ประธาน · 2018-10-09 · สารประธาน...

สารประธาน คณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม วฒนธรรม วถชวต และภมปญญาของชมชนเกาะเกรด เปนมรดกตกทอดอนทรงคณคา ทบรรพบรษไดสงสมความร ทกษะ และประสบการณ โดยผานกระบวนการเรยนร และพฒนาถายทอดสบตอกนมาจากรนสรน นบเปนสงทมคณคา และเปนความภาคภมใจทคนรนเราตองอนรกษไวใหยงยนสบตอไป

รายงานการเสวนาเรอง วฒนธรรม และวถชวตภมปญญาชมชนเกาะเกรดฉบบน เปนความตงใจของคณะอนกรรมาธการดานศลปะ และวฒนธรรม ในคณะกรรมาธการการศาสนาศลปวฒนธรรม และการทองเทยว สภานตบญญตแหงชาต ทมวตถประสงคเพอตองการเผยแพร ความเขาใจในองคความร เกยวกบวถชวต และภมปญญา ทเปนลกษณะพเศษเฉพาะของชาวเกาะเกรด ทผสมผสานกนระหวางวฒนธรรมไทยกบมอญ จนเปนวถชวต และภมปญญาท มความงดงาม และทรงคณคายงในการนามาเปนยทธศาสตรในการดารงชวตของชนชาวเกาะเกรดใหมคณภาพชวต ทดตราบจนปจจบน เชน การสรางบานเรอนทอยอาศยรมแมนาแบบชาวมอญการประกอบอาหารจากธญพชใหมรสชาตอรอย และทสรางชอเสยงเลองลอไปทวโลกกคอ เครองปนดนเผาทมคณภาพดเปนพเศษ เปนทนยมกนมากจนกลายเปนวถชวตของชนชาวเกาะเกรดในการประกอบอาชพอตสาหกรรมเครองปนดนเผาทกหมบานบนเกาะเกรด

สาหรบเนอหาสาระของเอกสารรายงานเสวนาฯ ไดนาเสนอบทความท เปนความร ดานวฒนธรรม ดานภมปญญา การสรางเตาเผาเครองปนดนเผา ทเปนองคความรพเศษของชาวมอญ ตงแตโบราณกาล รวมทงขอคดเหนในการอภปรายของผทรงคณและวทยากรในการเสวนา เกยวกบแนวทางในการอนรกษและฟนฟวถชวต ภมปญญาของชมชนเกาะเกรด โดยเสนอทงความเรยง และภาพกจกรรม รวมทงสภาพทวไปทางภมศาสตร และการปกครองในเกาะเกรด เพอใหประชาชนโดยทวไปไดรบร และตระหนกถงความสาคญของวฒนธรรมไทย วถชวต และภมปญญา ทสะทอนความสามารถของคนในทองถนอนเกดจากการสงสมสตปญญา ภมความรทหลากหลายใหม ความกลมกลนกบธรรมชาตไดอยางลงตวตลอดไป

(นายศรศกด วองสงสาร) สมาชกสภานตบญญตแหงชาต ประธานคณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม .สภานตบญญตแหงชาต

คาปรารภ รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม

วฒนธรรมเปนสงทแสดงถงความเจรญงอกงาม ความเปนระเบยบเรยบรอย เปนมรดกทางสงคมไทยทบรรพบรษไดสรางสรรคและสงสมมาตงแตอดตจนถงปจจบน ถายทอดจากรนสรนมขนบธรรมเนยม ประเพณ อนเปนทยอมรบรวมกนในสงคมนน ๆ ศลปวฒนธรรมของไทยนมความแตกตางกนในแตละทองถน ทงขนบธรรมเนยมประเพณ ภาษาพด ภาษาเขยน การแตงกาย อาหาร วถชวต และความเชอ ซงมเอกลกษณเฉพาะทบงบอกถงคานยม ความเชอ ศาสนา วถชวตความเปนอย ตลอดจนสภาพแวดลอมของผ คนในทองถ น แสดงใหเหนถงความเจรญรงเรอง ทางวฒนธรรมท แฝงไปดวยภมปญญา และความเปนชาตท มอารยธรรมเกาแกมาชานานจนกลายเปนรากฐานขององคความรทางศลปวฒนธรรม และภมปญญาในดานตาง ๆ ทมคณคาของไทย

กระทรวงวฒนธรรม มนโยบายการขบเคลอนงานวฒนธรรม โดยยดกรอบยทธศาสตรชาตระยะ ๒๐ ..ป โดยมงเนนอนรกษศลปวฒนธรรมด งเดม พฒนาตอยอดใหเหมาะสมกบยคสมยใหมชวยสรางภาพลกษณท ดแกประเทศ รวมถงการนาวฒนธรรมสรางคนด สรางสงคมด สรางรายไดสรางภาพลกษณ และเกยรตภมประเทศไทยในเวทโลก รวมทงการขบเคลอนวฒนธรรมสประเทศไทย ๔.๐..ตามโมเดลของ พลเอก ประยทธ จนทรโอชา นายกรฐมนตร ซงทาการขบเคลอนเศรษฐกจดวย "ปญญา” สรางคนไทยใหเปน "มนษยทสมบรณ” เปน “สงคมทเกอกลและแบงปน”

รายงานการเสวน าฉ บบน คณ ะอน ก รรมาธ ก ารด าน ศ ลปะ และวฒ นธรรม ในคณะกรรมาธการการศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และการทองเทยว สภานตบญญตแหงชาต ไดจดทาขนเพอรวบรวมองคความรเกยวกบวถชวต และภมปญญาของชาวเกาะเกรด โดยเฉพาะทมการแสดงออกถงวฒนธรรม ซงเปนหลกฐานมรดกวฒนธรรมทางภมปญญาของทองถนไทยสบสาน และถายทอดไปยงอนชนรนหลงซงเนอหา และขอมลตาง ๆ ในรายงานฉบบนจกเปนประโยชนแกประชาชน และผสนใจโดยทวไป กระทรวงวฒนธรรมในฐานะหนวยงานหลกดานวฒนธรรม มความยนดสนบสนน และรวมมอกบคณะอนกรรมาธการในการสบสาน อนรกษมรดกวฒนธรรม ของชาตใหดารงคงอยอยางยงยนสบไป

(นายวระ โรจนพจนรตน) รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม

คานา

วถชวตและภมปญญา เปนแนวทางในการดาเนนชวตของมนษยทกเชอชาตศาสนา ทกเพศวย ซงมองคความร ความสามารถ และทกษะทเกดจากการสงสมประสบการณ โดยผานกระบวนการเรยนร เลอกสรร ปรงแตง พฒนา และถายทอดสบตอกนมาเพอใชแกปญหา และพฒนาคณภาพชวต ตงแตเกดจนตาย อาท การอยอาศย การประกอบอาหารการกน เครองแตงกาย ตลอดจนการประพฤตการปฏบตอยรวมกนในสงคม อนเปนสวนหนงของวฒนธรรมทเปนปจจบน จะสะทอนใหเหนถงความสามารถของผคนในทองถน

รายงานการเสวนา เ รอง วฒนธรรม : วถชวต และภ ม ปญญาชมชนเกาะเกรด ฉบบนจงเปนขอมลเกยวกบวถชวต และภมปญญาของคนเกาะเกรดโดยเฉพาะ ไดจดทาขนเพอเผยแพรตอประชาชน หนวยงานองคกรตาง ๆ ทงภาครฐและเอกชน จกไดนาไปเปนประโยชนในการศกษาคนควาการอนรกษ และพฒนามรดกทางวฒนธรรมเกยวกบวถชวต และภมปญญาของชมชนเกาะเกรด ใหมคณภาพอยางยงยนตอไป ซงขอมลความรตาง ๆ ทเรยบเรยงไวในเลม แบงเปน ๗ บท ดงน บทท ๑ บทนา บทท ๒ การศกษาแนวทางการอนรกษและฟนฟมรดกทางวฒนธรรม ดานวถชวตชมชนรมแมนาเจาพระยา (ศกษากรณเฉพาะชมชนเกาะเกรด จงหวดนนทบร) บทท ๓ แนวทางการบรหารงานวฒนธรรมแบบบรณาการ และการใชมาตรการทางกฎหมายเชงสรางสรรค บทท ๔ ภมนามเกาะเกรด บทท ๕ เกาะเกรดรอยกรอง บทท ๖ เตามอญภมปญญาชางปนเกาะเกรด บทท ๗ พระมหากรณาธคณทพระราชทานแกชางปนจงหวดนนทบร และภาคผนวก ก ข ซงแสดงไวเปนคากลาวการเสวนาและรายนามบคลากร และหนวยงานผใหการสนบสนนการจดกจกรรม เปนตน

คณะผจดทารายงานการเสวนาครงน หวงเปนอยางยงวาเนอหาขอมลตาง ๆ จกเปนประโยชนแกประชาชน และผสนใจโดยทวไปตามสมควร

คณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม สภานตบญญตแหงชาต ตลาคม ๒๕๖๐

สารบญ

หนา

รายนามคณะกรรมาธการ ก - ค รายนามคณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม ง - ช บทท ๑ บทนา ๑ ๑.๑ หลกการและเหตผล ๑ ๑.๒ วตถประสงค ๒ ๑.๓ รปแบบการจดกจรรม ๒ ๑.๔. ผลทคาดวาจะไดรบ ๓ บทท ๒ การศกษาแนวทางการอนรกษ และฟนฟมรดกทางวฒนธรรม

ดานวถชวตชมชนรมแมนาเจาพระยา (ศกษาเฉพาะกรณ ชมชนเกาะเกรด จงหวดนนทบร)

๕

๒.๑ การประชม และการศกษาพนทเพอรวบรวมขอมล ๕ ๒.๒ การเสวนาระดมความคดเหนของนกวชาการ สวนราชการ และประชาชนในพนท ๙ ๒.๓ การอภปราย เรอง วฒนธรรม : วถชวต และภมปญญาชมชนเกาะเกรด ๑๖ ๒.๔ การประเมนผลการเสวนา ๒๖ ๒.๕ การอภปรายผล และขอเสนอแนะ ๓๐ บทท ๓ แนวทางการบรหารงานวฒนธรรมแบบบรณาการ และการใชมาตรการ

ทางกฎหมายเชงสรางสรรค บทท ๔ ภมนามเกาะเกรด

๔๑

๔๕

๔.๑ ประวตความเปนมา ๔.๒ สภาพภมศาสตร และทตง

๔๕ ๔๙

บทท ๕ เกาะเกรดรอยกรอง บทท ๖ เตามอญภมปญญาชางปนเกาะเกรด

๕๕ ๖๕

บทท ๗ พระมหากรณาธคณทพระราชทานแกชางปนจงหวดนนทบร ๘๑ ภาคผนวก ภาคผนวก ก คากลาวการเสวนา (๑) ภาคผนวก ข รายนามบคลากร และหนวยงานผใหการสนบสนนการจดกจกรรม (๙)  

ก

รายนามคณะกรรมาธการการศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และการทองเทยว

สภานตบญญตแหงชาต  

นายสมพร เทพสทธา รองประธานคณะกรรมาธการ คนทหนง

นายศรศกด วองสงสาร รองประธานคณะกรรมาธการ คนทสอง

พลตารวจโท บญเรอง ผลพานชย รองประธานคณะกรรมาธการ คนทสาม

พลเอก ไพโรจน พานชสมย กรรมาธการ

และทปรกษาคณะกรรมาธการ

พลตารวจเอก พชต ควรเดชะคปต ประธานคณะกรรมาธการ

พลเรอเอก กาธร พมหรญ ประธานทปรกษาคณะกรรมาธการ

พลเอก กตตพงษ เกษโกวท กรรมาธการ

และทปรกษาคณะกรรมาธการ

ข

นายนรนต เศรษฐบตร กรรมาธการ

และทปรกษาคณะกรรมาธการ

นายศกดทพย ไกรฤกษ กรรมาธการ

และทปรกษาคณะกรรมาธการ

นางสวมล ภมสงหราช เลขานการคณะกรรมาธการ

นางสาวจนตนนท ชญาตร ศภมตร โฆษกคณะกรรมาธการ

พลอากาศเอก ธงชย แฉลมเขตร โฆษกคณะกรรมาธการ

พ พลเอก คณต สาพทกษ กรรมาธการอก คณต สา

พลตารวจเอก จกรทพย ชยจนดา กรรมาธการ

พลตารวจเอก ชชวาลย สขสมจตร กรรมาธการ

พลอากาศเอก ถาวร มณพฤกษ กรรมาธการ

พลตารวจเอก พชรวาท วงษสวรรณ

กรรมาธการ

พลเรอเอก พลวฒน สโรดม กรรมาธการ

พลเรอเอก สรศกด หรนเรงรมย กรรมาธการ

ค

พลอากาศเอก ชยพฤกษ ดษยะศรน พลโท ณฐพล นาคพาณชย พลตร เจรญชย หนเธาว กรรมาธการ กรรมาธการ กรรมาธการ

พลตร พลลภ เฟองฟ พลเอก ชยชาญ ชางมงคล กรรมาธการ กรรมาธการ

พลเอก พสทธ สทธสาร กรรมาธการ

พลเอก ภาณวชร นาควงษมกรรมาธการ

พลเอก วชญ เทพหสดน ณ อยธยา กรรมาธการ

พลเอก สนทร ขาคมกล กรรมาธการ

พลอากาศเอก อาคม กาญจนหรญ กรรมาธการ

พลโท กเกยรต ศรนาคา กรรมาธการ

ง

รายนามคณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม

นายศรศกด วองสงสาร

ประธานคณะอนกรรมาธการ

พลเอก วชญ เทพหสดน ณ อยธยา รองประธานคณะอนกรรมาธการ

พลเอก ทนงศกด จนดาลทธ

อนกรรมาธการ

พลโท สมบรณ ศรมณฑา

อนกรรมาธการ

รองศาสตราจารยกาโชค เผอกสวรรณ อนกรรมาธการ

นางจตราภา สนทรพพธ อนกรรมาธการ

นายประทป สนทรารชน

อนกรรมาธการ

นายกตรตน คาสวรรณ อนกรรมาธการ

จ

นางสาวนฎาประไพ สจรตกล พนตารวจเอก ยงยทธ ภกดมงคล นายประเทอง เครอหงส อนกรรมาธการ อนกรรมาธการ อนกรรมาธการ

นายประสาน หวงรตนปราณ อนกรรมาธการและเลขานการ

ฉ

รายนามทปรกษาคณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม

พลเอก กตตพงษ เกษโกวท ประธานทปรกษาคณะอนกรรมาธการ

พลเรอเอก สรศกด หรนเรงรมย

รองประธานทปรกษา คณะอนกรรมาธการ คนทหนง

พลเอก คณต สาพทกษ รองประธานทปรกษา

คณะอนกรรมาธการ คนทสอง

พลเอก ภาณวชร นาควงษม ทปรกษาคณะอนกรรมาธการ

พลเอก พสทธ สทธสาร

ทปรกษาคณะอนกรรมาธการ

พลเรอเอก ทววฒ พงศพพฒน ทปรกษาคณะอนกรรมาธการ

พลโท กเกยรต ศรนาคา ทปรกษาคณะอนกรรมาธการ

พลอากาศเอก ณรงคศกด สงขพงศ

ทปรกษาคณะอนกรรมาธการ

นายนรนต เศรษฐบตร ทปรกษาคณะอนกรรมาธการ      

นายประมท สตะบตร ทปรกษาคณะอนกรรมาธการ

ช

นางสาวจนตนนท ชญาตร ศภมตร ทปรกษาคณะอนกรรมาธการ

นางปรศนา พงษทดศรกล

ทปรกษาคณะอนกรรมาธการ

นางเรวด สกลพาณชย ทปรกษาคณะอนกรรมาธการ

นางยพรนทร วรบตร ทปรกษาคณะอนกรรมาธการ

นายสรพล ผวบาง ทปรกษาคณะอนกรรมาธการ

ผชวยศาสตราจารยสดสนต สทธพศาล ทปรกษาคณะอนกรรมาธการ

นางสาวมรกต ณ เชยงใหม นายคฑาวธ ทองไทย ทปรกษาคณะอนกรรมาธการ ทปรกษาคณะอนกรรมาธการ

บทท ๑

บทนา

๑. หลกการและเหตผล การบรหารงานวฒนธรรมทผานมามงเนนการอนรกษเปนหลก ทาใหศลปวฒนธรรม มสวนรวมในการพฒนาประเทศคอนขางนอย หากแตแนวทางการพฒนาประเทศท ยงยน ในปจจบน สงเสรมความสาคญการปรบใชวฒนธรรม กลาวคอ อนรกษมรดกทางวฒนธรรม เพอนามาใชสรางประโยชนดานตาง ๆ โดยคานงถงการรกษาคณคาทางวฒนธรรม ความแท และ บรณภาพของมรดกทางวฒนธรรมน นไวอยางดท ส ด นอกจากน นความกาวหนาทางเทคโนโลยสารสนเทศในปจจบน ท เปนปจจยหลกในการขบเคลอนการพฒนาเศรษฐกจ และสงคม แตในเวลาเดยวกน เทคโนโลยสารสนเทศนกลบเปนทงโอกาส และภยคกคามกบศลปวฒนธรรม เปนผลใหการอนรกษและการพฒนาเปนเรองตรงกนขามกน ไมสามารถดาเนนการรวมกนได เกดความเหลอมลา และความขดแยงทางวฒนธรรมดวย

เกาะเกรด จงหวดนนทบร เปนภมทศนวฒนธรรม (Cultural Landscape) ทมนยสาคญสงท เกดจากการขดคลองลดแมนาเจาพระยาในสมยพระเจาทายสระ เพอลดระยะเวลา ในการเดนทางไปยงกรงศรอยธยา ซงเปนผลงานของคนในอดตในการเปลยนภมทศน ตามธรรมชาต เกดเปนประโยชนทางเศรษฐกจทาใหอยธยาเปนเมองทา (Port City) ทสาคญแหงหนงของโลก เกดการขยายตวตงถนฐานของผคนทหลากหลาย ซงเปนลกษณะภมสงคม ทสาคญของเมองการคา มศลปะ และภมปญญาทแสดงใหเหนถงวถชวตแบบพนทราบลมแมนาเจาพระยาจากคากลาวขางตนนนยงปรากฏใหเหนเดน จนถงปจจบน เกาะเกรด จงนบไดวาเปนมรดกวฒนธรรมทมชวต (Living Cultural Heritage) ทมคณคาทางวฒนธรรมสง หากแตการพฒนาเมองในปจจบน เปนผลใหเกดความเสยงทงตอคณคาทางวฒนธรรมตาง ๆ และอาจรวมถง ความยงยนของเกาะเกรดในทสด

คณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม ในคณะกรรมาธการการศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และการทองเทยว สภานตบญญตแหงชาต ไดพจารณาเหนถงคณคา ความสาคญ และภยคกคามดงกลาวขางตน ประกอบกบชมชนเกาะเกรดมหลกฐานเชงประจกษของ การพฒนารกษาวถชมชนมาอยางตอเนอง ตงแตสมยอยธยามาจนถงปจจบน ทมศกยภาพ ในการพฒนาใหเปนแหลงเรยนรแบบพพธภณฑทมชวต (Living Museum) ทเปนการผสานประโยชนของการอนรกษและการพฒนาเขาดวยกน และ ยงเปนตวอยางในการบรหารงานวฒนธรรมแบบบรณาการ ทงในภารกจปกต (Function) ภารกจเชงยทธศาสตร (Agenda) และภารกจ เชงพนท (Area) โดยประสานความรวมมอจากภาครฐ ภาคเอกชน และ ภาคชมชน ซงเปนไปตามวสยทศน “วฒนธรรมไทยเปนพลงขบเคลอนการพฒนาประเทศ” ของคณะอนกรรมาธการ

 - ๒ -  

๒. วตถประสงค ๒.๑ เพอขบเคลอนการอนรกษ และการสงเสรม ศลปะ วฒนธรรม และภมปญญาไทยของชมชนชาวเกาะเกรด จงหวดนนทบร ๒.๒ เพ อศกษา และตดตามผลการบงคบใชพระราชบญญตสงเสรม และรกษามรดกภมปญญาทางวฒนธรรม พ.ศ. ๒๕๕๙ โดยใชเกาะเกรด จงหวดนนทบร เปนกรณศกษา ๒.๓ เพอกระตนการมสวนรวมความรวมมอ และการผสานกาลงระหวางภาครฐ ภาคเอกชน และ ภาคชมชน โดยใชเทคนคการเสวนาเพอนาไปสการกาหนดแนวทางในการดาเนนงานดานศลปะ และวฒนธรรมของเกาะเกรด จงหวดนนทบร ๒.๔ เพอเสนอแนวทางการบรหารงานวฒนธรรมแบบบรณาการ ทงภารกจปกต (Function) ภารกจเชงยทธศาสตร (Agenda) และภารกจเชงพนท (Area) โดยประสาน ความรวมมอของภาครฐ ภาคเอกชน และ ภาคชมชน ๓. หนวยงานภาครฐ ๓.๑ คณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม ๓.๒ จงหวดนนทบร ๓.๓ กรมสงเสรมวฒนธรรม กระทรวงวฒนธรรม ๓.๔ องคการบรหารสวนจงหวดนนทบร ๓.๕ เทศบาลนครปากเกรด ๓.๖ องคการบรหารสวนตาบลเกาะเกรด ๓.๗ สถาบนอดมศกษา และสถาบนการศกษาในพนท (มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคล

สวรรณภม) ๓.๘ สานกงานวฒนธรรมจงหวดนนทบร ๓.๙ หนวยงานทหารและตารวจในพนท ๔. วน เวลา และสถานทจดเสวนา วนจนทรท ๓ เมษายน ๒๕๖๐ เวลา ๐๙.๐๐ – ๑๔.๐๐ นาฬกา ณ ศาลาการเปรยญ วดปรมยยกาวาสวรวหาร ตาบลเกาะเกรด อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร ๕. รปแบบการจดกจกรรม - การบรรยายใหความรจากผทรงคณวฒ - การเสวนาใหความรเกยวกบวฒนธรรมดานวถชวต และภมปญญาชมชนเกาะเกรด - การจดนทรรศการเกยวกบวถชวตและภมปญญาของชมชนเกาะเกรด - การแสดงกจกรรมทางวฒนธรรม และการเลนพนบานไทยในเกาะเกรด ๖. กลมเปาหมาย - ผแทนชมชนเกาะเกรด - เยาวชนในเกาะเกรด - เครอขายวฒนธรรมของเกาะเกรด - ภาคเอกชนในจงหวดนนทบร - มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

 - ๓ -  

๗. งบประมาณ - คณะกรรมาธการการศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และการทองเทยว สภานตบญญตแหงชาต - กรมสงเสรมวฒนธรรม กระทรวงวฒนธรรม - จงหวดนนทบร - มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม - หนวยงานอน ๆ ๘. ผลทคาดวาจะไดรบ ๘.๑ กจกรรมการอนรกษ และการสงเสรม ศลปะ วฒนธรรม และภมปญญาไทยของเกาะเกรด จงหวดนนทบร ในบรบทรวมสมย ๘.๒ แนวทางรวมของภาครฐ ภาคเอกชน และภาคชมชนในการดาเนนงานดานศลปะและวฒนธรรมของเกาะเกรด จงหวดนนทบร ๘.๓ แนวทางการบรหารงานวฒนธรรมแบบบรณาการ ทงภารกจปกต (Function) ภารกจเชงยทธศาสตร (Agenda) และภารกจเชงพนท (Area)

บทท ๒

การศกษาแนวทางการอนรกษ และฟนฟมรดกทางวฒนธรรม ดานวถชวตชมชนรมแมนาเจาพระยา

(ศกษาเฉพาะกรณ ชมชนเกาะเกรด จงหวดนนทบร)

๒.๑ การประชม และการศกษาพนท เพอรวบรวมขอมล การประชม และการศกษาพนท คณะอนกรรมาธการดานศลปะ และวฒนธรรม เหนชอบรายละเอยดการดาเนนงานตามแผนยทธศาสตรของคณะอนกรรมาธการ ประจาปงบประมาณ ๒๕๖๐ ใหมการอนรกษฟนฟมรดกวฒนธรรมวถชวตชมชนรมแมนาเจาพระยา โดยกาหนดใหศกษา วฒนธรรมชมชนเกาะเกรด จงหวดนนทบร เปนสวนหนงของแผนดาเนนงานของคณะอนกรรมาธการ ในการศกษาชมชนตนแบบดานการอนรกษมรดกทางศลปวฒนธรรมไทย ในประเดนดงน ก) การอนรกษฟนฟ และสงเสรมการละเลนพนบานของไทยสมยโบราณทสมเสยงตอ

การสญหาย ข) การอนรกษฟนฟวถชวตชมชนรมแมนาเจาพระยา ค) การสงเสรมการแตงกายดวยชดไทยใหเปนชดประจาชาต

คณะอนกรรมาธการฯ ได พ จารณาประเด นด งกลาวแล ว สมควรเช ญหนวยงาน ทเกยวของในจงหวดนนทบรเขารบมอบนโยบาย ประกอบดวย รองผวาราชการจงหวดนนทบร วฒนธรรมจงหวดนนทบร รองอธบดกรมสงเสรมวฒนธรรม นายกองคการบรหารสวนจงหวดนนทบร นกยกองคการบรหารสวนตาบลเกาะเกรด รองนายกองคการบรหารสวนตาบลเกาะเกรด รองผบงคบการกรมทหารปนใหญตอสอากาศยานท ๑ ผบงคบกองพนทหารปนใหญตอสอากาศยานท ๓ สารวตรปองกนปราบปราม สถานตารวจภธรปากเกรด อธการบดมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม รองอธการบดมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม วทยาเขตนนทบร และนายกเทศมนตร เทศบาลนครปากเกรด เขารวมประชมหารอ ณ อาคารรฐสภา ๒ สภานตบญญตแหงชาต

รปท ๒-๑ การประชมหารอระหวางคณะอนกรรมาธการฯ กบหนวยราชการในจงหวดนนทบร

ณ อาคารรฐสภา ๒ สภานตบญญตแหงชาต

- ๖ -  

เพอใหขอมล ขอคดเหน และขอเสนอแนะเกยวกบแนวทางการอนรกษฟนฟมรดกวฒนธรรม โดยไดนาเสนอขอมลประเดนปญหาอปสรรคในการบรหารจดการพนทดงกลาว รวมทงแผนการดาเนนงานจดกจกรรม/โครงการของจงหวดนนทบร ดานการอนรกษฟนฟวฒนธรรมวถชวตชมชนเกาะเกรด อาท โครงการทดาเนนการแลว โครงการทอยระหวางดาเนนการ ไดแก โครงการชมชนคณธรรมขบเคลอนดวยพลง “บวร” คอ บาน วด โรงเรยน อนเปนโครงการชมชนคณธรรมนอมนาหลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง และโครงการทคาดวาจะดาเนนการตอไป คณะอนกรรมาธการพจารณาแลวมขอคดเหน จากการประชมเพอรบฟงขอมลจากหนวยงานทเกยวของแลว พบวาชมชนเกาะเกรดเปนชมชนทมความเขมแขง มวถชวต และเอกลกษณทางวฒนธรรมท โดดเดน มวฒนธรรม การแตงกาย การละเลนพนบานทสะทอนถงวถชวตชมชนทมความมนคง เขมแขง และมการสบสานทางวฒนธรรมของชมชนจากรนส รนมาอยางยาวนานสบเนองจนถงปจจบน ประกอบกบไดม การประกาศใชพระราชบญญตสงเสรม และรกษามรดกภมปญญาทางวฒนธรรม พ.ศ. ๒๕๕๙ ซงเปนกฎหมายเกยวกบการคมครองมรดกทางวฒนธรรมทจบตองไมได พรอมกบไดกาหนดใหมการขนทะเบยนมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมใหเปนสมบตของชาต คณะอนกรรมาธการจงไดหยบยกมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมประเภทวถชวตชมชนทองถน โดยเลอกศกษาชมชนเกาะเกรด จงหวดนนทบร เปนชมชนตนแบบของการอนรกษฟนฟมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมใหม ความสบเนอง และยงยน รวมทงเปนการตดตามการดาเนนการบงคบใชกฎหมายฉบบดงกลาวตอไป จงมมตเหนวา เพอใหไดขอมลทครบถวน และประสานความรวมมอรวมกนในการปฏบตงานของหนวยงานท เก ยวของอยางเปนรปธรรม และชดเจนในบทบาทหนาท คณะอนกรรมาธการ จงไดกาหนดแนวทางดาเนนการ ดงน

กาหนดการเดนทางศกษาดงาน

กาหนดเดนทางไปศกษาดงาน และเรยนรวถชวตชมชนเกาะเกรด ในวนพธท ๑๕ กมภาพนธ ๒๕๖๐ ณ จงหวดนนทบร เพอศกษาดงานเกยวกบโบราณสถาน ศลปกรรม สถาปตยกรรม และศาสนสถานทสาคญบรเวณรอบเกาะเกรด ทแสดงถงแหลงศลปวฒนธรรม และประวตศาสตรของชาตไทย ตลอดจนการเขาเยยมชมพพธภณฑวดปรมยยกาวาส ทเปนแหลงรวบรวมขอมลทางประวตศาสตร ศลปวฒนธรรมเกาะเกรด เพอเปนขอมลประกอบการพจารณาศกษาแนวทางในการอนรกษศาสนสถานมรดกทางวฒนธรรมของชาต รวมทงแนวทางการพฒนา ปรบปรงประสทธภาพการบรหารจดการระบบงานพพธภณฑของประเทศไทย

