View
218
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
1
Patomorfologia
wykład 2
prof. dr hab. n. med. Andrzej Marszałek
Patomorfologia
zapalenia
+ regeneracja, naprawa (i bliznowacenie)
zapalenia
zakażenie bakteryjne i zapalenie ostre
rozejście bliznowacenie posocznica i zgon
zapalenia (1)
• zapalenie (inflammatio) – jest nieswoistą, ale przewidywalną reakcją żyjących tkanek i całego ciała na uszkodzenie wywołane różnymi czynnikami (zakaźnymi, chemicznymi, fizycznymi, martwicą), która obejmuje zjawiska: – reakcje naczyniowe – migrację i aktywację leukocytów oraz – reakcje ogólnoustrojowe a także – wydzielanie mediatorów zapalenia
(np. IL-1/TNF-α, IL-6, białko C-reaktywne, histamina)
• -itis → gastritis, hepatitis, dermatitis, appendicitis, colitis
zapalenia (2)
• zapalenie ostre – charakteryzuje się nagłym początkiem (sekundy lub
minuty) i najczęściej trwa względnie krótko przez okres minut, kilkunastu godzin, ale nawet kilku dni
• zapalenie przewlekłe – trwa dłużej i najczęściej związane jest z obecnością w
tkance: • limfocytów i makrofagów • proliferacją naczyń krwionośnych • proliferacją fibroblastów • obecnością martwicy tkanek
2
zapalenie (3)
• objawy kliniczne:
– rubor - zaczerwienie – calor - ocieplenie – tumor - obrzmienie – dolor - ból – functio laesa – upośledzenie czynności
zapalenia (4)
• wyjątkowym zjawiskiem w czasie zapalenia jest reakcja naczyń krwionośnych, prowadząca do gromadzenia się płynu i leukocytów w przestrzeni pozanaczyniowej;
• odpowiedź zapalna jest ściśle powiązana z procesami naprawy: – regeneracją – bliznowaceniem – lub połączeniem tych dwóch procesów (najczęściej)
zapalenia (5a)
• typy zejścia procesu zapalnego:
– wygojenie (resolutio; restitutio ad integrum) – najbardziej pożądane → przywrócenie prawidłowej architektury tkankowej oraz powrót wszystkich fizjologicznych czynności
– ropień (abscessus) → w ograniczonym obszarze obserwujemy niszczenie zajętej tkanki m.in. przez enzymy granulocytów
zapalenia (5b)
• typy zejścia procesu zapalnego:
– bliznowacenie (cicatrisatio) → mimo eliminacji czynnika uszkadzającego prawidłowa tkanka jest zastępowana przez bliznę łącznotkankową
– zapalenie przewlekłe → niemożliwa jest eliminacja czynnika sprawczego, może być związane z udziałem reakcji immunologicznej typu iv
zapalenie ostre
• mikroorganizmy • martwica • uraz • czynniki fizyczne • czynniki chemiczne • niedotlenienie • ciała obce • czynniki immunologiczne
zapalenie ostre
3
zapalenie ostre
przyczyny: • zakażenia
Ø bakterie, wirusy, pierwotniaki, toksyny drobnoustrojów
• uraz Ø otarcia, głębokie rany
• czynniki fizyczne i chemiczne
Ø temperatura (wysoka/niska), napromienianie, chemikalia
• martwica tkanki
• ciała obce Ø zabrudzenia, szwy chirurgiczne, tatuaże
• reakcje immunologiczne
zapalenie ostre inicjacja • zakażenie, uraz, ciało obce, …
zaburzenia naczyniowe • zamiany przepływu + rozszczelnienie naczyń
obrzęk • gromadzenie płynu pozanaczyniowo
reakcje komórkowe • udział komórek „lokalnych” + napływ nowych
