การเปล่ียนแปลงภูมิอากาศกับ...

การเปลยนแปลงภมอากาศกบการระบาดของศตรขาว

Climate change and it’s impact on rice disease and insect pests

ผศ.ดร.สจนต ภทรภวดล ภาควชาโรคพช คณะเกษตร ก าแพงแสน มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน นครปฐม

สมมนาเครอขายระบบพยากรณเตอนภยการระบาดศตรขาว ส านกสงเสรมการผลตขาว กรมการขาว

ณ โรงแรม ทเค พาเลซ แอนด คอนเวนชน 8 กมภาพนธ พ.ศ. 2560

การเปลยนแปลงภมอากาศ

• การเปลยนแปลงภมอากาศ (climate change) คอการเปลยนแปลงลกษณะอากาศเฉลย (average weather) ในพนทหนง

• ลกษณะอากาศเฉลย หมายถง ลกษณะทงหมดทเกยวของกบอากาศ เชน อณหภม ฝน ลม เปนตน

- Climate หมายถง สภาวะอากาศของทวป ประเทศ เมอง หรอทองถนแหงหนงแหงใดในชวงระยะเวลาหนง เปนลกษณะอากาศทเกดขนในชวงระยะเวลายาวนาน อาจใชเวลา 30 ปขนไป

- Weather หมายถง สภาวะอากาศทเกดขนหรอเปลยนแปลงในชวงระยะเวลาหนงในพนทแหงหนงในชวงระยะเวลาสนๆ ซงตางจากภมอากาศทมสภาวะอากาศเปลยนแปลงไปตามชวงระยะเวลาตางๆ ในรอบป (ความรอตนยมวทยา, กรมอตนยมวทยา)

https://www.tmd.go.th/info/info.php?FileID=86

การเปลยนแปลงภมอากาศ/การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ

• Framework Convention on Climate Change (FCCC) กรอบอนสญญาการเปลยนแปลงภมอากาศใหความหมายค าวา การเปลยนแปลงภมอากาศ (Climate change) คอ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศ อนเปนผลทางตรงหรอทางออมจากกจกรรมของมนษย ทท าใหองคประกอบของอากาศเปลยนแปลงไป นอกเหนอจากความผนแปรตามธรรมชาต

• Intergovernmental Panel on Climate Change (IPCC) อนกรรมการระหวางรฐบาลวาดวยการเปลยนแปลงภมอากาศ ใหความหมายค าวา การเปลยนแปลงภมอากาศ คอ การเปลยนแปลงสภาพภมอากาศไมวาเนองมาจากความผนแปรตามธรรมชาตหรอกจกรรมของมนษย

(ความรอตนยมวทยา, กรมอตนยมวทยา) https://www.tmd.go.th/info/info.php?FileID=86

มนษยมสวนท าใหเกดการเปลยนแปลงภมอากาศอยางไร

• กจกรรมทท าใหปรมาณกาซเรอนกระจก (Greenhouse Gases) ในบรรยากาศเพมมากขน และสงผลใหอณหภมพนผวโลกสงขนทเรยกวา ภาวะโลกรอน (Global warming)

• กาซเรอนกระจกทส าคญ ไดแก คารบอนไดออกไซด มเธน ไนตรสออกไซด ฯลฯ

(ความรอตนยมวทยา, กรมอตนยมวทยา) https://www.tmd.go.th/info/info.php?FileID=86

ภาวะโลกรอน

• ภาวะโลกรอน หมายถง ภาวะทอณหภมโดยเฉลยของโลกสงขน ซงเปนสาเหตท าใหภมอากาศเปลยนแปลง ไดแก การเปลยนแปลงปรมาณฝน ระดบน าทะเล

• ในศตวรรษท 20 ปรมาณหยาดน าฟา (ฝน, หมะ, ลกเหบ) ในซกโลกเหนอเพมสงขนเฉลย 5-10% แตลดลงประมาณ 3% ในปรมาณกงเขตรอน

• เมอ 6,000 ปทผานมา ระดบน าทะเลของโลกสงขนในอตราเฉลย 0.5 มม./ป ในขณะทศตวรรษท 20 ระดบน าทะเลโลกสงขนในอตราเฉลย 1-2 มม./ป (IPCC, 2001)

(ความรอตนยมวทยา, กรมอตนยมวทยา) https://www.tmd.go.th/info.php?FileID=86

ภาวะโลกรอน

ศตรขาว

1. โรคขาว ไดแก .................................... ?

