol ortamı, 2-risk değerlendirme,3-kontrol faaliyetleri, 4-bilgi ve iletişim 5-izleme.
İç Kontrol ve Sayıştay Denetimi
Kontrol Ortamı İç kontrol sisteminin kurulabilmesi için uygun bir kontrol
ortamının varlığı gerekmektedir. Kontrol ortamı; iç kontrolün temel unsurudur, iç
kontrolün başarılı ya da başarısız olması, iç kontrolsürecinin yer aldığı kontrol ortamına bağlıdır.
Kontrol ortamı, kurumun iş görme biçimini ifade eder. İç kontrolün gerçekleştirilmesinde en önemli rolü
çalışanlar oynadığı için, kurum bünyesindeki her bireyinsorumluluklarını ve yetkilerinin sınırını iyi bilmesigerekmektedir.
Çalışanlar, kişisel ve mesleki dürüstlüğü, etik değerlerisürdürüp sergilemek ve yürürlükteki davranış kurallarınaher zaman uymak durumundadır.
Yönetim ve çalışanların, iç kontrole yönelik pozitif vedestekleyici bir ortam oluşturması ve sürdürmesi büyükönem taşımaktadır.
İç Kontrol ve Sayıştay Denetimi
Risk Değerlendirme Risk değerlendirme; idarenin belirlenen amaç ve hedeflere
ulaşmasını engelleyen iç ve dış kaynaklı risklerinbelirlenmesi, tanımlanması ve analiz edilmesi, gerekliönlemlerin alınması mekanizmalarını içermektedir.
İç kontrol faaliyeti risk esaslı olarak gerçekleştirilmelidir. Buna göre sistemin zayıf ve güçlü yönlerine ilişkin olarak
analiz yapılması, risk alanlarının belirlenmesi ve kontrolfaaliyetlerinin bu alanlarda yoğunlaştırılmasıgerekmektedir.
Risk değerlendirmesi değişen koşulları devamlı takip ederekfırsatları, riskleri tespit ve analiz etmek ve koşullarındeğişmesine bağlı olarak meydana gelen risklerle başaçıkabilmek üzere iç kontrolde sürekli değişiklik yapmayıifade eder.
İç Kontrol ve Sayıştay Denetimi
Kontrol Faaliyetleri Kontrol faaliyetleri; kurumun amaçlarına ulaşmasına yönelik
risklerle başa çıkmak ve kurumun hedeflerinigerçekleştirmek üzere idarenin tüm birimlerinde ve herseviyede uygulamaya konulan politikalar ve prosedürlerdir.
Kontrol faaliyetleri, idarenin hedefleriningerçekleştirilmesi amacıyla risklerin belirlenmesi içingerekli önlemlerin alınmasını sağlamaya yardımcı olur.
Kontrol faaliyetleri; önleyici, tespit edici ve düzelticiolmalıdır.
Kontrol faaliyetleri kurumun bütün kademelerine vefaaliyetlerine yayılmalıdır.
Yetkilendirme, onay, tasdik, mutabakat, işlemlerinperformansının değerlendirilmesi, varlık ve bilginingüvenliği, görevler ayrılığı ilkesi gibi konularıkapsamaktadır.
İç Kontrol ve Sayıştay Denetimi
Kontrol Faaliyetleri Bilgi ve İletişim; Etkin bir iç kontrol sistemi kurmak ve
kurumun hedeflerini gerçekleştirmek için bir kurumunbütün kademelerinde bilgiye ihtiyaç duyulur.
Çalışanların sorumluluklarını yerine getirebilmeleri için içkontrolle ilgili bilgiler anında kaydedilmeli, sınıflandırılmalıve personele duyurulmalıdır.
Güvenilir ve uygun bilgilerin sağlanabilmesi için işlemlerinanında kaydedilmesi ve düzgün biçimde sınıflandırılmasıgerekmektedir.
İdarenin bilgi sistemi, iş ve işlemlerin yürütülmesi vekontrol edilmesini sağlayan faaliyetleri ve mevzuatauygunluk ile ilgili bilgileri kapsamaktadır.