รปท ๒-๒ การศกษาดงาน และเรยนรวถชวตชมชนเกาะเกรด จงหวดนนทบร เมอวนท ๑๕ กมภาพนธ ๒๕๖๐

- ๗ -  

การประชมวางแผนดาเนนงานรวมกบหนวยงานทเกยวของ

การประชมรวมกบผวาราชการจงหวดนนทบร และหวหนาสวนราชการประจาจงหวดนนทบร กระทรวงวฒนธรรม องคกรบรหารสวนจงหวด องคกรบรหารสวนทองถน เทศบาลนครปากเกรด และหนวยงานอนทเกยวของ ในวนพธท ๒๒ กมภาพนธ ๒๕๖๐ ณ ศาลากลางจงหวดนนทบร เพอปรกษาหารอ แลกเปลยนความคดเหนในประเดนเกยวกบการอนรกษฟนฟมรดกวฒนธรรมทองถน ซงจากการประชมดงกลาวไดรบทราบผลการดาเนนงานจากหนวยงานทเกยวของ

รปท ๒-๓ การประชมหารอระหวางคณะอนกรรมาธการฯ กบหนวยราชการในจงหวดนนทบร เมอวนท ๒๒ กมภาพนธ ๒๕๖๐ ณ ศาลากลางจงหวดนนทบร โดยทางจงหวดนนทบรไดมการกาหนดแผนการพฒนาเกาะเกรด ประกอบดวย โครงการพฒนาโครงสรางพนฐาน โครงการอนรกษ สงเสรมวฒนธรรมทองถน โครงการปรบปรงอาคารพพธภณฑวดปรมยยกาวาส โครงการจดทารายงานมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมสบสานทองถน ตามวถไทยรามญ โครงการมหกรรมการทองเทยว “เกาะเกรดเพชรแหงวฒนธรรมรามญ”

- ๘ -  

ในสวนการบงคบใชกฎหมายดานศลปวฒนธรรม กรมสงเสรมวฒนธรรมไดดาเนนการนโยบายเพอปกปองคมครองมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม มการแตงตงคณะกรรมการผทรงคณวฒมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม สานกงานวฒนธรรมจงหวดนนทบร จงไดจดโครงการสงเสรม และรกษามรดกภมปญญาทางวฒนธรรม ประจาปงบประมาณ ๒๕๖๐

ประชมรวมกบหนวยงานทเกยวของ ในวนจนทรท ๒๐ มนาคม ๒๕๖๐ ณ เทศบาล นครปากเกรด เพอปรกษาหารอเกยวกบแนวทางการจดเสวนาดงกลาว อนจะกอใหเกดการบรณาการการปฏบตงานของหนวยงานทเกยวของไดอยางมประสทธภาพ และมประสทธผล

รปท ๒-๔ การประชมหารอระหวางคณะอนกรรมาธการฯ กบหนวยราชการในจงหวดนนทบร เมอวนท ๒๐ มนาคม ๒๕๖๐ ณ เทศบาลนครปากเกรด สรปผล การดาเนนงานเตรยมการ จากการทคณะอนกรรมาธการไดลงพนทศกษาดงานเกยวกบโบราณสถาน ศลปกรรม สถาปตยกรรม ศาสนสถาน และวถชวตภมปญญาทสาคญภายใน วดบรเวณรอบเกาะเกรด และไดประชมรวมกบผวาราชการจงหวดนนทบร นายกองคการบรหาร

- ๙ -  

สวนจงหวดนนทบร นายกองคการบรหารสวนตาบลเกาะเกรด เทศบาลนครปากเกรด กรมสงเสรมวฒนธรรม และมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม จงเหนสมควรใหมการจดเสวนา เรอง วฒนธรรม วถชวตและภมปญญาชมชนเกาะเกรด ในวนจนทรท ๓ เมษายน ๒๕๖๐ ณ ศาลาการเปรยญ วดปรมยยกาวาสวรวหาร ตาบลเกาะเกรด อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร

๒.๒ การเสวนาระดมความคดเหนของนกวชาการ สวนราชการ และประชาชนในพนท การเสวนา เรอง วฒนธรรม : วถชวตและภมปญญาชมชนเกาะเกรด คณะอนกรรมาธการไดจดใหมการเสวนา เรอง วฒนธรรม : วถชวต และภมปญญาชมชนเกาะเกรดในวนจนทรท ๓ เมษายน ๒๕๖๐ ณ ศาลาการเปรยญ วดปรมยยกาวาสวรวหาร ตาบลเกาะเกรด อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร คณะอนกรรมาธการไดรบการตอนรบจาก นายวชย บรรดาศกด นายกเทศมนตรเทศบาล นครปากเกรด ณ บรเวณทานาปากเกรด จงหวดนนทบร โดยไดจดการแสดงฟอนราพนบานตอนรบ เพ อเปนเกยรตแก ศาสตราจารยพ เศษพรเพชร วชตชลชย ประธานสภานต บญญตแหงชาต พล.ต.อ. พชต ควรเดชะคปต ประธานคณะกรรมาธการศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และการทองเทยว พรอมดวยนายศรศกด วองสงสาร ประธานคณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม สภานตบญญตแหงชาต นายวระ โรจนพจนรตน รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม และนายนสต จนทรสมวงศ ผวาราชการจงหวดนนทบร

. รปท ๒-๕ การแสดงฟอนราพนบานตอนรบ ประธานสภานตบญญตแหงชาต และคณะ

- ๑๐ -  

รปท ๒-๖ ศ. (พเศษ) พรเพชร วชตชลชย ประธานสภานตบญญตแหงชาต พล.ต.อ. พชต ควรเดชะคปต

ประธานคณะกรรมาธการศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และการทองเทยว พรอมดวยนายศรศกด วองสงสาร ประธานคณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม สภานตบญญตแหงชาต และนายวระ โรจนพจนรตน รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม ชมการแสดงฟอนราพนบานตอนรบ

การเสวนาในครงนแบงออกเปน การบรรยายพเศษ เรอง วฒนธรรม : ปจจยสาคญในการสรางความมนคงของประเทศ และการอภปรายและแลกเปลยนความคดเหน เรอง วฒนธรรม วถชวต และภมปญญาชมชนเกาะเกรด ซงการจดเสวนาในครงนมผเขารวมการเสวนาจากหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน และภาคประชาชนทเก ยวของ ประกอบดวย กรมสงเสรมวฒนธรรม กระทรวงวฒนธรรม ผ ว าราชการจ งหวดนนทบ ร ส านกงานวฒนธรรมจ งหวดนนทบ ร นายกเทศมนตรเทศบาลนครปากเกรด หวหนาสวนราชการจงหวดนนทบร ผบรหารองคกรปกครองสวนทองถน เครอขายวฒนธรรม ผนาชมชนชาวเกาะเกรด ประชาชนชาวเกาะเกรด คณาจารย นกวชาการนสต นกศกษามหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม หนวยงานทหาร ตารวจ ในพนท และสอมวลชน

รปท ๒-๗ ผเขารวมการเสวนา จากหนวยงานภาครฐ เอกชน และประชาชนทเกยวของ

ในการจดเสวนาดงกลาว คณะอนกรรมาธการไดกาหนดรปแบบการเสวนาจดใหม การบรรยาย และอภปรายใหความร โดยเชญวทยากรผทรงคณวฒทเกยวของเขารวมการบรรยายและอภปราย ซงมรายละเอยดการเสวนา สรปสาระสาคญไดดงน

- ๑๑ -  

๒.๓ การบรรยายพเศษ และแลกเปลยนความคดเหน

๑. การบรรยายพเศษ เรอง วฒนธรรม : ปจจยสาคญในการสรางความมนคงของประเทศ โดย นายวระ โรจนพจนรตน รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม ไดกลาวถงนโยบาย และบทบาทหนาทการดาเนนงานกระทรวงวฒนธรรม ในการขบเคลอน และเตรยมการดาเนนงาน ใหสอดคลองกบนโยบาย ยทธศาสตรของรฐบาล โดยกระทรวงวฒนธรรม ไดกาหนดนโยบาย และเนนการดาเนนงานใน ๓ มตประกอบดวย

ก) สรางคนด และสงคมดดวยมตทางวฒนธรรม โดยปลกฝง สงเสรม พฒนาสงคมไทย ใหเปนสงคมทมความสงบสข บนพนฐานคานยมแหงความเปนไทย ๑๒ ประการ (ตามนโยบายหวหนาคณะรกษาความสงบแหงชาต)

ข) สรางรายได และสงคมอยดกนด มความมนคงดวยทน และทรพยากรทางวฒนธรรม โดยการสรางความอยดมสข การกนดอยด นารายไดท ยงยนสครวเรอน ทองถน ประเทศชาต จากการท องเท ยว ส นค า และบรการทางวฒนธรรม และส นค า จากภมปญญาไทย

ค) เสรมสรางเกยรตภม ภาพลกษณ และความสมพนธทดของประเทศดวยมตทางวฒนธรรมโดยการสรางความภาคภมใจในความเปนไทยของผคนในชาต และสรางสมพนธอนดกบนานาชาต

รปท ๒-๘ นายวระ โรจนพจนรตน รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม บรรยายพเศษ เรอวฒนธรรม :

ปจจยสาคญในการสรางความมนคงของประเทศ

- ๑๒ -  

ในเรองวฒนธรรม : ปจจยสาคญในการสรางความมนคงของประเทศ ไดกลาวถง บทบาทของสถาบนพระมหากษตรยในการพฒนาชาตไทย ทมบทบาทสาคญอยางยงในการพฒนาชาตไทยมาตงแตอดตจนถงปจจบ น ดงตวอยางการปองกน และรกษาเอกราชของชาตการสรางสรรควฒนธรรม ดานประเพณ และพธสาคญตาง ๆ พระมหากษตรยทรงมบทบาทสาคญในการสรางสรรคพระราชพธ และขนบธรรมเนยมประเพณของชาตไทยมาตงแตอดต ทงพระราชพธทเกยวกบพระมหากษตรยโดยตรง ดานศาสนา พระมหากษตรยไทยทกยคทกสมยเปนองคอปถมภ และสงเสรมการเผยแผพระพทธศาสนา ดานวฒนธรรมการดาเนนชวต ในอดตราชสานกเปนศนยกลางประเพณ และวฒนธรรม ชาวบานจะเรยนแบบการประพฤตปฏบตของชาววง

จากนนรฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม ไดกลาวถงความสาคญของวฒนธรรม โดยหยบยกคากลาวของพลเอก ธนะศกด ปฏมาประกร รองนายกรฐมนตร “วฒนธรรม คอ จตวญญาณของการทองเทยว โดยหากกระทรวงวฒนธรรมไมสามารถขบเคลอนวฒนธรรมได การทองเทยวยอมไมสามารถดาเนนไปได จงเปนหนาทของกระทรวงวฒนธรรมทจะดแลเรองทรพยากรทางการทองเทยวใหมคณภาพ” โดยกรมสงเสรมวฒนธรรมดาเนนโครงการถนนสายวฒนธรรม โดยมเปาหมายเพอพฒนาพนทถนนสายวฒนธรรมในจงหวดตาง ๆ ของประเทศ ใหเปนตนแบบการเรยนรเปนแนวทางการจดกจกรรมถนนสายวฒนธรรมทสอดคลองกบวถชวตของทองถน และใหสอดคลองกบยทธศาสตรของวฒนธรรมวาดวยการนาทนทางวฒนธรรมมาพฒนาสนคา และบรการทางวฒนธรรมเพอสรางมลคาเพมทางเศรษฐกจ หรอ Cultural Product of Thailand (CPOT) ประกอบดวย - ภาษาถน และภาษาชาตพนธ - วรรณกรรมพนบาน - ศลปะการแสดง - แนวปฏบตทางสงคม พธกรรม และงานเทศกาล - งานชางฝมอดงเดม - ความรและแนวทางปฏบตเกยวกบธรรมชาต และจกรวาล - กฬาภมปญญาไทยการเลนการกฬา และศลปะการตอสปองกนตว

ในดานการทองเทยวอนรกษวฒนธรรมไทย โดยกรมสงเสรมวฒนธรรมไดเรมดาเนนโครงการนตงแตปงบประมาณ ๒๕๕๘ จนถงปจจบนมถนนสายวฒนธรรมทงหมด ๒๗ แหง ครอบคลมทกภาคทวประเทศ สาหรบป ๒๕๖๐ มแผนเปดเสนทางถนนสายวฒนธรรมเพมอก จานวน ๑๑ แหง โดยไดดาเนนการไปแลว ๕ แหง ไดแก ๑. ถนนสายวฒนธรรมกาดกองเกา - กาดพระนอน อ.เมอง จ.แพร ๒. ถนนสายวฒนธรรมชมชนยานเกาวงกรด อ.เมอง จ.พจตร ๓. ถนนสายวฒนธรรมจงหวดกระบ ถนนกาแพงประวตศาสตร อ.เมอง จ.กระบ ๔. ถนนสายวฒนธรรม จงหวดพงงา ๕. ถนนสายวฒนธรรม เขมราฐ จ.อบลราชธาน

ทเหลออก ๖ เสนทางจะทยอยเปดนอกจากนกระทรวงวฒนธรรมไดดาเนนงานตามนโยบายประเทศไทย ๔.๐ โดยสงเสรมอตสาหกรรมสรางสรรค วฒนธรรม การบรการทมมลคาสงและเทคโนโลยการออกแบบ โดยจะเนน ๓ ยทธศาสตรสาคญ คอ ๑) วางตาแหนง Creative Thailand

- ๑๓ -  

ในเวทโลก ผาน ๕ F (Fighting, Festivals, Foods, Fashions, Films) ๒) สงเสรมการใช Creative Thinking และ Design Service ยกระดบสนคา ผลตภณฑและบรการทางวฒนธรรม ๓) สงเสรมการพฒนาอตสาหกรรม High Value Services คอ อตสาหกรรมเศรษฐกจสรางสรรค และธรกจดจทลทเกยวเนองกบศลปวฒนธรรม

การขบเคลอน Creative Thailand ในเวทโลก ผาน ๕ F ๑) Fighting (มวยไทย)

สงเสรมการอน ร กษ ฟ นฟ ส บสาน และเผยแพรศ ลปะการตอสมวยไทยท งใน และตางประเทศ เชน ก) ประกาศขนทะเบยนมวยไทย เปนมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมของชาต ข) สงเสรมการเรยนการสอนมวยไทยทงในและนอกระบบการศกษา ค) สงเสรมการจดงานและสงเสรมกจกรรมการเรยนรและการเผยแพรมวยไทย

ในวนมวยไทย ง) สงเสรมใหมการสาธตและเผยแพรศลปะการตอสมวยไทยในการจดงานเทศกาล

ไทยในตางประเทศ จ) สงเสรมการผลตและเผยแพรเผยแพรศลปะการตอสมวยไทยผานสอตาง ๆ เชน สอ

โฆษณา ละคร ภาพยนตร สอสงคมสมยใหม ฯลฯ

๒) Festivals (เทศกาล/ประเพณ) สงเสรมการอนรกษ ฟนฟสบสาน และเผยแพรเทศกาล/ประเพณพนบาน และประเพณไทยทงใน และตางประเทศ เชน ก) ประกาศขนทะเบยนเทศกาล/ประเพณสาคญ และกาลงจะสญหายเปนมรดก

ภมปญญาทางวฒนธรรมของชาต ข ) ส งเสร มการเร ยน ร เทศกาล/ประเพณ พ นบ านและประเพณ ไทยท งใน

และนอกระบบการศกษา ค ) ส ง เสร มสน บสน นภาครฐ ภาคเอกชน องค กรปกครองส วนท อ งถ น

และภาคประชาชนใหมการอนรกษ ฟนฟ สบสาน และเผยแพรเทศกาล/ประเพณพนบาน และประเพณไทย

ง) สงเสรมการจดงาน และสงเสรมกจกรรมการเรยนรเพอการอนรกษ ฟนฟ สบสาน และเผยแพรเทศกาล/ประเพณพนบาน และประเพณ ไทย เชน งานมหกรรมศลปวฒนธรรม ถนนสายวฒนธรรม สงเสรมเวท และพนทการแสดงทางศลปวฒนธรรมของศลปนสาขาตางๆ

จ) สงเสรมใหมการสาธตและเผยแพรเทศกาล/ประเพณพนบานและประเพณไทย ในการจดงานเทศกาลไทยในตางประเทศ

ฉ) สงเสรมการผลตและเผยแพรเผยแพรเทศกาล/ประเพณพนบานและประเพณไทย ผานสอตางๆ เชน สอโฆษณา ละคร ภาพยนตร สอสงคมสมยใหม ฯลฯ

- ๑๔ -  

๓) Foods (อาหาร) สงเสรมการอนรกษ ฟนฟสบสานเผยแพรอาหารพนบาน และอาหารไทยทงใน และตางประเทศ เชน ก) ประกาศขนทะเบยนอาหารพนบานและอาหารไทยทสาคญและกาลงจะสญหาย

เปนมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมของชาต ข) สงเสรมการเรยนรอาหารพนบานและอาหารไทยทงในและนอกระบบการศกษา ค) สงเสรมสนบสนนภาครฐ ภาคเอกชน องคกรปกครองสวนทองถน และภาค

ประชาชนใหมการอนรกษ ฟนฟ สบสาน และเผยแพรอาหารพนบาน และอาหารไทย ง) สงเสรมการจดงานและสงเสรมกจกรรมการเรยนรเพอการอนรกษ ฟนฟ สบสาน

และเผยแพรอาหารพนบานและอาหารไทย เชน งานมหกรรมศลปวฒนธรรม ถนนสายวฒนธรรม ฯลฯ

จ) สงเสรมใหมการสาธต และเผยแพรอาหารพนบาน และอาหารไทยในการจดงานเทศกาลไทยในตางประเทศ(ฉ) สงเสรมการผลต และเผยแพรอาหารพนบาน และอาหารไทยผานสอตางๆ เชน สอโฆษณา ละคร ภาพยนตร สอสงคมสมยใหม ฯลฯ

๔) Fashions (แฟชนและการแตงกาย) สงเสรมการอนรกษ ฟนฟสบสาน และเผยแพรแฟชน และการแตงกายของไทยทงใน และตางประเทศ เชน ก) สงเสรมการเรยนรเกยวกบผาไทย และผาพนเมองท งใน และนอกระบบ

การศกษา ข) สงเสรมสนบสนนภาครฐ ภาคเอกชน องคกรปกครองสวนทองถน และภาค

ประชาชนใหมการอนรกษ ฟนฟ สบสาน และเผยแพรผาไทย และผาพนเมอง ค) สงเสรมการแตงกายดวยผาไทย และผาพนเมอง ง) สงเสรมการจดงาน และสงเสรมกจกรรมการเรยนรเพอการอนรกษ ฟนฟสบสาน

และเผยแพรผาไทย และผาพนเมอง เชน งานมหกรรมศลปวฒนธรรม ถนนสายวฒนธรรม สงเสรมเวท และพนทการแสดงทางศลปวฒนธรรมของศลปนสาขาตาง ๆ

จ) สงเสรมใหมการสาธต และเผยแพรผาไทย และผาพนเมองในการจดงานเทศกาลไทยในตางประเทศ

ฉ) สงเสรมการประกวด/การออกแบบ/การออกแบบแฟชน/การเดนแบบโดยใชผาไทย และผาพนเมองเปนสวนประกอบ

ช) สงเสรมการผลต และเผยแพรเผยแพรผาไทย และผาพนเมองผานสอตาง ๆ เชน สอโฆษณา ละคร ภาพยนตร สอสงคมสมยใหม ฯลฯ

- ๑๕ -  

๕) Films (ภาพยนตรและวดทศน) สงเสรมอตสาหกรรมภาพยนตร และวดทศน ตามยทธศาสตรการสงเสรมอตสาหกรรมภาพยนตร และวดทศน ระยะท ๓ (พ.ศ.๒๕๖๐ – ๒๕๖๔) ไดแก ก) การพฒนาบคลากรในอตสาหกรรมภาพยนตร และวดทศนไทย ใหเปนมออาชพ

เชน การพฒนาบคลากรสาขาภาพยนตร และวดทศน เสรมสรางความรวมมอทางวชาการ และการประกอบอาชพในอตสาหกรรมภาพยนตร และวดทศน สงเสรมยกยองเชดชเกยรตบคลากรในวงการภาพยนตร และวดทศน พฒนาเครองมอซอฟตแวรเพอสนบสนนการผลตภาพยนตร และวดทศน พฒนาผชมภาพยนตร และวดทศน (Audience Development)

ข) สงเสรมและพฒนาตลาดภาพยนตร และวดทศนไทย โดยการพฒนาตลาดภาพยนตร และวดทศนทงในประเทศ และตางประเทศ

ค) สงเสรมการปกปองและคมครองทรพยสนทางปญญาของงานภาพยนตร และวดทศน โดยสงเสรมการบงคบใชกฎหมาย และแกไขกฎหมายเพอปองกน และปราบปรามการละเมดทรพยสนทางปญญา สรางจตสานกแกผบรโภคในการสนบสนนภาพยนตร และวดทศนทมลขสทธตามกฎหมาย

(ง) สงเสรมความรวมมอในการลงทนระหวางประเทศ รวมธรกจถายทาภาพยนตรตางประเทศในประเทศไทย โดยการสงเสรมการรวมลงทนสราง ผลตภาพยนตร และวด ท ศนระหวางประเทศ สงเสรมให ต างชาตเข ามาผลตภาพยนตร และวดทศนในประเทศไทย โดยดาเนนงานผานคณะกรรมการภาพยนตร และวดทศนแหงชาต

จ) พฒนาขดความสามารถของอตสาหกรรมภาพยนตร และวดทศน โดยเตรยมการปรบโครงสรางการบรหารจดการ และบทบาทของ หนวยงานภาครฐ พฒนาระบบฐานขอมลภาพยนตร และวดทศน พฒนาระบบโครงสรางพนฐานของอตสาหกรรมภาพยนตร และวดทศน และสงเสรมศกยภาพในการแขงขนไดกบตางประเทศ

รปท ๒-๙ ศ. (พเศษ) พรเพชร วชตชลชย ประธานสภานตบญญตแหงชาต มอบของทระลกใหแก

นายวระ โรจนพจนรตน รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม

- ๑๖ -  

๒ . การอภปราย เรอง วฒนธรรม : วถ ช วต และภมปญญาชมชนเกาะเกรด โดยวทยากรผทรงคณวฒ รวมนาเสวนา จานวน ๔ ทาน ประกอบดวย

- นายนสต จนทรสมวงศ ผวาราชการจงหวดนนทบร - อาจารย ดร.พศาล บญผก ปราชญทางดานวฒนธรรมในเกาะเกรด

- นางสาวกตตพร ใจบญ ผอานวยการกลมวจย และพฒนาสถาบนวฒนธรรมศกษา กรมสงเสรมวฒนธรรม

- ผชวยศาสตราจารยไพศาล บรนทรวฒนา อธการบดมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

รปท ๒-๑๐ การอภปรายแลกเปลยนความคดเหนโดยผทรงคณวฒ จานวน ๔ ทาน โดยม

รศ.ดร.กาโชค เผอกสวรรณ อนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม เปนผดาเนนรายการ รศ.ดร.กาโชค เผอกสวรรณ ไดกลาวสรปประเดนสาระสาคญเกยวกบการจดเสวนา เรองวฒนธรรม วถชวต และภมปญญาชมชนเกาะเกรดไวดงน การทเกาะเกรด มประวตความเปนมา และความสาคญในฐานะแหลงเชอมโยงทางเศรษฐกจการคาจากกรงศรอยธยามายงดนแดนปากแมนาเจาพระยา ทงนเพราะสมเดจพระสรรเพชญท ๙ (สมเดจพระเจาอยหวทายสระ พ.ศ. ๒๒๕๑ – ๒๒๗๕) แหงกรงศรอยธยาโปรดเกลาฯ ใหขดคลองลดเชอมตอแมนาเจาพระยาเพอความสะดวก ในการคมนาคม และการพฒนาเศรษฐกจ การคา แกกรงศรอยธยา เมอป พ.ศ. ๒๒๖๕ จงเปนเหต ใหพนดนทเปนแหลมรปเกอกมา กลายเปนเกาะเรยกวา “เกาะเกรด” ทมความสาคญเปนอยางมากตอเศรษฐกจ มกลมชาตพนธหลายเชอชาตอาศยอยจงเปนแหลงหลอมรวมภมปญญา วถชวต วฒนธรรมประเพณ สงคมทงดงาม ยงยน ยาวนานจนถงปจจบน “เกาะเกรด” จงเปนศนยรวมความสนใจของประชาชนทงชาวไทย และชาวตางชาตทมาเยยมชมความงดงามทางวฒนธรรม ประเพณ วถชวตทผสมผสานกลมกลนของประชาชนทอาศยอยบนเกาะเกรด ซงเปนเอกลกษณทแตกตางจากทอน และทกวนนโดยเฉพาะวนเสาร วนอาทตย และวนหยดราชการ จะมผมาเยอนเปนจานวนมาก

- ๑๗ -  

ในการเสวนาครงน วทยากรผทรงคณวฒ ทง ๔ ทาน จะใหความรในเรองวฒนธรรมโดยเฉพาะเกยวกบวถชวต และภมปญญาของชนชาวเกาะเกรด อนเปนกจกรรมทางวฒนธรรมทมความสาคญเปนอยางยงตอสงคม และประเทศชาต ทงน เพราะวถชวต และภมปญญานนเปนมรดกตกทอดจากบรรพบรษอนลาคาทถกสงสม พฒนา ปรบปรง และถายทอดสบตอกนมาจากรนสรนเปนสงทมากดวยคณคา คงไวซงความภาคภมใจ จาเปนทตองอนรกษไวใหมนคงยงยนตลอดไป

เกาะเกรด มวฒนธรรม วถ ช ว ต และภมป ญญาพเศษเฉพาะพ นท ซ งมเอกลกษณ โดดเดน มเสนหงดงาม มความรกสามคคในหมคณะชาวเกาะเกรดเปนอยางดยง ซงเปนลกษณะพเศษ ทผดแผกแตกตางไปจากทอนๆ เนองจากมการผสมผสานวฒนธรรม วถชวต และภมปญญาของคนไทยดงเดมรมฝงแมนาเจาพระยาสมยโบราณกบวฒนธรรม วถชวต และภมปญญาของ ชาวมอญ ทไดอพยพหลบภยจากการรกรานของพมา เมอ พ.ศ. ๒๓๑๗ เขามาพงพระบรมโพธสมภาร ของสมเดจพระเจาตากสนมหาราช ททรงพระกรณาโปรดเกลาฯ ใหชาวมอญ ภายใตการนาของ “พญาเจง” ไดตงรกรากทปากเกรด และเกาะเกรดน จงเปนสาเหตสาคญ ทาใหวธการดาเนนชวต ของชนชาวเกาะเกรด เกดการผสมกลมกลนทางวฒนธรรมของไทยรมแมนาเจาพระยา และชาวมอญ ใหเกดเปนความงดงาม มเสนห เปนทชนชมมาจนทกวนน กอนทจะเรยนเชญวทยากรใหความร ขอคด และนาเสนอ ขอมลแดผเขารวมเสวนา ผดาเนนการเสวนา ไดใหคานยาม เพอความเขาใจตรงกน และตรงประเดนในการเสวนา โดยยก คาจากดความคาวา “วถชวต” หมายถง แนวทางการดาเนนชวตของคนไทยในเกาะเกรด ตงแตเกดจนกระทงตาย รวมถงปจจยสทจาเปนในการดาเนนชวต ไดแก ทอยอาศย อาหารการกน เครองนงหม ยารกษาโรค รวมถงความร ความเขาใจตอสงคม วฒนธรรม การประพฤตการปฏบต การศกษาตงแตอดตจนถงปจจบน “ภมปญญา” หมายถง องคความร ความสามารถ และทกษะการดาเนนชวตทเกดจาก การสงสมประสบการณทผานกระบวนการเรยนร เลอกสรร ปรงแตง พฒนาและถายทอดสบตอกนเพอใชแกปญหา และพฒนาคณภาพชวตใหสมดลกบสภาวะแวดลอมทกยค

ฉะนน วฒนธรรม วถชวตและภมปญญาชมชนเกาะเกรด จงเปนปจจบนทสะทอนใหเหนถงความสามารถของผคนในทองถนเกาะเกรดทกหมบาน ทเกดจากการสงสมสตปญญา ความรอนหลากหลายมาผสมผสานใหกลมกลนกนไดอยางลงตวกบสภาวะแวดลอมไดอยางสมดล ๓. การอภปราย โดย อาจารย ดร.พศาล บญผก ปราชญดานวฒนธรรมในเกาะเกรด

ไดกลาว สรปเกยวกบวถชวต และภมปญญาของชมชนชาวเกาะเกรด โดยกลาววา ชนชาวเกาะเกรดดาเนนชวตอยางเรยบงายยดหลกธรรมในศาสนาพทธเปนแนวปฏบตดารงชวตสาหรบคนไทย และคนไทยเชอสายมอญ สวนคนไทยเชอสายมสลมกยดหลกธรรมคาสงสอนของศาสนาอสลามเปนหลกในการดารงชพ และทกคนไมวาเชอสายไทย มอญ มสลมตางกดารงชพรวมกนแบบชวยเหลอเกอกล เออเฟอเผอแผกนตามโอกาส และความเหมาะสมแตโดยทคนไทย และคนไทยเชอสายมอญตางกนบถอศาสนาพทธดวยกน จงทาใหวฒนธรรมประเพณ ศลปะ และวถชวตภมปญญาคลายคลงกน จะรวมกจกรรมกนมาโดยตลอด ตงแตโบราณกาล สมยกรงศรอยธยาจงเปนเหตให