eliminacja czynnika sprawczego
• wolne rodniki, fagocytoza, enzymy
regeneracja • zastępowanie uszkodzonych komórek
rozejście • wyhamowanie reakcji zapalnej
1. SKURCZ
2a. ROZKURCZ
2b. ñ PRZEPUSZCZALNOŚCI
3. ZASTÓJ
4. NAPŁYW KOMÓREK
5. AMPLIFIKACJA REAKCJI
6. ALTERNATYWNA DROGA AKTYWACJI MAKROFAGÓW
ZAKOŃCZENIE ZAPALENIA
1. SKURCZ
2a. ROZKURCZ
2b. ñ PRZEPUSZCZALNOŚCI
3. ZASTÓJ
4. NAPŁYW KOMÓREK
5. AMPLIFIKACJA REAKCJI
6. ALTERNATYWNA DROGA AKTYWACJI MAKROFAGÓW
ZAKOŃCZENIE ZAPALENIA
è r. neurogenna 1. SKURCZ
2a. ROZKURCZ
2b. é PRZEPUSZCZALNOŚCI
3. ZASTÓJ
4. NAPŁYW KOMÓREK
5. AMPLIFIKACJA REAKCJI
6. ALTERNATYWNA DROGA AKTYWACJI MAKROFAGÓW
ZAKOŃCZENIE ZAPALENIA
zapalenie ostre
Obrzęk zapalny – jest jedną z najwcześniejszych reakcji tkanek na uszkodzenie → powstają zaburzenia w mikrokrążeniu → mogą prowadzić do gromadzenia płynu w tkankach
4
wczesna faza zapalenia (naczynia)
rozkurcz
hist
amin
a N
O
wzrost przepuszczalności
r. szybka (15-30’)
hist
amin
a br
adyk
inin
a le
ukot
rieny
su
bsta
ncja
P
r. opóźniona (2-12h)
skurcz komórek uszkodzenie komórek
UV
prom
ieni
e X
opar
zeni
e
toks
yny
bakt
eryj
ne
neut
rofil
e
zapalenie ostre
kluczowe fazy: – przemijający skurcz tętniczek (sekundy/minuty)
• reakcja kontrolowana przez mediatory neurogenne oraz chemiczne
– rozkurcz tętniczek przedwłośniczkowych • proces znany jako przekrwienie (zaczerwienienie oraz ocieplenie) • wywołany przez uwolnienie swoistych mediatorów
– ↑ przepuszczalności bariery śródbłonkowej (minuty/godziny)
• ucieczka płynów → obrzęk
żyłki o średnicy 20-60 µm czas trwania: 15-30 minut (zmiana odwracalna) mediatory: - histamina - bradykinina - leukotrieny - substancja P a także (→ reakcja po 4-6 godz. i trwa do 24 godzin): - IL-1, TNF, IFN-γ
1. SKURCZ
2a. ROZKURCZ
2b. ñ PRZEPUSZCZALNOŚCI
3. ZASTÓJ
4. NAPŁYW KOMÓREK
5. AMPLIFIKACJA REAKCJI
6. ALTERNATYWNA DROGA AKTYWACJI MAKROFAGÓW
ZAKOŃCZENIE ZAPALENIA
marginacja leukocytów mediatory zapalenia
uszkodzenie komórek
1. SKURCZ
2a. ROZKURCZ
2b. ñ PRZEPUSZCZALNOŚCI
3. ZASTÓJ
4. NAPŁYW KOMÓREK
5. AMPLIFIKACJA REAKCJI
6. ALTERNATYWNA DROGA AKTYWACJI MAKROFAGÓW
ZAKOŃCZENIE ZAPALENIA
REKACJA KOMÓRKOWA
eliminacja patogenów
usuwanie martwicy
TLR
rec. dla białka G
rec. dla opsonin (IgG, C3b, lektyny
rec. dla cytokin (INFγ)
produkcja wolnych rodników
enzymy • defensyny
• lizozym • laktoferyna
• cathelicidins • major basic protein
• bactericidal/permeability increasing proteins
5
odpowiedź nieswoista receptory Toll-like: - makrofagi - komórki dendrytycze - neutrofile - komórki nk - komórki nabłonkowe - śródbłonki
Toll/IL-1/IL-18
autofosforylacja IRAK (IL-R) ↓
dysocjacja MyD88 ↓
aktywacja TRAF-6 (TNF-R) ↓
aktywacja kaskady kinazy I-κB
(alternatywnie aktywacja kaskady: kinaza MAP → aktywacja AP-1)
Ø TNF Ø IL-1 Ø IL-12 Ø E-selektyny Ø iNOS
autofosforylacja IRAK ↓
dysocjacja MyD88 ↓
aktywacja TRAF-6 (TNF-R) ↓
aktywacja kaskady kinazy I-κB
(alternatywna aktywacja kaskady kinazy MAP)
