A MODEL OF PARTICIPATION IN THE FIVE PRECEPTS...

รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

A MODEL OF PARTICIPATION IN THE FIVE PRECEPTS OBSERVATION PROMOTION FOR PRIMARY SCHOOLS

นางสาวนพวรรณ ทองยอย

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการบรหารการศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พทธศกราช ๒๕๖๐

รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

นางสาวนพวรรณ ทองยอย

วทยานพนธนเปนสวนหนงของการศกษา

ตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

พทธศกราช ๒๕๖๐

(ลขสทธเปนของมหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย)

A Model of Participation in the Five Precepts Observation Promotion for Primary Schools

Miss Noppawan Tongyoy Kanyaluck

A Thesis Submitted in Partial Fulfillment of The Requirements for the Degree of

Master of Arts (Educational Administration)

Graduate School

Mahachulalongkornrajavidyalaya University C.E. 2017

(Copyright by Mahachulalongkornrajavidyalaya University)

\

บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย อนมตใหนบดษฎนพนธ

เรอง “รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา” เปนสวนหนงของการศกษาตามหลกสตรปรญญาพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา

.................................................................... (พระมหาสมบรณ วฑฒกโร, ดร.) คณบดบณฑตวทยาลย

คณะกรรมการตรวจสอบดษฎนพนธ .................................................................... ประธานกรรมการ (รศ.ดร.อ านวย เดชชยศร) .................................................................... กรรมการ (รศ.ดร.อ านวย เดชชยศร) . .................................................................... กรรมการ (รศ.ดร.อ านวย เดชชยศร) .................................................................... กรรมการ (รศ.ดร.อ านวย เดชชยศร) .................................................................... กรรมการ (รศ.ดร.สมศกด บญป) คณะกรรมการควบคมดษฎนพนธ รศ.ดร.สน งามประโคน ประธานกรรมการ ดร.บญเชด ช านศาสตร กรรมการ

ชอผวจย .............................................................. ........ (นางสาวนพวรรณ ทองยอย)

ก

บทคดยอ การวจยครงนมวตถประสงค คอ ๑) เพอศกษาสภาพการมสวนรวมในการสงเสรม

การรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ๒) เพอศกษาหลกการ วธการพฒนา กระบวนการ มสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ และ ๓) เพอเสนอรปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา ซงเปนงานวจยแบบผสานวธ โดยใชแบบสอบถามกลมตวอยาง จ านวน ๒๐๕ คน วเคราะหขอมลดวยหา คาความถ คารอยละ คาเฉลย และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน การวเคราะหเอกสารและสมภาษณผใหขอมลส าคญ จ านวน ๕ รป/คน ท าการวเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเนอหา

สรปผลการวจยพบวา ๑. สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา

ในภาพรวม พบวา มระดบการปฏบตอยในระดบมาก และเมอพจารณารายดานพบวา มระดบการปฏบตอยในระดบมากทงหมด ไดแก กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) กระบวนการ มสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) และกระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ)

๒. หลกการ วธการพฒนา กระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ประกอบดวย ๑) ระบบบรหารแบบมสวนรวมทมผลในเชงปฏบต ผบรหารและครมสวนรวมในการจดใหมหองจรยธรรมส าหรบการพฒนาจตเจรญปญญาของนกเรยนในสถานศกษา ๒) ปจจยทสงเสรมการมสวนรวม ผบรหารสงเสรมใหครเขารบการอบรมเกยวกบกระบวนการสงเสรมการรกษาศล ๕และมการจดกจกรรมในวนส าคญทางศาสนา ๓) การรกษาศล ๕ เปนการปฏบตตามหลกปฏบต

ชอวทยานพนธ : รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

ผวจย : นางสาวนพวรรณ ทองยอย ปรญญา : พทธศาสตรมหาบณฑต (การบรหารการศกษา) คณะกรรมการควบคมวทยานพนธ : รศ.ดร.สน งามประโคน พธ.บ. (การบรหารการศกษา),

M.A. (Educational Administration), Ph.D. (Educational Administration) : ดร.บญเชด ช านศาสตร กศ.บ. (สขศกษา), ค.ม. (ปฐมวย), ปร.ด.

(บรหารการศกษา) วนทส าเรจการศกษา : ๑๘ มนาคม ๒๕๖๑

ข

ขนพนฐานและเปนหลกปฏบตทส าคญส าหรบผทนบถอศาสนาพทธควรประพฤต ตามรปแบบกระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๓. รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา ๑) หลกการและวธการทผบรหาร คร กรรมการสถานศกษา พระสงฆ ผปกครอง ไดเขาการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ๒) หลกปฏบตขนพนฐานทส าคญส าหรบ ผทนบถอศาสนาพทธควรประพฤต และวธการน าไปใช ๓) กระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕

ค

Abstract The objectives of this thesis were: 1) to study the state of participation in

the Five Precepts observation promotion of the primary schools, 2) to study the principles, methods, and procedures of participation in the Five Precepts observation promotion, and 3) to propose a model of participation in the Five Precepts observation promotion of the primary schools. The integrated research method was used in the study. The quantitative data were collected by questionnaires from 205 samples and analyzed by frequency, percentage, mean, and standard deviation. The qualitative data were collected from documents and in-depth interviews with 5 key-informants and analyzed by content analysis.

The results of the study found that: 1. The condition of participation in the Five Precepts observation

promotion of the primary schools was at a high level and in each aspect; participatory process preparation (co-thinking), participatory process operation (co-working) and participatory process monitor, evaluation and dissemination (co- responsibility).

2. The principles, methods, and procedures of participation in the Five Precepts observation promotion consisted of; 1) participatory management system resulting to operation with cooperation of administrators and teachers in arrangement and management of room for ethical and moral practice, 2) Factors supporting participation are to encourage and convince teachers to attend training

Thesis Title : A Model of Participation in the Five Precepts Observation Promotion for Primary Schools

Researcher : Miss Noppawan Tongyoy Degree : Master of Arts (Educational Administration) Thesis Advisory Committee : : Assoc. Prof. Dr. Sin Ngampracon B.A. (Education Administration),

M.A. (Educational Administration), Dr. Boonchurd Chumnisart Ph.D. (Educational Administration)

Date of Graduation : March 18 , 2018 February 10, 2017

ง

courses in the Five Precepts observation promotion and to arrange religious activities in Buddhist holidays, and 3) The Five Precepts observation is the fundamental practice of Buddhists.

3. The model of participation in the Five Precepts observation promotion for the primary schools includes of; 1) Principle and methods in which administrators, teachers, school committee, monks, and students’ parents participate in the five precepts observation, 2) Fundamental practice principles and practice methods, and 3) Participatory process in the Five Precepts observation promotion.

จ

กตตกรรมประกาศ

วทยานพนธ เรอง “รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา” ส าเรจลลวงไปไดดวยดกเนองดวยไดรบความเมตตาชวยเหลอจากคณะกรรมการควบคมวทยานพนธ คอ รศ.ดร.สน งามประโคน ประธานทปรกษาวทยานพนธ และ ดร.บญเชด ช านศาสตร กรรมการทปรกษาวทยานพนธ ทไดกรณาใหค าปรกษาแนะน าดวยดตลอดมา ตงแตเรมตนจนท าใหวทยานพนธส าเรจลลวงไปไดดวยด ขอบพระคณคณะกรรมการสอบปองกนทกรปทกทานทไดสละเวลาตรวจสอบวทยานพนธและใหขอเสนอแนะอนเปนประโยชนแกผวจยเปนอยางยง ขอบพระคณผทรงคณวฒในการสนทนากลมและผทรงคณวฒในการสมภาษณทกทานทเมตตาใหค าชแนะอนเปนขอมลส าคญแกการวจยครงน ขอบคณคณะผบรหารและคณะคร ในโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถน จงหวดปทมธาน ทกทานทเมตตาแกผวจยไดเสยสละใหความรวมมอและอ านวยความสะดวกในการเกบรวบรวมขอมลในการศกษาคนควาวจยในครงนเปนอยางด

ขอกราบขอบพระคณคณะผบรหาร คณาจารย และเจาหนาทหลกสตรพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลยทกทาน ทไดใหความชวยเหลอทกประการจนท าใหวทยานพนธเลมนประสบความส าเรจดวยด คณประโยชนคณงามความดอนเกดจากวทยานพนธครงน ผวจยขอมอบบชาเปนกตเวทตาคณ แดคณพอสรรเสรญ ทองยอย คณแมฉนทนา ทองยอย ครอาจารย และผทชวยสนบสนนการในการวจยครงนทกทาน

นางสาวนพวรรณ ทองยอย กมภาพนธ ๒๕๖๐

ฉ

สารบญ เรอง หนา

บทคดยอภาษาไทย ก บทคดยอภาษาองกฤษ ค กตตกรรมประกาศ จ สารบญ ฉ สารบญตาราง ซ สารบญภาพ ฌ ค าอธบายสญลกษณและอกษรยอ ญ บทท ๑ บทน า ๑

๑.๑ ความเปนมาและความส าคญของปญหา ๑ ๑.๒ วตถประสงคของการวจย ๕ ๑.๓ ปญหาทตองการทราบ ๕ ๑.๔ ขอบเขตของการวจย ๕ ๑.๕ นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย ๗ ๑.๖ ประโยชนทไดรบ ๗

บทท ๒ แนวคดทฤษฎและงานวจยทเกยวของ ๘ ๒.๑ แนวคดเกยวกบรปแบบ ๑๓ ๒.๒ แนวคดเกยวกบการมสวนรวม ๑๕ ๒.๓ แนวคดเกยวกบการรกษาศล ๕ ๒๗ ๒.๔ แนวคดเกยวกบการสงเสรมคณธรรมจรยธรรม ๓๗ ๒.๕ บรบทโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถน จงหวดปทมธาน ๖๒ ๒.๖ งานวจยทเกยวของ ๖๔ ๒.๗ กรอบแนวคดในการวจย ๘๖

บทท ๓ วธด าเนนการวจย ๘๗ ๓.๑ รปแบบการวจย ๘๗ ๓.๒ ประชากรและผใหขอมลส าคญ ๘๘ ๓.๓ เครองมอทใชในการวจย ๘๙ ๓.๔ การสรางและตรวจสอบคณภาพของเครองมอวจย ๘๙ ๓.๕ การเกบรวบรวมขอมล ๙๑ ๓.๖ การวเคราะหขอมล ๙๑

ช

เรอง หนา บทท ๔ ผลการวจย ๙๓

๔.๑ ผลการศกษาสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ๙๔ ๔.๒ ผลการศกษาหลกการ วธการพฒนา และกระบวนการมสวนรวม ในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ๑๐๔ ๔.๓ ผลการเสนอรปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา ๑๑๐ ๔.๔ องคความรจากการวจย ๑๑๑

บทท ๕ สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ ๑๑๒

๕.๑ สรปผลการวจย ๑๑๔ ๕.๒ อภปรายผลการวจย ๑๑๗ ๕.๓ ขอเสนอแนะในการวจย ๑๒๐

บรรณานกรม ๑๒๒ ภาคผนวก ๑๑๓ ก เครองมอทใชในการวจย ๑๓๐ ข รายชอผทรงคณวฒและหนงสอเชญ ๑๕๖ ค ภาพกระบวนการวจย ๑๖๕ ประวตผวจย ๑๖๘

ซ

สารบญตาราง ตารางท หนา

๒.๑ การพฒนาทางจรยธรรม ๖ ขน ของโคลเบอรก ลอวเรนซ (Kohlberg Lawrence) ๔๕ ๒.๒ จ านวนผบรหารสถานศกษา รองผอ านวยการ คร นกเรยน ในโรงเรยนสงกดองคกร ปกครองสวนทองถน จงหวดปทมธาน ทมการเรยนการสอนระดบประถมศกษา จากขอมลสถตจ านวนนกเรยน ในโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถน ประจ าปการศกษา ๒๕๕๙ ๖๔ ๓.๑ ขนตอนการวจย ๘๗ ๓.๒ ประชากรและกลมตวอยางในการวจย ๘๘ ๔.๑ คาความถและคารอยละของสถานภาพของผตอบแบบสอบถามจ าแนกตามเพศ ๙๔ ๔.๒ คาความถและคารอยละของสถานภาพของผตอบแบบสอบถามจ าแนกตามอาย ๙๔ ๔.๓ คาความถและคารอยละของสถานภาพของผตอบแบบสอบถามจ าแนกตามสถาน ตามสถานภาพทางสงคม ๙๕ ๔.๔ คาความถและคารอยละของสถานภาพของผตอบแบบสอบถามจ าแนกตามสถาน ตามระดบการศกษา ๙๕ ๔.๕ คาความถและคารอยละของสถานภาพของผตอบแบบสอบถามจ าแนกตามสถาน

ตามประสบการณท างาน ๙๖ ๔.๖ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพการมสวนรวมในการสงเสรม การรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ในภาพรวม ๙๗ ๔.๗ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพการมสวนรวมในการสงเสรม การรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ๑) กระบวนการมสวนรวม ในขนเตรยมการ (รวมคด) ๙๗ ๔.๘ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพการมสวนรวมในการสงเสรม การรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ๒) กระบวนการมสวนรวม ในขนด าเนนการ (รวมท า) ๙๙ ๔.๙ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพการมสวนรวมในการสงเสรม การรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ๓) กระบวนการการมสวนรวม ในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ) ๑๐๓

ฌ

สารบญภาพ ภาพท หนา

๒.๑ ผลการมสวนรวมในองคการ ๑๙ ๒.๒ ขนบนไดการมสวนรวม ๘ ขน ๒๓ ๒.๓ กรอบแนวคดในการวจย ๘๖ ๔.๑ องคความรจากการวจย ๑๑๒

ญ

ค าอธบายสญลกษณและค ายอ

(๑) การใชอกษรยอ อกษรยอในวทยานพนธฉบบน อางองจากพระไตรปฎก ภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย การอางองใชระบบระบ เลม/ขอ/หนา หลงค ายอคมภร ดงตวอยาง เชน อง.ตก. (ไทย) ๒๐/๔๕๗/๑๔๖. หมายถง องคตตรนกาย ตกนบาต ภาษาไทย เลม ๒๐ ขอ ๔๕๗ หนา ๑๔๖ ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ๒๕๓๙

พระสตตนตปฎก อง.ตก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย ตกนบาต (ภาษาไทย) อง.จตกก. (ไทย) = สตตนตปฎก องคตตรนกาย จตกกนบาต (ภาษาไทย) ข.ม. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย มหานทเทส (ภาษาไทย) ข.ป. (ไทย) = สตตนตปฎก ขททกนกาย ปฏสมภทามรรค (ภาษาไทย) (๒) การระบหมายเลขยอภาษาไทย

การอางองพระไตรปฎก ฉบบภาษาไทย ระบชอคมภร และระบ เลม/ขอ/ หนาตามล าดบ เชน อง.ทก.(ไทย) ๒๐/๙๐-๙๑/๓๑๘-๓๒๐. หมายถง คมภรพระสตตนตปฎก องคตตรนกาย ทกนบาต ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลมท ๒๐ ขอท ๙๐-๙๑ หนา ๓๑๘-๓๒๐, อง.ตก. (ไทย) ๒๐/๙๑/๓๒๐. หมายถง คมภรพระสตตนตปฎก องคตตรนกาย ตกนบาต ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เลมท ๒๐ ขอท ๙๑ หนา ๓๒๐ เปนตน (๓) การใชอกษรยอภาษาองกฤษ ค ายอ ค าเตม ความหมาย ibid. ibiden เรองเดยวกน op.cit. opera citato อางแลว p.,pp. page, pages หนา

บทท ๑

บทน า

๑.๑ ความเปนมาและความส าคญของปญหา สภาพสงคมไทยในปจจบนไดมการเปลยนแปลงไปจากเดมเปนอนมาก ประชาชนในอดต

มชวตอยกบครอบครว มพทธศาสนา มคณธรรมจรยธรรม เปนรากฐานของทศนคตและคานยมใน การด ารงชวต ท าใหคนในสงคมอยรวมกนอยางมความสข แตการเพมของประชากรประกอบกบภาวะเศรษฐกจทส งขน รวมท งการน าเทคโนโลย เขามามบทบาทในชวตประจ าวนของประชาชน ท าใหประชาชนหนมานยมความเจรญทางดานวตถมากขนและละเลยดานคณธรรมจรยธรรม โดยขาดความตระหนกวาคณธรรมจรยธรรมเปนสงทมความส าคญตอสงคมเปนอยางมากในการก าหนดความสงบสขของสงคม เนองจากหากคนในสงคมมความบกพรองทางดานจตใจ ขาดคณธรรมจรยธรรมแลว แมสงคมนนจะมความมงคงทางดานเศรษฐกจกยอมจะหาความสขและเกดการพฒนาไปไดยาก๑ ในกลมของเดกและเยาวชนซงจะเปนบคลากรในการพฒนาประเทศชาตในอนาคตนน พบวาเยาวชนไทยในปจจบนม “ลกษณโทษ” หลายประการเชน ตดยาเสพตด กาวราวรนแรง หมกมนในกามารมณ มแนวโนมกออาชญากรรม หลงตดในวตถ เหนแกตว ไมเชอเรองสวนรวม ไมมศาสนาและวฒนธรรม เครยดหาความส าเรจโดยไมเลอกวธการ ชอบเลนการพนน ท างานหนกไมเปน

การศกษาเปนปจจยทส าคญประการหนงในการพฒนาประเทศ ประเทศใดสามารถจดระบบการศกษาใหประชาชนไดอยางทวถงและถกตอง ประเทศนนยอมประสบความส าเรจในการพฒนาประเทศในทกดาน ไมวาจะเปนดานเศรษฐกจ ดานการเมอง หรอดานสงคมวฒนธรรม ทงนเพราะการพฒนาประเทศจะตองอาศยก าลงคนเปนส าคญ ซงกระบวนการทส าคญทสดในการพฒนาคนกคอ การจดการศกษา ดงนน ทกประเทศจงพยายามจดการศกษาในประเทศของตนใหดทสดเทาทจะท าได ในการจดการการศกษานอกจากจะมงใหผเรยนเกดความรแลว จะตองมงปลกฝงคณธรรมจรยธรรมใหกบผเรยนเพอใหเปนผทมความประพฤตดอกดวย ดงพระบรมราโชวาทของพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภม

๑สทธวงศ ตนตยาพศาลสทธ , “พระบรมราโชวาท”, ขาราชการคร, ปท ๒๐ ฉบบท ๑ (ตลาคม – พฤศจกายน ๒๕๔๒) ,หนา ๒.

๒

พลอดลยเดชมหาราช ทตรสไววา นอกจากการศกษาจะสอนใหคนเกงแลวจ าเปนอยางยงทจะอบรมใหดพรอมกนไปดวย ประเทศเราจงจะไดคนทมคณภาพ คอ ทงเกงทงดมาเปนก าลงของบานเมอง ใหความเกงเปนปจจยและพลงส าหรบการสรางสรรค และใหความดเปนปจจยเพอประคบประคองน าความเกงใหเปนไปในทางทถก ทอ านวยผลประโยชนอนพงประสงค๒ ซงผทมสวนเกยวของกบการจดการศกษาในปจจบนตางพยายามทจะฝกฝนอบรมจตใจของเยาวชนใหรผดชอบชวดมากขน โดยหลายฝายหวงวา การอบรมคณธรรมจรยธรรมในโรงเรยนจะเปนเสมอนสายปานทคอยเหนยวรงและฉดดงใหเดกไดมสภาพจตใจทเขาถงคณงามความดของชวต โดยทวไปเมอพจารณาถงระดบการศกษาทครอบคลมไปทงประเทศ มการจดการศกษาในทกทองท และเปนหนาทหลกของรฐบาลจะตองด าเนนการใหกบประชาชนทกคนกคอ การศกษาระดบประถมศกษา ฉะนนจงถอไดวาการศกษาระดบประถมศกษาเปนการศกษาขนพนฐานทส าคญตอการพฒนาประเทศเปนอยางยง และเมอพจารณาคณลกษณะของผเขารบการศกษาในแตละระดบแลวจะเหนวา นกเรยนประถมศกษาเปนผมสภาพเหมาะสมอยางยงตอการวางรากฐานเพอพฒนาคณลกษณะทพงประสงคในดานคณธรรมจรยธรรม

วดเปนศนยกลางของการพฒนา “บาน” หรอชมชนไทย เมอครงในอดตม “วด” เปน ศนยรวมจตใจในการด าเนนกจกรรมเพอการพฒนาการศกษา หรอกจกรรมอนเปนประโยชน แกชมชน “บาน” หรอชมชนจะรวมกบ “วด” โดยการสนบสนนทส าคญจาก “โรงเรยน หรอราชการ” รวมกนด าเนนการในลกษณะ ๓ ประสาน “บาน วด โรงเรยน” หรอ เรยกโดยยอวา “บวร”

รชกาลท ๙ ทรงตระหนกและเหนความส าคญในบทบาทของ “บาน วด โรงเรยน” ในลกษณะดงกลาวน จงมแนวพระราชด ารทจะใหด าเนนการจดตงวดขนคกบชมชนเพอเปนพทธสถานในการประกอบกจการของสงฆในการสบทอดและเผยแผพระพทธศาสนา๓

การปฏรปการเรยนร ซงเปนการปรบวธคด เปลยนวธสอน เปนการจดการเรยนรทเนนผเรยนเปนส าคญ การเรยนรอยางรอบดาน สมดลยภาพ บรณาการทกลมกลนกบวถชวต เมอพจารณา ดหลกการของโรงเรยนวถพทธทวาพฒนาการกน อย ด ฟง ตามหลกไตรสกขา อนประกอบดวยศล สมาธ และปญญา ยงสรางความมนใจวาโรงเรยนวถพทธเปนการเรมตนการปฏรปการศกษาทแทจรง

๒สปปนนท เกตทต และคณะ, ความฝนของแผนดน, พมพครงท ๓, (กรงเทพมหานคร : ตะวนออก, ๒๕๔๐), หนา ข.

๓กระทรวงศกษาธการ, วดจะมสวนรบภาระและจดการศกษาตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต-

ไดอยางไร สกศ, (กรงเทพมหานคร : ภาพพมพ, ๒๕๔๖), หนา ๙๖.

๓

การปฏรปการศกษาทกลาวกนวาสอดคลองกบรากฐานของสงคมไทย ยงไมมครงใดทจะตรงเหมอนกบครงน การด าเนนงานของโรงเรยนวถพทธจงเปนหลกของการศกษาทจะพฒนามนษยสชวตทสมบรณ ซงทกทานทรวมโครงการ ทงผบรหารโรงเรยน คร อาจารย ผปกครอง ชมชน และผรบผดชอบโครงการโรงเรยนวถพทธ เขตพนทการศกษา คงไดตระหนกและประจกษแลววานกเรยนในโครงการ มการพฒนาดานกาย ศล จต และปญญาอยางเปนองครวม และตอเนองมพฒนาการเพมขนทกขณะ ชวตทเปนการศกษา จงเปนชวตทเรยนรและพฒนาไมมวนจบ อนเปนเปาหมายของการจดการศกษาทตองการทรพยากรบคคล ทมลกษณะเปนบคคลแหงการเรยนรเปนการเรยนรตลอดชวต คดเปน เฉลยวฉลาด กลาแกรง อดทน เพยรพยายาม คดเหนไดถกตอง ตามความเปนจรง

ในขณะเดยวกนกเปนสมาชกทดของสงคมประสานประโยชนใหสงคมนาอย รมเยน สนตสข ทงหมดนไดปรากฏในค าสอนของพระพทธศาสนาและโรงเรยนวถพทธแลว จงเปนทนาชนชมวายงมโรงเรยนวถพทธมากขนเพยงใด ประเทศไทยจะนาอยมากขนเพยงนน แตโรงเรยนวถพทธจะท างานเพยงล าพงไมได เพราะหลกธรรมค าสอนในพระพทธศาสนา ไดถกสบทอดผานศาสนทายาทคอพระภกษสงฆมากกวา ๒,๕๐๐ ป จนถงวนน ประเทศไทยเปนดนแดนทส าคญ ทจรรโลงคณคาของพระพทธศาสนาใหชาวโลกรบร ประเทศไทยมมพระเถระทควรแกการกราบไหวบชาอยทวทกพนท และโครงการโรงเรยนวถพทธ ไดเรมมาถกทาง คอการโนมน าโรงเรยนเขาประสานกบพระเถระ เปนการหวนคนของบาน วด โรงเรยน อนจะน าความเขมแขงมาสชมชนสงคมอกครงอยางยงยนได

ถงแมวาปจจบนม โรงเรยนเขาส โครงการโรงเรยนวถพทธเพมมากขนเรอยๆ กตาม แตโดยทวไป ยงมสถานการณทชใหเหนวา ยงไมสอดคลองกบแนวโรงเรยนวถพทธ อยางเตมรปแบบ เพราะปญหาตาง ๆ เชน เดกนกเรยนและเยาวชนขาดความตงใจ ความเอาใจใสตอการเรยนการสอน ขาดเรยน มาสาย แตงตวไมสภาพเรยบรอย ขาดความใฝร ใฝเรยน หลบหนไมเขาเรยน ขาดระเบยบวนย พดจาไมสภาพเรยบรอย ขาดความเสยสละตอประโยชนสวนรวม ไมเคารพ เชอฟงตอพอแมครอาจารย เดกนกเรยนทะเลาะกน เปนตน ถาหากบคลากรมความร ความเขาใจทดพอในกระบวนการจดการเรยนการสอนโดยบรณาการ หลกธรรมจรยธรรมประยกตเขาไปในเนอหาวชาทสอน หรอกจกรรมการเรยน การสอน และมบรรยากาศปฏสมพนธและกลยาณมตรทดพอแลวจะสามารถท าใหการเรยนการสอนเกด ผลสมฤทธได๔

๔กระทรวงศกษาธการ, แนวทางการด าเนนงานโรงเรยนวถพทธ, ครงท ๒, (กรงเทพมหานคร : องคการ

รบสงสนคาและพสดภณฑ, ๒๕๔๖), หนา ๖๓.

๔

สถานศกษาระดบประถมศกษาในปจจบน ด าเนนจดการศกษาตามนโยบาย โดยการก าหนดแนวทางให นกเรยนและบคคลากร มคณธรรมและจรยธรรม ใฝหาความรและพฒนาตวเองอยเสมอ โดยตองการสรางใหนกเรยนมคณภาพรจกปรบตวมน าใจและเหนแกประโยชนสวนรวมสถานศกษาเปนสวนหนงทจะ น าหลกศล ๕ มาใชในการเรยนการสอนของนกเรยน และบคคลากรทางการศกษา ผอ านวยการโรงเรยน เพอใหการบรหารจดการ เกดการพฒนาทางดานจตใจ โดยเฉพาะการ พฒนาตอนกเรยน ซงเปนทรพยากรทส าคญ โดยวดเขามามสวนรวมในการจดการเรยนการสอน เพอสงเสรมคณธรรมและจรยธรรม โดยน าหลกศล ๕ มาใช และสอดแทรกวชาพระพทธศาสนาเขาไปในการเรยนการสอน และจดมงหมายหลกคอใหนกศกษารบรและเขาใจ ศรทธาตอพระพทธศาสนาและน าหลกศล ๕ มาใชในการด าเนนชวต ซงสถานศกษาระดบประถมศกษา มการจดกระบวนการเรยนการสอนโดยเนนผเรยนเปนศนยกลางของการศกษา และดานคณธรรม ประเทศไทยมงเนนการพฒนาทางดานเศรษฐกจและการเงน และพฒนาประเทศโดยมงเนนความเจรญกาวหนาทางเทคโนโลยอยางรวดเรว สงผลกระทบใหการพฒนาทางดานจตใจคนใหมคณธรรมขาดความสมดล ซงกลมเดกและเยาวชนซงเปนอนาคตของประเทศชาต ก าลงประสบปญหาทางดานพฤตกรรมขาดคณธรรม ซงสถานศกษาตองเรงแกไขเปนการดวน สถานศกษาในปจจบน มการบรหารจดการศกษาแบบขาดคณธรรมและจรยธรรม และปลกฝงคานยมและแบบอยางทไมดใหแกนกเรยน การมสวนรวมระหวางวดและสถานศกษา โดยน าหลกศล ๕ ไปขดเกลาในการบรหารจดการ ของบคลากรทางการศกษา และน าหลกไปพฒนาปญหาทเกดขนกบเดกและเยาวชนในวยเรยน เชนปญหายาเสพตดในโรงเรยนทแพรระบาด ปญหาดานเดกกาวราว ท าใหการเรยนการสอนไมมประสทธภาพ ปญหาดงกลาวจงท าใหสถานศกษาพฒนาเยาวชนอนเปนอนาคตของชาต และไดน าแนวคดในการพฒนา ระหวางวดและสถานศกษา จดกจกรรมการเรยนการสอนวชาพระพทธศาสนา และใหนกเรยนเขารวมในโครงการรกษาศล ๕ มการสวดมนตเปนประจ าทกสปดาหและมการบรณาการทางดานศลธรรม โดยใชหลกศล ๕ เปนเครองมอในการสงเสรมดานคณธรรมและจรยธรรมใหแกนกเรยนอยางเปนรปธรรม โดยน าพระภกษเขามาชวยสอนในชนเรยน เพอสงเสรมคณธรรมและจรยธรรมใหแกนกเรยน และสนบสนนใหผบรหารสถานศกษาและบคคลากร สถานศกษาซงเปนผทใหความส าคญในฐานะทเปนผอบรมสงสอน๕

จากการส ารวจขอมลขางตนผวจยจงสนใจท าการศกษาเรองรปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา เพอเปนการปลกฝงการรกษาศล ๕

๕วไลพร อนเจาบาน. “ศกษาพฤตกรรมการน าศล ๕ ไปใชในชวตประจ าวน”. วทยานพนธพทธศาสตร

มหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๔ ), หนา ๒.

๕

ใหสถานศกษาปลกฝงคณธรรมและจรยธรรมใหแกนกเรยนดวยการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาหลกศลใหแกเยาวชนไทยไดด ารงชวตประจ าอยไดบนพนฐานความปกตสขในสงคมไทย

๑.๒ วตถประสงคการวจย ๑.๒.๑ เพอศกษาสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบ

ประถมศกษา ๑.๒.๒ เพอศกษาหลกการ วธการพฒนา และกระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษา

ศล ๕ ๑.๒.๓ เพอเสนอรปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษา

ระดบประถมศกษา

๑.๓ ปญหาทตองการทราบ ๑.๓.๑ สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา

อยในระดบใด ๑.๓.๒ หลกการ วธการพฒนา และกระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕

เปนอยางไร ๑.๓.๓ รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบ

ประถมศกษา ควรเปนอยางไร

๑.๔ ขอบเขตการวจย ๑.๔.๑ ขอบเขตดานเนอหา ผวจยไดศกษาเอกสารทเปนหนงสอ ต ารา เอกสารงานวจย งานเขยน บทความ และเอกสารท

เกยวของกบเรองแนวคดทฤษฎแนวคดการมสวนรวม และแนวคดการรกษาศล ๕ ๑๔.๓ ขอบเขตดานประชากร / ผใหขอมลส าคญ

๖

๑. การวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) มประชากรและกลมตวอยาง ดงน

๑) ประชากร ไดแก ไดแก ผบรหารสถานศกษาและครผสอน ในโรงเรยน สงกดองคกรปกครองสวนทองถน จงหวดปทมธาน ทมการเรยนการสอนระดบประถมศกษา ซงม จ านวน ๔๒๗ คน

๒) กลมตวอยาง ไดแก ไดแก ผบรหารสถานศกษาและครผสอนในสถานศกษา ในโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถน จงหวดปทมธาน ทมการเรยนการสอนระดบประถมศกษา ซงผวจยใชวธหาขนาดของกลมตวอยางโดยการเปดตารางของ Krejcie & Morgan๖ ไดขนาดกลมตวอยาง จ านวน ๒๐๕ คน

๒. การวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) มผใหขอมลส าคญ ดงน ๑. การสมภาษณ ผใหขอมลส าคญ ไดแก ไดแก ผบรหารสถานศกษา หรอครผสอนใน

สถานศกษา หรอผทรงคณวฒทมความรดานหลกพทธธรรม จ านวน ๕ รป/คน ดวยการเลอกเจาะจง (Purposive Selection)

๑.๔.๓ ขอบเขตดานสถานท ในการศกษาครงน ผวจยไดก าหนดขอบเขตพนทการศกษา (Educational Service Area)

ไดแก โ รง เรยนส งกดองคกรปกครองส วนทองถน จ งหวดปทมธาน ท มการเรยนการสอน ระดบประถมศกษา จ านวน ๗ โรงเรยน ไดแก โรงเรยนวดปางว โรงเรยนเทศบาลเมองปทมธาน โรงเรยนอนบาลเทศบาลต าบลบางกะด โรงเรยนเทศบาลทาโขลง ๑ โรงเรยนดวงกมล โรงเรยนเทศบาล ๑ ขจรเนตยทธ และโรงเรยนวดราษฎรศรทธาราม

๑.๔.๔ ขอบเขตดานระยะเวลา การวจยในครงน ด าเนนการศกษาในปการศกษา ๒๕๖๐ โดยเรมตงแต เดอนมถนายน

พ.ศ. ๒๕๖๐ ถง เดอนกมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๖๑

๖Krejcie, R. V. & Morgan, D. W. (1970). Determining Sample Size for Research Activities.

Educational and Psychological Measurement, 30(3). pp. 607-610.

๗

๑.๕ นยามศพทเฉพาะทใชในการวจย

รปแบบ หมายถง แบบจ าลองทเปนตวแทนของโครงสรางความทางความคด หรอทเกยวของขององคประกอบตางๆ เพอการสงเสรมการรกษาศล ๕ ในสถานศกษา

การมสวนรวม หมายถง การทบคคลในองคกรหรอตางองคกร ไดแก ผบรหาร คร กรรมการสถานศกษา พระสงฆ ผปกครอง ไดเขาการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ใน ๓ ขนตอน คอ ๑) การมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) ๒) การมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) และ ๓) การมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ)

การรกษาศล ๕ หมายถง การปฏบตตามหลกปฏบตขนพนฐานและเปนหลกปฏบตทส าคญส าหรบผทนบถอศาสนาพทธควรประพฤต ม ๕ ประการ ไดแก ๑) การเวนจากการฆาสตวมชวต ๒) การเวนจากการลกทรพย ๓) การเวนจากการประพฤตผดในกาม ๔) การเวนจากการพดเทจ ๕) การเวนจากการดมน าเมาคอสราและเมรยอนเปนทตงแหงความประมาท

ผอ านวยการ หมายถง ผอ านวยการ หรอรกษาการผอ านวยการ หรอรองผอ านวยการโรงเรยนประถมศกษา ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา นครปฐม เขต ๑ และ เขต ๒

ครผสอน หมายถง ครผสอนในโรงเรยนประถมศกษา สงกดส านกงานเขตพนทประถมศกษา ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา นครปฐม เขต ๑ และ เขต ๒

ผปกครอง หมายถง ผปกครองนกเรยนทไดท าการศกษาอยในโรงเรยนประถมศกษาสงกด ส านกงานเขตพนทประถมศกษา ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา นครปฐม เขต ๑ และ เขต ๒

สถานศกษา หมายถง โรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถน จงหวดปทมธาน ทมการเรยนการสอนระดบประถมศกษา จ านวน ๗ โรงเรยน

๑.๖ ประโยชนทไดรบ ๑.๖.๑ ท าใหทราบสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบ

ประถมศกษา ๑.๖.๒ ท าใหทราบหลกการ วธการพฒนา และกระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการ

รกษาศล ๕ ๑.๖.๓ รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบ

ประถมศกษา จะเปนประโยชนตอหนวยงานทเกยวของไดน าองคความรไปประยกตใชกบการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมในสถานศกษาระดบประถมศกษา

บทท ๒

เอกสารและงานวจยทเกยวของ

การวจยครงนเปนการศกษาเรอง “รปแบบการจดการเรยนการสอนแบบมสวนรวมเพอสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษา ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา” ผวจยไดศกษาคนควาเอกสาร แนวคด ทฤษฎ ทเกยวของ เพอน ามาใชเปนแนวทางในการสรางกรอบแนวคดในการวจย ดงรายละเอยดดงตอไปน

๒.๑ แนวคดเกยวกบรปแบบ ๒.๒ แนวคดเกยวกบการมสวนรวม ๒.๓ แนวคดเกยวกบการรกษาศล ๕ ๒.๔ แนวคดเกยวกบการสงเสรมคณธรรมจรยธรรม ๒.๕ บรบทโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถน จงหวดปทมธาน ๒.๖ งานวจยทเกยวของ ๒.๗ กรอบแนวคดในการวจย

๒.๑ แนวคดเกยวกบรปแบบ ๒.๑.๑ ความหมายของรปแบบ มนกวชาการและนกวจยทงในและตางประเทศไดกลาวถงความหมายของรปแบบไวม

ดงตอไปน อมพร เรองศร ไดสรปความหมายของรปแบบไววาหมายถง สงทเปนโครงสรางทางความคด

องคประกอบและความสมพนธขององคประกอบตางๆ ทส าคญของเรองทมการศกษาอยางเปนระบบ มลกษณะเปนตวแทนของความเปนจรง ทเปลยนความสลบซบซอนใหเปนความเขาใจงายขน สะทอนลกษณะบางสวนออกมาใหเปนความสมพนธตอเนอง เชอมโยง มความเปนเหตผลซงกนและกน ภายใต

๙

การใชเหตผล ขอมล และฐานคตมาประกอบ ซงอาจเปนไดทงรปแบบท เปนแบบจ าลองของสงทเปนรปธรรมและรปแบบทเปนแบบจ าลองของสงทเปนนามธรรม๑

ทศนา แขมมณ ใหความหมายของรปแบบไววา รปแบบเปนรปธรรมของความคดทเปนนามธรรมซงบคคลแสดงออกมาในลกษณะใดลกษณะหนง เชน เปนค าอธบาย เปนแผนผงไดอะแกรม หรอแผนภาพ เพอชวยใหตนเองและบคคลอนสามารถเขาใจไดชดเจนมากขน รปแบบเปนเครองมอทางความคดทบคคลใชในการสบสอบหาค าตอบ ความรความเขาใจในปรากฏการณทงหลาย๒

สเทพ บญเตม ไดสรปความหมายของรปแบบไววา รปแบบเปนการจ าลองภาพในอดมคตทน าไปสการอธบายคณลกษณะส าคญของปรากฏการณทคาดวาจะเกดขน เพอใหงายตอการท าความเขาใจทไมมองคประกอบตายตว หรอรายละเอยดทกแงมม โดยผานกระบวนการทดสอบอยางเปนระบบ เพอใหเกดความแมนตรงและเชอถอได๓

อทย บญประเสรฐ ใหความหมายของแบบไววา รปแบบ หมายถง สงทแสดงโครงสรางของความเกยวของระหวางชดของ ปจจยหรอตวแปรตางๆ หรอองคประกอบทส าคญในเชงความ สมพนธหรอเหตผลซงกนและกน เพอชวยเขาใจขอเทจจรงหรอปรากฏการณในเรองใดเรองหนงโดยเฉพาะ๔

ถวลยรฐ วรเทพพฒพงษ ใหความหมายของรปแบบไววา รปแบบหมายถงรปแบบ ของจรง รปแบบทเปนแบบอยาง และแบบล าลองทเหมอนของจรงทกอยางแตมขนาดเลกลงหรอใหญขนกวาปกต นกวชาการทใหความหมาย ของรปแบบในลกษณะน ซงสอดคลองกบ๕

พลสข หงคานนท กลาววา รปแบบสงทแสดงโครงสรางทางความคดองคประกอบและความสมพนธขององคประกอบตางๆ ทส าคญของเรองทศกษามา๖

๑อมพร เรองศร, “การพฒนารปแบบการพฒนาคณลกษณะของนกเรยนตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง”, วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยบรพา, ๒๕๕๔),หนา ๕๒-๕๓.

๒ทศนา แขมมณ, ศาสตรการสอน องคความรเพอการจดกระบวนการเรยนการรทมประสทธภาพ, พมพครงท ๗, (กรงเทพมหานคร : ดานสทธาการพมพ, ๒๕๕๑), หนา ๒๒๐.

๓สเทพ บญเตม, “การพฒนารปแบบการก ากบตดตามสถานศกษาขนพนฐาน”, วทยานพนธศกษาศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยขอนแกน, ๒๕๔๙), หนา ๒๗.

๔อทย บญประเสรฐ, หลกการบรหารแบบใชโรงเรยนเปนฐาน, (กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, คณะครศาสตร, ๒๕๔๖), หนา ๓๑.

๕ถวลยรฐ วรเทพพฒพงษ, การก าหนดและวเคราะหนโยบายสาธารณะ : ทฤษฎและการประยกตใช , (กรงเทพมหานคร : เสมาธรรม, ๒๕๔๐), หนา ๒๑-๒๓.

๖พลสข หงคานนท, “การพฒนารปแบบการจดองคการของมหาวทยาลยพยาบาล กระทรวงสาธารณสข”, วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๐), หนา ๕๐.

๑๐

Kaplan กลาววา รปแบบอาจเปนแนวความคดหรอแบบคณตศาสตรกไดบางครงรปแบบมความหมายเชนเดยวกบทฤษฎ โดยเฉพาะถาเปนแบบขอเสนอ ทงรปแบบและทฤษฎตางกเปนการเลยนแบบหรอการยอจากความเปนจรงโดยมจดมงหมายเพอจดระเบยบความคดเกยวกบความเปนจรงเพอใหเขาใจสาระของความเปนจรงงายขน๗

Forcese and Richer กลาววา รปแบบหมายถง การยอหรอเลยนแบบความสมพนธทปรากฏอยในโลกแหงความเปนจรงของปรากฏการณอยางใดอยางหนงโดยมวตถประสงคเพอชวยในการจดระบบความคดในเรองนนใหงายขนและเปนระเบยบ สามารถเขาใจลกษณะส าคญของปรากฏการณนน รปแบบจงมชอเรยกงายๆ กนออกไป เชน การจ าแนกประเภท (Typology) กรอบแนวคด (Conceptual Framework) การแยกเปนชนด (Taxonomy) เปนตน๘

Smith and Other กลาววา รปแบบหมายถงการยอปรากฏการณจรงใหเลกลง เพอใชท าความเขาใจขอเทจจรง ปรากฏการณ หรอพฤตกรรมตางๆ โดยจดวางแบบแผนใหเขาใจงายขน รปแบบไมใชขอเทจจรงแตเปนตวแทนของความจรงหรอปรากฏการณทงหมดทเกดขน๙

ส าหรบการวจยครงน ผวจยสรปวา รปแบบ หมายถง แบบจ าลองทเปนตวแทนของโครงสรางความทางความคด หรอทเกยวของขององคประกอบตางๆ ทแสดงคณลกษณะส าคญทเปนอดมคตทผประสงคจะน าเสนอไดศกษาและพฒนาขน เพออธบายหรอแสดงปรากฏการณนนใหเกดความเขาใจไดงายขนสามารถพยากรณผลทจะเกดขนหรอแมกระทงการใชเปนแนวทางเพอการด าเนนการอยางหนงอยางใด

๒.๑.๒ ประเภทของรปแบบ

John P. Keeves ไดแบงประเภทของรปแบบ โดยยดแนวทางของ Caplan and Tutsuoka และพฒนาการของการใชรปแบบทางการศกษาเปน ๔ ประเภท ไดแก

๑. รปแบบเชงเทยบเคยง (Analogue Model) ลกษณะเปนรปแบบเชงกายภาพ สรางขนโดยใชหลกการเทยบเคยงโครงสรางรปแบบใหสอดคลองกบลกษณะทคลายคลงกนและท าใหรปแบบสอดคลองกบขอมลทมอยในขณะนน อกทงรปแบบทสรางขนตองมองคประกอบชดเจน เพอทดสอบดวย

๗Kaplan, The Conduct of Inquiry:Methodology for Behavioral Science, (San Francisco:

Chandler Publishing, 1964), p. 264. ๘Forcese and S. Richer, Social Research Methods. (Englewood Cliffs, New Jersey :

Prentice-Hall, 1973), p. 5. ๙Smith and others, Management: Making Orgnization Perform, (New York: Macmillan,

1980), p. 3.

๑๑

ขอมลเชงประจกษและหาขอสรปของปรากฏการณได เชน รปแบบของจ านวนประชากรนกเรยนในโรงเรยน สรางขนโดยเทยบเคยงกบลกษณะของแทงกน าทประกอบดวยทอน าเขาและทอน าออก กลาวคอ จ านวนนกเรยนทเขา ประกอบดวยอตราการเกด การยายเขา อตราการรบเดกอายต ากวาเกณฑ สวนจ านวนนกเรยนออกจากโรงเรยน ประกอบดวยอตราการออกเนองจากพนเกณฑ อตราการยายออก อตราการออกจากโรงเรยนตามระบบ เปนตน จดมงหมายของรปแบบกเพออธบายการเปลยนแปลงประชากรนกเรยนของโรงเรยน

๒. รปแบบเชงขอความ (Semantic Model) ลกษณะเปนการแสดงความสมพนธขององคประกอบในรปแบบในรปของขอความ รปแบบเชงขอความใชหลกการเทยบเคยงเชงแนวคด ปรากฏการณ และใชขอความในการอธบาย จงท าใหเกดความกระจางมากขน แตจดออนคอ ขาดความชดเจนแนนอน ท าใหยากแกการทดสอบรปแบบ รปแบบนถกน ามาใชทางการศกษามาก เชน รปแบบการเรยนรของนกเรยน เปนตน

๓. รปแบบเชงคณตศาสตร (Mathematcal Model) ลกษณะเปนการแสดงความสมพนธขององคประกอบหรอตวแปรโดยใชสญลกษณทางคณตศาสตร ปจจบนมแนวโนมวาจะน าไปใชในดานพฤตกรรมศาสตรมากขน โดยเฉพาะในการวดผลทางการศกษา รปแบบสามารถน าไปสการสรางทฤษฎ ทงนเพราะสามารถน าไปทดสอบสมมตฐานได และสวนมากพฒนามาจากรปแบบเชงขอความ

๔. รปแบบเชงสาเหต (Causal Model) เปนรปแบบทมาจากการน าเทคนคการวเคราะหเสนทาง (Path Analysis) ไปศกษาเรองเกยวกบพนธศาสตร รปแบบเชงสาเหตน ท าใหสามารถศกษารปแบบเชงขอความทมตวแปรสลบซบซอนได แนวคดทส าคญของรปแบบนคอ ตองสรางขนจากทฤษฎทเกยวของหรองานวจยทมมาแลว รปแบบจะเขยนในลกษณะสมการเสนตรง แตละสมการแสดงความสมพนธเชงเหตเชงผลระหวางตวแปร จากนนมการเกบรวมรวมขอมลในสภาพการณทเปนจรงเพอทดสอบรปแบบ รปแบบเชงสาเหตนแบงเปน ๒ ลกษณะ คอ

๑) รปแบบระบบเสนเดยว (Recursive Model) เปนรปแบบทแสดงความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปรดวยเสนโยงทมทศทางของการเปนสาเหตในทศทางเดยว โดยไมมการสมพนธยอนกลบ

๑๒

๒) รปแบบเชงสาเหตเสนค (Non-Recursive Model) คอ รปแบบทแสดงถงความสมพนธเชงสาเหตระหวางตวแปร โดยมทศทางความสมพนธของตวแปรภายในตวแปรตวหนง อาจเปนทงตวแปรเชงเหตและเชงผลพรอมกน จงมทศทางยอนกลบได๑๐

Smith and Others จ าแนกประเภทของรปแบบออกดงน ๑. รปแบบเชงกายภาพ (Physical Model) ไดแก ๑) รปแบบคลายจรง (Iconic Model)

มลกษณะคลายของจรง เชน เครองบนจ าลอง หนไลกา หนตามรานตดเสอผา เปนตน ๒) รปแบบเหมอนจรง (Analog Model) มลกษณะคลายปรากฏการณจรง เชน การทดสอบทางเคมในหองปฏบตการกอนทจะท าการทดลองจรง เครองบนจ าลองทบนได หรอเครองฝกบนเปนตน แบบจ าลองชนดนใกลเคยงความจรงกวาแบบแรก

๒. รปแบบเชงสญลกษณ (Symbolic Model) ไดแก ๑) รปแบบขอความ (Verbal Model) หรอรปแบบเชงคณภาพ รปแบบนพบมากทสด เปนการใชขอความปกตธรรมดาในการอธบายโดยยอ เชน ค าพรรณนาลกษณะงาน ค าอธบายรายวชา เปนตน ๒) รปแบบทางคณตศาสตร (Mathematical Model) หรอรปแบบเชงปรมาณ (Quantitative Model) เชน สมการ และโปรแกรมเชงเสน เปนตน๑๑

Husen & Postlethwaite แบงประเภทรปแบบไว ๕ ประการ ไดแก ๑. รปแบบเชงอปมาหรอเปรยบเหมอน (Analogue Models) เปนรปแบบทใชหลกการคดหา

เหตผล รปแบบนนยมใชในสาขาวทยาศาสตรทางกายภาพ รปแบบนไมคอยใชในสาขาสงคมและพฤตกรรมศาสตร ตวอยางของรปแบบประเภทนใชทางการศกษา คอ ขนาดของโรงเรยนหรอจ านวนของนกเรยนในโรงเรยน เชน ตามเกณฑอาย ตามเขตพนท ตามการยายเขามาอยของผปกครอง รปแบบนมประโยชนในการอธบายการเปลยนแปลงและการท านายในอนาคต ซงสามารถใชในการวางแผนและการก าหนดนโยบายได

๒. รปแบบเชงภาษา (Semantic Models) เปนรปแบบทแสดงออกดวยการใชค าพด ภาษา ทาทาง รปภาพ เปนหลก แตรปแบบนมจดออนทขาดความชดเจนแนนอนทยากตอการทดสอบ ฉะนน รปแบบนจงขนอยกบความชดเจนของการใชภาษา

๑๐John P. Keeves, “Educational research methodology, and measurement: An international handbook”, (Oxford, England : Pergamon Press, 1988), p. 561-565.

๑๑Smith and others, Management: Making Organizations Perform, (New York: Macmillan,1980), p. 461.

๑๓

๓. รปแบบเชงแบบแผน (Schematic Models) เปนรปแบบทแสดงแผนทหรอแผนภมทจะพยายามเชอมโยงหนวยงานและกลมตางๆ ใหเขามาสมพนธกน รปแบบนนยมใชในสาขาจตวทยา

๔. รปแบบเชงคณตศาสตร (Mathematic Models) เปนรปแบบทสามารถท าใหขอสนนษฐานไดมการพจารณาดวยเชงปรมาณ และการทดสอบไดดวยขอมลเชงประจกษ รปแบบเชงคณตศาสตรสามารถเขยนความสมพนธไดในรปสตรหรอสมการทางคณตศาสตรได

๕. รปแบบเชงเหตผล (Casual Models) รปแบบนเรมไดรบความสนใจในชวงหลง ป ค.ศ. ๑๙๗๐ เปนตนมา เชอกนวารปแบบนเรมใชในสาขาพนธศาสตร ซงมการน าเทคนคการวเคราะหเสนทาง (Path Analysis) มาใช แนวคดส าคญของรปแบบเชงเหตผลนจะเกยวของกบการสรางสมการโครงสรางอยางงายของสาเหตกบตวแปรตางๆ ภายใตการใหเหตผลการตดสนใจ๑๒

ผวจยสรปไดวา การแบงประเภทของรปแบบนนเปนการก าหนดรปแบบตามแนวคดพนฐานเพอการเสนอรปแบบในการบรรยายและอธบายปรากฏการณนนๆ เปนหลก โดยสรปเปน ๒ ประเภท คอ รปแบบเชงทฤษฎ และรปแบบเชงปฏบต

๒.๑.๓ องคประกอบรปแบบ

สมาน อศวภม ไดกลาวไววา ในการก าหนดองคประกอบแบบจ าลองวาจะประกอบดวยอะไรบาง จ านวนเทาใด มโครงสรางและความสมพนธอยางไรนน ขนอยกบปรากฏการณทเราก าลงศกษาหรอจะออกแบบ แนวคด ทฤษฎและหลกการพนฐานในการก าหนดแบบจ าลองนนๆ เปนหลก๑๓

มาล สบกระแส ไดกลาวถงองคประกอบของรปแบบไววา จากการศกษาตวอยางของรปแบบจากเอกสารทเกยวของตางๆ พบวาไมปรากฏมหลกเกณฑทเปนเกณฑตายตววารปแบบนนตองมองคประกอบอะไรบางอยางไร สวนใหญจะขนอยกบลกษณะเฉพาะของปรากฏการณทผสนใจด าเนนการศกษา สวนการก าหนดองคประกอบรปแบบในการศกษาและท าความเขาใจเกยวกบการจดองคการและการบรหารจดการ (The model of organization and management) ตามแนวคดของ Brown และ Moberg นน Brown และ Moberg ไดสงเคราะหรปแบบขนมาจากแนวคดเชงระบบ (Systems Approach) กบหลกการบรหารตามสถานการณ (Contingency Approach) และองคประกอบตามรปแบบของ Brown และ Moberg ประกอบดวย สภาพแวดลอม (Environment) เทคโนโลย

๑๒Husen & Postlethwaite, อางใน อมพร เรองศร, “การพฒนารปแบบการพฒนาคณลกษณะของ

นกเรยนตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง”, วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต, หนา ๕๓. ๑๓สมาน อศวภม, “การพฒนารปแบบการบรหารการประถมศกษาระดบจงหวด”, วทยานพนธปรญญา

ครศาสตรบณฑต สาขาวชาบรหารการศกษา, (บณฑตวทยาลย : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๗), หนา ๑๗.