2. แมลงศตรขาวไร ไดแก .................................... ?

3. สตว ไดแก .................................... ?

4. วชพช ไดแก .................................... ?

- แบงกลมท 1-4 จดท ารายชอศตรขาวตามหมายเลข1-4 - ระบศตรขาวตามหมายเลขกลม ในชวง 30 ปทผานมา ในประเทศไทย เพอนบาน (CLMV) และทวโลก - จดท ารายชอศตรขาวกกกนตามหมายเลขทไดรบมอบหมาย จากขอมลกรมวชาการเกษตร

1. การเพมสงขนของอณหภม (Increased temperature)

2. การเพมสงขนของระดบ CO2 (Elevated CO2 Levels)

3. การเปลยนแปลงของปรมาณน าฝน (Precipitation Changes)

4. การเปลยนแปลงชน Ozone (Changed Ozone Levels)

5. การเปลยนแปลงความชนสมพทธ (Changed Relative humidity)

6. การเปลยนแปลงระดบน าทะเล

สภาพภมอากาศทสงผลกระทบตอศตรขาว

กลมท5 1. จดหาขอมลในชวง 10 ปยอนหลงของ

ปจจยทง 6 จากประเทศไทยและจากตางประเทศ ไดจากแหลงใดบาง

2. ปญหาและอปสรรคทพบในการสบคนขอมลหรอจดเตรยมขอมล

กลมท6 1. จดหาขอมลในชวง 10 ปยอนหลงของปจจย

ทง 6 จากตางประเทศหรอองคกรนานาชาตและประเทศไทย ไดจากแหลงใดบาง

2. ปญหาและอปสรรคทพบในการสบคนขอมลหรอจดเตรยมขอมล

**แบงกลม**

โรคขาว

ผลกระทบของการเปลยนแปลงภมอากาศกบโรคพช

Climate change

• ผลกระทบโดยตรง

(อณหภม ปรมาณน าฝนและความชน)

พชอาศย (Hosts)

เชอสาเหตโรค (Pathogens)

ปฏสมพนธระหวางพชอาศยและ เชอสาเหต (Plant-pathogeninteractions)

จลนทรยปฏปกษ (antagonists) แมลงพาหะ (Insect vector)

• ผลกระทบโดยออม

(การเพมขนของ CO2 การสะสม

ไนโตรเจนและระดบ Ozone)

พชอาศย (Hosts) ประชาคมจลนทรย (microbial communities)

เชอสาเหตโรค

Disease

Environment

Plant Pathogen

TRENDS in Ecology and Evolution Vol.19 No.10 October 2004, pp539.

Emerging infectious diseases of plants: pathogen pollution, climate change and agrotechnology drivers

ผลกระทบของการเปลยนแปลงภมอากาศกบโรคพช

- ProMED (http://www.promed-mail.org) ฐานขอมลโรคในคน สตว และพช

การเปลยนแปลงภมอากาศ : เชอสาเหตโรคพช

• การเพมขนของ CO2 (Elevated CO2 Levels) มผลตอ :

- การเพมของปรมาณ biomas ในพช

- ความหนาแนนของพชและขนาด canopy เพมขน

- สงผลตอสภาพภมอากาศบรเวณใกลตนพช (microclimates) ซงชกน าใหเกดการเขาท าลายของเชอสาเหตโรคทางใบมากขน

- การศกษาในประเทศญปน พบวา การเพมขนของ CO2 มความเสยงสงตอการระบาดของโรค Leaf blast และ sheath blight ของขาว

(Kobayashi et al., 2006)

• การเปลยนแปลงอณหภม (Changed temperatures) มผลตอ : - การเปลยนแปลงอณหภมสงผลกระทบส าคญตอการพฒนาโรค (Disease

development) และขนอยกบความแตกตางทาง agro-ecological zone

- ในประเทศเขต sub-tropical zone อยางญปนและทางตอนเหนอของจน พบวา การเพมสงขนของอณหภม ท าใหมโอกาสทโรครวงไหมระบาดเพมสงขน

- ในขณะทประเทศทอยในสภาพ warm humid subtropics การลดต าลงของอณหภม มผลตอการระบาดเพมขนของโรครวงไหม