- ๑๘ -  

ลกษณะการปฏบต ความประพฤต และกจกรรมทางวฒนธรรมไทย และมอญมการผสมผสานกลมกลน แนบแนนจนปจจบน และคดวาคงเปนเชนนตอไปอยางยาวนาน สวนใหญจะโนมเอยงไปทางมอญจนเหนไดชด เชน กจกรรมประเพณสงกรานต จะแตกตางไปจากประเพณสงกรานตไทย จะมกจกรรมการเลนแบบมอญ เชน เลนสะบากอนวนสงกรานต ชาวเกาะเกรดจะมารวมมอกนเตรยมงาน โดยมศนยรวมเพอทากจกรรมซงไมทากนบานใครบานมน จะมาชวยกนวางแผน และดาเนนการตาง ๆ โดยเฉพาะจะตองมารวมกนบรจาค เงน สงของ เครองปรงอาหารคาวหวาน เนนทาขาวแชในงานสงกรานตซงขาดไมไดชาวเกาะเกรดมอญ ถอวา “ขาวแช” เปนอาหารทศกดสทธ สะอาด บรสทธ ตามความเชอตามตานานทนางสงกรานตใชบชาเทวดา ขนตอนการหงขาวตองหงกลางแจง ซาวขาว ๗ ครง หงเสรจแลวตองนาไปบชาเทวดาถวายพระ ไหวผเรอน ไหวพอ - แม ป - ยา ตา - ยาย คร - อาจารย ผใหญท เคารพนบถอ แลวจงมาเลยงกนในหมคณะ อยางไรกตามในการหงขาวแช จะทาอาหารประกอบขาวแช รวมทงของหวานตาง ๆ ตองชวย และรวมมอกนอยางมาก มผ นาประกอบอาหาร และลกมอมากมายตงหนาตงตาเอาจรงเอาจงกนอยางสนกสนาน เชนการทาขนมกะละแม ตองอาศยผคนผลดเปลยนกนกวนกะละแมในหลาย ๆ กระทะ การปฏบตกจกรรม เนองในงานเทศกาลสงกรานต ถอเปนการทาบญกศลอนยงใหญ เปนภมปญญา ของชาวไทยเชอสายมอญทเหนวาการทางานรวมกนเชนนเปนจตอาสา ฝกฝนใหเกดความรก สามคค ชวยเหลอ เกอกลกน สรางสมอารมณสขใหกบทกคน ทกเพศทกวย จกไดอยรวมกนในการดาเนนชวตประกอบอาชพ และพฒนาคณภาพชวตไดอยางมประสทธภาพ ไปอยางตอเนองยาวนานตลอดไป

รปท ๒-๑๑ อาจารย ดร. พศาล บญผก อภปรายเรอง วถชวต ภมปญญาของชมชนชาวเกาะเกรด

ทกลาวมาน เปนตวอยางหนงในแงของศลปวฒนธรรมของคนเกาะเกรด เชอสายมอญททกคนจะตองรวมกนอนรกษ ประเพณโดยถอเปนวถชวตสวนหนงในหลากหลายวถชวตทแสดงใหเหนถงพฤตกรรมการดาเนนชวต จกตองมองคความรเปนตวกาหนดกรอบ และทศทางซงเรยกวาภมปญญาทงสน วถชวต และภมปญญา ของชาวเกาะเกรดนนจะมเอกลกษณพเศษแตกตางกนกบทอนเพราะจะโนมเอยงไปทางการดาเนนชวตแบบมอญ การปลกบานจะอยใกลชดกนมาก ทงนเพอความปลอดภยและพรอมเพรยงกนชวยเหลอ ปองกนอนตรายใหแกกน วถชวต และภมปญญาแตดงเดม

- ๑๙ -  

ตงแตชาวมอญอพยพมา สมยพระเจากรงธนบรมาตงบานเรอนรมแมนาเจาพระยา ทาการเกษตร คาขายทางเรอปลกพชผกผลไม ทาสวนทานาปลกขาวเพอเปนสนคาขายทางนา เคารพนบถอธรรมชาตมความเชอเกยวกบเทวดา ผบานผเรอน มการทาขวญ รบขวญเดกเกดใหมอยางจรงจง ถอเปนประเพณรวมหมคณะญาตอนยงใหญในการตอนรบสมาชกเดกนอย ๆ ทกคนตองยดถอ และรวมงานโดยเครงครด

นอกจากวถชวต และภมปญญาในแงวฒนธรรมประเพณ คานยม และความเชอเพอเปนหลกยดเหนยวการดารงชวต ใหมความสขมาโดยตลอดแลว คนเกาะเกรดสามารถสรางฐานะรายไดใหกบตนเอง ครอบครว สงคม ประเทศชาต ไดอยางมนคง ใหมงคง คอ วถชวต และภมปญญาในการดาเนนชวต อยางชาญฉลาดยงคอ ภมปญญา “การผลตเครองปนดนเผา” ทเปนสนคาวสดเศรษฐกจ นารายไดพฒนาประเทศชาตอยางงดงามยาวนาน ภมปญญานกาเนดในเกาะเกรดเปนเรมแรก เปนองคความรของบรรพบรษชาวมอญจนมาเปนองคความรของคนไทยเชอสายมอญทผลตเครองปนดนเผา รปลกษณตาง ๆ หลากหลายรปแบบ ขนาดตาง ๆ เลก ใหญ มากมายนบลาน ๆ ใบ ไดผลตออกไปสประชากรชาวไทย และชาวตางชาตเปนทนยม ชนชม ประทบใจกนทงโลก มประวตการผลตมาเปนเวลายาวนานกวา ๒๐๐ ป

ชางปนมอญเกาะเกรด ไดนาภมปญญาการนาเครองปนดนเผามาสบทอดกรรมวธการทาเครองมอซงเปนอปกรณการทาเครองปนดนเผามาจดทาทบานเกาะเกรด ชางปนเหลานมความรความสามารถทาแปนหมนเพอใชขนรปเปนเครองปนดนเผาจากกอนดนใหเปนภาชนะรปทรงตาง ๆ มภมรสามารถตกแตงสลกลายเครองปนใหมความสวยงามอกทงสามารถปนโองดนเผาใบใหญทสดในประเทศไทย ขณะนตงอยทพพธภณฑวดปรมยยกาวาส ตาบลเกาะเกรด อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร ชางปนบานเกาะเกรดสามารถกอเตาเผาเครองปนดนเผาขนาดใหญทสดในประเทศไทยได แตเปนทนาเสยดายทเตาเผาเครองปนดนเผาขนาดใหญทเคยมอยหลายใบทเกาะเกรดไดชารดพงไปหมดเหลอแตเตาเผาขนาดเลกใหคงเหนไดในปจจบนการผลตเครองปนดนเผาบานเกาะเกรดไมเพยงแคเปนสนคาในชมชนเทานน เครองปนดนเผาบานเกาะเกรดยงเปนเรองของ การสรางปฏสมพนธกบวถชวตของชางปน และคนในชมชนดวยชางปนจะไดรบการยอมรบจากชมชนยกยองใหเปน “อาจารย” ลกมอททาหนาทหมนแปนจะมฐานะเปน “ลกศษย” ดวยเหตน จงเกดปฏสมพนธระหวาง อาจารย กบ ศษย ในการทางานรวมกนดงเชน พอ กบ ลก ซงเปนกลยทธ ในการสรางเครอขายสงคมไดดกวาเจานายกบลกมอ หรอหวหนากบลกนอง เครองปนดนเผาบานเกาะเกรดมชอเสยงมาก จงหวดนนทบรจงนารปหมอนาสลกลายวจตรเปนตราสญลกษณประจาจงหวดนนทบร

สาหรบการดาเนนชวตโดยประกอบอาชพผลตเครองปนดนเผานน ถอวาเปนภมปญญาของชาวไทยเชอสายมอญทโดดเดน และมนคงยงยนมาก เปนภมปญญาทเตมไปดวยองคความรทางดานวทยาศาสตร สงคมศาสตร เศรษฐศาสตร และธรรมชาตวทยา ทนามาบรณาการรวมกน เพอทาการผลตเครองปนดนเผา เปนภมปญญาทสงสมจากประสบการณอยางสงยง ตงแตการคนหาเรยนรแหลงดนเหนยว การเตรยมดน การสรางเตาททาดวยมออยางวจตรพสดาร คงทน ถาวร โดยใชความรทางสถาปตยกรรม วศวกรรม และวทยาศาสตร ธรรมชาตวทยาทเกดจากการเรยนร

- ๒๐ -  

สงเกต เลอกสรร พฒนามาจนถงปจจบน และทสาคญนอกจาการเตรยมดน ปนขนรปภาชนะรปลกษณแบบตาง ๆ แลว คอการใชอณหภมความรอนเผาทเหมาะสม ไลระดบจากความรอนนอย ๆ ไปถงอณหภม ๒,๐๐๐ – ๓,๐๐๐ องศาเซลเซยส โดยทสมยนนยงไมมเครองมอทางวทยาศาสตร ในการตรวจวดเปนภมปญญาทเกดจากความชานาญและชางสงเกต และเขาใจในองคความรทเปน ภมปญญานนเอง ซงควรทจะอนรกษภมปญญาในการผลตเครองปนดนเผาไวใหมนคงยงยนตอไป

ดวยเวลาเพยง ๑๕ นาท ไมสามารถเลาเรองราวเพออธบายถงภมปญญา และวถชวต ทสาคญของคนเกาะเกรดไดมากไปกวาน หากทกทานไดมโอกาสมาเยยมชมเกาะเกรดทานจะไดเหน และสมผสวถชวต และภมปญญาในมตอน ๆ อกมากมายทเหนไดชดเจนจากกจวตรประจาวนของคนเกาะเกรด เชน การประกอบอาหารคาว ขนมหวาน ทมเฉพาะในเกาะเกรดเทานน เชน แกงผลมะตาด แกงบวน ทอดมนหนอกะลา รวมทงขนมจนดงเดมนบรอย ๆ ป ของชาวมอญ และเชอวาขนมจนทมทวไปในประเทศไทยทกภาคนาจะกาเนดจากชาวมอญ ทายน ขอสรปใหเหนภาพรวมของวถชวต และภมปญญาในการดารงชพ และประกอบอาชพของชนชาวเกาะเกรด ดงน

๑. เกาะเกรดมเนอทประมาณ ๒,๔๐๐ ไร แบงพนทปกครองเปน ๗ หมบาน ตาบลเกาะเกรด อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบรโดยมชนเกาะเกรดแบงเปนชาวไทย ชาวไทยเชอสายมอญ และชาวไทยมสลม

๒. วถชวต และภมปญญาของชาวไทยบนเกาะเกรดอยในหมบานท ๒, ๔ และหมบานท ๕ เปนวถชวตของชาวสวน โดยทาสวนผลไมเลศรสมาดงเดมเชน ทเรยน ชมพ มาเหมยว กลวย และมะมวง สภาพแวดลอมรมรนดวยแมกไมนานาพนธ โดยเฉพาะหมบานท ๒ มสวนเกรดพทธสวยงามมาก และทาขนมหวานอนเลองชอมายาวนาน

๓. วถชวตของชาวไทยเชอสายมอญ อย ณ หมบานหมท ๑, ๖ และหมท ๗ เปนวถชวต และภมปญญาทางการอตสาหกรรมเครองปนดนเผา ตนแบบบานมอญ มประเพณแสดงภมปญญาอนโดดเดนในการสรางความรก ความสามคค และศรทธาในพทธศาสนาอยางสงยง คอ ประเพณสงกรานต ทาบญออกพรรษา ทาบญกลางวน แหลงผลตขนมหวาน เชน ขนมหนตรา ขนมผกกาด ขนมทองเอก ขนมทองหยอด ขนมฝอยทอง เปนตน

๔. วถชวตของชาวไทยมสลม อยในหมบาน หมท ๕ และ ๓ ใกลๆ แมนาเจาพระยา ทาอตสาหกรรมเสอผาบาตก ดารงชวตแบบหลกการของศาสนาอสลาม

- ๒๑ -  

รปท ๒-๑๒ ศ. (พเศษ) พรเพชร วชตชลชย ประธานสภานตบญญตแหงชาต มอบประกาศเกยรตคณ

ผใหการสนบสนนการจดกจกรรมดานการสงเสรม และอนรกษมรดกวฒนธรรมแก อาจารย ดร. พศาล บญผก ปราชญชมชนเกาะเกรด

๔. การอภปราย โดย นายนสต จนทรสมวงศ ผวาราชการจงหวดนนทบร ไดใหขอมลวา จงหวดนนทบรมแหลงมรดกทางวฒนธรรมทสาคญมากมาย โดยเฉพาะมรดกวฒนธรรมดานวถชวตชมชนทองถน ซงมประวตศาสตร วฒนธรรมวถชวตทมความโดนเดน เขมแขง เปนรากเหงาหรอทนทางวฒนธรรมทไมสามารถประเมนคาได แตเปนทนทใชในการสรางชาตบานเมองมาแตครงกอสรางบานเมองของเรา หากในแงของการอนรกษมรดกวฒนธรรมชมชน ซงสวนใหญเปนมรดกวฒนธรรมทจบตองไมได จงเปนเรองยากในการอนรกษไวใหอยอยางมนคง ดงนน จงเปนหนาทของหนวยงานของรฐรวมกบชมชนทองถนในการเชอมโยงวฒนธรรมทองถนบรณาการกบการทองเทยวเพอสรางรายไดใหกบชมชนทองถน โดยเนนการมสวนรวมของชมชนอยางเขมแขงและอนรกษ สบสานมรดกวฒนธรรมอยางยงยนสบไป

รปท ๒-๑๓ นายนสต จนทรสมวงศ ผวาราชการจงหวดนนทบร อภปรายเรอง วถชวต ภมปญญา

ของชมชนชาวเกาะเกรด

- ๒๒ -  

วฒนธรรมของไทยมความลกซง ละเอยดออนจะทาอยางไรทจะชวยรกษาใหวฒนธรรมคงอยกบชมชน และประเทศชาตอยางยงยน ในพนทชมชนเกาะเกรดทมกลนอายของวฒนธรรมแบบไทยมอญผสมกลมกลนกนอยางลงตว เชน การทาเครองปนดนเผา สถาปตยกรรมอาคาร วด บานเรอนแบบไทยมอญ เงนงบประมาณทจงหวดนนทบรขอรบการจดสรรจากรฐบาลนน เปนงบประมาณ พ.ศ. ๒๕๖๑ ซงจงหวดนนทบรมแนวคดในการสรางถนนสายวฒนธรรมรอบเกาะเกรด การพฒนาทาเทยบเรอการปรบปรงกอสรางศาลารมนา การสงเสรมมคคเทศกทองถนทมความร ในพนทของตนเอง

เกาะเกรด มนกทองเทยวมาเทยวชมจานวนมาก แตงบประมาณทไดรบการจดสรรมาดแลบรหารจดการคอนขางจากดมาก จงอยากให รฐบาลใหความสาคญ โดยเฉพาะการสงเสรม การทองเทยวเชงวฒนธรรมวถชวตชมชน ซงชมชนจะไดรบประโยชนโดยตรงอยางแทจรง

รปท ๒-๑๔ ศ. (พเศษ) พรเพชร วชตชลชย ประธานสภานตบญญตแหงชาต มอบประกาศเกยรตคณ

ผใหการสนบสนนการจดกจกรรมดานการสงเสรม และอนรกษมรดกวฒนธรรม แกนายนสต จนทรสมวงศ ผวาราชการจงหวดนนทบร

๕. การอภปราย โดย นางสาวกตตพร ใจบญ ผอานวยการกลมวจย และพฒนาสถาบนวฒนธรรมศกษากรมสงเสรมวฒนธรรม

ไดใหขอมลวา พระราชบญญตสงเสรม และรกษามรดกภมปญญาทางวฒนธรรม พ.ศ. ๒๕๕๙ เปนการออกกฎหมายเฉพาะเพออนวตตามการเขาเปนภาคอนสญญาวาดวยการสงวนรกษามรดกทางวฒนธรรมทจบตองไมได ค.ศ. ๒๐๐๓ ขององคการการศกษา วทยาศาสตร และวฒนธรรมแหงสหประชาชาต หรอ ยเนสโก ซงประเทศไทยไดเขาเปนประเทศสมาชกลาดบท ๑๗๑ เมอวนท ๑๐ มถนายน พ.ศ. ๒๕๕๙ โดยวตถประสงคของอนสญญาฉบบดงกลาว คอ เพอสงวนรกษามรดกวฒนธรรมทจบตองไมได เพอประกนวาจะเคารพมรดกทางวฒนธรรมทจบตองไมไดของชมชน กลมชน และปจเจกบคคลทเกยวของ เพอเพมความตระหนกในระดบทองถนระดบชาตและระดบนานาชาตถงความสาคญของมรดกวฒนธรรมทจบตองไมได

- ๒๓ -  

รปท ๒-๑๕ นางสาวกตตพร ใจบญ อภปรายเรอง วถชวต ภมปญญาของชมชนชาวเกาะเกรด

ขอดประการหนงของการเขาเปนภาคอนสญญาฉบบน คอ ประเทศสมาชกสามารถเสนอรายการมรดกวฒนธรรมของตนใหเปนรายการมรดกวฒนธรรมในระดบนานาชาตได ซงประเทศไทย ไดเสนอรายการโขน และนวดไทย เพอเปนรายการตวแทนมรดกวฒนธรรมทจบตองไมไดของมนษยชาตตอยเนสโก โดยคณะรฐมนตรมมตเหนชอบเมอวนท ๒๘ มนาคม พ.ศ. ๒๕๖๐ ทผานมา

ความหมายของคาวา “มรดกภมปญญาทางวฒนธรรม” ตามพระราชบญญตสงเสรม และรกษามรดกภมปญญาทางวฒนธรรม พ.ศ. ๒๕๕๙ ปรากฏอยในมาตรา ๓ ใหนยามไววาหมายถง ความร การแสดงออก การประพฤตปฏบต หรอทกษะทางวฒนธรรมทแสดงออกผานบคคล เครองมอ หรอวตถ ซงบคคล กลมบคคล หรอชมชน ยอมรบ และรสกเปนเจาของรวมกน และมการสบทอดกนมาจากคนรนหนงไปยงคนอกรนหนงโดยอาจมการปรบเปลยนเพอตอบสนองตอสภาพแวดลอมของตนนอกจากน ยงไดนยามคาวา “ชมชน” หมายถง กลมคนกลมเดยวหรอหลายกลม ทมความรมการประพฤตปฏบตสบทอด หรอมสวนรวมในมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมนน

มาตรา ๔ ของพระราชบญญต กาหนดไววา มรดกภมปญญาทางวฒนธรรมทไดรบ การสงเสรม และรกษาตามพระราชบญญตน ตองมลกษณะอยางหนงอยางใด ดงตอไปน (๑) วรรณกรรมพนบานและภาษา

(๒) ศลปะการแสดง (๓) แนวปฏบตทางสงคม พธกรรม ประเพณ และเทศกาล (๔) ความรและการปฏบตเกยวกบธรรมชาตและจกรวาล (๕) งานชางฝมอดงเดม (๖) การเลนพนบาน กฬาพนบาน และศลปะการตอสปองกนตว (๗) ลกษณะอนตามทกาหนดในกฎกระทรวง

มรดกภมปญญาทางวฒนธรรมจะเขาลกษณะใดตามวรรคหน ง ให เปนไปตามทคณะกรรมการประกาศกาหนด ตวอยางมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมทไดรบการขนบญชเปน

- ๒๔ -  

มรดกภมปญญาทางวฒนธรรม ตาม พระราชบญญตฉบบน มาตรา ๒๕ ของพระราชบญญตฉบบน กาหนด “ใหบรรดามรดกภมปญญาทางวฒนธรรมทกระทรวงวฒนธรรมไดประกาศขนทะเบยนมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมไวอยในวนกอนวนทพระราชบญญตนใชบงคบ เปนมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมทไดขนบญชมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมตามพระราชบญญตน” ดงนน มรดกภมปญญาทางวฒนธรรมทกรมสงเสรมวฒนธรรมขนทะเบยนเปนมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมของชาต ตงแต พ.ศ. ๒๕๕๒ ๒๕๕๘ รวมทงสนจานวน ๓๑๘ รายการ จงไดรบการขนบญชเปนมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมตามพระราชบญญตน ตวอยางเชน นทานยายกะตา ตานานเจาแมลมกอเหนยว โขน หนงใหญ ประเพณตกบาตรเทโว สงกรานต ลอยกระทง สารบอาหารไทย นวดไทย ผาแพรวา เครองจกสานยานลเพา มวยไทย กระบกระบอง เปนตน

การดาเนนการเพอสงเสรม และรกษามรดกภมปญญาทางวฒนธรรม ประการหนง คอ การสารวจ และจดทารายการมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมในทองถนตาง ๆ ซงตามพระราชบญญตกาหนดใหเปนหนาทของคณะกรรมการสงเสรม และรกษามรดกภมปญญาทางวฒนธรรมประจาจงหวด โดยมผวาราชการจงหวด เปนประธานกรรมการ มกรรมการโดยตาแหนง จานวน ๕ คน ไดแก วฒนธรรมจงหวด ผอานวยการสานกงานเขตพนทการศกษาประถมศกษา เขต ๑ ผอานวยการสานกงานสงเสรมการศกษานอกระบบ และการศกษาตามอธยาศยจงหวด นายกองคการบรหารสวนจงหวด และประธานสภาวฒนธรรมจงหวด และมกรรมการผทรงคณวฒ จานวน ๖ คน ซงผวาราชการจงหวดแตงต งจากผ มความ รความเชยวชาญดานวรรณกรรมพ น บานและภาษา ดานศลปะการแสดง ดานแนวปฏบตทางสงคม พธกรรมประเพณ และเทศกาล ดานความรและ การปฏบตเกยวกบธรรมชาตและจกรวาล ดานงานชางฝมอดงเดมดานการเลนพนบาน กฬาพนบาน และศลปะการตอสปองกนตว ดานการบรหารจดการมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม หรอดานอนทเปนประโยชนตอการปฏบตหนาทตามพระราชบญญตน ทงน โดยคานงถงการมสวนรวมของ ภาคประชาสงคมและชมชนดวย

การจดทารายการเบองตนมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม เพอเปนการเกบขอมลองคความร รวมถงสรางการมสวนรวมของชมชนผเปนเจาของมรดกวฒนธรรม ดาเนนการไดโดยอาศยระเบยบคณะกรรมการสงเสรม และรกษามรดกภมปญญาทางวฒนธรรม เรอง หลกเกณฑการจดทารายการเบองตนมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม พ.ศ. ๒๕๖๐ ซงกาหนดแบบสารวจมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม เพอจดทารายการเบองตนฯ จานวน ๒ แบบ นนคอ (๑) แบบสารวจมรดกภมปญญา ทางวฒนธรรม (แบบ มภ.๑) และ (๑) แบบจดทารายการเบองตนมรดกภมปญญาทางวฒนธรรม (แบบ มภ.๒)

๖. การอภปราย โดย ผชวยศาสตราจารยไพศาล บรนทรวฒนา อธการบดมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

ไดใหขอมลวา มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม เปนมหาวทยาลยของรฐ ในสงกดสานกงานคณะกรรมการการอดมศกษาเปน ๑ ใน ๙ มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลมพนทจดการศกษา ๔ แหงคอ สานกงานอธการบด ตงอยทตาบลหนตรา อาเภอพระนครศรอยธยา

- ๒๕ -  

จงหวดพระนครศรอยธยา ศนยวาสกร ศนยนนทบร และศนยสพรรณบร มพนธกจในดานการผลตบณฑตทมคณภาพ การสรางงานวจยนวตกรรม การบรการวชาการสสงคมชมชน และการทานบารงศลปวฒนธรรม อนรกษธรรมชาตสงแวดลอมบรหารจดการททนสมย และมธรรมาภบาล

รปท ๒ - ๑๖ ผศ.ดร.ไพศาล บรนทรวฒนา อธการบด มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

อภปรายเรอง วถชวต ภมปญญาของชมชนชาวเกาะเกรด มหาวทยาลยไดรบงบประมาณในการสนบสนนการดาเนนการดานศลปวฒนธรรม อยางตอเนอง สาหรบปนมหาวทยาลยไดรบงบประมาณสนบสนนการดาเนนงานเพมเตม โดยในสวนงานศลปวฒนธรรม ไดมกาหนดนโยบาย และจดทาแผนในการดาเนนงานดานการทานบารงศลปวฒนธรรมและอนรกษสงแวดลอมทชดเจนกาหนดกจกรรมและโครงการทเปนประโยชนสอดคลองกบแผนงาน เปนไปตามวตถประสงค และมการดาเนนกจกรรมอยางตอเนอง โดยไดม การจดทาวจยภายใตโครงการบรณาการความรในการพฒนาแบบจาลองโบราณสถานพระทนงสรรเพชญมหาประสาท ซ งได มการน าเสนอผลการวจย โดย ผศ .อ านาจ จ า รสจ รงผล หวหนาสาขาวชาสถาปตยกรรม เนองจากโบราณสถานเปนหลกฐานสาคญทางประวตศาสตร แตโบราณสถานของไทยในปจจบนสวนใหญมสภาพทรดโทรมซงจากการศกษาพบวา พระทนงสรรเพชญมหาปราสาทมรปแบบของภมปญญา และงานศลปกรรมทมความเกยวเนองมาแตอดต คณะทางานวจยตระหนกถงความสาคญของการพฒนารปแบบสถาปตยกรรมทสญหายไปโดยใชระบบเทคโนโลยสารสนเทศและแนวคดทนาผวจยในงานโบราณเพอนาขอมลมาออกแบบแสดงใหเหนถงภมปญญาในดานการออกแบบ การกอสราง ตลอดจนสถาปตยกรรมท เปนมรดกทางวฒนธรรมของคนไทย ซงในการจดโครงการเกยวกบศลปวฒนธรรมจะยดหลก ๓ ห ประกอบดวย

๑ คอ หวงแหน หมายถง คนในเกาะเกรดจะตองรก ตระหนก และหวงแหน ในศลปวฒนธรรม ประเพณประจาทองถน การเลนพนบาน มรดกภมปญญาทองถนดงเดมทมความเปนเอกลกษณใหคงอยสบไป โดยควรสงเสรมในเรองการมสวนรวม การปลกจตสานกในการรก และหวงแหนวฒนธรรมทองถน ๒ คอ หาม หมายถง หามดาเนนการใดทขดตอคณภาพพนทของวฒนธรรมเกาะเกรด ทเปนการทาลายความเปนศลปวฒนธรรม ภมปญญา ประเพณดงเดมเขามาในเขตพนทเกาะเกรด ซงจะทาใหวฒนธรรมดงเดมของเกาะเกรดเลอนหายจนสญหายไป

- ๒๖ -  

๓ คอ ให หมายถง ควรใหการสนบสนน สงเสรมศลปวฒนธรรม ประเพณประจาทองถนของชมชนชาวเกาะเกรดใหคงอย ซงเปนบทบาทสาคญในการจดกจกรรมสงเสรมการอนรกษวฒนธรรมตาง ๆ ดงนน หากชมชนชาวเกาะเกรดยดหลกการดาเนนงานใน ๓ ประการขางตนแลวจะนาไปสการพฒนาแบบยงยน และจะกอใหเกดประโยชนสงสดตอชมชนเกาะเกรดในความคงไวซงความเปนเอกลกษณทางวฒนธรรมทองถนทมความโดดเดน

รปท ๒-๑๗ ประธานสภานตบญญตแหงชาต และรฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม ถายภาพ

รวมกบคณะกรรมาธการการศาสนาฯ คณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม ผวาราชการจงหวดนนทบร วฒนธรรมจงหวดนนทบร องคการบรหารสวนจงหวดนนทบร นายกเทศมนตรเทศบาลนครปากเกรด นายกองคการบรหารสวนตาบลเกาะเกรด และคณะวทยากร

๒.๔ การประเมนผลการเสวนา การประเมนผลการจดการเสวนา เรองวฒนธรรม : วถชวตและภมปญญา ชมชน เกาะเกรด ครงน จดดาเนนการโดยคณะอนกรรมาธการดานศลปะ และวฒนธรรม ในคณะกรรมาธการการศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และการทองเทยว สภานตบญญตแหงชาต ซงจดในรปโครงการ ตามยทธศาสตรการทางานของคณะอนกรรมาธการดานศลปะ และวฒนธรรม เกยวกบการอนรกษ และพฒนามรดกทางวฒนธรรมไทย

ดงนน รปแบบการเสวนาจงมลกษณะเปนการผสมผสานวธการใหความร ความเขาใจ และแสดงความคดเหนรวมกนระหวางผฟง กบผทรงคณวฒทเปนวทยากรบรรยาย และอภปราย รวมทงมการแสดง และสาธตกจกรรมวถชวต และภมปญญาของชาวเกาะเกรด เชนการทาอาหารของชมชนเกาะเกรด การเลนพนบานไทย การแตงกายตามประเพณดงเดม รวมทงจดนทรรศการใหความรเกยวกบประวต ความเปนมาของเกาะเกรด ศลปวฒนธรรมประเพณตาง ๆ คานยม ความเชอ และนทรรศการการแตงกาย ใชผาไทย และนทรรศการประวตความเปนมาของเกาะเกรดใหชมระหวางการเสวนา และภายหลงเสรจสนการเสวนา การประเมนผลการเสวนาครงน โดยการสารวจความคดเหนของผรวมโครงการตามปจจยทกาหนดใหผเขารวมไดพจารณา ซงผลของการประเมนสรปไดดงน