๑๔

(Technology) โครงสราง (Structure) กระบวนการจดการ (Management Process) และการตดสนใจสงการ (Decision Making)๑๔ นอกจากน มาล สบกระแสยงไดกลาวเพมเตมไวอกวา ส าหรบองคประกอบของรปแบบการบรหารการศกษาเทาทพบจากการศกษาเอกสารทเกยวของพบวาสวนใหญจะกลาวถง การจดองคการบรหารหรอโครงสรางระบบบรหาร และแนวทางในการด าเนนงานในภาระหนาท (Function) ทส าคญในการบรหารงานขององคการ เชน การบรหารงานบคลากร การบรหารงานการเงน การบรหารงานวชาการ เปนตน โดยสรปแลวในการก าหนดองคประกอบของรปแบบวาจะประกอบดวยอะไรบาง จ านวนเทาใดมโครงสรางและความสมพนธกนอยางไรนน ขนอยกบปรากฏการณทเราก าลงศกษาหรอจะออกแบบแนวคดทฤษฎ และหลกการพนฐานในการก าหนดรปแบบแตละรปแบบนนๆ เปนหลก๑๕

Keeves กลาวถงรปแบบโดยทวไปจะตองมองคประกอบส าคญ ๔ ประการ ไดแก ๑. รปแบบจะตองน าไปสการท านาย (Prediction) ผลทตามมาซงสามารถพสจนทดสอบได

กลาวคอ สามารถน าไปสรางเครองมอเพอไปพสจนการทดสอบได ๒. โครงสร างของรปแบบจะตองประกอบดวยความสมพนธ เช งสาเหต ( Causal

relationship) ซงสามารถใชอธบายปรากฏการณ/เรองนนได ๓. รปแบบจะตองสามารถชวยสรางจนตนาการ ( Imagination) ความคดรวบยอด

(Concept) และความสมพนธ (Interrelation) รวมทงชวยขยายขอบเขตของการสบเสาะความร ๔. รปแบบควรจะประกอบดวยความสมพนธเชงโครงสราง (Structural Relationships)

มากวาความสมพนธเชงเชอมโยง (Associative Relationships) ๑๖ Bardo & Hardman ไดใหความเหนเกยวกบองคประกอบของรปแบบไววา การทจะระบวา

รปแบบหนงจะตองประกอบดวยรายละเอยดมากนอยเพยงใดจงจะเหมาะสม และรปแบบนนควรมองคประกอบอะไรบาง ไมไดมขอก าหนดทแนนอน ทงนขนอยกบปรากฏการณนนๆ๑๗

๑๔มาล สบกระแส, “การพฒนารปแบบองคการแหงการเรยนรของส านกงานเขตพนทการศกษา”,

วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยสยาม, ๒๕๕๒), หนา ๑๑๑. ๑๕มาล สบกระแส, “การพฒนารปแบบองคการแหงการเรยนรของส านกงานเขตพนทการศกษา”,

วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต, หนา ๑๑๒. ๑๖Keeves, อางใน อมพร เรองศร, “การพฒนารปแบบการพฒนาคณลกษณะของนกเรยนตามปรชญา

เศรษฐกจพอเพยง”, วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต, หนา ๕๔. ๑๗Bardo & Hardman, อางใน สเทพ บญเตม, “การพฒนารปแบบการก ากบตดตามสถานศกษาขน

พนฐาน”, วทยานพนธศกษาศาสตรดษฎบณฑต, หนา ๒๙.

๑๕

ผวจยสรปไดวา องคประกอบของรปแบบนนมลกษณะไมแนนอนและไมตายตว ขนอยกบวาผวจยจะท าการศกษาวเคราะหในประเดนเรองใด โดยมองคประกอบส าคญทเปนองคประกอบหลกของรปแบบ ไดแก สภาพแวดลอม (Environment) เทคโนโลย (Technology) โครงสราง (Structure) กระบวนการจดการ (Management Process) และการตดสนใจสงการ (Decision Making)

๒.๒ แนวคดเกยวกบการมสวนรวม

ในอดตทมนษยรวมตวกน เพอรวมกนคดวางแผนทจะตอสกบธรรมชาต การท ากจกรรมอะไรกตาม หากท าตามล าพงแลวกยากทจะประสบผลส าเรจ ดงจะเหนไดจากการท า ธรกจสวนตว อาจมโอกาสประสบความลมเหลวไดมากและพฒนาไดยาก ในทางตรงขามการท า ในรปของหางหนสวน บรษท หรอระบบสหกรณกตาม โอกาสทจะเจรญกาวหนานนมสงเพราะท าในรปของคณะกรรมการ ในรปของกลมคน สงเหลานเปนเครองชใหเหนวากจกรรมทจะเจรญกาวหนา ไดนน คนๆ เดยวไมสามารถจะท า กจกรรมทกอยางไดดวยตนเอง ทงนเพราะมขอจ ากดทางดานชววทยา ทางดานเศรษฐกจ การมสวนรวมเปนความเกยวของในดานจตใจ และอารมณของบคคลทมตอกจกรรมของกลม เปนตวกระตนใหงานส าเรจไดตามเปาหมาย เพราะการมสวนรวมเกยวของกบการเขาไปเกยวของ (Involvement) การชวยเหลอและการท า ประโยชน (contribution) และการรบผดชอบ (responsibility) ดงนนประสทธผลขององคกรขนอยกบการรวมพลง ทจะผลกใหภารกจบรรลเปาหมาย เพราะในบางสถานการณหลายหวดกวาหวเดยว หรอหวเดยวกระเทยมลบซงชใหเหนวาหลายสมองหลายความคดดกวาความคดเดยว

ในการจดการทางดานการศกษากเชนกนจ าเปนตองใหประชาชนเขามามสวนรวมซงนบวาเปนแนวทางหนงในการปรบปรงและเสรมสรางการปฏบตงานในองคการใหมประสทธภาพ นกทฤษฎกลมมนษยสมพนธตางตระหนกดวา ผบรหารควรใหผปฏบตงานมสวนเกยวของในการด า เนนกจกรรมองคการ และมความเชอมนในสมมตฐานวา ฝายปฏบตงานถามโอกาสเขาไปมสวนรวมในการตดสนใจมากเทาไร กยงมความเขาใจในปญหาขององคการและบทบาทของฝายบรหารมากขนเทานน ซงจะเปนผลใหเกดการรวมมอรวมใจและจะกระตนใหภารกจบรรลเปาหมาย ในทางตรงกนขาม ถาทงสองฝายมความคดเหนไมตรงกนในเปาหมาย กอาจจะท า ใหผปฏบตงานแยกตวออกจากองคการ ทงนเพราะเขาไมมสวนเกยวของในการรบผดชอบหรอมสวนในการตดสนใจ อกทงอาจมองวาผบรหารไมเหนคณคาของพวกตน พฤตกรรมในองคการทจะแสดงออกมาในรปของความเยนชา เฉอยชา ไมเอาใจใส สงเหลานเปนสงทไมพงประสงคขององคการอยางแนนอน

๑๖

การมสวนรวมในการบรหารหรอปฏบตงานของทกภาคสวน ทมความสามคคหรอเปนอนหนงอนเดยวกน มงสจดหมายเดยวกนกจะท าใหองคกรประสบผลส าเรจเรวขนและเจรญรงเรอง ไดรบการยอมรบจากบคคลทวไป ความเขาใจความเหนอกเหนใจ การมระเบยบวนยในตนเองสงเหลานจะเปนปจจยทเกอหนน ใหเกดพลงสรางเสรมผลงานท าใหเปนท ยอมรบกนวาโรงเรยนทมประสทธภาพและ มผลสมฤทธทางการเรยนสง ทกภาคสวนตองมสวนรวมในการพฒนาระหวางผบรหาร คร นกเรยน ผปกครอง – บาน - ชมชน เปนอยางด๑๘

๒.๒.๑ ทฤษฏเกยวกบการมสวนรวม

Abarham Maslow๑๙ ไดคนควาเกยวกบดานพฤตกรรมของมนษย ซงเชอวามนษยเปนตวก าหนดตณหา หรอความอยาก และจะพยายามขวนขวายใหไดมาซงสงทตอบสนอง และความอยากนเกดจากมนษยมความจ าเปน (need) ซงแตละเผาพนธแตละกลมจะแสดงออกถงความตองการไมเหมอนกนแตอยางนอยทสดกจะมขนพนฐานทเหมอนกนเปนล าดบไป แตทงนกขนอยกบวาไดรบการตอบสนองความตองการระดบใดมากนอยแคไหน สรปวา

๑. มนษยเรามความตองการและความตองการนมอยตลอดเวลา ไมมทสนสด ๒. ความตองการใดทไดรบการตอบสนองแลวยอมสนสดลงและความตองการใหมใน

ล าดบตอไปทยงไมไดรบการตอบสนองกจะเกดขน ๓. มนษยเรามความตองการตามล าดบขนของความส าคญจากต าไปหาสง

Abarham Maslow ไดตงสมมตฐานเรยกวา “ล าดบขนแหงความตองการของมนษย (Hierarchy of Needs)” ซงไดแบงได ๕ ล าดบ ดงน

๑. ความตองการสงจ าเปนทางรางกาย (Physiological needs) ๒. ความตองการในดานความปลอดภย (Safety needs) ๓. ความตองการในดานสงคม (Social or belongingness needs) ๔. ความตองการทจะไดรบการยกยองนบถอ (Esteem needs)

๑๘สมพศ ภารสมบรณ, “การมสวนรวมของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐาน ในการจดการศกษา

โรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จงหวดอบลราชธาน”, วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๔๔), หนา ๒๐ - ๒๑.

๑๙อบราฮม มาสโลว (Abarham Maslow) อางใน เสนอ เถาวชาล, “การมสวนรวมของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานในการบรหารโรงเรยนมธยมศกษาในจงหวดภเกต”, วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต. (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๔๖), หนา ๑๓ – ๑๖.

๑๗

๕. ความตองการทจะไดรบความส าเรจในชวต (Self-realization or self-actualizationneeds)

จากทฤษฎดงกลาว พอสรปไดวา ความตองการขนพนฐานทเกดจากความพงพอใจของมนษยจะเปนแรงผลกใหมนษยเกดการมสวนรวมขน

นอกจากน Abarham Maslow๒๐ ไดศกษาพฤตกรรมของมนษย พบวาปญหาขนพนฐานเกยวกบการท างาน และชวตในองคการของเราจะม ๒ ทรรศนะเกยวกบธรรมชาตของคนเกยวกบทฤษฎ X และทฤษฎ Y ดงน

แนวทางของทฤษฏ X เปนสมมตฐานทมทศนะคตตอพฤตกรรมมนษยไปในทางทไมด สรปไดดงน

๑. โดยทวไปคนเราชอบสบายมความรสกวา ไมอยากจะท างานหากมโอกาสเมอใดจะหลบหลกทนท

๒. เมอเรามความเกยจครานตอการงานดงนน การทจะใหคนท างาน จงตองใชวธบงคบ ควบคมการสงการเดดขาด หรอขมขวาจะลงโทษคนจงจะขยน

๓. คนโดยเฉลยชอบใหคนอนบงคบ แนะน าชแจง จงจะท างานไมมความทะเยอทะยาน ขาดความรเรมสรางสรรค แตกตองการความมนคงปลอดภยในชวตและทรพยสนมากทสด

แนวความคดของทฤษฎ Y เปนสมมตฐานทตรงขามกบทฤษฎ X มทศนคตในดานทดตอธรรมชาตแหงพฤตกรรมมนษย กลาววา

๑. คนเรามกมความเตมใจทจะท างานและถอวา การท างานเปนการออกก าลงกายเปนการพกผอนทมคณคาไปในตว

๒. การควบคมใหคนท างานไมใชวธจะไดผลเสมอไปเพราะคนเรามความรบผดชอบและตองการทจะเปนของตวเอง และอยากจะสรรคสรางใหปรากฏไว

๓. คนในโรงงานอตสาหกรรมสวนใหญไมมโอกาสไดแสดงความสามารถดงทตนตงใจ ๔. คนเราเมอท างาน นอกจากจะตองการผลส าเรจแลวยงตองการรางวลอกดวย

Abarham Maslow ไดกลาวทฤษฎการมสวนรวมสามารถแบงออกเปนสองกลมใหญๆ คอ ๑. ทฤษฎความเปนผแทน (Representative) ทฤษฎนเนนความเปนผแทนและผน าถอ

การมสวนรวมในการเลอกตงถอดถอน ผน าเปนเครองหมายของหลกการทจะใหหลกประกนกบการบรหารงานด การมสวนรวมตามทฤษฎน มไดเปดโอกาสใหผตามไดเขามามสวนรวมในการตดสนใจของ

๒๐เรองเดยวกน, หนา ๑๓ – ๑๖

๑๘

องคอยางแทจรง ผทมสวนรวมอยางแทจรงในการตดสนใจไดแกบรรดาผน าตางๆ ทเสนอตวเขารบสมครการเลอกตง สวนผตามนนเปนเพยงแคไมประดบเทานน

๒. ทฤษฎประชาธปไตยแบบมสวนรวม (Participation Democracy) ทฤษฎนเนน การมสวนรวมในทกขนตอนของการวางนโยบายยงกวานน ทฤษฎย งมองการมสวนรวมเปนการใหการศกษา และพฒนาการกระท าทางการเมอง และสงคมทมความรบผดชอบนนกคอ การไมยอมใหมสวนรวมนบวาเปนการคกคามตอเสรภาพของผตาม๒๑

สรปจากทฤษฏดงกลาว มนษยตางกมความตองการทจะด าเนนชวตอยางมความสขทางดานรางกายและจตใจ มชวตทปลอดภยจากอนตราย มความมนคงในอาชพการงาน ตองการเกยรตยศในสงคม ตองการใหสงคมยกยอง มชอเสยงในสงคม เพอเปนการยกระดบชวตของตวเอง พรอมกบตองการความไวใจจากผรวมงานทกคน

๒.๒.๒ ความหมายของการมสวนรวม

เสรมศกด วศาลาภรณ ไดใหความหมายของการมสวนรวมวาเปนการทบคคลหรอคณะบคคลเขามาชวยเหลอ สนบสนนท าประโยชนในเรองตางๆ หรอกจกรรมตางๆ อาจเปนการมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจหรอกระบวนการบรหารประสทธผลขององคการขนอยกบการรวมพลงของบคคลทเกยวของกบองคการนนในการปฏบตภารกจใหบรรลเปาหมาย วธการหนงในการรวมพลงความคดสตปญญากคอการใหมสวนรวมการใหบคคลมสวนรวมในองคการนน บคคลจะตองมสวนเกยวของในการด าเนนการหรอปฏบตภารกจตางๆ เปนผลใหบคคลนนมความผกพนตอกจกรรมและองคการในทสด๒๒ ดงแสดงในภาพน

๒๑เรองเดยวกน, หนา ๑๓ – ๑๖ ๒๒เสรมศกด วศาลาภรณ, สมมนาปญหาและแนวโนมทางการบรหารการศกษา, (กรงเทพมหานคร :

มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๓๗),หนา ๑๘๒ – ๑๘๓.

๑๙

ภาพท ๒.๑ ผลการมสวนรวมในองคการ๒๓

เอกชย กสขพนธ ไดใหความหมายการบรหารแบบมสวนรวมวาหมายถง รปแบบของความเกยวของผกพนรวมกนของสมาชกในการประชมหรอเพอตดสนใจและควบคมการท างานรวมกน นอกจากความหมายทกลาวมาน เอกชย กสขพนธ ยงไดแสดงถงระดบความผกพนใหเหนชดเจน๒๔

Putti กลาวไวอยางนาสนใจวา การมสวนรวมเปนพนฐานของกจกรรมทกกจกรรมการมสวนรวมในการบรหารจะท าใหการบรหารเปดกวางมอสระท าใหทกคนมสวนรวมในการบรหาร อนเปนวถทางในการขยายอทธพลของสายบงคบบญชาลงไปสระดบปฏบตในองคการ๒๕

สรปวา การมสวนรวม เปนการบรหารทกระจายอ านาจใหทกคนมสวนรวมในการบรหาร แบงหนาทรบผดชอบ บรหารงานแบบประชาธปไตย ไมใชอตตาธปไตย แตใชหลกประชาธปไตย และธรรมมาธประไตย ใหทกคนแสดงความคดเหน และมบทบาทในการบรหารงาน เพอสรางแรง จใจในการบรหารงาน รวมคด ความสราง รวมพฒนาตอไป

๒๓เสรมศกด วศาลาภรณ, สมมนาปญหาและแนวโนมทางการบรหารการศกษา, หนา ๑๘๒ – ๑๘๓. ๒๔เอกชย กสขพนธ, การบรหาร ทกษะและการปฏบต , (กรงเทพมหานคร : สขภาพใจ ,๒๕๓๘), หนา

๒๓๗. ๒๕Putti อางใน ทศนา แสวงศกด, “รปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในการฝกอาชพระยะสนชาง

อตสาหกรรมกรมอาชวศกษา”, วทยานพนธการศกษาดษฎบณฑต. (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร, ๒๕๓๙), หนา ๑๕.

การมสวนรวม (Particpation)

การมสวนเกยวของ (Involvement)

การมความผกพน (Commitment)

๒๐

๒.๒.๓ ลกษณะของการมสวนรวม

การมสวนรวมเปนความเกยวของในดานจตใจและอารมณของบคคลทมตอกจกรรมของกลมเปนตวกระตนใหท างานส าเรจไดตามเปาหมาย ซงการมสวนรวมเกยวของกบการเขาไปเกยวของดวย การชวยเหลอและท าประโยชน และการรบผดชอบ๒๖ ซงมนกวชาการไดกลาวถงลกษณะของการมสวนรวมแตกตางกนในลกษณะตางๆ ดงน

เอกชย กสขพนธ กลาวถงระบบบรหารแบบมสวนรวมทใชอยในปจจบน และเปนทยอมรบวาไดผลในเชงปฏบตมากม ๓ ระบบคอ

๑. ระบบการปรกษาหารอ (Consulting Management) เปนการบรหารแบบเปดโอกาสใหผปฏบตงานไดมสวนรวมในการปฏบตงานในรปของคณะกรรมการ (Committee) ซงเปนการกระจายอ านาจบรหารและการตดสนใจใหผมสวนเกยวของกบงานรวมมความรบผดชอบระบบการปรกษาหารอนเหมาะส าหรบใชกบผบรหารระดบตนขนไป โดยการมอบหมายใหท าหนาทเปนหวหนาคณะท างาน ประธานโครงการ ประธานคณะกรรมการ หรอกรรมการ เปนตน

๒. ระบบกลมคณภาพ (QC Circles) เปนการบรหารแบบเปดโอกาสใหผปฏบตงานไดมสวนรวมในการปฏบตงานในรปของกลมท างานซงคงเรยกชอไดหลายอยาง เชน กลมคณภาพ กลมกจกรรมควซ กลมพฒนาคณภาพงาน ฯลฯ ระบบบรหารนเหมาะส าหรบใชกบพนกงานทกระดบปฏบต (Work) หรอระดบหวหนางาน (Foreman) เพราะเปนการฝกฝนและเปดโอกาสใหบคคลเหลานนมโอกาสท างานรวมกนเพอคนหาปญหาวเคราะหปญหาหาสาเหตของปญหา ตลอดจนแนวทางในการแกปญหาดวยตนเอง

๓. ระบบขอเสนอแนะ (Suggestion System) ระบบนมความแตกตางจากขอเสนอแนะทพบเหนทวไป ทมลกษณะเปนกลองหรอตรบฟงความคดเหนเทานน แตวธนจดใหมแบบฟอรมขอเสนอแนะเพอใหพนกงานเพอผปฏบตงานทกคนไดกรอบแบบทก าหนด เชน ปญหาทพบคออะไร สาเหตปญหามาจากอะไร วธการแกปญหามอะไรบาง และผลทคาดวาจะไดรบนนดกวาเดมอยางไร เปนตน ซงวธดงกลาวนใชไดผลในหลายบรษท เชนธนาคารพาณชยบางแหงบรษทเครอซเมนตไทย ซงแตละบรษทจะมคณะกรรมการพจารณาขอเสนอแนะวา แตละขอเสนอแนะเปนความคดสรางสรรคเพยงใด ความเปนไปไดในการน าไปสการปฏบตมากนอยเพยงใดและสมควรทดลองด า เนนการตามขอเสนอแนะ

๒๖Davis and Newstrom อางใน เสรมศกด วศาลาภรณ, เอกสารการสอนชดวชาสมมนาปญหาและ

แนวโนมทางการบรหารการศกษา, (กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๓๗), หนา ๑๘๒.

๒๑

หรอไม อยางไรกตามหากขอเสนอแนะใดสามารถน าไปสการปฏบตไดผล ทางบรษทกจะใหรางวลตอบแทนแกผเสนอความคด๒๗

นายสมพศ ภารสมบรณ๒๘ ไดแบงขนตอนการมสวนรวมออกเปน ๔ ขนตอน คอ ๑) การมสวนรวมในการตดสนใจ ประกอบดวย ๓ ขนตอน คอ รเรม ตดสนใจและตดสนใจปฏบตการ ๒) การมสวนรวมในการปฏบตการ ประกอบดวย การสนบสนนดานทรพยากรการบรหาร และการประสานความรวมมอ ๓) การมสวนรวมในผลประโยชน ๔) การมสวนรวมในการประเมนผล โดยมวธการบรหารแบบมสวนรวมวาม ๘ รปแบบ คอ

๑. การวางแผนแบบสแกนลอน (The Scanlon Plan) เปนแนวทางทประสบความส าเรจมากทสดแนวทางหนง เปนการท างานแบบทมระหวางคนงานกบผบรหาร เพอลดตนทนการผลต และเพมผลผลต คาจาง และผลก าไร

๒. เจเคกรป (Jishu Kanri - JK) เปนการจดตงกลมอสระเลกๆ ทมอ านาจเดดขาด กลมเหลานจะพจารณาปญหาทเกยวของกบการท างาน แลวพยายามทจะหาขอยตอยางสรางสรรค ผน า กลมอาจไดรบการเลอกตงหรอสบเปลยนกนระหวางสมาชกภายในกลม กลมจะตองมความเปนอนหนงอนเดยวกน

๓. การปรกษาตามสายการบงคบบญชา (Consultative Hierarchy) เปนวธการทใหลกจางมสวนรวมในการตดสนใจ โดยเครอขายคณะกรรมการตางๆ ซงเปนตวแทนของกลมตางๆ ภายในบรษท

๔. ทกรป (T - Group Approach or Sensitivity) วธการนใชการบรหารแบบมสวนรวมในการฝกอบรม และพฒนามนษยสมพนธของฝายบรหาร เทคนคชนดนใชเพอท าความเขาใจ คนอน และท างานรวมกบคนอนรถงคานยม แรงจงใจ จดออน และจดแขงของผใตบงคบบญชาโดยทแตละคนจะตองเขาใจตนเองเสยกอน

๕. การบรหารทมสวนเกยวของกบผบรหารระดบตางๆ ในองคการ (Multiple Management) เปนการบรหารแบบมสวนรวมในกระบวนการตดสนใจ โดยมความตงใจทจะแกไขขอบกพรองทเกดขนจากการตดสนใจเพยงคนเดยว จงตองการทจะใหบคคลในระดบตางๆ มสวนรวมในการบรหารดวย

๒๗เอกชย กสขพนธ, การบรหารทกษะและการปฏบต, (กรงเทพมหานคร : สขภาพใจ, ๒๕๓๘), หนา.๒๓๗.

๒๘นายสมพศ ภารสมบรณ, “การมสวนรวมของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานในการจดการศกษาโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จงหวดอบลราชธาน”, วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต. (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยสโขทยธรรมราช, ๒๕๔๔), หนา ๒๘ – ๒๙.

๒๒

๖. ควซซ (Quality Control Circle) ระบบควซซ เปนการท างานของกลมเลกๆ ซงมบคลากรตงแต ๓ – ๑๕ คน โดยมวตถประสงคทจะแกปญหารวมกน โดยวเคราะหปญหาทสงผลกระทบตอการท างานจากนนจะหาแนวทางแกไข

๗. แนวทางการใชคณะกรรมการในการบรหารแบบมสวนรวม (Committee Approach for Participation) คณะกรรมการเปนเครองมอส าคญในการน าแนวความคดการบรหารแบบมสวนรวมไปใชปฏบต โดยเฉพาะอยางยงในระดบทสงกวาพนกงานปฏบต คณะกรรมการจะเปนกลมทจดตงชวคราวเพอปรกษาปญหาเฉพาะหนา

๘. การมสวนรวมและการสรางทม (Participation and Team Building) กจกรรมการมสวนรวมและการสรางทมมความสมพนธกนอยางใกลชด เมอการมสวนรวมในการบรหารของบคลากรในองคการมความมนคง สมาชกของกลมจะชวยเหลอซงกนและกน มความคดรเรม

นอกจากน นายสมพศ ภารสมบรณ กลาวถงการมสวนรวมโดยพจารณาจากระดบ การบรหาร โดยชใหเหนวาเปนการมสวนรวมได ๓ ระดบ คอ ในระดบแนวราบ เปนการมสวนรวมโดยไมจรงจง การมสวนรวมในแนวดง เปนการมสวนรวมกบผมอ านาจมากกวาผลประโยชน และการมสวนรวมในการบรหารงานทเกยวของทงแนวดงและแนวนอน๒๙ และไดแบงการมสวนรวมในสวนทเกยวของกบการเขาไปมอ านาจและควบคมไว ๘ กลมดวยกน ดงน

๑. กศโลบาย (Manipulation) เปนการเขามาเพยงเพอประชาสมพนธตวเองไมไดมงหวงการมสวนรวม

๒. การรกษา (Therapy) คลายๆ กบกศโลบาย แตเปนการเขามามสวนรวม เพอให ทกคนอยรวมกน และมพฤตกรรมตามทผน าตองการเทานน

๓. การบอกกลาว (Informing) เปนการทผน าใหผตามเขามามสวนรวมเพยงเลกนอย ๔. การใหค าปรกษา (Consultation) เปนการทผน าใหผตามคอยพจารณาถงขอคดเหน

ตางๆ แตไมไดบงคบใหผน าตองท าตามการมสวนรวมของผตามอ านาจใหผตามปฏบตแทน ๕. การปลอบโยน (Placation) มลกษณะเหมอนกบการเหนอกเหนใจคลอยตามแตในใจ

นนไมไดมการยอมรบทจะปฏบตตามเลย ๖. การเปนหนสวน (Parmer ship) หมายถงการมสวนรวมนนจะมลกษณะการรวมกน

คดรวมกนท า และรวมกนตดสนใจมากขน

๒๙เรองเดยวกน, หนา ๒๙.

๒๓

๗. การมอบอ านาจ (Delegated Power) เปนการทผน ามอบอ านาจใหผตามปฏบตแทน ซงเปนการเขามามบทบาทในกจกรรมของผตามมากขน

๘. อ านาจและการควบคม (Power and Control) อยในมอของผตามเปนการทผตามเขามามสวนรวม และก าหนดบทบาทอยางแทจรงขนบนไดการมสวนรวม ๘ ขน๓๐ ดงแสดงในภาพ

๘ ขนควบคมโดยประชาชน (Citizen control)

การมสวนรวมระดบอ านาจเปน ของประชาชน การมสวนรวมแท (Degree of citizen power)

๗ ขนใชอ านาจผานตวแทน (Delegated power) ๖ ขนเปนหนสวน (Partnership) ๕ ขนปลอบใจ (Placation)

การมสวนรวมระดบพธกรรม หรอ การมสวนรวมบางสวน (Degree of tokenism or Partial participation )

๔ ขนปรกษา (Consultation) ๓ ขนรบฟงขาว (Informing) ๒ ขนบ าบดรกษาโรค (Therapy)

การมสวนรวมเทยม หรอ ไมมสวนรวม (Pseudo-participation or Non- participation)

๑ ขนถกจดกระท า (Manipulation)

ภาพท ๒.๒ ขนบนไดการมสวนรวม ๘ ขน

จากภาพท ๕ น ขนบนไดขนท ๑ และ ขนท ๒ รวมเรยกวาเปนขนทมสวนรวมเทยมหรอไมม

สวนรวม หมายถง ประชาชนยงไมเขาไปมสวนรวมในการตดสนใจอยางแทจรง

๓๐เรองเดยวกน, หนา ๒๙ – ๓๐.

๒๔

บนไดขนท ๓ – ๕ รวมเรยกวาเปนการมสวนรวมระดบพธการหรอการมสวนรวมบางสวนหมายถง เปดโอกาสใหประชาชนเขาไปมสวนรวมไดในบางสวน บางเรองเทานน เพราะบางสวนผมอ านาจเตมสงวนเอาไว แตกนบวายงดกวาขน ๑ – ๒

บนไดขนท ๖ – ๘ รวมเรยกวาการมสวนรวมระดบอ านาจของประชาชน ซงเปนระดบทประชาชนมสวนรวมในการตดสนใจมาก โดยพฒนาจากขนท ๖, ๗ จนถงขนท ๘ ขนควบคมโดยประชาชนเปนการใชอ านาจตดสนใจของประชาชน โดยผานตวแทน หรอประชาชน เปนผใชอ านาจนนเอง๓๑

นายสมพศ ภารสมบรณ๓๒ กลาวถงการมสวนรวมของประชาชนในการพฒนาชนบท คอ การทประชาชนตองมสวนรวมรบผดชอบการพฒนาทงกระบวนการตงแตเรมแรกของโครงการไปถงตอนจบของโครงการ ซงครอบคลมใน ๔ ขนตอน ไดแก ๑) การมสวนรวมในการวางแผนโครงการ ๒) การมสวนรวมในการด าเนนการตามโครงการ ๓) การมสวนรวมในการตดตามผลและการประเมนผล และ ๔) การมสวนรวมในการใชผลประโยชนจากกจกรรมของโครงการ

กลาวโดยสรป ลกษณะของการมสวนรวมนนสามารถทจะจ าแนกได ๔ แบบ ดงน ๑. จ าแนกตามกระบวนการบรหาร ๗ ประการ ไดแก ๑) การมสวนรวมในการวางแผน

๒) การมสวนรวมในการตดสนใจ ๓) การมสวนรวมในการจดองคการ ๔) การมสวนรวมในการสอสาร ๕) การมสวนรวมในการใชอทธพล ๖) การมสวนรวมในการประสานงาน ๗) การมสวนรวมในการประเมนผล

๒. จ าแนกตามประเภทของกจกรรมทเขารวม ๖ ประการ ไดแก ๑) การมสวนรวมประชม ๒ ) การมสวนรวมในการออกเงน ๓ ) การมสวนรวมเปนกรรมการ ) การมสวนรวมเปนผน า ๕) การมสวนรวมเปนผชกชวน ๖) การมสวนรวมเปนผใชแรงงาน

๓. จ าแนกตามระดบความเขมของการมสวนรวม ๓ ระดบ ไดแก ๑) ระดบของการมสวนรวมเทยม ๒) ระดบของการมสวนรวมบางสวน ) ระดบของการมสวนรวมทแทจรง

๔. จ าแนกตามวธการมสวนรวม ๒ ประการ ไดแก ๑) การมสวนรวมโดยตรง และ ๒) การมสวนรวมโดยออม

๓๑เรองเดยวกน, หนา ๓๐ – ๓๑. ๓๒เรองเดยวกน, หนา ๓๒ – ๓๓.

๒๕

๒.๒.๔ ปจจยทเสรมการมสวนรวม

นกวชาการหลายทาน ไดกลาวไวเกยวกบปจจยทเสรมการมสวนรวม ดงตอไปน ชชาต พวงสมจตร ไดกลาวถง ปจจยทสงเสรมการมสวนรวมไว ดงน

๑. ปจจยทเกยวกบสภาพแวดลอม ๑) โครงสรางทางเศรษฐกจแบบอตสาหกรรมจะชวยใหชมชนมความพรอมใน

การสนบสนนโรงเรยนดานการเงนเพราะเปนยานอตสาหกรรมยอมท าใหเกดสภาวะเศรษฐกจด ๒) ลกษณะนสยของคนไทยชวยสงเสรมการเขามามสวนรวมกบโรงเรยน กลาวคอ

โดยทวไปคนไทยมนสยชอบท าบญ ไมคอยจะปฏเสธค ารองขอของผอน โดยเฉพาะโรงเรยนทเปนสถาบนสอนบตรหลานใหเปนคนดมความร

๓) ระบบการเมองการปกครองทองถน กระตนใหนกการเมองเขามามสวนรวมกบโรงเรยน ซงในชวงทมการเลอกตงผสมครมกจะตองไปพบประชาชนและชวยเหลอกจกรรมของสงคมโดยเฉพาะวดกบโรงเรยนทเปนสถาบนหลกของชมชน

๒. ปจจยเกยวกบชมชน ๑) ความศรทธาของชมชนทมตอโรงเรยน หากโรงเรยนสรางความศรทธาใหกบชมชน

ได เชน ผลการเรยนด นกเรยนสามารถสอบชงทนหรอสอบเขาสถาบนทมชอเสยงได โรงเรยนไดรบรางวลชนะเลศ คร อาจารย เอาใจใสตอเดก โรงเรยนชนะการประกวดผลงานทางวชาการ ฯลฯ สงเหลานจะท าใหชมชนเกดความศรทธาตอโรงเรยน

๒) ชมชนมความรสกวาตนเองเปนเจาของโรงเรยนและตองมหนาทตอโรงเรยน ความรสกดงกลาวมกจะอยในรปของโรงเรยนของเราการเปนศษยเกา การเปนบคคลทมสวนรวมในการกอตงและท านบ ารงโรงเรยน การเปนผปกครองนกเรยน ฯลฯ

๓) ความคาดหวงของชมชนตอโรงเรยน ไดแก ความคาดหวงวาโรงเรยนจะสงสอนบตรหลานของเขา ใหเปนคนเกงคนดและคาดหวงใหโรงเรยนมคณภาพไมเปนรองโรงเรยนอน

๔) ชมชนมความสมพนธอนดกบโรงเรยนหากผบรหารและครเขารวมกจกรรมกบชมชนอยางสม าเสมอ โรงเรยนใหการตอนรบประชาชนอยางด โรงเรยนเอาใจใสบตรหลานของประชาชน ชมชนกจะใหความรวมมอกบโรงเรยนด

๒๖

๓. ปจจยเกยวกบโรงเรยน ๑) ปจจยเกยวกบผบรหารและครซงไดแก ผบรหารและคร มความสมพนธอนดกบ

ชมชน ใหเกยรตและก าลงใจแกผเขามามสวนรวมกบโรงเรยน โรงเรยนมครเกาหรอศษยเกาปฏบตหนาทเปนครอยในโรงเรยน ครสนใจและเอาใจใสการเรยนการสอน ฯลฯ

๒) ปจจยเกยวกบผลงานและวธปฏบตของโรงเรยน เชน โรงเรยนมชอเสยงดานวชาการ มความเชอถอในเรองการเงน โรงเรยนมการพฒนาในดานตางๆ๓๓

เมตต เมตตการณจต กลาวถงปจจยทสนบสนนสงเสรมใหประชาชนเขามามสวนรวมในการจดการศกษาไววา ผบรหารโรงเรยนจะตองเหนความส าคญและสนองนโยบายของรฐในเรองน ผบรหารจะตองมมนษยสมพนธและสรางความสมพนธกบชมชนใหแนบแนนอยาคดวาโรงเรยนตงอยในชมชนทมเศรษฐกจดกจะไดรบการสนบสนน นอกจากน โรงเรยนจะตองสรางผลงานให ชมชนเกดความศรทธา เชน มผลงานทางวชาการเอาใจใสเดกนกเรยนมผลการเรยนด เปนตน ส าหรบในดานของประชาชนนนสวนใหญคนไทยมนสยชอบท าบญ มความเออเฟอ ดงนน หากโรงเรยนจะรองขออะไรกคงไดรบการสนบสนน โดยมปจจยทสงเสรมการมสวนรวม ม ๒ กลมปจจย ไดแก

๑. ปจจยเกยวกบกรรมการศกษา ไดแก เวลาทอยอาศยการมถนก าเนด/หรอมทพกอาศยในทองถนทโรงเรยนตงอย การเปนศษยเกา การมบตรหลานเรยนอยในโรงเรยน ความคาดหวงตอโรงเรยน การมความสมพนธกบโรงเรยน และความหวงใยตอสวสดภาพเดก

๒. ปจจยเกยวกบโรงเรยน ไดแก ๑) คณลกษณะของผบรหารโรงเรยน ดานความเปนผน า มมนษยสมพนธด มความ

ซอสตย และเปนคนในทองถนโดยก าเนด ๒) คณลกษณะของคร ไดแกครมความประพฤต มความรความสามารถมความเอาใจ

ใสตอเดก มมนษยสมพนธด และมความเสยสละ ๓) การปฏบตของโรงเรยนตอคณะกรรมการการศกษา ไดแก การใหเกยรตและ

การใหโอกาสในการมสวนรวม การเขารวมกจกรรมกบชมชน ๔) การปฏบตงานของคร ไดแกการเอาใจใสตอการเรยนการสอน และความสามคค

ในหมคร

๓๓ชชาต พวงสมจตร, “การวเคราะหปจจยทสงเสรมและปจจยทเปนอปสรรคตอการมสวนรวมของชมชน

กบโรงเรยนประถมศกษาในเขตปรมณฑลกรงเทพมหานคร”, วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต. (คณะครศาสตร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๐),หนา ๒๖๘ – ๒๗๑.

๒๗

๕) ผลการปฏบตงานของโรงเรยน ไดแก ความมชอเสยงของโรงเรยน และการบรหารการเงนทโปรงใส๓๔

สรปวา การมสวนรวมในการบรหาร หรอการท างาน รวมคด รวมกนวางแผนงาน รวมกนท างาน ปจจยหนงกมาจากเพอนรวมงานทจะสรางแรงจงใจในการท างานรวมกน ก าลงใจ นโยบายการท างาน การกระจายอ านาจจากผบงคบบญชา การมอบหมายงานจากผบงคบบญชา การไดรบความไววางใจนายผบรหาร และเพอนรวมงาน นนคอแรงใจในการบรหารงาน เพอสรางความส าเรจใหองคกรนนๆ ได

๒.๓ แนวคดเกยวกบการรกษาศล ๕

๒.๓.๑ ความหมายของศล

“ศล” (Morality) ตามความหมายในพระสตตนตปฎก ขททกนกาย จฬนเทส ดงทพระสารบตรไดกลาวถงศลวา “ศล” หมายถง การปฏบตของภกษทมความส ารวมในโอวาทปาฏโมกข ถงพรอมดวยอาจาระ และโคจรเหนภยในโทษทงหลายแมมประมาณเลกนอยสมาทานอยในสกขาบททงหลาย ความส ารวม ความระวง ความไมกาวลวง ในสกขาบททงหลาย ซงหมายถ งการส ารวมกาย วาจา ใจ๓๕ และในพระสตตนตปฎก ขททกนกาย มหานเทส พระสารบตรกไดใหความหมายเอาไววา “อธศลสกขา” เปนไฉน ภกษในธรรมวนยนเปนผมศล ส ารวมดวยความส ารวมในปาฏโมกข ถงพรอมดวยอาจาระและโคจร เหนภยในโทษทงหลาย แมมประมาณนอย สมาทาน ศกษาอยในสกขาบททงหลาย ศลขนธทงหลาย ศลขนธใหญ ศลเปนทตง เปนเบองตน เปนเครองประพฤต ความส ารวม เปนความระวง เปนปากเปนประธาน แหงความถงพรอมแหงกศลธรรมทงหลาย นเรยกวา อธศลสกขา๓๖

“ศล” ตามความหมาย ในพระสตตนตปฎก ขททกนกาย พระสารบตรไดใหความหมายไววา ศล คอ เจตนาเปนศล เจตสกเปนศล ความส ารวมเปนศล ความไมกาวลวงเปนศล๓๗

๓๔เมตต เมตตการณจต. “การมสวนรวมในการบรหารโรงเรยนของคณะกรรมการศกษาประจ า โรงเรยน

เทศบาลในจงหวดนครราชสมา”. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต. (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๔๑), หนา ๔๐ – ๔๑.

๓๕ข.ปา. (ไทย) ๓๐/๙๒/๒๐. ๓๖ข.ม. (ไทย) ๒๙/๔๖/๓๖. ๓๗ข. ป. (ไทย) ๓๑/๘๙/๓๔.

๒๘

“ศล” ตามความหมายใน คมภรวสทธมรรค หมายถง “ธรรมทงหลายมเจตนาเปนตน ของบคคลผเวนจากโทษมปาณาตบาตกด ของบคคลผบ าเพญวตรปฏบตกดเปนศล” ๓๘

สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส ทรงใหความหมายของศลไวในเบญจศลเบญจธรรมวา “ศลนนเปนเหมอนบรรทดส าหรบใหคนประพฤตคาวมดใหคงทเปรยบเหมอนผแรกจะเขยนหนงสอ ตองอาศยเสนบรรทดเปนหลกไปตามนน หนงสอทเขยนจงจะมบรรทดอนตรง ถาหาไมตวหนงสอกจะขนคดลงดงงเลอย เมอช านาญแลว กเขยนไปไดโดยไมตองมบรรทดฉนใด คนแรกประพฤตความด ไมไดถออะไรไวเปนหลก ใจไมมนคงอาจเอนเอยงลงหาทจรต แมเพราะโมหะครอบง า เมอบ าเพญศลใหบรบรณจนเปนปกตมารยาทไดแลวจงประพฤตคณธรรมอยางอนกมกยงยนไมผนแปร”๓๙

พระธรรมปฏก (ประยทธ ปยตโต) ไดใหความหมายของศลไวในพจนานกรมพทธศาสนามหาจฬาลงกรณราชวทยาลยวา “ศล หมายถง การรกษากาย วาจา ใหเรยบรอย เปนการรกษาปกตตามระเบยบวนย หรอขอปฏบตในการเวนจากความชว (The Five Precepts of Morality) เดมเรยกวา “สกขาบท ๕ “ เปนขอปฏบตในการฝกตน ใครปฏบตตามนเรยกวา “มศลเบองตน”๔๐

สรปไดวา ศล ๕ หมายถง ขอก าหนดหรอขอปฏบตเบองตนในการเวนจากการท าชว โดยการรกษากาย และวาจาใหเปนปกต เพอชวยใหกจกรรมของสงคมด าเนนไปไดอยางปกตสข ทงสวนปจเจกบคคล และสงคมโดยสวนรวม

๒.๓.๒ ลกษณะของศล ๕

ลกษณะของศล ๕ หมายถง ลกษณะความเปนปรกต คอ การไมประพฤตผดทางกาย และวาจา เปนความมระเบยบวนย กฎเกณฑ ขอบงคบส าหรบควบคมประพฤตทางกายของคนในสงคมใหเรยบรอยดงามเปนแบบแผนอนหนงอนเดยวกน จะไดอยรวมกนดวยความสขสบาย ไมกระทบกระทงซงกนและกน ใหหางจากความชว ดงนน ลกษณะของศล ๕ จงเปนการประพฤตชอบทเปนกศล คอการไมลวงละเมดทางกายวาจา ๕ ประการ ไดแก

๓๘พระพทธโฆษาจารย, คมภรวสทธมรรค, แปลเรยบเรยงโดย สมเดจพระพฒาจารย (อาจ อาสภมหา

เถร), พมพครงท ๔, (กรงเทพมหานคร : บรษทประยรวงคพรนตง จ ากด, ๒๕๔๖), หนา ๖. ๓๙สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส, เบญจศลและเบญจธรรม, (กรงเทพมหานคร

มหามกฎราชวทยาลย, ๒๕๓๘), หนา ๒. ๔๐พระธรรมปฏก (ประยทธ ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร, (กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย, ๒๕๓๘), หนา ๒๐๖.

๒๙

๑. ปาณาตบาต เวรมณ หมายถง เจตนางดเวนจากการฆาสตว ความประพฤตหรอการด าเนนชวตของตนโดยไมเบยดเบยนชวตรางกายของผอนสตวอน แตเปนผมใจประกอบดวยเมตตากรณา มความรกความหวงดตอกนเปนพนฐาน

๒. อทนนาทานทานา เวรมณ หมายถง เจตนางดเวนจากการถอเอาสงของทเจาของมไดใหดวยอาการแหงการขโมย มความประพฤตหรอการด าเนนชวตของคนโดยไมเบยดเบยนทรพยสน และไมละเมดกรรมสทธของผอน ดวยการลกขโมย เปนตน แตเปนการด าเนนชวตโดยสจรตยตธรรม หาเลยงชพโดยชอบ เรยกวา สมมาอาชวะ

๓. กาเมส มจฉาจารา เวรมณ หมายถง เจตนางดเวนจากการประพฤตผดในกามซงเปนความประพฤต หรอการด าเนนชวตของตนโดยไมเบยดเบยนผอนในทางคครอง ไมละเมดสทธในบคคลผเปนทรกของผอน รวมทงไมผดประเวณทางเพศ ไมประพฤตนอกใจคครองของตนเองมใจมนคงในคครองของตน สามารถควบคมอารมณในเรองเพศได

๔. มสาวาทา เวรมณ หมายถง เจตนางดเวนจากการพดเทจ คอ มความประพฤตหรอ การด าเนนชวตทปราศจากการเบยดเบยนผอนดวยวาจาทเปนเทจหลอกลวง อนเปนสาเหตตดรอน หรอท าลายประโยชนของผอนแตมความซอสตย มสจจะ รกษาสจจะ พดแตค าจรง ค ามประโยชนค าสมานฉนสามคค เปนตน

๕. สราเมระยะมชชะปะมาทฏฐานา เวรมณ หมายถง เจตนางดเวนจากของมนเมาคอ สราเมรย อนเปนทตงแหงความประมาท คอ ความประพฤต หรอการด าเนนชวตทปราศจากการเบยดเบยนตนเอง ดวยการดม การสบ ฉด สงทเปนพษใหโทษแกรางกาย คอ เปนยาเสพตดทกประเภท อนเปนเหตใหเกดความประมาทพลาดพลง เกดความมวเมา เสยสตสมปชญญะ และท าใหเสยคณภาพความเปนคน แตมสตระวงตวมใหตดสงเสพตดเหลานนๆ ทงสามารถควบคมจตใจ ควบคมอารมณมใหตกเปนทาสของสงเสพตดทงหลายดวย๔๑

สวนในคมภรวมตตมรรค ไดกลาวถงลกษณะของศลวา อะไรเปนลกษณะของศล คอ การละความเสอมคณคาดวยความมคณคา ความดอยคณคาคออะไร คอ การละเมดศลซงม ๓ ประการ คอ การละเมดปาฏโมกขสงวร การละเมดปจจยสนนสสตศล และการละเมดอนทรยสงวรศล การละเมดปาฏโมกขสงวรคออะไร คอ ความสงวรศล คอ อะไร คอ ความเส อมศรทธาในพระตถาคตเนองจาก อหรกะ (ไมละอายใจ) และอโนตตปปะ (ไมเกรงกลวบาป) การละเมดปจจยสนนสสตศลคออะไร เมอชวต

๔๑ไสว มาลาทอง, การศกษาจรยธรรม ส าหรบนกเรยน นสต นกศกษา นกบรหาร นกปกครอง และ

ประชาชนผสนใจทวไป, พมพครงท ๑, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา, ๒๕๔๒), หนา ๑๐๙-๑๑๒.

๓๐

ของบคคลมงปรนเปรอรางกาย เขาสญเสยความสนโดษ (ความพอใจในปจจยตามมตามได) การละเมดอนทรยสงวรคออะไร คอ การละเลยโยนมนสการเพราะไมส ารวมอนทรยทง ๖ ประการ ดงนน การละเมดศลทงสามอยางนสรางความเสอมคณคา นเรยกวา ลกษณะของศล๔๒

สรปไดวา ลกษณะศล เปนค าสอนเพอความประพฤตทดงาม เปนการหาเลยงชพทบรสทธปราศจากมจฉาชพ เพอมงเนนใหอยรวมกนในสงคมไดอยางมความสข

๒.๓.๓ องคประกอบของศล ๕

ศล หมายถง ขอก าหนดขนตนทใชส าหรบควบคมความประพฤตหรอพฤตกรรมของมนษยในสงคมใหด าเนนชวตไปอยางปกตสข กลมกลนไปกบปจจยทางสงคมและสงแวดลอม โดยใหมนษยส าไดรวมกาย วาจา ไมใหลวงเกนตนเองและคนอน และเมอมนษยเราไดประพฤตหรอปฏบตตามสงคมกจะสงบสข องคประกอบของศล ๕ ไดแก

๑. ปาณาตปาตา เวรมณ แปลวา เจตนางดเวนการท าลายชวตสตว รวมไปถงการฆา การท ารายรางกายและการทรกรรมใ ค าวา “สตว” ในทน ประสงคเอาทงมนษยและสตวเดรจฉานทยงเปนอย มนษยไมเลอกวาผชายหรอผหญง จะอยในวยใดกตาม จนถงทยงอยในครรภกตามจะใหญหรอจะเลกกตาม ไดชอวาสตวในทนทงหมด เพอใหเขาใจถงความหมายของการฆา การท ารายรางกาย และการทรกรรมจะไดอธบายดงน

๑) การฆา หมายถง การท าใหตาย ไมวาจะเปนมนษยและสตวเดรจฉานกตามรวมไปถงการฆาดวยตนเอง หรอใหผอนท า ถอวาผดศลทงสนและมโทษทางบานเมองดวย จะบาปมาบาปนอยนนขนอยกบเจตนาและชนดของมนษยและสตวทฆา ถาหากวาฆามนษยหรอสตวทมคณมากกจะมบาปมาก หากวาฆามนษยหรอสตวทมคณนอยกมบาปนอย แตทงนแลวแตเจตนาของผกระท าดวย และการฆานนกมอย ๒ ประเภท คอ ฆาโดยจงใจ และฆาโดยไมจงใจ

ก. ฆาโดยจงใจ หมายความวา คดไวตงแตแรกแลววาจะฆา เชน ฆาคอร ข. ฆาโดยไมจงใจ หมายความวา ไมไดคดไวกอน แตบงเอญเรองเกดขน เชน ฆาเพราะ

เกดบนดาลโทสะ ๒. การท ารายรางกาย คอการท าใหมนษยไดรบบาดเจบอยางสาหส ยงทกขใหเกดแก

ผถกท าราย

๔๒พระอปตสสเถระ รจนา, พระเทพโสภณ (ประยร ธมมจตโต) และคณะ แปลจากฉบบภาษาองกฤษ ของเพราะเอฮารา พระโสมเถระ และพระเขมนทเถระ, วมตตมรรค, พมพครงท ๖, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ๒๕๔๘), หนา ๘.

๓๑

๓. การทรกรรม หมายถง การใชงานเกนก าลง การกกขง การน าสตวไปโดยวธทรมาน การผลาญสตว เชน ชนโค ชนกระบอ ตไก ยวใหตอสกนเพอความสนกสนาน

และหลกเกณฑการกระท าทจะก าหนดวาละเมดศลขอท ๑ ไดนน พระอรรถกถาจารยไดจดวางองคประกอบการละเมดไวดงนคอ

๑. ปาโณ สตวนนมชวต ๒. ปาณสญตา รวาสตวนนมชวต ๓. วธกจตต มเจตนาจะฆา ๔. อปกกโม พยายามฆา ๕. เตน มรณ สตวนนตายเพราะถกฆา การลวงละเมดนอกจากศลจะขาดแลว ยงถอวาเปนบาปดวย (ความชว) ฉะนนจงไมควร

เบยดเบยนบบคนกน ควรอยรวมกนอยางไมตรจต สนตภาพทมนคงกคงจะเกดขน๔๓ ๒. อทนนาทานา เวรมณ แปลวา เวนจากการถอเอาสงของทเจาของเขาไมไดใหดวยอาการ

ขโมย คอไมเบยดบงด าเนนการเกยวกบวตถสงของผอนไมอนญาตดวยทางกาย หรอทางวาจาอนเจาของไมไดยกใหเปนสทธขาด เพอใหเขาใจงายขน ในทนจะอธบายกรยาทหามท าในศลขอ ๒ มอย ๓ ประการ คอ

๑. โจรกรรม ประพฤตเปนโจร หมายถง กรยาทถอเอาสงของทไมมผใหดวยอาการเปนโจร ๑๔ ลกษณะคอ

๑) ลก ถอเอาทรพยเมอเจาของไมเหน ทเรยกวา ขโมย และตดชอง ยองเบา ๒) ฉก ชงเอาทรพยตอหนาเจาของ ทเรยกวา ตชง วงราว ๓) กรรโชก ขใหเขากลวแลวใหทรพย ทเรยกวา จ ในปจจบนน ๔) ปลน รวมหวกนหลายคน มศรตราอาวธเขาแยงทรพย ๕) ต อางหลกฐานพยานเทจ หกลางกรรมสทธของผอน เชน ทดน ซงไมอยในปกครอง

ของตน ๖) ฉอ โกงเอาทรพยของผอนทตนปกครอง เชน โกงของฝาก โกง ดนทตนอยอาศย ๗) หลอก ปนเรองใหเขาเชอแลวใหทรพย ๘) ลวง ใชเลหเอาทรพยดวยเครองมอลวง เชน โกงตาชง

๔๓อางแลว, สมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรส, เบญจศลและเบญจธรรม ,

หนา ๘.

๓๒

๙) ปลอม ท าหรอใชของปลอม เชน ธนบตรปลอม ยาปลอม ๑๐) ตระบด ยมของคนอนมาใชแลว ยดเอาเสยกหนแลวไมใชดอกและตน ๑๑) เบยดบง กนเศษกนเลย เชนเลยงสตว กนคาอาหารสตว ๑๒) สบเปลยน แอบสลบเอาของผอน ซงมคาสงกวา ๑๓) ลกลอบ หลบหนภาษของหลวงหรอลอบน าสงทตองหาม เชน เหลาเถอน เขามาใน

ประเทศ ๑๔) ยกยอก ไดแกการใชอ านาจหนาทจ าหนายทรพยของผอนมาเปนของตนโดยม

ชอบ๔๔ ท าโจรกรรม ๑๔ อยางน อยางใดอยางหนงดวยตนเองหรอใชใหผอนท าหรอรวมกบคน

อนกชอวาประพฤตเปนโจรทงสน ๒. อนโลมโจรกรรม หมายถง กรยาทอดหนนโจรกรรม หรอ สมโจร หรอสนบสนนผ

ประพฤตผดศลธรรม ซงรวมไปถงการปอกลอก ลวง โดยการคบกบผอนเ พอประโยชนดวยอาการไมซอสตว มงจะเอาประโยชนของเขาฝายเดยว และรบสนบนของผอนเพอกระท าในทางทผดกฎหมายหรอผดศลธรรม

๓. ฉายาโจรกรรม หมายถง การกระท าทรพยพสดของผอนใหสญหรอเปนสนใชตกอยแกตน ผลาญคอท าอนตรายแกทรพยพสด หรอหยบฉวยทรพยพสดของผอนมาดวยความมกงาย โดยคดวาเจาคงไมวาอะไร

๑) ผลาญ ท าลายทรพยผอนใหเสยหาย (ไมเอามาเปนของตน) เชน เผาบานเรอน ๒) หยบฉวย ถอวสาสะเกนขอบเขต เชน ลกหลานเอาของพอแม ปยา ตายาย โดยไมได

รบอนญาต หรอถอเอาญาตมตรมากกราท เขาอนญาตให เอาโดยไมตองซอขอ ทง ๒ อยางน ศลไมขาด แตท าใหดางพรอย

ซงองคประกองทท าใหศลขอนขาดไดนนตองประกอบดวยองค ๕ คอ ๑. ปรปรคคหต ของนนมเจาของหวงแหน ๒. ปรปรคคหตสญตา รวาของนนเจาของหวงแหน ๓. เถยยจตต ตงใจรกของสงนน ๔. อปกกโม พยายามลกของสงนน

๔๔อางแลว , สมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรส, เบญจศลและเบญจธรรม ,

หนา ๑๗.