- การเปลยนอณหภมน ามาสการเกดเชอสายพนธใหม วงจรชวตของเชอทเปลยนไป การอยขามฤด การสบพนธของเชอ

- การเปลยนแปลงประชากรของแมลงพาหะน าโรค

- ระดบความตานทานตอโรคในพชและการเปลยนแปลงทางสรระของพช

- การใชสารเคมปองกนเชอโรคพช

การเปลยนแปลงภมอากาศ : เชอสาเหตโรคพช

การเปลยนแปลงภมอากาศ : เชอสาเหตโรคพช

• การเปลยนแปลงความชน (Changed moisture regime) มผลตอ :

- การเพมสงขน Leaf wetness, relative humidity และ precipation

สงผลโดยตรงตอการเขาท าลายและการพฒนาของโรคทางใบ ราก และเมลด ทเกดจากเชอรา แบคทเรย อาทเชน โรค blast และ sheat blight

- ในสภาพแหงแลง เพมสภาพความเสยงในการระบาดของโรคไวรส

- ทบงคลาเทศ พบการระบาดของโรคใบขดโปรงแสงของขาวเพมสงขน เมอฝนตกชกและพาย

ตวอยางการเปลยนแปลงภมอากาศตอการระบาดของโรคขาว

Disease/Pathogen Summary of influence Overall

assessment Refferance

1. Leaf blast - Magnaporthe oryzae increased at high CO2 Increased Kobayashi et al. (2006)

2. Sheath blight - Rhizoctonia solani increased at high CO2 Increased Kobayashi et al. (2006)

3. Leaf blast – M. oryzae increased HR/temperature Increased Reddy (2013)

4. Bakanae – Fusarium moniliforme increased temperature Increased Mainal et al. (2011)

5. Brown spot – Biopolaris oryzae increased temperature/drought

Increased Mainal et al. (2011)

6. Dirty panicle – Burkholderia glumae increased temperature Increased Gautam et al. (2013)

7. Dirty panicle – Acidovorex avenae increased temperature Increased Gautam et al. (2013)

8. Ulfra disease – Dityleuchus augustus increased temperature Increased Mainal et al. (2011)

9. Rice yellow mottle - Rice yellow mottle virus

increased temperature Increased Jacqueline et al. (2011)

10. Rice Stripe - Rice stripe virus increased temperature Increased He et al. (2016)

ตวอยางโรคขาวทส าคญ : เชอราสาเหตโรคขาวทพบในประเทศไทย

ชอโรค ชอเชอสาเหต

1. โรคไหม Pyricularia grisea

2. โรคใบจดสน าตาล Bipolaris oryzae

3. โรคใบขดสน าตาล Cercospora oryzae

4. โรคใบวงสน าตาล Rhynocosporium oryzae

5. โรคกาบใบแหง Rhizoctonia solani

6. โรคกาบใบเนา Sarocladium oryzae

7. โรคเมลดดาง Cercospora oryzae Bipolaris oryzae Fusarium semitectum Trichoconis padwickii Sarocladium oryzae

(องคความรเรองขาว, ส านกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว)

ชอโรค ชอเชอสาเหต

8. โรคกลาเนา Curvularia lunata Bipolaris oryzae

9. โรคถอดฝกดาบ Fusarium fujikuroi

10. โรคล าตนเนา Sclerotium oryzae

11. โรคดอกกระถน Ustilaginoidea virens

ตวอยางโรคขาวทส าคญ : เชอราสาเหตโรคขาวทพบในประเทศไทย

(องคความรเรองขาว, ส านกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว)

ตวอยางโรคขาวทส าคญ : เชอแบคทเรยและไฟโตพลาสมา สาเหตโรคขาวทพบในประเทศไทย

ชอโรค ชอเชอสาเหต

1. โรคขอบใบแหง Xanthomonas oryzae pv. oryzae

2. โรคใบขดโปรงแสง Xanthomonas oryzae pv. oryzicola

3. โรคใบแถบแดง Microbacterium sp. ?

