01 US MOODLE

УПРАВУВАЊЕ СО СИСТЕМИ

ПРОФ. D-R RISTE TEMJANOVSKI

PREDAVAWA PO PREDMETOT

2

УПРАВУВАЊЕ СО СИСТЕМИ

СИСТЕМ

УПРАВУВА

3

УПРАВУВАЊЕ СО СИСТЕМИ

ГЛАВНА ЗАДАЧА НА ПРЕДМЕТОТ:

ШТО СЕ СИСТЕМИ?

4

ДЕФИНИЦИЈА НА УПРАВУВАЊЕ

УПРАВУВАЊЕ Е

НАСОЧУВАЊЕ НА

СИСТЕМИТЕ КОН

ОДНАПРЕД УТВРДЕНИ

ЦЕЛИ

Поимот управување има различни толкувања во

различни земји

Во англосаксонските земји и литература се врзува за

управување со одредени нешта и раководење

Во нашиот јазик управувањето е повеќе ориентирано на

општествените процеси кои се врзани за свесна човечка

активност и насочени кон одредени цели

5

ИНТЕРДИЦИПЛИНАРЕН ПРИСТАП ВО

ПРОУЧУВАЊЕТО НА СИСТЕМИТЕ

Историјата на системската наука и

кибернетиката е поврзана е со имињата

Norbert Winner, Ludwig von

Bertalanffy, Ross Ashby

Секој од нив даде придонес во развивањето на таков

научен и методолошки пристап кој е соодветен на се

поголеми и посложени предизвици во реалниот живот.

6

ИНТЕРДИЦИПЛИНАРЕН ПРИСТАП ВО

ПРОУЧУВАЊЕТО НА СИСТЕМИТЕ

НАУКИТЕ КОИ СЕ ПРИМЕНУВААТ ВО

РАЗЛИЧНИ ОБЛАСТИ (ПРИРОДНИ, ТЕХНИЧКИ

И ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ), ГИ НАРЕКУВАМЕ

ИНТЕРДИЦИПЛИНАРНИ НАУКИ, А НИВНИОТ

ПРИСТАП ИНТЕРДИЦИПЛИНАРЕН ПРИСТАП

ПРЕКУ ОВОЈ ПРИСТАП СТАНА МОЖНО

ПОВРЗУВАЊЕТО НА РАЗЛИЧНИ ДИЦИПЛИНИ

ОД ВО ИСТРАЖУВАЊЕТО НА ФЕНОМЕНОТ

УПРАВУВАЊЕ

7

ИНТЕРДИЦИПЛИНАРЕН ПРИСТАП ВО

ПРОУЧУВАЊЕТО НА СИСТЕМИТЕ

Управувањето е универзален феномен

Примери:

Живите организми

Човекот како најсовршена животинска форма

(Неговиот мозок - управувањето со бројни

карактеристики на психофизичката, менталната и

интелектуалната способност на човекот)

Техничките системи создадени од човекот (современи

машини, компјутери, авиони)

8

ИНТЕРДИЦИПЛИНАРЕН ПРИСТАП ВО

ПРОУЧУВАЊЕТО НА СИСТЕМИТЕ

Сите системи, и општествени и економските

опстојуваат и се развиваат благодарение на

нивните системи на управување.

Кој и да било организиран систем во кој човекот е

креатор на негово движење и развој, не може да се

приспособува и одржува без информации, без

организирање, регулирање, комуницирање, контролирање т.е. без управување.

9

ИНТЕРДИЦИПЛИНАРЕН ПРИСТАП ВО

ПРОУЧУВАЊЕТО НА СИСТЕМИТЕ

Во сите овие системи, без разлика на

кој свет припаѓаат, иманентен е

еден општ управувачки механизам

кој им дава способност да

опстанат, да го водат и регулираат

своето однесување и да се

развиваат во опкружувањето кое

постојано се менува.

Системско-кибернетскиот

пристап прави голем чекор напред во истражувањето на овој општ управувачки механизам

10

ИНТЕРДИЦИПЛИНАРЕН ПРИСТАП ВО

ПРОУЧУВАЊЕТО НА СИСТЕМИТЕ

ПАРАДОКСАЛНО - НО II СВЕТСКА ВОЈНА

ПРЕТСТАВУВА ПРЕДИЗВИК ЗА РЕАЛИЗАЦИЈА

НА СИСТЕМСКО-КИБЕРНЕТСКИ ПРИСТАП ВО

ФУНКЦИЈА НА ПРОНАОЃАЊЕ ОДГОВИ НА

МНОГУ СЛОЖЕНИ ПРАШАЊА.

ОВОЈ ПЕРИОД Е КРАЈ НА МАШИНСКАТА ЕРА И

ПОЧЕТОК НА СИСТЕМСКАТА ЕРА.