- ๒๗ -  

๑. ทาการสารวจความคดเหนผเขารวมเสวนา โดยใชเครองมอเปนแบบสอบถาม (Questionnaires) ม ๕ ระดบ คอเหนดวยมากทสด มาก ปานกลาง นอย และนอยทสด โดยไดแจกแบบสอบถามไปทงหมด ๒๓๐ ชด ไดคนกลบมา ๑๔๘ ชด คดเปนรอยละ ๖๔.๓๕ ๒. ทาการวเคราะหขอมล โดยใชสถตคาคะแนนเฉลย (Mean) ความคดเหน และเกณฑความเบยงเบนมาตรฐาน (Standard Deviation) โดยแยกเปนรายดาน รายขอ และโดยรวมแลวนาเสนอในรปตารางประกอบความเรยง

๒.๔.๑ การวเคราะหขอมล วเคราะหขอมลสภาพลกษณะทวไปทางประชากรศาสตร โดยสถตคารอยละของผตอบแบบสอบถามดงปรากฏในตารางท ๑

ตารางท ๑ รายละเอยดขอมลทางประชากรของผตอบแบบสอบถาม ขอมลทวไป จานวน/คน รอยละ

๑. เพศ ชาย ๕๕ ๓๖.๘๕ หญง ๘๓ ๖๓.๑๕* รวม ๑๔๘ ๑๐๐.๐๐

๒. อาย ๒๐ – ๓๐ ป ๘ ๕.๓๖ ๓๑ – ๔๐ ป ๑๔ ๙.๓๘ ๔๑ – ๕๐ ป ๗๘ ๕๒.๒๖* ๕๑ ปขนไป ๔๘ ๓๓.๐๐

รวม ๑๔๘ ๑๐๐.๐๐ ๓. ระดบการศกษา

ตากวาปรญญาตร ๗๔ ๔๙.๕๘* ปรญญาตร ๖๐ ๔๐.๒๐ ปรญญาโท ๑๔ ๑๐.๒๒ สงกวาปรญญาโท - -

รวม ๑๔๘ ๑๐๐.๐๐ ๔. อาชพ

ขาราชการ/พนกงานรฐวสาหกจ ๔๘ ๓๒.๑๖ ธรกจสวนตว ๗๖ ๕๐.๙๒* พนกงานบรษท/ลกจาง ๒๔ ๑๖.๙๒

รวม ๑๔๘ ๑๐๐.๐๐

- ๒๘ -  

ตารางท ๑ (ตอ) ขอมลทวไป จานวน/คน รอยละ

๕. แหลงพานกอาศย ในพนทเกาะเกรด ๕๑ ๓๔.๑๗ นอกพนทเกาะเกรด ๙๗ ๖๕.๘๓*

รวม ๑๔๘ ๑๐๐.๐๐ จากตารางท ๑ แสดงวา ผตอบแบบสอบถามทมาเขารวมเสวนา และชมกจกรรมประกอบการเสวนาทงในหองประชม และบรเวณลานการแสดง พบวาสวนใหญเปนเพศหญง จานวน ๘๓ คน คดเปนรอยละ ๖๓.๑๕ มอาย ๔๑-๕๐ ป จานวน ๗๘ คน คดเปนรอยละ ๕๒.๒๖ มระดบการศกษาตากวาปรญญาตร ๗๔ คน คดเปนรอยละ ๔๙.๕๘ มอาชพทาธรกจสวนตว ๗๖ คน คดเปนรอยละ ๕๐.๙๒ พานกอาศยนอกพนทเกาะเกรด จานวน ๙๗ คน คดเปนรอยละ ๖๕.๘๓ ผลการวเคราะหความคดเหนของผตอบแบบสอบถามทมารวมเสวนา และชมกจกรรมประกอบการเสวนา ทงในหองประชม และลานกจกรรม โดยวเคราะหคาคะแนนเฉลย (x ) และคาคะแนนความเบยงเบนมาตรฐาน (S.D.) ดงปรากฏผลในตารางท ๒ และมเกณฑในการพจารณาคาคะแนนเฉลยแบงเปน ๓ ระดบ คอ

ระดบความคดเหนของคาคะแนนเฉลย (x ) ๓.๖๗ – ๕.๐๐ หมายถง เหนดวยระดบมาก ๒.๓๔ – ๓.๖๖ หมายถง เหนดวยระดบปานกลาง ๑.๐๐ – ๒.๓๓ หมายถง เหนดวยระดบนอย

ตารางท ๒ ผลการวเคราะหความคดเหน

รายการ ความคดเหน / เหนดวย

x SD. ระดบ ดานเนอหาและสาระการเสวนา ๑. หวขอการเสวนา วฒนธรรมวถชวตและ ภมปญญาชมชนเกาะเกรด

๓.๘๔ ๐.๗๑ มาก

๒. การเสวนาเชอมโยงเนอหาสาระไดครบถวน ๓.๖๙ ๐.๗๐ มาก ๓. ไดขอสรปแนวทางการดาเนนการอนรกษและพฒนาภมปญญาและวถชวตของชมชนเกาะเกรด

๓.๘๕ ๐.๖๕ มาก

๔. วทยากรผทรงคณวฒทาหนาทเสวนา มความรความเขาใจเกยวกบวถชวตและภมปญญาชมชนเกาะเกรด

๓.๙๖ ๐.๖๙ มาก

- ๒๙ -  

ตารางท ๒ (ตอ) ๕. ขอมลทไดจาการเสวนาเปนประโยชนตอการอนรกษและฟนฟมรดกทางวฒนธรรม

๔.๑๐ ๐.๗๔ มาก

รวม ๓.๘๘ ๐.๗๑ มาก ดานบรบททวไปของการเสวนา ๑. การใหบรการการตอนรบและลงทะเบยน ๓.๗๑ ๐.๗๖ มาก ๒. การใหบรการอาหารและเครองดม ๓.๗๐ ๐.๗๐ มาก ๓. สถานทการจดเสวนา ๓.๕๐ ๐.๖๕ ปานกลาง* ๔. อปกรณ เครองอานวยความสะดวกในการสอสารเพอการเสวนา

๓.๕๔ ๐.๗๙ ปานกลาง*

๕ . การสอสารขอมลรายละเอยดลวงหนา เกยวกบโครงการเสวนา

๓.๔๓ ๐.๗๐ ปานกลาง*

๖. การจดนทรรศการเพอเสรมการเสวนา ๓.๗๔ ๐.๖๘ มาก ๗. การจดกจกรรมการเลนพนบานไทยและสาธตวถชวตชมชนเกาะเกรด เกยวกบการทาอาหาร การปนเครองดนเผา

๔.๑๐ ๐.๗๑ มาก

๘. การจดนทรรศการชดผาไทย ๓.๘๒ ๐.๖๘ มาก รวม ๓.๖๙ ๐.๗๐ มาก

โดยรวมทงสองดาน ๑. ดานเนอหาและสาระการเสวนา ๓.๘๘ ๐.๗๑ มาก ๒. ดานบรบททวไปของการจดเสวนา ๓.๖๙ ๐.๗๐ มาก

รวม ๓.๗๘ ๐.๖๙ มาก จากตารางท ๒ แสดงวาผตอบแบบสอบถามทมาเขารวมเสวนา และชมกจกรรมประกอบการเสวนาทงในหองประชม และบรเวณลานการแสดงมความคดเหนตอการจดเสวนาเรองวฒนธรรม : วถชวต และภมปญญาชมชนเกาะเกรด โดยรวมเหนดวย อยในระดบมาก (x = ๓.๗๘) เมอพจารณาเปนรายดานกพบวามความคดเหน เหนดวยอยในระดบมากเชนกน (x= ๓.๘๘, x = ๓.๖๙) คอ ดานเนอหา และสาระการเสวนา และดานบรบททวไปของการจดเสวนาตามลาดบ

เมอพจารณาเปนรายขอพบมระดบความคดเหน เหนดวยอยในระดบปานกลาง ในดานบรบททวไปของการจดเสวนา คอ ขอ ๓ สถานทการจดเสวนา (x = ๓ .๕๐ ) ขอ ๔ อปกรณ และเครองอานวยความสะดวกในการสอสารเพอการเสวนา (x = ๓.๕๔) และ ขอ ๕ การสอสารขอมลรายละเอยดลวงหนา เกยวกบโครงการเสวนา (x = ๓.๔๓) นอกนนทกขอมความคดเหน เหนดวยอยในระดบมาก

- ๓๐ -  

๒.๔.๒ ขอคดเหน และขอเสนอแนะของผตอบแบบสอบถาม มขอคดเหน และขอเสนอแนะของผเขารวมการเสวนา และชมกจกรรมประกอบการเสวนาทงในหองประชม และลานกจกรรม รวบรวมตามท เหนสมควรโดยลาดบความถของ ความคดเหนทคลายคลงกนจากมากไปหานอยของจานวนความถปรากฏเปนดงน ๑. จดกจกรรมประกอบการเสวนาทกชนดไดดมาก และสนกสนาน จานวน ๘ คน ๒. ไดรบความร ความเขาใจเกยวกบวถชวต และภมปญญา ชดเจนมากขนจานวน ๕

คน ๓. ควรจดสมมนา หรอเสวนาบอย ๆ ในเรองการอนรกษและฟนฟมรดกทาง

วฒนธรรมของชมชนเกาะเกรด จานวน ๓ คน ๔. เวลาในการจดสมมนา นอยมาก ควรใชเวลา ๑ วน จานวน ๓ คน ๕. ควรใหเจาหนาทของรฐโดยเฉพาะองคการบรหารสวนตาบลเกาะเกรด และ

จงหวดนนทบรเขารวมเสวนาใหมากๆ จานวน ๒ คน ๖ . ขอให เจ าหน าท ของรฐมาชวยจดด าเนนการอน รกษ และพฒนามรดก

ทางวฒนธรรมอยางจรงจง ไมควรพดและโฆษณาอยางเดยว จานวน ๒ คน ๗. งบประมาณจดสรรมาเพองานวฒนธรรมมนอยมาก จานวน ๒ คน ๘. การทองเทยวมงเนนเชงอนรกษใหมาก ๆ จานวน ๒ คน

๒.๕ อภปรายผล และขอเสนอแนะ ๒.๕.๑ อภปรายผล จากการสารวจความคดเหนของผ เขารวมเสวนา และชมกจกรรม พบวามระดบ ความคดเหน เหนดวยกบการจดเสวนาเรองวฒนธรรม วถชวต และภมปญญาชมชนเกาะเกรด อยในระดบมาก (x = ๓.๗๘) ทงนเปนเพราะวาผเขารวมเสวนามความตองการทจะตองรกษา มรดกทางวฒนธรรมของชมชนเกาะเกรดไวให มนคง ยงยนตอไป เพอประโยชนตอชนรนหลง ทจะนามาเปนปจจยความรในการศกษา คนควา และสรางคณคาใหแกตนเอง และสงคม อกทงเปน อตลกษณและเอกลกษณของเกาะเกรดท เปนพ เศษเฉพาะพนทอนสาคญของประเทศไทย ทมวฒนธรรมประเพณ วถชวต และภมปญญาอนโดดเดนมากอยางยง และจะกลายเปนสญลกษณ (Signature) ทสาคญประจาเกาะเกรดตอไป จงเปนเหตผลสาคญยงทาใหคาระดบความเหน เหนดวยอยในระดบมาก ซงสอดคลองกบผลสารวจของมหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช, (ทองถนปากเกรด : ๒๕๕๓) ไดกลาววา เกาะเกรดประกอบดวยชาวไทย ชาวไทยเชอสายมอญ และชาวไทยมสลม อาศยอยรวมกนดวยความรกสามคค สนตสข เปนเวลายาวนานจนปจจบน เพราะผกพนดวยวฒนธรรมประเพณวถชวต และภมปญญาอนโดดเดนทจะหาทใดจกเทยบได โดยเฉพาะวถชวต การทามาหากน ทาสวนผลไมท เล ศรส ผลต เค ร องป นด น เผา ไดสวยงามมากมายจาก ตนตาหรบภมปญญาดงเดมแบบบานมอญ รวมทงแหลงเลศรสอาหารคาวหวานหลากหลาย และวถชวตผลตอตสาหกรรมผาไทยบาตกทสวยงาม ดารงชวตอยบนพนฐานของหลกศาสนา อยางเครงครด

- ๓๑ -  

จากบรบทของการจดเสวนาเพอเปนปจจยเสรมประกอบพฤตกรรมพบการเสวนาม ความคดเหน เหนดวยอยในระดบปานกลาง คอ สถานทการจดเสวนาอปกรณ เครองอานวยความสะดวกในการสอสารอาจเปนเพราะปจจยสภาพแวดลอม ของพนทศาลาการเปรยญวดปรมยยกาวาสวรวหาร ซงมอปกรณจากด ไมเหมาะสาหรบใชในการประชม เสวนา สมมนา โดยเฉพาะ หองโถงแบบเปดโลงเพอระบายลม ไมมเครองปรบอากาศ คบแคบ การ แสดงภาพประกอบการบรรยาย ไมชดเจนเพราะแสงสวางจากภายนอกเขามาในหองประชมจงเปนอปสรรคในการมองเหน ของผเขารวมเสวนาในบางตาแหนง จงทาใหมความคดเหนเหนดวยอยในระดบปานกลางได

สาหรบความคดเหนเกยวกบการสอสารขอมลรายละเอยดลวงหนา เกยวกบโครงการเสวนามระดบความคดเหน เหนดวยปานกลาง ทงนอาจเปนเพราะวาเวลาในการเตรยมการนอย ทาใหการประชาสมพนธไมทวถง จงเปนปจจยสาคญทาใหมระดบความคดเหนดวยปานกลาง

๒.๕.๒ ขอเสนอแนะ จากผลการวเคราะหความคดเหนของผเขารวมเสวนา เรองวฒนธรรม วถชวต และภมปญญาชมชนเกาะเกรด พบวามความคดเหน เหนดวยอยในระดบมาก และมความเหนท เปนอสระ (ในรปความเรยง) ลวนแลวแตทกคนมงประสงคทจะดาเนนการการอนรกษ และพฒนามรดกภมปญญาทางวฒนธรรมดานวถชวต และภมปญญาของชาวเกาะเกรด ใหมนคงยงยน และมมลคาเพมขน อยางมนยสาคญใหคงอยตลอดไป ดงนน จงเหนควรเสนอแนะดงน ๑. ขอมลการสารวจจากการเสวนาครงน ควรใหภาครฐทมหนาทรบผดชอบโดยตรง คอ จงหวดนนทบร และหนวยงานทเกยวของนาไปพจารณาจดการวางแผนดาเนนการ เพอการอนรกษ และฟนฟวฒนธรรมชมชนเกาะเกรดอยางเปนรปธรรมโดยเรงดวน ๒. เหนควรเผยแพรขอมลใหประชาชนชาวเกาะเกรดไดรบทราบ และนาไปวางแผนดาเนนการรวมกบองคกรบรหารสวนตาบลเกาะเกรด เพออนรกษ และพฒนาวฒนธรรมเกาะเกรด ใหมนคง มงคง และยงยนตามนโยบายของรฐบาลตอไป

รปท ๒-๑๘ ประธานคณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม กลาวปดการเสวนาฯ

- ๓๒ -  

รปท ๒-๑๙ ศ. (พเศษ) พรเพชร วชตชลชย ประธานสภานตบญญตแหงชาต สรงนาพระนนทมนนทร

พระพทธรปประจาจงหวดนนทบร

รปท ๒-๒๐ ศ. (พเศษ) พรเพชร วชตชลชย ประธานสภานตบญญตแหงชาตพรอมดวย นายวระ

โรจนพจนรตน รฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม พล.ต.อ. พชต ควรเดชะคปต ประธานคณะกรรมาธการการศาสนาฯ นายศรศกด วองสงสาร ประธานคณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม นายนสต จนทรสมวงศ ผวาราชการจงหวดนนทบร และ นายวช ย บรรดาศกด นายกเทศมนตรเทศบาลนครปากเกรดกราบสกการะ พระประธานในพระอโบสถ วดปรมยยกาวาสวรวหาร

- ๓๓ -  

รปท ๒-๒๑ ศ. (พเศษ) พรเพชร วชตชลชย ประธานสภานตบญญตแหงชาต รบมอบของทระลก

จากพระราชญาณมงคล เจาอาวาสวดปรมยยกาวาสวรวหาร

รปท ๒-๒๒ ศ. (พเศษ) พรเพชร วชตชลชย ประธานสภานตบญญตแหงชาต ถวายประกาศเกยรตคณ

ผใหการสนบสนนการจดกจกรรมดานการสงเสรมและอนรกษมรดกวฒนธรรมไทย แดพระราชญาณมงคล เจาอาวาสวดปรมยยกาวาสวรวหาร

- ๓๔ -  

งานแสดงนทรรศการเกยวกบศลปะวฒนธรรม วถชวต และภมปญญาของ ชมชนเกาะเกรด จงหวดนนทบร

รปท ๒-๒๓ คณะอนกรรมาธการเยยมชมการจดแสดงนทรรศการผาไทย และแนวทางการอนรกษ

มรดกสถาปตยกรรม ซงจดแสดงโดย มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

- ๓๕ -  

รปท ๒-๒๔ นายศรศกด วองสงสาร ประธานคณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม และ

คณะฯ เยยมชมการสาธตการทาเครองปนดนเผา และการทาผาบาตกของชมชนเกาะเกรด

- ๓๖ -  

รปท ๒-๒๕ นายศรศกด วองสงสาร ประธานคณะอนกรรมาธการ และคณะเยยมชมการสาธตวธการ

ทาขนมไทย และผาบาตก ของชมชนเกาะเกรด

- ๓๗ -  

สาธตวธการเลนพนบานของชมชนเกาะเกรด

รปท ๒-๒๖ การเลนแมงเอย

รปท ๒-๒๗ การเลนรรขาวสาร

- ๓๘ -  

รปท ๒-๒๘ การเลนเดนกะลา

รปท ๒-๒๙ การแสดงรามอญ

- ๓๙ -  

รปท ๒-๓๐ การแสดงราทะแยมอญ

รปท ๒-๓๑ การแสดงราเปดวงโปงลาง

- ๔๐ -  

รปท ๒-๓๒ การแสดงราพมานมตร

รปท ๒-๓๓ การแสดงระบาชวา

บทท ๓

แนวทางการบรหารงานวฒนธรรมแบบบรณาการ และ การใชมาตรการทางกฎหมายเชงสรางสรรค

คณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม ในคณะกรรมาธการการศาสนา ศลปะ วฒนธรรมและการทองเทยว สภานตบญญตแหงชาต ไดดาเนนการขบเคลอนการบรหารงานวฒนธรรมตามวสยทศน “วฒนธรรมไทยเปนพลงของการขบเคลอนการพฒนาประเทศ” โดยม ความมนคง ความมงคงและความยงยนเปนเปาหมายรวมกนของทกภาคสวน ทงภาครฐ ภาคเอกชน ภาคชมชน ภาควชาการและภาคประชาสงคม

โครงการเสวนาวฒนธรรมและวถชวตและภมปญญาชมชนเกาะเกรดน คณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม ไดรเรมการใชการเสวนาประเดนทางวฒนธรรมเพอเปนเครองมอในการเหนยวนาใหเกดการมสวนรวมของทกภาคสวนในการขบเคลอนการสบสานมรดกทางวฒนธรรม การปรบใชภมปญญา การฟนฟวถชวต ควบคไปกบการพฒนาคณภาพชวต การยกระดบมาตรฐานความปลอดภย การสงเสรมการทองเทยว ซงเปนการผสานประโยชนของการอนรกษและการพฒนาเขาดวยกน นอกจากนนยงเปนการผนกกาลงของฝายนตบญญตและฝายบรหารในการพฒนาประเทศดวย

ในบทนมสาระสาคญอย ๒ ประเดน คอ

๑. แนวทางการบรหารงานวฒนธรรมแบบบรณาการ ทงภารกจปกต (Function) ภารกจเชงยทธศาสตร (Agenda) และภารกจเชงพนท (Area) โดยประสาน ความรวมมอของภาครฐ ภาคเอกชน และ ภาคชมชน

๒. ขอเสนอแนะในการปรบปรงกฎหมายและการใชมาตรการทางกฎหมาย เชงสรางสรรค

สาระสาคญทง ๒ ประเดนนสามารถนาไปใชเปนแนวทางการดาเนนงานดานอนๆ นอกเหนอไปจากงานดานศลปะและวฒนธรรมไดอกดวย

แนวทางการบรหารงานวฒนธรรมแบบบรณาการ

การบรหารงานวฒนธรรมแบบบรณาการ คอการบรหารงานดานวฒนธรรมทง ๓ ภารกจพรอมกนกลาวคอภารกจปกต (Function) ภารกจเชงยทธศาสตร (Agenda) และภารกจเชงพนท (Area) โดยประสานความรวมมอของภาครฐ ภาคเอกชน ภาคชมชน ภาควชาการและภาคประชาสงคมโดยใชผลการศกษาและการวจยประกอบการดาเนนงานในการผสานประโยชนของการอนรกษ และการพฒนาเขาดวยกน ซงมแนวทางการดาเนนงานดงน

- ๔๒ -  

๑. ผมสวนเกยวของในการบรหารงานวฒนธรรมแบบบรณาการ ประกอบดวยภาครฐ ภาคเอกชน ภาคชมชน ภาควชาการและภาคประชาสงคม โดยผมสวนเกยวของท งหมดน มความเขาใจในอานาจ หนาทและสทธตามท รฐธรรมนญกาหนด รวมทงบทบาทของตนในงานวฒนธรรม

๒. ขอบเขตเชงพนททางวฒนธรรมและทางการปกครองไมไดซอนทบกนพอด การกาหนดขอบเขตเชงพนทใหชดเจนเปนจดเรมตนทสาคญของการบรหารงานวฒนธรรมแบบบรณาการ

๓. การศกษาและการวจยเพอความเขาใจความสมพนธระหวางคน ชมชน วฒนธรรมและธรรมชาตของพนททมลกษณะเฉพาะแตกตางกนไป จะตองดาเนนการตงแตตน แลวใชเปนขอมลในการตดสนใจและการดาเนนงานดานวฒนธรรม การศกษา และการวจยนควรดาเนนการโดยภาควชาการในพนทรวมกบปราชญของชมชน ซงเปนการจดการความรและภมปญญาไปพรอมกน

๔. ผมสวนเกยวของทกภาคสวนมความเหนรวมกนวา วฒนธรรมไทยเปนพหวฒนธรรมทมวฒนธรรมยอยแตกตางหลากหลาย ผสมผสานโดยกระบวนการทางวฒนธรรมผานกาลเวลาและมการวฒนาอยตลอดเวลา การลดทอนวฒนธรรมยอยใดๆ มผลตอคณคา ความแท และ บรณภาพของวฒนธรรมไทยดวยเสมอ

๕. การมสวนรวมและความรวมมอของผมสวนเกยวของตงแตรเรม ออกความคดเหน ตดสนใจ รบผดชอบ วางแผน ดาเนนการ แบงปนผลประโยชน ตรวจสอบ และตดตามผล พฒนาและป รบป รงการบ รหารงานวฒนธรรมเปนกลไก การดาเนนงานหลก ซงตองดาเนนการอยางตอเนอง

๖. ประชารฐ เปนกลไกการดาเนนงานรวมกนระหวางภาครฐและภาคเอกชน ซงทาใหภาคเอกชนมสวนรวมในการสรางผลประโยชนเชงวฒนธรรมและเชงสงคมรวมกบภาครฐ เพมเตมจากผลประโยชนเชงเศรษฐกจทภาคเอกชนดาเนนการอยแลว

๗. สมมาชพชมชน เปนกลไกการดาเนนงานรวมกนระหวางภาครฐและภาคชมชน ซงทาใหชมชนสามารถพฒนาดวยวถทางวฒนธรรมชองชมชน สบสานภมปญญาวฒนธรรม เปนภมคมกนของภมทศนวฒนธรรมและภมสงคมของตนเอง รวมทงเปนกลไกในการนาผลประโยชนเชงเศรษฐกจมาพฒนาคณภาพชวตของชมชนดวย

๘. การทองเทยวเชงวฒนธรรมและการทองเทยวเชงสรางสรรค เปนกลไกในการสรางรายไดและการกระจายรายได โดยการปรบใชทนทางวฒนธรรมในการสรางผลประโยชนเชงเศรษฐกจพรอมกบผลประโยชนเชงวฒนธรรม ซงเปนการนาเสนอมรดกทางวฒนธรรม อตลกษณทางวฒนธรรมและภมปญญาวฒนธรรมของชมชนและทองถนบนเวทสากล

- ๔๓ -  

๙. กจกรรมทางวฒนธรรมนอกจากเปนการนนทนาการแลว ยงเปนกลไกแลกเปลยนเรยนรผานการมประสบการณตรงกบวฒนธรรม ประเพณ วถชวตและภมปญญา ซงเปนการสรางผลประโยชนเชงสงคมและเชงการศกษาสาหรบทกชวงอายในการเรยนรตลอดชวต

๑๐. การสอความหมายทางวฒนธรรม จะตองสรางการรบรคณคาและนยสาคญทางวฒนธรรมของมรดกทางวฒนธรรมนนๆตามระดบคณคาและนยสาคญ กลาวคอ ระดบบคคล ระดบชมชน ระดบทองถน ระดบจงหวด ระดบกลมจ งหวด ระดบประเทศ และ ระดบสากล

แนวทางการบรหารงานวฒนธรรมแบบบรณาการนมความยดหยนตามบรบทตางๆของวฒนธรรม จาเปนตองมการปรบใชใหเหมาะสมกบวฒนธรรมนนๆ ซงแนวทางทคณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรมไดรเรมไวแลวนสามารถนาไปตอยอด ปรบปรง พฒนาและยกระดบ เพอขบเคลอนการพฒนาประเทศไทยสความมนคง ความมงคงและความยงยนตอไป

การปรบปรงกฎหมายและการใชมาตรการทางกฎหมายเชงสรางสรรค

จากแนวทางการบรหารงานวฒนธรรมแบบบรณาการและแนวทางทกลาวมาขางตน จาเปนตองมการปรบปรงและพฒนากฎหมายเพอใหเกดความสอดคลองกบรฐธรรมนญฉบบ พ.ศ. ๒๕๖๐ สภาพการณปจจบนและแนวโนมของอนาคตโดยมประเดนดงตอไปน

๑. วฒนธรรมทเปนพลวต ซงวฒนธรรมมการสงสม การคดเลอก การปรบปรง การปรบใช การสรางสรรค การตอยอด การเปลยนแปลง การพฒนาและการสบสานมาอยางตอเนองตลอดเวลา หากแตกฎหมายท มอยมงเนนและเหมาะสมกบการบรหารงานวฒนธรรมแบบหยดนง หรอแบบซากวฒนธรรมมากกวา การหยดความเปนพลวตและการยอนกระบวนการทางวฒนธรรมเปนการลดคณคาของวฒนธรรม

๒. วฒนธรรมทมชวต เปนวฒนธรรมทเกยวของกบวถชวตของบคคลและชมชน ซงเปนสทธทางวฒนธรรมตามทรฐธรรมนญกาหนดไวในมาตรา ๔๓ พรอมกบไดกาหนดใหการรวมมอและสนบสนนการอนรกษและคมครองความหลากหลายมรดกทางวฒนรรมเปนหนาทของปวงชนชาวไทยไวในมาตรา ๕๐ รวมทงเปนหนาทของรฐตองสงเสรมและสนบสนนการใชสทธและการรวมดาเนนการอนรกษ ฟนฟและสงเสรมวฒนธรรมทงของทองถนและของชาตไวในมาตรา ๕๗ ดวย จงจาเปนตองปรบปรงกฎหมายเดมและพฒนากฎหมายเพมเตมเพอนาไปสการปฏบตอยาเปนรปธรรมตามเจตนารมณของรฐธรรมนญ

๓. การเชอมโยงกฎหมายดานวฒนธรรมของไทยเพอใหสอดคลองกบแนวคดและแนวทางสากล รวมถงความสอดคลองกบสนธสญญาและอนสญญาสากล ทประเทศไทยลงนามไวในฐานะรฐภาค เนองจากวฒนธรรมไทยเปนสวนหนงของวฒนธรรมโลก

- ๔๔ -  

การปรบปรงปรบปรงกฎหมายเดมและพฒนากฎหมายเพมเตมตามประเดนทกลาวมาขางตนตองดาเนนการควบคไปกบมาตรการทางกฎหมายเชงสรางสรรค กลาวคอ การบงคบใชกฎหมายรวมกบการใชมาตรการทางสงคม มาตรการทางวฒนธรรม มาตรการทางธรกจ มาตรการทางภาษ มาตรการทางการเรยนร มาตรการทางการวจย มาตรการทางสออเลคโทรนกสและมาตรการเชงสรางสรรคอนๆ

แนวทางการบรหารงานวฒนธรรมแบบบรณาการและการใชมาตรการทางกฎหมายเชงสรางสรรค ทคณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม ในคณะกรรมาธการการศาสนา ศลปะ วฒนธรรมและการทองเทยว สภานตบญญตแหงชาตไดรเรมไวโดยใชเกาะเกรดเปนตวอยางในการดาเนนการในการผสานกาลงของทกภาคสวนในการขบเคลอนการบรการการพฒนาโดยใช วฒนธรรมไทยเปนพลงของการขบเคลอนการพฒนาประเทศ

