101 Tekerleme

8

Havada bulutSen bunu unut

TEK TEK TEKERLEME

Öğrendiğim ilk tekerlemeyi hatırlamıyorum ama; çocukluğuma dönüp, baktığımda onlarca tekerleme arasından ikisinin öne çıktığını çok net görü-yorum. Bir tanesi, oyun oynarken ya da takım oluştururken, ebe seçerken kullandığımız tekerleme. Ezberimde, hemen okuyayım size:

İğne iplik,Kâğıt kibrit,Çelik çomak,Sen gir,Sen çık!Diğeri ise, ay ışığıyla aydınlandığımız gecelerde sokağın bir köşesine

oturup; Aydede ve diğerleri olmak üzere iki gruba ayrılarak, tekrar tekrar söylemekten bıkmadığımız tekerleme:

–Aydede! Aydede! Evin nerde?–İnce belde.–İnce belin neresinde?–İki kaşın arasında.–İki kaşın neresinde?–Ortasında, ortasında!–Ekmek getir, yağa batır; Yağa batırmazsan, bala batır; Sen yemezsen bana getir.

9

Çocukların ana diliyle tanışmasının ilk basamaklarından biri olan teker-lemeler anonim halk edebiyatı içinde yer alır.

Tekerlemelerin uyak ve ses tekrarlarına dayanan şekil ve söyleyiş özel-likleri; anlam yönünden birbirine aykırı düşen abartılı durum, düşünce ve sözcükleri ritmik bir şekilde bir araya getirmesi dikkat çeker. Bu özellikleriy-le, çocuklarda kolayca ezberleme ve söyleme isteği uyandırır.

Tekerlemeler genel olarak; a) Masal, halk hikâyesi, bilmece ve geleneksel Türk tiyatrosunun (gölge

oyunu, orta oyunu, karagöz, meddah) özellikle giriş ve sonuç bölümlerinde,b) Tören ve ayinlerde, c) Evde ya da sokakta oynanan oyunlarda kullanılır, d) Ayrıca bağımsız söz oyunları olarak da söylenir.

101 Tekerleme’de özellikle oyun tekerlemeleriyle bağımsız kullanılan tekerlemelere yer verildi. Masal ve halk hikâyelerinde kullanılan tekerleme-lere çocukların ulaşma şansı hâlâ yüksek; masal ya da hikâye okurken bu tür tekerlemelerle karşılaşacaklardır. Oyunlarda ya da bağımsız kullanılan tekerlemelere ulaşmak ise, geleneksel ev ya da sokak oyunlarının nerdey-se tükendiği günümüzde çok çok zor. Onun için bu tür tekerlemeler tercih edildi.

Ayrıca, seçilen tekerlemelerin eski-yeni karışık şekilde ve elverdiğince değişik bölgelerden olmasına da dikkat edildi.

Şiir tadında 101 tekerleme… Türkçe söz ustalığının, hepsi birbirinden ilginç 101 örneği böyle çıktı ortaya!

İyi tekerlemeler!

11

KÜÇÜK DOSTUM

Küçük dostum,Küçük dostum,Gelsene…Ellerini versene…Ellerimiz şap şap,Ayaklarımız rap rap,Bir şöyle,Bir böyle,Dans edelim Seninle.

12

KÜÇÜK KURBAĞA

– Küçük kurbağa küçük kurbağa, Ellerin nerede?– Ellerim yok, ellerim yok,

yüzerim derede. Ku vak vak vak! Ku vak vak vak!

– Küçük kurbağa küçük kurbağa, Gözlerin nerede?– Gözlerim yok, gözlerim yok,

yüzerim derede. Ku vak vak vak! Ku vak vak vak!

– Küçük kurbağa küçük kurbağa, Kulağın nerede?– Kulağım yok, kulağım yok,

yüzerim derede. Ku vak vak vak! Ku vak vak vak!

– Küçük kurbağa küçük kurbağa, Kuyruğun nerede?– Kuyruğum yok, kuyruğum yok,

kaldı şu derede. Ku vak vak vak! Ku vak vak vak!

13

TERLİK PABUÇ

– Can can çikolata, Hani bana limonata? Limonata bitti, Hanım kız gitti…– Nereye gitti?– İstanbul’a gitti.– İstanbul’da ne yapacak?– Terlik pabuç alacak.– Terlik pabucu ne yapacak?– Düğünlerde şıngır mıngır giyecek.

14

SINIFLAR

Mini mini birler,Çalışkan ikiler,Üstünde üçler,Dayanamadı dörtler,Misafir beşler,Aferim altılar,Yediler doymadılar,Sekizler sempatikler,Dokuzlar döküldüler,Onlar, her şeyin başı onlar!

15

UYKUM GİTTİ, NEREYE?

Uykum gitti, Nereye?Yıkanmaya, dereye.Dön gel uykum, dön gel,Vücuduma, Geriye.

ÇALIŞARAK GEÇERİZ

Karadeniz, AkdenizKarneleri isteriz;Eğer zayıf gelirseÇalışarak geçeriz.

16

RENGİNİ SEÇ

Kırmızı… Tanımıyorum o kızı!Sarı… Kaybolur akşamları!Beyaz… Bugün hava ayaz!Siyah… Oldum ben seyyah!Mavi… Gelsene Selami!Yeşil… Gezerim ben il il! Lacivert… Şu çocuk başımıza dert!Mor… Bilmediklerini sor!Pembe… Benim gönlüm sende!Eflatun… Kızlar ona tutkun!Kahverengi… Kim, kimin dengi?Kavuniçi… Ne dersin canımın içi?Turuncu… Yarışta oldum sonuncu!Bordo… Oynayalım bilardo!Gri… Yürüme geri geri!

17

HOPPALA HOPTAN

Azdan çoktan,Hoppala hoptan,Sana bir gömlek yaptırayım,Çerden çöpten.İlikleri karpuz kabuğundan,Düğmeleri turptan.

KEDİM

Kedim henüz bir yaşında,Uyanır aslan kesilir.Onu gören fareler,Damdan tavandan indiler,Buldukları deliğe girdiler.

18

SAYILARI SAYALIM

Bir… Ufal da cebime gir!İki… Nerde çorabımın teki?Üç… Bu sorunun cevabı güç!Dört… Dön kapıyı ört!Beş… Oynayalım mı kardeş?Altı… Nerde kaldı kahvaltı?Yedi… Ayvayı kim yedi?Sekiz… Yapar bir sürpriz!Dokuz… Ben severim karpuz!On… Bu söylediğim son!

19

ELLERİM, PARMAKLARIMSağ elimde beş parmak,Sol elimde beş parmak,Say bak, Say bak, Say bak,Hepsi eder, On parmak.Sen de istersen saymak,Say bak, Say bak, Say bak,Hepsi eder,On parmak.