Gerekli bilgi, kişilerin sorumluluklarını yerinegetirebilmelerini sağlayacak anda ve uygun şekildebelirlenmeli, elde edilmeli ve iletilmelidir.
Bilgi sistemleri, idarenin çalışmasını ve kontrol edilmesinisağlayacak mali ve mali olmayan bilgiyi içeren raporlarhazırlarlar.
İç Kontrol ve Sayıştay Denetimi
İzleme İzleme: iç kontrol faaliyetinin belirli zaman aralıklarıyla
kalitesinin, kontrollerin tasarımı ve işleyişinin ve alınmasıgereken önlemlerin değerlendirilmesinden oluşan süreçtir.
İç kontrol sisteminin, değişen hedeflere, ortama,kaynaklara ve risklere ayak uydurabilmesi için yönetimtarafından değerlendirilmesi gerekmektedir.
İç kontrol sistemi üst yöneticiler tarafından izlenir, gerekliönlemler alınır. Bu gözlemler sonucunda raporlar hazırlanır.
SGB lerin iç kontrol ile ilgili yükümlülüklerinin değerlendirilmesi
İç kontrol düzenlemeleri ve iç kontrol sisteminin işleyişi ile ilgiliyapılan değerlendirmeler
İç kontrol uygulamaları hakkında üst yönetici ve harcamayetkililerine yapılan danışmanlık hizmetleri
Bütçe kesin hesabının hazırlanması süreci Gelir tahakkuk ve tahsilat işlemleri süreci Taşınır ve taşınmaz mal icmal işlemleri İç kontrolün kamu idaresinde kurulmasını sağlamak üzere
harcama birimlerinde yapılacak çalışmalar ile ilgilikoordinasyon görevinin nasıl gerçekleştiği ve etkisi
Risk analizi çalışmalarındaki rolü Amaçlar ile sonuçlar arasında kıyas yapılıp yapılmadığı ve
farklılık var ise bu farklılığı giderici ve etkililiği artırıcı tedbirlerönerilip önerilmediği
Alacak takip işlemleri ile ilgili görevlerin yerine getirilipgetirilmediği, etkin bir alacak takip sisteminin varlığı
SGB lerin iç kontrol ile ilgili yükümlülüklerinin değerlendirilmesi
İç ve dış denetim raporlarını izleme görevinin yerinegetirilmesi
Kontrollerin elektronik ortamda yapılmasını sağlamak üzerekamu idaresi faaliyetlerinin otomasyon sistemlerineaktarılması çalışmaları konusunda yapılanlar
Kontrol ortamının oluşturulmasını ve kontrol faaliyetlerininetkin olarak uygulanmasını sağlamak üzere yapılan eğitim veseminer faaliyetleri
Hesaplar bazında iç kontrol ile ilgili yükümlülüklerinin değerlendirilmesi
Amaç ve Hedeflere ulaşmayı engelleyici risklerin hesapalanı bazında tespiti ve değerlendirilmesi.
Hesap alanı bazında riskleri engelleyici kontrollerin testedilmesi.
Elde edilen verilerden denetimin kapsam ve zamanına ilişkinyargılar elde edilmesi.
Bir bütün olarak iç kontrol zayıflıklarının raporlanması. Geliştirici öneriler sunulması. İyi uygulama örneklerinin öne çıkarılması. İç kontrol sistemine ilişkin görüş verilmesi.
Sayıştayca Verilecek Görüşler
Niteliksiz Denetim Görüşü: (Eğer mali tablolar önemli hataiçermiyorsa)
Nitelikli Denetim Görüşü: (Eğer mali tablolar önemli malitablo yanlışı içeriyorsa)
Olumsuz Görüş: (Eğer mali tablolar yasal olmayan işlemleriiçeriyorsa, bu işlemler önemliliği büyük oranda aşmışsa, açıkbir şekilde muhasebe politikalarına aykırılık teşkil ediyorsa)
Görüş vermekten Kaçınma: (İlişkili belgeler ve kanıtlaryeterli değilse, muhasebe kayıtlarında önemli eksikliklervarsa, kurum usule uygun düzenlenmiş mali tabloçıkaramıyorsa…)
Recommended