zaburzenia czynności leukocytów: – zaburzenia adhezji
• LAD 1 i 2 (Leukocyte Adhesion molecule Deficeincy)
– zaburzenia czynności fagolizosomów • zespół Chèdiak-Higashi (AR)
– podatność na zakażenia – bielactwo – ubytki neurologiczne – skaza krwotoczna
– upośledzenie czynności bakteriobójczej • przewlekła choroba ziarniniakowa
(związane z chr X zaburzenie oksydazy NADPH)
– supresja szpiku • naświetlanie • chemioterapia • przerzuty nowotworowe
1. SKURCZ
2a. ROZKURCZ
2b. ñ PRZEPUSZCZALNOŚCI
3. ZASTÓJ
4. NAPŁYW KOMÓREK
5. AMPLIFIKACJA REAKCJI
6. ALTERNATYWNA DROGA AKTYWACJI MAKROFAGÓW
ZAKOŃCZENIE ZAPALENIA
mediatory zapalenia
6
1. SKURCZ
2a. ROZKURCZ
2b. ñ PRZEPUSZCZALNOŚCI
3. ZASTÓJ
4. NAPŁYW KOMÓREK
5. AMPLIFIKACJA REAKCJI
6. ALTERNATYWNA DROGA AKTYWACJI MAKROFAGÓW
ZAKOŃCZENIE ZAPALENIA
przebudowa zrębu naprawa
bliznowacenie
1. SKURCZ
2a. ROZKURCZ
2b. ñ PRZEPUSZCZALNOŚCI
3. ZASTÓJ
4. NAPŁYW KOMÓREK
5. AMPLIFIKACJA REAKCJI
6. ALTERNATYWNA DROGA AKTYWACJI MAKROFAGÓW
ZAKOŃCZENIE ZAPALENIA
ü TGFβ ü IL-10
• mikroorganizmy • martwica • uraz • czynniki fizyczne • czynniki chemiczne • niedotlenienie • ciała obce • czynniki immunologiczne
zapalenie ostre
• niemożność usunięcia czynnik sprawczego
zapalenie przewlekłe
• brak regeneracji • zbyt duże
uszkodzenie • niemożność
„uprzątnięcia” pozostałości zapalenia ostrego
naprawa lub włóknienie
rozejście
ZAPALENIE OSTRE podsumowanie
zapalenie przewlekłe
7
zapalenie przewlekłe
jest zapaleniem – trwającym dłużej niż zapalenie ostre (tygodnie lub miesiące), – różni znacznie się skład komórkowy nacieku
(przeważają limfocyty, makrofagi oraz komórki plazmatyczne).
w tym procesie obserwuje się równoległe występowanie:
– zmian typowych dla zapalenia ostrego – oraz niszczenie tkanek i procesy gojenia.
zapalenia ziarniniakowe
• ziarniniaki dookoła ciała obcego:
– wokół szwów chirurgicznych – wokół ziaren talku – ziarniniak okołowierzchołkowy
zęba
• ziarniniak nabłonkowatokomórkowy:
– gruźlica – brucelloza – lymphogranuloma inguinale – trąd – kiła – choroba kociego pazura – tularemia – niektóre zakażenia grzybicze – sarkoidoza – beryloza
zapalenie przewlekłe
Nowotwory • rak płuc • rak nerek • rak żołądka • rak jelita grubego • rak trzustki • chłoniaki
przewlekłe choroby zapalne • IBD • COPD • przewlekłe zapalenie trzustki
powikłania DM • miażdżyca • kardiomiopatia • przewlekła niewydolność nerek
• retinopatia • neuropatia choroby sercowo-
naczyniowe • miażdżyca • ch. naczyń mózgowych • niewydolność serca • udar • kardiomiopatie
choroby metaboliczne • stłuszczenie wątroby
• choroby serca • DM t2
choroby neurologiczne • choroba Alzheimera • choroba Parkinsona • demencja
gojenie
gojenie
→ wywołane miejscowym uszkodzeniem → rozpoczyna się bardzo wcześnie (jeszcze w okresie
procesu zapalnego) i powinno się zakończyć naprawą oraz zastąpieniem zniszczonych lub martwiczo zmienionych komórek przez komórki zdrowe; może przebiegać pod postacią:
– 1) regeneracji
• (komórki zrębu, nabłonki)
– 2) zastąpieniem przez tkankę łączną.