๓๓

๕. เตน หรณ ไดสงของนนมา ดวยความพยายามนน การด าเนนชวตดายการเบยดเบยนเอาทรพยสนของผ อนโดยไมไดรบอนญาตนน

จะมโทษมากหรอโทษนอยขนอยกบสงของและคณความดของเจาของทรพย เชนสงของมคามากและประกอบกบคณความดของเจาของทรพยยอมมโทษมาก ถาเปนของเลกนอยกมโทษนอย แตตองประกอบดวยกเลสและความพยายามอก เชน สงทมคาเสมอกนกบคณความดของเจาของทรพย ผลกมความปรารถนาอยากไดและมความพยายามมากกมโทษมาก แตถาไดมาโดยงายมความปรารถนานอย กจะมโทษนอยขอยกเวนการถอเอาของผโดยวสาสะ คอ ของญาตมตรหรอคนทคนเคยกน เคยชวยเหลอกน เคยอนญาตไวกอน แมไมถอเอาโดยไมบอก กไมเปน อทนนาทาน แตตองประกอบดวยลกษณะการถอวสาสะ ทานไดอธบายวาตองประกอบดวย ๕ ประการ คอ ๑) เจาของเปนผสนทกบตน ๒) เจาของเคยอนญาตไวกอน ๓) เมอถอเอาแลว ไมมคนสนเทห ๔) ของนนเปนของทเจาของไมหวงแหนส าหรบเรา หรอพอใหได ๕) เมอเจาของรแลว กพอใจ ไมวาอะไร

๓. กาเมสมจฉาจารา เวรมณ หมายถง การงดเวนจากประพฤตผดในกามทงหลาย กามในทนหมายถงกรยาทรกใครกนในทางประเวณ หมายความวางดเวนจากความประพฤตในการทจะลวงละเมดคครองของผอน เพอใหมนษยสรางความสามคคไมแตกราวกน รกษาสายโลหตวงศตระกลของตน ไมส าสอนกนเยยงอยางสตวเดยรจฉาน หรอผมกมากในกาม

ขอหามส าหรบหญงและชาย มใหประพฤตผดมดงน ก. หญงทตองหามส าหรบผชาย ม ๓ จ าพวก คอ ๑. หญงมสาม ไดแกหญงทแตงงานกบชาย หรอไมไดแตงงาน แตอยกนดวยกนกบชาย

อยางเปดเผย หรอหญงทรบสงของมทรพยเปนตนของชายแลวและยอมอยกบเขาหรอหญงทชายเลยงไวเปนภรรยา

๒. หญงทมญาตปกครอง ไดแกหญงทมมารดาบดา ญาต พทกษรกษาอย คอยงไมเปนคครองของใคร

๓. หญงทจารตรกษา ไดแกหญงทมศลธรรมหรอจารตประเพณคมครอง เชน นกบวช หญงทกฎหมายบานเมองหาม และหญงทเปนเทอกเถาเหลากอของตน

ข. ชายทตองหามส าหรบหญงม ๒ จ าพวก คอ ๑. ชายอนทกคน นอกจากสามของตน ส าหรบหญงมสาม ๒. ชายทจารตองหาม เชน ภกษ สามเณร และนกบวชตางศาสนาส าหรบหญง

ทกประเภท ในพระสตตนตปฎกเลมท ๑๔ ทานจ าแนกสตรไว ๑๐ จ าพวกคอ สตรโสด ๑๐ จ าพวก

๓๔

๑ มาตรกขตา สตรทมารดาดแลรกษา ๒. ปตรกขตา สตรทบดาดแลรกษา ๓. มาตาปตรกขตา สตรทมารดาและบดาดแลรกษา ๔. ภาตรกขตา สตรทพชายนองชายรกษา ๕. ภคนรกขตา สตรทพสาวนองสาวดแลรกษา ๖. ญาตรกขตา สตรทญาตดแลรกษา ๗. โคตตรกขตา สตรทโคตรดแลรกษา ๘. ธมมรกขตา สตรทผปฏบตธรรมรกษา ๙. สารกขา สตรทคมนดแลรกษา ๑๐. สปรทณฑา สตรทมผก าหนดอาญาสนไหมไว ในมงคลตถทปนภาค ๑ ทานแบงสตรมสาม ๑๐ จ าพวกคอ ๑. ธนกกตา สตรทซอมาเปนภรรยาดวยทรพย ๒. ฉนทวาสน สตรทอยรวมเปนภรรยาดวยความสมครใจ ๓. โภควาสน สตรทเปนภรรยาดวยไดโภคะทรพย ๔. ปฏวาสน สตรทเปนภรรยาดวยไดเสอผาเครองนงหม ๕. โอทปตตกน สตรทเปนภรรยาดวยการแตงงานรดน า ๖. โอภตจมภฏา สตรทเปนภรรยาดวยฝายชายชวย ๗. ทาส จ ภรยา จ สตรทเปนภรรยาดวยเปนคนรบใชดวย ๘. กมมการ จ ภรยา จ สตรทรบท างานและเปนภรรยาดวย ๙. ธชาหฏา สตรทเปนภรรยาโดยถกจบมาเปนเชลย ๑๐. มหตตกา สตรทเปนภรรยาชวคราว องคทจะท าใหศลขอนขาดไดนนตองประกอบดวยองค ๔ คอ ๑. อคมนยวตถ วตถอนไมควรถง (หญงชายตองหาม) ๒. ตสม เสวนจตต มจตคดทจะเสพในวตถอนไมควรถงนน (คอมเจตนาจะเสพ) ๓. เสวนปปโยโค มความพยายามในอนเสพ ๔. มคเคน มคคปปฏปตตอธวาสน รวมสงวาสกน การลวงเกนในขอบเขตของความเปนสาม – ภรรยา ทเปนไปทางกาย ในการประพฤต

ลวงละเมดทางเพศ จะมโทษมากหรอนอยนนขนอยกบคณความดของผทถกละเมด ความแรงของกเลสและความพยายาม เชน ผถกละเมดประกอบคณความดมาก ยอมมโทษมาก ถาประกอบดวยคณนอย

๓๕

ยอมมโทษนอย ถามความพอใจดวยกนทงสองฝาย แตมความพยายามมากกมโทษมาก มความพยายามนอยกมโทษนอย

๔. มสาวาทา เวรมณ แปลวา การงดเวนจากการพดเทจ คอการงดเวนจากการพดทบดเบยนจากความจรง โดยจงใจใหผอนเขาใจผดวาเปนเชนนน เชน แสดงพยานหลกฐานเทจ มขอหามดงตอไปน

๔.๑ มสาวาท หมายถง การพดเทจ และมองคประกอบอย ๗ ประการคอ ๑. ปด ไดแกการโกหกชด ๆ เชน ไมรวาร ไมเหนวาเหน ไมมวาม ๒. ทนสาบาน คอ ทนสาบานเพอใหคนอนหลงเชอวาตนเองไมไดเปนเชนนนจะเปนดวย

วธแชงตวเองหรอดวยวธนงนง เมอถกถามกจดเปนทนสาบาน ๓. ท าเลหกะเทห ไดแกการอวดอางความศกดสทธเกนความจรง เชน อวดวเศษเรองใบ

หวยโดยไมรจรงเหนจรง ๔. มายา แสดงอาการหลอกคนอน เชน ไมเจบ ท าเปนเจบ เจบนอยท าเปนเจบมาก ๕. ท าเลศ คอ ใจอยากจะพดเทจ แตพดเลนส านวน พดคลมเครอใหผฟงคดผดไปเอง

เชน เหนขโมยวงผานหนาไป ไมอยากบอกใหผตามจบทราบวาตนเหนจงยายทยนหรอทนงไปเมอถกถาม กพดเลนส านวนวาอยทนไมเหน อยางนเรยกวาท าเลศ

๖. เสรมความเรองเลก แตพดใหคนฟงเหนวาเปนเรองใหญ เชน เหนไฟกนบหรไหมหญาแหงกตะโกนเสยงดงวา ไฟ ๆ เพอใหคนแตกตนตกใจ เปนตน โฆษณาสนคา พรรณนาสรรพคณจนเกนความจรงกจดเขาขอน

๗. อ าความ ตรงกนขามกบเสรมความ คอ เรองใหญ แตพดใหเปนเรองเลก หรอปดบงอ าพรางไวไมพด ไมรายงานตอผมหนาทรบทราบ

๔.๒ อนโลมมสา ไดแก การพดไมจรง แตพดไปโดยไมหวงจะใหผอนฟงเชอตาม เชน การพดประชดประชน

๔.๓ ปฏสสวะ ไดแก การรบค าของคนอน ดวยเจตนาบรสทธ แตภายหลงกลบใจไมท าตามทรบค านน โดยทตนยงพอท าตามค านนไดอย ม อยาง คอ

๑. ผดสญญา สญญาวาจะท าดวยความบรสทธใจ แตกลบไมท าภายหลง ๒. เสยสตย ใหสตยปฏญาณไวแลว แตไมปฏบตตาม ๓. คนค า รบปากวาจะไป แตกลบใจภายหลงไมไป๔๕

๔๕สมเดจพระมหาสมณเจากรมพระยาวชรญาณวโรรส, เบญจศลเบญจธรรม, หนา ๓๐.

๓๖

องคประกอบทจะท าใหศลขอนขาดไดนนตองประกอบดวยองค ๔ คอ ๑. อตถ วตถ เรองไมจรง ๒. วส วาทนจตต เจตนาจะพดเรองนน ๓. ตชโช วายาโม พดหรอแสดงออกไป ๔. ปรสส คทตถวชานน ผฟงเขาใจเนอความนน การแสดงออกทางกรยาอาการทแสดงใหผ อ นเขาใจผด เชน สรางหลกฐานเทจ

ปลอมแปลงเอกสารหรอหลกฐาน การพดใหผอนเชอในถอยค าเทจ สงทกลาวมานจะมโทษมากหรอโทษนอยนนกแลวแตประโยชนทจะถกตดรอน เชน คนทไมใหของของตนกพดไปวา ไมม กยงมโทษนอย แตถาเปนพยานเทจกจะมโทษมาก

๕. สราเมรยมชชปมาทฏฐานา เวรมณ แปลวา การงดเวนจากเหตเปนทตงแหงความประมาท ไดแก น าเมา คอสราและเมรยอนเปนทตงแหงความประมาท เปนสงทท าใหเสยสตสมปชญญะไป พระพทธเจาจงตรสโทษแหงการดมสราเมรยไว ๖ ประการไวในทฆนกายปาฏกวรรค สงคาลสตรวา “ดกรคฤหบดบตร โทษในการประกอบเนองๆ ซงการดมน าเมาคอ สราและเมรย อนเปนทตงแหงความประมาท ๖ ประการน คอ ความเสอมทรพยอนผดมพงเหนเอง ๑ กอการทะเลาะววาท ๑ เปนบอเกดแหงโลก ๑ เปนเหตเสยชอเสยง ๑ เปนเหต ๖ ไมรจกความละอาย ๑ มบทท ๖ คอ เปนเหตถอนก าลง ปญญา ๑ ดกรคฤหบดบตรโทษ ๖ ประการในการประกอบเนองๆ ซงการดมน าเมาคอ สราและเมรยอนเปนทตงแหงความประมาทเหลานแล”

องคทจะท าใหศลขอนขาดไดนนตองประกอบดวยองค ๔ คอ ๑. มทนย ของนนเปนของมนเมา ๒. ปาตกมมยตาจตต มเจตนาจะดมน าเมาเหลานน ๓. ตชโช วายาโม มความพยายามจะดมน าเมานน ๔. ปตปปเสวน น าเมานนลวงล าคอลงไป การดมน าเมาและเสพสงเสพตดนอกจากจะมโทษตอรางกายแลว ยงบนทอนสตปญญา

อกทงกอใหเกดปญหาตางๆ เชนการฆาตกรรม ฉกชงวงราว อาชญากรรมทางเพศ การหลอกลวงตมตน และอบตเหตตางๆ ซงมผลกระทบตอตนเองและสงคมโดยสวนรวม

สรปไดวา ศลทง ๕ ขอเปนกฎระเบยบและเปนหลกประพฤตปฏบตขนพนฐานส าหรบมนษยทกคน เพอปองกนเวรและภยท าใหสงคมมความสงบเรยบรอย หากคนในสงคมไมเคารพในหลกของศลแลว ความทกขเดอดรอนกจะกายเปนปญหาของชวตและสงคม พระพทธเจาทรงมงเนนใหมนษยในสงคมสงบสข สงบ มเอกภาพ ความเสมอภาคบนหลกพนฐานของการด าเนนชวตโดยใหมความรก มความ

๓๗

เมตตาตอสรรพชวตทจะตองพงพาอาศยกนโดยการอยรวมกนในสงคมอยางมปรกตสข ไมเดอดรอน เปนทรองรบของธรรมทงหลายทเปนกศล ซงมประโยชนและอานสงสสบไปอยางตอเนอง

๒.๔ แนวคดเกยวกบการสงเสรมคณธรรมจรยธรรม

คณธรรมจรยธรรมเปนพนฐานอนดของทกๆสงคม ในปจจบนเดกและเยาวชนไทยยงขาดคณธรรมจรยธรรมหลายประการ พระธรรมวทยากรผผานการอบรมจากกรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรมจงมบทบาทส าคญอยางยงในการเขาไปมบทบาทในการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมในสถานศกษาโดยผานโครงการคลนกคณธรรม วทยานพนธฉบบนมงเนนการส งเสรมคณธรรมจรยธรรมในสถานศกษาของพระธรรมวทยากร จงจ าเปนตองทบทวนแนวคดและทฤษฎเกยวกบการสงเสรมคณธรรมจรยธรรม ดงตอไปน

๒.๔.๑ ความหมายของคณธรรมจรยธรรม

ไดมนกวชาการ นกการศกษากลาวถงความหมายของคณธรรมจรยธรรมไวมากมาย สามารถสรปไดดงน

หลกธรรมทเปนหวใจพทธศาสนาทน ามาสงสอน ม ๓ ประการ คอ ๑) ใหเวนความชวทงปวง ๒) ใหท าความด ๓) ใหช าระจตใจใหสะอาดบรสทธ ในหลกธรรมทพระพทธเจาสมณโคดม ไดน ามาประกาศเปนคณธรรมทมความสอดคลองเชอมโยงกนไดทงหมด หมายถง การปฏบตตามธรรมขอ ใดขอหนง ยอมเกยวของไดขอธรรมอนตามมา เปนแนวคดทางจรยศาสตรทก าหนดขอประพฤตปฏบตทางกายและทางจตใจ โดยเรมตงแตสงทเปนขอประพฤตปฏบตขนพนฐานทางการกระท าทางกายไปสขนสงทเปนขอประพฤตปฏบตทางความคดทมงสความบรสทธหลดพนทางจตใจ

ในหลกจรยศาสตรของศาสนาพทธม ๓ ขน กลาวคอ๔๖ จรยศาสตรขนมลฐาน ประกอบดวยศล ๕ ธรรม ๕ ไดแก ๑) เวนจากการเบยดเบยนท าราย

สตวหรอมนษย (เปนศล) มเมตตากรณาตอสตวและมนษย (เปนธรรม) ๒) เวนจากการลกฉอทรพย (เปนศล) เอเฟอเผอแผ ประกอบอาชพสจรต (เปนธรรม) ๓) เวนจากการประพฤตผดในกาม (เปนศล) ส ารวมในกาม (เปนธรรม) ๔) เวนจากการพดปด (เปนศล) พดจรง (เปนธรรม) และ๕) เวนจากการเสพดมสราเมรย (เปนศล) มสต ส ารวมระวง (เปนธรรม)

๔๖สพรรณ ไชยอ าพร รศ.ดร., รปแบบแหลงเรยนรดานคณธรรม เพอการพฒนาชมชนอยางยงยน , (กรงเทพมหานคร : บรษท ปรณาม จ ากด, ๒๕๕๐), หนา ๖-๗.

๓๘

จรยศาสตรขนกลาง ประกอบดวยกศลกรรมบถ ๑๐ ประการ ไดแก กาย ๓ ขอ เชน ๑) เวนจากการฆาสตวหรอมนษย หรอเบยดเบยนท ารายชวต ๒) เวนจากการลกทรพย ๓) เวนจากการประพฤตผดในกาม ฯลฯ วาจา ๔ ขอ เชน ๑) เวนจากการพดปด ๒) เวนจากการยยงใหแตกราว ๓) เวนจากการพดค าหยาบ ๔) เวนจากการพดเหลวไหล เพอเจอ ฯลฯ ทางใจ ๓ ขอ เชน ๑) ไมโลภอยากไดของผอนมาเปนของตน ๒) ไมคดปองรายผอน หรอคดใหเขาถงความพนาศ และ ๓) ไมเหนผดท านองคลองธรรม โดยมความเหนถกตอง (วาท าดไดด ท าชวไดชว มารดาบดามคณจรง เปนตน)

จรยธรรมขนสง ประกอบดวยอรยมรรค แปลวา ทางอนประเสฐ หรอทางสายกลาง ม ๘ ประการ ไดแก ๑. สมมาทฏฐ เหนชอบ ไดแก ความรอรยสจจ ๔ หรอ เหนไตรลกษณ หรอรอกศลและอกศลมลกบกศลและกศลมล หรอเหนปฏจจสมปบาท (Right View; Right Understanding) ๒. สมมาสงกปปะ ด ารชอบ ไดแก เนกขมมสงกป อพยาบาทสงกป อวหงสาสงกป (Right Thought) ๓. สมมาวาจา เจรจาชอบ ไดแก วจสจรต ๔ (Right Speech) ๔. สมมากมมนตะ กระท าชอบ ไดแก กายสจรต ๓ (Right Action) ๕. สมมาอาชวะ เลยงชพชอบ ไดแก เวนมจฉาชพ ประกอบสมมาชพ (Right Livelihood) ๖. สมมาวายามะ พยายามชอบ ไดแก ปธาน หรอ สมมปปธาน (Right Effort) ๗. สมมาสต ระลกชอบ ไดแก สตปฏฐาน ๔ (Right Mindfulness) ๘. สมมาสมาธ ตงจตมนชอบ ไดแก ฌาน ๔ (Right Concentration)๔๗

คณธรรม คอ ความร (Virtue is Knowledge) ถาบคคลรและเขาใจถงธรรมชาตของความดจรงๆ แลว เขาจะไมพลาดจากประกอบกรรมด เขาจะไมท าความชว เพราะความไมรนนเอง ท าใหเขาตองท าความชว ความเขลา เปนความชวรายพอๆ กบความร เปนคณธรรมหรอเปนคนด ไมมใครตงใจท าความผด (No One Intentionally does Wrong) ทเขาท าผดเพราะเขาไมร แมความเปนคนพอประมาณโดยไมร (วานนคอความพอด) กเปนความไมพอดอยางหนง ความเปนผกลาหาญโดยไมรจกความกลาหาญ กเปนความเขลาอยางหนง ดงนน ตามทศนะของโสเคตส คอ คนทมนสนอนดงามในการท าหนาท คนมคณธรรม เปนผรกหนาทของตนและท าหนาททเขาท าอยางด เพราะฉะนนคณธรรม กคอคณภาพแหงอปนสยอนแสดงออกใหเหนโดยการกระท า คณธรรมกบความสข (Virtue and Happiness) โดยธรรมชาตแลวคนตองการความสข ดวยเหตนคนจงท าความด เพราะความดเปนอนเดยวกบความสข

คณธรรมทส าคญนนมอย ๔ ประการ เรยกวา Cardinal Virtues เปนคณธรรมพนฐานซงรองรบคณธรรมอนไวทงหมด คอ ๑) ปญญา (Wisdom) หรอปรชญาญาณ ปญญาทเปนคณธรรมทรวม

๔๗พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม , พมพครงท ๒๗,

(กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗), หนา ๒๑๕.

๓๙

เอาคณธรรมอนๆ ดวยตนปญญาจงเปนรากฐานของคณธรรมทงหมด ๒) ความกลาหาญ (Courage) ความกลาหาญเปนคณธรรมทจ า เปนในการปองกนชวตของเราใหหลดพนจากส งย วยวนใจ ๓) ความรจกประมาณ (Temperance) บคคลผรจกประมาณ สามารถควบคมประสาทสมผสของเขา ๔) ความยตธรรม (Justice) ความยตธรรมเปนคณธรรมทางสงคมทไดรวบรวมเอาคณธรรมทางสงคมทงหมดเขาไวดวยกน๔๘

คณธรรม หมายถง ธรรมทเปนคณ, ความดงาม, สภาพทเกอกล๔๙ นอกจากนยงหลกธรรมจรยาทสรางความรสกผดชอบชวดในทางศลธรรม มคณงามความดภายในจตใจ การกระท าทดยอมมผลผลตของความด คอการชนชมยกยอง สวนการกระท าชวยอมน าค าตเตยนความเจบใจมาให การเปน ผมคณธรรมคอการปฏบตตนอยในกรอบทดงาม เชน การไมฆาสตว ไมเบยดเบยน ไมลกขโมย ไมประพฤตผดในกาม เปนตน สภาพของการกระท าความด คอ ความเหมาะสมกบเหตการณทเกดขน สามารถตดสนใจแกปญหาไดอยางเหมาะสมดวยหลกจรยธรรมทสามารถจ าแนกความถกตอง มสตสมปชญญะรบผดชอบชวดตามท านองคลองธรรม มจตใจ ลกษณะนสย และความตงใจ หรอเจตนาทดงาม๕๐ และหมายถง ศลธรรมทไดปลกฝงไวในจตส านกของคน เปนความรสกส านกคดทจะน าไปสการปฏบตด ปฏบตชอบ และรดรชว ร เลอกสรร ความเชอ ศรทธา ยดมนในสงดงาม ฝงแฝงไวในจตใจเปน “นามธรรม” แลวแสดงออกมาเปนพฤตกรรมทพงประสงคของสงคม๕๑ สงทมคณคา มประโยชน เปนความด เปนมโนธรรม เปนความคดทกระตนใหมการประพฤตปฏบตอยในกรอบทดงามและสามารถจ าแนกความถกผดได มสตสมปชญญะ มความรบผดชอบชวด มอปนสยความตงใจและเจตนาทดงาม๕๒

๔๘สพรรณ ไชยอ าพร รศ.ดร., รปแบบแหลงเรยนรดานคณธรรมเพอการพฒนาชมชนอยางยงยน ,

หนา ๘. ๔๙พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท , พมพครงท ๑๘,

(กรงเทพมหานคร : มลนธธรรมทานกศลจต, ๒๕๕๕), หนา ๕๑. ๕๐ประภาศร สหอ าไพ, พนฐานการศกษาทางศาสนาและจรยธรรม, พมพครงท ๓, (กรงเทพมหานคร :

ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๓), หนา ๒๑. ๕๑พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต), พระพทธศาสนาพฒนาคนในสงคม, (กรงเทพมหานคร : กองการพมพ

ฝายประชาสมพนธ, ๒๕๔๐), หนา ๑๔. ๕๒สทธวรรณ ตนตรจนาวงศ รศ.ดร. และคณะ, “การสงเสรมคณธรรมทมประสทธภาพ : กรณศกษากลม

เดก/เยาวชนและขาราชการภาครฐ”, รายงานการวจย, (กรงเทพมหานคร : กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม, ๒๕๕๒), หนา ๖.

๔๐

และหมายถง สภาพคณงามความดทางความประพฤตและจตใจ เชน ความเปนผไมกลาวเทจ โดยหวงประโยชนสวนตน๕๓

จรยธรรม หมายถง ธรรมคอความประพฤต, ธรรมคอการด าเนนชวต, หลกความประพฤต, หลกการด าเนนชวต, ๑. ธรรมทเปนขอประพฤตปฏบต ศลธรรม หรอกฎศลธรรม (ความหมายตามบญญตสมยปจจบน ซงก าหนดให จรยธรรม เปนค าแปลส าหรบค าภาษาองกฤษวา Ethics ๒. จรยะ หรอจรยธรรม อนประเสรฐ เรยกวา พรหมจรยะ (พรหมจรยธรรม หรอพรหมจรรย แปลวา ความประพฤตอนประเสรฐ หรอ การด าเนนชวตอยางประเสรฐ หมายถง มรรคมองค ๘ หรอ ศล สมาธ ปญญา๕๔ นอกจากนจรยธรรม ยงหมายถง ความประพฤตปฏบตของการอยรวมกนของคนในสงคมโดยยดหลกศลธรรมความถกตองอนจะเปนประโยชนตอตนเองและสงคม๕๕ และหมายถง พฤตกรรมทแสดงออกใหเหนเปนการปฏบตด ปฏบตไดถกตองทเปนผลมาจากความคดทสงคมหรอบคคลเหนรวมกนวาเปนสงทดโดยมกรอบหรอแนวทางอนดงามทพงปฏบต ซงก าหนดไวส าหรบสงคม เพอใหเกดความเปนระเบยบเรยบรอยงดงาม ความรมเยนเปนสข ความรกสามคค ความอบอน มนคงปลอดภยในการด าเนนชวต๕๖

สรปไดวา คณธรรม หมายถง คณงามความดทมอยในตวของบคคล และประพฤตทถกตอง สวนจรยธรรม หมายถง ขอประพฤตปฏบตทด ศลธรรมอนดงาม หรอหลกการปฏบตในการด าเนนชวตทด

๒.๔.๒ ทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรม

จากการทบทวนเอกสารทเกยวของกบทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรม พบวา มนกวชาการหลายทานไดกลาวถงทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรมไว ดงน

การพฒนาทางจรยธรรมและการเรยนรทางจรยธรรมของมนษยนน มการกลาวถงทงในทฤษฎทางจตวทยาและแนวคดของนกการศกษา รวมทงงานวจยทเกยวของแตละทฤษฎมพนฐานแนวคดและขอตกลงเบองตนแตกตางกนในการน ามาใช จงไมมทฤษฎใดทมความสมบรณในตวการใชทฤษฎตางๆ

๕๓กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม, จรยธรรมส าหรบเดกและเยาวชน, (กรงเทพมหานคร : ชมชน

สหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด, ๒๕๕๓), หนา ๒. ๕๔พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, หนา ๕๗. ๕๕กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม, จรยธรรมส าหรบเดกและเยาวชน, หนา ๒. ๕๖สทธวรรณ ตนตรจนาวงศ รศ.ดร. และคณะ, “การสงเสรมคณธรรมทมประสทธภาพ : กรณศกษากลม

เดก/เยาวชนและขาราชการภาครฐ”, รายงานการวจย, หนา ๖.

๔๑

เพอเปนแนวทางปฏบตจงตองพจารณาทงจดเดนและขอดอยของทฤษฎนนๆ และน ามาบรณาการกบทฤษฎอนๆ เพอใหเกดประสทธภาพสงสด และลดขอบกพรองทจะเกดขน๕๗

พฒนาการทางจรยธรรม หมายถง ความสามารถของบคคลในการด าเนนชวตใหอยในสงคมไดอยางเหมาะสม ประกอบดวยความเขาใจบทบาทและหนาทของคนทมตอตนเอง ตอผ อน และสงคม ผลจากการพฒนาทางจรยธรรมของบคคล จะท าใหเกดความสงบสข และความเจรญทงทางวตถ และจตใจ ในสงคมและโลกสวนรวม ดงทฤษฎพทธจรยธรรมของพระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต) กลาวสรปไดวา ค าวา จรยะ จรยา ตลอดจนจรยธรรม มความหมายกวางกวานน คอ หมายถงการด าเนนชวต ความเปนอย การยงชวตใหเปนไป การครองชวต การใชชวต การเคลอนไหวของชวตทกแงทกดานทกระดบ ทงทางกาย ทางวาจา ทางใจ จรยธรรมในความหมายทกวางอยางน แมแตการปฏบตกรรมฐานเจรญสมาธ บ าเพญสมถะเจรญวปสสนา กรวมอยในค าวา “จรยธรรม”๕๘

นกทฤษฎจรยธรรมหลายทานจะมความคดเหนทแตกตางกน บางคนเชอวาสงคมมอทธพลตอการพฒนาจรยธรรมของบคคล บางคนเชอวาความพรอมทจะมความเจรญทางจตใจนนแฝงในตวของบคคลตงแตแรกเกด เมอโตขนลกษณะทางจรยธรรมของบคคลนนจะเรมแสดงตวเดนชด และเปลยนแปลงไปตามวถทางทก าหนดไวเดมโดยมสภาพแวดลอมเปนตวแปรทส าคญในการพฒนาจรยธรรม ในทนจะขอน าเสนอทฤษฎพฒนาการทางจรยธรรม ดงน

ขนตอนของการพฒนาทางสตปญญา ออกเปน ๔ ขน คอ (๑) ขนรบรจากประสาทสมผสและการเคลอนไหว (Sensorimotor Operation) (๒) ขนเรมตนดวยญาณ (Pre-Operational Thinking) (๓) ขนคดดวยรปธรรม (Concrete Operational Thinking) (๔) ขนคดตามแบบแผนของตรรกวทยา (Format Prepositional Thinking or Formal

Operational Thinking) จากพฒนาการทางสตปญญาทง ๔ ขนน เพยเจต ไดน ามาใชเปนหลกเกณฑในการแบงขน

พฒนาการทางจรยธรรมเปน ๓ ขน คอ

๕๗กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, ค าบรรยายเกยวกบแนวคดและทฤษฎในการพฒนาคณธรรม

จรยธรรมทเนนความมวนย และความเปนประชาธปไตย, พมพครงท ๓, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพครสภาลาดพราว, ๒๕๔๑), หนา ๓๘.

๕๘พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสตร, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพการศาสนา, ๒๕๒๙), หนา ๑๒ - ๑๔.

๔๒

(๑) ขนกอนจรยธรรม เรมตงแตแรกเกดจนถงอาย ๒ ขวบ เปนขนทยงไมมความสามารถในการรบรสงแวดลอมไดอยางละเอยด มแตความตองการทางรางกาย เดกเหลานจะมพฒนาการทางสตปญญาในขน Sensorimotor Operation นนเอง

(๒) ขนยดค าสง อยในชวงอายระหวาง ๒ - ๘ ป ในขนนเดกจะสามารถรบรสภาพแวดลอมและบทบาทของตนเองตอผอน รจกเกรงกลวผใหญ เหนวาค าสงหรอกฎเกณฑตางๆ เปนสงทตองปฏบตตาม ซงเดกวยนจะมพฒนาการทางสตปญญาในขน Pre-Operational Thinking และ Early Concrete Operational Thinking

(๓) ขนยดหลกแหงตน พฒนาการในขนนจะมตงแตเดกอาย ๘ ป ขนไปเดกวยนจะมพฒนาการในขน Late Concrete Operational Thinking และขน Formal Operational Thinking ซงเดกสามารถใชความคดอยางมเหตผลประกอบการตดสนใจและตงเกณฑทเปนตวของตวเองได

ผลจากการศกษาวจยในระยะเวลาตอมา เพยเจต ไดตงเกณฑในการใหเหตผลเชงจรยธรรมได ๖ เกณฑ คอ

(๑) การตดสนใจจากเจตนาของการกระท า (Intentional in judgment) หมายถง เดกเลกจะตดสนการกระท าจากปรมาณสงของ สวนเดกโตจะตดสนจากเจตนาของการกระท า

(๒) การตดสนทเกยวโยงสมพนธจากผอน (Relativism in judgment) หมายถง เดกเลกจะตดสนการกระท าโดยยดเอาความเชอความเหนชอบของผใหญวาถกตอง ในขณะทเดกโตจะยดเอาเหตผลและสถานการณประกอบการตดสน

(๓) ไมเกยวของกบการลงโทษ (Independence of sanction) เดกเลกจะตดสนการกระท าวาด ไมด เพราะถกลงโทษ แตเดกโตจะตดสนการกระท าใดไมด เพราะสงนนไปขดกบเกณฑและเกดอนตรายกบบคคลอน

(๔) ใชระบบการแกแคน (Use of reciprocity) เดกเลกใชนอยกวาเดกโต (๕) ใชในการลงโทษเพอดดนสย (Use of punishment as restitution and reform)

เดกเลกจะสนบสนนการลงโทษอยางหนกเพอแกนสย แตเดกโตไมคอยเหนดวย (๖) หลกธรรมชาตของความโหดราย (Nationalist views of misfortune) เดกเลกจะถอวา

การท าผดจะตองไดรบการถกลงโทษจากพระเจา๕๙

๕๙Jean Piajet, The Moral Judgment of Child, อางใน กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, ค า

บรรยายเกยวกบแนวคดและทฤษฎในการพฒนาคณธรรม จรยธรรมทเนนความมวนย และความเปนประชาธปไตย, หนา ๓๘ - ๓๙.

๔๓

จากทกลาวมาขางตนทงหมด สรปไดวาทฤษฎของเพยเจต ไดเนนถงปจจยทมอทธพลตอพฒนาการทางจรยธรรมของเดก คอ พฒนาการทางความคด ความเขาใจ และการมปฏสมพนธกบเดกวยเดยวกน

สงคมมสวนปนมนษยใหมลกษณะตางๆ กนตามลกษณะของสงคมถาสงคมสอนและปลกฝงจรยธรรมทดงามใหเยาวชน เยาวชนกจะเปนผมจรยธรรมทดงาม มพฤตกรรมทเปนประโยชนตอสงคมสวนรวมไดในอนาคต๖๐ ซงสอดคลองกนวา เดกจะเรยนรสงตางๆ จากผอนโดยทผอนจะตงใจสอนหรอไมตงใจสอนกตาม และจะเรยนรในสงทผใหญไมไดตงใจสอนอกดวย ฉะนนผใหญทเลยงดเดก ไมเพยงแตใหความรก ความอบอนแกเดกซงสงผลใหเดกเกดความมนใจ ในความรกและความหวงดของผใหญ นอกจากนแลวการลงโทษเดกดวยวธการตางๆ มผลถงจรยธรรมของเดกโดยตรง๖๑

ทฤษฎการเรยนรทางปญญาสงคม๖๒ การเรยนรพฤตกรรมจรยธรรมของคนเกดจากการสงเกตจากตนแบบ ซงตนแบบอาจเปนบคคลจรงๆ หรอ เปนสญลกษณ เชน สอ สงพมพ สอตางๆ หนงสอ วารสาร นวนยาย เปนตน กระบวนการเรยนรจากตนแบบม ๔ กระบวนการคอ กระบวนความตงใจ (Attentional process) กระบวนการเกบและจ า(Retention process) กระบวนการกระท า (Production process) กระบวนการจงใจ (Motivational process) ซงการเรยนรในแตละกระบวนการจะเปนอยางไร ขนอยกบ ปฏสมพนธระหวางปจจยสวนบคคล ปจจยทางสภาพแวดลอม และปจจยทางพฤตกรรม

การพฒนาการทางสตปญญาและอารมณเปนรากฐานของการพฒนาการทางจรยธรรม นอกจากน โคลเบอรก ยงไดพบความสมพนธระหวางจรยธรรมกบลกษณะอนๆ ของมนษย ในการศกษาผลงานของนกวจยตางๆ ทส าคญ คอ ความสมพนธระหวางจรยธรรมกบระดบสตปญญาทวไป และความสมพนธของจรยธรรมกบความสามารถทจะรอผลทดกวาในอนาคตแทนทจะรบเอาผลทเลกนอยกวาในปจจบนหรอในทนท ซงลกษณะนเรยกวาลกษณะมงอนาคต ผทมจรยธรรมสงยงเปนผทมสมาธดยงมความสามารถควบคมอารมณของตนและมความภาคภมใจในตนเองและสภาพแวดลอมสงกวาผทม

๖๐H. F. Wright, The Psychology of Moral Behavior, อางใน ปยนนท ภรมยไกรภกด, “สงเสรม

จรยธรรมนกเรยนในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จงหวดนนทบร”, วทยานพนธปรญญาการศกษามหาบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๔๔).

๖๑เรองเดยวกน, หนา ๑๕. ๖๒A. Bandura, Social Learning Theory, อางใน ทศนา แขมณ, การพฒนาคณธรรม จรยธรรม และ

คานยมจากทฤษฎสปฏบต, (กรงเทพมหานคร : สภาสงคมสงเคราะหแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ , ๒๕๔๑), หนา ๒๓๐.

๔๔

จรยธรรมต า โคลเบอรก สรปวา ความเปนผทมจรยธรรมสงเกดจากความสามารถในการเพงความสนใจทกฎเกณฑและมความสามารถในการควบคมตนเองในดานตางๆ โดยทวไปดวย

นอกจากน โคลเบอรก ไดศกษาจรยธรรมตามแนวคดของเพยเจตและพบความจรงวาพฒนาการทางจรยธรรมของมนษยนนมไดบรรลจดสมบรณในบคคล อาย ๑๐ ป เปนสวนมาก แตมนษยในสภาพทเปนปกตจะมพฒนาการทางจรยธรรมอกหลายขนตอนจากอาย ๑๑ - ๒๕ ป และการใชเหตผลเพอการตดสนใจทจะเลอกกระท าอยางใดอยางหนงในสถานการณตางๆ กน ยอมแสดงใหเหนถงความเจรญในจตใจของบคคลไดอยางมแบบแผนและอาจยงท าใหเขาใจพฤตกรรมของบคคลในสถานการณตางๆ ได เหตผลเชงพฤตกรรมของแตละบคคลเปนเครองท านายพฤตกรรมเชงจรยธรรมของบคคลนนในสถานการณแตละชนดไดอกดวย

จากการศกษาพฒนาการทางดานจรยธรรม โดยวเคราะหค าตอบของเยาวชนอเมรกน อาย ๑๐ - ๑๖ ป เกยวกบเหตผลในการเลอกท าพฤตกรรมอยางหนงในสถานการณทขดแยงระหวางความตองการสวนบคคลและกฎเกณฑของกลมหรอสงคม โคลเบอรก ไดแบงจรยธรรมออกเปน ๖ ขน ๓ ระดบ เรยงตามอายของผใหเหตผลนนๆ ดงน

ขนท ๑ หลกการหลบหลกการลงโทษ (Obedience and Punishment Orientation) อาย ๒ - ๗ ป

ขนท ๒ หลกการแสวงหารางวล (Naively Egoistic Orientation) อาย ๗ - ๑๐ ป ๑. ระดบกอนเกณฑ (Pre-Conventional Level) อาย ๒ - ๑๐ ป การกระท าของเดกในขนน

มความมงหมายเพอหลบหลกการถกลงโทษและแสวงหารางวล เดกถอวา การทคนอนกระท าตามทเขาตองการนน เปนสงทถกตอง แมวาการกระท านนจะขดกบบคคลอน ชอบแลกเปลยนสงของซงกนและกน โดยไมใหเสยเปรยบกนดวย

ขนท ๓ หลกการท าตามทผอนเหนชอบ (Good-Boy Orientation) อาย ๑๐ - ๑๓ ป ขนท ๔ หลกการท าหนาทของสงคม (Authority and Social Order Maintaining

Orientation) อาย ๑๔ - ๑๖ ป ๒. ระดบตามเกณฑ (Conventional Level) อาย ๑๐ - ๑๖ ป เปนระดบทเดกท า ตามสงคม

ประเพณ กฎหมาย ศาสนา โดยจะควบคมความประพฤตจากการตชมของสงคม การกระท าจะเปนไปตามทผอนเหนชอบ โดยเฉพาะอยางยงกลมเพอน ดงนน การเลยนแบบจงมมาก แมวาแบบอยางนนจะขดกบสงคมกตาม ตอมาจงตระหนกในบทบาทและหนาทของตนตามกฎหมาย

ขนท ๕ หลกการท าตามค ามนสญญา (Contractual Legalistic Orientation) อาย ๑๖- ๑๙ ป

๔๕

ขนท ๖ หลกการยดอดมคตสากล (The Universal Ethical Principle Orientation) อาย ๒๐ ป ขนไป

๓. ระดบเหนอเกณฑ (Post Conventional Level) อาย ๑๖ ป ขนไป เดกจะมจรยธรรมในขนสงสด คอ มการกระท าทแยกตนออกจากเกณฑและความคาดหวงของผอน ในการตดสนขอขดแยงตางๆ จะตองน ามาวเคราะหดวยตนเองกอน แลวจงตดสนใจโดยค านงถงความส าคญและประโยชนสงสดของสงคม ไมรกล าสทธของคนอนมความรสกเปนสากลทนอกเหนอจากเกณฑในสงคมของตน๖๓ ในการพฒนาจรยธรรม ๖ ขน ๓ ระดบดงกลาว สามารถสรปเปนภาพตารางไดดงน ตารางท ๒.๑ ตารางแสดงการพฒนาทางจรยธรรม ๖ ขน ของโคลเบอรก ลอวเรนซ (Kohlberg

Lawrence)๖๔

ระดบจรยธรรม ขนการใชเหตผลเชงจรยธรรม ระดบกอนเกณฑ (Pre-Conventional Level) อาย ๒ - ๑๐ ป

ขนท ๑ ขนการหลบหลกการถกลงโทษ (อาย ๒ - ๗ ป) ขนท ๒ ขนแสวงหารางวล (อาย ๗ - ๑๐ ป)

ระดบตามกฎเกณฑ (Convention Level) อาย ๑๐ - ๑๖ ป

ขนท ๓ ขนท าตามทผอนเหนชอบ (อาย ๑๐ - ๑๓ ป) ขนท ๔ ขนท าตามหนาทของสงคม (อาย ๑๓ - ๑๖ ป)

ระดบเหนอเกณฑ (Post Convention Level) อาย ๑๖ ปขนไป

ขนท ๕ ขนใชสญญาสงคม (อาย ๑๖ ปขนไป) ขนท ๖ ขนใชหลกการจรยธรรมสากล (วยผใหญ)

๖๓Lawrence Kohlberg, Moral Development and Behavior Theory Research And Social

Issues, อางใน กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, ค าบรรยายเกยวกบแนวคดและทฤษฎในการพฒนาคณธรรม จรยธรรมทเนนความมวนย และ ความเปนประชาธปไตย, หนา ๓๙ - ๔๒.

๖๔เรองเดยวกน, หนา ๔๑.

๔๖

สรปไดวาพฒนาการทางจรยธรรม หมายถง ความสามารถของบคคลในการด าเนนชวตใหอย

ในสงคมไดอยางเหมาะสม ประกอบดวยความเขาใจบทบาทและหนาทของคนทมตอตนเอง ตอผอน และสงคม ผลจากการพฒนาทางจรยธรรมของบคคล จะท าใหเกดความสงบสข และความเจรญทงทางวตถ และจตใจ ในสงคมและโลกสวนรวม

๒.๔.๓ หลกคณธรรมจรยธรรมทส าคญในพรพทธศาสนา

การด าเนนชวตของมนษยโดยทวไปจะมความราบรนดไมมความพลาดพลง จะตองยดถอหลกปฏบตทเปนบรรทดฐาน ซงจ าเปนตองมทกคน หากคนใดไมมหลกการแลวชวตกจะจบทศทางเดนไมถก ไมรวาจะเดนไปทางไหน เควงควางบงคบไมได เปรยบเหมอนกบเรอทขาดหางเสอ บงคบใหแลนไปตามทศทางทก าหนดไมได

ตอไปนขอน าเสนอจรยธรรมส าหรบเดกและเยาวชน ซงเปนหลกปฏบตในชวตประจ าวนของเดกและเยาวชน ซงจะสงเสรมใหเกดเปนเสนหเมตตามหานยมใหแกผพบเหนทวไป โดยไมตองมการเสกเปาแตอยางใดเพยงแตขอใหลงมอปฏบตดวยตนเอง และปลกฝงใหมขนในตนเอง ทกอยางกจะเปนไปไดอยางทตงใจ หลกจรยธรรมทเดกและเยาวชนพงยดถอเปนหลกปฏบตมดงน

๑. จรยธรรมวาดวยความกตญญกตเวท๖๕ ค าวา กตญ หมายถง ความเปนผรคณ๖๖ รซงถงอปการคณทผอนท าไวแกเราวาใครบางทมบญคณตอเราอยางไร เชน พอแมมอปการคณแกเราโดยใหก าเนดเรามา เลยงดเรา ฯลฯ ครอาจารยมอปการคณในการสอนใหมความรแนะน าในสงทดตกเตอนวากลาวในสงทเราท าผด เปนตน ความหมายของกตญนน นอกจากจะหมายถงการรบญคณทบคคลใดบคคลหนงมตอเราแลวยงรวมถงการรคณของสตว สถานท และสงของตางๆ ดวย เชน การรวาสนขมคณตอเราโดยใหความเพลดเพลน และชวยรกษาของยามค าคน ฯลฯ โรงเรยนมคณตอเราโดยเปนสถานทใหเราไดใชศกษาเลาเรยน บานมบญคณโดยเปนสถานทใหความอบอน ปองกนแสงแดดความรอน เปนทพกอาศยอยเปนตน คณธรรมขอหนงซงปกตจะใชคกบความกตญกคอ กตเวทซงหมายถงการท าอปการคณทผ อนท าไวแกเราใหปรากฏดวยวธตาง ๆ๖๗ เชน ตามปฏบตตามค าสอนของพอแม ครอาจารย

๖๕อางแลว, หนา ๑๐. ๖๖พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท , พมพครงท ๑๗,

(กรงเทพมหานคร : โรงพมพพระพทธศาสนาของธรรมสภา, ๒๕๕๔), หนา ๒. ๖๗พระครปลดมารต วรมงคโล, จรยธรรมกบเยาวชน, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย, ๒๕๕๔), หนา ๒๔๘-๒๔๙.

๔๗

การยกยองเชดชทานในหมชน เปนตน และรวมถงการตอบแทนบญคณทบคคล สตว หรอสถานทสงของเหลานนมตอเรา เชน การตอบแทนบญคณพอแมดวยการปฏบตตามค าสอนเลยงดทาน ฯลฯ ตอบแทนบญคณของโรงเรยนดวยการรกษาความสะอาด การไมท าลายสงของในโรงเรยน และปฏบตตนในทางทถกตอง เพอรกษาชอเสยงของโรงเรยน เปนตน

๒. จรยธรรมวาดวยความมระเบยบวนย๖๘ ระเบยบวนย คอ ขอก าหนด กฎหมาย กฎเกณฑ กตกา ขอบงคบ ทมไวเพอเปนแนวทางปฏบตของคนในสงคม เพอใหสงคมเกดความสงบสขเรยบรอย ผทอยรวมกนเปนหมคณะตงแต ๒ คนขนไป จ าเปนตองมกฎเกณฑไวส าหรบปฏบตตอกน ผมระเบยบวนยยอมเปนทตองการของหมคณะและสงคมทวไป หมคณะหรอสงคมทมระเบยบวนยยอมมความเรยบรอยสงบสข ความมระเบยบวนยสามารถสรางขนในตวเองไดโดยปฏบตตนตามระเบยบกฎเกณฑ ขอบงคบทมอยของสถานทหรอสถาบนทตนเกยวของตงแตหนวยทเลกทสดของสงคม คอครอบครว ไปจนถงสงคมขนาดใหญไดแกประเทศชาตเชน การปฏบตตนตามระเบยบกตกาของครอบครวของหมบาน ของโรงเรยน ตลอดจนของประเทศ ระเบยบปฏบตในครอบครว เชน การเคารพนบถอกนตามล าดบอายซงอาจตางกนไปตามแตละครอบครวจะก าหนดขน ระเบยบปฏบตในโรงเรยน เชน การแตงกายตามระเบยบของโรงเรยนไมฝาฝนกฎระเบยบของโรงเรยน เปนตน ระเบยบปฏบตสงคม เชน การปฏบตตามกฎจราจร ไดแก การขามถนนตรงทางมาลายหรอสะพานลอย การขบรถในชองทางทก าหนดให เปนตน การปฏบตตามกฎหมายบานเมอง เชน การไมทงขยะมลฝอยในทสาธารณะการไมท าลายของสาธารณะ ไปจนถงการไมกอใหสงคมเกดความวนวาย เปนตน ระเบยบวนยเปนสงจ าเปนอยางยงของสงคม เพราะเปนสงทท าใหสงคมเกดความสงบสขเปนระเบยบเรยบรอย สงคมใดขาดระเบยบวนย สงคมนนจะมแตความสบสนวนวายไมมทสนสด

๓. จรยธรรมวาดวยความสามคค๖๙ ความสามคคคอ ความพรอมเพรยงกน หมายถง การรวมมอ รวมแรงและรวมใจกนท ากจกรรมอยางใดอยางหนง ซงเปนเหตใหกจกรรมนนจะส าเรจ ไดดวยดและเรวพลน เปรยบดงก ามอของคนเราทรวมพลงของนวตาง ๆ เขาดวยกนแลวจะท าใหเกดพลงทเขมแขงจบอะไรไดอยางมนคงอยางทพดกนวา “จบใหมน คนใหตาย” ความสามคคคอ การรวมพลงกนทงทางกายและใจในการประกอบกจกรรมตาง ๆ เชน การประชม การท างานเปนตน เมอตางคนตางมน าใจเขารวมแรงกนอยางแขงขน กจการทกอยางกจะถงความส าเรจ และความเจรญรงเร อง ปราศจาก

๖๘กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, ค าบรรยายเกยวกบแนวคดและทฤษฎในการพฒนาคณธรรม

จรยธรรมทเนนความมวนย และ ความเปนประชาธปไตย, หนา ๑๑. ๖๙เรองเดยวกน, หนา ๑๒.

๔๘

ความเสอม ดงนนการแสดงความมน าใจ รกสามคคอยางพรอมเพรยงกน เปนหลกน าความเจรญรงเรองมาใหตนเองและหมคณะไดเปนอยางดจงควรทคนเราจะปลกฝงไวเปนคณสมบตสงเสรมคณคาใหแก ชวตตนเอง

๔. จรยธรรมวาดวยการคบเพอน๗๐ การคบเพอนเปนสงทจ าเปนอยางหนงของมนษย เพราะมนษยจะอยล าพงเพยงคนเดยวไมไดจะตองมเพอนดวยกนทกคน ดงนน ถาจะคบเพอนควรเลอกคบแตคนดเนองจากเพอนดจะน าไปสความเจรญรงเรอง สวนเพอนไมดจะน าไปสความพนาศลมจม การทจะรวาเพอนดหรอไมนน สงเกตไดจากการกระท าและค าพดของผทเราจะคยดวย ดงค าโบราณกลาวไววา “คบคนใหดหนา ซอผาใหดเนอ” ส าหรบเพอนทดตามหลกพระพทธศาสนา ประกอบดวย ๑. เปนผคอยชวยเหลอเกอกลยามทเราประสบภย ชวยปองกนภยนตรายของชวตและทรพยสนของเรา คอยตกเตอนในยามพลงเผลอแมในยามทเราขอความชวยเหลอกชวยมากกวาทเรารองขอ ๒. เปนผรวมสขรวมทกข หมายถง ในยามสขกสขดวย แมในยามทกข กรวมทกขดวย ไมละทงกน โตเถยงแทนเพอนในยามมผอนต าหน หรอสนบสนนผพดสรรเสรญเพอนตามเหตและผลทสมควร ๓. เปนผคอยชแนะสงทเปนประโยชนซงเราไมเคยไดฟงมากอนรวมทงพร าเตอนใหประกอบความดปองกนมใหท าชว เพอความเปนอยทดขนกวาเดม ๔. เปนผมความจรงใจไมมความลบตอกน รวมทงไมเปดเผยความลบของเพอนตอผอน ในยามประสบภยพบตยอมไมทอดทงกน แมชวตกสละเพอเพอนได เพอนทมลกษณะดงกลาวนถอวาเปนเพอนทดควรคบหาสมาคมดวยการอยใกลผมลกษณะเชนนแมจะไมไดคบเปนเพอนกน กถอวามประโยชน๗๑

๕. จรยธรรมวาดวยความเมตตากรณา๗๒ ความเมตตา คอ ความปรารถนาดมไมตรจตคดใหผ อนเปนสข เมตตาเปนสงทเกดขนภายในจตใจซงปรากฏใหเหนเปนการกระท า ไดแก การเปนผมอธยาศยดมความเออเฟอเผอแผโอบออมอารตอบคคลและสตวทวไป เชน การชวยพาเดก คนพการ หรอคนชราขามถนน ประคองขนรถ การใหอาหารสตว เปนตน แมบคคลจะมเพยงแตความคดทจะใหผอนเปนสข แตไมปรากฏเปนการกระท าออกมาดวยเหตบางประการ กถอวาเปนผมจตใจเมตตาไดเหมอนกน ความกรณา คอ ความสงสาร ความเอนด ปรารถนาทจะชวยใหผอน๗๓ ทตกทกขไดยากพนจากความทกขยากทงนน เชน การชวยเหลอสงเคราะหผอนในยามทเขาประสบภยพบตตาง ๆ ไดแก ผประสบอทกภย วาตภย อคคภย หรอทพภกขภย การบรจาคโลหตชวยเหลอผบาดเจบ การชวยสตว ใหพนจากภย เปนตน

๗๐อางแลว, หนา ๑๓. ๗๑พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, หนา ๑๓๒. ๗๒กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, ค าบรรยายเกยวกบแนวคดและทฤษฎในการพฒนาคณธรรม

จรยธรรมทเนนความมวนย และ ความเปนประชาธปไตย, หนา ๑๔. ๗๓พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, หนา ๓๒๔.