11

МАШИНСКА ЕРА - ОСНОВНИ

ПОСТУЛАТИ

ОСНОВЕН МЕТОДОЛОШКИ ПРИСТАП -

АНАЛИТИЧКИ МЕТОД

ОВОЈ МЕТОД ПРЕТСТАВУВАЛ КОЧНИЦА

МЕЃУ ПОСЕБНОТО И УНИВЕРЗАЛНОТО

ДОМИНИРА ДОКТРИНА НА

РЕДУКЦИОНИЗМОТ

Класичната механика се занимаваше со причинско-

последичните односи меѓу анализираните фактори.

12

МАШИНСКА ЕРА - ОСНОВНИ

ПОСТУЛАТИ

Со механистичкиот пристап не можеа да се

опфатат мултиваријантните проблеми и

односи меѓу голем број променливи, како и

интеракциите на деловите во една целина.

Надвор од можностите за продлабочено

истражување останаа многу сложени, комплексни

проблеми од реалниот живот.

13

МАШИНСКА ЕРА - ОСНОВНИ

ПОСТУЛАТИ

Во периодот меѓу 1900-1950 год. Два пати е

зголемено вкупното човеково знаење

За само 50 год. Е откриено и напишано колку што

за 5000 години од пишаната историја на човекот

Светот станува покомплексен со проблеми чија

сложеност ја надминува моќта на постојната наука.

Науката се развиваше според модел на

специјализирана фрагментација

Специјлистите колку повеќе знаеја за нивниот

предмет на истражување, толку помалку знаеја за

областа каде припаѓа нивниот предмет или блиски

области

14

МАШИНСКА ЕРА - ОСНОВНИ

ПОСТУЛАТИ

Леонардо Да Винчи (XV век) - се занимавал

со сликарство, вајарство, геологија, механика,

инженерство

Почеток на XX век - голем пораст на знаења и со

економски и општествени прдизвици кои

наметнале сложени проблеми - нерешливи за тогаш

сепарирана или поделена

Овој период на т.н фрагментирана специјализација

- Ludwig von Bertalanffy го нарекол „светот на

хаосот„

А Kenneth Boulding - криза во науката

15

ПРЕДНОСТИ НА ИНТЕРДИЦИПЛИНАРНИОТ

ПРИСТАП ВО СИСТЕМСКАТА ЕРА

Втора половина на минатиот век - премин од

фрагментирана специјализација кон

интердисциплинарност = крај на редукцизмот во

науката

Значење на општа теорија на системи - е создаавње

можноста за глобален пристап кон сложени процеси

и појави кои ги надминуваат специјализираните

фрагменирани научни области

Norbert Wiener - математичарот не мора да има

способност да го води физиолошкиот експеримент,

но тој мора да има способност да го разбере,

сугерира, критикува

16

ПРЕДНОСТИ НА ИНТЕРДИЦИПЛИНАРНИОТ

ПРИСТАП ВО СИСТЕМСКАТА ЕРА

Ross Ashby - Вовед во кибернетика - 1956

Биолог Ludwig von Bertalanffy - творец на системска

наука - Општа теорија на системи - 1968

Реагираат на редукцизмот воочувајќи ја потребата од

обединување на науката и решавање на сложени

проблеми

Најголема заслуга Ludwig von Bertalanffy - творец на

отворените системи (не го третира биолошкиот

организам ако затворен систем на различни процеси

- туку отворен систем кој ја одржува организираноста

17

ПРЕДНОСТИ НА ИНТЕРДИЦИПЛИНАРНИОТ

ПРИСТАП ВО СИСТЕМСКАТА ЕРА

Заслуга за формирање на Друштвото на теоријата на

системите во 1954 год: биологот Ludwig von

Bertalanffy економистот Anatol Rapoport, математичар

Kenneth Boulding

Подоцна се трансформира во Друштво за општи

системски истражувања

Забрзан процес на литература од системската наука

Кибернетика, Теорија на информации, Теорија на

игри, Теорија на одлучувања = КИБЕРНЕТСКИ

СИСТЕМИ

18

ПРЕДНОСТИ НА ИНТЕРДИЦИПЛИНАРНИОТ

ПРИСТАП ВО СИСТЕМСКАТА ЕРА

Со кибернетиката и теоријата на системите во близок

сојуз е системската динамика (применета

кибернетика)

СИСТЕМСКАТА ДИНАМИКА - ПРИМЕНЕТА

КИБЕРНЕТИКА (системски пристап и вградување на

темелните поставки и техники на кибернетиката во

истражувањето на сложени динамички проблеми)

Во нејзината структура се вградени теорија на

контрола а претставува проширување на науката за

управување

19

ПРЕДНОСТИ НА ИНТЕРДИЦИПЛИНАРНИОТ

ПРИСТАП ВО СИСТЕМСКАТА ЕРА

Теорија на системи + кибернетика + системска наука

= МАТЕМАТИКА (заеднички почеток)

Теорија на

системи кибернетика Системска

динамика

Наука за

комплексно

ст математика

Примена во биолошкиот, техничкиот и општествениот свет

20

ПРЕДНОСТИ НА ИНТЕРДИЦИПЛИНАРНИОТ

ПРИСТАП ВО СИСТЕМСКАТА ЕРА

Без кибернетиката и теоријата на системите не

можеме да ги разбереме проблемите на:

економската реалност,

принципте на регулирање,

контрола,

комуницирање,

координирање

21

ПРЕДНОСТИ НА ИНТЕРДИЦИПЛИНАРНИОТ

ПРИСТАП ВО СИСТЕМСКАТА ЕРА

Без кибернетиката и теоријата на системите

не можеме да ги разбереме проблемите на:

Современиот менаџмент на дизајнирани модели

Планирање и прогнозирање

Динамичкото однесување на појавите и процесите во

економската реалност

22

ИНТЕРДИЦИПЛИНАРЕН ПРИСТАП ВО

ПРОУЧУВАЊЕТО НА СИСТЕМИТЕ

РЕЗУЛТАТИ НА СИСТЕМСКАТА ЕРА:

КОМПЈУТЕРСКИ СИСТЕМИ

ИНФОРМАЦИОНО-КОМУНИКАЦИОНИ

СИСТЕМИ

БИОТЕХНОЛОШКИ СИСТЕМИ

(НОВИ ОТКРИТИЈА, HI-TECH УРЕДИ,

ОСВОЈУВАЊЕ НА ВСЕЛЕНАТА)

23

ПРИМЕРИ ЗА ДЕФИНИРАНИОТ ПРОБЛЕМ

?

?

?

?

Major Classification Schemes

1. DDC Dewey Decimal Classification

2. LCC Library of Congress Classification

3. UDC Universal Decimal Classification

4. CC Colon Classification

Dewey Decimal Classification

Melvil Dewey - 1876

25

Dewey

Decimal

Classification

Melvil Dewey -

1876

000 Generalities 100 Philosophy and Psychology

010 Bibliography

020 Library & information sciences

030 General encyclopedic works

040 Unassigned

050 General serials & their indexes

060 General organizations & museology

070 News media, journalism, publishing

080 General collections

090 Manuscripts & rare books

110 Metaphysics

120 Epistemology, causation, humankind

130 Paranormal phenomena

140 Specific philosophical schools

150 Psychology

160 Logic

170 Ethics (moral philosophy)

180 Ancient, medieval, Oriental philosophy

190 Modern Western philosophy

200 Religion 300 Social sciences

210 Natural theology

220 Bible

230 Christian theology

240 Christian moral & devotional theology

250 Christian orders & local church

260 Christian social theology

270 Christian church history

280 Christian denominations & sects

290 Other & comparative religions

300 Sociology and anthropology

310 General statistics

320 Political science

330 Economics

340 Law

350 Public administration

360 Social services; associations

370 Education

380 Commerce, communications, transport

390 Customs, etiquette, folklore

400 Language 500 Natural sciences & mathematics

410 Linguistics

420 English & Old English

430 Germanic languages German

440 Romance languages French

450 Italian, Romanian languages

460 Spanish & Portuguese languages

470 ltalic languages, Latin

480 Hellenic languages, Classical Greek

490 Other languages

510 Mathematics

520 Astronomy & allied sciences

530 Physics

540 Chemistry & allied sciences

550 Earth sciences

560 Paleontology, paleozoology

570 Life sciences

580 Botanical sciences

590 Zoological sciences

600 Technology (Applied sciences) 700 The Arts

800 Literature & rhetoric 900 Geography & history

810 American literature

820 English & Old English literatures

830 Literatures of Germanic languages

840 Literatures of Romance languages

850 Italian, Romanian literatures

860 Spanish & Portuguese literatures

870 Italic literatures, Latin

880 Hellenic literatures, Classical Greek

890 Literatures of other languages

900 World History

910 Geography and travel

920 Biography, genealogy, insignia

930 History of the ancient world

940 General history of Europe

950 General history of Asia, Far East

960 General history of Africa

970 General history of North America

980 General history of South America

990 General history of other areas

DDC Concepts Arranged by discipline

Any specific topic can appear in any

number of disciplines

e.g., a work on ‘FAMILIES” can be classed

in a number of different disciplines.

Depending on its emphasis

600 Technology (Applied sciences)

630 Agriculture and related technologies

636 Animal husbandry

636.7 Dogs

636.8 Cats

DDC Family

173 Ethics of family relationships

241.63 Christian family ethics

296.4 Religious family rites, celebrations

304.666 Family planning

306.8 Marriage and family

616.89156 Family psychotherapy

796 Sports for family

929.2 Family histories

A. Taylor, 2000

DDC Notation

Decimal notation in Arabic numerals

much simpler than previous solutions (roman

numerals, etc.)

Number Building:

500 – Natural sciences and mathematics

510 Mathematics, 520 Astronomy, 530 Physics

530 –general works on physics, 531 classical mechanics,

532 fluid mechanics, 533 gas mechanics..

A decimal point after each 3 digits.