4. โรคใบสแสด Phytoplasma

5. โรคเหลองเตย Phytoplasma

โรคขอบใบแหง โรคใบขดโปรงแสง (องคความรเรองขาว, ส านกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว)

ตวอยางโรคขาวทส าคญ : เชอไวรสสาเหตโรคขาว

ชอโรค ชอเชอสาเหต

1. โรคใบหงก (โรคจ ) (Rice Ragged Stunt Disease)

Rice Ragged Stunt Virus (RRSV)

2. โรคเขยวเตย (Grassy Stunt Disease) Rice Grassy Stunt Virus (RGSV)

3. โรคใบสสม (Rice Tungro Disease or Yellow Orange Leaf Disease)

Rice Tungro Bacilliform Virus (RTBV) และ Rice Tungro Spherical Virus (RTSV)

4. โรคหด (Gall Dwarf Disease) Rice Gall Dwarf Virus (RGDV)

5. โรคใบเหลอง Rice transitory yellowing virus (RTYV)

(สพฒน อรรถธรรม, 2552) (สพฒน อรรถธรรม. 2552. โรคพชทเกดจากเชอไวรส (Virus Disease of Plants).

พมพครงท1 มหาวทยาลยเกษตรศาสตร วทยาเขตก าแพงแสน, นครปฐม)

ชอโรค ชอเชอสาเหต

โรครากปม Meloidogyne graminicola

ตวอยางโรคขาวทส าคญ : ไสเดอนฝอย

(องคความรเรองขาว, ส านกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว)

ตวอยางโรคขาวทพบในประเทศญปน : เชอไวรส

Host Plant Disease Name

Disease name

(synonym) Pathogen/Cause

Rice †Gall dwarf disease Rice gall dwarf virus

Rice Black-streaked dwarf Rice black streaked dwarf virus (RBSDV)

Rice Dwarf Stunt Rice dwarf virus (RDV)

Rice Grassy stunt Rice grassy stunt virus (RGSV)

Rice Necrosis mosaic Rice necrosis mosaic virus (RNMV)

Rice Ragged stunt Rice ragged stunt virus (RRSV)

Rice

Southern black-streaked

dwarf

Southern rice black-streaked dwarf virus

(SRBSDV)

Rice Stripe Rice stripe virus (RSV)

Rice Transitory yellow dwarf Rice transitory yellowing virus#

Rice Waika Rice tungro spherical virus (RTSV)

ตวอยางโรคขาวทพบในประเทศญป น : ไสเดอนฝอย

Host Plant Disease Name

Disease name

(synonym) Pathogen/Cause

Rice

Plant parasitic

nematode Hirschmanniella oryzae

Rice Root knot Meloidogyne arenaria

Rice Root lesion Pratylenchus coffeae Rice White tip Aphelenchoides besseyi

Rice grain

Black spotted

rice kernels Aphelenchoides besseyi

ตวอยางโรคขาวทพบในประเทศญปน : เชอแบคทเรย Host Plant Disease Name Disease name (synonym) Pathogen/Cause

Rice ††††(Not proposed) Erwinia carotovora subsp. carotovora

Rice ††††(Not proposed) Pseudomonas fluorescens

Rice ††Bacterial leaf streak Xanthomonas oryzae pv. oryzicola

Rice †Bacterial red stripe undecided species name of pathogenic bacteria

Rice †Red stripe Microbacterium sp.

Rice Bacterial brown stripe Acidovorax avenae subsp. avenae

Rice Bacterial foot rot Dickeya zeae

Rice Bacterial grain rot Burkholderia gladioli etc.

Rice Bacterial leaf blight Xanthomonas oryzae pv. oryzae

Rice Bacterial palea browning Pantoea ananatis

Rice Bacterial seedling blight Burkholderia plantarii

Rice Halo blight Pseudomonas syringae pv. oryzae

Rice Sheath brown rot Pseudomonas fuscovaginae

Rice grain Black eye-spot of grains undecided species name of pathogenic bacteria

Rice grain Black rot of rice grains undecided species name of pathogenic bacteria etc.

Rice grain Cinnamon speck of rice grains undecided species name of pathogenic bacteria

