View
266
Download
27
Category
Preview:
Citation preview
APOSTOLICAE SEDIS
COMMENTARIUM OFFICIALE
ANNUS V I I I - VOLUMEN V I I I
R O M A E
TYPIS POLYGLOTTIS VATICANIS
MCMXVI
i t
\ i Si
; t i f
5 '. îï '
' f
1 f;
.il
r i
Ir
li
i l k il
I Î
Annus VI I I - Vol. VI I I Die 18 Ianuari i 1916 Num. 1
ACTA APOSTOLICAE SEDIS COMMENTARIUM OFFICIALE
ACTA BENEDICTI PP. XV
E P I S T O L A
AD CAROLUM HAMEL ET HENRICUM SAINT-OLIVE, COETUS MODERANDO OPERI
« A PROPAGATIONE FIDEI » ALTERUM PARISIIS ALTERUM LUGDUNI
PRAESIDES, GRATULANDI HORTANDIQUE CAUSA.
Dilecti Filii, salutem et apostolicam benedictionem. — Ad christiani
apostolatus apicem divina miseratione evectis, nihil sane optatius Nobis,
dilecti Filii, quam vos alioqui praesentes et consilia vobiscum commu
nicare. Catholicorum enim universitatem quoties animo intuemur, toties
monemur alias esse oves, quae non sunt ex Ecclesiae ovili, easque Nos
ad illud adducere oportere : et ex hac cogitatione sponte sua ad vos et
ad pium Opus, cui praepositi estis, cupida mens pro voi at, in studiis ac
coeptis vestris rerum in dies meliorum anquirens auspicia. Vera, ut fatea
mur, non exiguos sollertiae diligentiaeque vestrae respondisse, Dei bene
ficio, fructus tes tantur corrogatae piorum stipes multiplicataeque, earum
ope, evangelicorum virorum expeditiones. Sed, proh dolor! quo potis
simum tempore effusiorem, eamdem in rem, catholicorum caritatem
desiderabamus, ea incidisse vidimus rerum adiuncta, quae iure admodum
pietas vestra eam etiam ob caussam deplorat, quod Ecclesiae Missio
nibus sacrorum adminis t rorum copiam, et necessaria subsidia sub
t rahant . At vero spectata virtus vestra vix àdmonitos vos vult ne ad
surgentes ingravescentesque difficultates animum despondeatis. Opus
enim Fidei Propagandae adeo, ut nostis, cohaeret cum hominum aeterna
salute, cui s tudet impense, ut Is, qui vult omnes homines salvos fieri
6 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
et pro omnibus mor tuus est, et semen seminanti praes t i turus sit et
incrementa aucturus frugum, quos evangelici eduxerint operarii . Hoc
unum a vobis pe t imus: ut, nimirum, quam adhuc Apostolicae Sedi et
Ecclesiae probastis operam, eam utr ique probare alacres perseveretis.
Consiliis industr iaeque vestrae si quae forte obstiterint impedimenta,
optatos ea quidem minuent laborum fructus, non minuent profecto apud
Deum merita, expectandaque vobis ab Eo aeterna praemia.
Delata interim officia grato complectimur animo, vobisque, dilecti
Filii, vest r isque, quotquot per orbem sunt, ad iu tor ibus , caelestium
auspicem munerum Nostraeque testem benevolentiae omnino singularis,
Apostolicam Benedictionem peramanter in Domino impert imus.
Datum Romae apud S. Pet rum, d i a vr ianuari i MGMXVI, Pontificatus
Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
Suprema S. Congregatio S. Officii 7.
ACTA SS. CONGREGATIONUM
SUPREMA S. CONGREGATIO S. OFFICII
D E C R E T U M
DECLARANTUR ET EXTENDUNTUR CONCESSIONES QUAEDAM PRO TEMPORE BELLI.
Die 16 decembris 191Ô.