บทท ๔

ภมนามเกาะเกรด

ดร.พศาล บญปลก ปราชญทางดานวฒนธรรมในเกาะเกรด

๔.๑ ประวตความเปนมา

ลานาเจาพระยาทไหลจากทางเหนอผานบานบางตะไนย บานใหม บานบางพด และบานปากเกรด จากบานปากเกรดตรงบรเวณทลานาไหลโคงออมเปนรปเกอกมา ทาใหเกดผนดนเปนแหลมยนไปตามความโคงของลานาเจาพระยา ตรงสวนแคบทสดของแหลมไดมการขดทางนาเลก ๆ ทชาวบานเรยกวา เกรด หรอ เตรดมากอนทจะมการขดคลองลดเกรดเปนทางการ ชาวบานใชเปนทางสงนาเพอทาการเกษตร และสญจรไปมาดวยเรอขนาดเลก ชาวตางประเทศไดทาแผนทแสดงทตงชมชนตางๆ ตงแตปากนาจนถงกรงศรอยธยา เมอ พ.ศ.๒๒๓๐ นน ในแผนทปรากฏมทางนาทเรยกวา เกรด นแลว

พ.ศ. ๒๒๖๕ สมเดจพระเจาอยหวทายสระแหงกรงศรอยธยา โปรดเกลา ใหขดขยาย “เกรด” ทชาวบานขดไวแตเดมใหมความกวาง และลกมากขน คอ กวาง ๖ วา ลก ๖ ศอก ยาว ๒๙ เสนคลองนเรยกวา คลองลดเกรด การขดคลองลดเกรดเกดขนเนองจากการคาทางสาเภามมากขน มเรอชาวตางชาตมาตดตอคาขาย และเจรญสมพนธไมตรทางการทตกบกรงศรอยธยามากขน ทาใหเรอเหลานนตองเสยเวลามากเมอเดนทางถงบรเวณลานาโคงทปากเกรด สมเดจพระเจาอยหวทายสระจงโปรดเกลาฯ ใหพระธนบรเปนแมกองคมคนจากหวเมองปากใต คอ เมองธนบร เมองนนทบร เมองสมทรปราการ เมองชลบร เมองสมทรสาคร เมองสมทรสงคราม เมองนครชยศร (นครปฐม) และเมองราชบร รวมคนไดหนงหมน ขดขยายเกรดทมอยเดมนนใหกวาง และลกกวาเดม เพอใหเรอขนาดใหญสญจรผานไปมาไดสะดวกทงยงสามารถลดเวลาในการเดนทางไดมากขน

ทางดานใตของเกรดเปนทตงดานขนอนบานปากเกรด ซงมมากอนทจะมการขดคลองลดเกรดอยางเปนทางการเมอ พ.ศ. ๒๒๖๕ ดานขนอนแหงนมเรอมาจอดรอรบการตรวจของเจาหนา ทดานขนอนอยแลวเมอมการขดคลองลดเกรดทาใหการเดนเรอไปมาระหวางปากนาเจาพระยาถง กรงศรอยธยาสะดวกขน เพราะยนระยะทางเดนเรอซงแตเดมตองออมไปทางออมเกรดตองเสยเวลามาก ประกอบกบกรงศรอยธยามชาวตางประเทศเดนทางเขามาตดตอคาขาย และเจรญสมพนธไมตรมากกวาแตกอน บรเวณดานขนอนบานปากเกรดซงอยปากคลองลดเกรด ในชวงเวลาดงกลาว จงมเรอแพมาจอด เพอรอรบการตรวจของดานขนอนบานปากเกรดมจานวนมากขน

ในขณะเดยวกนเมอมผคนเขามาอยบนพนททเปนแหลมนมากขน ดวยเพราะเปนพนท ทอดมสมบรณเหมาะแกการเพาะปลก และอยใกลดานขนอนบานปากเกรด จงเปนชมชนท ม ความเจรญมาตงแตสมยกรงศรอยธยาเปนราชธาน ไดมการสรางวดในชมชนกระจายอยในบรเวณ

- ๔๖ -

น ถ ง ๙ วด ปจจ บน ม ๕ วด ท มพระสงฆอ ย อก ๔ วด เปนวด ราง แม มการขดคลองลด เมอพ.ศ.๒๒๖๕ นนสภาพทางภมศาสตรของความเปนเกาะในระยะแรกยงไมชดเจน ยงคงเรยกกนวา บานเตรดนอย หรอบานเตรจนอย หรอ เตรจ หรอ เกรด เชนทปรากฏในแผนท ทชาวตางชาตไดทาไวตงแต พ.ศ. ๒๒๓๐ ในสมยรชกาลสมเดจพระนารายณมหาราช และเรยกชมชนทางดานออมเกรดวา บานแหลม ปจจบนนยงคงมชมชนทเรยกบานแหลมอยในบรเวณดานเหนอของฝงตรงขามเกาะเกรดนถงสามหมบาน คอ บานแหลมเหนอ บานแหลมกลาง และบานแหลมใหญทงมชอคลองตามชอของหมบาน ทงสามนดวย คอ คลองบานแหลมเหนอ (คลองควดหรอคลองวดอนทาราม) คลองบานแหลมกลาง และคลองบานแหลม (บานแหลมใหญหรอคลองพระอดม)

ลดเกรดดานใต เปนทตงดานขนอนบานปากเกรดตงแตครงกรงศรอยธยา

บรเวณปากคลองลดเกรดทอยดานใตของลดเกรดนน เปนทตงของดานขนอนบานปากเกรดตงแตกรงศรอยธยา เรยกบรเวณนวา ปากดาน ภาษามอญเรยกวา ปานกง (ปาน แปลวา ปาก สวน กง แปลวา ดาน) ชมชนบรเวณนเรยกวา บานปากดาน ซงอยทางดานใตของเกาะเกรด (บรเวณบานเกรดตระการปจจบน) ปากดานครอบคลมพนททงสองฝงของปากคลองลดเกรด ฝงตะวนออก อยในเขตบานปากดาน ตาบลบางตลาดฝงตะวนตกอยในเขตบานปากดาน ตาบลเกาะเกรด

สมเดจพระเจาตากสนมหาราช โปรดเกลาฯ ใหคนมอญมาเรมฟนคนชวตเกาะเกรด

เมอพมาไดมาตงคายอยทหลงวดกลางเกรดกอนเสยกรงศรอยธยาตงแต พ.ศ. ๒๓๐๘ และเขาตกรงศรอยธยาใน พ.ศ. ๒๓๑๐ นน เกาะเกรดถกพมาเผาผลาญยอยยบ ตอมา พ.ศ. ๒๓๑๗ สมเดจพระเจาตากสนมหาราช โปรดกลาฯ ใหคนมอญทมพญาเจงเปนหวหนาเขามาพงพระบรมโพธสมภาร มาอยทปากเกรด และเกาะเกรดในถนชมชนมอญดงเดมกอนเสยกรงศรอยธยา เกาะเกรด มชวตฟนคนมาอกครงเมอมคนมอญมาเปนนายดาน และมาอยทเกาะเกรด พระเถระมอญทอพยพมาครงนนไดบรณะวดตางๆ ทถกปลอยทงรานใหเปนวดของชมชน ในเวลาตอมา ชาวบานทม ความชานาญในการทาเครองปนดนเผาไดมาเรมทาเครองปนดนเผาทเกาะเกรดนอกจากคนมอญ ท ไดอาศยอยบนเกาะเกรดตงแต รชสมยสมเดจพระเจาตากสนมหาราชแลว ตอมา ในรชสมยพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว มคนไทยทหนภยสงครามกไดอพยพกลบมาอยทเกาะเกรด ในสมยนนดวย โดยไดมาอยบรเวณดานตะวนตกของเกาะเกรด คนไทยทมาอยเกาะเกรด เปนผมความชานาญ ในการทาสวนผลไม จงเกดผลไมทมรสดนานาพนธ มชอตาง ๆ ทเกาะเกรดจนถงปจจบน

ทมาของชอเกาะ

เมอแรกขดคลองลดเกรดนน สภาพความเปนเกาะยงไมชดเจน เพราะคลองหรอเกรดทขดนนยงไมกวางมากนก เปนลาคลองกวางเพยง ๖ วา ลก ๖ ศอก ยาว ๒๙ เสนเศษ จงยงคงเรยก “เกรด” ตามทเคยเรยกกนมาแตเดม และเรยกเชนนตอ ๆ กนมาแมในสมยรชกาลพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหว ดงปรากฏหลกฐานวาในชวงทสนทรภเดนทางไปนมสการพระพทธบาท และไปกรงเกาเมอผานเกาะเกรดนนยงคงเรยกชอบรเวณนวา เกรด เชนทเคยเรยกกนมาแตโบราณ ดงไดกลาว เชน

- ๔๗ -

นราศภเขาทองวา “ถง เกรด ยานบานมอญแตกอนเกา ผหญงเกลามวยงามตามภาษา นราศวดเจาฟาวา “ถงปากเกรดเตรดเตรมาเรรอน เทยวสญจรตามระลอกเหมอนจอก

แหน มาถงเกรดเขตมอญสลอนแล ลกออนแออมจงพะรงพะรง”

และในบญชรายจายนตยภตพระสงฆ ทพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวพระราชทานแดพระสงฆป พ.ศ. ๒๓๖๗ เลม ๖๓ ไดพระราชทานแดเจาอาวาสวดปากอาว ในบญชไดใชคาวา เตรจ ยงไมเรยกเกาะเกรด ดงน วดปากอาว เตรจ ๑. พระธรรมวสาระทะ ๔ ตาลง

๒. พระบาทมหานาก เปรยญตร ๑ ตาลง ๒ สลง

บรเวณเกาะเกรดในครงนน จงยงคงเรยกกนวาเกรด หรอ เตรจ ตามชอคลองลดมากกวาจะเรยกเปน เกาะ สวนทางดานตะวนตกทแมนาเจาพระยาไหลโอบลอมไวนนเรยกวา ออมเกรดดง ปรากฏในหนงสออภนหารบรรพบรษทไดกลาวไวตอนทนายสดจนดา (สมเดจพระบวรราชเจามหาสรสงหนาท) หลบหนพมาเดนทางมาถงบรเวณนทวา “ภอมาถงบางบวทองใน “ออมเกรด” กภอสวางในทนน” แมในรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว กยงคงไมมการเรยก เกาะเกรดดงปรากฏในหนงทาเนยบคณะสงฆทพมพเมอ ร.ศ. ๑๒๓ (พ.ศ. ๒๔๔๗) สาหรบทเกาะเกรดมรายชอวด ตาบล และชอเจาอาวาสแจงไว ดงน วดปรมยยกาวาศ (วดปรมยยกาวาส) ปากเกรด พระคณวงษ เจาคณะเมอง อปชฌาย วดเสาธง (วดเสาธงทอง) บานออม พระครวเชยรมน เจาคณะแขวง วดศาลากน บานออม พระสน วดมะขาทอง (วดมะขามทอง) บานออม พระโปก วดไผลอม บานออม พระต วดปาลไลย (วดปาเลไลยก) กลางเกรด พระโลง วดฉมพลสธาวาศ (วดฉมพลสทธาวาส) กลางเกรด พระกลบ

ชมชนบนเกาะเกรด เมอ ร.ศ. ๑๒๓ ซงตรงกบ พ.ศ. ๒๔๔๗ ในขณะนน มการแบงชมชนเพยง ๓ ชมชนเทานน เนองจากยงมผคนไมมาก ตามหนงสอทาเนยบคณะสงฆของกระทรวงธรรมการไดกลาวถงชมชนทตงวดตาง ๆ บนเกาะเกรด คอ บานปากเกรด บานออม และบานกลางเกรด

เกาะศาลากน ชอแรกเกาะเกรด

ในสมยตนรตนโกสนทร บรเวณบานปากเกรดเมอยงเปนทตงดานขนอนอยนน ชมชนดานใตของเกาะใกลดานขนอน ทเรยกกนวาบานศาลากน ซงอยระหวางวดศาลากลและวดชมพราย เจาพระยารตนาธเบศร (กน) ทสมหนายกรบราชการตงแตสมยรชกาลสมเดจพระเจาตากสนมหาราช จนถงสมยรชกาลพระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย เจาพระยารตนาธเบศร (กน) เปนพอคาเรอสาเภามากอนทจะเขารบราชการทาการคาขายรารวยจนเปนเจาสวมสาเภาหลายลากอนออกไปคาขายตองนาสาเภามาจอดรบสนคาทดานขนอนอยเปนประจา แตละครงตองจอดอยนาน เพอรอรบซอสนคา หรอตองมการซอมบารงเรอสาเภา เจาพระยารตนาธเบศร (กน) ไดสรางศาลาสาหรบเปนทจอดพกเรอสาเภา ใหลกเรอ และบรวารไดพกระหวางรอรบซอสนคาปา และขาว เพอไปขายทประเทศจน และรอการตรวจของดานขนอนบานปากเกรด ศาลานอยชายนา และเปนจดเดนทผเดนทางผานไปมาตองพบเหน อกทงมความสาคญดวยเปนทพกของเรอจานวนมาก จนชาวบานเรยกนวา

- ๔๘ -

ศาลาเจาสวกน หรอศาลาเจาคณกน จงเรยกชมชนนนวา บานศาลากน ดวย ศาลากนนนตอมาไดถวายเปนสมบตของวดทอยใกล ๆ วดทมศาลาเจาคณกนอยหนาวดจงเรยกชอวดเหมอนชอศาลาวา วดศาลากน (กล) สนนษฐานวาศาลานสรางไวทรมแมนาเจาพระยาบรเวณหนาวดศาลากลในปจจบนน และบรเวณใกลๆ ปากดานยงมศาลเจาแมทบทมซงเปนทเคารพของคนจนทมาทาการคาทางเรอสาเภาในขณะนน

เจาพระยารตนาธเบศร (กน) เปนผเลอมใสศรทธาในพระพทธศาสนามาก ไดบรณะวดทายเมอง อาเภอเมอง จงหวดนนทบร และไดสรางศาลาทพระพทธบาท จงหวดสระบร ขณะดารงฐานะเปนพระยาพระคลง เมอครงสนทรภเดนทางไปนมสการพระพทธบาท ไดมการฉลองศาลาทพระยาพระคลงสรางถวายพระพทธบาท และไดมละครคณะครบญยงทมชอเสยงในสมยนน เดนทางจากกรงเทพฯ มาแสดงในการฉลองศาลาครงนนดวย ดงกลาวไวใน นราศพระบาททวา “พอแรมคาหนงวนนนทานพระคลง หาบญยงไปฉลองศาลาลย”

อกทงทานยงสรางวดใหญทจงหวดสมทรสงครามซงเปนบานเกดของทาน และทวดศาลากล นอกจากไดถวายศาลาเปนของสงฆแลวยงไดสรางพระเจดย และบรณะวดนดวยเจาพระยารตนาธเบศร (กน) เปนตนสกล รตนกล ไดถงแกอสญกรรม ในสมยรชกาล พระบาทสมเดจพระพทธเลศหลานภาลย พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวไดเสดจพระราชดาเนนทรงบาเพญพระราชกศลท วดปรมยยกาวาส ทงในชวงการบรณะวด ระหวาง พ.ศ. ๒๔๑๗ – ๒๔๒๗ และหลงจากนน เปนเวลาตดตอกนนานกวาสบป นอกจากนนพระองคไดเสดจพระราชดาเนนแปรพระราชฐานไปประทบทพระราชวงบางปะอนอยเสมอ เรอพระทนงตองผานคลอดลดเกรดประกอบกบในเวลานนคลองลดเกรดมความกวางกวาเดม เพราะกระแสนาไดกดเซาะตลงพงมากขน เปนเหตใหลาคลองกวางขนสภาพการเปนเกาะดชดเจนขน การเรยกขานชอเกาะเรมมขนในชวงเวลาน แตไมไดเปนทแพรหลาย สวนจะเรยกวา เกาะอะไรนน ไดนาเอาชอของชมชนทเปนชอเรยกหมบานแถบนนมารวมกบลกษณะทางภมศาสตรทมสภาพเปนเกาะ จงเปนเกาะศาลากน ตามชอหมบาน คอ บานศาลากน รวมกบสภาพการเปนเกาะ จงเรยกวา เกาะศาลากน

ศาลากน ไดเปนชอชมชนชนเกาะ และเกาะนไดชอวา เกาะศาลากน ซงเปนชอแรกของเกาะกอนทจะเรยกวา “เกาะเกรด” ในปจจบนพนทบนเกาะเปนพนทเพาะปลกผลไมรสเลศ ในสมยรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ผลไมทมรสดของเกาะแหงน คอ ลนจ เปนทกลาวขาน และนยมในหมพระบรมวงศานวงศ และขาราชบรพารทตามเสดจมาทวดปรมยยกาวาส กนอยางมาก และกลาวกนวาลนจดตอง ลนจเกาะศาลากน

เกาะศาลากน ปรากฎหลกฐานเปนทางการในสมยรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว ทกลาวถงการปกครองของเกาะเกรดตามหนงสอรายงานของพระอนทรเทพบดศรสมห เจากรมตารวจขวา ขาหลวงรกษาราชการเมองนนทบร ลงวนท ๑ ธนวาคม ร.ศ. ๑๑๘ (พ.ศ. ๒๔๔๒) กราบทลพระเจานองยาเธอ กรมหลวงนเรศวรฤทธ เสนาบดกระทรวงนครบาล ไดกลาวถงเกาะศาลากนเปนตาบลทรวมอยในแขวงบานแหลมใหญ เรยกวา “แขวงบานแหลมใหญ และเกาะศาลากน” นอกจากนนโฉนดทดนทางราชการออกในสมยรชกาลพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว และในสมยรชกาลพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว ใชชอตาบลเกาะศาลากนเปนชอทปรากฏอยในโฉนดทดนบนเกาะแหงนดวย

- ๔๙ -

จากเกาะศาลากนมาเปนเกาะเกรดและเกอบจะเปนเกาะสาราญ

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวเสดจพระราชดาเนนมาทเกาะเกรดหลายครงเมอ พ.ศ. ๒๔๔๐ เสดจพระราชดาเนนมาประทบแรมทพลบพลาวดเสาธงทอง ทรงมพระราชปฏสนถารกบพระอดมญาณมน เมอครงเปนพระครวเชยรมน และเปนเจาอาวาสวดเสาธงทองในขณะนนวา “เกาะนเปนเกาะสาราญ” ดวยพระองคทรงสาราญพระราชหฤทยเมอไดมาประทบแรมทเกาะเกรด ตอมาเมอมการเปลยนแปลงการจดระเบยบบรหารราชการ แหงราชอาณาจกรสยาม ในรชกาลพระบาทสมเดจพระมงกฏเกลาเจาอยหว เกาะศาลากนมฐานะเปนตาบล และเรยกวา “ตาบลเกาะเกรด” เปนตาบลหนงของอาเภอปากเกรด ขนกาจดภย (พลอย วองสงสาร) อยทหมท ๒ บานปากดาน เกาะเกรด เปนกานนคนแรกของตาบลเกาะเกรด

การใชคาวา “เกาะเกรด” แสดงทมาของชอนได กลาวคอ นาเอาคาสองคามารวมกนคอ “เกาะ” ซงเปนสภาพทางภมประเทศของพนทบรเวณน และ “เกรด” ซงเปนชอดงเดมของชมชนแหงนทเรยกกนมาตงแตสมยอยธยา เนองจากมการขดทางนาทเรยกวา “เกรด” มาแตโบราณ เมอนาคาสองคานมารวมกนจงเรยกวา “เกาะเกรด” และเปนชอของเกาะ และตาบลมาจนถงปจจบนน ระหวาง พ.ศ. ๒๔๙๕ – ๒๕๐๐ จอมพล ป. พบลสงคราม มดารทจะสรางทประชมคณะรฐมนตร (สาหรบฤดรอน) ทเกาะเกรด ไดทาการสรางเขอนตรงบรเวณปากดานและเตรยมสรางอาคารในบรเวณนน และมโครงการทจะเปลยนชอเกาะเปน เกาะสาราญ แตเนองจากมการเปลยนแปลงทางการเมอง เมอ พ.ศ.๒๕๐๐ จอมพลสฤษด ธนะรชต มาเปนนายกรฐมนตร โครงการดงกลาว จงถกยกเลกไป บรเวณท จอมพล ป. พบลสงคราม เตรยมการจะสรางสถานทประชมนน ตอมาไดใชเปนสถานฝกอาชพบานเกรดตระการของกรมพฒนาสงคม และสวสดการ กระทรวงพฒนาสงคมและความมนคงของมนษยในปจจบน

๔.๒ สภาพภมศาสตร และทตง

สภาพทางกายภาพ เกาะเกรดเปนเกาะขนาดใหญ ตงอยทางทศตะวนตกของอาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร มแมนาเจาพระยาโอบลอมทางดานทศเหนอ ทศตะวนตก และทศใต ทางทศตะวนออกมคลองลดเกรดโอบลอมไวอกดานหนงเนองจากแมนาเจาพระยาไหลโคงออม พนดนทแมนาเจาพระยาไหลโคงออมจงเปนเสมอนแผนดนยนออกเปนแหลม มลกษณะโคงตามลานา เมอมการขดคลองลดเกรดเกดเปนเกาะเกรด รปรางของเกาะเกรดจงดคลายถงทมปากถงดานคลองลดเกรด กนถงมลกษณะโคงมนทางดานออมเกรด

สภาพพนทบนเกาะเกรดเปนพนทราบลม โดยเฉพาะอยางยงทางดานออมเกรดจากบานทานา หมท ๕ ตาบลเกาะเกรด ยอนไปตามความโคงของเกาะเกรด จนถงดานทศใตของหมท ๒ ตาบลเกาะเกรด ใกลปากคลองลดเกรดทบานลาพราย หรอบานชมพราย เปนทลมชายเลน ชายนา แตเดมลกษณะนเวศธรรมชาตมตนลาพขนอยตามรมแมนาทเปนเลนโคลน เปนแนวยาวตลอดรม

- ๕๐ -

แมนา มชาวบานปลกบานอยประปรายตามรมแมนาเจาพระยา และทาสวนผลไมกนมาก โดยสามารถแบงพนทไดเปน ๒ ลกษณะ คอ

๑. พนทรมคลองลดเกรดตงแตวดปรมยยกาวาสไปทางใตของเกาะเกรด ทหมท ๑ ตาบลเกาะเกรดถงบานปากดาน และบานเกรดตระการในหมท ๒ ตาบลเกาะเกรดเปนท ราบ ชาวบานปลกบานกนอยางหนาแนนตามรมแมนาเจาพระยา และรมคลองลดเกรด

๒. พนทกลางเกาะเกรดเปนทราบลมแตเดมมการทานากนมาก และมตนตาลขนอยทวพนทกลางเกาะเกรด จงมการทานาตาลโตนดพรอมกบทานาทาสวนดวย ปจจบนเปนสวนผลไม การทานาไดเลกมาตงแต พ.ศ. ๒๕๐๕

การเดนทางไปเกาะเกรด ตองเดนทางดวยเรอเทานน ไมมสะพานจากแผนดนใหญไปทเกาะเกรด บนเกาะเกรดไมมรถยนต มแตจกรยาน และจกรยายนตเทานน

อาณาเขตของตาบลเกาะเกรด ตาบลเกาะเกรด มอาณาเขตตดตอกบตาบลตางๆ ในอาเภอปากเกรด ดงน ทศเหนอ ตดตอ แมนาเจาพระยา และตาบลคลองพระอดม อาเภอปากเกรด

จงหวดนนทบร ทศใต ตดตอ แมนาเจาพระยา และตาบลทาอฐ อาเภอปากเกรด

จงหวดนนทบร ทศตะวนออก ตดตอ แมนาเจาพระยา และตาบลปากเกรด จงหวดนนทบร หมบานตางๆ บนเกาะเกรด

ตาบลเกาะเกรด แตเดมแบงการปกครองออกเปน ๑๑ หมบาน ปจจบนตาบลเกาะเกรดแบงการปกครองเปนหมบาน ๗ หมบาน การตงหมบานจากหมท ๑ ถงหมท ๗ ตงเวยนขวาตามเขมนาฬกา หมท ๑ บานลดเกรด แตเดมคอบานปากเกรดคนมอญเรยก กวานปกเกรดอยระหวางวดปรมยยกกาวาสถงวดปาเลไลยก ในคลองลดเกรดแบงเปนสองชมชน คอ บานบน มอญเรยกวา กวานอะตาว (กวาน แปลวา หมบาน อะตาว แปลวา บน) จากวดปรมยยกวาสไปถงกลางลดเกรด ถดจากนนไปถงวดปาเลไลยเปนบานลาง มอญเรยก กวานฮาโม (ฮาโม แปลวา ลาง) มวดฉมพลสทาวาส และวดปาเลไลยก (วดราง) อยในหมท ๑ หมท ๒ บานศาลากนนอก อยทางดานใตของเกาะเกรดในคลองลดเกรด ถดจากวดปาเลไลยกไปทางใต มชมชนอยในหมน ๓ ชมชน คอ บานปากดาน (ใกลบานเกรดตระการ) เมอครงทมการตงดานขนอนบานปากเกรดชมชนนอยใกลดานขนอน จงเรยกวา บานปากดาน ชาวบานปากดานไปทาบญทวดกลางเกรดซงอยฝงตะวนออกของคลองลดเกรด

- ๕๑ -

บานลาพราย อยบรเวณปากคลองลดเกรดไปตามแมนาเจาพระยา ดานตะวนตกของบานเกรดตระการในปจจบน แตเดมรมแมนาเจาพระยามตนลาพขนมาก จงเรยกบานลาพราย มวดลาพรายหรอวดชมพราย (วดราง) เปนวดของชมชน บ านศาลาก นนอก เป นช มชนท อ ย ร มฝ งแม น า เจ าพระยาระหว างว ดลาพ ราย และวดศาลากล มวดศาลากลเปนวดของชมชน ในชมชนบรเวณน ศาสตราจารย ดร.เชอ วองสงสาร ไดบรรยายถงความงามของชมชนนในยามคา ทงดงามดวยแสงหงหอย ดงน บานปากดานยานนา แลไกล ตดวดชมพราย อะคราว ยามคาหงหอยฉาย แสงสอง แวววบสองแสงเคลา คลาคลาทองนท หมท ๓ บานศาลากนใน (บานคลองศาลากน) อยทางทศใตของเกาะเกรด มวดศาลากลเปนวดของชมชน หมท ๔ บานคลองสระนาออย อยถดจากหมท ๓ อยทางทศตะวนตกของเกาะเกรดมวดจนทร (วดราง) อยในหมท ๔ ทมาของชอบานคลองสระนาออย สบเนองมาตงแตครงสมยรตนโกสนทรตอนตน โดยเฉพาะอยางยงในรชกาลพระบาทสมเดจพระนงเกลาเจาอยหวโปรดเกลาฯ ใหสรางวง และสรางวดจานวนมาก การตกแตงลวดลายประดบทงวง และวดในรชกาลนสวนมากเปนศลปะจนซงใชปนตามาปนลายประดบตกแตงโบสถ วหาร ศาลาการเปรยญ ปนทใชปนลายตองมนาออยเปนสวนผสมทสาคญอยางหนงในบรรดาสวนผสมอน ๆ ซงมปนขาว ทรายละเอยด กาวททาจากหนงสตว และนาออยทเคยวจนเหนยวขนมาผสมกบสวนผสมอน ๆ ดงกลาว แลวนามาโขลกในครกเหลกหรอครกหนขนาดใหญจนเหนยวเขากนด ซงเรยกวา ปนตา จากนนจงนามาปนเปนพระพทธรป เทวรป หรอลายประดบอาคารตาง ๆ บรเวณเกาะเกรดเปนแหลงปลกออยทเจรญงอกงามไดเรว นาออยมคณภาพด ทางราชการจงใหชาวบาน บานคลองสระนาออยมหนาทเคยวนาออยใหหลวงไปสรางวง และสรางวด เชนเดยวกบบานเทาอฐ ตองทาอฐใหหลวงไปสรางวง และสรางวดเชนกน ทวดปรมยยกาวาส และวดเสาธงทอง ตาบลเกาะเกรด อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร ยงคงมครกเหลกขนาดใหญทใชตาปนเพอใชในการปนลายประดบโบสถ วหาร และศาสนสถานในวด สงของเหลานยงคงเกบไวอยทวด อกทงในชมชนนมวงปพาทยมอญทมชอคอ วงปพาทยมอญครสงบ แพงรอด หมท ๕ บานทานา อยทางทศเหนอของเกาะเกรด ถดจากหมท ๔ มวดมะขามทอง (วดราง) อยในหมท ๕ บานทานาเดมเปนทาทขนสงขาวเปลอกทปลกภายในเกาะลงเรอเพราะบานทานามการทานากนมาก และทบานทานาแหงน จะมชาวบานมารวมฉลองมารวมสนกกนมากในวนตรษ มการเลนกฬาพนบาน เชน ชกเยอ ตะกรอ เปนตน หมท ๖ บานเสาธงทอง บานเสาธงทองนเรยกตามชอททางการกาหนด แตชาวบานโดยเฉพาะคนมอญเรยกวา บานตะวนตก เพราะอยทางทศตะวนตกของชมชน มอญเรยกวา กวานอาลาต (อาลาต แปลวา ตะวนตก) บานเสาธงทองมชมชน ๒ ชมชน คอ บานกลาง เรมตนจากวดไผ