29

УДК

0 ОПШТО

001 НАУКА - ОПШТО

02 БИБЛИОГРАФИЈА, КАТАЛОЗИ, СПИСИ, КНИГИ

038 РЕЧНИК

1 ФИЛОЗОФИЈА

11 МЕТАФИЗИКА

159.9 ПСИХОЛОГИЈА

2 РЕЛИГИЈА, ТЕОЛОГИЈА

3 ОПШТЕСТВЕНИ НАУКИ, СТАТИСТИКА, ПРАВО, УПРАВА, ВОЕНА ВЕШТИНА, ВОСПИТУВАЊЕ, ЕТНОЛОГИЈА

30 СОЦИОЛОГИЈА, СОЦИЈАЛНИ ПРАШАЊА, СОЦИОГРАФИЈА

31 СТАТИСТИКА

33 ЕКОНОМИЈА, НАУКА ЗА ЕКОНОМИЈАТА

338.48 ТУРИЗАМ

5 МАТЕМАТИКА, ПРИРОДНИ НАУКИ

50 ОПШТО ЗА МАТЕМАТИЧКИТЕ И ПРИРОДНИТЕ НАУКИ

6 ПРИМЕНЕТИ НАУКИ, МЕДИЦИНА, ТЕХНИКА

61 МЕДИЦИНА

62 ИНЖЕНЕРСТВО, ТЕХНИКА

7 УМЕТНОСТ, УМЕТНИЧКИ ЗАНАЕТИ, ФОТОГРАФИЈА, МУЗИКА, ИГРА, СПОРТ

71

УРЕДУВАЊЕ НА ПРОСТОРОТ, РУРАЛИЗАМ, УРБАНИЗАМ, ГРАДИНАРСКА АРХИТЕКТУРА, ОБЛИКУВАЊЕ НА

ПРЕДЕЛИ

72 АРХИТЕКТУРА

8 ЛИНГВИСТИКА, ФИЛОЛОГИЈА, БЕЛЕТРИСТИКА, НАУКА ЗА КНИЖЕВНОСТА

9 РЕГИОНАЛНИ МОНОГРАФИИ, ГЕОГГРАФИЈА, БИОГРАФИЈА, ИСТОРИЈА

902 АРХЕОЛОГИЈА, МЕТОДИ И ТЕХНИКИ ЗА ПРОУЧУВАЊЕ НА МИНАТИТЕ ЦИВИЛИЗАЦИИ И КУЛТУРИ

903.2 АРТИФАКТИ: ОРУДИЈА, ОБЛЕКА, УКРАСИ, УМЕТНИЧКИ И ПРЕХРАМБЕНИ ПРОИЗВОДИ

908 СЕ ЗА ЕДЕН РЕГИОН ЛОКАЛИТЕТ

91 ГЕОГРАФИЈА, ИСПИТУВАЊЕ НА ЗЕМЈАТА И ДРЖАВАТА, ПАТУВАЊЕ, ОПИС НА ДРЖАВИТЕ

92 БИОГРАФИЈА, ЖИВОПИС

93/99 ИСТОРИЈА

949.717 МАКЕДОНИЈА

Paul Otlet , Henri La Fontaine

30

Economics. Economic science

331

Labour. Employment. Work. Labour economics. Organization of labour

Application Note: For human relations within the enterprise (personnel) see 658.3 which is subdivided parallel to 331

331.1

Theory and organization of work. Relations between business firms and employees

Including: Ergonomics. Job satisfaction

331.2

Salaries. Wages. Remuneration. Pay

331.3

Working conditions other than pay

Including: Hours of work. Flextime (flexitime). Shift work. Part-time working. Rest periods, breaks. Career development. In-service

training. Apprenticeships. Mentoring. Retraining

331.4

Working environment. Workplace design. Occupational safety. Hygiene at work. Accidents at work

Including: Work premises. Workload. Physical and mental stress

Scope Note: Class here socioeconomic information only. For technical methods of accident prevention use 614.8. For matters relating to

work planning use 331.1

331.5

Labour market. Employment

Including: Workforce. Manpower. Employment mediation. Placement in work. Employment agencies. Mobility of workforce.

Unemployment. Job creation

Paul Otlet , Henri La Fontaine

Нивоа на

Класификација

(степен на

расчленет.)

Ознаки Вкупно

Сектор двоазбучна

(A/A-Q/H) 17

Потсектор четвороазбучна

(CA/BA-DN/GL) 31

Оддел двоцифрена шифра

(01-99) 62

Група троцифрена шифра

(01.1-99.0) 223

Класа четвороцифрена шифра

(01.11-99.00) 513

Поткласа петоцифрена шифра

(01.11/1-99.00/0) 637

НАЦЕ КЛАСИФИКАЦИЈА

32

ТЕОРИЈА НА СИСТЕМИ

ХЕЛИХОПТЕРСКИ ПОГЛЕД: ИНТЕГРИРАН ПОГЛЕД

КОН ЦЕЛИНАТА ПРЕТСТАВЕНА ВО СИТЕМ И

НЕЈЗИНАТА ОКОЛИНА ПРЕТСТАВЕНА ВО

ОКРУЖУВАЊЕ

ФОКУСИРИРАНА НА КОМПЛЕКСНОСТ И

МЕЃУЗАВИСНОСТ НА ДЕЛОВИТЕ (ЕЛЕМЕНТИТЕ) И

НИВНАТА ИНТЕРАКТИВНОСТ СО ОКРУЖУВАЊЕТО

СО ИНТЕРАКЦИСКИ ВРСКИ

Структура и функционирање на системот

За разграничување на системите едни од други, како и за

определувањето на карактеристиките на структурата на

системите, пресудно значење има проучувањето на заемните

елементи и односи што го градат деловниот информационен

систем.