SSmus D. N, D. Benedictus div. prov. Pp . XV, in audient ia R. P.
D. Adsessori S. Officii imperti ta, exhibitis postulat ionibus [satisfacere
volens, benigne declarare dignatus est, privilegia et facultates, indul
gentias respicientia, sive apud omnes na t iones , sive apud aliquot earum,
occasione diuturni belli hodieque per Europam grassantis , t r ibuta, nimi
r u m : 1° privilegium Missarum, quae ubilibet in suffragium animarum
illorum, qui in bello obierunt, celebrantur (S. G. S. Officii, die 28 ianua
rii 1915); 2° dispensationem a clausula De consensu Ordinarii, circa
benedictionem devotionalium pro Sacerdotibus, qui inter milites versan
tur (S. G. S. Officii, 4 februarii 1915); 3° et 4* facultatem pro Sacerdo
t ibus militiae adscriptis, impertiendi christifidelibus apostolicam Bene
dictionem cum plenaria Indulgentia in articulo mortis, et applicandi,
unico signo Crucis, coronis, c ra t ibus , crucifixis, ss. numismat ibus et
parvis statuis Indulgentias apostolicas nuncupatas (S. C. S. Officii, die
17 iunii 1915), extendi ad omnes nat iones bello dimicantes, usque ad
exitum belli vali tura. Contrariis quibuscumque non obstant ibus.
. L . © S .
R. CARD. MERRY DEL VAL, Secretarius.
f Donatus, Archiep. Ephesinus, Adsessor S. O.
8 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
SACRA CONGREGATIO CONSISTORIALIS
I
ERECTIO NOVAE DIOECESIS
SSmus D. N. Benedictus P P . XV, Sacrae Congregationis Consisto
rialis decreto 15 decembris 1915, terri torium uti exstabat archidioecesis
Mariannensis in duas par tes d i visit, in quarum par te occidentali archi
dioecesim Mariannensem coarctavit, in par te vero orientali, ubi civitas
Garatinga exstat, novam ac distinctam dioecesim Carathingensem nun
cupandam perpetuo erexit, eosdem quoquoversus servaturam fines quibus
avulsa orientalis pars ipsius archidioecesis Mariannensis antea circum-
scribebatur, adeo tamen ut eadem nova dioecesis secernatur ad occiden
tem ab archidioecesi Mariannensi per limites civilium municipiorum
Garatinga, Manhuassú et Garangola quae u n a cum aliis municipiis
José Pedro, S. Manuel do Mutum et Aymorés ad novam dioecesim spe-
ctabunt, a tque ita ipsa intra suum ambi tum complectatur sequentes
paroecias : S. Ioannis Baptistae de Caratinga, S. Antonii do Rio José
Pedro, S. Manoel do Mutum, Gonceiçao do Guietê, S. Helena, S. Francisco
de Vermelho, S. Margarida, SS. Sacramento, S. Simâo, S. Lourenço do
Manhuassú, Divino do Garangola, S. Luzia do Garangola, S. Francisco
da Gloria et Tombos do Garangola.
Hanc noviter erectam dioecesim Carathingensem, quousque aliter
provisum fuerit, suffraganeam ecclesiam constituit archidioecesis Marian
nensis.
II
PROVISIO ECCLESIAE
Sacrae Congregationis Consistorialis decreto, Ssmus D. N. Benedi
ctus P P . XV hanc quae sequitur ecclesiam de proprio pastore providit,
nempe :
3 ianuarii 1916. — Cathedrali ecclesiae Nottinghamensi praefecit
R. D. Thomam Dunn, canonicum Metropolitanae ecclesiae Westmona
steriensis.
S. Congregatio Consistorialis 9
I I I
NOMINATIO
1 ianuarii 1916. — Decreto sacrae Congregationis Consistorialis,
Ssmus D. N. Benedictus P P . XV R. P. D. Andream Caron, archiep.
tit. Chalcedonensem, Delegatum Suum nominavit cum facultatibus Admi
nistratoris Apostolici pro Abbatia Nullius Ss. Vincentii et Anastasii ad
Aquas Salvias.