Rice grain Rotted rice “Monas” undecided species name of pathogenic bacteria

Rice grain Soil smelling yellowsis rice Streptomyces flavovirens

Rice grain Subtilis yellowsis rice Bacillus subtilis

การเตรยมการรบมอกบการเปลยนแปลงภมอากาศกบการระบาดของโรคขาว

-พฒนาฐานขอมลโรคขาวและขอมลภมอากาศ

-จดท าแผนระยะยาวเพอส ารวจโรคอบตใหมและโรคอบตซ า

-การวเคราะหความเสยงและการเฝาระวงโรคอบตใหม

-การจดตงเครอขายเพอสราง core collection ของเชอสาเหตโรคขาว

-การพฒนาก าลงพลและหองปฎบตการเพอการตรวจ จ าแนก วนจฉยโรคขาว

-จดท าฐานขอมลพนธขาวและลกษณะความตานทานตอเชอสาเหตโรค

-จดท าระบบพยากรณโรคขาว

-บรณาการวธปองกนก าจดโรคขาว

การเตรยมการรบมอกบการเปลยนแปลงภมอากาศกบการระบาดของโรคขาว

• ตวอยางฐานขอมลของโรคพชสหร ฐ (NAPIS)

http://pest.ceris.purdue.edu/pests.php

การเตรยมการรบมอกบการเปลยนแปลงภมอากาศกบการระบาดของโรคขาว

• ตวอยางฐานขอมลของโรคพชญปน (NARO)

https://www.gene.affrc.go.jp/databases-micro_pl_diseases_en.php

ระบบการพยากรณโรคพช (Disease forecasting System)

ระบบการพยากรณโรคพช โดยอาศยขอมลลกษณะอากาศ (weather based disease forcasting)

http://newa.cornell.edu/index.php?page=tomato-diseases-tomcast

• แหลงทมาขอมล

การเฝาระวงโรคอบตใหมของขาว (Surveillance for emerging infections disease of Rice)

(TRENDS in Ecology and Evolution Vol.19 No.10 October 2004, pp539.

Emerging infectious diseases of plants: pathogen pollution, climate change and agrotechnology drivers)

การพฒนาระบบการพยากรณการระบาดของโรค

(Fay et al, 2013)

แมลงศตรขาว

เพลยไฟ

(องคความรเรองขาว, ส านกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว)

แมลงศตรขาวทส าคญทพบในประเทศไทย

• เพลยไฟ (Rice thrips)

• มวนงาม (stink bug)

• หนอนเจาะยอดขาว (rice whorl maggot)

• หนอนกระทกลา (armworm)

ระยะกลา

ระยะออกราก

• แมลงสง (stink bug)

• หนอนกระทกอรวง (rice ear-cutting caterpillar)

ระยะแตกกอ • หนอนกอขาว (stemborer) • แมลงมว (rice gall midge) • เพลยกระโดดสน าตาล (brown plant hopper) • เพลยจกจนสเขยว (green rice leaf hopper) • เพลยแปง (rice mealy bug) • หนอนหอใบขาว (rice leaffolden) • หนอนปลอกขาว (rice caseworm) • ดวงด า (Scarab beftlr) • แมลงด าหนาม (rice hispa) • ดวงงวงกนราก (rice root weevil) • แมลงหลา (rice blace bug)

(องคความรเรองขาว, ส านกวจยและพฒนาขาว กรมการขาว)

การเปลยนแปลงอณหภม : แมลงพาหะโรค

• ภาวะโรครอนสงผลตอการกระจายตวของแมลงศตรพชไปยงหลายพนท รวมทงการเพมปรมาณของแมลงพาหะน าโรค

• มการคาดการณวา หากอณหภมสงขน 2oC จะท าใหแมลงมการพฒนาวงจรชวตเรวขน 1-5 รอบตอฤด ท าใหมประชากรแมลงเพมขน

• การเพมขนของอณหภมสงผลตอชนดของแมลงศตรพชทจะเพมขนในเขตประเทศทมอณหภมแบบ temperate climates

• ทประเทศญปนมรายงานการเพมขนและการอพยพของแมลง Green stink bug (Nezara viridula) ทเขาท าลายถวเหลอง ขาว ฝาย เนองจากอณหภมทสงขน

• การเพมของอณหภมมผลตอสารควบคมแมลงเชน pyrethroids biopesticides ทเสอมสภาพไดเรว เมอมอณหภมสงขน

(Reddy, 2013)

• ทประเทศบงคลาเทศ พบวา ในชวงป ค.ศ.1981-2006 ทส ารวจขอมลแมลงศตรขาวทส าคญ 5 ชนด ไดแก Brown plant hopper, Green leafhopper, Leaf roller caseworm และ stem borer มการเปลยนแปลงประชากร โดยการเพมขนของ Brown planthopper และ Green leafhopper ในขณะท Leaf roller caseworm และ stem borer มประชากรลดลง โดยจากการตรวจสอบอณหภมสงสดและต าสดในชวงทส ารวจ พบมการเพมขนของอณหภมเลกนอยและนาจะเปนหนงในปจจยทท าใหมการเปลยนแปลงประชากรของแมลงศตรขาว (Haq et al, 1995)