๔๙

เมตตาและกรณา เปนธรรมทมกกลาวคกน แตเกดตางวาระกน คอ เมตตาเกดขนในเมอตองการใหผอนเปนสข สวนกรณาเกดขนในเมอพบผประสบความทกขยาก แลวคดชวยใหเขาพนจากความทกขนน อยางไรกตามคณธรรมทง ๒ ประการนจะเกดตอเนองกน กลาวคอ เมอเกดกรณา เมตตา มกจะเกดขนตามมาดวย แตบางครงอาจเกดตามล าพงกได ผมเมตตากรณา ยอมมหนาตายมแยมแจมใสเปนท นาคบหาของคนทวไป เนองจากเปนผไมกอใหเกดความเดอดรอนแกใคร มจตใจชนบานไมขนมว ซงจะแสดงออกทางกรยาทาทางและหนาตาดงกลาวแลว

๖. จรยธรรมวาดวยความส าเรจในการศกษาเลาเรยน๗๔ ในการศกษาเลาเรยน ผศกษาตองมความสนใจและใสใจในการศกษาหาความรอยางสม าเสมอ เพราะวชาความรยอมมการเปลยนแปลงและเกดขนใหมอยตลอดเวลา ผมความรยอมเปนผมความองอาจในสงคมทวไปและความรนนเองเปนประดจเครองประดบทล าคาประจ าตวบคคล ยากทผใดจะแยงชงไปไดดงนน จงควรศกษาหาความรอยางตอเนอง อยางไรกตาม การศกษาหาความรทจะไดผลดนน จะตองอาศยคณธรรมพนฐาน ๔ ประการ คอ ๑. ฉนทะ หมายถง ความพอใจ ความสนใจในสงทจะเรยน เราสงเกตไดวา วชาการใดทเราสนใจเราจะเรยนไดดกวาวชาทเราไมสนใจและวชาทเราไดคะแนนไมดมกจะเปนวชาทเราไมสนใจ ไมชอบ และ ไมอยากเรยน ดงนน การเรยนวชาใดกตามตองอาศยความสนใจทจะเรยนเปนพนฐานทงสน ความส าเรจจงจะเกดขนได ๒.วรยะ หมายถง ความขยนหมนเพยรในการประกอบกจกรรมตาง ๆ โดยกระท าอยางสม าเสมอ นนคอ มความขยนหมนเพยรในการศกษาคนควาอานหนงสออยางตอเนอง ไมปลอยใหเสยเวลาไปโดยเปลาประโยชน ๓. จตตะ หมายถง การเอาใจใสในสงทก าลงท าอย ซงไดแก การเอาใจใสในสงทเราก าลงศกษาอย เชน ขณะเรยนวชาคณตศาสตรไมคดค านงถงวชาอน เปนตน การเอาใจใสนจะชวยใหเราเรยนรวชาการทศกษาไดอยางตอเนอง ซงจะเปนสวนหนงทท าใหเกดความรความเขาใจในทสด ๔. วมงสา หมายถง การพจารณาสงทก าลงท าอยหรอทท าแลวอยางละเอยดถถวน ไดแก การไตรตรองพจารณาทเรยนดวยปญญาเพอเปนแนวทางในการแกไขจดบกพรอง หรอการด าเนนการตอไปในสงทท าไดด เพอบรรลเปาหมายตอไป คณธรรมทง ๔ ประการนจะเปนพนฐานใหประสบความส าเรจในกจกรรมทท า ไมวาจะเปนการศกษาเลาเรยนหรอการประกอบอาชพกตาม

๗. จรยธรรมวาดวยหลกการเรยนเกง๗๕ ผทจะเรยนไดส าเรจ ศกษาเลาเรยนจนเปนบณฑตไดนน จะตองปฏบตตามบาลภาษตวา “สจปลวนมตโต กะถง ปณฑโต ภะเว” ปราศจาก “สจปล” คอ

๗๔กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, ค าบรรยายเกยวกบแนวคดและทฤษฎในการพฒนาคณธรรม

จรยธรรมทเนนความมวนย และ ความเปนประชาธปไตย, หนา ๑๕. ๗๕เรองเดยวกน, หนา ๑๖.

๕๐

ส คอ สตะ ตองขยนสดบตรบฟง จ คอ จนตะ ตองคดตาม ป คอ ปจฉา ตองไถถามเมอสงสย ล คอ ลขต เขยนจารกบนทกไว “จ าดกวาจด ถาจ าไมหมด จดดกวาจ า” หลก ๔ ประการนเรยกวา หลกเรยนเกง “ฟงใหหมด จดใหมาก ปากตองไว ใจตองคด” ถาท าหลก สจปลครบในเวลาเรยนแลว เรยนเกงทกคน

๘. จรยธรรมวาดวยการรจกตนเอง๗๖ การรจกตนเอง หมายถง การรจกฐานะ ต าแหนง หนาท เพศ ภมของตนเอง วาเปนใคร มฐานะอยางไร มหนาทอยางไร แลวประพฤตปฏบตตนใหเหมาะสมกบตนเอง เชน เปนนกเรยนจะตองรจกหนาทของนกเรยนวามอะไรบาง จะตองปฏบตตนอยางไร คณธรรมใดบางทควรปฏบต เพมเตมซงคณธรรมส าหรบปฏบตนนมหลายประการ คอ ๑) หรโอตตปปะ๗๗ มความเกลยดชวกลวทจรต มองเหนความชวทงหลายเหมอนของสกปรก ไมอยากจะเขาใกลกลวเปอนตวเอง หรอเปอนเสอผาอาภรณทสวมใส พจารณาความชวเหมอนกบถานเพลงทลกโชนไมอยากจะแตะตองเพราะกลวจะไหมมอฉะนน ๒) รจกแนวความคดหรอประพฤตตนในทางทถก หมายถง มแนวคดและปฏบตตนใหถกตองตามท านองคลองธรรม คดและท าในสงทดมประโยชนและถกตองเหมาะแกเวลา สถานท เชน เมอเปนนกเรยนสงทจะตองคดและปฏบตกคอ เรองเกยวกบการเรยนเปนหลก ไมคดหรอท าสงอนทเปนอปสรรคตอการเรยน เปนตน ๓) มความขยนหมนเพยร หมายถง กระท ากจกรรมอยางใดอยางหนงดวยความขยนขนแขง และกระท าอยางตอเนองโดยสม าเสมอไมทอดธระในสงทท า หรอปลอยใหงานคงคาง ซงเปนการพอกพนท าใหเกดความลาชาเสยหาย ผมความขยนหมนเพยรยอมท าการงานไดส าเรจตามเวลาทก าหนดไว สวนผทเกยจครานยอมท างานไมส าเรจ และยงปราศจากการยอมรบของผอนอกดวย ๔) รจกประหยด หมายถง การใชทรพยากรทมอยใหนอยทสด โดยไดผลประโยชนจากการใชนนมากทสด เชน ประหยดเงน คอ การใชเงนเมอถงคราวใชโดยรคณคาของเงน ไมใชจายฟมเฟอยสรยสราย หรอใชอยางไมถกทาง แตมไดหมายถงการเกบไวโดยไมจายเลย จะตองรจกใชรจกเกบใหเหมาะสม

๙. จรยธรรมวาดวยความจรงใจซอตรง๗๘ ความจรงใจซอตรงเปนขอปฏบตทควรน ามาใชเปนหลกของชวตทมความผกพนอยกบสงคมอกประการหนง เปนขอทสงเสรมใหชวตของเรามเกยรตคณเปนทนาคบหาของสงคมทวไป ความจรงใจซอตรงตอกนนนเปนคณลกษณะทแสดงถงความในใจของคนเราใหเปนทปรากฏแกผอน หรอท าใหผอนมองเหนและรถงอธยาศยเราวาเปนบคคลเชนไร มความ

๗๖อางแลว, หนา ๑๗-๑๘. ๗๗พระครปลดมารต วรมงคโล, จรยธรรมกบเยาวชน, (กรงเทพมหานคร : โรงพมพมหาจฬาลงกรณราช

วทยาลย, ๒๕๕๔), หนา ๒๔๓. ๗๘กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, ค าบรรยายเกยวกบแนวคดและทฤษฎในการพฒนาคณธรรม

จรยธรรมทเนนความมวนย และ ความเปนประชาธปไตย, หนา ๑๙.

๕๑

นาเชอถอนาเคารพหรอไม ยอมดไดจากจดน ดงนน จดนจงเปนจดทส าคญกอใหเกดความไววางใจขนได เราจงควรค านงถงจดนใหมาก หากขาดคณสมบตขอนจะท าใหชวตขาดการยอมรบนบถอจากผอน ดงค าพงเพยทวา “ซอกนไมหมด คดกนไมนาน” ความจรงใจซอตรงนกคอ ความจรงใจตอตนเอง ตอผอนตอหนาททเรามตอการงานทเราท า ตอประเทศชาตตลอดจนมความซอสตยสจรตดวย เมอเรามความจรงใจซอตรงกจะเกดผลส าเรจขนใหแกเราไดหรอเราเรยนหนงสอจรงๆ เรากเปนจรงๆ และจบจรงๆ ไดเปนตน ดงนน ความจรงใจซอตรงกเปนหลกทควรน ามาใชในชวตของเรา เสรมคณคาเสนหนยมใหตวเราอกประการหนง

๑๐. จรยธรรมวาดวยหลกทควรงดเวน ๕ ประการ๗๙ หลกทควรงดเวนส าหรบเดกและเยาวชน เรยกอกอยางหนงวา เบญจศล ม ๕ ประการ คอ ๑. เวนจากการปลงชวต ฆา ประทษราย ๒. เวนจากการถอเอาของทเขามไดใหลก โกง ละเมด ๓. เวนจากประพฤตผดในกาม ๔. เวนจากการพดเทจ โกหก หลอกลวง ๕. เวนจากการดมน าเมา คอ สรา และเมรย๘๐

๑๑. จรยธรรมวาดวยหลกทควรปฏบต ๕ ประการ๘๑ หลกทเดกและเยาวชนควรปฏบตเรยกอกอยางวา เบญจธรรม ม ๕ ประการ คอ ๑. เมตตาและกรณา ความรก ปรารถนาใหมความสข ๒. สมมาอาชวะ การหาเลยงชพทางสจรต ๓. กามสงวร ส ารวมระวงรจกยบยง ควบคมตนในทางกามารมณ ๔. สจจะ มความซอสตยซอตรง ๕. สตสมปชญญะ ระลกไดและรตวอยเสมอ๘๒

๑๒. จรยธรรมวาดวยความรคารวะนอบนอม๘๓ การคารวะนอบนอม คอ การรจกประพฤตตนเปนคนมความเคารพออนนอมถอมตน ออนโยนตอบคคลอนทเกยวของกบตนตามฐานะและวยตลอดจนสถานทตาง ๆ ดวย เชน การรจกคารวะนอบนอมตอผใหญ ไดแก เชอฟงในเมอผใหญตกเตอน ไมโตเถยงท าความเคารพดวยการไหว ค านบ หลกทางใหแสดงความเกรงใจ รจกขออภย ขอโทษ ขอบคณ พดจาสภาพออนหวาน แสดงความออนนอมดวยการเดนคอมหลง เมอเดนผานหนาไปแสดงความเคารพในทประชมโดยไมแสดงกรยาคกคะนอง เชน สงเสยงดงรจกฟง รจกนงตามควรแกฐานะ เขาไปในสถานทประชมตองถอดหมวกแสดงความเคารพสถานท เคารพสกการบชา ตองถอดรองเทา เปนตน กรยาเชนน

๗๙เรองเดยวกน, หนา ๒๐. ๘๐พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, หนา ๑๘๗. ๘๑กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, ค าบรรยายเกยวกบแนวคดและทฤษฎในการพฒนาคณธรรม

จรยธรรมทเนนความมวนย และ ความเปนประชาธปไตย, หนา ๒๐.. ๘๒พระพรหมคณาภรณ (ป.อ. ปยตโต), พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท, หนา ๑๘๗. ๘๓กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, ค าบรรยายเกยวกบแนวคดและทฤษฎในการพฒนาคณธรรม

จรยธรรมทเนนความมวนย และ ความเปนประชาธปไตย, หนา ๒๑.

๕๒

เปนลกษณะของการมคารวะออนนอมดวยกาย วาจา ใจ เปนลกษณะของผทไดรบการอบรมศกษามาดมมารยาทพรอม เปนทนาชนชม นานยมรกใครของผพบเหน

๑๓. จรยธรรมวาดวยความรกชาตศาสนกษตรยและวฒนธรรมไทย๘๔ ชาตศาสนา พระมหากษตรย เปนสถาบนหลกทส าคญของคนไทยทกคน มหนาทเปนพลเมองดจะตองมความจงร กและภกดตอสถาบนของชาตโดยมความส านกอยเสมอวา ชาตไทยเปนราชอาณาเขต มพนททเปนทพ านกอาศยอยอยางสขสบาย เปนทประกอบการงานท ามาหาเลยงชพของพลเมองไทยซงด ารงอยอยางมอธปไตยตลอดมา ชาวไทยจะตองหวงแหนรกษาไวเปนสมบตของอนชนชาตไทยสมกบเปนมาตภมปตภมสบไป ศาสนา หมายถง ศาสนาประจ าชาตไทย ไดแก พระพทธศาสนา ซงไดยดถอเปนศาสนาประจ าชาตไทยตลอดมาตงแตสมยกรงสโขทยเปนราชธานเปนศาสนาทมหลกธรรมค าสอนเหมาะสมกบการน ามาใชกบชวตประจ าวนพทธศาสนกชนชาวไทยทดจะตองมความส านกทจะเรยนรหลกธรรมแลวน ามาปฏบตเพอด ารงชวตใหมความสขสบายตามสมควร ดงคตธรรมทวา “ผทขาดศาสนาเปนดจปาทขาดตนไม เปนผไรศลธรรมเปนดจขาดน าในทะเลทรายชวตทดตองมศาสนาเปนหลก ชวตทรกสนตสขตองคลกคลกบศลธรรม” และชวยกนท านบ ารงพระพทธศาสนาใหเจรญรงเรองเปนสมบตคกบชาตตอไป พระมหากษตรย เปนสถาบนททรงเปนองคพระประมขของชาตไทยสบมาเปนเวลาชานานตงแตสมย กรงสโขทยเปนราชธานจนถงสมยรตนโกสนทร ทรงเปนทเคารพสกการะเทดทนของพสกนกรชาวไทย ทรงเปนมงขวญของประเทศชาตและประชาชนชาวไทย ทรงเปนศนยรวมจตใจของพสกนกรไทยใหบงเกดพลงสามคคเพราะทรงประกอบพระราชกรณยกจอนเปนคณานคณประโยชนดวยพระกรณาอนลนพน เปนทปกเกลาปกกระหมอมของชาวไทยทวไป ประชาชนชาวไทยสมควรเทดทนไวเปนสถาบนของชาตสบไป วฒนธรรมไทย หมายถง ขอปฏบตอนแสดงใหเหนถงความเจรญรงเรองของชาตไทยมาเปนเวลานาน ๒ ประการ คอ วฒนธรรมประจ าชาตเชน ส าเนยงภาษาทใชพดกน ตวหนงสอไทย ศลปกรรมแบบไทย ดนตรไทย จตรกรรมแบบไทย เปนตน จงแสดงใหเหนการววฒนาการมาโดยล าดบ และวฒนธรรมประจ าคนในชาตอนเกยวกบจรรยามารยาทไทย เชน การทกทายกน ดวยการกราบไหวการนง จรรยาทออนชอยละมนละไม การนงหมแบบไทย การเปนอยในสงคมแบบไทย เปนตน รวมเรยกวาวฒนธรรมไทย ทคนไทยควรยดถอปฏบตเปนเอกลกษณของชาตไทย และอนรกษไวเปนสมบตของชาตไทยสบไป การรกชาตศาสน กษตรย และวฒนธรรมไทย จงเปนหลกทชาวไทยควรยดถอเปนหลกปฏบตในชวตของตนอกประการหนง ซงจะสงเสรมใหชวตชาวไทยมเอกลกษณเปนไทย เพมคณคานานยมนบถอยงขน

๘๔เรองเดยวกน, หนา ๒๒-๒๓.

๕๓

๑๔. คณธรรมจรยธรรมทควรปลกฝงแกนกศกษา๘๕ คณธรรมอนดบแรกทควรปลกฝง คอ ความกตญ ซงควรจะไดแสดงออกทงทางกาย ทางวาจา และทางใจ เปนวฒนธรรมทางจตใจ ทแสดงออกมาดวยความดงามแตสงเหลานก าลงถกท าลาย ดวยความรบเรงจากกระแสวตถนยม และบรโภคนยมทไมไดค านงถงวฒนธรรมทางจตใจ หากคณธรรมทมอยในจตใจ หากคณธรรมทมอยในจตใจไมมนคงสงทแสดงออกมาจากพฤตกรรมของคนกลวนเปนสงจอมปลอมทงสน การแสดงออกทางกาย วาจา ใจ ทมคณธรรมเปนทตงจงมสวนส าคญในการกลอมเกลา จตใจ ใหมความออนโยน สภาพ นอบนอม สขม รอบคอบ เชน การกราบไหวพระแบบเบญจางคประดษฐ ซงเปนการกราบทแสดงความเคารพอยางสงสดตอบคคลทควรเคารพนบถอสงสด การวางมอ การยกมอขน เพอใหสตอยกบมอ พนมมอทนาอกในทาอญชล เปนการส ารวมใจออกจากปญหา ทวาวน การยกมอจรดบรเวณหวางควในทาวนทา เปนการส ารวมกาย ส ารวมวาจา ส ารวมใจ ก าหนดจตใหเปนสมาธ มความแนวแนมนคงใน จตใจ การกมกราบทาอภวาท เปนการปลอยใจใหวางลง สยบยอมทงกายและใจใหกบความด เปนการลดอตรา ความยดมน ถอมนในตวเอง ซงทาทเหลาน จะเปนสวนหนงทชวยรกษาสภาพจตใจใหดงาม การปลกฝงใหนกศกษารจกพงตนเองอยางมศกดศร เปนคนดมวนย คอ การปลกฝงใหนกศกษาไดมความคดเหนทถกตอง และรจกคณคาของตวเองไมมชนชาตใดในโลกทมความเจรญ งอกงาม มนคงอยได เพราะการรอรบการชวยเหลอของผ อน โดยไมพงตนเอง คาของคน อยทผลของงาน บนพนฐาน อดมการณชวตงาน คอ ชวต ชวตคองาน บนดาลสข ท างานใหสนกเปนสข เมอท างาน ของดตองมแบบ แบบทด ตองมระเบยบ ระเบยบทด ตองมวนย คนทมวนย คอ เคารพตนเอง เคารพผอน เคารพเวลา เคารพกตกา เคารพสถานท

๑๕. คณธรรม ๔ ประการ ตามพระราชด ารสของพระบาทสมเดจพระเจาอยหว๘๖ ๑. การรกษาความสตย ความจรงใจตอตนเองทจะประพฤตปฏบตแตสงทเปนประโยชนและ

เปนธรรม ๒. การรจกขมใจตนเอง ฝกใจตนเอง ใหประพฤตปฏบตอยในความสตย ความด ๓. การอดทน อดกลน อดออม ทจะไมประพฤตลวงความสตย สจรต ไมวาจะดวยเหต

ประการใด

๘๕กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม, แนวทางการด าเนนงาน คลนกคณธรรมในสถานศกษา ,

(กรงเทพมหานคร : โรงพมพส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๗), หนา ๒๕ – ๒๖. ๘๖เรองเดยวกน, หนา ๒๗.

๕๔

๔. การรจกละวางความชว ความทจรต และรจกเสยสละ ประโยชนสวนนอยของตนเพอประโยชนสวนใหญของบานเมอง

๑๖. คณธรรม ๗ ประการของ พระพรหมคณาภรณ (ประยทธ ปยตโต) ทจะท าใหบคคลมความเจรญในชวต๘๗

๑. รจกเลอกหาแหลงความรและแบบอยางทด ๒. มชวตและอยรวมสงคมเปนระเบยบดวยวนย ๓. พรอมดวยแรงจงใจ ใฝร ใฝสรางสรรค ๔. มงมนพฒนาตนเองใหเตมศกยภาพ ๕. ปรบทศนคตและคานยมใหสมแนวเหตผล ๖. มสตกระตอรอรนตนตวทกเวลา ๗. แกปญหาและพงพาตนเองได ดวยความรคด ๑๗. ปณธาน ๑๐ ขอ ของพระพพธธรรมสนทร ทน าไปสความส าเรจ๘๘ ๑. ยดมนกตญ ๒. ใฝรใฝเรยน ๓. มความเพยรสม าเสมอ ๔. อยาเผลอใจใฝต า ๕. เชอฟงค าผหลกผใหญ ๖. รกไทยด ารงไทย ๗. ใสใจในโลกกวาง ๘. ยดแบบอยางทด ๙. รรกสามคคตลอดเวลา ๑๐. ใชศาสนาเปนเครองด ารงชวต

๘๗อางแลว, หนา ๒๘. ๘๘อางแลว.

๕๕

๑๗. คณธรรมเพอความสวสดของชวตของ พระมหาวฒชย วชรเมธ (ว.วชรเมธ) ๘๙ สงทเธอควรม “สตปญญา” สงทเธอควรแสวงหา “กลยาณมตร” สงทเธอควรคด “ความดงาม” สงทเธอควรพยายาม “การศกษา” สงทเธอควรเขาหา “นกปราชญ” สงทเธอควรฉลาด “การเขาสงคม” สงทเธอควรนยม “ความซอสตย” สงทเธอควรตด “อกศลมล” สงทเธอควรเพมพน “บญกศล” สงทเธอควรอดทน “การดหมน” สงทเธอควรยน “พทธธรรม” สงทเธอควรจดจ า “ผมคณ” สงทเธอควรเทดทน “สถาบนกษตรย” สงทเธอควรขจด “ความเหนแกตว” สงทเธอควรเลกเมามว “การพนน” สงทเธอควรสรางสรรค “สมมาชพ” สงทเธอควรเรงรบ “การแทนคณบพการ” สงทเธอควรปฏบตทนท “ท าวนนใหดทสด” สรปไดวา การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม ใหแกเยาวชน จ าเปนตองเรมแตเดกเพราะอาย

กอน ๖ ป จะสามารถบนทกจรยธรรมในชวงนน ไดมากทสด พอ แม ญาตพนอง ผใกลชดของเดกในวยน จงมบทบาทส าคญมาก ในการปลกฝงคณธรรม จรยธรรมและควรท าอยางตอเนองผานทางกจกรรมตางๆ ทงในและนอกหลกสตร จนกระทงเดกเหลานเขาสการเรยนในระบบ ตงแตระดบประถมศกษา จนถงระดบอดมศกษาเตบโตเปนผใหญมากขน การปลกฝงทางดานคณธรรม จรยธรรม ยงคงตองด าเนนตอไปอยางเปนธรรมชาต เพอใหนกศกษาเปนทงคนเกง คนด และมความสข

๒.๔.๔ วธการในการสงเสรมคณธรรมจรยธรรม

ในการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมแกเดกและเยาวชนนน ไดมนกวชาการไดกลาวเกยวกบวธการในการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมไวดงน

กระบวนการเรยนรและการพฒนาคณธรรมของผเรยนประกอบดวย๙๐ (๑) กระบวนการกลยาณมตร ขนตอนนเปนขนตอนตนเรมทส าคญทสด โดยจดวางเงอนไขให

เกดการน าพาใหบคคลตางๆ ซงมตงแตกลมเพอนใกลตว คร ผบรหาร พระสงฆ พอแม จนถงองคกรทใหการสนบสนนมารวมกลมกนโดยดงดานบวกของแตละคนแตละฝายออกมาหากนใหไดมากทสด ใหแตละคนมาสวมบทบาทเปนกลยาณมตรตอกน กลยาณมตรนนมความส าคญอยางมากทจะชวยกระตนเตอน ชวยสรางแรงบนดาลใจ ชวยสรางศรทธาในการท าความด ชวยสนบสนนใหโครงงานด าเนนไปไดดวยด

๘๙อางแลว, หนา ๒๙. ๙๐กระทรวงศกษาธการ, คมอ แนวทางการจดกจกรรมเสรมสรางคณธรรมในสถานศกษา , [ออนไลน],

แหลงทมา : www.moe.go.th/jarawporn/principles.doc, [๑ มกราคม ๒๕๕๘.]

๕๖

ขนตอนนจงส าคญมากทสดทจะท าใหเรมตนการเรยนรไดและด าเนนตอไปจนถงปลายทางแหงความส าเรจ โดยกลยาณมตรจะท าหนาทเปนผชกจงปจจยภายนอกมากระตนตวเปดการเรยนรภายใน

(๒) การเปดการเรยนรภายใน (ปรโตโฆสะ ส สทธาและโยนโสมนสการ) การเปดการเรยนรภายใน เปนขนตอนทส าคญมากอกขนตอนหนง ทเสมอนเปนการออกสตารทหรอจดตดเครองยนตแหงการเรยนรภายในตวมนษย ซงมองคธรรมเรมตนแหงการเรยนรส าคญสองประการดวยกนคอ “สทธา” (ความสนใจใฝร, ความเชอใจ เชอถอ และความเชอมน) และ “โยนโสมนสการ” (พจารณาอยางแยบคาย – คดเปน – นอมมาใสใจไปสกศลได) การเปดการเรยนรภายใน จะเกดขนไดตองอาศยกลยาณมตรเตรยมการและเลอกใชปจจยภายนอกมากระตนปจจยภายในอยางพอเหมาะพอดแกผ เรยนและสถานการณแวดลอม ปจจยภายนอกดงกลาวนน เรยกวา “ปรโตโฆสะ” ซงมหลายลกษณะ ตงแตค าสอน ค าบอกกลาว หนงสอ ต ารา สอตางๆ และทดทสด คอ “เสยงของคร” เพราะเปนเสยงทจะสรางศรทธา ใหเกดขนในใจ เปนเสยงทจะชวยเตอนจตสะกดใจใหฉกคดหรอตระหนกส านก เปนเสยงทเปนก าลงใจใหเกดการเรยนรภายในตนขน มนใจขน จนเขาใจถงคณคา ถงประโยชนของการท าความดการสรางคณธรรมจรยธรรมขนในตน เมอเขาใจถงประโยชน จงเกดฉนทะความพอใจใครทจะลงมอกระท าดวยตนเองโดย ไมลงเล ดงตวอยางของ เสยงของคร ในโครงการนทส าคญทสด คอ พระราชด ารสของพระบาทสมเดจ พระเจาอยหว ทชาวไทยทกคนลวนมศรทธาอยางเตมเปยม เมอโครงการประกวดโครงงานคณธรรมเฉลมพระเกยรตเลอกมาใชเปนเสยงบอกกลาว (ปรโตโฆสะ) ทย าชดเจนวา “เยาวชนไทย ท าด ถวายในหลวง” จงเทากบเปนเสยงบอกทใหแนวทางวา ศรทธาทเกดขนนนควรน าไปสการตอบแทนคณพระองคทาน ในโอกาสครงนมใชสงใดอน แตเปนการท าดถวายพระองคทานนนเอง เมอสทธาคอความสนใจใฝรเกดขนกจะชวยไปกระตนตวเปดการเรยนรภายในอกอยางหนง กคอกระบวนการคดพจารณาอยางแยบคาย หรอทเรยกวา โยนโสมนสการ ใหเรมตนและท างานไปดวยกน เรมตงแตเยาวชนสนใจใฝรและคดพจารณาวาจะท าดอะไรถวายในหลวง ซงตามเงอนไขกคอ การกระท านนควรตอบโจทยหรอแกปญหาจรงททกคนหรอสวนใหญก าลงเผชญอย โดยชวยกนระบปญหาใหชดเจน คนหาสาเหตทมาของปญหานนๆ สบสาว ปจจยแวดลอมทเกยวของ ทงบคคล สถานการณ สถานท ฯลฯ เรมวเคราะหและก าหนดเปาหมายของการแกปญหา พจารณาหาหนทางปฏบต เพอน าไปสการแกปญหาอยางเปนจรง ทงหมดนเปนวธคดพจารณาแบบอรยสจ ๔ นนเอง

(๓) กระบวนการเรยนรอยางเปนองครวม ตามหลกไตรสกขา กระบวนการไตรสกขา เปนกระบวนการเรยนรอยางเปนองครวม ในดานพฤตกรรม (ศล) ดานจตใจ (สมาธ) ดานปญญา (ปญญา) ซงจะเกดขนไดตองจดเตรยมเหตปจจยใหเออตอการกระท าหรอปฏบตงานจรง โครงการนจงเนนใหม ชวงระยะเวลาด าเนนงานนาน เพอใหเพยงพอตอการคอยๆ สะสมการเรยนร สงสมและบมเพาะคณความ

๕๗

ดในจตใจ และการปรบเปลยนพฤตกรรม จากประสบการณทพบจากการท าโครงงานคณธรรมมา ๒ ปนน ท าใหพบวา อยางนอยตองมเวลาประมาณ ๒ เดอนส าหรบการปฏบตงานจรงๆ (เฉพาะชวงเวลาท างานจรง ไมรวมชวงท างานเอกสาร) ศล เปนการเรยนรดานพฤตกรรมหรอการเรยนรทกษะทางสงคมทจะท างานรวมกนเปนกลมรวมกบผอนอยางเอออาทร พรอมทจะใหก าลงใจและใหอภยแกกน การระมดระวงค าพด-การกระท า ทจะไมเบยดเบยนใคร หากมการกระทบกระทงกนบางกมศลก ากบทจะไมใหเกนเลยไปจนกระทบกระแทกใหแตกท าลายความสมพนธระหวางกน การส ารวมระวงทงทางค าพดและการกระท า การยอมรบส านกผด การใหอภยกน กอใหเกดพฒนาการทางดานพฤตกรรมไมใหเปนมลภาวะเบยดเบยนตนเองและผอน กจะท าใหการท างานกลมเกดขนไปไดตลอดรอดฝง สมาธ เปนการเรยนรทางดานจตใจ ทตองเผชญสถานการณจรงจากการท างาน ท าใหตองมความมงมนตงใจ ความขยนหมนเพยรกระท าอยางตอเนองไมทอถอย มความอดทน ทงตอภาระงาน และทงตอคนและสถานการณทเขามา นอกจากน ยงหมายถงการเจรญงอกงามของคณความดหรอคณธรรมในจตใจ อนน าไปสภาวะความสขสดชน แจมใสผองใสในจตใจ ตงมนเปนสมาธ ปญญา เปนการเรยนรทมาจากกระบวนการสงเกต ส ารวจ การคดการพจารณาไตรตรอง การตดสนใจอยางเปนเหตเปนผลเปนระบบ น าไปสภาวะทออกจากปญหา น าออกจากทกข น าไปสภาวะทดงามเปนบญกศล การเรยนรทางปญญาเรมจากการเรยนความรจากหลกธรรม ค าสอน ขอมล ขอเทจจรง การจดจ า การจบประเดน การแยกแยะ การจดหมวดหม อนเปนปญญาขน รจ า และพฒนาขนไปสปญญาขนรคด อนเกดจากการฝกทกษะการคดวเคราะหคดสงเคราะหการคดเชอมโยงเหตปจจย การคดพจารณาคณคาแทคณคาเทยมเปนตน และพฒนาไปสปญญาขนรแจงทท าใหแสวงหาทางออกจากปญหาได ตลอดจนปญญาทกอเกดจากการลงมอปฏบตเพอบรรลผลของการแกไขปญหาหรอดบทกขได (เผดจศกกบปญหา) และปญญาตดตามประเมนผลอยางเปนระบบเพอปรบปรงใหดขน น าสการสงสมเปนประสบการณและปรชาญาณรแจงในเรองนนๆ

(๔) ขนการพฒนาแบบเวยนรอบตอเนอง (ภาวนา๔ ส กลยาณมตร) เมอผเรยนผานกระบวนการเรยนรใน ๓ ขนตอนแรกมาซ าแลวซ าอก เปนเวลาตอเนองกนในชวงเวลาทเหมาะสม (กรณท าโครงงานคณธรรม ตองท างานจรงไมนอยกวา ๒ เดอน) ผเรยนจะเกดพฒนาการในตนเองอยางเปนองครวมทกดาน ทง พฒนาการทางพฤตกรรมท เกยวของกบรางกายและกายภาพแวดลอม (กายภาวนา) พฒนาการทางสงคม (ศลภาวนา) พฒนาการทางจตใจ (จตภาวนา) และพฒนาการทางปญญา (ปญญาภาวนา)

การประกวดโครงงาน จงเปนกศโลบายหรอบทเรยนครงส าคญทพวกเขาจะไดเรยนรและ ฝกการวางใจไดอยางเหมาะสม ไมใหหวนไหวไปกบโลกธรรม ๘ ไดอยางไร รจกรกษาใจใหอยในพรหมวหาร ๔ ไดหรอไม และไมหลงยดตดอยกบการแขงขนหรอรางวล แตกลบเหนคณคาของความรกใคร

๕๘

ปรองดองสามคค ชวยเหลอเกอกลกน สามารถอนโมทนา ยนดในความส าเรจของโครงงานของเพอนๆ กลมอนได นบเปนการปรบเขาสทศนคตและคานยมทด ใฝด ใฝสรางสรรค มพฒนาการทางพฤตกรรม จตใจตงมนในความดงาม เขมแขง อดทน ขยน กลาหาญ ไมยอทอตออปสรรคตางๆ และมพฒนาการทางปญญาทด มทกษะกระบวนการคดทด มความแยบคายในการชกชวนคนอนๆ เขามาชวยกนแกปญหา เขาใจความเปนจรงของชวตของโลก เรยกไดวา หากมพฒนาการทง ๔ ดานพรอม (กายภาวนา ศลภาวนา จตตภาวนา ปญญาภาวนา) กจะเปนผทพรอมทจะมบทบาทเปนกลยาณมตรใหกบผอนไดตอไป ซงกจะเทากบวาเปนผเรมตนขบเคลอนวงจรแหงการเรยนรวถพทธนสบไป ดงเชน ขอเทจจรงทพบวาแทบทกโครงงานมกจะสรปบทเรยนส าคญวา การจะไปเปลยนแปลงผอน ตองเรมจากการเปลยนแปลงพฤตกรรมของตนเองกอน (กายภาวนา และ ศลภาวนา) และระหวางทเขาไดเรยนรเพอเปลยนแปลงตนเอง กท าใหเขาไดเกดการเรยนรคณความดหรอคณธรรมจากภายใน (จตภาวนา) ทคอยๆ ซมซบ และสงสมเปนประสบการณเปนปญญาญาณหยงรเชยวชาญในเรองทตนเองท านน(ปญญาภาวนา) เขากจะพฒนามา สความเปนกลยาณมตรทสมบรณขน อนจะกอเกดเปนวงจรขบเคลอนททรงพลงใหเกดการสบเนองไป สขนตอๆ ไป น าพาใหเพอนคนอนๆ ไดเกดการเรยนรและพฒนาตอเนองขยายวงออกไปไดไมสนสด

กจกรรมพฒนาความฉลาดทางอารมณและเสรมสรางคณธรรม (E.Q.-M.Q.) จงใหความส าคญ การฝกทกษะชวตใหแกเยาวชนเพอใหเยาวชนตระหนกและรคณคาของตนเอง ตลอดจนการอยรวมกนในสงคมอยางเปนสข โดยกรมสขภาพจต กระทรวงสาธารณสข ไดพฒนาแนวคดเรองความฉลาดทางอารมณซงมปจจยส าคญ ๓ ประการ คอ๙๑

(๑) ความด หมายถง ความสามารถในการควบคมอารมณและความตองการของตนเองรจกเหนใจเขาใจยอมรบผอน รจกการเปนผให ผรบ การใหอภย ความรบผดชอบตอสวนรวม

(๒) ความเกง หมายถง ความสามารถในการรจกตนเอง มแรงจงใจ สามารถตดสนใจและแกไขปญหาไดอยางมประสทธภาพ พรอมทงมสมพนธภาพทดกบผอน

(๓) ความสข หมายถง ความสามารถในการด าเนนชวตอยางเปนสข มความภมใจและ พงพอใจในตนเอง ความฉลาดทางอารมณ=เขาใจตนเอง+เขาใจผอน+แกไขปญหาไดถกตอง

เทคนค ๕ ประการทผใหญพงปฏบตเพอสงเสรมจรยธรรมเดกและเยาวชน๙๒

๙๑กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม, แนวทางการด าเนนงาน คลนกคณธรรมในสถานศกษา ,

หนา ๕-๖. ๙๒เรองเดยวกน, หนา ๖-๗.

๕๙

(๑) ดวยรกและเขาใจ พอแมควรแสดงความเขาใจยอมรบเหนอกเหนใจใหความส าคญกบสงทลกสนใจ แทนการต าหน บงคบ วจารณ หรอลงโทษขณะเดยวกนพอแมกจะตองระวงการแสดงอารมณความรสกทอาจเปนตวอยางทไมดส าหรบลก

(๒) ใชโอกาสใหเกดประโยชน ใชโอกาสหรอสถานการณทเกดขน เพอสรางความใกลชดสนทสนมและสอนใหเดกรจกเรยนรเรองอารมณ เชน เวลาทเดกเกดความกลวขณะดรายการโทรทศนทเปนเรองตนเตนอนตราย พอแมอาจใชโอกาสนโดยการเขาไปนงใกลๆ แลวปลอบใจและสอนลก ใหเขาใจอารมณทเกดขน พรอมอธบายดวยเหตผล เพอใหเดกกลาเผชญสภาพการณทมลกษณะคลายคลงกน

(๓) เรยนรรวมกนรบฟงความรสกและอารมณของเดก ดวยความตงใจเอออาทรและพยายามตรวจสอบความรสกของเดก โดยการพจารณาจากสถานการณพฤตกรรมทาทางและอากปกรยา ทแสดงออกในขณะทรบฟง พอแมอาจชวยสะทอนหรอสรปประเดนพรอมหาเหตผลมาอธบายใหเดกเขาใจในแงมมอนบาง แตไมควรสรปเรองราวตางๆ ในลกษณะการชน า

(๔) ไมปดกนความรสก ฝกใหเดกและเยาวชนบอกอารมณความรสกของตนไดอยางถกตองเพอปองกนการเกบกดปญหาแลวมาระบายออกโดยขาดการควบคมการแสดงอารมณท เปดเผยตรงไปตรงมา คอ พนฐานทดของผทมความฉลาดทางอารมณ เชน รตววาก าลงโกรธ เสยใจ นอยใจ ขอจฉา เพอน าไปสการจดการอยางถกตองเหมาะสมดวยตนเองตอไป

(๕) เรองธรรมดาทตองพอด เมอพอแมเหนวาเดกเขาใจอารมณทท าใหเกดพฤตกรรมทไมเหมาะสมของตนและเลงเหนพฤตกรรมทควรท าแลว พอแมควรบอกใหเดกทราบวาการมอารมณตางๆ เปนเรองปกตธรรมดา แตควรระมดระวงในการแสดงออกใหเหมาะสมกบบคคลเวลาและสถานท

สถานการณบานเมองของประเทศไทยเราในปจจบนน ดนาเปนหวงอยางยงไมวาจะเปนวกฤตทางเศรษฐกจ ปญหาความเสอมถอยในดานคณธรรม จรยธรรมของคน ทงในระดบนกการเมอง ขาราชการ หรอคนในแวดวงอาชพอน ๆ ภาพทเหนชดเจนและเปนขาวอยทกวน กคอ การทจรตคอรปชน การกออาชญากรรม การเสพและการคายาเสพตด ซงแพรระบาดในกลมเยาวชนไทย ตงแตระดบประถมศกษาจนถงอดมศกษา รวมถงการแตงกายลอแหลม ทเปนมลเหตกอใหเกดอาชญากรรมทางเพศของนกศกษาหญง การขายบรการทางเพศของนกศกษา การทนกศกษาอยรวมกนฉนทสามภรรยา การทะเลาะววาทของนกศกษาทงภายในสถาบนเดยวกนและตางสถาบน เหลานเปนตน

ปญหาทเกดขนในกลมของเยาวชนดงกลาว ทกคนตางลงความเหนตรงกนวาเยาวชนไทยของเราขาดการปลกฝงในดานคณธรรม จรยธรรม อยางยงยน คออาจจะมอยบางแตเปนแบบฉาบฉวย ไมเกดผลทถาวรในขณะทสงคมไทยตองการเหนภาพการพฒนาเยาวชนไทยไปสการเปนบณฑตทมคณภาพ มความสมบรณ ทงรางกายและจตใจ มสต ปญญา มความรและคณธรรม มจรยธรรมและ

๖๐

วฒนธรรม ในการด ารงชวตสามารถอยรวมกบผอนไดอยางมความสข มรายงานผลการส ารวจของผทถกใหออกจากงาน เฉพาะในกรณทเกยวกบคณสมบตของตวพนกงานเอง พบวา รอยละ ๑๗ ถกใหออกงานเพราะ ขาดทกษะความรและประสบการณ รอยละ ๘๓ ถกออกจากงานเพราะปญหาเรอง ความประพฤต และบคลกภาพ ในขณะเดยวกนมผไปส ารวจความคดเหนของผประกอบการ ในการพจารณารบคนเขาท างาน ในหนวยงาน องคกร สถาบนตาง ๆ พบวา ผประกอบการสวนมากตองการบณฑตทมคณลกษณะดงน ขยน ประหยด ซอสตย อดทน เสยสละ และมความรบผดชอบ ซงปรากฏการณในสงคม ดงกลาวมานเปนผลโดยตรง มาจากเรองของการปลกฝง ทางดานคณธรรม จรยธรรม นนเอง

แนวคดการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมใหแกนกศกษา จรยธรรม เปนหลกความประพฤต หรอแนวทางในการปฏบตตน ทควรแกการยดถอปฏบต เพอสามารถอยรวมกนในสงคมอยางมความสข โดยมคณธรรม และศลธรรมเปนองคประกอบทส าคญการปลกฝงคณธรรม จรยธรรม จงเปรยบเทยบการพฒนาคณภาพจตใจ ทมอทธพลตอความประพฤตของคน คณธรรมเปนสภาวะทอยากใหเราท าอะไรทเปนคณ ศลธรรม เปนสภาวะทเราหามจตใจของเราไมใหท าในสงผด หรอบอกไมใหคนอนท า ทงคณธรรม และศลธรรม จงเปนตวก าหนดความประพฤตของเรา ใหปฏบตในสงทถกทควร คอ เปนตวก าหนดจรยธรรม จรยธรรมทเกดขนจงเปนผลมาจากศาสนา ทเกยวของกบวฒนธรรม ประเพณ และกฎหมาย

แนวคดในเรองการปลกฝงคณธรรมจรยธรรมใหกบเยาวชน คอ คนเราถาไมมความรสกผกพนตอพอแม ตองานตอแผนดน และสงแวดลอมทมตอเขา จะสอนเทาใดกคงไมมประโยชน เพราะเขาจะเกดความส านกในหนาท ในคณคาของชวต คณคาของความเปนมนษย ยอมเปนไปไมไดเพราะแมชวตของเขาเอง เขากไมรบผดชอบเสยแลว เขาจะไปรบผดชอบในหนาทของเขาทตองท าความดและใหความดแกสงคมทไดรบประโยชนไดอยางไร ดงนน คณธรรม จรยธรรม จงเปนตวผล ทจะตองสรางดวยเหต คอ ใหความร ความเขาใจแกเขาเปนอยางดนนเอง และมผใหญทเปนแบบอยางทดดวย การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม จงเปนตวผล ทจะตองสรางดวยเหต คอ ใหความร ความเขาใจแกเขาเปนอยางดนนเอง และมผใหญทเปนแบบอยางทดดวย การปลกฝงคณธรรม จรยธรรม จ าเปนตองมคร ๓ สถานะ เปนตนเหต คอ ครทบาน ครทโรงเรยน/สถานศกษา และคร เปนค าสอนในศาสนา เพราะบคคล ๓ จ าพวกน ซงหมายถง ๑. บพการ ๒. คร ๓. พระสงฆ เทานน ทอยากเหนบคคลอนไดด ถาขาดเหต หรอเหตไมครบถวน ผลคอ คณธรรม และจรยธรรม ยอมเกดขนไมได หรอไมสมบรณนนเอง เรามกจะเอาผลกลบมาเปนเหต คอ เอา จรยธรรม หรอศลธรรม ไปสอนเขาโดยตรง จรยธรรม ศลธรรม และคณธรรมอน ๆ ยอมเกดขนไมได หรอ มขนไดนอยเตมท

๖๑

พฤตกรรมของเยาวชนในสงคมปจจบนเอาไวตอนหนงวา เปนเพราะคนไทยไมรกแผนดนเกดทานขอรองใหคร-อาจารย ไปสอนลกศษยวา ตนนอนตอนเชาทกวน ใหมองหนาตนเองในกระจก แลวตงค าถาม ถามตนเอง ๓ ขอ (ใหตอบดวยความจรงใจ)

๑. ตงแตเกดมาจนถงวนน เราเคยท าอะไรทเปนคณประโยชน แผนดนเกดบาง ๒. ถายงไมเคยท า ใหถามตนเองตอวา แลวจะเรมเมอไหร เชน เมอถงวนเกด วนส าคญตางๆ

เปนตน ๓. ถาไมเคยท าและยงไมคดจะท า ดงขอ ๑ และขอ ๒ ใหถามตนเองอกวาชวงชวตทผานมา

เคยท าอะไรทเปนผลเสยหาย ตอแผนดนเกดบาง และจะเลกเมอใด การวางแผนการปลกฝงคณธรรมจรยธรรม ใหเกดขนในตวผเรยน๙๓ ประกอบดวย ๔. การสอนโดยตรงในรายวชา ๕.การปลกฝง คณธรรม จรยธรรม โดยบรณาการไวในการเรยน การสอน ๖. การสนบสนนสงเสรมงานดานกจการนกศกษาอยางเปนรปธรรม ๗. ผสอนตองประพฤตตนเปนแบบอยางทดแกนกศกษา ๘. การใหรางวลและการยกยอง ชมเชย นกศกษาทท าความด กระท าตนเปนประโยชนแก

สงคม แนวทางในการประเมนดานคณธรรมจรยธรรมของนกศกษา ประกอบดวย ๑. ผสอนกบผเรยนรวมกนก าหนด คณธรรม จรยธรรม ทพงประสงคและควรไดรบการ

ปลกฝง หรอแกไขโดยเรงดวน โดยอาจก าหนดเปนบทบญญต เชน ความซอสตย การตรงตอเวลาการเหนประโยชนสวนรวมมากกวาประโยชนสวนตน เปนตน

๒. การวางแผนรวมกบผเรยนในการก าหนดเกณฑการประเมนดานคณธรรมจรยธรรมวาจะพจารณาจากสงใดบางในการประเมน (ตวบงช) และใหน าหนกความส าคญอยางเปนรปธรรม

๓. การก าหนด/เลอก เครองมอและวธการ เพอใชในการประเมน คณธรรมจรยธรรมของผเรยน เชน การสงเกตพฤตกรรมของผเรยน แบบบนทกผลการสงเกต การประเมนตนเองของผเรยน การประเมนโดยเพอน การประเมนโดยอาจารยผสอน แฟมสะสมงาน ฯลฯ

สรปไดวา การปลกฝงคณธรรมจรยธรรมใหแกนกศกษาเปนสงส าคญอยางยง แตสงทตองค านงถงประการหนง คอ ความถในการปฏบตตามหลกจตวทยาของมนษย ตองมการเรยนรโดยการตอก

๙๓จรยธรรมดอทคอม, การปลกฝงคณธรรมจรยธรรมแกนกศกษา , [ออนไลน], แหลงขอมล :

http://www.jariyatam.com/th/moral-cultivation, [๒ กมภาพนธ ๒๕๕๘]

๖๒

ย าหลายครง อยางไรกตามในยคปจจบนปญหาทเกดขนกบนกศกษามมากมาย การปลกฝงคณธรรมจรยธรรม ใหแกนกศกษาจงจ าเปนตองด าเนนการควบคกนไปกบการพฒนาในสวนอนๆ ครอาจารยจงเปนผทมบทบาทอยางมาก นอกเหนอจากบดามารดา ญาตพนอง และสภาวะแวดลอมอน ๆ ในสงคม

๒.๕ บรบทของโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถน จงหวดปทมธาน

องคกรปกครองสวนทองถน หมายถง ราชการสวนทองถนทไดรบการเลอกตงจากประชาชนในทองถนนน มอ านาจหนาทในการบรหารจดการบรการสาธารณะตามกฎหมาย เพอประโยชนสขของชมชนในทองถนนน ปจจบนราชการสวนทองถน มอย ๕ รปแบบ คอกรงเทพมหานคร (กทม.) เมองพทยา เทศบาล องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) และองคการบรหารสวนต าบล (อบต.) โครงสรางการบรหารราชการสวนทองถนของไทย๙๔

ในปจจบนองคกรปกครองสวนทองถนของไทยม ๒ ระบบ ไดแก ระบบทวไป ประกอบดวย องคการบรหารสวนจงหวด เทศบาล องคบรหารสวนต าบล ซงเปนรปแบบการปกครองทใชเหมอนกนทวประเทศ และการปกครองทองถนระบบพเศษ ๒ รปแบบ ไดแก กรงเทพมหานคร และเมองพทยา

๒.๕.๑ องคการบรหารสวนต าบล องคการบรหารสวนต าบล (อบต.) ถอเปนองคกรปกครองสวนทองถนทอยใกลชดกบ

ประชาชนมากทสด มจ านวนมากทสด และเปนองคกรปกครองทถอไดวามอ านาจหนาททจะแกไขปญหาตางๆ ของประชาชนและสามารถตอบสนองความตองการเบองตนของประชาชนไดเปนอยางด๙๕

๒.๕.๒ องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) องคการบรหารสวนจงหวด (อบจ.) เปนองคกรปกครองสวนทองถนในระบบทวไป ซงเปน

ระบบทใชในจงหวดตางๆ ทกจงหวด ม พนทรบผดชอบเตมพนท ของจงหวด อ านาจหนาทหลกประกอบดวย การจดท าแผนพฒนาองคการบรหารสวนจงหวด และประสานการจดท าแผนพฒนาจงหวด

๙๔พระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. ๒๕๔๐ และแกไขเพมเตม, (ฉบบท ๓) ,พ.ศ. ๒๕๔๖. ๙๕พระราชบญญตสภาต าบลและองคการบรหารสวนต าบล พ.ศ. ๒๕๓๗ และแกไขเพมเตม, (ฉบบท ๕)

พ.ศ. ๒๕๔๖

๖๓

สนบสนนสภาต าบลและราชการสวนทองถนอนในการพฒนาทองถน๙๖ ประสานและใหความรวมมอในการปฏบตหนาทและแบงสรรเงนใหแก สภาต าบลและราชการสวนทองถนตามทกฎหมายก าหนด รวมทงมอ านาจหนาทคมครองดแล บ ารงรกษาทรพยากรธรรมชาตและสงแวดลอมในเขตจงหวดนนๆ

๒.๕.๓ เทศบาล เทศบาล บรรดาสถาบนการเมองการปกครองทองถนดงกลาวนนบวาเทศบาลเปนสถาบนทม

ความส าคญอยางยง โดยเฉพาะเปนหนวยการปกครองทจดตงขนในชมชนทมความเจรญ นานาประเทศตางประสบความส าเรจในการใชเทศบาลเปน “เครองมอ” ทส าคญในการปกครองประเทศใหบรรลวตถประสงคดงกลาวขางตนไดอยางมประสทธภาพ เทศบาลมความส าคญในฐานะสถาบนทม “ความจ าเปน” ส าหรบการปกครองประเทศของบรรดาประเทศทพฒนาทงหลาย” เทศบาลเปนองคกรปกครองสวนทองถนในเขตชมชนเมอง๙๗ การจดตงเทศบาลไมไดท าทวราชอาณาจกร แตจดตงขนเปนแหงๆ ไป ตามแตรฐบาลจะเหนสมควรยกฐานะทองถนขนเปนเทศบาลโดยการตราพระราชกฤษฎกา ยกฐานะทองถนขนเปนเทศบาลเปนแหงๆ ไป ในปจจบนเทศบาลม ๓ ประเภท ไดแก เทศบาลต าบล เทศบาลเมอง และเทศบาลนคร แตการทรฐบาลจะยกฐานะทองถนใดขนเปนเทศบาลประเภทใดนน จะพจารณาจากองคประกอบทางดานจ านวนประชากรในทองถนนนๆ ความเจรญทางเศรษฐกจหรอรายไดของทองถน และการพฒนาความเจรญภายในทองถน ในการยกฐานะของทองถนเปนเทศบาลนน ในพระราชกฤษฎกาการจดตงเทศบาลจะตองระบชอและเขตของเทศบาลนนไวดวย พรอมทงตองเปนไปตามหลกเกณฑของเทศบาลแตละประเภทตามทบญญตไวในกฎหมาย

การจดการศกษาขนพนฐานของทองถน ทองคกรปกครองสวนทองถนจะตองด าเนนการใหประชาชนของทองถนไดรบการศกษาตามทพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พทธศกราช ๒๕๔๒ ก าหนดแผนและขนตอนใหแกองคกรปกครองสวนทองถน ใหไดรบการศกษาอยางทวถงและมคณภาพ จงเหนควรใหองคกรปกครองสวนทองถนทมความพรอม จะตองจดการศกษาแกประชาชนใหเปนไปตามกฎหมายก าหนด

ในการวจยครงน ผวจยไดศกษาจ านวนผบรหารสถานศกษา รองผอ านวยการ คร นกเรยน ในโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถน จงหวดปทมธาน จากขอมลสถตจ านวนนกเรยน ในโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถน ประจ าปการศกษา ๒๕๕๙ ดงแสดงในตารางท ๒.๑

๙๖พระราชบญญตองคการบรหารสวนจงหวด พ.ศ. ๒๕๔๐ ,และแกไขเพมเตม, (ฉบบท ๓), พ.ศ. ๒๕๔๖. ๙๗พระราชบญญตเทศบาล พ.ศ. ๒๔๙๖, และแกไขเพมเตม, (ฉบบท ๑๒), พ.ศ. ๒๕๔๖

๖๔

ตารางท ๒.๒ จ านวนผบรหารสถานศกษา รองผอ านวยการ คร นกเรยน ในโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถน จงหวดปทมธาน ทมการเรยนการสอนระดบประถมศกษา จากขอมลสถต จ านวนนกเรยน ในโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถน ประจ าปการศกษา ๒๕๕๙

ท รายชอโรงเรยน ผอ านวยการ/รองผอ านวยการ คร นกเรยน

ประถมศกษา ๑ วดปางว ๓ ๕๕ ๙๔๖ ๒ เทศบาลเมองปทมธาน ๓ ๑๒๕ ๑,๐๗๐ ๓ อนบาลเทศบาลต าบลบางกะด ๓ ๓๕ ๕๕๓ ๔ เทศบาลทาโขลง ๑ ๔ ๑๑๘ ๑,๓๖๗ ๕ ดวงกมล ๑ ๑๓ ๔๑๕ ๖ เทศบาล ๑ ขจรเนตยทธ ๓ ๔๕ ๖๒๘ ๗ วดราษฎรศรทธาราม ๑ ๑๘ ๕๐๑ รวมทงหมด ๑๘ ๔๐๙ ๕,๔๘๐

๒.๖ งานวจยทเกยวของ

๒.๖.๑ งานวจยในประเทศ

ขวญฟา รงสยานนท ไดท าการวจยเรอง “การพฒนารปแบบการจดกระบวนการเรยนรแนวพทธส าหรบเดกปฐมวย” สรปผลการศกษาวา รปแบบการจดกระบวนการเรยนรแนวพทธส าหรบเดกปฐมวยใชหลกธรรม ไดแก สมมาทฏฐ ไตรสกขา และปญญาวฒธรรม ๔ โดยยดหลกพฒนาการเรยนรของเดก และครถอเปนตวแทนการขดเกลาทางสงคมทส าคญในการหลอหลอมใหเดกเกดการเรยนรผานการมปฏสมพนธกบกจกรรม ๒ ประเภท คอ ๑) กจกรรมในชวตประจ าวน ๒) กจกรรมในหนวยการเรยนร๙๘

สทธพงษ ศรวชย และคณะ ไดท าการวจยเรอง “แนวทางการเรยนรตามหลกไตรสกขาในระดบประถมศกษา” สรปผลการวจยพบวา

๙๘ขวญฟา รงสยานนท, “การพฒนารปแบบการจดกระบวนการเรยนรแนวพทธส าหรบเดกปฐมวย”,

วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต สาขาวชาสงคมวทยา, (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๕๒), บทคดยอ.