Системот претставува вкупност или комплексност на

елементи или одделни делови.

Тој се проучува не како прост збир на елементи, туку како

збир на елементи кои се наоѓаат во интеракција, како целина

која поседува структура, реализира функција и предава

информации или ги преработува.

34

УПРАВУВАЊЕ СО СИСТЕМИ

СИСТЕМСКАТА НАУКА Е КОМПЛЕСКНА И НЕА ЈА СОЧИНУВААТ:

МАТРИЦА НА ПОВРЗАНИ ТЕОРИИ КОИ ГИ ОПИШУВААТ СТРУКТУРАТА И

ПРОЦЕСИТЕ НА СИСТЕМИТЕ

ЗБИР НА МЕТОДОЛОГИИ

МАТЕМАТИЧКА ТЕОРИЈА НА СИСТЕМИТЕ

СРЕДСТВА ЗА СИСТЕМСКА АНАЛИЗА

ТЕХНИКА ЗА СИМУЛАЦИЈА И ИЗГРАДБА НА МОДЕЛИ

АПЛИКАЦИЈА НА ТЕОРИЈАТА И МЕТОДОЛОГИЈАТА ВРЗ ПРОБЛЕМИ ВО

РАЗЛИЧНИ ПОЛИЊА И ТРАНСФЕРИ НА СИСТЕМСКИТЕ КОНЦЕПТИ И

ТЕХНИКИ ОД ЕДЕН ВИД СИСТЕМ НА ДРУГ ВИД СИСТЕМ

35

ПОЛЕ НА ИНТЕРЕС НА ТЕОРИЈАТА НА

СИСТЕМИТЕ

СИСТЕМСКАТА НАУКА Е КОМПЛЕСКНА И НЕА ЈА СОЧИНУВААТ:

СИСТЕМИТЕ

ПРИНЦИПИТЕ И

ЗАКОНИТОСТА ШТО ВЛАДЕАТ ВО НИВ

36

ПОЛЕ НА ИНТЕРЕС НА ТЕОРИЈАТА НА

СИСТЕМИТЕ

ГЛАВНА ПРЕОКУПАЦИЈА НА ТЕОРИЈАТА НА СИСТЕМИТЕ СЕ СЛОЖЕНИТЕ

СИСТЕМИ, ПОРАДИ:

РАЗМЕНА НА МАТЕРИЈА,

ЕНЕРГИЈА,

ИНФОРМАЦИИ

37

38

КАРАКТЕРИСТИКИ НА ТЕОРИЈАТА НА

СИСТЕМИТЕ

МЕЃУПОВРЗАНОСТ И МЕЃУЗАВИСНОСТ НА РАЗГЛЕДУВАНИТЕ

ПРОЦЕСИ И ПОЈАВИ (ЕЛЕМЕНТИТЕ СЕ МЕЃУСЕБНО

ПОВРЗАНИ, А КОМПОНЕНТИТЕ МЕЃУСЕБНО ЗАВИСНИ)

ХОЛИЗАМ (ЦЕЛИНАТА СЕ РАЗГЛЕДУВА КАКО НЕДДЕЛИВА)

ЦЕЛНА НАСОЧЕНОСТ (ИНТЕРАКЦИЈА НАСОЧЕНОСТ КОН

НЕКОЈА ЦЕЛ)

ВЛЕЗОВИ И ИЗЛЕЗИ (ВЛЕЗОВИ ОД ОКРУЖУВАЊЕТО ДА СЕ

ОСТВАРИ НЕКОЈА ЦЕЛ)

39

КАРАКТЕРИСТИКИ НА ТЕОРИЈАТА НА

СИСТЕМИТЕ

ТРАНСФОРМАЦИЈА (ТРАНСФОРМ. ВЛЕЗОВИ И ИЗЛЕЗИ)

ЕНТРОПИЈА (УНИВЕРЗАЛЕН ЗАКОН НА ЕНТРОПИЈА)

РЕГУЛАЦИЈА (РЕГУЛИРАЊЕ НА ИНТЕРАКТИВНИТЕ

КОМПОНЕНТИ НА ЕДЕН СИСТЕМ)

ХИЕРАРХИЈА (ХИЕРАРХИСКО УРЕДУВАЊЕ НА СИСТЕМИТЕ)