- ๕๒ -

ลอมถงวดเสาธงทองมอญเรยกชมชนนวา กวานโต แปลวา บานกลาง เพราะตงอยกลางระหวางวดไผลอม และวดเสาธงทอง จากวดเสาธงทองไปถงบานทานาหมท ๕ มอญเรยกวา กวานอาลาต แปลวา บานตะวนตกหรอบานลาง หมท ๖ มวดไผลอม และวดเสาธงทองเปนวดของชมชน หมท ๗ บานโองอาง อยทางทศเหนอของเกาะเกรด ระหวางวดไผลอม และวดปรมยยกาวาส มอญเรยกหมบานนวา กวานอามาน (อามาน แปลวา เครองปน) เปนชมชนคนมอญทเคยทาเครองปนดนเผาจากหมบานกวานอามานในเมองมอญ ไดมาทาเครองปนดนเผาเปนแหงแรกทหมบานนในสมยธนบร นายพลอย วองสงสาร เปนกานนตาบลเกาะเกรดคนแรก ไดรบพระราชทานบรรดาศกดเปนขนในราชทนนาม ขนกาจดภย และผใหญบานหมท ๖ ตาบลเกาะเกรด ไดรบพระราชทานบรรดาศกดเนหมนในราชทนนาม หมนสานกนคมคปต บานโองอางเปนแหลงรวมวงปพาทยมอญทมชอเสยงหลายคณะ คอ - วงปพาทยมอญพระยาพไชยบรนทรา (นวม ไตลงคะ) - วงปพาทยมอญครบญทว ศลปะดรยางค - วงปพาทยครสมจต รนขาว - วงปพาทยครจรญ รนขาว

ผคนบนเกาะเกรด

ผคนบนเกาะเกรดประกอบดวยชาวไทย ชาวไทยเชอสายมอญ และชาวไทยมสลม ชาวไทย ตงชมชนอยทหมท ๒ หมท ๓ หมท ๔ และหม ๕ มอาชพเกษตรกรรมทาสวนผลไม ไดแก ทเรยน มะมวง ชมพ กลวย และสมโอ เปนอาชพหลก มวดศาลากลเปนวดของชมชน หมท ๒ และหมท ๓ สวนชมชนหมท ๔ และหมท ๕ มวดแสงสรธรรม และวดใหญสวางอารมณซงอยตรงขามเกาะเกรดเปนวดของชมชน

ชาวไทยเชอสายมอญ ตงชมชนอยทหมท ๑ หมท ๖ และหมท ๗ ประกอบอาชพการทาเครองปนดนเผาเปนอาชพหลกมากอน ปจจบนหลายครอบครวไดเลกการทาเครองปนดนเผาไปประกอบอาชพอน มวดปรมยยกาวาส วดเสาธงทอง วดไผลอม และวดฉมพลสทธาวาสเปนวดของชมชน คนไทยเรยกชมชนหมท ๑ หมท ๖ และหมท ๗ วา บานมอญ

ชาวไทยมสลม ตงบานเรอนอยในหมท ๒ และหมท ๓ มมสยดทาอฐ ทตาบลทาอฐเปนสถานปฏบตศาสนกจ

วถชวตชาวบานเกาะเกรด ผคนบนเกาะเกรดประกอบดวยชาวไทย ชาวไทยเชอสายมอญ และชาวไทยมสลม วถชวตของชมชนจงมลกษณะหลากหลาย อกทงมอาชพตาง ๆ คอ

- ๕๓ -

วถชวตของชาวไทย ซงอยหมท ๒ หมท ๓ หมท ๔ และหมท ๕ เปนวถชวตของชาวสวน มการทาสวนผลไมตาง ๆ เชน ทเรยน ชมพมาเหมยว กลวย และมะมวง เปนตน สภาพแวดลอมสงบรมรนดวยแมกไมนานาพนธ นอกจากจะรมรนดวยสวนผลไมแลว ในชมชนหมท ๒ มสวนเกรดพทธทสงบรมเยนดวยบรรยากาศแบบธรรมชาต และศนยสาธตการทาขนมหวานตางๆ ทบานคณแอว หมท ๔ ตาบลเกาะเกรด

วธชวตของชาวไทยเชอสายมอญ ซงอยหมท ๑ หมท ๖ และหมท ๗ ตาบลเกาะเกรด อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร เปนแหลงผลตเครองปนดนเผาทสวยงามและมชอเสยงและเปนหมบานผลตภณฑ OTOP เครองปนดนเผาตนแบบบานมอญ นอกจากนนยงเปนแหลงอาหารรสเลศ เชน ทอดมนหนอกะลา หมกรอบ และขนมหวาน เชน หนตรา ขนมผกกาด ทองเอก จามงกฎ ทองหยอด ฝอยทอง ดานศลปวฒนธรรมมอญยงคงสบทอดปฏบตอยในชมชน เชน ประเพณสงกรานต ประเพณทาบญวนออกพรรษา ประเพณทาบญกลางบาน เปนตน

วถชวตของชาวไทยมสลม เปนชมชนอยในหมท ๒ และหมท ๓ ตาบลเกาะเกรดใกลแมนาเจาพระยา ชาวบานทาผาบาตกทสวยงาม และดารงวถชวตตามหลกการของศาสนาอสลาม เชน การถอศลอดในเดอนรอมฎอน การไปบาเพญบญทนครเมกกะฮ เปนตน

บทท ๕

“เกาะเกรดรอยกรอง”

ประพนธโดย ศาสตราจารย ดร.เชอ วองสงสาร

เนอหาสาระเกยวกบสภาพทวไป และขอมลพนฐาน ตาบลเกาะเกรด จงหวดนนทบรไดมการกลาวถงแลวในเบองตน แตยงมการสาธยายถงเกาะเกรด ในแงมมตาง ๆ ในลกษณะบทรอยกรองทเปนความรเชงอรรถรส มหลากหลายรปแบบ อาท กลอนแปดลลตเกาะเกรด ดอกสรอย เรองวดบนเกาะเกรด โครงสเรองเจาพอศกดสทธบนเกาะเกรด นบเปนการเสรมเพมเตมขอมลความรเกยวกบความเปนเกาะเกรดในเชงวฒนธรรม ดานคานยม ความเชอ วถชวต และศาสนา บทรอยกรองเหลาน ประพนธโดยปราชญผทรงคณวฒ คอ ศาสตราจารย ดร.เชอ วองสงสาร ทานเปนชาวเกาะเกรด โดยกาเนด วงศตระกลของทานเปนทเคารพนบถอของคนในเกาะเกรด มาเปนเวลายาวนาน ปของทาน คอ นายพลอย วองสงสาร เปนกานนตาบลเกาะเกรดคนแรก ไดรบพระราชทานบรรดาศกดเปนขนกาจดภย ชวตในวยเดกของทาน ไดจดจาราลกเกยวกบวฒนธรรม ไทยมอญ บนเกาะเกรดเปนอยางดยง หากจะหางเหนไป เมอทานไดไปศกษาวชาการสตวแพทย ณ จฬาลงกรณมหาวทยาลยและตางประเทศ เมอกลบจากการศกษามารบราชการ ณ กรมปศสตว กระทรวงเกษตรฯ จนเกษยณอายราชการ ในตาแหนงรองอธบด และคณบดคณะสตวแพทยศาสตร มหาวทยาลยเกษตรศาสตร

ดวยความกตญญตอบรรพบรษ และถนกาเนด ทานไดอทศกาลงใจ กาลงกาย และทนทรพย สตปญญา มาพฒนา ดานศลปวฒนธรรม การศกษา ใหกบชมชนเกาะเกรดจนกระทง อาย ๙๕ ป จนเปนทยอมรบ ซาบซง และประทบใจของคนเกาะเกรดตราบจนทกวนน จากผลงานททาน ไดปฏบตอยางตอเนองมาโดยตลอด และเปนทประจกษแกสงคม อยางเดนชด สงผลใหไดรบการยกยอง จากจงหวดนนทบร ใหเปน “นกพฒนาผสงอายดเดนตวอยาง” เมอป พ.ศ. ๒๕๒๘ เปนบคคลแรก และปแรกในการเรมมโครงการในคราวนน

คณะผจดทาเอกสารรายงานการเสวนาฉบบน จงขออนญาต นาผลงานทางวฒนธรรม ดานวรรณกรรมรอยกรอง ท เก ยวของกบเกาะเกรดของทานมาบนทกไว จกไดเปนประโยชน ตอการศกษา คนควา ของประชาชนคนทวไป ดงตอไปน

- ๕๖ -

เกาะเกรด

เกาะเกรดคนสองเผา นาเรองเกามาเลาขาน คนไทยอยมานาน คนรามญอพยพมา ทงสองเกอการณ ตางเกอหนนนานนกหนา ไทยมอญแบงเปนตรา เกาใหมมาอาศยกน พวกเกาอยเรมแรก ขดคลองแยกเปนอาถรรณ มอญแรกมาพรอมกน สมยนนกรงธนบร พระเจาตากสนรบพะมา แลวกพาพวกมอญหน อยเกาะเกรดเรมม สรางเจดยเปนสาคญ พระสเมธจารยเถา มอญรนเกาไดสรางสรรค สรางวดปากอาวพลน เจดยนนดแลวเอยง สวนไทยอยมาเดม ตอมาเสรมมชอเสยง อาชพทาสวนเพยง บอกสาเนยงเชอจนมา เกาะเกรดเจดหมบาน มกานนปกครองหนา ถานะเปนตาบล เปนบญลนคนอยเพลน กานนพลอยเปนคนแรก ซงยายแยกคนสรรเสรญ ปกครองงานกาวเดน จงเจรญทวทกครวเรอน มอญไทยเขากนได หาทไหนเสมอเสมอน ผดถกกคอยเตอน มลมเลอนตลอดมา ไดรบบรรดาศกด ทรจกกนหนกหนา “ขนกาจดภย” มา เปนศรสงาแกวงศวาร

ลลตเกาะเกรด ราย ศรสทธแผพศาล ตระการทวแหลงหลา ธาราผานไหล โคงคด กาหนดเปนแหลงยทธภมยาน กนขาศกทางนา จกกรายกลาอยธเยศ เปนเหตมชอบานปากดาน สกดกนปจจามตรทางทะเลมาส เปนแหลงเปนลคอยปอง สศกแสนยาทตอง กลาวไว สาคญ แลนา บานปากดานยานนา แลไกล ตดวดชมภราย อะคราว ยามคาหงหอยฉาย แสงสอง วาววบรองรอยราว สวดสนแสงไสว

- ๕๗ -

ราย จกกลาวความตามประวต บญญตไวในจดหมายเหต ชนชาตฝรงเศสชอฟอรยง โดยสารเรอฝรงสประเทศ เขตแดนกรงศรอยธยา รอนแรมมาจากปากนา จาพทธศกราชกลาวไว วาไดสองพนสองรอยสามสบแปด ลอยลองยายจากนาวาใหญ ใชเรอพายลาเลกสเมองกรง สบหาราตรมงตามลานาจงถงอยธยาคาเสยดฟา เมองหลวง ตามประวตกลาวไว นานมา ลอยลองในนาวา รบจา จวบถงสบหารา ตรลวง นบแตจากปากนา สเขาอยธยา ราย จกกลาวความตามเรอผาน หลายยานหลายถนนามบอก จากบางกอกทวนนาพายวาดถงยานเมองตลาดขวญ แถวถนนนยกเปนเมอง สมยเรองรงอปถมภ พระเจาทรงธรรมทรงประกาศ ตลาดขวญเปนเมองใหญ ตกในราวพทธศกราชสองพนเกาสบเอดพกเรอเสรจคลาไคล ดานตอไปกอนถงแมนาออม ถงวดลอมเรยงรายไมลาภ เมอแลดยามคา หงหอยประจาสองแสงแดงวะวบเรยงราย คนทงหลายจงเรยกชอ ขนานนามระบอตามถนด วาวดลาภรายสงเกต เรยกไปนานเปนเหตเพยนคาผาย กลบกลายเปนชมพราย วดนอยชายหมบาน ขนานนามวาปากดาน คอยปองกนปจจามตร ศกษาตดทางใตจาตองสรางดานกนเมองไว แลนา จบปากดานผานน ขนไป สแมนาออมไกล คดเคยว เรอสญจรครรไล ลลวง จวบสลานาเลยว สเขาอยธยา ราย ลพทธศกราชสองพนสองรอยหกสบหา พระเจาอยหวทายสระเสดจมาทางชลมารคจากอยธยาสใต เขาใกลเขตทะเลหลวงกวางใหญ พระองคทรงไฝทางสญจรเลยวออมทางชลจงดลพระดารหทางรด โปรดใหขดคลองลดผาน เปนการยนระยะทางรวดเรว สาเรจพบแหลงนากลางยาน ขดคลองผานกวางหกวา จากปากอาวมาแหลงนา ตอลาตามแนวคลองเกา ไหลเขาสแมนาใหญ ทางนาไหลเกดคลองลด สายนาพดตะลงกวางเกดเกาะเพราะคนสราง แลนา โคลง ๒ สารวจอยยานน แลชองชวนกนช แผนฟนอยใกลกน จรงเอย หวางทางมแหลงนา กวางใหญดลกลา เชอมดวยลาคลองผาน แลนา หลงเดนสารวจแลว คดวาถาจะแผว ขดสรางคลองตอกน จะด ยงดยงคดได ขดผานแหลงนาไซร เสรจแลวตอลานา ไหลมา เกดเกรดทแหลงนา ตอเชอมกอกลายกลา

- ๕๘ -

ลดเลยวลานาผาน บนลอ เกดเกาะมนาลอม ชอเกรดปวงราษฎรพรอม เรยกไวเปนระเบง แบบนา

เกรดหมายถงแหลงนา สรางสรรค เกดกอลานายน ออกขาง ทงสองตอสายธาร นาใหญ เกดแหลงเรยกเกรดอาง กลาวไวนานมา

คลองลดเมอขดแลว เกดเกรด จากแหลงธาราเสรจ สนา สองขางตอสาเรจ คลองลด กวางหกวาวาลา ขดสรางเดมมา

ชอเกรดเรยกแตนน สบมา เกดเกาะกลางธารา ผานลอม นวมเกาะเกรดเรยกหา กนทว ชอใหมเพมเกรดพรอม เพมไวตามมา

ทศเหนอปากเกรดรอง เรยกขาน เดมชอปากอาวนาน นบได คลองขดเกดเกรดการ ขานชอ ปากเกรดชอใหมไซร เกรยกไวตามมา

ทศเหนอปากเกรดรอง เรยกขาน เดมชอปากอาวนาน นบได คลองขดเกดเกรดการ ขานชอ ปากเกรดชอใหมไซร เรยกไวตามมา

โฉนดทดนกลาวอาง สารา เรยกชอผนทองนา แหลงน วาเกรดตะวนออกตรา กาหนด คาวาปากเกรดบงช ยานนสาคญ

- ๕๙ -

ดอกสรอย เรอง วดบนเกาะเกรด วดเอยวดบนเกาะเกรด แจกแจงเสรจเปนสองรนบญสนอง รนหนงนนพลนวาตามทานอง วดเกาตองรางรกมานมนาน เหลอแตชอปฐพมอยได นอกนนไซรไมเหนเปนแกนสาร รนสองนนยงคงอยดตระการ อยบนยานเกาะเหนมนสาคญเอย วดเอยวดราง ใครหนอสรางปางใดกระไรหนา คงนานครนจงถงวนรวงโรยรา เฝาเสาะหาประวตอดอดใจ ดวยมไดจารกไวเปนหลกฐาน พอเนนนานแลวจะคนพนวสย ทานผรทงหลายกตายไป จะหาใครมาบอกเลาเศราใจเอย วดเอยวดชมภราย ชอนนกลายจากลาภดแลวขน ดวยชอวดตามชอลาภครน นามไมนนขนเรยงรายอยนาวด ยามคาหงหอยยอยระยบ บนมาจบตนลาภดแนนขมด แสงสวางกระจางไกลเหนไดชด ดงคนจดเรยงรายคลายฝนเอย

วดเอยวดมะขามทอง ทานพนองรไหมใครสรางสรรค ดวยจนจตคดอะไรกไมทน ไดแตอนอดสอยไมวาย หรอเปนวดสรางตรงดงมะขาม เจาของนามวาทองลองขยาย อาจจะเปนเชนหวงดงอภปราย ตรงคาหมายมะขามทองตองใจเอย

วดเอยวดจนทร ชอเจานนสมนาม สมความหมาย คงจะมตนจนทนอยเรยงราย หรอเชอสายคนชอจนทรสถาปนา

- ๖๐ -

ยากจะพสจนพดไปกอายเขา มคนเลากลาวไวกระไรหนา คงสรางสรรคแตโบราณนานมา ตองโรยราเหลอแตชอยดถอเอย

วดเอยวดปา ชอเตมวาปาฝายใครเฉลย ดวยมฝายมากมายไวชมเชย นานไปเลยเปลยนแปลงนาแคลงใจ เพราะเหตวาไดสรางพระไวหนาโบสถ มลงโลด ชางเปนค ชถวาย ปางนมชอ เลองลอไกร ปางปาเลยไลย ใหคณอบอนเอย

วดเอยวดยงอย เปนวดคบนเกาะเหมาะใหเหน เจรญอยคเกาะจาเพาะเปน ทรมเยนของชาวไทยไดทาบญ มหาวดหาชอ ระบอลน เรยงรายกนรมฝงนา จาเกอหนน วดปรมย. ไผลอม ศาลากน จาเปนคณเสาธงทอง ฉมพล ชางดเอย

วดเอยวดปรมย เปนวดใหญใหเหน เดนหนกหนา อยดานเหนอตวเกาะรมธารา เดมชอวาวดปากอาวของชาวไทย ถงรชกาลทหาเสดจทอดพระกฐน บรณะสน ทงอาราม งามผองใส โปรดเกลาเปลยนชอเปนปรมย สนองคณพระอยยกาวาไวเอย

วดเอยวดศาลากน ผเกอหนนเปนเจาสวคนคาขาย ชอจนกนสมยอยธยาปลาย ภายหลงไดรบโปรดเกลาเจากรงธน ใหเปนตวแทนของพระเจาแผนดน คาขายสนของกรงไทยไมขดสน ไดรบศกดเปนพระยาพระคลงดล วาสนาลนเปนเจาพระยารตนาธเบศรเอย

- ๖๑ -

วดเอยวดเสาธงทอง ชาวมอญปองสรางไวเปนเขตขนธ ตอนอพยพมาจากเมองรามญ ชวยสรางสรรคทสวนหมากขนมากม ไดชอวดสวนหมากมเสาหงษ ตงสงตรง เรยงรายสงา เสรมราศ เจาจอมอาภารชกาลทสองตรงฤด เปลยนวดน ชอเสาธงทอง สอดคลองเอย

วดเอยวดฉมพล วดชอน คนชอฉมเปนผสราง ทานเปนจนเตบใหญเปนขนนาง คนกวางขวางคาขายไปกรงจน ไดเปนพระยาวเชยรวาร แตฉมพลเรยกกนเปนนจสน ฉมวเชยรวารเคยกลาวยน นานไปสนเหลอฉมพลเปนศรเอย

วดเอยวดไผลอม อยดานออมของตวเกาะเหมาะเหลอหลาย กอสรางหลงอยธยาวาย ๒๓๑๓ กลายแผนดนตน ธนบร รอยกวาปสรางสรรคนานเหลอแสน อาแดงแตนจงขอปวารณาท ตามประกาศ ๒๙ ส.ค. ๒๔๔๖ ม วสงคามสมาเปนอาราม

โคลงส เรอง เจาพอศกดสทธ บนเกาะเกรด

เกาะเกรดมเจาพอ สามองค “ปราสาททอง” อยตรง ทศใต “นาเดอด” อยแวดวง ทหม สองเอย “หนมเกษแกวไชยฤทธ” ไซร อยใตวดปรมย

เจาพอชวยปกปอง ผองภย ปราสาททางนามไกร เกรกกอง ขจดภยนตาย ตางตาง ยามทกขสมเปนตอง เรยกรองขจดภย

- ๖๒ -

ตานานกลาววาไว นานมา หลายเหลาพกทองพา ซอนไว หลายพวกเรงเสาะหา ทซอน พบทศาลตงไว นบนอมบชา

ขอเดชบนดาลให พบทอง จากอศาลสนอง อยไซร ความหาพบดงปอง ใจคด ชอปราสาททองได เนองดวยใหคณ

การทาบญจดไว รอบป เดอนหก หกคาม กลาวอาง ชาวบานตางกระว กระวาด จดทใหสะลาง จดไวทาบญ

หมสองปากดานได ชาวเกาะ รมฝงทจาเพาะ จดไว เรยงรายอยพอเหมาะ เปนอย เจาพอนาเดอนไซร ชอตงบชา

เดมนนศาลเลกตง รมทาง ควายผานออกจากบาง ฝงนา มงหนาสยานกลาง ตวเกาะ เปนทงกวางใหญลา ปลกขาวไวกน

อยมาวนหนงนน เหนคณ นายสนทวอนการณ พอเจา บทบาทรบอดหนน โชคชวย ซอลอดเตอรอยเฝา ชวยดวยสกครา

เดชเจาพอชวยดน บรรดาล ถกลอตเตอรรฐบาล ออกลวน รางวลทสองสรรค บอกถก ไดรบหาหมนถวน สขลาสาราญ

คดการเรมกอตง ตวศาล แลสงางามตระการ เนตรตอง หลายคนชวยทางาน จนเสรจ ทาบญฉลองเกรกกอง เกยรตกลากาจาย

- ๖๓ -

กตตศพทเลองร เรวพลน หลายทานมากานล นบเจา เจาพอยงสาคญ สงหนก บนสงใดรบเรา มกไดดงหวง

กาหนดงานนบเจา ประจา เดอนสขนเกาคา จดได เลยงพระกอบญนา หนนเนอง เหลาลกชางกราบไหว นบเจาบชา

เจาพอหนมเกษแกว ชยฤทธ พระคณทานประสทธ ครอบเกลา พระเดชขจดภยพษ พบต ปองปกทกคาเชา สขซรองยนยง

รามญถอเจาทอ เปนตรา ทกขทวมกราบวนทา ชวยดวย พระอทธฤทธจกปรา กฎชวย ยามทกขแทบจะมวย ชวยไดดงหวง

งานปกาหนดไว เดอนหก ศาลทานจดการตก แตงให รอบศาลแหลงทรก จดเรยบ เลยงพระทาบญไว แดเจาจงเจรญ

บทท ๖

เตามอญ ภมปญญาชางปนบานเกาะเกรด

รองศาสตราจารย ดร.กาโชค เผอกสวรรณ อนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม

(เรยบเรยง) ดร.พศาล บญผก เปนบคคลดเดนของเกาะเกรดทไดรบการยกยองจากทางราชการ และชมชนคนเกาะเกรดวาทานคอ ปราชญทองถนดานวฒนธรรมในเกาะเกรดทานมความรความเขาใจ และมความสามารถในการนาภมปญญาพนบานมาใชในการดารงชวตไดอยางมศกยภาพ อกทงยนหยดในการอนรกษและเผยแพรความรเกยวกบวฒนธรรมวถชวตและภมปญญาการผลตเครองปนดนเผา ทเปนศาสตร และศลปอนเปนมรดกทางวฒนธรรมพนฐานดงเดมชองชนชาวมอญจนเปนทประจกษแกสงคมไทย เปนผลใหไดรบการพจารณาคดเลอกใหไดรบพระราชทานโลประกาศเกยรตคณจากสมเดจพระเทพรตนราชสดา สยามบรมราชกมาร ๒ ครงในฐานะผอนรกษมรดกไทยดเดน พ.ศ. ๒๕๓๔ และ พ.ศ. ๒๕๓๖ อกทงไดรบการประกาศเกยรตคณใหเปนบคคลผสบสานวฒนธรรมไทยดานภมปญญายอดเยยมโดยสถาบน SEASOLIN ประเทศฟลปปนส พ.ศ. ๒๕๓๘

ดร.พศาล บญผก เปนคนไทยเชอสายมอญ คนเกาะเกรด โดยกาเนดทานเปนคนไทย เชอสายมอญ มความรความเขาใจและชานาญการอยางยงในการผลตเครองปนดนเผาทมคณคามากมาย มาเปนเวลาไมนอยกวา ๕๐ ป ทานไดใชกลยทธและเทคนคภมปญญาของบรรพบรษทเปนคนมอญสมยทอพยพหลบหนการรกรานของพมามาพงพระบรมโพธสมภารในสมยสมเดจพระเจาตากสนมหาราช โดยสรางถนฐานอยบรเวณบานปากเกรด เมองนนทบร

ในบรรดาคนมอญทเขามาพงพระบรมโพธสมภารนน มคนมอญเปนชางปนจากบานกวานอามานเมองเมาะละแหมง เมองหงสาวด เมองพะสบ เมองเมาะตะมะ เปนจานวนตางกมอาชพปนเครองปนดนเผามายาวนาน มประสบการณมากมายในบรรดาบคคลเหลานมบรรพบรษรนคณทวด คณป-ยา คณพอ-แม ของดร.พศาล บญผก รวมอยดวย ทานเปนมอญบานกวานอามานไดรบ การถายทอดภมปญญาและวถชวตชาวมอญในการผลตเครองปนดนเผามาตงแตวยเดกในเกาะเกรด ทานจงสามารถใหคาตอบเลาขานประวตตานาน ศาสตรและศลปในการผลตเครองปนดนเผาอนถอวาเปนภมปญญาททรงคณคา และยงใหญมาจนทกวนน และทานดร.พศาล บญผก ไดนาความรเกยวกบภมปญญาการผลตเครองปนดนเผาจากศาสตรแหงเชอชาตมอญไวในมมองตาง ๆ มากมาย จงใครขอยกตวอยางมานาเสนอไวในรายงานการเสวนาเรองวฒนธรรม : วถชวตและภมปญญาชนชาวเกาะเกรด เกยวกบเรองทสาคญ คอ เตามอญ “ภมปญญาชางปนบานเกาะเกรด” (พศาล บญผก : ๒๕๕๓)

- ๖๖ -

เตาเผาเครองปนบานเกาะเกรดหรอเตามอญ เปนเตาเผาเครองปนทมขนาดใหญมาก และการกอเตาตองอาศยความรความชานาญของชางกอเตาโบราณเปนอยางมาก ขนาดของเตาใหญกวาเตาเผาแหงอน ๆ ในประเทศ กลาวไดวาเตาเผาเครองปนดนเผาทมขนาดใหญทสดในประเทศไทย อยทบานเกาะเกรดน

เตาขนาดใหญนนมความยาวประมาณ ๒๕ เมตร สวนกวางสดประมาณ ๘ เมตร สวนสงสดประมาณ ๕ เมตร มโรงขนาดใหญสรางครอบเตาไว

ลกษณะเตาเผาเครองปนบานเกาะเกรดเปนเตาทมรปปอมยาวเรยกวา เตาประทน เพราะมลกษณะคลายประทนเรอหลงเตาสงหรอคลายหลงชาง เปนเตาทมระบบความรอนแบบความรอนผานเฉยงขน (crossdraff kiln type) กลาวคอ ความรอนจะเรมจากดานหนาเตาเขาสภายในเตาแลวทะลออกทางปลองทายเตา เปนการระบายความรอนจากปากเตาซงอยตาจากปากเตาความรอนจะกระจายไปสทายเตา ซงสงกวาปากเตาจนออกสปลองทายเตา โดยเปลวไฟจะพงจากเรอนไฟปากเตาไปตลอดทวภายในเตาและไปออกทปลองทายเตา ในลกษณะเฉยงขนตามความลาดเอยงของพนภายในเตาทลาดเอยงจากปากเตาลาดสงขนประมาณ ๑๕ องศาสปลองทายตา

การกอเตาเผาเครองปนดนเผาบานเกาะเกรด

การกอเตาของบานเกาะเกรดเปนภมปญญาชนสงทตองใชความรความชานาญอยางดเยยมเรมตงแตการทาอฐขนาดใหญ ขนาด ๑๕ x ๓๐ เซนตเมตร หนาประมาณ ๘ เซนตเมตร เผาสกแลวจงไปใชกอเปนฐานเตาและตวเตา สวนหลงเตาใชอฐดบเพราะตองถากอฐตามรปโคงของหลงเตาอฐดบจะทาไดงายกวาการกอเตาแบงเปน ๕ ขนตอน คอ

๑. การกอฐานเตา

การกอเตาตองเรมกอฐานเตากอนดวยการขดพนดนเปนรองลกประมาณ ๘๐ เซนตเมตร กวาง ๘๐ เซนตเมตร ขดตามรปของฐานเตาแนวนอน การเรยงอฐกอฐานเตาเรมจากในรงทขด ฐานเตาจะกอสงจากพนดนตามความลาดเอยงของพนภายในเตาซงลาดขนจากปากเตาสทายเตา ความลาดเอยงของพนเตาประมาณ ๑๕ องศา ความสงของฐานเตาจงเรมจากปากเตา ซงฐานสวนนสงประมาณ ๑ เมตร และลาดเอยงสงขนสฐานปลองทายเตาซงสงประมาณ ๓ เมตร

การเรยงอฐฐานเตาและผนงของพนเตามความสาคญมาก ตองกออฐใหมความมนคงและแขงแรงพอทจะรบนาหนกของเตาได ถาไมเชนเตาจะทรดและพงได เพราะเปนทมขนาดใหญและตองรบนาหนกทงตวเตาและเครองปนจานวนมากทนามาเผาภายในเตา วธเรยงอฐทาฐานเตาใชอฐวางเรยงกนถง ๔ กอนในแตละจดในแถวหนง ๆ เรยงไขวกนเชนนตลอดความยาวของฐานเตาและกออฐเรยงซอนกนแตละชนตามความสงของฐานเตาดวยการใชอฐเรยงไขวกน ๔ กอนตลอด ฐานเตาจงมความหนากวาตวเตาและหลงคาเตามาก ทงนเพอความมนคงแขงแรงของเตาดงกลาว