๖๕

๑. ผบรหารและครมการจดการเรยนรโดยก าหนดแนวทางการเรยนรตามหลกไตรสกขาอยในระดบสง ไดแก กลยาณมตร สงแวดลอม บรรยากาศ หลกสตรและสาระค าสอน การสรางแรงจงใจและบคลกภาพ

๒. คณลกษณะของนกเรยนทพงประสงคของผบรหารและคร ไดแก การเปนคนดมการด าเนนชวตอยางมคณภาพ เปนคนเกงมสมรรถภาพสงในการด าเนนชวต และเปนคนมความสข มสขภาพด ทงกายและใจ

๓. สภาพการเรยนการสอนของโรงเรยนตามความเหนของนกเรยน พบวา ปจจยภายนอก คอ ปรโตโฆสะ มระดบความเหนอยในระดบมาก๙๙

งานวจยน มประเดนส าคญทน ามาพจารณาและเปนประโยชนตอการศกษา คอ การมสวนรวมในการจดการเรยนรตามหลกไตรสกขาของผบรหารและคร

พระครเกษมสทธคณ (แสงมณรตนากร) ไดท าการวจยเรอง กระบวนการมสวนรวมระหวางบาน วด โรงเรยน (บวร) ตอการพฒนาโรงเรยนวถพทธเขตลาดกระบง สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา กรงเทพมหานคร ผลการวจยพบวา ดานกระบวนการมสวนรวมขนเตรยมการ พบวา มความคดเหนตอกระบวนการมสวนรวมของบาน วด โรงเรยน (บวร) ตอการพฒนาโรงเรยนวถพทธ โดยรวมอยในระดบปานกลาง ดานการจดสภาพองคกร พบวา มความคดเหนตอกระบวนการมสวนรวมของบาน วด โรงเรยน (บวร) ตอการพฒนาโรงเรยนวถพทธ ดานการจดสภาพองคกร โดยรวมอยในระดบปานกลาง ดานการพฒนาบคลากร (คร/วทยากร) พบวา มความคดเหนตอกระบวนการมสวนรวมของบาน วด โรงเรยน (บวร) ตอการพฒนาโรงเรยนวถพทธ ดานการพฒนาบคลากร (คร/วทยากร) โดยรวมอยในระดบปานกลาง ดานการพฒนาผเรยน (นกเรยน) พบวา มความคดเหนตอกระบวนการมสวนรวมของบาน วด โรงเรยน (บวร) ตอการพฒนาโรงเรยนวถพทธ ดานการพฒนาผเรยน (นกเรยน) โดยรวมอยในระดบปานกลาง ดานการสนบสนนการด าเนนงาน พบวา มความคดเหนตอกระบวนการมสวนรวมของบาน วด โรงเรยน (บวร) ตอการพฒนาโรงเรยนวถพทธ ดานการสนบสนนการด าเนนงาน โดยรวมอยในระดบปานกลาง ดานกระบวนการตดตาม ประเมนผล และเผยแพรผลการด าเนนงาน พบวา มความคดเหนตอกระบวนการมสวนรวมของบาน วด โรงเรยน (บวร) ตอการพฒนาโรงเรยนวถพทธ ดานกระบวนการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน โดยรวมอยในระดบปานกลาง๑๐๐

๙๙สทธพงษ ศรวชย, ผศ.ดร. และคณะ, “แนวทางการเรยนรตามหลกไตรสกขาในระดบประถมศกษา”, รายงานการวจย, (มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย : คณะครศาสตร, ๒๕๔๖), บทคดยอ.

๑๐๐พระครเกษมสทธคณ (แสงมณรตนากร). “กระบวนการมสวนรวมระหวางบาน วด โรงเรยน (บวร) ตอการพฒนาโรงเรยนวถพทธเขตลาดกระบง สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา กรงเทพมหานคร ”.

๖๖

สทธพงษ ศรวชย และคณะ ไดท าการวจยเรอง “แนวทางการเรยนรตามหลกไตรสกขาในระดบประถมศกษา” สรปผลการวจยพบวา ๑) ผบรหารและครมการจดการเรยนรโดยก าหนดแนวทางการเรยนรตามหลกไตรสกขาอยในระดบสง ไดแก กลยาณมตร สงแวดลอม บรรยากาศ หลกสตร และสาระค าสอน การสรางแรงจงใจและบคลกภาพ ๒) คณลกษณะของนกเรยนทพงประสงคของผบรหารและคร ไดแก การเปนคนดมการด าเนนชวตอยางมคณภาพ เปนคนเกงมสมรรถภาพสงในการด าเนนชวต และเปนคนมความสข มสขภาพดทงกายและใจ ๓) สภาพการเรยนการสอนของโรงเรยนตามความเหนของนกเรยน พบวา ปจจยภายนอก คอ ปรโตโฆสะ มระดบความเหนอยในระดบมาก๑๐๑

งานวจยน มประเดนส าคญทน ามาพจารณาและเปนประโยชนตอการศกษา คอ การมสวนรวมในการจดการเรยนรตามหลกไตรสกขาของผบรหารและคร

สวมล โพธกลน ไดศกษาพฒนารปแบบเครอขายความรวมมอทางวชาการเพอพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษาขนพนฐานขนาดเลก ผลการวจยพบวา 1) รปแบบเครอขายความรวมมอทางวชาการเพอพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษาขนพนฐานขนาดเลก ประกอบดวย 5 องคประกอบหลก และ 33 องคประกอบยอย 2) ผลการประเมนรปแบบเครอขายความรวมมอทางวชาการเพอพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษาขนพนฐานขนาดเลก พบวา อยในระดบมากทง 5 องคประกอบ และ 33 องคประกอบยอย ทพฒนาขนมความเปนไปไดของการน ารปแบบไปใชในสถานการณจรง อยในระดบมาก มประโยชนมากในการด าเนนงานวชาการของสถานศกษา และมความเหมาะสมมากในการน าไปปฏบต๑๐๒

คมภร สดแท ทไดท าการวจยเรอง การพฒนารปแบบการบรหารงานวชาการส าหรบ โรงเรยนขนาดเลก ผลการวจยพบวา 1) รปแบบการบรหารงานวชาการส าหรบโรงเรยนขนาดเลก ม 2 องคประกอบหลก 17 องคประกอบยอย คอ องคประกอบหลกท 1 ขอบขายการบรหารงานวชาการส าหรบโรงเรยนขนาดเลก ม 11 องคประกอบยอย คอ (1) การพฒนาหลกสตรสถานศกษาและสาระการเรยนรทองถน (2) การวางแผนดานวชาการ (3) การเรยนการสอนและการพฒนากระบวนการเรยนร (4) การพฒนาหนงสอ สอ นวตกรรม เทคโนโลยเพอการศกษาและแหลงเรยนร (5) การวดผล ประเมนผล และการด าเนนการเทยบโอนผลการเรยน (6) การนเทศการศกษา (7) การวจยเพอพฒนา

วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต (การบรหารการศกษา). (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๓), หนา ๘๒-๘๕.

๑๐๑สทธพงษ ศรวชย, ผศ.ดร. และคณะ, “แนวทางการเรยนรตามหลกไตรสกขาในระดบประถมศกษา”, รายงานการวจย, (มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย : คณะครศาสตร, ๒๕๔๖), หนา ๑๗๘.

๑๐๒สวมล โพธกลน. “การพฒนารปแบบเครอขายความรวมมอทางวชาการเพอพฒนาคณภาพการศกษาของสถานศกษาขนพนฐานขนาดเลก”. วทยานพนธการศกษาดษฎบณฑต. (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยนเรศวร, ๒๕๔๙), หนา ๘๘.

๖๗

คณภาพการศกษาในสถานศกษา (8) การแนะแนวการศกษา (9) การจดท าระเบยบและแนวปฏบตเกยวกบงานดานวชาการของสถานศกษา (10) การพฒนาระบบประกนคณภาพภายในและมาตรฐานการศกษา และ (11) การสงเสรมสนบสนนและประสานความรวมมอในการพฒนาวชาการกบ สถานศกษา บคคล ครอบครว ชมชนและองคกรอนทจดการศกษา องคประกอบหลกท 2 กระบวนการพฒนาการบรหารงานวชาการส าหรบโรงเรยนขนาดเลก ม 6 ประกอบยอย คอ (1) การระบเปาหมาย (2) การจดท าแผนกลยทธ (3) การปฏบตงานตามแผนกลยทธ (4) การสงเสรม ควบคม ก ากบ ตดตาม นเทศ (5) การตรวจสอบและประเมนผล (6) การสะทอนผล รายงานผลการด าเนนงานและการน าผลการประเมนไปใช 2) ผลการทดลองใชรปแบบ พบวา โรงเรยนด าเนนตามขนตอนในรปแบบอยางครอบคลมทกฝายมสวนรวม และน าผลการประเมนไปใช ท าใหการบรหารงานวชาการโรงเรยนขนาดเลกเปนไปอยางเปนระบบ ชวยแกปญหาโรงเรยนขนาดเลกใหมคณภาพมากขน 3) ผลการประเมนการใชรปแบบ พบวา ผลการใชรปแบบ ทงโดยรวมและองคประกอบหลก 2 องคประกอบ มผลการประเมนอยในระดบคณภาพดมาก ผลการประเมนความเปนไปได ความเหมาะสมและความมประโยชนของรปแบบโดยรวมและรายดานทกดานอยในระดบมากทสด ส าหรบปญหา อปสรรคและขอเสนอแนะในการน ารปแบบไปใช พบวา มปญหาคอครไมสามารถจดท าแผนการจดการเรยนรไดครอบคลมสาระการเรยนรทรบผดชอบการทมเทพฒนางานวชาการอยางเดยวไมท าใหโรงเรยนประสบผลส าเรจอยางสมบรณได ครไมสามารถพฒนาเครองมอวดและประเมนผลใหไดมาตรฐานครบทกสาระการเรยนรได และมการเสนอแนะในการแกปญหา คอ โรงเรยนควรจดหาแผนการจดการเรยนรส าเรจรปทมคณภาพดใหคร ควรน ากระบวนการบรหารงานวชาการส าหรบโรงเรยนขนาดเลกไปประยกตใชทงระบบ ควรสงเสรมใหครพฒนาเครองมอวดและประเมนผลใหไดมาตรฐาน๑๐๓

ศรวรรณ เกยรตสรนนท ไดศกษาการพฒนารปแบบการมสวนรวมในการจดการศกษาขององคกรเอกชน จงหวดศรสะเกษ มวตถประสงคเพอพฒนารปแบบการมสวนรวมในการจดการศกษาขององคกรเอกชนจงหวดศรสะเกษ ผลการวจยไดรปแบบการมสวนรวมในการจดการศกษาขององคกรเอกชนจงหวดศรสะเกษ ทมความสมบรณ ถกตองเหมาะสม ปฏบตได และสถานศกษาไดรบประโยชน ซงประกอบดวยคณะอนกรรมการจากองคกรเอกชนเขารวมบรหารจดการใน ๖ ฝาย คอ วชาการ งบประมาณ บรหารงานบคคล บรหารงานทวไป ระดมเงนทนเพอพฒนาสถานศกษา และประเมน

๑๐๓คมภร สดแท. “การพฒนารปแบบการบรหารงานวชาการส าหรบโรงเรยนขนาดเลก”. วทยานพนธ

ครศาสตรดษฎบณฑต. (บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยราชภฏมหาสารคาม, ๒๕๕๓), หนา ๑๗๗-๑๗๘.

๖๘

ประสทธภาพและประสทธผลการจดการของสถานศกษา โดยมการรวมกนก าหนดหนาทของแตละฝาย ไวดวย๑๐๔

เกสณ ชวปรชา ไดศกษาการพฒนารปแบบการบรหารแบบมสวนรวมส าหรบโรงเรยนดประจ าต าบล ผลการวจยพบวา ๑) สภาพปจจบนของการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนดประจ าต าบล ในภาพรวม ใชรปแบบโดยผบรหารโรงเรยนเปนหลก อยในระดบปานกลาง เมอพจารณาเปนรายดาน การวางแผน อยในระดบมาก การน าแผนไปสการปฏบตอยในระดบมาก สวนการประเมนผลอย ในระดบปานกลาง และสภาพทพงประสงคของการบรหารแบบมสวนรวมในโรงเรยนดประจ าต าบล ในภาพรวม ใชรปแบบโดยผบรหารโรงเรยนเปนหลก อยในระดบมาก เมอพจารณาเปนรายดาน การวางแผน อยในระดบมากทสด การน าแผนไปสการปฏบต อยในระดบมาก สวนการประเมนผลโดยครเปนหลก อยในระดบมาก ความตองการจ าเปนในการบรหารแบบมสวนรวมโดยครและชมชนเปนหลกเรยงล าดบ ดงน การประเมนผล การน าแผนไปสการปฏบต และการวางแผน ๒) รปแบบการบรหารแบบมสวนรวมส าหรบโรงเรยนดประจ าต าบล ควรใชรปแบบการบรหารแบบมสวนรวมส าหรบโรงเรยนดประจ าโดยครและชมชนเปนหลก โดยมหลกการแนวคดและวตถประสงคของรปแบบ และองคประกอบของการบรหาร ประกอบดวย การวางแผนการน าแผนไปสการปฏบตและการประเมนผลโดยครและชมชนเปนหลก๑๐๕

รว จนทะนาม ไดท าการวจยเรอง รปแบบการบรหารงานวชาการแบบมสวนรวมทมประสทธผลในโรงเรยนขนาดกลาง ผลการวจยพบวา

๑. ผลการสรางรปแบบการบรหารงานวชาการแบบมสวนรวมทมประสทธผลในโรงเรยน ขนาดกลาง และยนยนเบองตน พบวา รปแบบมแนวทางการน าเสนอ ๖ ขนตอน ไดแก หลกการจดมงหมาย กลไกการด าเนนการ การด าเนนการ การประเมนผล และเงอนไขความส าเรจ ซงเปนรางรปแบบทประกอบดวย ๔ องคประกอบหลก ๒๑ องคประกอบยอย ๑๒๔ แนวด าเนนการ ดงน ๑) ดานการวางแผนเกยวกบงานวชาการ ม ๓ องคประกอบยอย คอ (๑) การพฒนาหลกสตรสถานศกษา (๒) การพฒนาสาระทองถน (๓) การวางแผนดานวชาการ ๒) ดานการจดการเรยนการสอน ม ๔ องคประกอบยอย คอ (๑) การเรยนการสอนและการพฒนากระบวนการเรยนร (๒) การคดเลอกหนงสอแบบเรยนเพอใชในสถานศกษา (๓) การพฒนาสอนวตกรรมและเทคโนโลยเพอการศกษา

๑๐๔ศรวรรณ เกยรตสรนนท.. “การพฒนารปแบบการมสวนรวมในการจดการศกษาขององคกรเอกชนจงหวดศร”สะเกษ.. วทยานพนธศกษาศาสตรตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยวงษชวลตกล, ๒๕๕๔), หนา ๗๘.

๑๐๕เกสณ ชวปรชา. “การพฒนารปแบบการบรหารแบบมสวนรวมส าหรบโรงเรยนดประจ าต าบล”. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๕๔), หนา ๙๙.

๖๙

(๔) การสงเสรมใหมแหลงเรยนร ๓) ดานการบรหารการเรยนการสอน ม ๑๑ องคประกอบยอย คอ (๑) การบรหารการจดการเรยนการสอนและการด า เนนการเทยบโอน (๒) การนเทศการศกษา (๓) การวจยเพอพฒนาคณภาพการศกษาในสถานศกษา (๔) การแนะแนวการศกษา (๕) การจดระเบยบและแนวปฏบตเกยวกบงานวชาการของสถานศกษา (๖) การพฒนาระบบประกนคณภาพภายในและมาตรฐานการศกษา (๗) การประสานความรวมมอในการพฒนาวชาการกบสถานศกษาและองคกรอน (๘) การสงเสรมสนบสนนงานวชาการแกบคคล ครอบครว ชมชน องคกร หนวยงานสถานประกอบการและสถาบนอนทจดการศกษา (๙) การระบเปาหมายและผลสมฤทธทางการเรยน (๑๐) การจดท าแผนกลยทธ (๑๑) การปฏบตตามแผนกลยทธ และ ๔) ดานการวดและประเมนผลม ๓ องคประกอบยอย คอ (๑) การสงเสรม ควบคม ก ากบ ตดตามนเทศ (๒) การตรวจสอบและประเมนผล (๓) การสะทอนผลรายงานผลการด าเนนงานและการน าผลการประเมนไปใช

๒. ผลการประเมนรปแบบในภาพรวมของรปแบบการบรหารงานวชาการแบบมสวนรวมทมประสทธผลในโรงเรยนขนาดกลาง มความเหมาะสม ความเปนไปได และความเปนประโยชน อยในระดบมากทสดทกดาน๑๐๖

สมาน อศวภม ไดท าการวจยเรอง การพฒนารปแบบการบรหารการประถมศกษาระดบจงหวด ผลการวจยพบวา รปแบบการบรหารการประถมศกษาระดบจงหวด มองคประกอบ ๒ สวน คอ ๑) องคประกอบของรปแบบทสรางขน หมายถง สวนประกอบทเปนตวรปแบบทสรางขนนนมอะไรบาง ท างานอยางไร มความสมพนธและท างานรวมกบองคประกอบอนอยางไร และ ๒) องคประกอบของเอกสารรปแบบ หมายถง องคประกอบทเปนสาระหลกในการน าเสนอรปแบบทสรางขนวาควรจะน าเสนอเรองใดบาง และไดวเคราะหรปแบบการบรหารสถานศกษาตนแบบ ไดก าหนดกรอบในการวเคราะหรปแบบออกเปน ๕ องคประกอบ คอ ๑) บรบทของรปแบบ ๒) วตถประสงคของรปแบบ 3) ระบบและกลไกของรปแบบ 4) วธด าเนนงานของรปแบบ 5) แนวทางการประเมนผลรปแบบ และ 6) เงอนไขของรปแบบ๑๐๗

ปรชาต ชมชน ไดท าการวจยเรอง รปแบบการบรหารงานวชาการแบบมสวนรวมของชมชนทมประสทธผลในสถานศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา พบวา

๑๐๖รว จนทะนาม. “รปแบบการบรหารงานวชาการแบบมสวนรวมทมประสทธผลในโรงเรยนขนาดกลาง”.

วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต สาขาวชาการบรหารการศกษา. (บณฑตวทยาลย มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน, ๒๕๕๗), หนา ๒๙๖.

๑๐๗สมาน อศวภม. “การใชวจยพฒนารปแบบในวทยานพนธระดบปรญญาเอก,” วารสารมหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน. ๒ (กรกฎาคม – ธนวาคม ๒๕๕๐): ๘๓-๘๔.

๗๐

๑. แนวคดเรองการมสวนรวมของประชาชนหรอชมชนของประเทศไทยเรมตนมาเปนระยะเวลาคอนขางนาน แบบคอยเปนคอยไป แตยงพบปญหาดานการกระจายอ านาจในการจดการศกษาทมการบรหารแบบศนยกลางอ านาจอยทสวนกลาง สถานศกษาขาดความเปนอสระในการตดสนใจ กฎระเบยบและขนตอนตามระบบราชการ เปนเหตใหการด าเนนงานลาชา ไมทนตอการเปลยนแปลงของสงคม และการจดการศกษายงขาดมาตรฐานคณภาพทจะตอบสนองความตองการของทองถน และประเทศชาตได ในสวนของประชาชนแนวคดเรองการมสวนรวมระหวางโรงเรยนและชมชน ยงไมแพรหลายไปถงประชาชน ประชาชนมกจะคดเสมอวา การจดการศกษาเปนเรองของโรงเรยน ไมควรเขาไปเกยวของถาประชนชนจะมสวนเกยวของกบโรงเรยนบางกเปนเรองของการชวยเหลอสนบสนน และการอ านวยความสะดวก การมสวนรวมในการบรหารจดการนนมนอย๑๐๘

๒. รปแบบการบรหารงานวชาการแบบมสวนรวมของชมชนทมประสทธผลในสถานศกษา มองคประกอบหลกของรปแบบ ๒ ขนตอน ไดแก หลกการ จดมงหมาย กลไกการด าเนนการ การด าเนนการ การประเมนผล และเงอนไขความส าเรจ ซงเปนรางรปแบบทประกอบดวยองคประกอบดานการบรหารงานวชาการ ๗ องคประกอบหลก ๖๓ องคประกอบยอย และดานผมสวนรวม ๘ องคประกอบหลก ๕๗ องคประกอบยอย โดยน าองคประกอบผทมสวนเขารวมแบบบรณาการในการบรหารงานวชาการใหเกดประสทธผลในสถานศกษา และผลการน าเสนอผลการใชรปแบบการบรหารงานวชาการแบบมสวนรวมของชมชนทมประสทธผลในสถานศกษา เปนผลการประเมนรปแบบการบรหารงานวชาการแบบมสวนรวมของชมชนทมประสทธผลจากการสนทนากลม (Focus Group) ของผทรงคณวฒ พบวา หลกการ จดมงหมาย กลไกการด าเนนการของสถานศกษา การด าเนนการ การประเมนผล และเงอนไขความส าเรจ มความเหมาะสม ความเปนไปได และความเปนประโยชน และผลการประเมนรปแบบตามแบบประเมนมาตราสวนประมาณคา ๕ ระดบ พบวา มความเหมาะสม ความเปนไปได และความเปนประโยชนโดยภาพรวมอยในระดบมากทสดทกประเดน และเมอพจารณารายดาน พบวา ความเหมาะสม ความเปนไปไดในดานเงอนไขความส าเรจอยในระดบมากทสด และ ความเปนประโยชนในดานกลไกการด าเนนการอยในระดบมากทสด๑๐๙

๑๐๘ปรชาต ชมชน. “รปแบบการบรหารงานวชาการแบบมสวนรวมของชมชนทมประสทธผลใน

สถานศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา”. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต. (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน, ๒๕๕๕), หนา ๑๘.

๑๐๙ปรชาต ชมชน. “รปแบบการบรหารงานวชาการแบบมสวนรวมของชมชนทมประสทธผลในสถานศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา”. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต. (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน, ๒๕๕๕), หนา ๒๘๘.

๗๑

สรศกด หลาบมาลา และรสสคนธ มกรมณ ไดท าการวจยเรอง “รปแบบนวตกรรมทสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรมของตางประเทศ” สรปผลการศกษาพบวา

๑. รปแบบนวตกรรมทสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรมของ ๑๐ ประเทศ ไดแก ๑) ญปน ประกอบดวย การสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรมในสมยตางๆ

การสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรมในระดบรฐบาล การสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรมในระดบโรงเรยน และการประยกตใชรปแบบการเรยนรจรยศกษาของญปนในประเทศอน

๒) สงคโปร ประกอบดวย การสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรมระดบรฐบาล และโครงการสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรม

๓) เกาหล ประกอบดวย การสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรมในสมยตางๆ การสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรมในระดบโรงเรยน การฝกหดครและการพฒนาครจรยศกษา และขอเสนอแนะเพอพฒนาการเรยนรคณธรรมจรยธรรม

๔) ออสเตรเลย ประกอบดวย หลกปฏบตดานจรยธรรมส าหรบคร วธสอนคานยมในมตดานหลกสตร และการสงเสรมการเรยนรสนตศกษา

๕) นวซแลนด ประกอบดวย การสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรมในยคตางๆ โครงการเกยวกบคานยมศกษา โครงการสงเสรมการเรยนรคานยมพนฐาน หลกสตรคานยมศกษา การใชหลกสตรคานยมศกษาในโรงเรยน วธสอนคานยมพนฐาน และขอสงเกตเกยวกบการสงเสรมการเรยนร คณธรรมจรยธรรม

๖) องกฤษ ประกอบดวย การสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรมระดบการศกษาขนพนฐาน การสอนศาสนศกษาและจรยศกษาเปนวชาบงคบในสกอตแลนด โครงการ Electronic Media and Religion : ELMAR และ โครงการ Religious Education Exchange Service : RE-XS

๗) เดนมารก ประกอบดวย การสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรมระดบชาต การสอนศาสนศกษาเปนวชาบงคบ และมมมองเกยวกบการสอนคานยมศกษาใหเยาวชน

๘) สวตเซอรแลนด ประกอบดวย การสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรมในโรงเรยน การเรยนรคานยมจากบทเรยนทางอนเตอรเนตส าหรบเยาวชน การพฒนาการสอนหนาทพลเมองศกษา ในโรงเรยน และโครงการฝกหดการเปนพลเมอง

๙) สวเดน ประกอบดวย การสอนศาสนาในโรงเรยนชวงศตวรรษท ๑๙ การเคลอนไหวเพอสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรมในชวงศตวรรษท ๒๐ การสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรมแบบประชาธปไตยโดยใชหลกวทยาศาสตร การสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรมแบบเนนเดกเปนศนยกลาง การใชเกมคอมพวเตอรสอนจรยศกษา

๗๒

๑๐) ฟนแลนด ประกอบดวย การเรยนรคณธรรมจรยธรรมในครอบครว การเรยนรคณธรรม จรยธรรมในระดบการศกษาปฐมวย การเรยนรคณธรรมจรยธรรมในการศกษาขนพนฐาน การเรยนรวชาศาสนาในระดบหลงการศกษาขนพนฐาน การเรยนรวชาปรชญาชวต การปลกฝงคณธรรมจรยธรรม ผานทางหนงสอส าหรบเดก

๒. ขอเสนอแนะรปแบบนวตกรรมทสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรมส าหรบประเทศไทย ไดแก

๑) วจยและพฒนารปแบบการเรยนรคณธรรมจรยธรรม โดยเฉพาะการปฏบตทไดผลจรง ดงตวอยางการวจยการสอนคานยมศกษาแบบสอดแทรกโดยตรงของนวซแลนด เปนตน ศกษารปแบบการพฒนาการเรยนรคณธรรมจรยธรรมของตางประเทศแบบครอบคลมในเชงลก เพอพจารณาน ามาประยกตใชในประเทศไทย โดยเนนการปฏบตมากกวาทฤษฎ

๒) จดการฝกอบรมดานคณธรรมจรยธรรมตามล าดบตงแตปฐมวย ประถมศกษา มธยมศกษาและอดมศกษาอยางสอดคลองกบพฒนาการของเดกโดยรฐเปนผก าหนดกรอบการ ด าเนนงานและจดท าคมอส าหรบเปนแนวปฏบต

๓) สงเสรมกจกรรมและนทรรศการทเกยวของกบคณธรรมจรยธรรม โดยไมใชการบงคบ แตเปนการจงใจการพฒนาการเรยนรคณธรรมจรยธรรมไมเนนทฤษฎหรอหลกการ แตเนนการปฏบตและการปองกน

๔) สรางความเปนหนสวนระหวางครอบครวและโรงเรยนในการอบรม สงสอน และพฒนาคณธรรมจรยธรรมใหกบนกเรยน การพฒนาการเรยนรคณธรรมจรยธรรมตองด าเนนงานประสานกนทง ๓ ดานคอ บาน สถานศกษา และสงแวดลอม โดยบานใหความรความเขาใจและเปนแบบอยางแกเดก สถานศกษาใหความรความเขาใจจากคร จากเพอน ตลอดจนสรางสภาพแวดลอมในสถานศกษาทงทเปนรปธรรมและนามธรรมใหเออตอการพฒนาคณธรรมจรยธรรมและดานสงแวดลอมในสงคม ควรมผน าประเทศและผน าชมชนเปนแบบอยาง มการปฏบตพฤตกรรมทดและยกยองผมคณธรรมจรยธรรมใหเปนทประจกษ

๕) สถานศกษาจดกจกรรมสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรมพฒนาบคลกภาพ และจตส านกของนกเรยนเปนประจ าโดยเฉพาะอยางยงโรงเรยนประจ า

๖) กจกรรมส าหรบนกเรยนทควรปฏบต ไดแก น านกเรยนไปศกษาดงานการปฏบตกจกรรมทมลกษณะเดยวกบคณธรรมจรยธรรมของสงคมและวฒนธรรมทแตกตางไปจากของตนและปฏบตกจกรรมดานคณธรรมจรยธรรมโดยตวนกเรยนเองดวย ใหนกเรยนมโอกาสบ าเพญกจกรรมคณธรรมจรยธรรมและบรการสงคมมากขน โดยเฉพาะการชวยเหลอและเขาใจสภาพชวตของคนยากจน

๗๓

คนดอยโอกาส และผทอยในถนทรกนดาร ใหนกเรยนทท าผดระเบยบวนยของโรงเรยนท าการไถถอนความผด โดยการประกอบกจกรรมดานคณธรรมจรยธรรมแกสงคม ท าบนทกกจกรรมคณธรรมจรยธรรมของตนเอง พรอมบอกสาเหตของการกระท าและผลทตามมา โดยครตรวจตดตามทกๆ เดอน๑๑๐

งานวจยน มประเดนส าคญทน ามาพจารณาและเปนประโยชนตอการศกษา คอ การน าเสนอการสรางความเปนหนสวนระหวางครอบครวและโรงเรยนในการอบรม สงสอน และพฒนาคณธรรมจรยธรรมใหกบนกเรยน ซงการพฒนาการเรยนรคณธรรมจรยธรรมตองด าเนนงานประสานกนทง ๓ ดานคอ บาน สถานศกษา และสงแวดลอม โดยบานใหความรความเขาใจและเปนแบบอยางแกเดก สถานศกษาใหความรความเขาใจจากคร จากเพอน ตลอดจนสรางสภาพแวดลอมในสถานศกษาทงทเปนรปธรรมและนามธรรมใหเออตอการพฒนาคณธรรมจรยธรรมและดานสงแวดลอมในสงคม และกจกรรมส าหรบนกเรยนทควรปฏบต

สนท สายธน และคณะ ไดท าการวจยเรอง “การพฒนารปแบบกระบวนการจดการเรยนรดานจรยธรรมศกษาแกนกเรยนระดบมธยมศกษาตามโครงการโรงเรยนวถพทธ สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาสรนทร เขต ๒” สรปผลการวจยพบวา รปแบบการจดกระบวนการเรยนรดานจรยธรรมศกษา ของโรงเรยนมธยมศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาสรนทร เขต ๒ มการด าเนนงานใน ๒ ลกษณะ ไดแก

๑. การด าเนนงานตามหลกสตรสถานศกษา โดยไดด าเนนการดงน ๑) จดท าหลกสตรสถานศกษา หนวยการเรยนร และแผนการจดการเรยนร โดยการบรณาการหลกธรรมดาน ความร (K) คณธรรม จรยธรรม (A) และการฝกปฏบตหลกธรรม (P) ในการจดการเรยนการสอน ๒) จดเตรยมกจกรรมทเหมาะสมกบนกเรยน โดยวธการเรยนรทหลากหลายเพอ “สงเสรมการกน อย ด ฟงเปน” ๓) จดสภาพแวดลอมของสถานศกษาใหเหมาะสม ๔) จดบรรยากาศปฏสมพนธใน สถานศกษาใหเหมาะสม ๕) ใชแนวทางการพฒนาผเรยนตามหลกไตรสกขา ๖) ใชแนวทางการ สนบสนน ดแลนกเรยนทเหมาะสม ๗) มการปรบปรงกจกรรมและพฒนาอยางตอเนอง ๘) มการประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน

๑๑๐สรศกด หลาบมาลา, รศ.ดร. และ รสสคนธ มกรมณ, ผศ.ดร., “รปแบบนวตกรรมทสงเสรมการเรยนร

คณธรรมจรยธรรมของตางประเทศ”, รายงานการวจย, (ศนยสงเสรมคณธรรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม) : ส านกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน), ๒๕๔๙), บทสรปส าหรบผบรหาร.

๗๔

๒. การด าเนนการเสรมหลกสตรสถานศกษา โดยไดด าเนนการดงน ๑) จดกจกรรมเสรมเนอหาตามหลกสตร ๒) กจกรรมประจ าวน/ประจ าสปดาหอยางตอเนอง ๓) จดกจกรรมเนองในวนส าคญทางพระพทธศาสนา และ ๔) การด าเนนกจกรรมอนๆ ทเหมาะสม๑๑๑

งานวจยน มประเดนส าคญทน ามาพจารณาและเปนประโยชนตอการศกษา คอ การน าเสนอรปแบบกระบวนการจดการเรยนรดานจรยธรรม โดยการจดท าหลกสตรสถานศกษา หนวยการเรยนร และแผนการจดการเรยนร โดยการบรณาการหลกธรรมดานความร (K) คณธรรมจรยธรรม (A) และการฝกปฏบตหลกธรรม (P) ในการจดการเรยนการสอน รวมถงการจดเตรยมกจกรรมทเหมาะสมกบนกเรยน โดยวธการเรยนรทหลากหลายเพอ “สงเสรมการกน อย ด ฟงเปน” เชน จดกจกรรมเสรมเนอหาตามหลกสตร กจกรรมประจ าวน/ประจ าสปดาหอยางตอเนอง และจดกจกรรมเนองในวนส าคญทางพระพทธศาสนา

จมพล พลภทรชวน และคณะ ไดท าการวจยเรอง “การวจยและพฒนากระบวนการสรางความด มคณธรรม” สรปผลการวจยพบวา กระบวนการสงเสรมความด มคณธรรมใหกบคน ครอบครว และชมชน ไดแก

๑. ระดบบคคล การพฒนาตนเองตามแนวไตรสกขา คอศล สมาธ และปญญา ตวเราเปนตวอยางทด พอแมท าตนเปนตนแบบทด ใหการอบรมเลยงดทถกตอง สรางครอบครวใหอบอนเขมแขง เออเฟอตอกน การอบรมเดกและเยาวชนใหเปนคนด พฒนาเมอเตบใหญ ปลกฝงใหเดกรจกเขาวด ฟงธรรม ท าบญเพอใหเดกซมซบความดงาม ครเปนแบบอยางและสอนคณธรรม จรยธรรม ผน าและ อบต. รวมมอสงเสรมและพฒนาคนด ครอบครวด ผน าระดบสงสงเสรมคณธรรม เชนการยกยอง เชดชเกยรตคนดมคณธรรม การสงเสรมใหคนด มคณธรรมเปนตนแบบของชมชน สงคม

๒. ระดบครอบครว พอแมเปนแบบอยางด ท าใหครอบครวอบอน เขาใจกน เขาใจถงความแตกตาง รจกปรบตวเขาหากน มความอดทนในการเลยงลกใหเปนคนด สงเสรมลกทงดานการศกษาและการเปนคนด มกจกรรมทสมาชกทงครอบครวท ารวมกน เขารวมประเพณทองถน สงคมมการประกาศ ยกยองครอบครวทปฏบตตนไดเหมาะสม เชน แมดเดน พอดเดน ลกกตญ

๓. ระดบชมชน ผน าชนชนทกระดบเปนแบบอยางทด สรางความรวมมอในการสรางคนด สงคมด จากบาน วด โรงเรยน และองคการบรหารสวนต าบล ยกยองคนดใหเปนแบบอยางของชมชน

๑๑๑สนท สายธน และคณะ, “การพฒนารปแบบกระบวนการจดการเรยนรดานจรยธรรมศกษาแกนกเรยนระดบมธยม ศกษาตามโครงการโรงเรยนวถพทธ สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาสรนทร เขต ๒”, รายงานการวจย, (ศนยสงเสรมคณธรรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม) : ส านกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน), ๒๕๔๙), บทสรปส าหรบผบรหาร.

๗๕

สรางศกยภาพและความเขมแขงของชมชน โดยการสรางบคลากร และสรางองคกรตาง ๆ ใหมศกยภาพ สรางครอบครวทดและสรางอาชพทมนคงในชมชน ยดหลกเศรษฐกจพอเพยง สรางการมสวนรวมของชมชน น าเทคโนโลยทเหมาะสมเขามาใช ดแลสงแวดลอมภายในชมชน รฐบาลและสวนราชการรวมมอและหาแนวทางการสงเสรมและพฒนาชมชนอยางจรงจง สอสารมวลชนเพมบทบาทในการสงเสรม เชดช ยกยองการท าความดใหเพมมากขน ปรบรปแบบและสาระการน าเสนอขาวสารขอมล ใหเปนขอมลดานดหรอดานบวกใหมากขน ผเกยวของทกฝายสงเสรมการสรางคนด/ชมชนด/สงคมใหเพมมากขน๑๑๒

ดจเดอน พนธมนาวน ไดท าการวจยเรอง “การสงเคราะหงานวจยเกยวกบคณธรรมจรยธรรมในประเทศไทยและตางประเทศ” สรปผลการวจยพบวา

๑. ควรใหการสนบสนนโครงการพฒนาเยาวชนตางๆ ทมอยเดมแลว และทจะมใหมทงทางดานศาสนา เชน โครงการโรงเรยนวถพทธ โครงการคายพทธบตร เปนตน ทางดานการท างาน เชน โครงการการเรยนรตามรอยพระยคลบาท เปนตน ทางดานสาธารณสข เชน โครงการกาวยางอยางเขาใจ เปนตน และโดยเฉพาะดานคณธรรมจรยธรรมทจดรวมกบโรงเรยน หนวยงาน หรอเปนกจกรรมพเศษ โดยใหมการปรบปรงโครงการพฒนาเหลานนใหมประสทธภาพมากยงขนตามผลการวจยทางจตพฤตกรรมศาสตรในชวงหลงๆ น โดยการเพมเตมการฝกอบรมพฒนาในดานทจะท าใหโครงการนนเกดผลดยงขนในผรบการพฒนาประเภททเปนเปาหมายส าคญ โดยใหมการวจยประเมนผลและหาสาเหตสมทบตางๆ เพอด าเนนการดงกลาวโดยผเชยวชาญและใหมการฝกอบรมผท าหนาทพฒนาในโครงการเหลานอยางตอเนอง

๒. ควรใหมการปฏรปสถาบนการศกษาทกระดบจนถงขนอดมศกษา โดยใหมการเนนจรยธรรมในการเรยนการสอน จรยธรรมในการวจย และจรยธรรมในการจดโครงการพฒนาสงคม ตางๆ ใหมากยงขน นอกจากนนจะตองมสงเสรมเยาวชนและผปฏบตงานใหมปรชญาและแนวทางปฏบตทเนนกระบวนการด าเนนงาน (process) อยางมจรยธรรมมากกวาการเนนทผลผลต (product) ปลายทาง เชน ในการประเมนผลงานของนกเรยน นสตนกศกษา ครอาจารย และผปฏบตงานในหนวยงานราชการและเอกชน ตลอดจนการจดล าดบมหาวทยาลยทเนนจรยธรรมมากกวาจ านวนชนงาน เพอใหเกดนสย

๑๑๒จมพล พลภทรชวน, ผศ.ดร. และคณะ, “การวจยและพฒนากระบวนการสรางความด มคณธรรม”,

รายงานการวจย, (ศนยสงเสรมคณธรรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม) : ส านกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน), ๒๕๔๙), บทสรปส าหรบผบรหาร.

๗๖

ดานจรยธรรมในการด าเนนงาน และในชวตของผทเกยวของใหมากขน และไมเปนการสนบสนน ผมผลผลต แตไรจรยธรรม๑๑๓

ดลใจ ถาวรวงศ ตนเจรญ ไดท าการวจยเรอง “กระบวนการขดเกลาคณธรรมจรยธรรมของเยาวชนตนแบบจงหวดฉะเชงเทรา” ผลการวจยพบวา ๑) สถาบนครอบครว สถาบนการศกษา สถาบนศาสนา ชมชนและสอมวลชน มลกษณะรวมของกระบวนการขดเกลาทางสงคม คอ การมปฏสมพนธเชงบวกอยางมเหตผล ๒) สถาบนครอบครวมบทบาทส าคญทสดในกระบวนการขดเกลาทางสงคม ทงทางตรงและทางออม ๓) เยาวชนตนแบบตองมการเรยนรดวยตนเอง คอ การเหนคณคาของความดงามและการมบคคลเปนหลกยดทางจตใจ ๔) สถาบนครอบครว สถาบนการศกษา สถาบนศาสนา ชมชนและสอมวลชน สงผลตอการพฒนาคณธรรมจรยธรรม โดยเรยงล าดบจากมากไปนอย ๓ ล าดบแรก ไดแก ความขยน ความประหยด และความมน าใจ๑๑๔

งานวจยน มประเดนส าคญทน ามาพจารณาและเปนประโยชนตอการศกษา คอ การน าเสนอกระบวนการขดเกลาคณธรรมจรยธรรมของเยาวชน โดยการมสวนรวมของสถาบนครอบครว สถาบนการศกษา สถาบนศาสนา ชมชนและสอมวลชน ซงสถาบนครอบครวมบทบาทส าคญทสดในกระบวนการขดเกลาทางสงคมทงทางตรงและทางออม

วรชย อนนตเธยร ไดศกษาวจยเรอง “กลยทธการพฒนาจรยธรรมส าหรบเยาวชนไทย” ผลการวจยพบวา

๑. ประเดนปญหาของเยาวชน คอ ปญหาทางรางกายของเยาวชน ปญหาดานอารมณและจตใจ ปญหาครอบครบ ปญหาเพอนและบคลลใกลชด ปญหาเรองแรงบนดาลใจและเปาหมายในชวต ปญหาสงคมและสงแวดลอม ปญหาประวตการกระท าผด ปญหาภมหลงและโอกาสของการศกษา ปญหาดานพฤตกรรมการเบยงเบน และปญหาดานระบบการศกษาของชาต

๒. ปจจยทสงผลกระทบตอการกระท าความผดของเยาวชนมปจจย ๔ ดาน คอ ปจจยดานสงคม เชน สภาพสงคม เพอนของเยาวชน ชมชนทอยอาศย การเขาถงสงทผดกฎหมายและอบายมขไดงาย ฯลฯ ปจจยดานเศรษฐกจ เชน ความตองการเกนปจจย ๔ คาครองชพสง การขาดโอกาสใน

๑๑๓ดจเดอน พนธมนาวน, ผศ.ดร., “การสงเคราะหงานวจยเกยวกบคณธรรมจรยธรรมในประเทศไทยและ

ตางประเทศ”, รายงานการวจย, (ศนยสงเสรมคณธรรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม) : ส านกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน), ๒๕๕๐), บทสรปส าหรบผบรหาร.

๑๑๔ดลใจ ถาวรวงศ ตนเจรญ, “กระบวนการขดเกลาคณธรรมจรยธรรมของเยาวชนตนแบบจงหวดฉะเชงเทรา”, วทยานพนธปรญญาปรชญาดษฎบณฑต (การศกษาและการพฒนาสงคม), (คณะศกษาศาสตร : มหาวทยาลยบรพา, ๒๕๕๓).

๗๗

การท างาน เปนตน ปจจยดานครอบครว เชน ลกษณะการเลยงลก ลกษณะครอบครว ลกษณะพอแม เปนตน และปจจยดานตวเยาวชนเอง เชน ลกษณะของพนธกรรม วฒภาวะทยงไมพฒนา ปญหาการเจบปวยของเยาวชน เปนตน โดยปจจยทง ๔ ดานนสงผลตอเยาวชนแตกตางกนไป

๓. วธการน าหลกธรรมมาใชกบเยาวชนท าไดใน ๒ มต คอ การประยกตวธการสอนหลกธรรม เชน การเปดใจเยาวชน กจกรรมนอกหลกสตร การเขาคายตางๆ เปนตน และการขดเกลาจตใจ เชน การท าใหเยาวชนมโอกาสเขาใกลพระศาสนา การสรางส านกทดใหกบเยาวชน เปนตน

๔. กลยทธการพฒนาจรยธรรมของเยาวชนโดยใชหลกธรรมทเหมาะสมส าหรบเยาวชน ไดแก หลกเบญจศล อรยสจ ๔ มรรค พรหมวหาร ๔ เปนตน ผวจยไดคนพบแผนกลยทธในการพฒนาเยาวชน ๔ แผน คอ ๑) แผนกลยทธดานการอยรวมกบเพอนๆ และบคคลอนในสงคมไดอยางสงบสข ๒) แผนกลยทธดานการสรางเสรมจตส านกดานจรยธรรมของเยาวชนและคานยมทถกตอง ๓) แผนกลยทธดานการปฏบตตนใหอยในศลธรรมและกฎกตกาของสงคม และ ๔) แผนกลยทธดานการสงสอนใหมแนวคดในการด าเนนชวตทด๑๑๕

เอนก คงขนทด ไดศกษาวจยเรอง “การศกษาปญหาจรยธรรมของนกเรยนระดบมธยมศกษาสายสามญและสายอาชพ ตามแนวความคดของทานพทธทาสในจงหวดสราษฎรธาน” ผลการวจยพบวา

๑. ในการวางแผนงาน/โครงการเพอพฒนาจรยธรรมของนกเรยนระดบมธยมศกษา มงเนนการพฒนาจรยธรรม ดานเปนลกทดของพอแม ดานเปนศษยทดของครอาจารย ดานเปนเพอนทดของเพอน โดยเฉพาะอยางยงดานเปนพลเมองทดของประเทศชาต และดานเปนศาสนกชนทดของศาสนา โดยมงเนนกลมเปาหมายหลก คอ นกเรยนระดบมธยมศกษาตอนปลายสายสามญและสายอาชพ

๒. ในการเรยนการสอน ครผสอนพงใหความส าคญดานเปนลกทดของพอแม ดานเปนศษยทดของครอาจารยและดานเปนเพอนทดของเพอน โดยก าชบหรอปลกฝงใหนกเรยนเหนคณคาของพอแมครอาจารยและเพอน เพอยกระดบจรยธรรมของนกเรยนใหสงขน

๓. ในการวจย ดานคณธรรมและจรยธรรมทเก ยวกบแนวความคดของทานพทธทาส ควรท าวจยเพอศกษาการสรางชดการอบรมคณธรรมจรยธรรมเกยวกบแนวความคดของทานพทธทาส

๑๑๕วรชย อนนตเธยร, “กลยทธการพฒนาจรยธรรมส าหรบเยาวชนไทย”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎ

บณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗).

๗๘

ใชเปนองคความรเพอเผยแพรค าสอนของทานพทธทาสดานคณธรรมและจรยธรรมทเปนมาตรฐานเดยวกนตอไป๑๑๖

สทธวรรณ ตนตรจนาวงศ และคณะ ไดท าการวจยเรอง “รปแบบการสงเสรมคณธรรมแหงชาต” สรปผลการวจยพบวา

๑. ผลการศกษาปญหาและบทเรยนในการสงเสรมและปลกฝงคณธรรม ดงน บทเรยนในการสงเสรมและปลกฝงคณธรรมในอดต พบวา บทเรยนในการสงเสรมและปลกฝงคณธรรมของภาครฐ ประกอบดวยโครงการทภาครฐน าปรชญาเศรษฐกจพอเพยงมาสการปฏบต การจดบรรพชาอปสมบทพระภกษสามเณรภาคฤดรอน โครงการอบรมฝกปฏบตธรรมของขาราชการ โครงการวถพทธ การน าเยาวชนไปเรยนรปฏบตธรรมทวด การจดตงศนยสายใยชมชน โครงการเขาคายคณธรรมโดยใชพระวทยากรของกรมการศาสนา สวนการสงเสรมและปลกฝงคณธรรมของภาคเอกชน ไดแก โครงการตาวเศษ โครงการอบรม ฝกปฏบตธรรมของพนกงาน โครงการทน าศลปนเขามามสวนรวมสอนคนในชมชน

๒. ผลการวเคราะหเพอหาแนวทางในการสงเสรมและปลกฝงคณธรรม พบวา วธการทควรน ามาใชในการสงเสรมคณธรรมใหกบสงคม มดงน

๑) การเปนแบบอยางทดของบคคล ไดแก พอ แม ผปกครอง ผน าประเทศ นกการเมอง ผน าทกองคกร ทงภาครฐและเอกชน ผน าชมชน ผน า องคกรศาสนา ศลปน ดารา นกรอง นกแสดง ฯลฯ ตองประพฤตปฏบตเปนตวอยางทดของชมชนและสงคมไทย

๒) การใหการศกษาอบรมการสงเสรมคณธรรมทกระดบในสถาบนการศกษาตงแตการศกษาขนพนฐานจนถงระดบอดมศกษา มการจดกจกรรมทหลากหลาย กจกรรมทเนนการปฏบต หรอการมสวนรวมการสงเสรมคณธรรม กจกรรมเกยวกบการปฏบตธรรม และกจกรรมใหนกเรยนนกศกษามสวนรวมในการพฒนาคณธรรมเสรมสรางสตปญญา จดท าเปนหลกสตรหรอบรณาการเขาไปในการเรยนการสอนของสถาบนการศกษา

๓) การใชประโยชนจากเครอขายตาง ๆ ในสงคม เนองจากการสรางเสรมคณธรรม โดยเฉพาะเครอขายพอแมผปกครอง องคกรภาคเอกชน มลนธ ทงในและนอกประเทศ

๔) การคนคดวธการใหมทมพลงและมประสทธภาพสงในการปลกฝงคณธรรม การสรางเสรมและปลกฝงคณธรรมดวยการเทศนาอบรมแบบเดม ๆ ไมมประสทธภาพพอทจะสกบ

๑๑๖เอนก คงขนทด, “การศกษาปญหาจรยธรรมของนกเรยนระดบมธยมศกษาสายสามญและสายอาชพ

ตามแนวความคดของทานพทธทาสในจงหวดสราษฎรธาน”, รายงานการวจย, (มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๓).

๗๙

“การโจมตทางใจ” ซงเปนกระบวนการทมนษยถกโปรแกรมความคดดวยเทคโนโลยและระบบการโฆษณาประชาสมพนธทกวนทตอกย าสสมองมนษยดวยวธกระท าซ าอยางสม าเสมอได

๕) การใชสอและเทคโนโลยเปนเครองมอส าคญในการสงเสรมคณธรรมตองใชสอทเขาถงมนษยทกคนไดอยางมประสทธภาพเปนเครองมอ “เนอหาสาระและวธการสอสาร” ทสงไปกบสอตองมคณภาพเพยงพอ

๓. ขอเสนอแนะ คอ ๑) รฐควรมมาตรการก ากบดแล สอมวลชนอยางเหมาะสม ใหมพนท สอสขาวเนอหา สาระดมคณธรรม มากขน ควรสนบสนนงบประมาณในการสรางสอรณรงคเผยแพรคณธรรมทาง โทรทศน วทย หนงสอพมพ ใหมากขน ๒) รฐควรจดสรรเวลาทเหมาะสมทางสถานโทรทศนเพมรายการทางศาสนาและเผยแพรคณธรรมแกประชาชน โดยการถายทอดเรองราวของผมคณธรรมทประสบความส าเรจในชวต ทไมจ าเปนตองเปนผทมเกยรตยศชอเสยง ร ารวย แตเปนผประพฤตปฏบตด เปนตวอยางใหกบชมชน และสงคม และสรางคณประโยชนตอประเทศชาต ๓) สอมวลชนมบทบาทมากในการถายทอดคณธรรมและวฒนธรรมในระดบความคดและการปฏบต โดยเฉพาะโทรทศน การจดรายการตาง ๆ มสวนชวยในการสงเสรมคณธรรม ดวยการสอดแทรกและค านงถงคณธรรมในบทละคร เพลง ภาพยนตร เกมตาง ๆ รวมทงเกมออนไลน และการโฆษณาสนคาตองค านงถงคณธรรมอยางจรงจงและตอเนอง๑๑๗

พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ (แซหล) ไดท าการวจยเรอง “รปแบบการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมในสถานศกษาของพระธรรมวทยากร” ผลการวจยพบวา

๑. พระธรรมวทยากรมบทบาทส าคญในการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมในสถานศกษา โดยมบทบาทส าคญ ๙ ดาน คอ ๑) ดานการใหค าปรกษา ๒) ดานการสนทนาธรรม ๓) ดานการอบรมเยาวชน ๔) ดานการจดกจกรรม ๕) ดานการรวมกบสถานศกษาจดท าแผนปฏบตการ ๖) ดานการจดท าทะเบยนผเขารวมกจกรรม ๗) ดานการพฒนาเครองมอในการปรบเปลยนพฤตกรรมของผเรยน ๘) ดานการจดคายคณธรรม ๙) ดานการประเมนผลกลมเปาหมายรวมกบสถานศกษา และมการน าเอาหลกธรรมในทางพระพทธศาสนา คอ หลกไตรสกขา หลกอรยสจ ๔ หลกอทธบาท ๔ และหลกภาวนา ๔ มาใชในการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมดวย

๒. รปแบบการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมในสถานศกษาของพระธรรมวทยากร (PICD : SCP MODEL) พบวา ม ๔ รปแบบ คอ ๑) รปแบบการปองกน (Prevention) ๒) รปแบบการปรบปรง

๑๑๗สทธวรรณ ตนตรจนาวงศ, รศ.ดร. และคณะ, “รปแบบการสงเสรมคณธรรมแหงชาต”, รายงานการ

วจย, (กระทรวงวฒนธรรม : กรมการศาสนา, ๒๕๕๑), บทสรปผบรหาร.