ДИФЕРЕНЦИЈАЦИЈА (СИТЕ СИСТЕМИ ПОСЕДУВААТ

КАРАКТЕРИСТИКИ НА ДИФЕРЕНЦИЈАЦИЈА)

ЕКВИФИНАЛИТЕТ (ДО ИСТА КРАЈНА СОСТОЈБА СЕ ДОАЃА ОД

НЕКОЛКУ РАЗЛИЧНИ ТОЧКИ)

40

ПРИМЕНА НА ТЕОРИЈАТА НА СИСТЕМИТЕ

РАЗЛИЧНИТЕ ПРАКТИЧНИ ПРИМЕНИ НА НОВИТЕ ТЕХНИКИ И

МЕТОДИ ГО СОЧИНУВААТ ГОЛЕМОТ ПОДРАЧЈЕ НА Т.Н.

СИСТЕМСКА АНАЛИЗА

СО ПРИМЕНА НА „КОНЦЕПТОТ СИСТЕМ„ СЕ СОЗДАВА МОЖНОСТ

ЗА ПОДОБРО РАЗБИРАЊЕ НА НИВНИТЕ ПРОМЕНИ, ДВИЖЕЊА И

РАЗВОЈ, ОСОБЕНО ВО:

ОРГАНИЗИРАЊЕТО, ПЛАНИРАЊЕТО, ПРОЦЕНУВАЊЕТО,

РЕГУЛИРАЊЕТО, ДИЗАЈНИРАЊЕТО, ПРОЕКТИРАЊЕТО

41

ПРИМЕНА НА ТЕОРИЈАТА НА СИСТЕМИТЕ

СИСТЕМСКАТА НАУКА ГО АНАЛИЗИРА ОДНОСОТ СИСТЕМ -

ОКРУЖУВАЊЕ.

ВО ЕКОНОМИЈАТА КОНЦЕПТОТ ОТВОРЕН СИСТЕМ ДАВА

МОЖНОСТ ДА СЕ РАЗБЕРЕ, А СО ТОА И ДА СЕ ВЛИЈАЕ НА СИТЕ

ПРОЦЕСИ КОИ ОВОЗМОЖУВААТ ОПСТАНОК, РАЗВОЈ НА ЕДНА

ОРГАНИЗАЦИЈА ВО НЕЈЗИНО ОКРУЖУВАЊЕ.

„ОРГАНИЗАЦИЈА КОЈА УЧИ„?

ОРГАНИЗАЦИЈА КОЈА Е СПОСОБНА ДА СЕ МЕНУВА И ДА ГО

МЕНУВА ОКРУЖУВАЊЕТО, ОРГАНИЗАЦИИ КОИ ПРИПАЃААТ НА

21 ВЕК.

42

КИБЕРНЕТИКА - НАУКА ЗА УПРАВУВАЊЕТО

КИБЕРНЕТИКА - „НОВА НАУКА„ ЗА УПРАВУВАЊЕ

КОГА НАСТАНАЛА?

КОГА СТАРИТЕ МЕТОДИ КОИ СЕ ПРИМЕНУВААТ ВО ЕДНОСТАВНИ

СЛУЧАИ ПРЕСТАНАЛЕ ДА ДЕЈСТВУВААТ

КИБЕРНЕТИКАТА ГИ ОТКРИВА МОЖНОСТИТЕ ДА СЕ УПРАВУВА

СО СЛОЖЕНИ СИСТЕМИ, СЛОЖЕНИ ОПЕРАЦИИ КОИ ГИ ВРШАТ

ОПШТЕСТВЕНАТА ЗАЕДНИЦА, СО СЛОЖЕНИ ПРОИЗВОДИ ПА

ДУРИ И СО БИОЛОШКИ ПРОЦЕСИ

НЕЈЗИНИОТ НАУЧЕН ИНСТРУМЕНТАРИУМ СЕ КОРИСТИ ВО

ОСНОВА ЗА РЕДИЦИ НАУКИ КОИ ПРИДОНЕСУВААТ ЗА

РАЗБИРАЊЕТО НА УПРАВУВАЊЕТО СО ЕКОНОМСКИТЕ ПРОЦЕСИ

И ПОЈАВИ

43

КИБЕРНЕТИКА - НАУКА ЗА УПРАВУВАЊЕТО

КИБЕРНЕТИКА - “KYBERNETES” = КОРМИЛАР

KIBERNETIKA TEHNE = ВЕШТИНА НА УПРАВУВАЊЕТО

KIBERNEO = УПРАВУВАМ СО СМИСЛА НА УПРАВУВАЊЕ КАКО

КОРМИЛАРЕЊЕ

Norbert Wiener - дава основна одредница на кибернетиката како

наука

КИБЕРНЕТИКАТА E НАУКА ЗА КОНТРОЛА НА ИНФОРМАЦИИТЕ,

БЕЗ РАЗЛИКА ДАЛИ СЕ РАБОТИ ЗА ЖИВИ СУШТЕСТВА ИЛИ

МАШИНИ - N.WIENER

KИБЕРНЕТИКАТА ПРЕТСТАВУВА ОПШТА ТЕОРИЈА НА

УПРАВУВАЊЕТО КОЈА МОЖЕ ДА СЕ ПРИМЕНИ ВО СЕКОЈ

СИСТЕМ - A.J. LERNER

44

КИБЕРНЕТИКА - НАУКА ЗА УПРАВУВАЊЕТО

КИБЕРНЕТИКАТА E НАУКА ЗА УПРАВУВАЊЕ СО СЛОЖЕНИ

ДИНАМИЧКИ СИСТЕМИ НАСОЧЕНИ КОН ОПТИМАЛНИ ЦЕЛИ

(A.J.BERG)