- ๖๗ -

๒. การทาพนเตา

เมอกอฐานเตาแลวตองนาดนมาถมอดแนนในฐานเตา ซงจะเปนพนภายในเตาจากนนจงพอผนงเตาและสวนบนคอหลงเตาตอไป พนภายในเตาม ๔ ระดบ คอ ระดบแรก เปนเรอนไฟ (fire box) อยตรงบรเวณปากเตาเขาไปภายในเตา ประมาณ ๑.๕๐ เมตร ระดบพนเรอนไฟนมระดบเดยวกบพนดนหนาเตา เปนทเผาเชอเพลงคอฟนทเผาเครองปนภายในเตา ระดบทสอง พนเตาทยกสงขนตอจากเรอนไฟ เปนพนเตาทใชวางเครองปนเพอทาการเผา พนเตาระดบทสองนจะสงกวาพนเรอนไฟประมาณ ๑ เมตร ตองกออฐสงประมาณ ๑ เมตร เปนผนงขวางตวเตา แยกพนทของเรอนไฟกบพนเตาระดบทสองใหสงกวาพนเรอนไฟ พนเตาสวนทสองน จะลาดขนจากผนงแบงกนเรอนไฟสกลางเตา (Fire wall) ความลาดเอยงประมาณ ๑๕ องศา ระดบทสาม เปนพนภายในเตาสวนทายเตาทเรมจากกลางเตาสทายเตา จนถงประตของปลองภายในเตา ความลาดเอยงของพนเตาสวนทสามคอ สวนทายเตานจะนอยกวาระดบทสอง คอ ระดบกลางเตา เนองจากความลาดเอยงของทายเตาจากสวนเพดานเตาทสงทสดตรงกลางเตาจะลาดเอยงลงสทายเตา พนเตาสวนนจงมความลาดเอยงเพยงประมาณ ๑๐ องศาตามความลาดเอยงของหลงเตาทเอยงลาดลงทายเตาซงนอยกวาความลาดเอยงของพนเตาระดบทสอง เนองจากเปนเตาเผาทมระบบความรอนแบบเฉยงขน พนเตาจงตองทาใหลาดเอยงจากปากเตาสทายเตาดงกลาว ความรอนจะไดกระจายจากเรอนไฟปากเตาแลวลอยเฉยงขนตามการลอยตวของอากาศทนา ความรอนไปออกทปลองทายเตา ความรอนจะกระจายไปไดตลอดภายในเตา

๓. การกอผนงเตา

เมอกอฐานเตาและทาพนเตาแลวจะนาไมไผมาทาเปนโครงภายในตามรปและขนาดของเตา แลวกออฐภายนอกโครงไมไผขนไปตามโครงไมไผจนเปนรปผนงเตาชางกอเตาทชานาญจรง ๆ บางคนจะไมใชโครงไมไผแตจะกอขนรปเตาโดยตรง การเรยงอฐกอผนงเตาใชวธเรยงอฐแบบทาเปนลมเรยงซอนตามแนวนอนจากลางขนบนแบบกอผนงบาน และรอยตอของอฐแตละชนตองไขวสลบกน เนองจากผนงเตามความโคงทงตามยาวและโคงสวนบนตอเนองกบหลงเตา จะตองถากอฐใหไดรปวางซอนอดแนนแนบสนทตามความโคงของเตา การเรยงอฐเชนนอฐแตละแผนจะทาหนาทเปนลมไปดวยซงจะทาใหเตามความแขงแรงมนคงมาก

ผนงเตากอหนาเพอใหมความมนคงสามารถรบนาหนกของหลงเตาได เชนเดยวกบฐานเตาทตองกอใหแขงแรงมนคง แตการเรยงอฐทผนงเตาจะเรยงอฐตางกบการเรยงอฐทฐานเตา กลาวคอการเรยงอฐทผนงเตาเรยงดวยอฐจดละ ๓ กอนสลบกนและเรยงแตละจดตอเนองไปตลอดผนงเตา ความหนาของผนงเตาจงมความหนานอยกวาฐานเตาไมมากจงทาใหผนงเตามความหนาและแขงแรงมาก ใชเผาเครองปนดนเผาไดนาน แมเตาทมอายเปนรอยปยงคงมความแขงแรงใชงานไดด

- ๖๘ -

๔. การกอหลงเตาหรอเพดานเตา

เมอกอนผนงเตาเรยบรอยแลวจงกอสวนทเปนหลงเตา การกอหลงเตามความยากและสาคญมากเพราะตองกอใหมความโคงรปประทนเรอ ถากอไมดเตาจะยบพงลงมาได อฐทใชกอหลงเตาจงใชอฐดบเพราะตองถากแตงใหไดรปตามความโคงของหลงเตาอฐดบจงเหมาะกวาใชอฐสก

มชางกอเตาทตองการกอหลงเตาดวยอฐสก จะปนอฐใหไดรปตามทตองการและนาไปเผาเปนอฐสก เมอนามากอจงไมตองถากมากเพราะไดปนอฐตามรปทตองการไวแลว การเรยงอฐแตละแถวจะคอยลาดเอยงขนสกลางหลงเตาตรงบรเวณ แนวสนกลางหลงเตานน อฐตองมาประกบกนเปนรปโคงมนไมเปนสนกลางหลงเตา การเรยงอฐเชนนตองใชความชานาญมาก ถาเรยงอฐไมดสองดานของหลงคาเตา จะประกบกนเปนเชนยอดของสามเหลยม ตวเตาจะแฟบ หลงเตาหรอเพดานเตาไมโคงเตาไมปองบรรจเครองปนเวลาเผาไดนอยและมความแขงแรงนอยกวาเตาทกอแลวมหลงเตาโคงมนตวเตาปองไมแฟบ ชางกอเตาทชานาญนนสามารถกอเตาใหมความแขงแรงมนคงและกอเตาไดสวยงามดวย

การเรยงอฐแตละกอนจะวางซอนกนตามความโคง อฐแตละกอนจะทาหนาทเปนลมสลกยดหลงเตาไปในตวดวย กอนสดทายตรงกลางหลงเตาเมอวางลงแลวการอดแนนของอฐสวนหลงเตา จะถกยดตรงแนนตามหลกกลศาสตรเปนอยางด ดวยมการกระจายยดตวของอฐทกแผนใหแนบแนนทวถงกนตลอดหลงเตา การวางอฐกอนสดทายชางกอเตาใหความสาคญมากตองมพธไหวครกอนจงวางอฐกอนสดทายนได

๕. การกอปลองไฟ

มอญเรยงวา “ดดเปลย” ปลองไฟจะกอยนจากทายเตาตอจากสวนททาเปนประตทายเตาหนาปลองไฟภายในเตาดวยการกออฐซอนรปสเหลยมจตรส ขนาดของปลองกวางประมาณดานละ ๒ เมตร สงประมาณ ๔ เมตรจากพนฐานเตา ทฐานของปลองกออฐลอมฐานปลองดานนอกไวอกชนหนงเพอเพมความแขงแรงของปลองตรงทายปลองระดบพนภายในเตาตดกบสวนทเปนฐานเตาทาเปนชองสเหลยมขนาด ๒๕ x ๒๕ เซนตเมตรเพอเปนทระบายความรอน เนองจากความรอนจะระบายออก ทงทปลองและทชองสเหลยมน

ดานหนาเปนปากเตาซงทาเปนประตโคงรปสามเหลยมสงประมาณ ๓ เมตร ดานลาง ตดกบพนดน ปากเตาดานลางกวางประมาณ ๒ เมตร ปากเตาอยดานหนาของเรอนไฟเปนทางขนเครองปนเขาและออกจากเตา

ภายนอกเตาทงสองขางตอจากผนงเตาจะกอผนงอฐเปนปกนกตอจากผนงเตาไปชนเสาอาคารทสรางคลมเตามายนกบผนงเตาเพอยดเตาใหมนคงแขงแรงยงขนดานหนาบรเวณปากเตาจะกอปกนกขนาดใหญทงสองขางเพอยดปากเตาและดานหนาเตาใหมนคง ตรงกลางใกลขอบบนของผนงปกนกนแตละดานจะทาเปนชองไวทงสองดาน ดานละ ๑ ชอง เปนชองสเหลยมขนาดขนาด ๒๐ x ๒๐ เซนตเมตร เปนทสาหรบวางเครองเซนไหวเตาเมอทาพธเซนเตา

- ๖๙ -

ปกนกทงสองขางทยนออกมาขางปากเตานมอญเรยกวา “กะโตเจรญก” แปลวา หชาง ถามองรปเตาของมอญทางดานหนาและดานขางแลวจะเหมอนชางกาลงนอนหมอบอย ตวเตา ซงปอมและปองตรงกลางความโคงทกลางหลงเตาและคอนลาดลงทายเตาและปากเตาจงดคลายหลงชาง และตวชางมาก ดานหนามปกนกกางอยสองขาง จงยงดเหมอนหชางและเรยกวาหชางดวย

มผเรยกเตามอญวา “เตาหลงเตา” ซงไมถกตอง เพราะหลงเตามอญมลกษณะโคงแบบหลงชางไมแบนแบบหลงเตา

การกอเตาจะใชโคลนผสมทรายละเอยดเปนตวประสาน และเมอกอเสรจแลวใชโคลนฉาบทาใหทวตลอดทงภายในและภายนอกเตารวมทงทปลองดวย สดสวนตาง ๆ ของเตาทกลาวนเปนสดสวนเฉพาะของเตาขนาดใหญ ถาเปนเตาขนาดเลกสดสวนตาง ๆ ลดลงตามขนาดของเตานน ๆ ขนาดของเตาทมขนาดใหญหรอเลกจะกาหนดกนดวยจานวนโองใหญทจะนาเขาเผาในเตาไดวามจานวนเทาใด เตาขนาดใหญสามารถเผาโองใหญได ๑๘๐ ใบ ขนาดของโองใหญมความกวางขนาดสองคนจบมอกนโอบรอบ มความสงประมาณ ๗๐ เซนตเมตร การเผาเครองปนแตละครงยงมเครองปนชนดอน ๆ เชน โองทมขนาดเลกกวาโองใหญ อาง และครกอกเปนจานวนมากทสามารถนาไปเขาเตาเผาไดพรอมกบโองขนาดใหญในคราวเดยวกน ดงทชางปนอาวโสแหงบานเกาะเกรดเลาวา “เตาใหญ ๆ จโองใหญไดเปนรอย ยงมโองกลาง โองเลก กระปก อาง ครก วางเรยงซอนกน เตาหนง ๆ บางทเปนเจดแปดพนชนนบรวมกน” “เตากาเหวารองใหญมาก อยหม ๑ เรยงของทงวน เรมตงแตเชาจนเยนไดเวลานกกาเหวารองกวาจะเตมเตา กเลยเรยก เตากาเหวารอง”

เตาเผาบานเกาะเกรดเปนเตาทกอขนดวยภมปญญาชนสง มความแขงแรง มประสทธภาพในการใชงานดยง มอายการใชงานยาวนานและเปนเตาทมขนาดใหญทสดในประเทศไทยดวย

การเขาเตาเผาเครองปนดนเผาบานเกาะเกรด

เมอเครองปนดนเผาทปนไวแหงสนทดแลวตองนาเครองปนนนเขาเตาเผาเรยกกนสน ๆ วา เขาเตา มอญเรยกวา “ลบพาว”

กอนจะถงวนเขาเตา จะตองตรวจดความเรยบรอยของเตาอกครง ถามรหรอชองวางระหวางแผนดฐผนงเตาจะตองใชดนเหนยวผสมทรายยาใหหมด เพอปองกนมใหความรอนผานออกไปไดเปนการสญเสยเชอเพลง เรยกวา “ยาเตา” ถาเตามความชนตองสมไฟใหเกดความรอนภายในเตาเพอไลความชอกอนเขาเตา การนาเครองปนเขาเตานจะกลาวเฉพาะเตาเผาขนาดใหญและเผาเครองปนขนาดใหญเปนหลก

การเขาเตาตองวางแผนไวลวงหนา เพราะตองใชแรงงานคนจานวนมาก ประมาณ ๒๐ คน ตงแตผททาหนาทเปนหวหนาใหญ เรอยลงมาจนถงคนหาบโองและคนขนเครองปนเลก ๆ โดยเฉพาะอยางยงผทเปนหวหนาใหญทมความชานาญในการเรยงโองเขาเตาเผา และคนหาบโองใหญทตอง

- ๗๐ -

จองตวกนเพอใหมาทางานในวนนดหมายรวมไปถงแมครวทาอาหารเลยงผทมาทางานในวนเขาเตา และเดก ๆ ทมาชวยเรยงฟนใหพรอมใชงาน

การกาหนดหนาทของคนทางานในวนเขาเตา

การทาเครองปนดนเผาบานเกาะเกรด เมอมการเขาเตาจะมการกาหนดหนาทของคนทางาน ซงตองใชคนจานวนมากและใชความชานาญในการจดเรยงเครองปนในเตามากดวยเชนกน จานวนแรงงานคนทตองใชในการเขาเตานไมนอยกวา ๒๐ คน ถาเตากบโรงปนอยหางกนมากตองใชคนมากขน ผทาหนาทตาง ๆ ในวนเขาเตานถกกาหนดหนาทไวอยางมระบบ ดงน ๑. หวหนาใหญ มอญเรยกวา “อาจาเลยง” หรอ อาจารยใหญ เปนผควบคมการจดวางเครองปนภายในเตาใหถกตอง คอยสงการอยภายในเตา จะทางานอยดานบนเหนอชนของโองใหญ ทวางจากระดบพนเตาขนไป ทกคนคอยฟงคาสงของหวหนาใหญและคอยชวยเหลอกน หวหนาใหญ หรอ “อาจาเลยง” เปนคนทชาวบานใหความนบถอ เปนชางปนหรอชางกอเตาทชานาญ และเชยวชาญในการจดเรยงเครองปนเขาเตาเผาดวย

๒. รองหวหนาใหญ มอญเรยกวา “เลยงจาง” มจานวน ๒ คน ทาหนาทจดวางโองใหญในระดบพนเตาขนมา และชวยจดเรยงของภายในเตาชวยหวหนาใหญหรอตามทหวหนาใหญสงโองใหญทจดเรยงตองวางอยบนพนของเตา โองขนาดใหญนจะวางเรยงเปนแถวหนากระดานตามขวางของเตาและวางเรยงขนบนอกสองชน การเรยงโองใหญในเตาจงเรยงไดสามชน

๓. ผชวยหวหนาใหญ จานวน ๑ – ๒ คน ทาหนาทสงเครองปนใหหวหนาใหญและรองหวหนาใหญและชวยจดเรยงเครองปนใหเรยบรอยตามตาแหนงตาง ๆ ภายในเตา

๔. คนหามโองใหญ มจานวนอยางนอย ๒ คน ถาโรงปนไกลจากเตาตองใชคนหามโองมากกวาน ซงแลวแตระยะไกลหรอใกลระหวางโรงปนและเตา คนหามโองมหนาทหามโองใหญ โองกลาง และโองสลกใหญจากโรงปนไปเตาเผา ชดละ ๒ คน ใชไมหามโองเปนไมไผขนาดใหญทงลา คนหามอยหวและทาย หามโองทใสสาแหรกครงละ ๒ ใบ ถาระยะทางไกลจะตองใชคนหามโองน ๒ – ๓ ชด สงตอกนเปนชวง ๆ

๕. คนสงเครองปน จานวน ๑ – ๒ คน มหนาทชวยสงเครองปนตาง ๆ ทวางอยดานหนาเตาสงไปไวในเตาเตรยมใหพรอมเพอใหหวหนาใหญหรอรองหวหนา

๖. คนหาบเครองปนอน ๆ มหนาทหาบหรอขนเครองปนอน ๆ ไปทเตา เชน โองเลก ครก อาง กระปก เปนตน ซงตองใชคนอกประมาณ ๗ – ๘ คน อางใหญตองหาบไปดวยสาแหรก เดกโตททางานไดแลวจะชวยขนเครองปนเลก ๆ ใหผใหญนาเขาเตาดวย

เนองจากเปนเตาขนาดใหญและมเครองปนขนาดใหญจนถงขนาดเลกเปนจานวนมาก จงตองใชคนมากในการเขาเตาแตละครงดงกลาว การเขาเตานจะลงมอทางานแตเชาประมาณ๐๗.๐๐ น. เสรจประมาณ ๑๕.๐๐ – ๑๖.๐๐ น.

เครองปนทจะนาเขาเตาเผาจะตองผานการตรวจความสมบรณอยางถถวน โดยเฉพาะอยางยงโองหรออางขนาดใหญจะตองตรวจเปนพเศษ ถงกบตองใชเทยนสองดภายในวามรอยราว

- ๗๑ -

หรอไม ถาพบตองคดออก ถานาของชารดไมสมบรณไปเผาเปนการเสยดประโยชนและเปนอนตรายอกดวย ทงนเพราะโองใหญ ๆ ตองวางอยดานลาง ตองบนาหนกเครองปนอน ๆ อกมาก รวมทงอางขนาดใหญซงวางอยดานบนเหนอโองและมเครองปนเลก ๆ วางซอนดานบนอก ถาเครองปนททาหนาทรองรบเครองปนอน ๆ นนชารดแตกราว เมอนามาเผาจะเกดแตกราวมากยงขนหรอเกดแยกออกจากกนจะทาใหของทซอนไวดานบนพงทลายลงมาจนไดรบความเสยหายได จงตองระมดระวงและตรวจความสมบรณของเครองปนนอยางถถวนจรงๆ

การเรยงเครองปนภายในเตา

การลาดบหรอเรยงเครองปนภายในเตา ชนลางสดจะเปนโองขนาดใหญ เรยงแถวหนากระดานตามขวางกบตวเตาตงหงายเอาปากโองขน จากนนเปนชนท ๒ ใชโองขนาดเดยวกนซอนในลกษณะควาเอยงวางบนบาของโองใบลาง ใหบาชนกนวางเอยงเปนเรยงหนากระดานขวางกบตวเตา เอยงไปทางซายหรอขวากไดแตตองเอยงไปทางเดยวกนทงแถว ตรงสวนทสงสดของเตา คอ ตรงกลางเตา จะวางโองใหญซอนกนเชนนอก ๑ ชน รวมเปน ๓ ชน และลดลงตามความลาดเอยงของตวเตา

เครองปนทมขนาดรองหรอขนาดเลกจะถกจดวางตามซอกมมและดานบนซอนขนไปจนถงเพดานเตา และวางเปนลมเพอใหการเรยงเครองปนมนคงไมเคลอนไดงาย ถาเรยงไมดเครองปนภายในเตาอาจพงทลายเสยหายได หวหนาใหญตองชานาญในการจดวางเครองปนภายในเตา ตองชานาญในการดทางไฟทจะผานและตองวางเครองปนมใหปดกนทางไฟ ถาจดเรยงเครองปนไดดจะทาใหเครองปนสกตลอดเตา เพราะไฟจะกระจายจากเรอนไฟปากเตาถงทายเตา ความรอนจะกระจายไปไดทวทงหมดภายในเตา

เครองปนทมขนาดรองหรอขนาดเลกจะถกจดวางตามซอกมมและดานบนซอนขนไปจนถงเพดานเตา และวางเปนลมเพอใหการเรยงเครองปนมนคงไมเคลอนไดงายถาเรยงไมดเครองปนภายในเตาอาจพงทลายเสยหายได หวหนาใหญตองชานาญในการจดวางเครองปนภายในเตา ตองชานาญในการดทางไฟทจะผานและตองวางเครองปนมใหปดกนทางไฟ ถาจดเรยงเครองปนไดดจะทาใหเครองปนสกตลอดเตา เพราะไฟจะกระจายจากเรอนไฟปากเตาถงทายเตา ความรอนจะกระจายไปไดทวทงหมดภายในเตา

การเรยงเครองปนจะเรยงจากทายเตามาจนถงพนเตาดานหนา ทยกสงจากระดบพนของเรอนไฟหรอทใสฟนเวลาเผาและวางเรยงเครองปนใหลาดเอยงลไปทางดานทายเตา เครองปนจะเรยงไวอยางดจากพนเตาไปจรดเพดานเตาหรอหลงเตา

การวางเครองปนดานหนาและดานบนสดของเตา

ดานบนจะใชเครองปนทมขนาดยอมลงมา เชน โองสลกเลก กระปก อาง ดานหนาใชครก มาเรยงปด การเรยงครกดานหนาดวยการนาครกมาวางซอนเปนแถวในแนวตงจากพนเตาททายสดของเรอนไฟขนไปถงเพดานเตา วางเรยงเปนแถว ๆไปจนเตมและวางซอนในดานหนาตอไปในลกษณะเชนนอก ๑ หรอ ๒ แถวจนเตมหนาเตา เหตทตองใชครกเพราะครกจะไปวางซอนกนเปน

- ๗๒ -

แถวปดดานหนาไดสนทดกวาใชเครองปนชนดอน ครกทนามาปดดานหนาสดนเปนครกทชารดเสยหาย เพราะวาในบรเวณดานหนานจะเปนบรเวณท มความรอนสงมากกวา ๑,๐๐๐ องศาเซลเซยส อณหภมสงเชนนจะทาใหเครองปนโดยเฉพาะครกเหลานเสยหาย เพราะความรอนจะทาใหแรธาตภายในดน คอ แรเหลกทมอยมากในดนจะหลอมละลายเปน iron oxide และเปนนายาเคลอบเครองปนดานหนาน นายาดงกลาว จะไหลเยมจนทาใหเครองปนเกาะตดกนและแตกเสยหายเปนสวนใหญ นอกจากนอาจจะเสยหาย เพราะขเถาจากการะผามาเกาะตดทเครองปนขณะทนายาเคลอบมอยตามเครองปน เครองปนดานหนานจะเสยหายมากจงตอใชครกทชารดมาวางเรยงในสวนดานหนาสดเชนน

การปดปากเตา

เมอการเรยงเครองปนในเตาเสรจแลวตองปดปากเตา ใชอฐมากอเปนประตปดปากเตา นาอฐวางเรยงซอนกนเปนชนจากพนเตาตามรปโคงของปากเตา การกออฐปดปากเตาจะกอโคงออกมาดานหนาเลกนอย ไมกอแบบตรงขนไปและกอลขนจากพนสขอบปากเตาดานบน ใชโคลนผสมทรายพอกปดและเปนตวเชอม ในการเรยงอฐปดปากเตา เมอกอประตเตาแลวใชโคลนผสมทรายทาโบกทบจนทว ทประตเตาตองทาชองใสฟนไวตรงกลางประต ๒ ชอง เปนชองสเหลยมจตรสขนาด ๔๐ x ๔๐ เซนตเมตร ชองลางสดอยตดกบพนดนปากเตาเปนชองใสไฟดานลาง

เหนอชองใสไฟดานลางขนไปประมาณ ๘๐ เซนตเมตร ทาชองใสไฟไวเปนชองบน มขนาดเดยวกบชองลาง เหนอชองใสไฟชองบนนาดนมาพอกเปนสนนนรปสามเหลยม มความสงขนาดเดยวกบชองใสฟนหรอเลกกวาเลกนอยสาหรบเปนทปกธปเทยนเมอทาพธเซนไหวเตา

การเผาเครองปน

การเผาเครองปน หรอทเรยกวา “การเผาเตา” มอญเรยกวา “จองพาว” จะเรมโดยการใสไฟออน ๆ ทชองใสไฟดานลาง เรมใสไฟในตอนเยนวนทเขาเตา ชองบนจะปดไวกอนในระยะแรกน การเผาในระยะแรกจะใชเวลาเผาประมาณ ๗ – ๘ วน เรมจากไฟออน ๆ และคอย ๆ เพม ความรอนขนเรอย ๆ เปนการปรบความรอนภายในเตาใหคอย ๆ สงขน จะเรงไฟทนทไมไดเพราะเครองปนภายในเตาจะแตก คนมอญจะเรยกระยะเวลาเผาชวงแรกแตละวนวา “อะคา” ซงแปลวา ขวบ ๑ วน เทากบ ๑ ขวบ เผาเชนนไปจนถง ๗ – ๘ ขวบ เหตทเรยกวาขวบน เทยบไดกบเรยกอายของเดก ๆ เพราะเปนชวงทใชไฟออน ๆ พอพนจากนไปแลว เรมขนไฟแรงขน ๆ จนถงจดทตองการ

การเผาในชวงแรกทเปนการสมใหเตารอนและไลความชนออกจากเครองปนและออกจากเตาใหหมดนเปนขนตอนทสาคญเชนกน โดยเฉพาะอยางยงการไลความชนออกจากเครองปนทเผา ถาไลความชนออกไมหมดและเมอปรบระดบความรอนภายในเตาใหคอย ๆ สงขนหรอสงขนอยางรวดเรว เครองปนภายในเตาจะเสยหายได เชน แตกราวหรอเผาไมสก แมเรงไฟภายหลงเครองปนทเผาคงมสดานไมแดงหรอเกดเขมา ควนไฟไปจบอยบนเครองปน สของเครองปนจะไมสวย หรอถาเรงไฟไมเปนไปตามลาดบเครองปนทเผาจะแตกเสยหายได ฟนทใชเผาในชวงแรกนมกจะใชฟนทอนใหญ ๆ เชน ตนมะมวง ตนทองหลาง ทผาเปนทอนใหญพอใสในชองไฟไดเพราะจะสมไฟออน ๆ เชนนไดนานเมอไฟแรงขนจะใชฟนไมเบญจพรรณอน ๆ

เมอเผาไปได ๗ – ๘ วน หรอทชางปนจะเรยกวา ๗ – ๘ ขวบ จะเปดชองไฟชองบน ชองแรกจะใสฟนไมสะดวกเพราะมถายและขเถามาก ตองคอยเขยออกและไฟแรงขนตองใสฟนถขนดวย

- ๗๓ -

เมอไฟแรงและเปดฟนบนไดแลวใชฟนทมขนาดเลกลงและการเผาไหมจะเรวขน ชวงนคนเผาเตาจะตองอ ย ใส ไฟอยางใกลชดตลอดเวลา เมอไฟแรงขนตองใชฟนตาต มท ได จากมหาชย จงหวดสมทรสาคร หรอจากบางกระด เขตบางขนเทยน กรงเทพมหานคร ทงนเพราะฟนตาตม จะลกไหมดใหไฟแรงและมอดเปนขเถางาย

การเผาจะเรมตงแตเยนวนเขาเตาจนถงวนปดเตาซงใชเวลานานมาก ตองมคนคอยใสเชอเพลงคอฟนอยตลอดเวลาจะหยดไมได โดยเฉพาะในระยะเวลาทไฟแรงตองรกษาระดบความรอนใหคอย ๆ เพมขนเรอย ๆ ตลอดเวลา ใชคนเผา ๒ คน แบงเวลาเผาวนละ ๔ ผลด ผลดละ ๖ ชวโมงเวลาหกโมงเชาถงเทยว เทยงถงหกโมงเยน หกโมงเยนถงหกทม และหกทมถงหกโมงเชาผลดกนเชนนจนปดเตา ไมวาจะเปนเวลากลางคนหรอกลางวนจะตองอยใสไฟตลอดเวลา

เนองจากเปนเตาขนาดใหญและใชเผาเครองปนทมขนาดใหญดวย ดงนน ระยะเวลาในการเผาจงตองใชเวลานานประมาณ ๒๐ – ๒๕ วน และตองใชฟนเปนเชอเพลงจานวนมาก คนเผาตองมความชานาญในการเผาดวย เมอขนไฟแรงคนเผาจะตองระวงไฟใหอยในระดบทคอย ๆ สงขน ๆ จนกวาเครองปนจะสกจงจะปดเตาได เมอเผาไปไดประมาณ ๑๒ – ๑๕ วนจะมควนดาพงออกจากปลอง ควนดาจะมเพมขน และมกลนฉน เรยกวา เตาทะล แสดงวาความรอนภายในเตาสงมากและตองเรงไฟใหสงขนอก ความรอนทใชในการเผาเครองปนประมาณ ๑,๐๐๐ – ๑,๒๐๐ องศาเซลเซยส การสงเกตความรอนหรออณหภมตามทตองการนนตองอาศยความชานาญของคนเผาเตาโดยสงเกตจาก

๑. เปลวไฟทพงออกมาทายเตาทคนมอญเรยกวา “ดจกเปรย” อยสดเตาเปนชองเลก ๆ ตรงดานหลงปลอง ไฟจะแลบแดงออกมาเหมอนลนววทชองเลกทายปลองไฟทแลบออกมาน เรยกวา “ลนวว” มอญเรยกวา “เลยะดาดเกลยะ” ไฟจะแลบออกมามากและแดงจดอยางสมาเสมอเปนเชนนระยะหนง นอกจากนนใหดสของอฐทชองไฟน สของอฐทายเตาทถกไฟเผาจะมสแดงจดเชนกน

๒. สของเปลวไฟในเตาอกจดหนงทตองดคอเครองปนดานหนาสดทกาลงถกเผาเปลวไฟมสเขยวนวล ๆ และเครองปนดานหนามสแดงจดและสกเปนเงามน

การปดเตาเมอเครองปนสก

เมอเครองปนทเผาสก ตองปดเตาหยดการใสฟน การปดเตาไมยงยากแตอยางใดเพยงนาอฐมาปดทชองใสฟนทง ๒ ชอง แลวใชโคลนหรอดนเหนยวเหลวผสมทรายโบกทบเปนอนเสรจการเผาเตา

ปจจบนมการกอเตาเผาเครองปนดนเผามอญทบานมอญ จงหวดนครสวรรค ดวยการเจาะชองดานขางของเตาเพอใสฟนตามชอง ใหความรอนกระจายทวถงภายในเตาอยางรวดเรว เตาทเจาะชองใสฟนดานขางเตาดงกลาวนจะปดชองใสฟนดานหนาเตาไดกอน จากนนจงมาใสฟนตามชองดานขางเตาตงแตชองแรกจากหนาเตาใสไปจนสดทชองสดทายใกลทายเตา เมอเครองปนภายในเตาสกตลอดทวกนดแลวจงปดชองดานขางเตานทกชอง