๘๐

(Improvement) ๓) รปแบบการเปลยนแปลง (Change) และ ๔) รปแบบการพฒนา (Development) โดยไดรบการสนบสนนจากสถานศกษา (School) ชมชน (Community) และผปกครอง (Parent) และ ม ๔ กลยทธ คอ ๑) สรางภมคมกนดวยการเสรมสรางคณธรรมจรยธรรมอยางจรงจง ๒) ปรบเปลยนพฤตกรรมของนกเรยนกลมเสยงใหเปนคนดมคณธรรม ๓) สงเสรมใหนกเรยนกลมเปาหมาย มคณธรรมจรยธรรม และ ๔) เสรมสรางกจกรรมการพฒนาคณธรรมจรยธรรมของนกเรยนรวมกบหนวยงาน สถานศกษา และชมชน๑๑๘

เนตรชนก วภาตะศลปน ไดท าการวจยเรองรปแบบการพฒนาเยาวชนตามหลกไตรสกขาในโครงการสามเณรปลกปญญาธรรม โดยมการวจยครงนมวตถประสงค คอ ๑) เพอศกษาสภาพการพฒนาเยาวชนตามหลกไตรสกขาในโครงการสามเณรปลกปญญาธรรม ๒) เพอพฒนารปแบบการพฒนาเยาวชนตามหลกไตรสกขาในโครงการสามเณรปลกปญญาธรรม และ ๓) เพอเสนอรปแบบการพฒนาเยาวชนตามหลกไตรสกขาในโครงการสามเณรปลกปญญาธรรม เปนการวจยเชงปฏบตการแบบมสวนรวม โดยมระเบยบวธวจยเชงคณภาพ ประกอบดวย ๑) การสมภาษณเชงลกทงหมด ๔๕ รป/คน วเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเนอหา ๒) การสมมนาผใหขอมลส าคญ ๑๐ รป/คน วเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเนอหาและสรปผลการสมมนา และ ๓) การสนทนากลมผใหขอมลส าคญ ๕ รป/คน วเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเนอหาและสรปผลการสนทนากลม ผลการวจยพบวา

๑. สภาพการพฒนาเยาวชนตามหลกไตรสกขาในโครงการสามเณรปลกปญญาธรรม เปนกระบวนการพฒนาเยาวชนตามหลกไตรสกขา ไดแก ๑) แนวคด คอ เรยน เลน เปน เปลยน ๒) เปาหมาย คอ เปลยนตนเปลยนคนทงโลก ๓) หลกสตร คอ หลกการพฒนาเยาวชนตามหลกไตรสกขาตลอด ๔ สปดาห ประกอบดวย หวขอท ๑ เรองเรยน เรยนทางธรรม น าทางโลก หวขอท ๒ เลนเพลน เจรญปญญา หวขอท ๓ เรองเปน เปนใหดทสด ณ จดทเปน และหวขอท ๔ เปลยนตน เปนคนใหม ประกอบดวย ๕ ขนตอน ไดแก ขนตอนท ๑ การเตรยมแผนบรหารโครงการ เพอพฒนาคณธรรมจรยธรรมของเยาวชน ขนตอนท ๒ การจดเตรยมหลกสตรการพฒนาเยาวชนตามหลกไตรสกขา ขนตอนท ๓ การดแล ตดตามผลและพฒนาเยาวชน ขนตอนท ๔ การปรบปรง และพฒนาแผนบรหารโครงการ และขนตอนท ๕ การประเมนผลโครงการ และเผยแพรผลแผนบรหารโครงการ

๑๑๘พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ (แซหล), “รปแบบการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมในสถานศกษาของพระ

ธรรมวทยากร”, วทยานพนธปรญญาพทธศาสตรดษฎบณฑต (การจดการเชงพทธ), (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗).

๘๑

๒. รปแบบการพฒนาเยาวชนตามหลกไตรสกขาในโครงการสามเณรปลกปญญาธรรม ประกอบดวย ๖ ขนตอน ไดแก ๑) การเตรยมแผนบรหารโครงการ ๒) การด าเนนงานดานองคประกอบหลก ๓) การพฒนาเยาวชนตามหลกไตรสกขา ๔) การดแล ตดตาม และพฒนาเยาวชน ๕) การปรบปรงและพฒนาแผนบรหารโครงการ และ ๖) การประเมนผลและเผยแพรผลแผนบรหารโครงการ

๓. รปแบบการพฒนาเยาวชนตามหลกไตรสกขาในโครงการสามเณรปลกปญญาธรรม เปนการถายทอดชวตการบรรพชาภาคฤดรอนของเหลาสามเณร ตลอดระยะเวลา ๔ สปดาห ทจะตองฝกฝนตนตามหลกเสขยวตร และศกษาเลาเรยนหลกพทธธรรมผานพทธประวต และกจกรรมการเรยนรแบบตางๆ จากคณะวทยากร โดยการใชหลกไตรสกขา เปนกระบวนการในการฝกฝน อบรมและพฒนาเยาวชนใหมพฤตกรรมทแสดงออกถงการพฒนา ๓ ดาน คอ ๑) การพฒนาตนในดานศล ๒) การพฒนาตนในดานสมาธ ๓) การพฒนาตนในดานปญญา๑๑๙

งานวจยน มประเดนส าคญทน ามาพจารณาและเปนประโยชนตอการศกษา คอ การน าเสนอรปแบบทเปนการสมภาษณสภาพการพฒนาเยาวชนตามหลกไตรสกขาและรปแบบการพฒนาเยาวชนตามหลกไตรสกขา

พระมหาสมบรณ วฑฒกโร, ดร. ไดเขยนบทความทางวชาการเรอง “พระพทธศาสนา เพอสงคม : กระบวนทศนใหมเกยวกบเบญจศล” สรปไดวา การตความศล ๕ โดยเครอขายพทธศาสนกชนเพอสงคมนานาชาตท เปนสากลทวไปนน สวนใหญไดรบอทธพลจากแนวคดของพระธรรมปฎก (ป. อ. ปยตโต) เสนอไวในบทความเรองศลกบเจตนารมณทางสงคม และแนวคดของพระตช นท ฮนท เกยวกบการตความศล ๕ แนวใหม โดยไดตความศล ๕ เนน ๒ สวน คอ สวนทเปนเจตนารมณของศล และสวนทเปนค านยามของศล สวนทเปนเจตนารมณของศล หมายถง เจตนารมณทมงใหมนษยในสงคมอยรวมกนอยางสงบสข ไมเบยดเบยนกนใหรจก เอาใจเขามาใสใจเรา นอกจากน เจตนารมณของศลยงครอบคลมถงการจดระบบโครงสรางทางสงคมความสมพนธทางสงคมและสภาพแวดลอม ความทเออ ตอการเขาถงสจธรรม สวนค านยามความหมายของศล เครอขายพทธศาสนกชนมองว า ศลหาตองม พลวตและมความหมายทยดหยนสามารถปรบเปลยนใหเหมาะสมกบความซบซอนของปญหาในแตละ

๑๑๙เนตรชนก วภาตะศลปน, “รปแบบการพฒนาเยาวชนตามหลกไตรสกขาในโครงการสามเณรปลก

ปญญาธรรม”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต, (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙).

๘๒

ยคสมย อาทเชน ศลขอหามฆาสตว ตองใหครอบคลมถงปญหาความรนแรงประเภทตาง ๆ ทงโดยตรงและโดยออม เชน ปญหาสงคราม ปญหาการกอการราย ปญหาการใชสารเคม เปนตน๑๒๐

พระวมาน คมภรปญโญ (ตรกมล) ไดวจยเรอง “การศกษาวเคราะหศล ๕ ในฐานะเปนรากฐานของสนตภาพ” ผลการวจยพบวา

๑. สนตภาพเปนสภาวะทปราศจากความรนแรงและเปนสภาวะทปราศจากการใชความรนแรงทกรปแบบ ทงความรนแรงตอตนเองหรอผอนและสงแวดลอม แนวคดเกยวกบสนตภาพมอยหลายประเภท นกการศาสนาจะมงเนนใหความส าคญกบสนตภาพทางจตทปราศจากความรนแรง แตนกเคลอนไหวทางสงคมมองวาสนตภาพเปนภาวะทไมถกกดขหรอเอารดเอาเปรยบในขณะทนกปฏบต การทางสงคมจะมองวาสนตภาพเปนภาวะทไมใชความรนแรงทงทางตรง ทางออม ทางโครงสรางและทางวฒนธรรม การสรางสนตภาพท าไดโดยการควบคมกเลสภายในของแตละบคคล การไมกอความรนแรงทงทางตรงและทางออม การควบคมพฤตกรรมดวยการใชขอก าหนดกฎเกณฑทางสงคม การปรบโครงสรางและคานยมเพอไมใหเออหรอสงเสรมการใชความรนแรงทกรปแบบ

๒. การน าศล ๕ มาเปนรากฐานของสนตภาพนนสามารถท าไดดวยการน าไปเปนรากฐานของสนตภาพควบคไปกบการปรบโครงสรางสงคมแนวราบ ไดแก การน าไปสวฒนธรรมแบบเมตตากรณาและวฒนธรรมแบบสนตวธ สวนโครงสรางในแนวดง ไดแก รากฐานทางสงคมในรปของปรามด โดยน าไปจดโครงสรางทางการเมอง เศรษฐกจ สงคม กระบวนการยตธรรม และการศกษา เพอใหเออตอการสงเสรมโครงสรางสงคมระดบจลภาคจนถงระดบมหพภาคซงเปนการเชอมโครงสรางและสถาบนสงคมใหยดโยงอยกบศล ๕ อนเปนพนฐานของแนวทางสนตวธ สวนอกรปแบบหนงคอรากฐานของสนตภาพเชงคณคา ซงเปนมโนธรรมส านกทท าใหเกดความตระหนกถงมนษยธรรมและสทธมนษยชนสากล ทงความเสมอภาค ความยตธรรม ภราดรภาพ สมพนธภาพ ดลยภาพและเคารพศกดศรความเปนมนษย ซงจะท าใหสงคมเปนแบบสวสดการททกคนมสทธเทาเทยมกน มความตระหนกถงคณคาของชวตและการไมใชความรนแรงทกกรณ ท าใหชวตปราศจากภยคกคาม รวมไปถงการชวยเหลอเกอกลผทไดรบความทกขยากล าบาก ท าใหมสวสดภาพและคณภาพชวตทดมความปลอดภยในชวตและทรพยสน ซงจะท าใหเกดสนตภาพเชงบวก ในขณะเดยวกนกยงเปนแนวทางแกปญหารากเหงาของความขดแยงและความรนแรง ในรปของตณหา มานะ ทฏฐ และอกศลมล คอ โลภะ โทสะ โมหะ ซงศล ๕ จะเปนตวสกดกนและท าลายรากเหงาของความขดแยงและความรนแรง โดยรากฐานเชงโครงสรางจะเขาไปจดโครงสรางสงคมไมให

๑๒๐พระมหาสมบรณ วฑฒกโร, ดร. “พระพทธศาสนาเพอสงคม : กระบวนทศนใหมเกยวกบเบญจศล”,

บณฑตศกษาปรทรรศน, ปท ๙ ฉบบพเศษ เนองในโอกาสเฉลมฉลองวนวสาขบชา วนส าคญสากลของโลก (๒๕๕๖) : ๓๕๒-๓๗๘.

๘๓

เออตอการใชความรนแรง ในขณะทรากฐานเชงคณคาจะปลกเราใหตระหนกถงคณคาของชวต เพอใหอยรวมกนตามหลกมนษยชน ซงเปนรากฐานของมนษย นอกจากนยงเขาไปจดการกบรากเหงาทท าใหเกดความขดแยงและความรนแรง โดยจะมความเชอมโยงกนทงโครงสราง คณคาของมนษยและการควบคมกเลสภายใน ซงจะท าใหสนตภาพมรากฐานทมนคง ทงในระดบจลภาคและมหพภาคอยางยงยนตอไป๑๒๑

๒.๖.๒ งานวจยตางประเทศ

McMullen ไดศกษาเกยวกบวนยและระบบการจดการทมประสทธภาพในโรงเรยนมธยมศกษาตอนปลายและมธยมศกษาตอนตนในเขตเมองเพอเนนพฒนาวยรน พบวา ปญหาทางวนยสวนใหญมสาเหตมาจากพฤตกรรมของโรงเรยน เพราะนกเรยนตองการสงแวดลอมทด ยดหยนได โรงเรยนใหความสนใจเอาใจใสและมระเบยบวนย การวจยโดยสนบสนนใหโรงเรยนจดระบบอยางมประสทธภาพไดดงน ๑) ฝกครใหมการสรางสงแวดลอมทดในการเรยนการสอน ๒) สรางความสมพนธใหเกดขนภายในโรงเรยน ๓) ก าหนดความรบผดชอบตอปญหาโดยการใหค าปรกษาก าหนดแนวทางของพฤตกรรม ๔) ก าหนดโครงการใหนกเรยนหยดพกการเรยนชวคราว ๕) วางแผนพฒนาผท าผดบอยๆ แตละคนเปนอยางด และ ๖) ใหผปกครองมสวนรบรและเกยวของในการรกษาระเบยบวนยของโรงเรยน๑๒๒

Jone & Morris ไดท าการวจยพฤตกรรมและความรดานคณธรรมจรยธรรมของเดก พบวา พฤ ต ก ร ร ม แล ะค ว า ม ร เ ก ย ว ก บ ค ณธ ร ร มจ ร ย ธ ร ร มข อ ง เ ด ก ม ค ว า มส ม พ น ธ ก น ต า ม า ก การสอนความรทางศลธรรมทโรงเรยน ไมสามารถชกจงเดกใหแสดงคณคาทางคณธรรมจรยธรรมได ทงนเพราะสงคมครอบครวตองการและความรสกของเดกเปนองคประกอบทส าคญมากกวาศลธรรมของโรงเรยน ฉะนน โรงเรยนจงจ าเปนทจะตองพฒนาการสอนคณธรรมจรยธรรมและศลธรรมใหมประสทธภาพมากยงขน๑๒๓

๑๒๑พระวมาน คมภรปโญ (ตรกมล), “การศกษาวเคราะหศล ๕ ในฐานะเปนรากฐานของสนตภาพ”,

วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต (สาขาวชาพระพทธศาสนา), (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๕).

๑๒๒McMullen, “Effective Discipline and Contingency Management System in an Urban Junior High/Middle School with and Emphasis on Development Needs to Young Adolescent”, Dissertation Abstracts International, 46 (7) : 1985, 616-A.

๑๒๓Jone & Morris, Relattion of Temperament to the Choice of Values, (Joumal of Abnormal Social Psychology, 1956), pp. 781-783.

๘๔

Biskin & Hoskisson ไดทดลองสอนจรยธรรมโดยใชวธการจดโครงการอภปรายเกยวกบจรยธรรมทตองตดสนใจยากจากวรรณคดและการอานเรองราวโดยใชนกเรยนในระดบ ๔ - ๕ แบงออกเปนกลมทดลอง และกลมควบคมแลววดจรยธรรมตามแบบวธของโคลเบอรก จากนนกทดลองตามกลมทดลอง มการจดโครงสรางการประเมนเพอยวยใหผเรยนสมมตบทบาทของตนลงไปสวนกลมควบคมปลอยใหมการอภปรายเปนไปตามธรรมชาตจากนนทดสอบระดบจรยธรรมตอนหลง ผลจากการวจยพบวา การอภปรายอยางเปนระบบทใหโอกาสผเรยนใหอยในบทบาทในทองเรอง สามารถเปลยนการตดสนจรยธรรมในระดบทสงขนอยางมนยส าคญนนหมายความวา ผสอนสามารถพฒนาการใชเหตผลเชงจรยธรรมได โดยใหเขามโอกาสอภปรายขณะทอยในสถานการณทางสงคมทท าใหตองกระท าบทบาทตางกนมาก๑๒๔

Barnes ไดศกษาการมสวนรวมในการเรยนการสอนของผปกครองนกเรยน พบวา การมสวนรวมกบการเรยนการสอนของโรงเรยน โดยอดมคตแลวผปกครองตองการมบทบาททโรงเรยนหรอในชนเรยน แมวาจรงๆ แลวการมสวนรวมของพวกเขาจะไมเปนไปตามอดมคตดงกลาวและไดพบวาผปกครองยงมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ทเกยวของกบโรงเรยนทบานดวย การศกษาครงนใหหลกฐานเพมเตมวาบดามารดาชาวอเมรกนแอฟรกนเหนคณคาของการศกษา และเหนวาโรงเรยนจ าเปนตองตระหนกถงความคาดหวงดานการศกษาและวฒนธรรมของผปกครองดวย๑๒๕

Gold ไดศกษาการเขามามสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาระดบโรงเรยนมธยมศกษา โดยเนนการใหความรวมมอระหวางชมชน ผปกครอง และนกการศกษาซงถอเปนสวนหนงของการปฏรปการศกษาในรฐฟลลาเดลเฟย ผลการศกษาพบวา การจดการของชมชนเปนสอกลางระหวางผปกครอง ครอบครวกบโรงเรยน เพอเปาหมายในการเสรมสรางการอานออกเขยนได และการเรยนรใหสอดคลองกบชมชน ท าใหผปกครองไดรบความรเกยวกบชมชน ดงนนการสรางหนสวนและความรวมมอระหวางผปกครองกบนกการศกษา ท าใหเกดทรพยากรทมคณคาทงในดานสงคมและวฒนธรรมใหแกโรงเรยน๑๒๖

๑๒๔Biskin, Donald S. & Kenneth Hoskisson, An Experimental Test of the Effect of

Structured Discussions of Moral Dilemmas Found jn Childrens Literature on Marol Reasoning, (The Elementary School Journal, 1997), pp. 407-425.

๑๒๕Barnes, R. A. “African American Parents Involvement in Their Children’s Schooling,” Dissertation Abstracts International. 55 (October 1995): 3152-A.

๑๒๖Gold, S. E. “Community Organizing at a Neighborhood High School: Promises and Dilemmas in Building Parent-educator Partnership and Collaborations,” Pro Quest Digital Dissertations. 60 (January 2000): 295-296.

๘๕

สรปไดวา สถาบนครอบครว สถาบนการศกษา และสถาบนศาสนา ควรรวมกนการพฒนาจรยธรรม ส าหรบเยาวชน โดยสถาบนครอบครวควรมหนาทในการใหความรวมมอกบสถาบนการศกษาในการดแลพฤตกรรมของเยาวชนทบาน ขณะเดยวกนกท าหนาทในการขดเกลา แนะเรองของศล ๕ สวนสถาบนการศกษา ควรอบรมดานจรยธรรมใหกบเยาวชนนอกจากการใหการศกษา ทงนเพอใหเยาวชนไดมจรยธรรมขนพนฐานและจรยธรรมตามหลกศาสนา โดยการประสานกบทางสถาบน ศาสนา ส าหรบสถาบนศาสนาซงมหนาทโดยตรงในการพฒนาจรยธรรมตองท าบทบาทดงกลาวใหสมบรณ โดยการสงพระธรรมวทยากรไปรวมพฒนาคณธรรมจรยธรรมแกนกเรยน

การรกษาศล ๕ นน เทากบวาไดรกษาสตสมปชญญะ เพราะวาศลเกยวของกบสงทมนษยทกคนตองละวางโดยเจตนา เมอเรารกษากาย วาจา ใหเรยบรอยเปนปกตแลว กจะเปนเหตเปนปจจยหนนเนองใหใหจตมความเปนปกต เมอจตเปนปกต ศลกวงไปสจต จตกจะสงใหเรามความส านกผดชอบชวดอยตลอดเวลา ความเจรญของโลกปจจบนน นบวาส าคญอยางยงทจะตองมศลเปนหลกยด ถงไมรวาเปนศล หากวาไมท าความชวทางกาย วาจา กถอวาเปนการปฏบตตามศล เพราะส าคญ ค อ ตวเจตนานนเอง งดเวนจากความชวตางๆ ดงนน เมอมนษยประพฤตปฏบตตามศลกนอยางแพรหลายแลว ยอมท าใหสงคมเกดความสงบรมเยน อนเปนหลกประกนใหมนษยเคารพในชวตของผอน เคารพในทรพยสนของผอน เคารพในคครองของตนและผอน เคารพในค าพดของตนเอง และเคารพในสต ยอมกอใหเกดการอยรวมกนอยางสนตสขได คอ เกดความรกผกพน สมานฉนทกนไดกดวยศล ๕ นนนเอง เพราะการขาดศลขาดธรรม ยอมน ามาไปสความประมาทอนเปนเหตใหตนเอง ผอน และสงแวดลอมสญเสยตามไปดวย

๘๖

๒.๗ กรอบแนวคดในการวจย

การศกษาเรอง “รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา” ผวจยศกษาแนวคดทฤษฎ จากหนงสอ ต ารา เอกสาร งานวจยทเกยวของทงภายในและตางประเทศ แลวน ามาประมวลเขาเปนกรอบแนวคดการวจย (Conceptual Framework) ดงน

ภาพท ๒.๓ กรอบแนวคดในการวจย

กระบวนการมสวนรวมในการรกษาศล ๕ ส าหรบ

สถานศกษา ระดบประถมศกษา

แนวคดเกยวกบการมสวนรวม ขนเตรยมการ ๑. รวมคด ๒. รวมวางแผน ขนด าเนนการ ๑. จดสภาพองคกร (โรงเรยน) ๒. การพฒนาบคลากร (คร) ๓. การพฒนาผเรยน (นกเรยน) ๔. การสนบสนนเพอด าเนนการ ขนประเมนผล ๑. ตดตามประเมนผล ๒. เผยแพรผลการด าเนนการ

แนวคดเกยวกบการรกษาศล ๕

รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕

ส าหรบสถานศกษา ระดบประถมศกษา

หลกการ วธการพฒนา และกระบวนการมสวนรวม

๘๗

บทท ๓

วธด าเนนการวจย

การวจยเรอง “รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา” มขนตอนในการด าเนนการวจย ประกอบดวย รปแบบการวจย ประชากรและกลมตวอยาง เครองมอท ใชในการวจย การสรางและตรวจสอบคณภาพของเครองมอวจย การเกบรวบรวมขอมล การวเคราะหขอมล และสถตทใชในการวเคราะหขอมล ดงน

๓.๑ รปแบบการวจย

การวจยเรอง “รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา” เปนรปแบบงานวจยแบบผสานวธ (Mixed Methods Research) ประกอบดวยการวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) และการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยมขนตอนการวจย ๓ ขนตอน ดงน

ตารางท ๓.๑ ขนตอนการวจย

ขนตอน วธการวจย การวเคราะหขอมล ผลการวจย

ขนตอนท ๑ ศกษาสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษา ศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา

๑. ใชแบบสอบถามกลมตวอยางจ านวน ๒๐๕ คน

๑. วเคราะหขอมลดวยการหาคาความถ และคารอยละ

สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา

ขนตอนท ๒ ศกษาหลกการ วธการพฒนา และกระบวนการม ส วนร วมในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑. วเคราะหเอกสาร ๒ . ก า ร ส ม ภ า ษ ณขอมลหลก ๕ รป/คน

๑. การวเคราะหเนอหา ๒. การวเคราะหเนอหา

หลกการ วธการพฒนา และกระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษา ศล ๕

ขนตอนท ๓ เสนอรปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษา ศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

๑ . ก า ร ว เ ค ร า ะ หเอกสาร

๑. การวเคราะหเนอหา รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

๘๘

๓.๒ ประชากรและผใหขอมลส าคญ

ในการวจยครงนผวจยไดก าหนดประชากรและกลมตวอยาง/ผใหขอมลส าคญดงน ๓.๒.๑ การวจยเชงปรมาณ (Quantitative Research) มประชากรและกลมตวอยาง

ดงน ๑. ประชากร ไดแก ไดแก ผบรหารสถานศกษาและครผสอน ในโรงเรยนสงกด

องคกรปกครองสวนทองถน จงหวดปทมธาน ทมการเรยนการสอนระดบประถมศกษา ซงม จ านวน ๔๒๗ คน

๒. กลมตวอยาง ไดแก ประชากรทใชในการศกษาครงน ไดแก ผบรหารสถานศกษาและครผสอน ในโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถน จงหวดปทมธาน ทมการเรยนการสอนระดบประถมศ กษา ซ ง ผ ว จ ย ใช ว ธ หาขนาดของกล มต วอย า ง โ ดยการ เป ดตารางของ Krejcie & Morgan๑ ไดขนาดกลมตวอยาง จ านวน ๒๐๕ คน แบงจ านวนขนาดของกลมตวอยางทก าหนดไวออกเปน ๒ สวน ตามสดสวนของผบรหาร และครผสอนในสถานศกษา เพอมใหการสม ตกไปอยกบกลมใดกลมหนง หรอไมกระจายใหเปนไปตามสดสวนของประชากรทควรจะเปน จากนนจงใชการสมแบบงายๆ (Simple Random Sampling) เพอสมตวอยาง โดยใชสตร การหาจ านวนกลมตวอยาง ดงแสดงในตารางท ๓.๑ ตารางท ๓.๒ ประชากรและกลมตวอยางในการวจย

ท รายชอโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถน ประชากร กลมตวอยาง ๑ วดปางว ๕๘ ๒๘ ๒ เทศบาลเมองปทมธาน ๑๒๘ ๖๑ ๓ อนบาลเทศบาลต าบลบางกะด ๓๘ ๑๘ ๔ เทศบาลทาโขลง ๑ ๑๒๒ ๕๙ ๕ ดวงกมล ๑๔ ๗ ๖ เทศบาล ๑ ขจรเนตยทธ ๔๘ ๒๓ ๗ วดราษฎรศรทธาราม ๑๙ ๙

รวม ๔๒๗ ๒๐๕

๑Krejcie, R. V. & Morgan, D. W. (1970). Determining Sample Size for Research

Activities. Educational and Psychological Measurement, 30(3). pp. 607-610.

๘๙

๓.๒.๒ การวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) มผใหขอมลส าคญ ดงน ๑. การสมภาษณ ผใหขอมลส าคญ ไดแก ไดแก ผบรหารสถานศกษา หรอครผสอน

ในสถานศกษา หรอผทรงคณวฒทมความรดานหลกพทธธรรม จ านวน ๕ รป/คน ดวยการเลอกเจาะจง (Purposive Selection)

๓.๓ เครองมอทใชในการวจย

๓.๓.๑ แบบสอบถาม เปนแบบสอบถามทผวจยจะสรางขนเอง จากแนวคด ทฤษฎ ทไดทบทวนมาแลว แบงแบบสอบถามออกเปน ๓ ตอน คอ

ตอนท ๑ ขอมลพนฐานเกยวกบผตอบแบบสอบถาม ตามลกษณะของค าถามเปนแบบตรวจสอบรายงาน (Check List) โดยถามเกยวกบเพศ อาย สถานภาพทางสงคม ระดบการศกษา และประสบการณการท างาน

ตอนท ๒ แบบสอบถามเกยวกบสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา

๓.๓.๒ แบบสมภาษณ เปนแบบสมภาษณ โดยมประเดนค าถามส าคญเกยวกบหลกการ

วธการพฒนา และกระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๓.๔ การสรางและตรวจสอบคณภาพของเครองมอวจย

๓.๔.๑ แบบสอบถาม ผวจยไดด าเนนการสรางเครองมอในการวจย โดยศกษาจากเอกสารวชาการและงานวจยตางๆ ทเกยวของกบสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษาโดยมขนตอน ดงน

๑. ศกษาเอกสาร ต ารา และงานวจยทเกยวของ ๒. ก าหนดกรอบแนวคดในการสรางเครองมอ ๓. สรางเครองมอจากกรอบเนอหาในค าจ ากดความของศพททใชในการวจย

โดยเปนแบบสอบถามเกยวกบสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา จ านวน ๗๒ ขอ ประกอบดวย ๑) กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) จ านวน ๑๒ ขอ ๒) กระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) จ านวน ๔๙ ขอ ๓) กระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ) จ านวน ๑๒ ขอ

๙๐

๔. เสนอผทรงคณวฒพจารณาตรวจสอบคาความเทยงตรง และความถกตองของเนอหาไดคาความเทยงตรง ๐.๘ – ๑.๐ โดยการหาคาดชนความสอดคลองตามวตถประสงค IOC (Index of Item-Objective Congruence) ไดคาความเทยงตรง ๐.๘ – ๑.๐ จ านวน ๕ ทาน (รายละเอยดในภาคผนวก)

๕. น าเครองมอทไดผานการตรวจสอบแลวไปทดลองใช (Try out) จ านวน ๓๐ ชด เพอหาคาความเชอมน (Reliability) โดยใชสตรสมประสทธแอลฟา (Alpha Coefficients) ตามวธของครอนบาค (Cronbach) ไดคาท ๘.๖๖

๖. น าแบบสอบถามไปใชกบกลมตวอยางเปาหมาย ๗. ลกษณะและเกณฑการใหคะแนนเปนมาตราสวนประเมนคาของคะแนน

ม ๕ ระดบ โดยมเกณฑการใหคะแนน ดงน ๕ หมายถง มระดบปฏบตมากทสด ๔ หมายถง มระดบปฏบตมาก ๓ หมายถง มระดบปฏบตปานกลาง ๒ หมายถง มระดบปฏบตนอย ๑ หมายถง มระดบปฏบตนอยทสด

๓.๔.๒ แบบสมภาษณ มขนตอนการสรางและตรวจสอบคณภาพของเครองมอ ดงน ๑. ศกษาแนวคด ทฤษฎ จากเอกสาร และผลงานวจยทเกยวของกบการวจย

เพอใชเปนแนวทางในการสรางแบบสมภาษณ โดยใหครอบคลมเนอหากรอบความคดของการวจย ๒. สรางแบบสมภาษณเกยวกบหลกการ วธการพฒนา และกระบวนการมสวนรวม

ในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ๓. น าแบบสมภาษณทสรางแลวมาเสนออาจารยทปรกษาวทยานพนธ เพอพจารณา

ตรวจสอบคณภาพแบบสอบถามในเบองตน ๔. น าแบบสมภาษณทผานการตรวจสอบจากอาจารยทปรกษาวทยานพนธ

ในเบองตนไปใหผเชยวชาญ จ านวน ๕ รป/คน เพอตรวจสอบความถกตองตามเนอหา (Content Validity) และภาษาทใช

๕. น าความคดเหนของผเชยวชาญทง ๕ ทานมาปรบปรงแกไขแบบสอบถาม ใหสมบรณ แลวน าไปสมภาษณกบผใหขอมลส าคญ

๙๑

๓.๕ การเกบรวบรวมขอมล

๓.๕.๑ แบบสอบถาม (Questionnaire) มขนตอนการเกบรวบรวมขอมล ดงน ๑. ผวจยขอหนงสอจากผอ านวยหลกสตรพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการ

บรหารการศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เพอขอเชญคณาจารยเปนผเชยวชาญตรวจเครองมอวจย กลมตวอยางทดสอบเครองมอวจย และกลมตวอยางในการวจย

๒. น าหนงสอขอความรวมมอไปยงกลมผ เชยวชาญตรวจเครองมอวจย และ น าหนงสอขอความรวมมอไปยงกลมตวอยางทดสอบเครองมอวจย และกลมตวอยางในการวจย เพอขอความรวมมอในการเกบรวบรวมขอมลแจกแบบสอบถามกลมตวอยางทใชในการวจย โดยท าการนดหมาย วน เวลา ทจะขอความอนเคราะหชวยเหลอในแจกแบบสอบถามและเกบคน

๓.๕.๒ การสมภาษณ (Interview) มขนตอนการเกบรวบรวมขอมล ดงน ๑. ผวจยขอหนงสอจากผอ านวยการหลกสตรพทธศาสตรมหาบณฑต สาขาวชาการ

บรหารการศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย เพอขอเชญผทรงคณวฒในการสมภาษณ

๒. น าหนงสอขอเชญผทรงคณวฒในการสมภาษณและเอกสารทเกยวกบการวจยไปมอบใหผทรงคณวฒดวยตนเอง โดยใหผทรงคณวฒเปนผก าหนดวน เวลา และสถานทในการใหสมภาษณ

๓. เกบรวบรวมขอมลดวยแบบสมภาษณและท าการบนทกการสมภาษณดวย การจดบนทก ภาพนง และเครองบนทกเสยง

๓.๖ การวเคราะหขอมล

๓.๖.๑ แบบสอบถาม (Questionnaire) ใชการวเคราะหขอมลจากแบบสอบถาม ดวยระบบคอมพวเตอรโปรแกรมส าเรจรปเพอการวจยทางสงคมศาสตร ดงน

๑. ขอมลเกยวกบขอมลพนฐานของผตอบแบบสอบถาม ใชการวเคราะหขอมลดวยการหาคาความถ และคารอยละ น าเสนอในรปแบบตารางประกอบค าบรรยาย

๒. ข อม ล เก ย วกบสภาพการม ส วนร วม ในการส ง เสรมการร กษาศ ล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ใชการวเคราะหขอมล โดยหาคาเฉลย (Mean) และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) น าเสนอในรปแบบตารางประกอบค าบรรยาย โดยมการ

๙๒

แปลผลคะแนน ส าหรบการวเคราะหหาคาเฉลย และสวนเบยงเบนมาตรฐาน ทผวจยไดแปลความจาก บญชม ศรสะอาด๒ ดงน

คาเฉลย ๔.๕๑–๕.๐๐ หมายถง มระดบการปฏบตอยในระดบมากทสด คาเฉลย ๓.๕๑–๔.๕๐ หมายถง มระดบการปฏบตอยในระดบมาก คาเฉลย ๒.๕๑–๓.๕๐ หมายถง มระดบการปฏบตอยในระดบปานกลาง คาเฉลย ๑.๕๑–๒.๕๐ หมายถง มระดบการปฏบตอยในระดบนอย คาเฉลย ๑.๐๐–๑.๕๐ หมายถง มระดบการปฏบตอยในระดบนอยทสด ๓.๖.๒ การวเคราะหเอกสาร (Documentary Analysis) ใชวธวเคราะหเนอหา

(Content Analysis) ๓.๖.๓ การสมภาษณ (Interview) ใชวธวเคราะหเนอหา (Content Analysis)

๒บญชม ศรสะอาด, การวจยเบองตน, พมพครงท ๕, (กรงเทพมหานคร: ชมรมเดก, ๒๕๓๕),

หนา ๑๐๐.

บทท ๔

ผลการวจย

การศกษาเรอง “รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา” เปนงานวจยแบบผสมผสานวธ (Mixed Method Research) ไดแก การวจย เชงปรมาณ (Quantitative Research) และการวจยเชงคณภาพ (Qualitative Research) โดยใชเครองมอในการวจยประกอบดวย ๑) แบบสอบถามกลมตวอยาง ไดแก ผบรหารสถานศกษาและครผสอน ในโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถน จงหวดปทมธาน ทมการเรยนการสอนระดบประถมศกษา จ านวน ๒๐๕ คน และ ๒) การสมภาษณ โดยมผใหขอมลส าคญในการสมภาษณ ไดแก ไดแก ผบรหารสถานศกษา หรอครผสอนในสถานศกษา หรอผทรงคณวฒทมความรดานหลกพทธธรรม จ านวน ๕ รป/คน

ผวจยไดว เคราะหขอมลจากแบบสอบถามดวยการคาสถต พนฐาน ไดแก คาความถ (Frequency) คารอยละ (Percentage) คาเฉลย (Mean) และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) น าเสนอในรปแบบตารางประกอบค าบรรยาย และวเคราะหขอมลจากการวเคราะหเอกสาร และการสมภาษณ ใชวธการวเคราะหเนอหา (Content Analysis) โดยเสนอผลการวจย ดงน

๔.๑ ผลการศกษาสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา

๔.๒ ผลการศกษาหลกการ วธการพฒนา และกระบวนการมสวนรวมในการสงเสรม การรกษาศล ๕

๔ .๓ ผลการเสนอรปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

๔.๔ องคความรจากการวจย

โดยมสญลกษณทใชในการวเคราะหขอมลดงน n = จ านวนกลมตวอยาง = คาเฉลยของกลมตวอยาง S.D. = คาสวนเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation)

๙๔

๔.๑ ผลการศกษาสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา

ผวจยไดสรางแบบสอบถามจากผลการศกษาเอกสารและท าการแจกแบบสอบถามจ านวน ๒๐๕ ฉบบ ไดรบกลบมา ๒๐๕ ฉบบ คดเปนรอยละ ๑๐๐ ซงแบบสอบถามนนแบงเปน ๒ ตอน ไดแก ตอนท ๑ แบบสอบถามความคดเหนเกยวกบขอมลพนฐานของผตอบแบบสอบถาม และ ตอนท ๒ แบบสอบถามเกยวกบสภาพการบรหารงานวชาการของโรงเรยนเตรยมอดมศกษาพฒนาการ นนทบร โดยมรายละเอยดดงน

ตอนท ๑ แบบสอบถามเกยวกบขอมลพนฐานของผตอบแบบสอบถาม

แบบสอบถามความคดเหนเกยวกบขอมลพนฐานของผตอบแบบสอบถามใชแบบเลอกตอบประกอบดวย เพศ อาย สถานภาพทางสงคม ระดบการศกษา และประสบการณการท างานใชการวเคราะหขอมล คอ คาความถ และคารอยละ น าเสนอในรปแบบตารางประกอบค าบรรยาย ดงตอไปน

ตารางท ๔.๑ คาความถและคารอยละผตอบแบบสอบถามจ าแนกตามเพศ (n = ๒๐๕)

เพศ ความถ รอยละ ชาย 111 54.1 หญง 94 45.9 รวม 205 100.0

จากตารางท ๔.๑ แสดงคาความถและคารอยละของผตอบแบบสอบถามจ าแนก ตามเพศ พบวา สวนใหญเปนเพศชาย จ านวน ๑๑๑ คน คดเปนรอยละ ๕๔.๑และเพศหญง จ านวน ๙๔ คน คดเปนรอยละ ๔๕.๙ ตารางท ๔.๒ คาความถและคารอยละของขอมลพนฐานของผตอบแบบสอบถามจ าแนกตามอาย

(n = ๒๐๕)

อาย ความถ รอยละ ๒๑ – ๓๐ ป 75 36.6 ๓๑ – ๔๐ ป 96 46.8 ๔๑ – ๕๐ ป 34 16.6

มากกวา ๕๑ ป 0 0 รวม 205 100.0

๙๕

จากตารางท ๔.๒แสดงคาความถและคารอยละของขอมลพนฐานของผตอบแบบสอบถามตามอาย พบวา สวนใหญมอาย ๓๑ – ๔๐ ป จ านวน ๙๖ คน รองลงมา คอ มอาย ๒๑ – ๓๐ ป จ านวน ๗๕ คน และ มอาย ๔๑ – ๕๐ ป จ านวน 3๔ คน

ตารางท ๔.๓ คาความถและคารอยละของขอมลพนฐานของผตอบแบบสอบถามจ าแนกตามสถานภาพทางสงคม

(n = ๒๐๕)

สถานภาพทางสงคม ความถ รอยละ โสด 121 59.0

แตงงาน 78 38.0 หยาราง 4 2.0 อนๆ 2 1.0 รวม 205 100.0

จากตารางท ๔.๓ แสดงคาความถและคารอยละของขอมลพนฐานของผตอบแบบสอบถามตามสถานภาพทางสงคม พบวา สวนใหญเปนคนโสด จ านวน ๑๒๑ คน รองลงมา คอ แตงงาน จ านวน ๗๘ คน หยาราง ๔ คน และอนๆ ๒ คน

ตารางท ๔.๔ คาความถและคารอยละของขอมลพนฐานของผตอบแบบสอบถามจ าแนกตามระดบการศกษา

(n = ๒๐๕)

ระดบการศกษา ความถ รอยละ ต ากวาปรญญาตร 10 4.9

ปรญญาตร 119 58.0 ปรญญาโท 76 37.1 ปรญญาเอก 0 0

รวม 205 100.0 จากตารางท ๔.๔ แสดงคาความถและคารอยละของขอมลพนฐานของผตอบ

แบบสอบถามตามระดบการศกษา พบวา สวนใหญมระดบการศกษาปรญญาตร จ านวน ๑๑๙ คน รองลงมา ปรญญาโท จ านวน ๗๖ คน และต ากวาปรญญาตร จ านวน ๑๐ คน

๙๖

ตารางท ๔.๕ คาความถและคารอยละของขอมลพนฐานของผตอบแบบสอบถามจ าแนกตามประสบการณการท างาน

(n = ๒๐๕)

ประสบการณการท างาน ความถ รอยละ ต ากวา ๕ ป 90 43.9 ๕ – ๑๐ ป 75 36.6

๑๑ – ๒๐ ป 34 16.6 ๒๑ ปขนไป 6 2.9

รวม 205 100.0 จากตารางท ๔ .๕ แสดงคาความถและคารอยละของขอมลพนฐานของผตอบ

แบบสอบถามตามประสบการณการท างาน พบวา สวนใหญมประสบการณท างานต ากวา ๕ ป จ านวน ๙๐ คน รองลงมา คอ มประสบการณท างาน ๕-๑๐ ป จ านวน ๗๕ คน มประสบการณท างาน ๑๑-๒๐ ป จ านวน ๓๔ คน และมประสบการณท างาน ๒๑ ปขนไป จ านวน ๖ คน

ตอนท ๒ แบบสอบถามเกยวกบสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา

เปนแบบสอบถามเกยวกบสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา จ านวน ๗๒ ขอ ประกอบดวย ๑) กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) จ านวน ๑๒ ขอ ๒) กระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) จ านวน ๔๙ ขอ ๓) กระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ) จ านวน ๑๒ ขอ โดยใชการวเคราะหขอมล คอ คาเฉลย และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน น าเสนอในรปแบบตารางประกอบค าบรรยาย ดงตอไปน

๙๗

ตารางท ๔.๖ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ในภาพรวม

(n = ๒๐๕)

ขท

สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ในภาพรวม

ระดบการปฏบต S.D. แปลผล

๑ กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) 4.16 .360 มาก

๒ กระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) 4.11 .598 มาก

๓ กระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ)

4.10 .362 มาก

รวม 4.01 .875 มาก

จากตารางท ๔.๖ แสดงคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ในภาพรวม พบวา มระดบการปฏบตอยในระดบมาก ( = 4.01, S.D. = .875) และเมอพจารณารายดานพบวา มระดบการปฏบตอยในระดบมากทงหมด โดยเรยงล าดบจากดานทมระดบการปฏบตมากไปหาดานนอย ไดแก กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) ( = 4.16, S.D. = .360) กระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) ( = 4.11, S.D. = .598) และกระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ) ( = 4.10, S.D. = .362) ตารางท ๔.๗ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ๑) กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด)

(n = ๒๐๕)

ขขอท

ขอความ ระดบการปฏบต

S.D. แปลผล

๑ ทานมสวนรวมในการคดคนหาปญหาทเกดขนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ 3.65 .853 มาก

๒ ทานมสวนรวมรบรปญหาทเกดขนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ 3.90 .765 มาก

๓ ทานมสวนรวมรบรแนวทางการด าเนนงานพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ 3.84 .896 มาก

๙๘

ขอท ขอความ ระดบการปฏบต

S.D. แปลผล ๔ ทานมสวนรวมก าหนดวสยทศนเพอพฒนาการสงเสรม

การรกษาศล ๕ 4.24 .734 มาก

๕ ทานมสวนรวมก าหนดพนธกจเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ 4.26 .699 มาก

๖ ทานรวมเปนคณะกรรมการในการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ 3.95 .917 มาก

๗ ทานรวมคดวางแผนรวมกน ระหวางบาน วด โรงเรยนในการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ 3.84 .885 มาก

๘ ทานรวมเตรยมจดท าขอมลขาวสารเพอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ 3.76 1.046 มาก

๙ ทานรวมวางแผนเตรยมสถานทเพอใหเออตอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ 4.16 .831 มาก

๑๐ ทานรวมวางแผนเตรยมบคลากรในการด าเนนงานพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ 4.00 .872 มาก

๑๑ ทานรวมวางแผนเตรยมจดหาทนในการด าเนนงานพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

3.83 .866 มาก

๑๒ ทานรวมวางแผนเตรยมจดหาวสดอปกรณ เครองใชเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

3.89 .797 มาก

ภาพรวม 4.16 .360 มาก

จากตารางท ๔.๗ แสดงคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพการมสวนรวมใน

การสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ๑) กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) พบวา มระดบการปฏบตในภาพรวมอยในระดบมาก ( = ๔.๑๖, S.D. = .๓๖๐) และเมอพจาณารายขอ พบวา มระดบปฏบตอยในระดบมากทงหมด โดยเรยงล าดบจากมากทสด ๓ อนดบ ไดแก ทานมสวนรวมก าหนดพนธกจเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ ( = ๔.๒๖, S.D. = .๖๙๙) ทานมสวนรวมก าหนดวสยทศนเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ ( = ๔.๒๔, S.D. = .๗๓๔) ทานรวมวางแผนเตรยมสถานท เ พอใหเ ออตอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ ( = ๔.๑๖, S.D. = .๘๓๑) และอนดบสดทาย คอ ทานมสวนรวมในการคดคนหาปญหาทเกดขนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ( = ๓.๖๕, S.D. = .๘๕๓)

๙๙

ตารางท ๔.๘ คาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ๒) กระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า)

(n = ๒๐๕) ข

ขอท ขอความ

ระดบการปฏบต

S.D.

แปลผล

๑ ทานมสวนประสานความรวมมอระหวางบาน วด และโรงเรยนในการรวมกนพฒนาการสงเสรมการรกษา ศล ๕

4.08 .726 มาก

๒ ทานมสวนรวมรบผดชอบในการจดสภาพหองเรยนเพอใหเออตอการเรยนการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

4.07 .641 มาก

๓ ทานมสวนรวมจดสภาพแวดลอมภายในใหสะอาด สงบ รมรน เปนธรรมชาต ในการสงเสรมการรกษาศล ๕

3.98 .598 มาก

๔ ทานมสวนรวมท าใหสถานศกษาปราศจากอบายมขสงมอมเมา

4.01 .717 มาก

๕ ทานมสวนรวมจดใหมพระพทธรปประดษฐานในบรเวณสถานศกษา 4.05 .728 มาก

๖ ทานมสวนรวมจดใหมพระพทธรปประดษฐานในหองเรยนอยางเหมาะสม

4.08 .766 มาก

๗ ทานมสวนรวมจดใหมหองจรยธรรมส าหรบการพฒนาจตเจรญปญญาของนกเรยนในสถานศกษา

4.13 .835 มาก

๘ ทานไดจดใหครเขาอบรมบรเวณโรงเรยน ในวนส าคญทางพระพทธศาสนา เชน วนวสาขบชา มาฆบชา วนเขาพรรษา เปนตน

4.12 .738 มาก

๙ ทานครมสวนรวมจดปายนเทศ ปานคตธรรม ในบรเวณสถานศกษา 4.22 .653 มาก

๑๐ ทานใหครมสวนรวมในการพฒนาการเรยนการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

3.97 .770 มาก

๑๑ ทานมสวนรวมในการจดหาบคคลากรเพอสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ 4.07 .724 มาก

๑๐๐

ขอท ขอความ ระดบการปฏบต

S.D.

แปลผล

๑๑ ทานมสวนรวมในการจดหาบคคลากรเพอสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ 4.07 .724 มาก

๑๒ ทานเขารวมการประชมหรอวางแผน ทเกยวของกบการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ 3.80 .893 มาก

๑๓ ทานเขารบการอบรมโครงการเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕ ทกครงทมการจดฝกอบรม

3.99 .744 มาก

๑๔ ทานรบรขาวสารทเกยวกบการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ อยเสมอๆ

3.98 .538 มาก

๑๕ ทานรวมจดกจกรรมท าบญตกบาตรในสถานศกษา อาทตยละ ๑ ครง

3.93 .701 มาก

๑๖ ทานมโอกาสไดศกษาหาความรหลกธรรมคอไตรสกขาอยเสมอ

3.97 .521 มาก

๑๗ ทานมความรความเขาใจในหลกพฒนาการรกษาศล ๕ อยางถกตอง 3.97 .521 มาก

๑๘ ทานอธบายหลกพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ แกนกเรยนได 4.01 .478 มาก

๑๙ ทานไดรวมปฏบตธรรมในวนส าคญทางพระพทธศาสนาเพอพฒนา กาย ศล สมาธ และปญญา อยเสมอ

3.97 .414 มาก

๒๐ ทานประพฤตตนเปนแบบอยางทดแกนกเรยน 3.93 .683 มาก ๒๑ ทานหมนปฏบตธรรมดวยตวเองอยเสมอๆ 3.85 .685 มาก ๒๒ ทานหมนฟงพระธรรมเทศนาดวยตวเองอยเสมอๆ 3.76 .685 มาก ๒๓ ทานหมนคนควาความรและสอการสอนใหมๆ เพอใช

ในพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ 3.82 .760 มาก

๒๔ ทานมสวนรวมจดใหมสอการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ทสรางสรรคและทนสมย 4.11 .715 มาก

๒๕ ทานไดใหเดกนกเรยนท าสมาธหรอบรหารจตเจรญปญญากอนเขาเรยน

4.01 .682 มาก

๑๐๑

ขอท ขอความ ระดบการปฏบต

S.D.

แปลผล ๒๖ ทานไดใหเดกนกเรยนท าสมาธหลกเลกเรยน 4.01 .693 มาก ๒๗ ทานรวมจดพธใหนกเรยนแสดงตนเปนพทธมามกะ

เปนประจ า 4.12 .676 มาก

๒๘ ทานรวมจดพธใหนกเรยนแสดงตนเปน

พทธมามกะเปนประจ า 4.03 .717 มาก

๒๙ ทานมสวนรวมในการจดกจกรรมเสรมหลกสตรการเรยนการสอนพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ เชน น านกเรยนเขาคายพทธบตร คายคณธรรม เปนตน

3.99 .741 มาก

๓๐ ทานรวมจดพธใหนกเรยนแสดงตนเปนพทธมามกะเปนประจ า 4.07 .693 มาก

๓๑ ทานมสวนรวมในการจดกจกรรมเสรมหลกสตรการเรยนการสอนพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ เชน น านกเรยนเขาคายพทธบตร คายคณธรรม เปนตน

4.10 .714 มาก

๓๒ ทานไดฝกฝนใหนกเรยนใหรจกคดวเคราะหและแกไขปญหาตามหลกพทธธรรม

4.06 .657 มาก

๓๓ ทานมสวนรวมในการปลกจตส านกใหนกเรยนมวนยในตนเองอยเสมอ

4.01 .649 มาก

๓๔ ทานมสวนรวมเชญวทยากรทมความรในการสงเสรมการรกษาศล ๕ มาใหความรแกนกเรยนอยางสม าเสมอ

3.93 .626 มาก

๓๕ ทานไดจดกจกรรมการสงเสรมการรกษาศล ๕ ใหนกเรยนไปเรยนทวดหรอศาสนสถานอยเสมอ

3.78 .814 มาก

๓๖ ทานเปนผมสวนเกยวของในการจดกจกรรมวนส าคญทางพทธศาสนา

3.82 .781 มาก

๓๗ ทานไดจดกจกรรมเพอยกยองคนด และเชดชคนเกงในสถานศกษา

3.64 .900 มาก

๓๘ ทานไดฝกฝนอบรมใหนกเรยนรจกคณคาแทและคณคาเทยมในการกน อย ด ฟง 3.87 .730 มาก

๑๐๒

ขอท ขอความ ระดบการปฏบต

S.D.