КИБЕРНЕТИКАТА E НАУКА ЗА УПРАВУВАЊЕ СО ВРСКИТЕ

(S.BEER)

ПОЛЕ НА ИНТЕРЕС НА КИБЕРНЕТИКАТА

ПРЕДМЕТ НА ИЗУЧУВАЊЕ - УПРАВУВАЊЕ (закони и процеси)

ОБЈЕКТ НА ИЗУЧУВАЊЕ - СЛОЖЕНИ ДИНАМИЧКИ СИСТЕМИ

СУПСТРАТ НА УПРАВУВАЊЕ - ИНФОРМАЦИИ

ЗАДАЧИ НА УПРАВУВАЊЕ - ПОСАКУВАНА ЦЕЛ

CYBERNETICS

46

КИБЕРНЕТИКА - НАУКА ЗА УПРАВУВАЊЕТО

ВРСКИТЕ ПРЕКУ КОИ СЕ ПОВРЗАНИ ЕЛЕМЕНТИТЕ ВО СИСТЕМОТ

МОЖАТ ДА БИДАТ ОД МАТЕРИЈАЛНА, ЕНЕРЕГЕТСКА И

ИНФОРМАЦИСКА СОДРЖИНА

Изборот доведува до одлука,

а таа до акција

Информациите носат знаење

Информациите се крвотокот

На еденс систем

47

КИБЕРНЕТИКА - НАУКА ЗА УПРАВУВАЊЕТО

Секое управување, секоја активност на кое било ниво се

темели на добиени корисни информации. Информациите се

супстрат на управувањето.

Информациите носат знаење врз кое се темели изборот на

одлуките што се основа за акција. Циркулацијата на

информациите е „крвотокот„ кој овозможува постојано

донесување на одлуките со кои се влијае, контролира и

регулира однесувањето на системот.

48

ПРЕТХОДНИЦИ НА

КИБЕРНЕТИКАТА КИБЕРНЕТСКИОТ ПРИСТАП МОЖЕ ДА СЕ СРЕТНЕ ВО ПОВЕЌЕ

ОБЛАСТИ:

МАТЕМАТИКА (LEIBNIZ, PASCAL)

ФИЗИКА

ФИЗИОЛОГИЈА (W. HARWEY)

БИОЛОГИЈА

ПСИХОЛОГИЈА

ФИЛОЗОФИЈА

ЛОГИКА (R.BOOLE)

ЕЛЕКТРОНИКА

ЕКОНОМИЈА

49

ПРИМЕНА НА КИБЕРНЕТИКАТА ВО

ПРОУЧУВАЊЕ НА ОПШТЕСТВЕНИ

ПОЈАВИ

Кибернетскиот пристап може да се примени

во проучување на различни домени на социјалната реалност:

Индистриски систем (Галбрајт)

Политиката и политичкиот живот како систем

(Истон),

Теорија на акција(Паронс и Шилс)

Менаџерската теорија

Човечкото однесување како целосходен систем

(Акоф и Емери)

50

ИНДУСТРИСКИ СИСТЕМ

(ГАЛБРАЈТ) Галбрајт (1968) бил зафатен со проучувањето на управувањето на целокупниот индустриски систем

Основни карактеристики на индустрискиот систем се:

Цена, трошоци, потрошувачка

Корпорацијата како средиште на продуктивноста и доходот

Улогата на корпорацијата и насочување и контрола на пазарот

Технологијата и организацијата на појавите врзани со управувањето

Техноструктурата со своите потреби, како темел на индустрискиот систем

Подоцна (1972) Галбрајт реализиран некоио свои ставови и дефинирал модел на „квалитет на живот„ како основна цел за управување со индустрискиот систем во склоп на целиот општествен систем

51

ЗАЕДНИЧКИ ДОМЕНИ НА КИБЕРНЕТСКОТО

ПРОУЧУВАЊЕ ВО РАЗЛИЧНИ ДОМЕНИ НА

СОЦИЈАЛНАТА РЕАЛНОСТ

На следните примери можат да се забележат следните заеднички елементи на кибернетскиот пристап

1. Формирање на системите кои имаат свои делови

2. Системите имаат цели кои му даваат интегративни елементи

3. Комуникацијата во системите и опкружувањето е клучен елемент за опстанок

4. Динамичка рамнотежа

5. Еволутизам, и повратна спрега

Сите елементи се поврзани. Без само еден елемент останатите не можат да фубнкционираат и селокупниот кибернетски систем на проучување на општествените проблеми би се распаднал.