การนาเครองปนดนเผาออกจากเตา

หลงจากปดเตาแลวตองปลอยไวอกประมาณ ๕ – ๗ วน จงเปดเตานาเครองปนดนเผา ออกได การเปดเตาจะตองคอย ๆ เปดทละนอย ๆ หลงปดเตาแลว ๓ – ๔ วน จงคอย ๆ เปดประต

- ๗๔ -

เตาดานบนกอน ดวยการเปดแผนอฐออก ๔ – ๕ แผน และวนถดไปกคอย ๆ เปดทละนอย ๆ จนเปดไดหมด ทงนเพอมใหอากาศเยนจากภายนอกเขาไปภายในเตามากเกนไปจะทาใหเครองปนแตกเสยหายไดงาย การนาเครองปนออกจากเตาเรยกวา “ออกเตา” มอญเรยกวา “ตาจกพาว” วนออกเตานใชคนไมมากเหมอนวนเขาเตาและไมตองมหวหนาใหญหรออาจาเลยงเหมอนตอนเขาเตา เพราะการนาเครองปนดนเผาออกจากเตาไมยงยากเหมอนเขาเตา การออกเตาใชคนงานประมาณ ๗ – ๑๐ คน โดยเรมทางานตงแตเชาจนถงประมาณบาย ๒ – ๓ โมง กเสรจเรยบรอย

โองขนาดใหญเมอเผาแลวสามารถกลงจากเตาไปตามถนนไดเพราะโองมความหนา และเนอแกรงมาก ไมตองใชคนหามโองเหมอนตอนเขาเตา เวลาคนซอมาเลอกซอเครองปนจะใชไมเคาะเพอฟงเสยงวาเปนของดหรอของแตก จงเปนการแสดงความแขงแกรงของเนอดนนนไดอยางดวาแขงแกรงทนทานเพยงใด เมอไดยนเสยงเคาะเครองปนทใดแสดงวามการออกเตาทนน ในวนออกเตาจงไดยนเสยงเคาะเครองปนดงอยทงวน

รปท ๖-๑ การเรยงอฐกอหลงเตาหรอเพดานเตา และทาใหหลงเตามความแขงแรง

- ๗๕ -

รปท ๖-๒ เตาเผาเครองปนมอญ เกาะเกรด (บนทกภาพ พ.ศ. ๒๕๒๖)

รปท ๖-๓ อฐขนาดใหญสาหรบกอเตาเผา รปท ๖-๔ การทาอฐสาหรบกอเตาเผา

- ๗๖ -

รปท ๖-๕ การกอตวเตา และหลงคาเตา ดวยโครงดวยไมไผ

รปท ๖-๖ การเรยงครกดานหนาเตาเผา รปท ๖-๗ กระปกออมสนสลกลายวจตรฝมอ

ลงมตร กองกล

- ๗๗ -

รปท ๖-๘ เตาเผา ซงมความรอนสงมากขณะเผา รปท ๖-๙ ไฟแรงขนจงเปดชองทอย ทาใหมสเขมเหมอนเคลอบดวยนายา ชนบน (บนทกภาพ พ.ศ. ๒๕๒๗)

รปท ๖-๑๐ เปลวไฟทปลองทายเตาทเรยกวา “เตาทะล”

- ๗๘ -

ภาพท ๔-๑๑ เครองปนดนเผาสลกลายวจตรทสวยงามของบานเกาะเกรด

- ๗๙ -

ภาพท ๔-๑๒ เครองปนทไดรบรางวล เมองานฉลอง ๑๐๑ ป (พ.ศ. ๒๕๒๘) วดปรมยยกาวาส ซงดร.พศาล บญผก และศนยวฒนธรรมจงหวดนนทบร รวมกนจดขน

บทท ๗

พระมหากรณาธคณทพระราชทาน แกชางปนจงหวดนนทบร

ดร.พศาล บญปลก ปราชญทางดานวฒนธรรมในเกาะเกรด

ผลงานการสรางสรรคงานหตกรรมทยงใหญของบานเกาะเกรดและบานบางตะนาวศร จงหวดนนทบร ซงเปนแหลงผลตเครองปนทใหญและสาคญของประเทศไทย ตงแตสมยอยธยาตลอดมาจนถงสมยธนบรและสมยรตนโกสนทรจนถงปจจบนน

ชอเสยงของเครองปนดนเผาในจงหวดนนทบรเปนทยอมรบของบคคลทวไป และเปนผลตภณฑทนาชอเสยงใหแกจงหวดนนทบรจนมชอเสยงเลองลอทวไประเทศ

ช ง ปน บานเกาะเกรด ตางซาบซ งในพระมหากรณาธ คณพระมหากษต รย ผทรงพระคณอนประเสรฐทไดเสดจพระราชดาเนนมาทอดพระเนตรการปนเครองปนดนเผาทบานเกาะเกรดครงสาคญ ดงน

พระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหว เสดจพระราชดาเนนมาประทบแรงทวดเสาธงทอง เมอ พ.ศ. ๒๔๔๐ ถง ๓ ราตร ไดเสดจพระราชดาเนนมาทอดพระเนตรการปนโองและการปนอางทโรงปนของนางยวะและนายจาวซงอยเชงสะพานใกลวดเสาธงทอง

พระบาทสมเดจพระเจาอยอานนทมหดล เสดจพระราชดาเนนพรอมดวยสมเดจพระเจานองยาเธอ เจาฟาภมพลอดยเดช เสดจปาระพาสเยยมราษฎรในจงหวดนนทบร และปทมธน เมอวนท ๘ พฤษภาคม พ.ศ. ๒๔๘๙ เวลา ๑๕.๐๐ น. ไดเสดจฯ ประทบเรอพระทนงเทยบทาวดปรมยยกาวาส ตาบลเกาะเกรด อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร และไดเสดจพระราชดาเนนมาทอดพระเนตรการทาเครองป นดนเผาท โรงป นเครองป นดนเผาของนายชม นางทบ กองกล และโรงปนเครองปน ของนายเซง ไชยนล ใกลวดปรมยยกาวาส ชางปนท ป น เค รองปนดน เผาและผท าหน าท ห มนแปนใหท งสองพระองคทอดพระเนตร มดงน

๑. นายหงษา ทองทรพย ปนโองใหญ ๒. นางสาวสะอง ทองทรพย เปนผหมนแปน ๓. นายมตร กองกล ปนครกใหญ ๔. นางสาวสายพณ เอยมบญอม เปนผหมนแปน ๕. นายบญหลง ใจรกษ ปนอางใหญ ๖. นางสาวเปลง โหมดฟน เปนผหมนแปน

- ๘๒ -

๗. นายชพ ชนพนธ ปนพมพ (ทอนลางของโองใหญ) ๘. นางสาวทาเนยบ กองกล เปนผหมนแปน ๙. นางสาวเพทาย ภะมะระภา ปนเครองปนขนาดเลก (โถแปงกระปก แจกน) ๑๐. นายไพศาล ประดษฐวงศ เปนผหมนแปน ๑๑. นางสาวสารวย ชนพนธ สาธตการสลกโอง

การสาธตการทาเครองปนดนเผาใหทอดพระเนตรไดแสดงขนตอนตาง ๆ ในการทาเครองปนดนเผา เรมตงแตการแซะดนหรอตดดนจากกองดนใหญแลวนามาเหยยบใหเหนยวดวยเทา ทาเปนกองดนกลมคลายรปดอกไม จากนนนามาทาขดดนทากอนดนหรอลกตาลจนถงการขนรป และสลกลาย โดยมผสาธตวธทาในแตละขนตอน นางสาวเพทาย ภะมะราภา ไดทาเครองปนดนเผาชดหมอดนเผาเลก ๆ ทลเกลาถวาย และไดรบพระราชทานรางวลจากรพะหตถเปนถงเงนทระลก ๑ ตาลง นายไพศาล ประดษฐวงศ ผหมนแปนสาหรบทาเครองปนขนาดเลกเลาวาหลงจากไดทอดพระเนตรการปนแลว พระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดลไดมพระเมตตาพระราชทาน “เงนกนถง” บรรจในถงผาสแดงใหแกผปนและผหมนแปนทกคนอกดวย นายมตร กองกล ผปนครกใหญเลาวาขณะกาลงปนถวายทอดพระเนตรนนทงสองพระองคทรงสนพระราชหฤทยมาก ทงยงไดยนสมเดจพระเจานองยาเธอ เจาฟาภมพลอดลยเดชตรสกบผตามเสดจวา “ฉนจะเกบดนไปปนเรอรบเลน”

ในวนเดยวกนนนพระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดล เสดจพระราชดาเนนพรอมดวยสมเดจพระเจานองยาเธอ เจาฟาภมพลอดลยเดช ไปยงบรเวณศาลากลางจงหวดนนทบร (ศาลากลางจงหวดนนทบรหลงเกาทตาบลสวนใหญ อาเภอเมอง จงหวดนนทบร) และไดทอดพระเนตรการทาเครองปนดนเผาทชางปนบานบางตะนาวศรปนใหทอดพระเนตรดวย

นบเปนพระมหากรณาธคณเปนลนพนทพระบาทสมเดจพระจลจอมเกลาเจาอยหวพระบาทสมเดจพระเจาอยหวอานนทมหดลและพระบาทสมเดจพระเจาอยหวภมพลอดลยเดชเสดจพระราชดาเนนมาทอดรพระเนตรการทาเครองปนดนเผาของชางปนเครองปนดนเผาบานเกาะเกรด และบานบางตะนาวศร จงหวดนนทบร อนเปนเกยรตประวตครงสาคญทสดในประวต ทาเครองปนดนเผาของจงหวดนนทบร

- ๘๓ -

รายการอางอง

๑. พศาล บญผก. (๒๕๕๓). ทองถนปากเกรด. กรงเทพฯ. อมรนทรพรนตงแอนด

พลบลชชง จากด (มหาชน). ๒. พศาล บญผก. (๒๕๕๓). เครองปนดนเผา. นนทบร. กรงเทพฯ. อมรนทรพรนตง

แอนดพลบลชชง จากด (มหาชน). ----------------------------------

ภาคผนวก

ภาคผนวก ก

คากลาวการเสวนา

(๑)

คากลาวรายงาน ของ พลตารวจเอก พชต ควรเดชะคปต ประธานคณะกรรมาธการการศาสนา ศลปะ

วฒนธรรมและการทองเทยว สภานตบญญตแหงชาต ในการเสวนา เรอง “วฒนธรรม : วถชวตและภมปญญาชมชนเกาะเกรด”

วนจนทรท ๓ เมษายน ๒๕๖๐ เวลา ๐๘.๓๐ – ๑๔.๐๐ นาฬกา ณ ศาลาการเปรยญ วดปรมยยกาวาสวรวหาร ตาบลเกาะเกรด อาเภอปากเกรด

จงหวดนนทบร กราบเรยน ศาสตราจารยพเศษพรเพชร วชตชลชย ประธานสภานตบญญตแหงชาต ประธานในพธ

กระผม พลตารวจเอก พชต ควรเดชะคปต ประธานคณะกรรมาธการการศาสนา ศลปะ วฒนธรรมและการทองเทยว สภานตบญญตแหงชาต พรอมดวยคณะอนกรรมาธการดานศลปะ และวฒนธรรม และผเขารวมการเสวนาทกทาน ขอกราบขอบพระคณทานประธานสภานตบญญตแหงชาต เปนอยางสง ทกรณาใหเกยรตมาเปนประธานในพธเปดการเสวนา/เรอง “วฒนธรรม : วถชวตและภมปญญาชมชนเกาะเกรด” ในวนน การพฒนาเศรษฐกจและสงคมทผานมาไดนาพาประเทศใหเจรญกาวหนาไปอยางรวดเรว แตความเจรญทางดานวฒนธรรมของชมชนและของชาตกลบหยดนงหรอกาวไปอยางชา ๆ จนไมสามารถพฒนาและประสานกบความเจรญทางดานวตถและวทยาศาสตรและเทคโนโลยทพฒนาไปอยางรวดเรว เกดภาวะทเรยกวา “วฒนธรรมแบบแชแขง” จงมความพยายามในการแกไขความเหลอมลาหรอขอบกพรองดงกลาวในรปแบบท เรยกวา “การพฒนาแบบยงยน (Sustainable Development)” เพอการพฒนาในดานตาง ๆ ทขาดตกบกพรองไป เชน ดานวฒนธรรมดานสงแวดลอม ดานสงคม ฯลฯ เปนตน รวมไปถงแนวความคดดาน “มรดกภมปญญาทางวฒนธรรม” ทอยรอบตวเราและมคณคาทางประวตศาสตร แตคณคาทางวฒนธรรมบางสวนถกทาลายไปเพราะขาดความรความเขาใจหรอขาด การดแลเอาใสใจจนทาใหเกดความเสอมโทรม เสยหายหรอสญสลายไปของมรดกทางวฒนธรรมคณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม ในคณะกรรมาธการการศาสนา ศลปะ วฒนธรรมและการทองเทยว สภานตบญญตแหงชาต พจารณาเหนวา ชมชนเกาะเกรดเปนชมชนเกาแกทมความเจรญรงเรองมาอยางยาวนานในอดต ไมวาจะเปนการตงถนฐานของชมชนสมยโบราณ การเรมตนตงถนฐานโดยชาวมอญเพอการประกอบอาชพคาขายและทาเครองปนดนเผา วถชวตประเพณความเชอตาง ๆ ทถายทอดมาจากรนสรน สถาปตยกรรมทเกาแกและทรงคณคา แหลงโบราณสถาน และองคประกอบทางวฒนธรรมอน ๆ ทมความโดดเดน ดงนน คณะอนกรรมาธการจงเหนควรจดใหมการเสวนาขน โดยมวตถประสงค - เพอระดมความคดเหนของภาครฐ และภาคประชาชนในการอนรกษและพฒนามรดกวฒนธรรมดานวถชวต และภมปญญาชมชนเกาะเกรดอยางยงยน - เพอสรางความร ความเขาใจทถกตองในการอนรกษและพฒนามรดกวฒนธรรมชมชนทองถนดานวถชวตและภมปญญา

(๒)

การเสวนาในครงน มผเขารวมการเสวนา ประมาณ ๒๕๐ คน โดยไดรบความรวมมอจากกรมสงเสรมวฒนธรรม และสานกงานวฒนธรรมจงหวดนนทบร ในการจดแสดงและการสาธตทางวฒนธรรม จงหวดนนทบร องคการบรหารสวนจงหวดนนทบร องคการบรหารสวนตาบลเกาะเกรด เทศบาลนครปากเกรด ในการจดเตรยมสถานทและอานวยความสะดวกใหแกผเขารวมเสวนา และมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภมในการปรบแตงภมทศนบรเวณสถานทจดเสวนา ตลอดจนชาวชมชนเกาะเกรดทมาเขารวมการเสวนาครงน

บดน ไดเวลาอนสมควรแลว ผมขอกราบเรยนเชญทานประธานในพธ ไดกรณากลาวเปดโครงการเสวนา เรอง “วฒนธรรม : วถชวตและภมปญญาชมชนเกาะเกรด” ตอไป

ขอกราบเรยนเชญครบ

(๓)

คากลาวเปด ของ ศาสตราจารยพเศษพรเพชร วชตชลชย ประธานสภานตบญญตแหงชาต

ในการเสวนา เรอง “วฒนธรรม : วถชวตและภมปญญาชมชนเกาะเกรด” วนจนทรท ๓ เมษายน ๒๕๖๐ เวลา ๐๘.๓๐ – ๑๔.๐๐ นาฬกา

ณ ศาลาการเปรยญ วดปรมยยกาวาสวรวหาร ตาบลเกาะเกรด อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร

กราบนมสการพระคณเจา ทานรฐมนตรวาการกระทรวงวฒนธรรม ทานประธานคณะกรรมาธการการศาสนา ศลปะ วฒนธรรมและการทองเทยว ทานประธานคณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม ทานอธบดกรมสงเสรมวฒนธรรม ทานผวาราชการจงหวดนนทบร ทานวฒนธรรมจงหวดนนทบร หวหนาสวนราชการ ทานอธการบดมหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม ทานนายกองคการบรหารสวนจงหวดนนทบร ทานนายกเทศมนตรเทศบาลนครปากเกรด ทานนายกองคการบรหารสวนตาบลเกาะเกรด ทานวทยากร สอมวลชน แขกผมเกยรต และผเขารวมการเสวนาทกทาน

ผมมความยนดเปนอยางยงทไดรบเกยรตมาเปนประธานในพธเปดการเสวนา เรอง “วฒนธรรมวถชวตและภมปญญาชมชนเกาะเกรด” ในวนน

วฒนธรรมเปนสงทแสดงถงความเจรญงอกงาม ความเปนระเบยบ เรยบรอย เปนมรดกทางสงคมทบรรพบรษไดสรางสรรคและสงสมมาตงแตอดตจนถงปจจบน ถายทอด จากรนส รน กอใหเกดขนบธรรมเนยมและประเพณอนเปนทยอมรบรวมกนในสงคมนน ๆ ซงมทงวฒนธรรมทมลกษณะเปนรปธรรมทจบตองได เชน สถาปตยกรรม ประตมากรรม และวฒนธรรมทมลกษณะทเปนนามธรรมจบตองไมได เชน มรดกภมปญญาทองถน เปนตน ซงเมอกลาวในความหมายอยางกวาง วฒนธรรมและประเพณยอมสะทอนถงเอกลกษณและความเจรญงอกงามของประเทศชาต เมอกลาวถงบทบาทของชมชนทองถนในการมสวนรวมในการอนรกษศลปวฒนธรรม และประเพณอนดงามของชาต โดยเฉพาะชมชนเกาะเกรดแหงนซงเปนชมชนทมวฒนธรรมวถชวต และภมปญญาทมอตลกษณโดดเดน ทรงคณคามความเปนมาทางประวตศาสตรทสบเนองมาชานาน มความผสมผสานกลมกลนทางวฒนธรรมเปนอนหนงอนเดยวกน จงถอเปนหนาททสาคญททกฝาย จะตองรวมมอรวมใจสงเสรมและสนบสนนใหชมชน โดยเฉพาะเยาวชนคนรนใหมซงถอเปนอนาคตของชาต มสวนรวมในการอนรกษสบสาน มความเขาใจและตระหนกในคณคา ความงดงามของมรดก ภมปญญาทางวฒนธรรมในชมชนของตน

(๔)

ในขณะเดยวกน ทามกลางบรบทความเปลยนแปลงของสงคม และเศรษฐกจในปจจบนทกาวเขาสโลกแหงขอมลขาวสารไรพรมแดนซงมความเจรญกาวหนาทางดานเทคโนโลยสารสนเทศ เกดการแลกเปลยนเรยนรและรบเอาวฒนธรรมจากตางชาตทมความหลากหลาย เรากมไดปฏเสธหรอปดกนการแลกเปลยนเรยนรหรอยอมรบความแตกตางทางวฒนธรรมและสงใหม ๆ หากแตจะตองไมลมรากเหงาทางวฒนธรรมทสะทอนความเปนตวเรา เปนของเราใหคงไวอยางมนคง เพราะความเจรญของชาตบานเมองทดารงอยมาไดอยางมนคงในทกวนน กเพราะรากเหงาทางวฒนธรรมทบรรพชนไดสรางสรรคและสงสมมาตงแตอดต ภายใตรมพระบรมโพธสมภารแหงสถาบนพระมหากษตรยไทย

ทานผมเกยรตทเคารพทกทาน ดงทผมไดกลาวมาขางตนวาการมสวนรวมของชนชนทองถนจะเปนพลงขบเคลอนททรงพลงอยางยงในการอนรกษศลปวฒนธรรมและประเพณอนดงามของชาตในทกระดบ ผานการจดกจกรรมตาง ๆ เชงสรางสรรค โดยคานงถงรากเหงาและจตวญญาณของความเปนไทย ไมขดตอกฎหมายและความสงบเรยบรอยและศลธรรมอนดของประชาชน

การจดเสวนาในครงนถอไดวาเปนประโยชนอยางยงทจะไดมการใชเวทการเสวนาอภปรายแลกเปลยนความคดเหนจากผบรหารหนวยงานภาครฐ ภาคเอกชน นกวชาการ ผทรงคณวฒ และชาวชมชนในมตตาง ๆ อยางรอบดาน เพอนาไปสแนวทางในการอนรกษมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมของไทยใหคงอยอยางมนคงและยงยนสบไป บดน ไดเวลาอนสมควรแลว ผมขอเปดการเสวนา เรอง “วฒนธรรม : วถชวตและภมปญญาชมชนเกาะเกรด” และขออานวยพรใหการจดเสวนา ครงนบรรลผลตามวตถประสงคทตงไวทกประการ ขอบคณครบ

(๕)

คากลาวปด ของ นายศรศกด วองสงสาร ประธานคณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม

ในการเสวนา เรอง “วฒนธรรม : วถชวตและภมปญญาชมชนเกาะเกรด” วนจนทรท ๓ เมษายน ๒๕๖๐ เวลา ๐๘.๓๐ – ๑๔.๐๐ นาฬกา

ณ ศาลาการเปรยญ วดปรมยยกาวาสวรวหาร ตาบลเกาะเกรด อาเภอปากเกรด จงหวดนนทบร

----------------------------

ทานผเขารวมการเสวนาและแขกผมเกยรตทกทานครบ ในนามคณ ะกรรมาธ การการศาสนา ศ ลปะ ว ฒ นธรรมและการท องเท ยว สภานตบญญตแหงชาต คณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม และคณะผจดโครงการเสวนา เรอง “วฒนธรรม : วถชวตและภมปญญาชมชนเกาะเกรด” ผมขอขอบพระคณทกทานเปนอยางยงทไดเสยสละเวลาอนมคาใหเกยรตเขารวมการเสวนาในวนน วนนไดเหนแลววา ทกทานไดใหขอคดเหนทเปนประโยชนอยางยง โดยเฉพาะความหวงใยเกยวกบกระแสการพฒนาและความเจรญทหลงไหลของวฒนธรรมตางชาตเขาปะทะตอวฒนธรรม และประเพณอนดงามของไทย ดวยสาเหตหลก ๆ ดงน - การพฒนาดานเทคโนโลยสารสนเทศแบบไรพรมแดน ทาใหเกดการแลกเปลยนขอมลขาวสารอยางรวดเรว แตขาดการกลนกรอง เลอกเฟน คดสรรขอมลทมคณภาพ - การพฒนาประเทศทเนนการพฒนาเศรษฐกจแตขาดการใหความสาคญกบตนทนทางวฒนธรรมทมอย - การขาดกลไกการขบเคลอนในการอนรกษฟนฟมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมอยางเปนรปธรรม โดยเฉพาะการรณรงคและประชาสมพนธเกยวกบศลปวฒนธรรม ประเพณ ตลอดจนขอกฎหมายและระเบยบทเกยวของกบการสงเสรม คมครองมรดกภมปญญาทางวฒนธรรมของชมชนทองถนในระดบ ๆ อยางไรกตาม บนพนฐานของขอจากดหรอขอบกพรองบางอยางบางประการ แตวนนเราไดเหนถงความรวมมอ รวมแรงรวมใจอยางแขงขนของทกภาคสวน ทงภาครฐ ภาคเอกชน และภาคชมชนในการมสวนรวมแสดงพลงของความรวมมอและสรางสรรคใหเกดกจกรรมการเสวนาในครงนขนมาไดอยางมประสทธภาพ แมจะมเวลาการดาเนนงานทจากด อนแสดงถงความพรอม และศกยภาพของชมชนในการอนรกษมรดกภมปญญาในทองถนของตนไดอยางมนคงและยงยน ซงผมตองขอขอบคณทกองคกร และพนองชาวจงหวดนนทบรและชมชนเกาะเกรดทกทาน ทใหการตอนรบและใหการสนบสนนรวมจดกจกรรมในครงนขน การจดเสวนาครงน จะเปนประโยชนอยางยงโดยตรงตอการเพมพนองคความร ดานการอนรกษมรดกวฒนธรรมของพนองชาวชมชนเกาะเกรดในการมบทบาท และมสวนรวมรกษาไวซงวฒนธรรม และประเพณอนดงามทเปนรากเหงาของความเจรญของชาตอยางมนคงและยงยน ทขาดมได ตองขอขอบพระคณหนวยงานทเกยวของทรวมสนบสนนการจดกจกรรมในครงน ไดแก

(๖)

- จงหวดนนทบร - กรมสงเสรมวฒนธรรม - สานกงานวฒนธรรมจงหวดนนทบร - มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม - องคการบรหารสวนจงหวดนนทบร - เทศบาลนครปากเกรด - องคการบรหารสวนตาบลเกาะเกรด ท ใหการสนบสนนงานทางดานวฒนธรรม เอกสารประกอบการเสวนา การจดนทรรศการ การจดแสดงและการสาธตทางวฒนธรรม การปรบแตงภมทศนการจดสถานท ตลอดจนการอานวย ความสะด วก ใน การ เด น ท างเข า ร วม ก จก รรม ห าก ม ข อ ข าดตกบกพ รอ งป ระการใด ในนามคณะกรรมาธการตองขออภยทกทานมา ณ โอกาสน และยนดนอมรบทกความคดเหนของ ทกทาน เพอพฒนาการดาเนนงานของคณะกรรมาธการใหมประสทธภาพมากยงขนตอไป สาหรบในสวนของการดาเนนงานของคณะกรรมาธการการศาสนา ศลปะ วฒนธรรม และการทองเทยว สภานตบญญตแหงชาต โดยคณะอนกรรมาธการดานศลปะและวฒนธรรม จะไดนาสงททกท านไดอภปรายแสดงความเหนจากการเสวนาครงน ไปประกอบการพจารณาศกษาของคณะกรรมาธการในการแกไขปรบปรงกฎหมายทเกยวของใหมประสทธภาพมากยงขน และจดทาเปนรายงานการพจารณาศกษาเสนอตอสภานตบญญตแหงชาตเสนอไปยงรฐบาลเพอพจารณาดาเนนการอยางเปนรปธรรมตอไป ทงน คณะกรรมาธการจะตดตามผลการดาเนนงานในเรองนอยางตอเนอง ภายใตแนวคด Do it now for Our Thai Culture คอ การลงมอทาทนทเพอรกษาวฒนธรรม และประเพณไทยของเราใหยงยน โดยเรมตนจากสงทใกลตว และสามารถปฏบตใหเหนผลไดในทนท เปนการจดประกายความคด และขยายผลการดาเนนงานใหเปนรปธรรมในระดบประเทศตอไป

บดน ไดเวลาอนสมควรแลว ผมขอปดการเสวนา เรอง “วฒนธรรม : วถชวต และภมปญญาชมชนเกาะเกรด” ณ โอกาสน และขอใหทกทานเดนทางกลบโดยสวสดภาพ

ขอบคณครบ

---------------------------------------

ภาคผนวก ข รายนามบคลากร และหนวยงานผใหการสนบสนนการจดกจกรรม

(๙)

รายนามบคคลและหนวยงานผใหการสนบสนนการจดกจกรรม ดานการสงเสรมและอนรกษมรดกวฒนธรรมวถชวตชมชนเกาะเกรด

๑. กรมสงเสรมวฒนธรรม

นางพมพรว วฒนวรางกร นางสาวทศชล เทพกาปนาท อธบดกรมสงเสรมวฒธรรม รองอธบดกรมสงเสรมวฒนธรรม

๒. จงหวดนนทบร

นายนสต จนทรสมวงศ นายชลธ ยงตรง ผวาราชการจงหวดนนทบร รองผวาราชการจงหวดนนทบร

(๑๐)

รายนามบคคลและหนวยงานผใหการสนบสนนการจดกจกรรม

ดานการสงเสรมและอนรกษมรดกวฒนธรรมวถชวตชมชนเกาะเกรด

๓. สานกงานวฒนธรรมจงหวดนนทบร

นางสาววาสนา แสงงาม วฒนธรรมจงหวดนนทบร

๔. มหาวทยาลยเทคโนโลยราชมงคลสวรรณภม

ผชวยศาสตราจารย ดร.ไพศาล บรนทรวฒนา รองศาสตราจารยดวงฤด ศภตมสโร อธการบด รองอธการบด

(๑๑)

รายนามบคคลและหนวยงานผใหการสนบสนนการจดกจกรรม ดานการสงเสรมและอนรกษมรดกวฒนธรรมวถชวตชมชนเกาะเกรด

๕. องคการบรหารสวนจงหวดนนทบร

พนตารวจเอกธงชย เยนประเสรฐ นายกองคการบรหารสวนจงหวดนนทบร

๖. เทศบาลนครปากเกรด

นายวชย บรรดาศกด

นายกเทศมนตรเทศบาลนครปากเกรด

๗. องคการบรหารสวนตาบลเกาะเกรด

นายสมชาย ทดชง นายสรจตต ชนพนธ นายกองคการบรหารสวนตาบลเกาะเกรด รองนายกองคการบรหารสวนตาบลเกาะเกรด

(๑๒)

รายนามบคคลและหนวยงานผใหการสนบสนนการจดกจกรรม ดานการสงเสรมและอนรกษมรดกวฒนธรรมวถชวตชมชนเกาะเกรด

๘. วดปรมยยกาวาสวรวหาร

พระราชญาณมงคล

เจาอาวาสวดปรมยยกาวาสวรวหาร

๙. ปราชญดานวฒนธรรมชมชนเกาะเกรด

ดร.พศาล บญผก ปราชญชมชนทองถนเกาะเกรด