แปลผล ๓๙ ทานรวมสนบสนนการปรบสภาพองคกรใหเหมาะสม

กบการสงเสรมการรกษาศล ๕ ในสถานศกษา 3.96 .716 มาก

๔๐ ทานสนบสนนการจดกจกรรมวนส าคญทางศาสนาในสถานศกษา

3.92 .757 มาก

๔๑ ทานรวมสนบสนนจดฝกอบรมใหความรเกยวกบการรกษาศล ๕ แกบคลากรในโรงเรยนวถพทธ

3.99 .810 มาก

๔๒ ทานสนบสนนในการจดกจกรรมเพอการสงเสรมการรกษาศล ๕ แกนกเรยน

3.77 .723 มาก

๔๓ ทานรวมสนบสนนทนจดพมพวารสารเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕เพอเผยแพรผลการด าเนนงานในการพฒนาสถานศกษา

3.86 .811 มาก

๔๔ ทานรวมสนบสนนการจดหาอปกรณ เพอการเรยนการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ 3.92 .726 มาก

๔๕ ทานรวมสนบสนนในการเตรยมสถานทเพอใหเออเฟอตอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ 3.98 .779 มาก

๔๖ ทานมสวนชวยสนบสนนในการเผยแพรขาวสารและผลการด าเนนงานเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕ 3.94 .790 มาก

๔๗ ทานมสวนชวยในการใหขอมลเพอพฒนาโครงการการสงเสรมการรกษาศล ๕ 4.10 .792 มาก

ภาพรวม 4.11 .598 มาก

จากตารางท ๔.๘ แสดงคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพการมสวนรวมใน

การสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ๒) กระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) พบวา มระดบการปฏบตในภาพรวมอยในระดบมาก ( = ๔.๑๑, S.D. = .๕๙๘) และเมอพจาณารายขอ พบวา มระดบปฏบตอยในระดบมากทงหมด โดยเรยงล าดบจากมากทสด ๓ อนดบ ไดแก ทานมสวนรวมจดใหมหองจรยธรรมส าหรบการพฒนาจตเจรญปญญาของนกเรยนในสถานศกษา ( = ๔.๑๓ , S.D. = .๘๓๕) ทานไดจดใหครเขาอบรมบรเวณโรงเรยน ในวนส าคญทางพระพทธศาสนา เชน วนวสาขบชา มาฆบชา วนเขาพรรษา เปนตน ( = ๔.๑๒ , S.D. = .๗๓๘) ทาน

๑๐๓

ครมสวนรวมจดปายนเทศ ปานคตธรรม ในบรเวณสถานศกษา ( = ๔.๒๒ , S.D. = .๖๕๓) และอนดบสดทาย คอ ทานหมนฟงพระธรรมเทศนาดวยตวเองอยเสมอๆ ( = ๓.๗๖ , S.D. = .๖๘๕) ตารางท ๔.๙ แสดงคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ๓) กระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ)

(n = ๒๐๕)

ขขอท

ขอความ ระดบการปฏบต

S.D.

แปลผล

๑ ทานรวมคดวางแผน รปแบบการวดผลประเมนผลในการรกษาศล ๕ 4.02 .854 มาก

๒ ทานตดตามการด าเนนงานของการสงเสรมการรกษาศล ๕

4.17 .997 มาก

๓ ทานรวมประเมนผลการจดสภาพองคกรของสถานศกษาเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕ 3.97 .769 มาก

๔ ทานรวมประเมนผลกจกรรมตางๆ ในวนส าคญทางพระพทธศาสนา

4.16 .811 มาก

๕ ทานตดตามพฤตกรรมของนกเรยนในเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕ อยางตอเนอง

4.08 .730 มาก

๖ ทานรวมประเมนผลพฤตกรรมของนกเรยนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

3.86 .683 มาก

๗ ทานรวมประเมนผลในการพฒนาบคลากรของสถานศกษา 4.31 .668 มาก

๘ ทานรวมประเมนผลการจดกจกรรมเพอพฒนาบคลากรทกครง

4.08 .742 มาก

๙ ทานน าขอมลจากการประเมนผลการด าเนนงานมาปรบปรงแกไขเพอพฒนารปแบบและแนวทางการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

4.13 .730 มาก

๑๐ ทานประชาสมพนธขาวสารเพอใหบาน วด โรงเรยนไดรบรรวมกน และเผยแพรผลการด าเนนการการสงเสรมการรกษาศล ๕

4.10 .624 มาก

๑๐๔

ขขอท

ขอความ ระดบการปฏบต

S.D.

แปลผล ๑๐ ทานประชาสมพนธขาวสารเพอใหบาน วด โรงเรยนได

รบรรวมกน และเผยแพรผลการด าเนนการการสงเสรมการรกษาศล ๕

4.10 .624 มาก

๑๑ ทานเผยแพรผลการด าเนนงานการสงเสรมการรกษาศล ๕ผานคลนวทยกระจายเสยง หรอเสยงตามสายหรอหอกระจายขาว

4.22 .695 มาก

๑๒ ทานเผยแพรผลการด าเนนงานโดยใชสอสงพมพในการสงเสรมการรกษาศล ๕

4.11 .697 มาก

ภาพรวม 4.10 .362 มาก

จากตารางท ๔.๙ แสดงคาเฉลยและสวนเบยงเบนมาตรฐานของสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ๓) กระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ) พบวา มระดบการปฏบตในภาพรวมอยในระดบมาก ( = ๔.๑๐ , S.D. = .๓๖๒) และเมอพจาณารายขอ พบวา มระดบปฏบตอยในระดบมากทงหมด โดยเรยงล าดบจากมากทสด ๓ อนดบ ไดแก ทานรวมประเมนผลในการพฒนาบคลากรของสถานศกษา ( = ๔.๓๑ , S.D. = .๖๖๘) ทานเผยแพรผลการด าเนนงานการสงเสรมการรกษาศล ๕ ผานคลนวทยกระจายเสยง หรอเสยงตามสายหรอหอกระจายขาว ( = ๔.๒๒, S.D. = .๖๙๕) ทานตดตามการด าเนนงานของการสงเสรมการรกษาศล ๕ ( = ๔.๑๗ , S.D. = .๙๙๗) และอนดบสดทาย คอ ทานรวมประเมนผลพฤตกรรมของนกเรยนในการสงเสรมการรกษาศล ( = ๓.๘๖ , S.D. = .๖๘๓)

๔.๒ ผลการศกษาหลกการ วธการพฒนา และกระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๔.๒.๑ ผลการศกษาเอกสาร ผวจยไดศกษาเอกสาร บทความ และงานวจยท เกยวกบ ผลการศกษาหลกการ

วธการพฒนา และกระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ สรปผลการวจยพบวา ๑. หลกการมสวนรวม ดงน ระบบบรหารแบบมสวนรวมทมผลในเชงปฏบตมากม ๓ ระบบ ไดแก

๑๐๕

๑) ระบบการปรกษาหารอ (Consulting Management) เปนการบรหารแบบเปดโอกาสใหผปฏบตงานไดมสวนรวมในการปฏบตงานในรปของคณะกรรมการ (Committee) ซงเปนการกระจายอ านาจบรหารและการตดสนใจใหผมสวนเกยวของกบงานรวมมความรบผดชอบระบบการปรกษาหารอนเหมาะส าหรบใชกบผบรหารระดบตนขนไป โดยการมอบหมายใหท าหนาทเปนหวหนาคณะท างาน ประธานโครงการ ประธานคณะกรรมการ หรอกรรมการ เปนตน

๒) ระบบกลมคณภาพ (QC Circles) เปนการบรหารแบบเปดโอกาสใหผปฏบตงานไดมสวนรวมในการปฏบตงานในรปของกลมท างานซงคงเรยกชอไดหลายอยาง เชน กลมคณภาพ กลมกจกรรมควซ กลมพฒนาคณภาพงาน ฯลฯ ระบบบรหารนเหมาะส าหรบใชกบพนกงานทกระดบปฏบต (Work) หรอระดบหวหนางาน (Foreman) เพราะเปนการฝกฝนและ เปดโอกาสใหบคคลเหลานนมโอกาสท างานรวมกนเพอคนหาปญหาวเคราะหปญหาหาสาเหต ของปญหา ตลอดจนแนวทางในการแกปญหาดวยตนเอง

๓) ระบบขอเสนอแนะ (Suggestion System) ระบบนมความแตกตางจากขอเสนอแนะทพบเหนทวไป ทมลกษณะเปนกลองหรอตรบฟงความคดเหนเทานน แตวธนจดใหมแบบฟอรมขอเสนอแนะเพอใหพนกงานเพอผปฏบตงานทกคนไดกรอบแบบทก าหนด เชน ปญหาทพบคออะไร สาเหตปญหามาจากอะไร วธการแกปญหามอะไรบาง และผลทคาดวาจะไดร บนนดกวาเดมอยางไร เปนตน ซงวธดงกลาวนใชไดผลในหลายบรษท เชนธนาคารพาณชยบางแหงบรษทเครอซเมนตไทย ซงแตละบรษทจะมคณะกรรมการพจารณาขอเสนอแนะวา แตละขอเสนอแนะเปนความคดสรางสรรคเพยงใด ความเปนไปไดในการน าไปสการปฏบตมากนอยเพยงใดและสมควรทดลองด า เนนการตามขอเสนอแนะหรอไม อยางไรกตามหากขอเสนอแนะใดสามารถน าไปส การปฏบตไดผล ทางบรษทกจะใหรางวลตอบแทนแกผเสนอความคด

ปจจยทสงเสรมการมสวนรวมไว ดงน ก. ปจจยทเกยวกบสภาพแวดลอม ๑) โครงสรางทางเศรษฐกจแบบอตสาหกรรมจะชวยใหชมชนมความพรอมใน

การสนบสนนโรงเรยนดานการเงนเพราะเปนยานอตสาหกรรมยอมท าใหเกดสภาวะเศรษฐกจด ๒) ลกษณะนสยของคนไทยชวยสงเสรมการเขามามสวนรวมกบโรงเรยน

กลาวคอ โดยทวไปคนไทยมนสยชอบท าบญ ไมคอยจะปฏเสธค ารองขอของผ อน โดยเฉพาะโรงเรยน ทเปนสถาบนสอนบตรหลานใหเปนคนดมความร

๓) ระบบการเมองการปกครองทองถน กระตนใหนกการเมองเขามาม สวนรวมกบโรงเรยน ซงในชวงทมการเลอกตงผสมครมกจะตองไปพบประชาชนและชวยเหลอกจกรรมของสงคมโดยเฉพาะวดกบโรงเรยนทเปนสถาบนหลกของชมชน

๑๐๖

ข. ปจจยเกยวกบชมชน ๑) ความศรทธาของชมชนทมตอโรงเรยน หากโรงเรยนสรางความศรทธาใหกบ

ชมชนได เชน ผลการเรยนด นกเรยนสามารถสอบชงทนหรอสอบเขาสถาบนทมชอเสยงได โรงเรยนไดรบรางวลชนะเลศ คร อาจารย เอาใจใสตอเดก โรงเรยนชนะการประกวดผลงานทางวชาการ ฯลฯ สงเหลานจะท าใหชมชนเกดความศรทธาตอโรงเรยน

๒) ชมชนมความรสกวาตนเองเปนเจาของโรงเรยนและตองมหนาทตอโรงเรยน ความรสกดงกลาวมกจะอยในรปของโรงเรยนของเราการเปนศษยเกา การเปนบคคลทมสวนรวมในการกอตงและท านบ ารงโรงเรยน การเปนผปกครองนกเรยน ฯลฯ

๓) ความคาดหวงของชมชนตอโรงเรยน ไดแก ความคาดหวงวาโรงเ รยนจะ สงสอนบตรหลานของเขา ใหเปนคนเกงคนดและคาดหวงใหโรงเรยนมคณภาพไมเปนรองโรงเรยนอน

๔) ชมชนมความสมพนธอนดกบโรงเรยนหากผบรหารและครเขารวมกจกรรมกบชมชนอยางสม าเสมอ โรงเรยนใหการตอนรบประชาชนอยางด โรงเรยนเอาใจใสบตรหลานของประชาชน ชมชนกจะใหความรวมมอกบโรงเรยนด

ค. ปจจยเกยวกบโรงเรยน ๑) ปจจยเกยวกบผบรหารและครซงไดแก ผบรหารและคร มความสมพนธอนด

กบชมชน ใหเกยรตและก าลงใจแกผเขามามสวนรวมกบโรงเรยน โรงเรยนมครเกาหรอศษยเกาปฏบตหนาทเปนครอยในโรงเรยน ครสนใจและเอาใจใสการเรยนการสอน ฯลฯ

๒) ปจจยเกยวกบผลงานและวธปฏบตของโรงเรยน เชน โรงเรยนมชอเสยงดานวชาการ มความเชอถอในเรองการเงน โรงเรยนมการพฒนาในดานตางๆ

๒. กระบวนการมสวนรวม กระบวนการทสนบสนนสงเสรมใหประชาชนเขามามสวนรวมในการจดการศกษา

ซงผบรหารโรงเรยนจะตองเหนความส าคญและเปนผมมนษยสมพนธและสรางความสมพนธกบชมชนใหแนบแนน นอกจากน โรงเรยนจะตองสรางผลงานใหชมชนเกดความศรทธา เชน มผลงานทางวชาการเอาใจใสเดกนกเรยนมผลการเรยนด เปนตน ส าหรบในดานของประชาชนนนสวนใหญคนไทยมนสยชอบท าบญ มความเออเฟอ ดงนน หากโรงเรยนจะรองขออะไรกคงไดรบการสนบสนน โดยมปจจยทสงเสรมการมสวนรวม ม ๒ กลมปจจย ไดแก

๑) ปจจยเกยวกบกรรมการศกษา ไดแก เวลาทอยอาศยการมถนก าเนด/หรอมทพกอาศยในทองถนท โรงเรยนต งอย การเปนศษยเกา การมบตรหลานเรยนอย ในโรงเรยน ความคาดหวงตอโรงเรยน การมความสมพนธกบโรงเรยน และความหวงใยตอสวสดภาพเดก

๒) ปจจยเกยวกบโรงเรยน ไดแก ๑) คณลกษณะของผบรหารโรงเรยน ดานความเปนผน า มมนษยสมพนธด มความซอสตย และเปนคนในทองถนโดยก าเนด ๒) คณลกษณะของคร

๑๐๗

ไดแกครมความประพฤต มความรความสามารถมความเอาใจใสตอเดก มมนษยสมพนธด และมความเสยสละ ๓) การปฏบตของโรงเรยนตอคณะกรรมการการศกษา ไดแก การใหเกยรตและการใหโอกาสในการมสวนรวม การเขารวมกจกรรมกบชมชน ๔) การปฏบตงานของคร ไดแกการเอาใจใสตอการเรยนการสอน และความสามคคในหมคร ๕) ผลการปฏบตงานของโรงเรยน ไดแก ความมชอเสยงของโรงเรยน และการบรหารการเงนทโปรงใส

กระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ คอ การทประชาชนตองมสวนรวมรบผดชอบการพฒนาทงกระบวนการตงแตเรมแรก ซงครอบคลมใน ๓ ขนตอน ไดแก ๑) กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) ๒) กระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) ๓) กระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ)

๓. หลกการรกษาศล ๕ หลกการรกษาศล ๕ คอ การไมประพฤตผดทางกาย และวาจา เปนความมระเบยบ

วนย กฎเกณฑ ขอบงคบส าหรบควบคมประพฤตทางกายของคนในสงคมใหเรยบรอยดงามเปนแบบแผนอนหนงอนเดยวกน จะไดอยรวมกนดวยความสขสบาย ไมกระทบกระทงซงกนและกน ใหหางจากความชว ดงนน หลกการรกษาศล ๕ จงเปนการประพฤตชอบทเปนกศล คอการไมลวงละเมดทางกายวาจา ๕ ประการ ไดแก

๑) ปาณาตบาต เวรมณ หมายถง เจตนางดเวนจากการฆาสตว ความประพฤตหรอการด าเนนชวตของตนโดยไมเบยดเบยนชวตรางกายของผอนสตวอน แตเปนผมใจประกอบดวยเมตตากรณา มความรกความหวงดตอกนเปนพนฐาน

๒) อทนนาทานทานา เวรมณ หมายถง เจตนางดเวนจากการถอเอาสงของทเจาของมไดใหดวยอาการแหงการขโมย มความประพฤตหรอการด าเนนชวตของคนโดยไมเบยดเบยนทรพยสน และไมละเมดกรรมสทธของผอน ดวยการลกขโมย เปนตน แตเปนการด าเนนชวตโดยสจรตยตธรรม หาเลยงชพโดยชอบ เรยกวา สมมาอาชวะ

๓) กาเมส มจฉาจารา เวรมณ หมายถง เจตนางดเวนจากการประพฤตผดในกามซงเปนความประพฤต หรอการด าเนนชวตของตนโดยไมเบยดเบยนผอนในทางคครอง ไมละเมดสทธในบคคลผเปนทรกของผอน รวมทงไมผดประเวณทางเพศ ไมประพฤตนอกใจคครองของตนเองมใจมนคงในคครองของตน สามารถควบคมอารมณในเรองเพศได

๔) มสาวาทา เวรมณ หมายถง เจตนางดเวนจากการพดเทจ คอ มความประพฤตหรอ การด าเนนชวตทปราศจากการเบยดเบยนผอนดวยวาจาทเปนเทจหลอกลวง อนเปนสาเหต ตดรอน หรอท าลายประโยชนของผ อนแตมความซอสตย มสจจะ รกษาสจจะ พดแตค าจรง ค ามประโยชนค าสมานฉนสามคค เปนตน

๑๐๘

๕) สราเมระยะมชชะปะมาทฏฐานา เวรมณ หมายถง เจตนางดเวนจากของมนเมาคอ สราเมรย อนเปนทตงแหงความประมาท คอ ความประพฤต หรอการด าเนนชวตทปราศจากการเบยดเบยนตนเอง ดวยการดม การสบ ฉด สงทเปนพษใหโทษแกรางกาย คอ เปนยาเสพตดทกประเภท อนเปนเหตใหเกดความประมาทพลาดพลง เกดความมวเมา เสยสตสมปชญญะ และท าใหเสยคณภาพความเปนคน แตมสตระวงตวมใหตดสงเสพตดเหลานนๆ ทงสามารถควบคมจตใจ ควบคมอารมณมใหตกเปนทาสของสงเสพตดทงหลายดวย

๔.๒.๒ ผลการสมภาษณ ผวจยไดด าเนนการสมภาษณผใหขอมลส าคญ จ านวน ๕ รป/คน ดวยการเลอกเจาะจง

(Purposive Selection) สรปการสมภาษณเกยวกบผลการศกษาหลกการ วธการพฒนา และกระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ดงตอไปน

๑. กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) -สงเสรมใหผมสวนเกยวของไดคดวางแผนรวมกน ระหวางบาน วด โรงเรยนในการ

พฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ -สงเสรมใหมสวนรวมในการคดคนหาปญหาทเกดขนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ -รวมรบรปญหาทเกดขนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ -รวมก าหนดวสยทศนและพนธกจเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ -รวมเปนคณะกรรมการในการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ -รวมเตรยมจดท าขอมลขาวสารเพอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ -รวมวางแผนเตรยมสถานทเพอใหเออตอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ -รวมวางแผนเตรยมบคลากรในการด าเนนงานพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ -รวมวางแผนเตรยมจดหาทนในการด าเนนงานพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

-รวมวางแผนเตรยมจดหาวสดอปกรณเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๒. กระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) -รวมสวนประสานความรวมมอระหวางบาน วด และโรงเรยนในการรวมกน

พฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

-ควรเขารวมรบในการจดสภาพหองเรยนเพอใหเออตอการเรยนการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

-ควรรวมจดสภาพแวดลอมภายในใหสะอาด สงบ รมรน เปนธรรมชาต จดปายนเทศ ปานคตธรรม ในบรเวณสถานศกษา

๑๐๙

-รวมจดใหมหองจรยธรรมส าหรบการพฒนาจตเจรญปญญาของนกเรยน ในสถานศกษา

-รวมปฏบตธรรมในวนส าคญทางพระพทธศาสนาเพอพฒนา กาย ศล สมาธ และปญญา อยเสมอ

-สงเสรมใหนกเรยนท าสมาธหรอบรหารจตเจรญปญญากอนเขาเรยนและท าสมาธหลกเลกเรยน

-มสวนรวมในการปลกจตส านกใหนกเรยนมวนยในตนเองอยเสมอ

-รวมในการจดกจกรรมการสงเสรมการรกษาศล ๕ เชน กจกรรมวนส าคญทางพทธศาสนา กจกรรมเพอยกยองคนดและเชดชคนเกง กจกรรมท าบญตกบาตร อาทตยละ ๑ ครง น านกเรยนเขาคายพทธบตร คายคณธรรม เปนตน

-มสวนรวมเชญวทยากรทมความรในการรกษาศล ๕ มาใหความรแกบคลากร ทางการศกษาและนกเรยนอยางสม าเสมอ

-จดกจกรรมใหนกเรยนใหรจกคดวเคราะหและแกไขปญหาตามหลกพทธธรรม และฝกฝนอบรมใหนกเรยนรจกคณคาแทและคณคาเทยมในการกน อย ด ฟง

๓. กระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ)

-รวมคดวางแผน รปแบบการวดผลประเมนผลในการรกษาศล ๕ -รวมตดตามการด าเนนงานของการสงเสรมการรกษาศล ๕

-รวมประเมนผลการจดสภาพองคกรของสถานศกษาเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕

-รวมประเมนผลกจกรรมตางๆ ในวนส าคญทางพระพทธศาสนา

-รวมตดตามพฤตกรรมของนกเรยนในเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕ อยางตอเนอง

-รวมประเมนผลพฤตกรรมของนกเรยนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

-รวมประเมนผลในการพฒนาบคลากรของสถานศกษา -ควรประชาสมพนธขาวสารเพอใหบาน วด โรงเรยนไดรบรรวมกน และเผยแพรผล

การด าเนนการการสงเสรมการรกษาศล ๕ -ควร เผยแพรผลการด า เนน งานการส ง เสร มการร กษาศ ล ๕ ผ านคล น

วทยกระจายเสยง หรอเสยงตามสายหรอหอกระจายขาว

-ควรเผยแพรผลการด าเนนงานโดยใชสอสงพมพในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๑๐

๔.๓ ผลการเสนอรปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

จาการวเคราะหขอมลของสภาพสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ขอมลของการวเคราะหเอกสารเกยวกบหลกการ วธการพฒนา และกระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ และขอมลของการสมภาษณเกยวกบหลกการ วธการพฒนา และกระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ สรปรปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา มดงน

รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา ประกอบดวย ๑) หลกการ และ ๒) กระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ มรายละเอยดดงน

๑. หลกการ ๑) หลกการมสวนรวม คอ การทบคคลในองคกรหรอตางองคกร ไดแก ผบรหาร คร

กรรมการสถานศกษา พระสงฆ ผปกครอง ไดเขาการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ใน ๓ ขนตอน คอ ๑) การมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) ๒) การมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) และ ๓) การมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ)

๒) หลกการรกษาศล ๕ คอ หลกปฏบตขนพนฐานและเปนหลกปฏบตทส าคญส าหรบผทนบถอศาสนาพทธควรประพฤต ม ๕ ประการ ไดแก (๑) การเวนจากการฆาสตวมชวต (๒) การเวนจากการลกทรพย (๓) การเวนจากการประพฤตผดในกาม (๔) การเวนจากการพดเทจ (๕) การเวนจากการดมน าเมาคอสราและเมรยอนเปนทตงแหงความประมาท

๒. กระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ๑) กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) ประกอบดวย (๑) สงเสรมใหผ

มสวนเกยวของไดคดวางแผนรวมกน ระหวางบาน วด โรงเรยนในการพฒนาการสงเสรมการรกษา ศล ๕ (๒) สงเสรมใหมสวนรวมในการคดคนหาปญหาทเกดขนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๓) รวมรบรปญหาทเกดขนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๔) รวมก าหนดวสยทศนและพนธกจ เพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๕) รวมเปนคณะกรรมการในการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๖) รวมเตรยมจดท าขอมลขาวสารเพอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๗) รวมวางแผนเตรยมสถานทเพอใหเออตอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๘) รวมวางแผนเตรยมบคลากรในการด าเนนงานพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๙) รวมวางแผนเตรยมจดหาทนในการด าเนนงานพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๑๐) รวมวางแผนเตรยมจดหาวสดอปกรณเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๑๑

๒) กระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) ประกอบดวย (๑) รวมสวนประสานความรวมมอระหวางบาน วด และโรงเรยนในการรวมกนพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๒) ควรเขารวมรบในการจดสภาพหองเรยนเพอใหเออตอการเรยนการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๓) ควรรวมจดสภาพแวดลอมภายในใหสะอาด สงบ รมรน เปนธรรมชาต จดปายนเทศ ปายคตธรรม ในบรเวณสถานศกษา (๔) รวมจดใหมหองจรยธรรมส าหรบการพฒนาจตเจรญปญญาของนกเรยนในสถานศกษา (๕) รวมปฏบตธรรมในวนส าคญทางพระพทธศาสนาเพอพฒนา กาย ศล สมาธ และปญญา อยเสมอ (๖) สงเสรมใหนกเรยนท าสมาธหรอบรหารจตเจรญปญญากอนเขาเรยนและท าสมาธหลกเลกเรยน (๗) มสวนรวมในการปลกจตส านกใหนกเรยนมวนยในตนเองอยเสมอ (๘) รวมในการจดกจกรรมการสงเสรมการรกษาศล ๕ เชน กจกรรมวนส าคญทางพทธศาสนา กจกรรมเพอยกยองคนดและเชดชคนเกง กจกรรมท าบญตกบาตร อาทตยละ ๑ ครง น านกเรยนเขาคายพทธบตร คายคณธรรม เปนตน (๙) มสวนรวมเชญวทยากรทมความรในการรกษาศล ๕ มาใหความรแกบคลากรทางการศกษาและนกเรยนอยางสม าเสมอ (๑๐) จดกจกรรมใหนกเรยนใหรจกคดวเคราะหและแกไขปญหาตามหลกพทธธรรม และฝกฝนอบรมใหนกเรยนรจกคณคาแทและคณคาเทยมในการกน อย ด ฟง

๓) กระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ) ประกอบดวย (๑) รวมคดวางแผน รปแบบการวดผลประเมนผลใน การรกษาศล ๕ (๒) รวมตดตามการด าเนนงานของการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๓) รวมประเมนผลการจดสภาพองคกรของสถานศกษาเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๔) รวมประเมนผลกจกรรมตางๆ ในวนส าคญทางพระพทธศาสนา (๕) รวมตดตามพฤตกรรมของนกเรยนในเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕ อยางตอเนอง (๖) รวมประเมนผลพฤตกรรมของนกเรยนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๗) รวมประเมนผลในการพฒนาบคลากรของสถานศกษา (๘) ควรประชาสมพนธขาวสารเพอใหบาน วด โรงเรยนไดรบรรวมกน และเผยแพรผลการด าเนนการการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๙) ควรเผยแพรผลการด าเนนงานการสงเสรมการรกษาศล ๕ผานคลนวทยกระจายเสยง หรอเสยงตามสายหรอหอกระจายขาว (๑๐) ควรเผยแพรผลการด าเนนงานโดยใชสอสงพมพในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๔.๔ องคความรจากการวจย

องคความรจากการวจยครงน เปนผลจากศกษาสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา การวเคราะหเอกสารและการสมภาษณเกยวกบหลกการ วธการพฒนา และกระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ซงเปนหลกปฏบตขนพนฐาน

๑๑๒

และเปนหลกปฏบตทส าคญส าหรบผทนบถอศาสนาพทธควรประพฤต ม ๕ ประการ ไดแก (๑) การเวนจากการฆาสตวมชวต (๒) การเวนจากการลกทรพย (๓) การเวนจากการประพฤตผดในกาม (๔) การเวนจากการพดเทจ (๕) การเวนจากการดมน าเมาคอสราและเมรยอนเปนทตงแหงความประมาท โดยมหลกการมสวนรวม ทบคคลในองคกรหรอตางองคกรไดเขาการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ใน ๓ ขนตอน คอ ๑) การมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) ๒) การมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) และ ๓) การมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ) สรปเปนองคความรจากการวจย ดงแสดงในภาพท ๔.๑

ภาพท ๔.๑ องคความรจากการวจย

กระบวนการมสวนรวมในการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

ขนเตรยมการ ๑) รวมคด ๒) รวมวางแผน ขนด าเนนการ ๑) จดสภาพองคกร (โรงเรยน) ๒) การพฒนาบคลากร (คร) ๓) การพฒนาผเรยน (นกเรยน) ๔) การสนบสนนเพอด าเนนการ ขนประเมนผล ๑) ตดตามประเมนผล

การรกษาศล ๕

การมสวนรวมคด

การมสวนรวมท า การมสวนรวมรบผดชอบ

บทท ๕

สรป อภปรายผล และขอเสนอแนะ

การศกษาเรอง “รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา” เปนงานวจยแบบผสมผสานวธ (Mixed Method Research) ไดแก การวจย เช งปร มาณ (Quantitative Research) และการว จ ย เช งคณภาพ ( Qualitative Research) สรปผลการวจยตามวตถประสงคของการวจย ๓ ประการ ดงน

วตถประสงคท ๑ เพอศกษาสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา โดยการใชแบบสอบถามกลมตวอยาง จ านวน ๒๐๕ คน และวเคราะหขอมลดวยสถตพนฐาน ไดแก คาความถ คารอยละ คาเฉลย และคาสวนเบยงเบนมาตรฐาน

วตถประสงคท ๒ เพอศกษาหลกการ วธการพฒนา และกระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ โดยการ ๑) การวเคราะหเอกสาร วเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเนอหา และ ๒) สมภาษณผใหขอมลส าคญ จ านวน ๕ รป/คน ดวยแบบสมภาษณ และวเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเนอหา

วตถประสงคท ๓ เพอเสนอรปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา โดยวเคราะหเอกสาร ใชการวเคราะหขอมลดวยการวเคราะหเนอหา

ผวจยเสนอรายงานผลการวจยในบทน ประกอบดวย สรปผลการวจย อภปรายผลการวจย และขอเสนอแนะ ดงน

๑๑๔

๕.๑ สรปผลการวจย ผวจยสรปผลการวจยตามวตถประสงคของการวจยทง ๓ ประการ ดงน ๕.๑.๑ ผลการศกษาสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของ

สถานศกษาระดบประถมศกษา สรปผลการวจยพบวา สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา

ในภาพรวม พบวา มระดบการปฏบตอยในระดบมาก และเมอพจารณารายดานพบวา มระดบการปฏบตอยในระดบมากทงหมด ไดแก กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) กระบวนการ มสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) และกระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ)

สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ดานกระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) พบวา มระดบการปฏบตในภาพรวมอยในระดบมาก และเมอพจาณารายขอ พบวา มระดบปฏบตอยในระดบมากทงหมด โดยเรยงล าดบจากมากทสด ๓ อนดบ ไดแก ทานมสวนรวมก าหนดพนธกจเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ ทานมสวนรวมก าหนดวสยทศนเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ ทานรวมวางแผนเตรยมสถานทเพอใหเออตอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ และอนดบสดทาย คอ ทานมสวนรวมใน การคดคนหาปญหาทเกดขนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ๒) กระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) พบวา มระดบการปฏบตในภาพรวมอยในระดบมาก และเมอพจาณารายขอ พบวา มระดบปฏบตอยในระดบมากทงหมด โดยเรยงล าดบจากมากทสด ๓ อนดบ ไดแก ทานมสวนรวมจดใหมหองจรยธรรมส าหรบการพฒนาจตเจรญปญญาของนกเรยนในสถานศกษา ทานไดจดใหครเขาอบรมบรเวณโรงเรยน ในวนส าคญทางพระพทธศาสนา เชน วนวสาขบชา มาฆบชา วนเขาพรรษา เปนตน ทานครมสวนรวมจดปายนเทศ ปานคตธรรม ในบรเวณสถานศกษา และอนดบสดทาย คอ ทานหมนฟงพระธรรมเทศนาดวยตวเองอยเสมอๆ

สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ๓) กระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ) พบวา มระดบการปฏบตในภาพรวมอยในระดบมาก และเมอพจาณารายขอ พบวา มระดบปฏบตอยในระดบมากทงหมด โดยเรยงล าดบจากมากทสด ๓ อนดบ ไดแก ทานรวมประเมนผลในการพฒนาบคลากรของสถานศกษา ทานเผยแพรผลการด าเนนงานการสงเสรมการ

๑๑๕

รกษาศล ๕ ผานคลนวทยกระจายเสยง หรอเสยงตามสายหรอหอกระจายขาว ทานตดตาม การด าเนนงานของการสงเสรมการรกษาศล ๕ และอนดบสดทาย คอ ทานรวมประเมนผลพฤตกรรมของนกเรยนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๕.๑.๒ ผลการศกษาหลกการ วธการพฒนา และกระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕

สรปผลการวจยพบวา ๑. ระบบบรหารแบบมสวนรวมทมผลในเชงปฏบต ๓ ระบบ ประกอบดวย ๑) ระบบการ

ปรกษาหารอ ๒) ระบบกลมคณภาพ ๓) ระบบขอเสนอแนะ ๒. ปจจยทสงเสรมการมสวนรวม ประกอบดวย ๑) ปจจยทเกยวกบสภาพแวดลอม

๒) ปจจยเกยวกบชมชน ๓) ปจจยเกยวกบโรงเรยน ๓. การรกษาศล ๕ เปนการปฏบตตามหลกปฏบตขนพนฐานและเปนหลกปฏบตทส าคญ

ส าหรบผทนบถอศาสนาพทธควรประพฤต ม ๕ ประการ ไดแก ๑) การเวนจากการฆาสตวมชวต ๒) การเวนจากการลกทรพย ๓) การเวนจากการประพฤตผดในกาม ๔) การเวนจากการพดเทจ ๕) การเวนจากการดมน าเมาคอสราและเมรยอนเปนทตงแหงความประมาท

๔. กระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ประกอบดวย ๑) กระบวนการ มสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) ๒) กระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) ๓) กระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ)

๕.๑.๓ ผลการเสนอรปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบ

สถานศกษาระดบประถมศกษา สรปผลการวจยพบวา รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบ

ประถมศกษา ประกอบดวย ๑) หลกการ และ ๒) กระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษา ศล ๕ มรายละเอยดดงน

๑. หลกการ ๑) หลกการมสวนรวม คอ การทบคคลในองคกรหรอตางองคกร ไดแก ผบรหาร คร

กรรมการสถานศกษา พระสงฆ ผปกครอง ไดเขาการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ใน ๓ ขนตอน คอ ๑) การมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) ๒) การมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) และ ๓) การมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ)

๑๑๖

๒) หลกการรกษาศล ๕ คอ หลกปฏบตขนพนฐานและเปนหลกปฏบตทส าคญส าหรบผทนบถอศาสนาพทธควรประพฤต ม ๕ ประการ ไดแก (๑) การเวนจากการฆาสตวมชวต (๒) การเวนจากการลกทรพย (๓) การเวนจากการประพฤตผดในกาม (๔) การเวนจากการพดเทจ (๕) การเวนจากการดมน าเมาคอสราและเมรยอนเปนทตงแหงความประมาท

๒. กระบวนการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ๑) กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) ประกอบดวย (๑) สงเสรมใหผ

มสวนเกยวของไดคดวางแผนรวมกน ระหวางบาน วด โรงเรยนในการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๒) สงเสรมใหมสวนรวมในการคดคนหาปญหาทเกดขนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๓) รวมรบรปญหาทเกดขนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๔) รวมก าหนดวสยทศนและพนธกจเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๕) รวมเปนคณะกรรมการในการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๖) รวมเตรยมจดท าขอมลขาวสารเพอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๗) รวมวางแผนเตรยมสถานทเพอใหเออตอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๘) รวมวางแผนเตรยมบคลากรใน การด าเนนงานพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๙) รวมวางแผนเตรยมจดหาทนในการด าเนนงานพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๑๐) รวมวางแผนเตรยมจดหาวสดอปกรณเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๒) กระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) ประกอบดวย (๑) รวมสวนประสานความรวมมอระหวางบาน วด และโรงเรยนในการรวมกนพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๒) ควรเขารวมรบในการจดสภาพหองเรยนเพอใหเออตอการเรยนการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๓) ควรรวมจดสภาพแวดลอมภายในใหสะอาด สงบ รมรน เปนธรรมชาต จดปายนเทศ ปายคตธรรม ในบรเวณสถานศกษา (๔) รวมจดใหมหองจรยธรรมส าหรบการพฒนาจตเจรญปญญาของนกเรยนในสถานศกษา (๕) รวมปฏบตธรรมในวนส าคญทางพระพทธศาสนาเพอพฒนา กาย ศล สมาธ และปญญา อยเสมอ (๖) สงเสรมใหนกเรยนท าสมาธหรอบรหารจตเจรญปญญากอนเขาเรยนและท าสมาธหลกเลกเรยน (๗) มสวนรวมในการปลกจตส านกใหนกเรยนมวนยในตนเองอยเสมอ (๘) รวมในการจดกจกรรมการสงเสรมการรกษาศล ๕ เชน กจกรรมวนส าคญทางพทธศาสนา กจกรรมเพอยกยองคนดและเชดชคนเกง กจกรรมท าบญตกบาตร อาทตยละ ๑ ครง น านกเรยนเขาคายพทธบตร คายคณธรรม เปนตน (๙) มสวนรวมเชญวทยากรทมความรในการรกษาศล ๕ มาใหความรแกบคลากรทางการศกษาและนกเรยนอยางสม าเสมอ (๑๐) จดกจกรรมใหนกเรยนใหรจกคดวเคราะหและแกไขปญหาตามหลกพทธธรรม และฝกฝนอบรมใหนกเรยนรจกคณคาแทและคณคาเทยมในการกน อย ด ฟง

๓) กระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผล และเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ) ประกอบดวย (๑) รวมคดวางแผน รปแบบการวดผลประเมนผลในการ

๑๑๗

รกษาศล ๕ (๒) รวมตดตามการด าเนนงานของการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๓) รวมประเมนผลการจดสภาพองคกรของสถานศกษาเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๔) รวมประเมนผลกจกรรมตางๆ ในวนส าคญทางพระพทธศาสนา (๕) รวมตดตามพฤตกรรมของนกเรยนในเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕ อยางตอเนอง (๖) รวมประเมนผลพฤตกรรมของนกเรยนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๗) รวมประเมนผลในการพฒนาบคลากรของสถานศกษา (๘) ควรประชาสมพนธขาวสารเพอใหบาน วด โรงเรยนไดรบรรวมกน และเผยแพรผลการด าเนนการการสงเสรมการรกษาศล ๕ (๙) ควรเผยแพรผลการด าเนนงานการสงเสรมการรกษาศล ๕ผานคลนวทยกระจายเสยง หรอเสยงตามสายหรอหอกระจายขาว (๑๐) ควรเผยแพรผลการด าเนนงานโดยใชสอสงพมพในการสงเสรมการรกษาศล

๕.๒ อภปรายผลการวจย

การวจยเรอง “รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา” ซงวจยไดพบประเดนส าคญทน ามาอภปรายผล ดงน

สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ในภาพรวม พบวา มระดบการปฏบตอยในระดบมาก และเมอพจารณารายดานพบวา มระดบการปฏบตอยในระดบมากทงหมด ไดแก กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) กระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) และกระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ) เปนการพฒนานกเรยนใหบรรลวตถประสงคตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต พ.ศ. ๒๕๔๒ และแกไขเพมเตม (ฉบบท ๓) พ.ศ. ๒๕๕๓ ทมงใหกระจายอ านาจในการบรหารจดการไปใหสถานศกษาใหมากทสด สอดคลองกบแนวคดของ ส านกงานปฏรปการศกษา ทเสนอวา ครอบครวจะเขามามบทบาทและมสวนรวมในการจดการศกษาไดหลายทาง เชน การมสวนรวมเปนคณะกรรมการรวมจดการศกษา การสนบสนนการจดการศกษา การก ากบดแล เปนตน ท าใหเกดการจดการศกษาทสอดคลองกบสภาพความตองการพฒนาดานเศรษฐกจสงคมและตวผเรยนมากขน๑ สอดคลองกบงานวจยของพระครเกษมสทธคณ (แสงมณรตนากร) ไดท าการวจยเรอง กระบวนการมสวนรวมระหวางบาน วด โรงเรยน (บวร) ตอการพฒนาโรงเรยนวถพทธเขตลาดกระบง สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา กรงเทพมหานคร ผลการวจยพบวา ดานกระบวนการมสวนรวมขนเตรยมการ พบวา มความคดเหนตอกระบวนการม

๑ส านกงานปฏรปการศกษา. ปฏรปการศกษาไทยในมมมองประชาชน. กรงเทพมหานคร: พมพด,

๒๕๔๔), หนา ๑๒.

๑๑๘

สวนรวมของบาน วด โรงเรยน (บวร) ตอการพฒนาโรงเรยนวถ พทธ โดยรวมอยในระดบปานกลาง ดานการจดสภาพองคกร พบวา มความคดเหนตอกระบวนการมสวนรวมของบาน วด โรงเรยน (บวร) ตอการพฒนาโรงเรยนวถพทธ ดานการจดสภาพองคกร โดยรวมอยในระดบปานกลาง ดานการพฒนาบคลากร (คร/วทยากร) พบวา มความคดเหนตอกระบวนการมสวนรวมของบาน วด โรงเรยน (บวร) ตอการพฒนาโรงเรยนวถพทธ ดานการพฒนาบคลากร (คร/วทยากร) โดยรวมอยในระดบปานกลาง ดานการพฒนาผเรยน (นกเรยน) พบวา มความคดเหนตอกระบวนการมสวนรวมของบาน วด โรงเรยน (บวร) ตอการพฒนาโรงเรยนวถพทธ ดานการพฒนาผเรยน (นกเรยน) โดยรวมอยในระดบปานกลาง ดานการสนบสนนการด าเนนงาน พบวา มความคดเหนตอกระบวนการมสวนรวมของบาน วด โรงเรยน (บวร) ตอการพฒนาโรงเรยนวถพทธ ดานการสนบสนนการด าเนนงาน โดยรวมอยในระดบปานกลาง ดานกระบวนการตดตาม ประเมนผล และเผยแพรผลการด าเนนงาน พบวา มความคดเหนตอกระบวนการมสวนรวมของบาน วด โรงเรยน (บวร) ตอการพฒนาโรงเรยนวถพทธ ดานกระบวนการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน โดยรวมอยในระดบปานกลาง๒

รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา ประกอบดวย ๑) หลกการ ประกอบดวย ก. หลกการมสวนรวม คอ การทบคคลในองคกรหรอตางองคกร ไดแก ผบรหาร คร กรรมการสถานศกษา พระสงฆ ผปกครอง ไดเขาการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ใน ๓ ขนตอน คอ (๑) การมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) (๒) การมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) และ (๓) การมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ) ข. หลกการรกษาศล ๕ คอ หลกปฏบตขนพนฐานและเปนหลกปฏบตทส าคญส าหรบผทนบถอศาสนาพทธควรประพฤต ม ๕ ประการ ไดแก (๑) การเวนจากการฆาสตวมชวต (๒) การเวนจากการลกทรพย (๓) การเวนจากการประพฤตผดในกาม (๔) การเวนจากการพดเทจ (๕) การเวนจากการดมน าเมาคอสราและเมรยอนเปนทตงแหงความประมาท และ ๒) กระบวนการมส วนร วมในการสง เสรมการรกษาศล ๕ ประกอบดวย (๑) กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) (๒) กระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) (๓) กระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผล และเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ) สอดคลองกบแนวคดของ Ubben and Hughes ไดเสนอแนวทางการสรางการมสวนรวมของผปกครองในการจดการศกษาของโรงเรยนไววา 1) ครและบคลากรในโรงเรยนตองท างานใกลชดกบพอแมผปกครองและควรเปนความสมพนธในลกษณะสองทาง 2) สมพนธภาพท

๒พระครเกษมสทธคณ (แสงมณรตนากร). “กระบวนการมสวนรวมระหวางบาน วด โรงเรยน (บวร)

ตอการพฒนาโรงเรยนวถพทธเขตลาดกระบง สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา กรงเทพมหานคร”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต (การบรหารการศกษา). (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๓), หนา ๘๒-๘๕.

๑๑๙

เหมาะสมจะตองค านงถงคน 4 กลม คอ พอแมผปกครอง คร ชมชน และนกเรยน ครควรหลกเลยงสถานการณทกอใหเกดวกฤตหรอความขดแยงโดยไมจ าเปน 3) ครตองสนใจนกเรยน เพราะนกเรยนจะกลายเปนผสอสารส าคญ น าเรองราวของโรงเรยนไปบอกพอแมผปกครอง 4) การสรางสมพนธภาพกบพอแมผปกครองควรใหเกดความสม าเสมอในระดบนโยบายและใหเกดการปฏบตทดและเปนจรง 5) นกวชาการหรอนกการศกษาทมสวนเกยวของไมควรผกขาดหรอแทรกแซงความคด และเคารพ “หนสวน” ทกฝาย 6) การสรางความสมพนธ ความพฒนาจากระดบสวนตวไปสระดบกลมและสาธารณะใหกวางขน 7) การจดกจกรรมใดๆ ควรวางกฎหมายทยดหยนตอการระดมความรวมมอของบานและชมชนเนนการกระจายทรพยากรของช มชนมาใชประโยชนในการพฒนาการศกษา๓ สอดคลองกบผลการวจยของปรชาต ชมชน ทไดท าการวจยเรอง รปแบบการบรหารงานวชาการแบบมสวนรวมของชมชนทมประสทธผลในสถานศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา พบวา แนวคดเรองการมสวนรวมของประชาชนหรอชมชนของประเทศไทยเรมตนมาเปนระยะเวลาคอนขางนาน แบบคอยเปนคอยไป แตยงพบปญหาดานการกระจายอ านาจในการจดการศกษาทมการบรหารแบบศนยกลางอ านาจอยทสวนกลาง สถานศกษาขาดความเปนอสระในการตดสนใจ กฎ ระเบยบและขนตอนตามระบบราชการ เปนเหตใหการด าเนนงานลาชา ไมทนตอการเปลยนแปลงของสงคม และการจดการศกษายงขาดมาตรฐานคณภาพทจะตอบสนองความตองการของทองถน และประเทศชาตได ในสวนของประชาชนแนวคดเรองการมสวนรวมระหวางโรงเรยนและชมชน ยงไมแพรหลายไปถงประชาชน ประชาชนมกจะคดเสมอวา การจดการศกษาเปนเรองของโรงเรยน ไมควรเขาไปเกยวของถาประชนชนจะมสวนเกยวของกบโรงเรยนบางกเปนเรองของการชวยเหลอสนบสนน และการอ านวยความสะดวก การมสวนรวมในการบรหารจดการนนมนอย๔ สอดคลองกบงานวจยของ Gold ทไดศกษาการเขามามสวนรวมของชมชนในการจดการศกษาระดบโรงเรยนมธยมศกษา โดยเนนการใหความรวมมอระหวางชมชน ผปกครอง และนกการศกษาซงถอเปนสวนหนงของการปฏรปการศกษาในรฐฟลลาเดลเฟย พบวา การจดการของชมชนเปนสอกลางระหวางผปกครอง ครอบครวกบโรงเรยน เพอเปาหมายในการเสรมสรางการอานออกเขยนได และการเรยนรใหสอดคลองกบชมชน ท าใหผปกครองไดรบความรเกยวกบชมชน ดงนนการสรางหนสวนและความรวมมอระหวางผปกครองกบนกการศกษา ท าใหเกดทรพยากรทมคณคาทงในดานสงคม

๓Ubben, G.C. and L. W. Hughes. The Principal Creative Leadership for Effective

School. (Boston: Allyn and Bacon, 1992), p.298. ๔ปรชาต ชมชน. “รปแบบการบรหารงานวชาการแบบมสวนรวมของชมชนทมประสทธผลใน

สถานศกษา สงกดส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา”. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต. (บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยราชภฏอบลราชธาน, ๒๕๕๕), หนา ๑๘.

๑๒๐

และวฒนธรรมใหแกโรงเรยน๕ และสอดคลองกบงานวจยของ Barnes ไดศกษาการมสวนรวมในการเรยนการสอนของผปกครองนกเรยน พบวา การมสวนรวมกบการเรยนการสอนของโรงเรยน โดยอดมคตแลวผปกครองตองการมบทบาททโรงเรยนหรอในชนเรยน แมวาจรงๆ แลวการมสวนรวมของพวกเขาจะไมเปนไปตามอดมคตดงกลาวและไดพบวาผปกครองยงมสวนรวมในกจกรรมตางๆ ทเกยวของกบโรงเรยนทบานดวย การศกษาครงนใหหลกฐานเพมเตมวาบดามารดาชาวอเมรกนแอฟรกนเหนคณคาของการศกษา และเหนวาโรงเรยนจ าเปนตองตระหนกถงความคาดหวงด านการศกษาและวฒนธรรมของผปกครองดวย๖

๕.๓ ขอเสนอแนะ ผวจยขอเสนอแนะไวตามล าดบดงน

๕.๓.๑ ขอเสนอแนะเชงนโยบาย

๑. หนวยงานทเกยวของควรน ารปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษาไปปรบปรงเพอพฒนาการศกษาในสถานศกษา

๒. หนวยงานวจยทเกยวของควรจดเลอกครผสอนพระพทธศาสนาทมความรความเขาใจเรองพระพทธศาสนาโดยตรง

๓. ผบรหารควรมการก าหนดนโยบาย และแนวทางในการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ใหชดเจนเปนรปธรรม

๕.๓.๒ ขอเสนอแนะเชงปฏบต

๑. สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ดานกระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) พบวา ขอทมระดบปฏบตนอยทสด คอ การมสวนรวมในการคดคนหาปญหาทเกดขนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ดงนน สถานศกษาควรจดกจกรรมหรอโครงการทเปนการพฒนาหลกความคดใหมากขน

๕Gold, S. E. “Community Organizing at a Neighborhood High School: Promises and

Dilemmas in Building Parent-educator Partnership and Collaborations,” Pro Quest Digital Dissertations. 60 (January 2000): 295-296.

๖Barnes, R. A. “African American Parents Involvement in Their Children’s Schooling,” Dissertation Abstracts International. 55 (October 1995): 3152-A.

๑๒๑

๒. สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ดานกระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) พบวา ขอทมระดบการปฏบตนอยทสดคอ หมนฟงพระธรรมเทศนาดวยตวเองอยเสมอๆ ดงนน สถานศกษาจดใหมพฒนาบคลากรโดยใหพระภกษสามเณรผมความรความสามารถมาแสดงธรรมเทศนาเปนประจ า

๓. สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา ดานกระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ) พบวา ขอทมระดบการปฏบตนอยทสดคอ การรวมประเมนผลพฤตกรรมของนกเรยนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ดงนน สถานศกษาควรจดใหผมสวนเกยวของไดเขารวมประเมนผลของนกเรยนใหเปนประจ า

๔. ควรใหบาน วด และโรงเรยนควรมสวนรวมสนบสนน และโรงเรยนทกโรงเรยนทตงอยในวด โดยใหเจาอาวาส ผชวยเจาอาวาส และคณะกรรมการวด เปนคณะกรรมการบรหารโรงเรยน

๕. ผบรหารควรมการจดท าเอกสารใหความรแกครในเรองรปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

๕.๓.๓ ขอเสนอแนะในการวจยครงตอไป

๑. ควรมการพฒนาใชรปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา เพอพฒนาสถานศกษาใหมประสทธภาพตอไป

๒. ควรมการวจยรปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษาทมบรบทแตกตางกนของเขตพนทการศกษาวาควรจะจดรปแบบอยางไรจงจะเหมาะสม

๓. ควรศกษารปแบบการจดการเรยนการสอนแบบมสวนรวมเพอสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษา ส านกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา ทสรางประสทธผลเพมขนในสถานศกษาทกระดบ

บรรณานกรม

๑. ภาษาไทย

ก. ขอมลปฐมภม มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย . พระไตรปฎกภาษาไทย ฉบบมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ,

กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๓๙.

ข. ขอมลทตยภม (๑) หนงสอ :

กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม. จรยธรรมส าหรบเดกและเยาวชน. กรงเทพมหานคร : ชมชนสหกรณการเกษตรแหงประเทศไทย จ ากด, ๒๕๕๓.

กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม. แนวทางการด าเนนงาน คลนกคณธรรมในสถานศกษา , กรงเทพมหานคร : ส านกงานพระพทธศาสนาแหงชาต, ๒๕๕๗.

กรมวชาการ กระทรวงศกษาธการ, ค าบรรยายเกยวกบแนวคดและทฤษฎในการพฒนาคณธรรม จรยธรรมทเนนความมวนยและความเปนประชาธปไตย. พมพครงท ๓, กรงเทพมหานคร : ครสภาลาดพราว, ๒๕๔๑.

กระทรวงศกษาธการ. แนวทางการด าเนนงานโรงเรยนวถพทธ. ครงท ๒. กรงเทพมหานคร : องคการรบสงสนคาและพสดภณฑ, ๒๕๔๖.

กระทรวงศกษาธการ. วดจะมสวนรบภาระและจดการศกษาตามพระราชบญญตการศกษาแหงชาต-ไดอยางไร สกศ.. กรงเทพมหานคร : ภาพพมพ, ๒๕๔๖.

ถวลยรฐ วรเทพพฒพงษ. การก าหนดและวเคราะหนโยบายสาธารณะ : ทฤษฎและการประยกตใช. กรงเทพมหานคร : เสมาธรรม, ๒๕๔๐.

ทศนา แขมณ. การพฒนาคณธรรม จรยธรรม และคานยมจากทฤษฎสปฏบต. กรงเทพมหานคร : สภาสงคมสงเคราะหแหงประเทศไทยในพระบรมราชปถมภ, ๒๕๔๑.

ทศนา แขมมณ. ศาสตรการสอน องคความรเพอการจดกระบวนการเรยนการรทมประสทธภาพ. พมพครงท ๗. กรงเทพมหานคร : ดานสทธาการพมพ, ๒๕๕๑.

บญชม ศรสะอาด. การวจยทางการวดผลและประเมนผล. กรงเทพมหานคร: สวรยาสาสน, ๒๕๔๕. บญชม ศรสะอาด. การวจยเบองตน. พมพครงท ๕. กรงเทพมหานคร: ชมรมเดก, ๒๕๔๕. ประภาศร สหอ าไพ. พนฐานการศกษาทางศาสนาและจรยธรรม. พมพครงท ๓. กรงเทพมหานคร :

ส านกพมพแหงจฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๓.

๑๒๓

พระครปลดมารต วรมงคโล. จรยธรรมกบเยาวชน. กรงเทพมหานคร : มหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๔.

พระธรรมปฎก (ป.อ. ปยตโต). พระพทธศาสนาพฒนาคนในสงคม. กรงเทพมหานคร : กองการพมพฝายประชาสมพนธ, ๒๕๔๐.

พระพรหมคณาภรณ (ป. อ. ปยตโต). พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท. พมพครงท ๑๗, กรงเทพมหานคร : โรงพมพพระพทธศาสนาของธรรมสภา, ๒๕๕๔.

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต). พจนานกรมพทธศาสตร ฉบบประมวลธรรม. พมพครงท ๒๗. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗.