ПРАВЦИ И РАЗВОЈ НА КИБЕРНЕТИКАТА

НА ПОЧЕТОКОТ ОД СВОЈОТ РАЗВОЈ - СЛИЧНОСТИ МЕЃУ ЖИВИТЕ

ОРГАНИЗМИ И МАШИНИТЕ (ФОРМАЛНА - МАТЕМАТИЧКА НАУКА)

ВО 30-ТЕ И 40-ТЕ ГОДИНИ - АВТОМАТИКА И ЕЛЕКТРОНИКА (ЗНАЧАЕН ЗА

СОЗДАВАЊЕ ТЕХНОЛОШКИ ПРЕДУСЛОВИ ЗА ПОЈАВА НА КИБЕРНЕТИКА И

КИБЕРНЕТСКИ МАШИНИ)

ПРИМЕР: Х.ХОЛЕРИТ КОЈ ЗА ДА ГИ ОБРАБОТИ ПОДАТОЦИТЕ ОД

ПОПИСОТ НА НАСЕЛЕНИЕТО ВО 1890 ГОД. ВО САД КОНСТРУИРАЛ

МАШИНА ЗА ДУПЧЕЊЕ КАРТИЧКИ

ТОА БИЛЕ 43 АВТОМАТСКИ СМЕТАЧКИ МАШИНИ СПОСОБНИ ДА

ОБРАБОТАТ ГОЛЕМ БРОЈ НА ПОДАТОЦИ

ПРЕДИЗВИЦИ НА КИБЕРНЕТИКАТА КАКО НАУКА

NORBERT WIENER: ПРИНЦИП НА ПОВРАТНА ВРСКА

СИСТЕМ НА ПОВРАТНА ВРСКА (ФИДБЕК СИСТЕМ) Е СИСТЕМ КОЈ СЕ

МЕНУВА ВЛЕЗОТ ПОД ВЛИЈАНИЕ НА ИЗЛЕЗОТ. ЗНАЧИ ИЗЛЕЗНОТО

ДЕЈСТВО НА СИСТЕМОТ МУ ДАВА ПОВРАТНА ИНФОРМАЦИЈА НА

СИСТЕМОТ, А СО ТОА И МОЖНОСТА ЗА КОНТРОЛИРАЊЕ НА НЕГОВОТО

СЛЕДНО ДЕЈСТВО

ВЛЕЗ ПРОЦЕС ИЗЛЕЗ

КОНТРОЛА

ПРИНЦИП НА ПОВРАТНА ВРСКА

ПРАВЦИ НА РАЗВОЈ НА КИБЕРНЕТИКАТА

STAFFORD BEER: СОДРЖИНСКА НАУКА, започнува таму каде

престанува можноста за користење на егзактните методи

70-ТЕ ГОД. ОД 20 ВЕК - КИБЕРНЕТИКА ОД ВТОР РЕД

КАЈ КИБЕРНЕТИКА ОД ВТОР РЕД НАБЉУДУВАЧОТ ГО ТРЕТИРА

СИСТЕМОТ КАКО АВТОНОМНА ОРГАНИЗАЦИЈА

STAFFORD BEER - ЈА ДЕФИНИРА И КАКО ЕФЕКТИВНА ОРГАНИЗАЦИЈА

ПОДОЦНА КИБЕРНЕТИКАТА Е ЗНАЧАЈНА ЗА РАЗВОЈ НА

ИНФОРМАЦИОНИТЕ СИСТЕМИ, СИСТЕМИТЕ НА ОДЛУЧУВАЊЕ,

МЕНАЏМЕНТОТ, ПОШИРОКО УПРАВУВАЊЕ СО СЛОЖЕНИ КОМПЛЕКСНИ

СИСТЕМИ, ПА СЕ ДО КОМУНИКАЦИОНИТЕ И КОМЈУТЕРСКИ МРЕЖИ

ПРАВЦИ НА РАЗВОЈ НА КИБЕРНЕТИКАТА

КИБЕРНЕТИКАТА ВО ЕКОНОМСКИТЕ ИСТРАЖУВАЊА

СИСТЕМСКИОТ ПРЕД АНАЛИТИЧНИОТ ПРИСТАП

СИНТЕТИЧКИОТ ПРЕД ЕЛЕМЕНТАРИСТИЧКИОТ ПРИСТАП

ФУНКЦИОНАЛНИОТ ПРЕД СТРУКТУРНИОТ ПРИСТАП

КВАЛИТАТИВНИОТ ПРЕД КВАНТИТАТИВНИОТ ПРИСТАП

НАУЧНИОТ ПРЕД ЕМПИРИСКИОТ ПРИСТАП

ИНФОРМАЦИОНИОТ ПРЕД МАТЕРИЈАЛНО-ЕНЕРГЕТСКИОТ ПРИСТАП