naprawa
8
podział zapaleń
podział zapaleń
• uszkadzające
• wysiękowe – surowicze – nieżytowe – włóknikowe – ropne – krwotoczne – posokowate
• wytwórcze
podział zapaleń
uszkadzające (miąższowe)
wytwórcze wysiękowe
zmiany wsteczne: ü przyćmienie miąższowe
ü zmiany wodniczkowe ü stłuszczenie
ü martwica
zmiany rozplemowe zaburzenia krążenia
podział zapaleń
uszkadzające (miąższowe)
wytwórcze wysiękowe
zapalenie uszkadzające (inflammatio alterativa)
• przeważają zmiany uszkadzające (przyćmienie miąższowe, stłuszczenie, martwica) nad zmianami wysiękowymi czy rozplemowymi
• przykłady: – działanie toksyn błoniczych w mięsniu sercowym – choroba Heinego i Medina – wirusowe zapalenie wątroby – ale także zwyrodnienie/martwica włóknikowata występująca
np. w reakcjach immunologicznych
podział zapaleń
uszkadzające (miąższowe)
wytwórcze wysiękowe
9
1. SKURCZ
2a. ROZKURCZ
2b. é PRZEPUSZCZALNOŚCI
3. ZASTÓJ
4. NAPŁYW KOMÓREK
5. AMPLIFIKACJA REAKCJI
6. ALTERNATYWNA DROGA AKTYWACJI MAKROFAGÓW
ZAKOŃCZENIE ZAPALENIA
zapalenie surowicze (inflammatio serosa)
• najlżejsza postać zapalenia
• wstępna faza większości zapaleń
• obecny wysięk surowiczy (wodojasny, podobny do osocza, z niewielka liczbą komórek zapalnych)
zapalenie nieżytowe (inflammatio catarrhalis)
• Zapalenie surowicze z domieszką śluzu
zapalenie włóknikowe (inflammatio fibrinosa)
• charakteryzuje się wysiękiem zawierającym dużo włóknika
• wskaźnik stosukowo ciężkiego procesu zapalnego (→ duże uszkodzenie naczyń)
zapalenie ropne (inflammatio purulenta)
Wysięk jest ropą → gesty żółtawy płyn zawierający liczne bakterie (głównie paciorkowce i gronkowce) oraz granulocyty obojętnochłonne i resztki (debries) martwej tkanki.
• ropotok → gromadzenie r. w błonach śluzowych
• czyrak → gromadzenie r. w mieszku włosowym
• ropień → gromadzenie r. w np. narządach wewnętrznych
• ropniak → nagromadzenie r. w uprzednio istniejącej jamie
• ropowica → szerzenie się zapalenia ropnego w tkankach → zastrzał lub zanokcica
zapalenie krwotoczne (inflammatio haemorrhagica)
• wysięk zawiera domieszkę krwi
• wskaźnik uszkodzenia naczyń
10
zapalenie zgorzelinowe (inflammatio gangrenosa)
• jest wywołane bakteriami gnilnymi, beztlenowymi
zapalenie wrzodziejące (inflammatio ulcerativa)
powstaje na powierzchni, np. skóry lub błony śluzowej, gdzie w wyniku zapalenia dochodzi do pozbawienia wyściółki
zapalenie rzekomobłoniaste (inflammatio pseudomembranosa)
• to postać zapalenia wrzodziejącego z równoczesnym zapaleniem włóknikowo-ropnym na powierzchni,
• widywane np. w zapaleniu skóry lub błony śluzowej, gdzie w wyniku zapalenia dochodzi do pozbawienia wyściółki
podział zapaleń
uszkadzające (miąższowe)
wytwórcze wysiękowe
zapalenie wytwórcze (inflammatio proliferativa/productiva)
w tym rodzaju zapalenia nad zmianami wysiękowymi czy uszkodzeniem przeważają zmiany rozplemowe (niezależnie od czasu wystąpienie zmian po zadziałaniu czynnika wywołującego):
- ostre odczynowe zapalenie węzłów chłonnych - nieżyt polipowaty nosa - kłykciny kończyste - marskość wątroby - marskość płuc - marskość nerek - kłębuszkowe zapalenie nerek
zapalenie ziarniniakowe (inflammatio granulomatosa)
zapalenie wytwórcze, w przebiegu którego dochodzi do ogniskowego gromadzenia się makrofagów, komórek nabłonkowatych, komórek olbrzymich, limfocytów, komórek plazmatycznych oraz fibroblastów i pączkujących naczyń → ziarniniak (granuloma)
Recommended