พระพรหมคณาภรณ (ป.อ.ปยตโต). พจนานกรมพทธศาสน ฉบบประมวลศพท . พมพครงท ๑๘. กรงเทพมหานคร : มลนธธรรมทานกศลจต, ๒๕๕๕.

พระราชวรมน (ประยทธ ปยตโต). พจนานกรมพทธศาสตร . กรงเทพมหานคร : การศาสนา, ๒๕๒๙.

เยาวด วบลยศร, การประเมนโครงการ แนวคด และแนวปฏบต. กรงเทพมหานคร: ภาควชาวจย, การศกษา คณะครศาสตร, จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๖.

สมเดจพระมหาสมณเจา กรมพระยาวชรญาณวโรรส. เบญจศลและเบญจธรรม. กรงเทพมหานคร มหามกฎราชวทยาลย, ๒๕๓๘.

สปปนนท เกตทต และคณะ. ความฝนของแผนดน. พมพครงท ๓. กรงเทพมหานคร : ตะวนออก, ๒๕๔๐.

สพรรณ ไชยอ าพร รศ.ดร., รปแบบแหลงเรยนรดานคณธรรม เพอการพฒนาชมชนอยางยงยน , กรงเทพมหานคร : ปรณาม, ๒๕๕๐.

เสรมศกด วศาลาภรณ. เอกสารการสอนชดวชาสมมนาปญหาและแนวโนมทางการบรหารการศกษา. กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๓๗.

เสรมศกด วศาลาภรณ. สมมนาปญหาและแนวโนมทางการบรหารการศกษา . กรงเทพมหานคร : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๓๗.

อทย บญประเสรฐ. หลกการบรหารแบบใชโรงเรยนเปนฐาน. กรงเทพมหานคร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, คณะครศาสตร, ๒๕๔๖.

(๒) บทความ :

พระมหาสมบรณ วฑฒกโร, ดร.. “พระพทธศาสนาเพอสงคม : กระบวนทศนใหมเกยวกบเบญจศล”. บณฑตศกษาปรทรรศน. ปท ๙ ฉบบพเศษ เนองในโอกาสเฉลมฉลองวนวสาขบชา วนส าคญสากลของโลก (๒๕๕๖) : ๓๕๒-๓๗๘.

๑๒๔

สทธวงศ ตนตยาพศาลสทธ. “พระบรมราโชวาท”. ขาราชการคร. ปท ๒๐ ฉบบท ๑ (ตลาคม – พฤศจกายน ๒๕๔๒) : ๒.

(๓) วทยานพนธ/งานวจย :

ขวญฟา รงสยานนท. “การพฒนารปแบบการจดกระบวนการเรยนรแนวพทธส าหรบเดกปฐมวย”. วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยรามค าแหง, ๒๕๕๒.

จมพล พลภทรชวน ผศ.ดร. และคณะ. “การวจยและพฒนากระบวนการสรางความด มคณธรรม”, รายงานการวจย, (ศนยสงเสรมคณธรรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม) : ส านกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน), ๒๕๔๙.

ชชาต พวงสมจตร. “การวเคราะหปจจยทสงเสรมและปจจยทเปนอปสรรคตอการมสวนรวมของชมชนกบโรงเรยนประถมศกษาในเขตปรมณฑลกรงเทพมหานคร”. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต. คณะครศาสตร : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๐.

ดลใจ ถาวรวงศ ตนเจรญ. “กระบวนการขดเกลาคณธรรมจรยธรรมของเยาวชนตนแบบจงหวดฉะเชงเทรา”. วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต. คณะศกษาศาสตร : มหาวทยาลยบรพา, ๒๕๕๓.

ดจเดอน พนธมนาวน, “การสงเคราะหงานวจยเกยวกบคณธรรมจรยธรรมในประเทศไทยและตางประเทศ”. รายงานการวจย. ศนยสงเสรมคณธรรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม) : ส านกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน), ๒๕๕๐.

ทศนา แสวงศกด. “รปแบบการบรหารแบบมสวนรวมในการฝกอาชพระยะสนชางอตสาหกรรมกรมอาชวศกษา”, วทยานพนธการศกษาดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยศรนครนทรวโรฒประสานมตร, ๒๕๓๙.

ธวชชย รตตญญ. “การพฒนารปแบบการบรหารโดยใชโรงเรยนเปนฐานในโรงเรยนสงกดองคกรปกครองสวนทองถน” . วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยสยาม, ๒๕๕๑.

เนตรชนก วภาตะศลปน. “รปแบบการพฒนาเยาวชนตามหลกไตรสกขาในโครงการสามเณรปลกปญญาธรรม”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๙.

เบญจพร แกวศร. “การน าเสนอรปแบบการพฒนาคณภาพลกษณะภาวะผน าของผบรหารวทยาลยพยาบาล สงกดกระทรวงสาธารณสข”. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : จฬาลงกรณมหาวทยลย, ๒๕๔๕.

๑๒๕

ปยนนท ภรมยไกรภกด. “สงเสรมจรยธรรมนกเรยนในโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จ งหว ดนนทบ ร ” . วทยานพนธ ก ารศ กษามหาบณ ฑต . บณฑ ตว ทย าล ย : มหาวทยาลยเกษตรศาสตร, ๒๕๔๔.

พระครนวฐศลขนธ (ณรงค ฐตวฑฒโน). “รปแบบการพฒนาทนมนษยตามหลกพทธธรรมในองคกรปกครองสวนทองถน”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗.

พระมหากฤษฎา กตตโสภโณ (แซหล). “รปแบบการสงเสรมคณธรรมจรยธรรมในสถานศกษาของพระธรรมวทยากร”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗.

พระมหาธฤต วโรจโน. “รปแบบการพฒนาพระสงฆาธการเพอประสทธภาพการบรหารกจการคณะสงฆ”. วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗.

พระวมาน คมภรปญโญ (ตรกมล), “การศกษาวเคราะหศล ๕ ในฐานะเปนรากฐานของสนตภาพ”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๕.

พลสข หงคานนท. “การพฒนารปแบบการจดองคการของมหาวทยาลยพยาบาล กระทรวงสาธารณสข”. วทยานพนธครศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๔๐.

มาล สบกระแส. “การพฒนารปแบบองคการแหงการเรยนรของส านกงานเขตพนทการศกษา”. วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยสยาม, ๒๕๕๒.

เมตต เมตตการณจต. “การมสวนรวมในการบรหารโรงเรยนของคณะกรรมการศกษาประจ า โรงเรยนเทศบาลในจงหวดนครราชสมา”. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๔๑.

วงศกร เพมผล, “ศล ๕ มตอารยธรรมสากล”. วทยานพนธศาสนศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหามกฏราชวทยาลย, ๒๕๕๕.

วไลพร อนเจาบาน. “ศกษาพฤตกรรมการน าศล ๕ ไปใชในชวตประจ าวน”. วทยานพนธพทธศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๔๔ .

วรชย อนนตเธยร. “กลยทธการพฒนาจรยธรรมส าหรบเยาวชนไทย”, วทยานพนธพทธศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๗.

สนท สายธน และคณะ. “การพฒนารปแบบกระบวนการจดการเรยนรดานจรยธรรมศกษาแกนกเรยนระดบมธยม ศกษาตามโครงการโรงเรยนวถพทธ สงกดส านกงานเขตพนท

๑๒๖

การศกษาสรนทร เขต ๒”. รายงานการวจย. ศนยสงเสรมคณธรรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม) : ส านกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน), ๒๕๔๙.

สมพศ ภารสมบรณ. “การมสวนรวมของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานในการจดการศกษาโรงเรยนมธยมศกษา สงกดกรมสามญศกษา จงหวดอบลราชธาน”. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยสโขทยธรรมราช, ๒๕๔๔.

สมาน อศวภม. “การพฒนารปแบบการบรหารการประถมศกษาระดบจงหวด”. วทยานพนธครศาสตรบณฑต. บณฑตวทยาลย : จฬาลงกรณมหาวทยาลย, ๒๕๓๗.

สทธพงษ ศรวชย ผศ.ดร. และคณะ. “แนวทางการเรยนรตามหลกไตรสกขาในระดบประถมศกษา”. รายงานการวจย. มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย : คณะครศาสตร, ๒๕๔๖.

สทธวรรณ ตนตรจนาวงศ รศ.ดร. และคณะ. “การสงเสรมคณธรรมทมประสทธภาพ : กรณศกษากลมเดก/เยาวชนและขาราชการภาครฐ”. รายงานการวจย. กรงเทพมหานคร : กรมการศาสนา กระทรวงวฒนธรรม, ๒๕๕๒.

สทธวรรณ ตนตรจนาวงศ, รศ.ดร. และคณะ. “รปแบบการสงเสรมคณธรรมแหงชาต”. รายงานการวจย. กระทรวงวฒนธรรม : กรมการศาสนา, ๒๕๕๑.

สเทพ บญเตม. “การพฒนารปแบบการก ากบตดตามสถานศกษาขนพนฐาน”. วทยานพนธศกษาศาสตรดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยขอนแกน, ๒๕๔๙.

สรศกด หลาบมาลา, รศ.ดร. และ รสสคนธ มกรมณ, ผศ.ดร.. “รปแบบนวตกรรมทสงเสรมการเรยนรคณธรรมจรยธรรมของตางประเทศ”. รายงานการวจย. ศนยสงเสรมคณธรรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม) : ส านกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน), ๒๕๔๙.

เสนอ เถาวชาล. “การมสวนรวมของคณะกรรมการสถานศกษาขนพนฐานในการบรหารโรงเรยนมธยมศกษาในจงหวดภเกต”. วทยานพนธศกษาศาสตรมหาบณฑต. บณฑตวทยาลย : มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, ๒๕๔๖.

ออมเดอน สดณ, ผศ.ดร. และคณะ. “สถานภาพการจดฝกอบรมและการเรยนรเพอสงเสรมคณธรรมจรยธรรมของคนไทย”. รายงานการวจย. ศนยสงเสรมคณธรรมและพฒนาพลงแผนดนเชงคณธรรม (ศนยคณธรรม) : ส านกงานบรหารและพฒนาองคความร (องคการมหาชน), ๒๕๔๘.

อมพร เรองศร. “การพฒนารปแบบการพฒนาคณลกษณะของนกเรยนตามปรชญาเศรษฐกจพอเพยง”. วทยานพนธปรชญาดษฎบณฑต. บณฑตวทยาลย: มหาวทยาลยบรพา, ๒๕๕๔.

๑๒๗

เอนก คงขนทด “การศกษาปญหาจรยธรรมของนกเรยนระดบมธยมศกษาสายสามญและสายอาชพ ตามแนวความคดของทานพทธทาสในจงหวดสราษฎรธาน ”. รายงานการวจย , สถาบนวจยพทธศาสตร : มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย, ๒๕๕๓.

(๔) เอกสารทไมไดตพมพเผยแพร :

พระธรรมญาณมน (ทองยอย กตตทนโน). วดชวยชาวบานไดอยางไร. การแสวงหาเสนทางการพฒนาชนบทของพระสงฆไทย, ๒๕๒๖. (เอกสารอดส าเนา).

(๕) สออเลกทรอนกส :

จรยธรรมดอทคอม. การปลกฝงคณธรรมจรยธรรมแกนกศกษา . [ออนไลน]. แหลงขอมล : http://www.jariyatam.com/th/moral-cultivation, [๒ กมภาพนธ ๒๕๕๘].

กระทรวงศกษาธการ. คมอแนวทางการจดกจกรรมเสรมสรางคณธรรมในสถานศกษา . [ออนไลน]. แหลงทมา : www.moe.go.th/jarawporn/principles.doc, [๑ มกราคม ๒๕๕๘.]

๒. ภาษาองกฤษ Biskin Donald S. & Kenneth Hoskisson. An Experimental Test of the Effect of

Structured Discussions of Moral Dilemmas Found jn Childrens Literature on Marol Reasoning. The Elementary School Journal, 1997.

Cronbach, Lee J. Essentials of psychological testing. 4 th ed. New York : Harper & Row, 1971.

Forcese and S. Richer. Social Research Methods. Englewood Cliffs, New Jersey : Prentice-Hall, 1973.

John P. Keeves. “Educational research methodology, and measurement: An international handbook”. Oxford, England : Pergamon Press, 1988.

Jone & Morris. Relattion of Temperament to the Choice of Values. Joumal of Abnormal Social Psychology, 1956.

Kaplan, The Conduct of Inquiry:Methodology for Behavioral Science. San Francisco: Chandler Publishing, 1964.

Krejcie, R. V. & Morgan, D. W. Determining Sample Size for Research Activities. Educational and Psychological Measurement, 30(3). (1970).

๑๒๘

Likert, Rensis. “The Method of Constructing and Attitude Scale”. in Reading in Attitude Theory and Measurement. Fishbeic, Matin, Ed. New York : Wiley & Son, 1967 : 90-95.

McMullen, “Effective Discipline and Contingency Management System in an Urban Junior High/Middle School with and Emphasis on Development Needs to Young Adolescent”, Dissertation Abstracts International, 46 (7) : 1985.

Smith and others. Management: Making Organizations Perform. New York: Macmillan, 1980.

ภาคผนวก

๑๓๐

ภาคผนวก ก

เครองมอทใชในการวจย

- แบบสอบถามส าหรบหาคาดชนความสอดคลองตามวตถประสงคเปนรายขอ ( IOC ) - การแปลผลคา IOC จากแบบสอบถาม - แบบสอบถามเพอการวจย - แบบสมภาษณเพอการวจย

๑๓๑

แบบสอบถามส าหรบหาคาดชนความสอดคลองตามวตถประสงคเปนรายขอ ( IOC )

******************************* เรอง รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบ

ประถมศกษา ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงในชองระดบทตรงกบระดบการพจารณาของทานเกยวกบเรองสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษา ส านกงานเขตพนทประถมศกษา ซงมระดบเกณฑการพจารณา ดงน +๑ หมายถง ขอค าถามสอดคลองกบวตถประสงคหรอใชได ๐ หมายถง ไมแนใจวาขอค าถามสอดคลองกบวตถประสงค หรอตองปรบปรง -๑ หมายถง ขอค าถามไมสอดคลองกบวตถประสงคหรอตองตดทง ตวอยาง

ขอ รายการ ระดบการพจารณา

+๑ ๐ -๑ หมายเหต

๐ ทานมสวนรวมในการคดคนหาปญหาทเกดขนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

จากตวอยาง

ขอ ๐ ทานเหนวา ทานมสวนรวมในการคดคนหาปญหาทเกดขนในการสงเสรมการ

รกษาศล ๕ ในดานท ๑ กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) อยในระดบใชได

นางสาวนพวรรณ ทองยอย

นสตหลกสตรพทธศาสตรมหาบณฑต

สาขาวชาการบรหารการศกษา คณะครศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๓๒

ตอนท ๑

สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

ค าชแจง : โปรดท าเครองหมาย ลงในชองทตรงกบความคดเหนของทานทสดเพยงขอเดยว

โดยมหลกเกณฑการพจารณาดงน +๑ หมายถง ขอค าถามสอดคลองกบวตถประสงคหรอใชได ๐ หมายถง ไมแนใจวาขอค าถามสอดคลองกบวตถประสงค หรอตองปรบปรง -๑ หมายถง ขอค าถามไมสอดคลองกบวตถประสงคหรอตองตดทง

ขอ รายการ ระดบการพจารณา

+๑ ๐ -๑ หมายเหต

๑. กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) ๑ ทานมสวนรวมในการคดคนหาปญหาทเกดขนในการสงเสรมการ

รกษาศล ๕

๒ ทานมสวนรวมรบรปญหาทเกดขนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ๓ ทานมสวนรวมรบรแนวทางการด าเนนงานพฒนาการสงเสรมการ

รกษา ศล ๕

๔ ทานมสวนรวมก าหนดวสยทศนเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๕ ทานมสวนรวมก าหนดพนธกจเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๖ ทานรวมเปนคณะกรรมการในการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๗ ทานรวมคดวางแผนรวมกน ระหวางบาน วด โรงเรยนในการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๘ ทานรวมเตรยมจดท าขอมลขาวสารเพอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๙ ทานรวมวางแผนเตรยมสถานทเพอใหเออตอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๓๓

ขอ รายการ ระดบการพจารณา

+๑ ๐ -๑ หมายเหต

๑๐ ทานรวมวางแผนเตรยมบคลากรในการด าเนนงานพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๑ ทานรวมวางแผนเตรยมจดหาทนในการด าเนนงานพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๒ ทานรวมวางแผนเตรยมจดหาวสดอปกรณ เครองใชเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๒. กระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) ๑ ทานมสวนประสานความรวมมอระหวางบาน วด และโรงเรยนใน

การรวมกนพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๒ ทานมสวนรวมรบผดชอบในการจดสภาพหองเรยนเพอใหเออตอการเรยนการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๓ ทานมสวนรวมจดสภาพแวดลอมภายในใหสะอาด สงบ รมรน เปนธรรมชาต ในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๔ ทานมสวนรวมท าใหสถานศกษาปราศจากอบายมขสงมอมเมา ๕ ทานมสวนรวมจดใหมพระพทธรปประดษฐานในบรเวณ

สถานศกษา

๖ ทานมสวนรวมจดใหมพระพทธรปประดษฐานในหองเรยนอยางเหมาะสม

๗ ทานมสวนรวมจดใหมหองจรยธรรมส าหรบการพฒนาจตเจรญปญญาของนกเรยนในสถานศกษา

๘ ทานไดจดใหครเขาอบรมบรเวณโรงเรยน ในวนส าคญทางพระพทธศาสนา เชน วนวสาขบชา มาฆบชา วนเขาพรรษา เปนตน

๙ ทานครมสวนรวมจดปายนเทศ ปานคตธรรม ในบรเวณสถานศกษา

๑๐ ทานใหครมสวนรวมในการพฒนาการเรยนการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๑ ทานมสวนรวมในการจดหาบคคลากรเพอสอนในการสงเสรมการ

๑๓๔

ขอ รายการ ระดบการพจารณา

+๑ ๐ -๑ หมายเหต

รกษาศล ๕ ๑๒ ทานเขารวมการประชมหรอวางแผน ทเกยวของกบการ

พฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๓ ทานเขารบการอบรมโครงการเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕ ทกครงทมการจดฝกอบรม

๑๔ ทานรบรขาวสารทเกยวกบการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ อยเสมอๆ

๑๕ ทานรวมจดกจกรรมท าบญตกบาตรในสถานศกษา อาทตยละ ๑ ครง

๑๖ ทานมโอกาสไดศกษาหาความรหลกธรรมคอไตรสกขาอยเสมอ ๑๗ ทานมความรความเขาใจในหลกพฒนาการรกษาศล ๕ อยาง

ถกตอง

๑๘ ทานอธบายหลกพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ แกนกเรยนได

๑๙ ทานไดรวมปฏบตธรรมในวนส าคญทางพระพทธศาสนาเพอพฒนา กาย ศล สมาธ และปญญา อยเสมอ

๒๐ ทานประพฤตตนเปนแบบอยางทดแกนกเรยน ๒๑ ทานหมนปฏบตธรรมดวยตวเองอยเสมอ ๆ ๒๒ ทานหมนฟงพระธรรมเทศนาดวยตวเองอยเสมอ ๆ ๒๓ ทานหมนคนควาความรและสอการสอนใหม ๆ เพอใชใน

พฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๒๔ ทานมสวนรวมจดใหมสอการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ทสรางสรรคและทนสมย

๒๕ ทานไดใหเดกนกเรยนท าสมาธหรอบรหารจตเจรญปญญากอนเขาเรยน

๒๖ ทานไดใหเดกนกเรยนท าสมาธหลกเลกเรยน ๒๗ ทานรวมจดพธใหนกเรยนแสดงตนเปนพทธมามกะเปนประจ า ๒๘ ทานรวมจดพธใหนกเรยนแสดงตนเปน

๑๓๕

ขอ รายการ ระดบการพจารณา

+๑ ๐ -๑ หมายเหต

พทธมามกะเปนประจ า ๒๙ ทานมสวนรวมในการจดกจกรรมเสรมหลกสตรการเรยนการสอน

พฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ เชน น านกเรยนเขาคายพทธบตร คายคณธรรม เปนตน

๓๐ ทานรวมจดพธใหนกเรยนแสดงตนเปนพทธมามกะเปนประจ า ๓๑ ทานมสวนรวมในการจดกจกรรมเสรมหลกสตรการเรยนการสอน

พฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ เชน น านกเรยนเขาคายพทธบตร คายคณธรรม เปนตน

๓๒ ทานไดฝกฝนใหนกเรยนใหรจกคดวเคราะหและแกไขปญหาตามหลกพทธธรรม

๓๓ ทานมสวนรวมในการปลกจตส านกใหนกเรยนมวนยในตนเองอยเสมอ

๓๔ ทานมสวนรวมเชญวทยากรทมความรในการสงเสรมการรกษาศล ๕ มาใหความรแกนกเรยนอยางสม าเสมอ

๓๕ ทานไดจดกจกรรมการสงเสรมการรกษาศล ๕ ใหนกเรยนไปเรยนทวดหรอศาสนสถานอยเสมอ

๓๖ ทานเปนผมสวนเกยวของในการจดกจกรรมวนส าคญทางพทธศาสนา

๓๗ ทานไดจดกจกรรมเพอยกยองคนด และเชดชคนเกงในสถานศกษา

๓๘ ทานไดฝกฝนอบรมใหนกเรยนรจกคณคาแทและคณคาเทยมในการกน อย ด ฟง

๓๙ ทานรวมสนบสนนการปรบสภาพองคกรใหเหมาะสมกบการสงเสรมการรกษาศล ๕ ในสถานศกษา

๔๐ ทานสนบสนนการจดกจกรรมวนส าคญทางศาสนาในสถานศกษา ๔๑ ทานรวมสนบสนนจดฝกอบรมใหความรเกยวกบการรกษาศล ๕

แกบคลากรในโรงเรยนวถพทธ

๔๒ ทานสนบสนนในการจดกจกรรมเพอการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๓๖

ขอ รายการ ระดบการพจารณา

+๑ ๐ -๑ หมายเหต

แกนกเรยน

๔๓ ทานรวมสนบสนนทนจดพมพวารสารเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕เพอเผยแพรผลการด าเนนงานในการพฒนาสถานศกษา

๔๔ ทานรวมสนบสนนการจดหาอปกรณ เพอการเรยนการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๔๕ ทานรวมสนบสนนในการเตรยมสถานทเพอใหเออเฟอตอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๔๖ ทานมสวนชวยสนบสนนในการเผยแพรขาวสารและผลการด าเนนงานเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕

๔๗ ทานมสวนชวยในการใหขอมลเพอพฒนาโครงการการสงเสรมการรกษาศล ๕

๓. กระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ) ๑ ทานรวมคดวางแผน รปแบบการวดผลประเมนผลในการรกษา

ศล ๕

๒ ทานตดตามการด าเนนงานของการสงเสรมการรกษาศล ๕ ๓ ทานรวมประเมนผลการจดสภาพองคกรของสถานศกษาเกยวกบ

การสงเสรมการรกษาศล ๕

๔ ทานรวมประเมนผลกจกรรมตางๆ ในวนส าคญทางพระพทธศาสนา

๕ ทานตดตามพฤตกรรมของนกเรยนในเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕ อยางตอเนอง

๖ ทานรวมประเมนผลพฤตกรรมของนกเรยนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๗ ทานรวมประเมนผลในการพฒนาบคลากรของสถานศกษา ๘ ทานรวมประเมนผลการจดกจกรรมเพอพฒนาบคลากรทกครง ๙ ทานน าขอมลจากการประเมนผลการด าเนนงานมาปรบปรงแกไข

๑๓๗

ขอ รายการ ระดบการพจารณา

+๑ ๐ -๑ หมายเหต

เพอพฒนารปแบบและแนวทางการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๐ ทานประชาสมพนธขาวสารเพอใหบาน วด โรงเรยนไดรบรรวมกน และเผยแพรผลการด าเนนการการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๑ ทานเผยแพรผลการด าเนนงานการสงเสรมการรกษาศล ๕ผานคลนวทยกระจายเสยง หรอเสยงตามสายหรอหอกระจายขาว

๑๒ ทานเผยแพรผลการด าเนนงานโดยใชสอสงพมพในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๓๘

การแปลผลคา (IOC) จากแบบสอบถาม

คะแนนความคดเหนของผเชยวชาญจ านวน ๕ คน ทไดประเมนความสอดคลอง โดยมเกณฑการใหคะแนนเพอหาคา IOC ของผเชยวชาญ โดยก าหนดเปน ๓ ระดบ ไดแก

+๑ หมายถง เหมาะสมวา แบบสอบถามวดตรงตามวตถประสงคหรอตรงตามเนอหา ๐ หมายถง ไมแนใจวา แบบสอบถามวดตรงตามวตถประสงคหรอตรงตามเนอหา -๑ หมายถง ไมเหมาะสมวา แบบสอบถามไมไดวดตรงตามวตถประสงคหรอตรงตาม

เนอหา แบบสอบถามทถอวามความเทยงตรงตามเนอหาในระดบด สามารถน าไปใชเกบขอมลได

จะตองมคา IOC เกนกวา ๐.๕ เปนตนไป

ขอท

รายการ คะแนนความคดเหน ของผเชยวชาญคนท รวม

IOC

แปลผล ๑ ๒ ๓ ๔ ๕

๑. กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) ๑ ทานมสวนรวมในการคดคนหาปญหาทเกดขนใน

การสงเสรมการรกษาศล ๕ +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๒ ทานมสวนรวมรบรปญหาทเกดขนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๓ ทานมสวนรวมรบรแนวทางการด าเนนงานพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๔ ทานมสวนรวมก าหนดวสยทศนเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๕ ทานมสวนรวมก าหนดพนธกจเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๖ ทานรวมเปนคณะกรรมการในการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๐ +๑ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘๐ ใชได

๗ ทานรวมคดวางแผนรวมกน ระหวางบาน วด โรงเรยนในการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๘ ทานรวมเตรยมจดท าขอมลขาวสารเพอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๓๙

ขอท

รายการ

คะแนนความคดเหน ของผเชยวชาญคนท รวม

IOC

แปลผล ๑ ๒ ๓ ๔ ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๑๐ ทานรวมวางแผนเตรยมบคลากรในการ

ด าเนนงานพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ +๑ ๐ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘๐ ใชได

๑๑ ทานรวมวางแผนเตรยมจดหาทนในการด าเนนงานพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๒ ทานรวมวางแผนเตรยมจดหาวสดอปกรณ เครองใชเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ ๐ ๔ ๐.๘๐ ใชได

๒. กระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) ๑ ทานมสวนประสานความรวมมอระหวางบาน วด

และโรงเรยนในการรวมกนพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๒ ทานมสวนรวมรบผดชอบในการจดสภาพหองเรยนเพอใหเออตอการเรยนการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๓ ทานมสวนรวมจดสภาพแวดลอมภายในใหสะอาด สงบ รมรน เปนธรรมชาต ในการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๔ ทานมสวนรวมท าใหสถานศกษาปราศจากอบายมขสงมอมเมา

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๕ ทานมสวนรวมจดใหมพระพทธรปประดษฐานในบรเวณสถานศกษา

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๖ ทานมสวนรวมจดใหมพระพทธรปประดษฐานในหองเรยนอยางเหมาะสม

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๗ ทานมสวนรวมจดใหมหองจรยธรรมส าหรบการพฒนาจตเจรญปญญาของนกเรยนในสถานศกษา

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๘ ทานไดจดใหครเขาอบรมบรเวณโรงเรยน ในวนส าคญทางพระพทธศาสนา เชน วนวสาขบชา มาฆบชา วนเขาพรรษา เปนตน

+๑ ๐ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘๐ ใชได

๙ ทานครมสวนรวมจดปายนเทศ ปานคตธรรม ในบรเวณสถานศกษา

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๔๐

ขอท

รายการ

คะแนนความคดเหน ของผเชยวชาญคนท รวม

IOC

แปลผล ๑ ๒ ๓ ๔ ๕

๑๐ ทานใหครมสวนรวมในการพฒนาการเรยนการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๑ ทานมสวนรวมในการจดหาบคคลากรเพอสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๒ ทานเขารวมการประชมหรอวางแผน ทเกยวของกบการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๓ ทานเขารบการอบรมโครงการเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕ ทกครงทมการจดอบรม

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๔ ทานรบรขาวสารทเกยวกบการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ อยเสมอๆ

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๕ ทานรวมจดกจกรรมท าบญตกบาตรในสถานศกษา อาทตยละ ๑ ครง

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๖ ทานมโอกาสไดศกษาหาความรหลกธรรมคอไตรสกขาอยเสมอ

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๗ ทานมความรความเขาใจในหลกพฒนาการรกษาศล ๕ อยางถกตอง

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๘ ทานอธบายหลกพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ แกนกเรยนได

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๙ ทานไดรวมปฏบตธรรมในวนส าคญทางพระพทธศาสนาเพอพฒนา กาย ศล สมาธ และปญญา อยเสมอ

+๑ +๑ +๑ +๑ ๐ ๔ ๐.๘๐ ใชได

๒๐ ทานประพฤตตนเปนแบบอยางทดแกนกเรยน +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๒๑ ทานหมนปฏบตธรรมดวยตวเองอยเสมอๆ +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๒๒ ทานหมนฟงพระธรรมเทศนาดวยตวเองอยเสมอๆ

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๒๓ ทานหมนคนควาความรและสอการสอนใหม ๆ เพอใชในพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ ๐ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘๐ ใชได

๒๔ ทานมสวนรวมจดใหมสอการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ทสรางสรรคและทนสมย

+๑ ๐ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘๐ ใชได

๒๕ ทานไดใหเดกนกเรยนท าสมาธหรอบรหารจตเจรญปญญากอนเขาเรยน

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๔๑

ขอท

รายการ

คะแนนความคดเหน ของผเชยวชาญคนท รวม

IOC

แปลผล ๑ ๒ ๓ ๔ ๕

๒๖ ทานไดใหเดกนกเรยนท าสมาธหลกเลกเรยน +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๒๗ ทานรวมจดพธใหนกเรยนแสดงตนเปน พทธมามกะเปนประจ า

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๒๘ ทานรวมจดพธใหนกเรยนแสดงตนเปน พทธมามกะเปนประจ า

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๒๙ ทานมสวนรวมในการจดกจกรรมเสรมหลกสตรการเรยนการสอนพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ เชน น านกเรยนเขาคายพทธบตร คายคณธรรม เปนตน

๐ +๑ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘๐ ใชได

๓๐ ทานรวมจดพธใหนกเรยนแสดงตนเปนพทธมามกะเปนประจ า

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๓๑ ทานมสวนรวมในการจดกจกรรมเสรมหลกสตรการเรยนการสอนพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ เชน น านกเรยนเขาคายพทธบตร คายคณธรรม เปนตน

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๓๒ ทานไดฝกฝนใหนกเรยนใหรจกคดวเคราะหและแกไขปญหาตามหลกพทธธรรม

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๓๓ ทานมสวนรวมในการปลกจตส านกใหนกเรยนมวนยในตนเองอยเสมอ

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๓๔ ทานมสวนรวมเชญวทยากรทมความรในการสงเสรมการรกษาศล ๕ มาใหความรแกนกเรยนอยางสม าเสมอ

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๓๕ ทานไดจดกจกรรมการสงเสรมการรกษาศล ๕ ใหนกเรยนไปเรยนทวดหรอศาสนสถานอยเสมอ

๐ +๑ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘๐ ใชได

๓๖ ทานเปนผมสวนเกยวของในการจดกจกรรมวนส าคญทางพทธศาสนา

+๑ ๐ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘๐ ใชได

๓๗ ทานไดจดกจกรรมเพอยกยองคนด และเชดชคนเกงในสถานศกษา

๐ +๑ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘๐ ใชได

๓๘ ทานไดฝกฝนอบรมใหนกเรยนรจกคณคาแทและคณคาเทยมในการกน อย ด ฟง

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๔๒

ขอท

รายการ

คะแนนความคดเหน ของผเชยวชาญคนท รวม

IOC

แปลผล ๑ ๒ ๓ ๔ ๕

๓๙ ทานรวมสนบสนนการปรบสภาพองคกรใหเหมาะสมกบการสงเสรมการรกษาศล ๕ ในสถานศกษา

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๔๐ ทานสนบสนนการจดกจกรรมวนส าคญทางศาสนาในสถานศกษา

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๔๑ ทานรวมสนบสนนจดฝกอบรมใหความรเกยวกบการรกษาศล ๕ แกบคลากรในโรงเรยนวถพทธ

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๔๒ ทานสนบสนนในการจดกจกรรมเพอการสงเสรมการรกษาศล ๕ แกนกเรยน

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๔๓ ทานรวมสนบสนนทนจดพมพวารสารเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕เพอเผยแพรผลการด าเนนงานในการพฒนาสถานศกษา

๐ +๑ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘๐ ใชได

๔๔ ทานรวมสนบสนนการจดหาอปกรณ เพอการเรยนการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๔๕ ทานรวมสนบสนนในการเตรยมสถานทเพอใหเออเฟอตอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๔๖ ทานมสวนชวยสนบสนนในการเผยแพรขาวสารและผลการด าเนนงานเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๔๗ ทานมสวนชวยในการใหขอมลเพอพฒนาโครงการการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ ๐ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘๐ ใชได

๓. กระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ) ๑ ทานรวมคดวางแผน รปแบบการวดผล

ประเมนผลในการรกษาศล ๕ +๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๒ ทานตดตามการด าเนนงานของการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๓ ทานรวมประเมนผลการจดสภาพองคกรของสถานศกษาเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๔ ทานรวมประเมนผลกจกรรมตางๆ ในวนส าคญทางพระพทธศาสนา

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๔๓

ขอท

รายการ

คะแนนความคดเหน ของผเชยวชาญคนท รวม

IOC

แปลผล ๑ ๒ ๓ ๔ ๕

๕ ทานตดตามพฤตกรรมของนกเรยนในเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕ อยางตอเนอง

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๖ ทานรวมประเมนผลพฤตกรรมของนกเรยนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๗ ทานรวมประเมนผลในการพฒนาบคลากรของสถานศกษา

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๘ ทานรวมประเมนผลการจดกจกรรมเพอพฒนาบคลากรทกครง

+๑ ๐ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘๐ ใชได

๙ ทานน าขอมลจากการประเมนผลการด าเนนงานมาปรบปรงแกไขเพอพฒนารปแบบและแนวทางการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๐ ทานประชาสมพนธขาวสารเพอใหบาน วด โรงเรยนไดรบรรวมกน และเผยแพรผลการด าเนนการการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๑ ทานเผยแพรผลการด าเนนงานการสงเสรมการรกษาศล ๕ผานคลนวทยกระจายเสยง หรอเสยงตามสายหรอหอกระจายขาว

+๑ ๐ +๑ +๑ +๑ ๔ ๐.๘๐ ใชได

๑๒ ทานเผยแพรผลการด าเนนงานโดยใชสอสงพมพในการสงเสรมการรกษาศล ๕

+๑ +๑ +๑ +๑ +๑ ๕ ๑.๐๐ ใชได

๑๔๔

แบบสอบถามเพอการวจย เรอง รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕

ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

*****************

ค าชแจง

๑. แบบสอบถามน ใชส าหรบสอบถามครในโรงเรยนระดบประถมศกษา ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

๒. แบบสอบถามนมวตถประสงคเพอเกบรวบรวมขอมลเกยวกบสภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

๓. แบบสอบถามน ม ๔ สวน คอ สวนท ๑ ขอมลทวไปของผตอบแบบสอบถาม

สวนท ๒ สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

ผวจยหวงเปนอยางยงวาจะไดรบความอนเคราะหจากทานในการสอบถามครงนเปนอยางด และขอเจรญพรขอบคณเปนอยางสงมา ณ โอกาสน

นางสาวนพวรรณ ทองยอย

นสตปรญญาโท สาขาวชาการบรหารการศกษา

คณะครศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๔๕

สวนท ๑ ขอมลพนฐานทวไปของผตอบแบบสอบถาม ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงใน � ตามความเปนจรง

๑. เพศ

� ชาย � หญง

๒. อาย � ๒๐-๓๐ ป � ๓๑ – ๔๐ ป � ๔๑ – ๕๐ ป � ๕๑ ป ขนไป

๓. สถานภาพทางสงคม � โสด � สมรส � หยาราง � อนๆ (ระบ)......................

๔. ระดบการศกษา � ปรญญาตร � ปรญญาโท � ปรญญาเอก � อนๆ (ระบ) .........

๕. ประสบการณท างาน � ต ากวา ๕ ป � ๕-๑๐ ป � ๑๑-๒๐ ป � ๒๑ ปนไป

๑๔๖

สวนท ๒ สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ของสถานศกษาระดบประถมศกษา

ค าชแจง โปรดท าเครองหมาย ลงในชองทางขวามอเพยงชองเดยว ตามระดบปฏบตของทาน ซงมความหมาย ดงน

๕ หมายถง มระดบปฏบตมากทสด ๔ หมายถง มระดบปฏบตมาก ๓ หมายถง มระดบปฏบตปานกลาง ๒ หมายถง มระดบปฏบตนอย ๑ หมายถง มระดบปฏบตนอยทสด

ขอ สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

ระดบปฏบต มากทสด ๕

มาก ๔

ปานกลาง

๓

นอย ๒

นอยทสด ๑

๑. กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) ๑ ทานมสวนรวมในการคดคนหาปญหาทเกดขน

ในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๒ ทานมสวนรวมรบรปญหาทเกดขนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๓ ทานมสวนรวมรบรแนวทางการด าเนนงานพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๔ ทานมสวนรวมก าหนดวสยทศนเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๕ ทานมสวนรวมก าหนดพนธกจเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๖ ทานรวมมการพฒนาการการรกษาศล ๕ ๗ ทานรวมคดวางแผนรวมกน ระหวางบาน วด

โรงเรยนในการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๘ ทานรวมเตรยมจดท าขอมลขาวสารเพอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๔๗

ขอ สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

ระดบปฏบต มากทสด ๕

มาก ๔

ปานกลาง

๓

นอย ๒

นอยทสด ๑

๙ ทานรวมวางแผนเตรยมสถานทเพอใหเออตอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๐ ทานรวมวางแผนเตรยมบคลากรในการด าเนนงานพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๑ ทานรวมวางแผนเตรยมจดหาทนในการด าเนนงานพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๒ ทานรวมวางแผนเตรยมจดหาวสดอปกรณ เครองใชเพอพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๒. กระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) ๑ ทานมสวนประสานความรวมมอระหวางบาน

วด และโรงเรยนในการรวมกนพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๒ ทานมสวนรวมรบผดชอบในการจดสภาพหองเรยนเพอใหเออตอการเรยนการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๓ ทานมสวนรวมจดสภาพแวดลอมภายในใหสะอาด สงบ รมรน เปนธรรมชาต ในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๔ ทานมสวนรวมท าใหสถานศกษาปราศจากอบายมขสงมอมเมา

๕ ทานมสวนรวมจดใหมพระพทธรปประดษฐานในบรเวณสถานศกษา

๖ ทานมสวนรวมจดใหมพระพทธรปประดษฐานในหองเรยนอยางเหมาะสม

๗ ทานมสวนรวมจดใหมหองจรยธรรมส าหรบการพฒนาจตเจรญปญญาของนกเรยนในสถานศกษา

๑๔๘

ขอ

สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

ระดบปฏบต มากทสด ๕

มาก ๔

ปานกลาง

๓

นอย ๒

นอยทสด ๑

๘ ทานไดจดใหครเขาอบรมบรเวณโรงเรยน ในวนส าคญทางพระพทธศาสนา เชน วนวสาขบชา มาฆบชา วนเขาพรรษา เปนตน

๙ ทานครมสวนรวมจดปายนเทศ ปานคตธรรม ในบรเวณสถานศกษา

๑๐ ทานใหครมสวนรวมในการพฒนาการเรยนการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๑ ทานมสวนรวมในการจดหาบคคลากรเพอสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๒ ทานเขารวมการประชมหรอวางแผน ทเกยวของกบการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๓ ทานเขารบการอบรมโครงการเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕ ทกครงทมการจดฝกอบรม

๑๔ ทานรบรขาวสารทเกยวกบการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ อยเสมอๆ

๑๕ ทานรวมจดกจกรรมท าบญตกบาตรในสถานศกษา อาทตยละ ๑ ครง

๑๖ ทานมโอกาสไดศกษาหาความรหลกธรรมคอไตรสกขาอยเสมอ

๑๗ ทานมความรความเขาใจในหลกพฒนาการรกษาศล ๕ อยางถกตอง

๑๘ ทานอธบายหลกพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ แกนกเรยนได

๑๙ ทานไดรวมปฏบตธรรมในวนส าคญทางพระพทธศาสนาเพอพฒนา กาย ศล สมาธ และปญญาอยเสมอ

๑๔๙

ขอ สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

ระดบปฏบต มากทสด ๕

มาก ๔

ปานกลาง

๓

นอย ๒

นอยทสด ๑

๒๐ ทานประพฤตตนเปนแบบอยางทดแกนกเรยน ๒๑ ทานหมนปฏบตธรรมดวยตวเองอยเสมอ ๆ ๒๒ ทานหมนฟงพระธรรมเทศนาดวยตวเองเสมอ ๆ ๒๓ ทานหมนคนควาความรและสอการสอนใหม ๆ

เพอใชในพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๒๔ ทานมสวนรวมจดใหมสอการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ทสรางสรรคและทนสมย

๒๕ ทานไดใหเดกนกเรยนท าสมาธหรอบรหารจตเจรญปญญากอนเขาเรยน

๒๖ ทานไดใหเดกนกเรยนท าสมาธหลกเลกเรยน ๒๗ ทานรวมจดพธใหนกเรยนแสดงตนเปนพทธมาม

กะเปนประจ า

๒๘ ทานรวมจดพธใหนกเรยนแสดงตนเปน

พทธมามกะเปนประจ า

๒๙ ทานมสวนรวมในการจดกจกรรมเสรมหลกสตรการเรยนการสอนพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ เชน น านกเรยนเขาคายพทธบตร คายคณธรรม เปนตน

๓๐ ทานรวมจดพธใหนกเรยนแสดงตนเปนพทธมามกะเปนประจ า

๓๑ ทานมสวนรวมในการจดกจกรรมเสรมหลกสตรการเรยนการสอนพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕ เชน น านกเรยนเขาคายพทธบตร คายคณธรรม เปนตน

๓๒ ทานไดฝกฝนใหนกเรยนใหรจกคดวเคราะหและแกไขปญหาตามหลกพทธธรรม

๑๕๐

ขอ สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

ระดบปฏบต มากทสด ๕

มาก ๔

ปานกลาง

๓

นอย ๒

นอยทสด ๑

๓๓ ทานมสวนรวมในการปลกจตส านกใหนกเรยนมวนยในตนเองอยเสมอ

๓๔ ทานมสวนรวมเชญวทยากรทมความรในการสงเสรมการรกษาศล ๕ มาใหความรแกนกเรยนอยางสม าเสมอ

๓๕ ทานไดจดกจกรรมการสงเสรมการรกษาศล ๕ ใหนกเรยนไปเรยนทวดหรอศาสนสถานอยเสมอ

๓๖ ทานเปนผมสวนเกยวของในการจดกจกรรมวนส าคญทางพทธศาสนา

๓๗ ทานไดจดกจกรรมเพอยกยองคนด และเชดชคนเกงในสถานศกษา

๓๘ ทานไดฝกฝนอบรมใหนกเรยนรจกคณคาแทและคณคาเทยมในการกน อย ด ฟง

๓๙ ทานรวมสนบสนนการปรบสภาพองคกรใหเหมาะสมกบการสงเสรมการรกษาศล ๕ ในสถานศกษา

๔๐ ทานสนบสนนการจดกจกรรมวนส าคญทางศาสนาในสถานศกษา

๔๑ ทานรวมสนบสนนจดอบรมใหความรเกยวกบการรกษาศล ๕ แกบคลากรในโรงเรยนวถพทธ

๔๒ ทานสนบสนนในการจดกจกรรมเพอการสงเสรมการรกษาศล ๕ แกนกเรยน

๔๓ ทานรวมสนบสนนทนจดพมพวารสารเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕เพอเผยแพรผลการด าเนนงานในการพฒนาสถานศกษา

๔๔ ทานรวมสนบสนนการจดหาอปกรณ เพอการเรยนการสอนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๕๑

ขอ สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

ระดบปฏบต มากทสด ๕

มาก ๔

ปานกลาง

๓

นอย ๒

นอยทสด ๑

๔๕ ทานรวมสนบสนนในการเตรยมสถานทเพอใหเออเฟอตอการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๔๖ ทานมสวนชวยสนบสนนในการเผยแพรขาวสารและผลการด าเนนงานเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕

๔๗ ทานมสวนชวยในการใหขอมลเพอพฒนาโครงการการสงเสรมการรกษาศล ๕

๓. กระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผลและเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ)

๑ ทานรวมคดวางแผน รปแบบการวดผลประเมนผลในการรกษาศล ๕

๒ ทานตดตามการด าเนนงานของการสงเสรมการรกษาศล ๕

๓ ทานรวมประเมนผลการจดสภาพองคกรของสถานศกษาเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕

๔ ทานรวมประเมนผลกจกรรมตางๆ ในวนส าคญทางพระพทธศาสนา

๕ ทานตดตามพฤตกรรมของนกเรยนในเกยวกบการสงเสรมการรกษาศล ๕ อยางตอเนอง

๖ ทานรวมประเมนผลพฤตกรรมของนกเรยนในการสงเสรมการรกษาศล ๕

ขอ สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

ระดบปฏบต มากทสด ๕

มาก ๔

ปานกลาง

๓

นอย ๒

นอยทสด ๑

๗ ทานรวมประเมนผลในการพฒนาบคลากรของสถานศกษา

๑๕๒

ขอ สภาพการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

ระดบปฏบต มากทสด ๕

มาก ๔

ปานกลาง

๓

นอย ๒

นอยทสด ๑

๘ ทานรวมประเมนผลการจดกจกรรมเพอพฒนาบคลากรทกครง

๙ ทานน าขอมลจากการประเมนผลการด าเนนงานมาปรบปรงแกไขเพอพฒนารปแบบและแนวทางการพฒนาการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๐ ทานประชาสมพนธขาวสารเพอใหบาน วด โรงเรยนไดรบรรวมกน และเผยแพรผลการด าเนนการการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๑ ทานเผยแพรผลการด าเนนงานการสงเสรมการรกษาศล ๕ผานคลนวทยกระจายเสยง หรอเสยงตามสายหรอหอกระจายขาว

๑๒ ทานเผยแพรผลการด าเนนงานโดยใชสอสงพมพในการสงเสรมการรกษาศล ๕

๑๕๓

แบบสมภาษณเพอการวจย เรอง

รปแบบการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

คณะกรรมการควบคมวทยานพนธ

รศ.ดร.สน งามประโคน ประธานกรรมการ ดร.บญเชด ช านศาสตร กรรมการ

ค าชแจง

แบบสมภาษณนสรางขนเพอใชเกบรวบรวมขอมลประกอบการศกษาวจย เรอง “รปแบบการการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา”

ขอมลทเปนค าตอบจากทานจะเปนประโยชนตอการพฒนากระบวนการการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

ความคดเหนและขอเสนอแนะของทานจะเปนประโยชนตอการวจยในครงนเปนอยางยง และผวจยจะเกบรกษาขอมลของทานเพอใชประโยชนเฉพาะงานวจยนเทานน

ผวจยหวงเปนอยางยงวาจะไดรบความอนเคราะหจากทานในการสมภาษณครงนเปนอยางด และขอเจรญพรขอบคณเปนอยางสงมา ณ โอกาสน

นางสาวนพวรรณ ทองยอย นสตปรญญาโท สาขาวชาการบรหารการศกษา

คณะครศาสตร มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๑๕๔

แบบสมภาษณการวจย เรอง

รปแบบการการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาระดบประถมศกษา

ผใหสมภาษณ ............................................................................................................................. ........... ต าแหนง ............................................................................................................... .................................. ............................................................................................................................. ................................... ................................................................................................................................................................ สมภาษณเมอวนท............................. เดอน............................................... พ.ศ. .................. ................. สถานทสมภาษณ.......................................................................................................................... .......... ตงแตเวลา........................................................................... น. ถงเวลา....................... ...................... น.

ประเดนค าถามในการสมภาษณ

ทานคดวา กระบวนการการมสวนรวมในการสงเสรมการรกษาศล ๕ ส าหรบสถานศกษาส านกงานเขตพนทประถมศกษา ควรเปนอยางไร

๑. กระบวนการมสวนรวมในขนเตรยมการ (รวมคด) ............................................................................................................................. ................................................................................................................................... ................................................................ ............................................................................................................................. ................................... ............................................................................................................................. ...................................

๒. กระบวนการมสวนรวมในขนด าเนนการ (รวมท า) ............................................................................................................................................................................................................................................................................................. ................................... ............................................................................................................................. ................................... ............................................................................. ...................................................................................

๑๕๕

๓. กระบวนการการมสวนรวมในการตดตาม ประเมนผล และเผยแพรผลการด าเนนงาน (รวมรบผดชอบ) ............................................................................................................................. ................................... ............................................................................................... ................................................................. ............................................................................................................................. ................................... ................................................................................................................................... ............................. ............................................................................................................................ ....................................

ผวจยขอกราบขอบพระคณทานผทรงคณวฒเปนอยางสง

๑๕๖

ภาคผนวก ข

รายชอผทรงคณวฒและหนงสอเชญ - รายชอผทรงคณวฒในการตรวจเครองมอวจย - รายชอผใหขอมลส าคญในการสมภาษณ - หนงสอเชญผทรงคณวฒและหนงสอขอความอนเคราะหแจกแบบสอบถาม

เพอการวจย

๑๕๗

รายชอผทรงคณวฒในการตรวจเครองมอวจย ผทรงคณวฒในการตรวจเครองมอวจย จ านวน ๕ ทาน ดงน ๑. พระครกตตญาณวสฐ,ดร. อาจารยประจ าหลกสตรพทธศาสตรมหาบณทต

สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ๒. รศ.ดร.สทธพงษ ศรวชย อาจารยประจ าหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณทต

สาขาวชาพทธบรหารการศกษา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย ๓. ผศ.ดร.อทย สตมน อาจารยประจ ามหาวทยาลยดสต ๔. ดร.กฤษฎา นนทเพชร อาจารยประจ ามหาวทยาลยบรพา ๕. ดร.ชาครส ภงาม ผอ านวยการโรงเรยนราชวนต นนทบร

๑๕๘

รายชอผใหขอมลส าคญในการสมภาษณ

ผใหขอมลส าคญในการสมภาษณจ านวน ๕ รป/คน ดวยการเลอกเจาะจง (Purposive Selection) โดยผวจยไดก าหนดคณสมบตของผใหขอมลส าคญ ดงน

๑. พระมหาญาณวฒน ฐตวฑฒโน,ดร. อาจารยประจ าหลกสตรพทธศาสตรดษฎบณทต สาขาวชาพทธบรหารการศกษา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๒. พระครกตตญาณวสฐ,ดร. อาจารยประจ าหลกสตรพทธศาสตรมหาบณทต สาขาวชาการบรหารการศกษา มหาวทยาลยมหาจฬาลงกรณราชวทยาลย

๓. นายโชคด วหคเหร ผอ านวยการการโรงเรยนเตรยมอดมพฒนาการ นนทบร ๔. นายโกมนต สรวลใจชน ๕. นายเกยรตศกด พวพนธ

๑๕๙

๑๖๐

๑๖๑

๑๖๒

๑๖๓

๑๖๔

๑๖๕

ภาคผนวก ค

ผทรงคณวฒ -ภาพการสมภาษณ

๑๖๖

ภาพการสมภาษณ ภาพการสมภาษณผทรงคณวฒ จ านวน ๕ รป/คน

พระมหาญาณวฒน ฐตวฑฒโน,ดร. วนอาทตยท ๑๑ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๖๑

นายเกยรตศกด พวพนธ คร ช านาญการพเศษ

โรงเรยนหนองเสอวทยาคม วนองคารท ๙ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๖๑

๑๖๗

นายโกมนต สรวลใจชน คร ช านาญการพเศษ

โรงเรยนหนองเสอวทยาคม วนองคารท ๙ กมภาพนธ พ.ศ. ๒๕๖๑

ประวตผวจย

ชอ : นางสาวนพวรรณ ทองยอย เกด สถานทเกด

: :

วนจนทรท 30 พฤศจกายน ๒๕๓๕ โรงพยาบาลภมพลอดลยเดช 171 ถ.พหลโยธน แขวงคลองถนน เขตสายไหม กทมฯ 10220

ต าแหนงหนาท : ผชวยนกวชาการศกษา กองการศกษา ศาสนาและวฒนธรรม สงกดองคการบรหารสวนต าบลคลองเจด

การศกษา : : :

พ.ศ.25๔๗ ประถมศกษาป ๖ โรงเรยนชมชนบงบา จงหวดปทมธาน พ.ศ.25๕๓ มธยมศกษา โรงเรยนหนองเสอวทยาคม จงหวดปทมธาน พ.ศ.25๕๗ ปรญญาตร สาขาวชาเทคโนโลยและสอสารการศกษา มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลธญบร

ประสบการณท างาน ศกษาดงาน ปทเขาศกษา ปทส าเรจการศกษา

: : : :

ต าแหนง ผชวยนกวชาการศกษา กองการศกษา ศาสนาและวฒนธรรม สงกดองคการบรหารสวนต าบลคลองเจด อ าเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน ศกษาดงาน ณ ประเทศสงคโปร ปการศกษา ๒๕๕๙ ปการศกษา ๒๕๖๐

ทอยปจจบน : :

บานเลขท ๒๕/๒ หม ๕ ต าบลคลองเจด อ าเภอคลองหลวง จงหวดปทมธาน ๑๒๑๒๐ E-mail: NoppawanThong2535@gmail.com โทร. ๐๙๑-๗๑๐๑๒๑๒