№7 e diin zasag

Эдийн засаг, улс төр , нийгмийн амьдрал

1960-1980-Д он

Э.Цэрэнбаатар

Зорилт

• Социализмын үеийн их бүтээн байгуулалт • Эдийн засаг • Хүн амын өсөлт , нийгмийн амьдрал • Боловсролын хөгжил

Төрийн байгуулал

• МАХН- Төр барих хүчин • БНМАУ-ын Ардын Их Хурал-Төрийн эрх барих

дээд байгууллага-5 жилд нэг удаа • АИХ-ын дарга бол БНМАУ-ын төрийн тэргүүн • АИХ-ын депутат-10000 хүнээс нэг төлөөлөгч

сонгогдоно• Сайд нарын зөвлөл-БНМАУ-ын гүйцэтгэх дээд

байгууллага • СнЗ-ийн дарга-БНМАУ-ын ерөнхий сайд

Төвлөрсөн төлөвлөгөөт эдийн засаг1.Бараа бүтээгдэхүүний үнэ

Бүхий л бараа , үйлчилгээний үнэ тарифийг улс тогтоодог бөгөөд ямар ч эрэлт , нийлүүлэлтийн хууль үйлчилдэггүй

2. Өмчийн хэлбэр

Улсын , хоршооллын өмч

3. Төлөвлөгөө

Улсын түвшинд эдийн засгийн бүх үзүүлэлтийг төлөвлөн бараа бүтээгдэхүүний үйлдвэрлэлийн хэмжээ ба хуваарилалтыг улс тогтоодог .Энэ нь улсын ачааллыг ихэсгэж, байгууллагын санаачлагыг бууруулдаг

4. Эдийн засгийн удирдлага

Улс нь үйлдвэр , байгууллага, хоршооллын ашгийн ихэнх хувийг өөртөө татаж , дахин хуваарилах замаар нийгэм ,эдийн засгийн тулгарсан асуудлуудыг дан ганц төр шийдэх бөгөөд бүхий л үйл ажиллагааг төр удирдана

5. Хүн амын амьдралын баталгаа

Бүх хүн тэгш байдлаар нөхцөл бололцоогоор хангагдсан ажил ,эрүүл мэнд , боловсролын талаар илүү айн хангагдсан боловч бэлэнчлэх сэтгэлгээнд маш их автсан байдаг

6. Банкны систем

Нэг шатлалтай улсын банк

7. Бизнесийн ашиг сонирхол

Хувь хүн, бизнесийн эрх чөлөө байхгүй

Хүн амхүн амын өсөлт 1918-1989

1918 1935 1944 1956 1963 1969 1979 19890

500

1000

1500

2000

2500

647.5738.2 759.1

845

1017

1197.6

1595

2044

0.77 0.32 0.98 2.7 2.8 2.9 2.8

хүн амын тоо. Мянга

хүн амын жилийн дундаж өсөлт

Хүн амын өсөлт1989-2010

1989 2000 20100

500

1000

1500

2000

2500

3000

2044

2373

2754

2.8 1.4 1.5

хүн амын тоо

хүн амын жилийн дундаж өсөлт

Хүн амын 2 дахин өсөлт

1963 1989 20150

500

1000

1500

2000

2500

3000

3500

4000

4500

1017

2044

4100

#REF!

Хүн амын өсөлт удааширсан, зогсонги байдалд орсны учир шалтгаан

?

Хүн амын өсөлт удааширсан, зогсонги байдалд орсны учир шалтгаан

• Хүн амын ядуурал • Эрүүл мэнд , нийгмийн

хамгааллын асуудал орхигдсон / төрийн бодлого суларсан / • Үр хөндөлтийг чөлөөтэй болгосон• Гадаад шилжих хөдөлгөөн

Социализмын үеийн хүн амзүйн бодлого

• Нийт Монголын хүн амын эрүүл мэндийг сайжруулах• Элдэв өвчнөөс сэргийлэх,халдварт өвчнийг бууруулах

устгах• Хүн амын эрүүл, эрүүл ахуйн соёлыг дээшлүүлэх• Монголын хүн амыг орчин үеийн боловсролтой болгох• Эмнэлэгийн тусламж, боловсролыг дэлхийн нэн хөгжилтэй

орнуудтай адил үнэ төлбөргүй болгох• Олон хүүхэдтэй эхчүүдэд мөнгө олгох• Олон хүүхэдтэй өрх гэрийн хүүхдээс нэгийг сургууль улсаас

үнэ төлбөргүй хооллох• Үр хөндөлтийг хориглох

Хүн амын дундаж наслалт

1918 1990 2000 20100

10

20

30

40

50

60

70

80

37

60.5 63.168.5

Нийгмийн давхаргаМонголын ард түмэн

Ажилчин анги Малчин,тариачин Сэхээтэн

Боловсролын хөгжил

• 1982 онд БНМАУ-ын боловсролын тухай хууль батлагдан гарсан.

• 1970 онд ТМС ихээр байгуулагдаж 1980 он гэхэд 40 гаруй ТМС 116 мэргэжлээр ажилтан бэлтгэж байв.

• Их дээд сургуулиудад 1960 онд 6,9 мянган оюутан суралцаж байсан бол 1985 онд 24,6 мянга болон өсчээ.

• 1970 он гэхэд хүн амын 89,3% нь бичиг үсэгт тайлагдсан. Үүнийг ЮНЕСКО-гоос үнэлж Н.Крупскаягийн нэрэмжит олон улсын алтан медалиар манай улсыг шагнасан.

Хүн амын бичиг үсгийн мэдлэг

1921 1935 1944 1956 1963 1969 1979 1989 2000 20100

20

40

60

80

100

120

2.1 7.4

27.3

70.5 71.581.5

92.7 96.5 97.8 98.3

өсөлтийн хувь

өсөлтийн хувь

Шинжлэх ухаан

• 1961-5-17-нд Шинжлэх Ухааны Дээд Боловсролын Улсын Хороог Шинжлэх Ухааны Академи болгон өөрчлөн байгуулсан бөгөөд малын үржил шим, үр тариа, ургамал амьтны судалгаа шинжилгээ хийж эхэлсэн.

• Монголын эрдэмтэд сансар судлалын “Интеркосмос” программыг хэрэгжүүлэх ажилд оролцож, 1981-3-22 -нд БНМАУ-ын иргэн Ж.Гүррагчаа, ЗХУ-ын сансарын нисэгч В.Жанибековын хамтаар сансарт ниссэн.

Байгаль хамгаалал

• ШУА ургамал, амьтан гэх мэт төрөл зүйлийн судалгаа хийж ургамал, амьтан, газар нутгийн дархлал, экологийн тэнцвэр хадгалах, Монголын Улаан Ном”-ыг гаргасан.

• 1950-д оноос БНМАУ-ын АИХ-ийн тэргүүлэгчдийн зарилгаар зарим газрыг дархалж эхэлсэн

• Өнөөдөр нийт нутгийн 14%, 61 газрыг тусгай хамгаалалтанд аваад байна.

Мал аж ахуй

191119501955196019651985199019951996199820002001200520092010201120120

5

10

15

20

25

30

35

40

45

9

22.7 23.08 23 23.8 22.525.9

28.5 29.332.9

30.2

23

34.8

44

32.736.3

40.4

Series 1

Газар тариалан

1989 2000 2010 20130

100

200

300

400

500

600

700

800

900 840

142

350

450

830

209

315

430 ургац.мян.тоннталбай. Мянган.га

Атар газар эзэмших 1-р аян -1959Атар газар эзэмших 2-р аян -1976Атар газар эзэммших 3-р аян -2008