• ในประเทศจนพบรปแบบการระบาดของแมลง caseworm มผลจาก การเปลยนแปลงความชนสมพทธ ปรมาณน าฝน และอณหภม (Fei, 1995)

การเปลยนแปลงอณหภม : แมลงพาหะโรค

การเปลยนแปลงภมอากาศ : การระบาดแมลงศตรพช

• การระบาดของแมลงศตรขาวขนกบปจจยทางสภาพอากาศหลายปจจย เชน อณหภมในแตละฤดกาล ปรมาณน าฝน

• การเพมขนของอณหภมและปรมาณน าฝนทต า ท าใหเกดการระบาด ทรนแรงของหนอนกอขาว

• ปรมาณน าฝนมผลอยางยงตอการเพมปรมาณของหนอนกระทขาวและเพลยจกจนสเขยว ในประเทศ topics

• การอพยพยายถนของหนอนกระทคอรวง มผลโดยตรงจากลมพาย ซงแมลงดงกลาวมการเพมประชากรสงขนในสภาพภมอากาศทเปลยนไป

(Kisimoto and Dyck)

การเตรยมรบมอการระบาดของแมลงศตรขาว เมอภมอากาศเปลยนแปลง

• การพฒนาฐานขอมลแมลงศตรขาวและขอมลสภาพภมอากาศ

• การวเคราะหความเสยงและการเฝาระวงแมลงศตรขาวจากตางประเทศ

• การส ารวจเฝาตดตามสถานการณการระบาดของแมลงศตรขาวในประเทศ

• การพฒนาหองปฏบตการและก าลงผลในการจดจ าแนกแมลงศตรขาว

• การพฒนาระบบพยากรณการระบาดของแมลงศตรขาว

• จดท าฐานขอมลพนธขาวตานทานแมลง

• บรณาการการปองกนก าจดแมลงศตรขาว โดยชววธและศกษาการเปลยนแปลงของประสทธภาพสารเคมปองกนก าจดแมลงศตรขาว

ตวอยาง Crop pest Decision support System ในประเทศอนเดย

http://www.crida.in:8080/naip/home.jsp

อางอง • Anderson P.K., A.A. Cunningham, N.G. Patel, F.J. Morales, P.R. Epstein and P. Daszak. 2004.

Emerging infectious diseade of plants: pathogen pollution, climate change and agrotechnology drivers. TRENDS in Ecology and Evolution. Vol.19 No.10 October 2004: 535-544.

• Dossa G.S. 2015. High Temperature Enhances the Resistance of Cultivated African Rice, Oryza glaberrima, to Bacterial Blight. Plant Disease. vol.100 No.2 July 2015: 380-387.

• Gautam H.R., M.L. Bhardwaj and R. Kumar. 2013. Climate change and its impact on plant diseases. CURRENT SCIENCE. Vol.105 No.12 December 2013: 1685-1691.

• Haq M., M.A.T. Mai, M.F. Rabbi and M.A. Ali. 2011. Incidence and Severity of Rice Diseases and Insect Pets in Relation to Climate Change. Climate Change and Food Security on South Asia. 445-457.

• Luck J., M. Spackman, A. Freeman, P. Trebicki, W. Griffiths, K. Finlay and S. Chakraborty. 2011. Climate change and diseases of food crops. Plant Pathology. vol.60: 113-121

• Newbery F., A. Qi and B. D. Fitt. 2015. Modelling impacts of climate change on arable crop diseases: progress, challenges and applications. Current Opinion in Plant Biology 32: 101-109.

• Pertot I. and Y. Elad. 2012 CLIMATE CHANGE IMPACT ON PLANT PATHOGENS AND PLANT DISEASES. EnviroChange September 2012: 1-10.

• Reddy P.P. 2013. Impact of climate change on insect pests, pathogens and nematodes. Pest Management in Horticultural Ecosystems Vol.19 No.2: 225-233.

• สจนต ภทรภวดล. 2553. โรคอบตใหมและโรคอบตซ าของขาวกบแนวทางปองกนก าจด ใน การประชมวชาการขาวแหงชาตครงท2. กรงเทพฯ.

ขอบคณคะ