SACRA CONGREGATIO CONCILII
INCRIMINATIONIS
Die 31 iulii 1915
1. Biennio vix expleto ex quo dioecesi N. novus episcopus datus
fuerat, diffusa passim in vulgus sunt complurima exemplaria typis clam
edita cuiusdam publicae epistolae ad clerum adversus episcopum, nullius
t amen nomine subscripta. Huic, quasi ex condicto, paucis post diebus,
alter libellus contestationis ad auctorem praecedentis, typis pari ter editus
fictoque nomine signatus, respondere per ironiam ita visus est, ut gra
vamina adversus episcopum supra modum exaggerarentur, cum ingenti
scandalo eorum omnium ad quorum manus hae litterae pervenerunt .
Quibus permotus idem episcopus, peractis opportunis investigationibus,
t amquam reos seu auctores famosorum libellorum ad hanc S. Congre
gationem Concilii quinque sacerdotes denunciavit. Exist imabat enim
- prout suis litteris aperuit - non oportere ut adversus eosdem epi
scopus per se procederet, ad vi tandam ulciscendi cupidinis suspicionem;
expedire autem quam maxime, ad exemplum salutare, ut in reos sacra
ipsa Congregatio animadverteret .
Quae quum sacrae huic Congregationi probarentur , deputatus est
archiepiscopus finitimae dioecesis ut inquireret et referret, iis etiam
auditis quos episcopus denunciaverat. Archiepiscopus idem, quum reni
alacriter absolvisset, peramplam relationem peractae inquisitionis misit,
10 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
ex qua constabat praeter duos libellos, tertium fuisse interea typis
editum, at nondum plene divulgatum, quartum vero prelo iam para tum ;
item praeter quinque sacerdotes ab episcopo denunciatos, qua tuor alios
eidem incriminationi esse subiiciendos. Attamen, quum archiepiscopus
non verum processum, sed solam inquisitionem peregisset, reosque tan
tummodo ut testes audivisset , praevio etiam iuramento de veri tate
dicenda; auctoritate SSmi, qui causam cognosci mandavera t in hac
S. Congregatione, acta i terum remissa sunt eidem archiepiscopo, qui
singula capita accusat ionum rite descripta et definita unicuique ex reis
t amquam iudex notificare!, ac defensiones omne genus quas adducerent
sedulo colligeret, quin tamen eisdem reis iu ramentum deferret.
Hisce igitur expletis omnibusque ad iudicium ferendum rite paratis ,
proposita causa in plenariis Emorum Pa t rum comitiis, dubio An et quo
modo animadvertendum sit in singulos [novem] sacerdotes incrimina tos
in casu, responsum est : « Interim suspendantur a divinis et a beneficio,
« si quod habent, ad nu tum S. Sedis sacerdotes AA, BB, CC.». Quam
Emorum Pat rum sententiam SSmus Dnus Noster in audientia postmo
d u m infrascripto Secretario concessa, adprobavit .
% In facto certum prorsus erat commissum crimen ea certitudine
qua maior concipi nequit, nempe quae procedit ex notorio facti perma
nentis, prout a DD. (v. g. Schmalzgr., in tit. I, 1. V, Decr., num. 1 ss.)
describi tur: « Notorium facti permanent is est, quod notorie se exhibet
« oculis et facti continuationem habet ut videre omnes possint ». Si
quidem in actis habeba tur omnino corpus ipsum delicti, videlicet ade
rant alligata exemplaria plurima, h inc inde per dioecesim collecta, libel
lorum de quibus accusatio facta fuerat. Por ro satis fuit ea fidelibus oculis
subiicere, ut statim constaret de notorio, non t an tum in ratione facti,
sed etiam in ratione delicti (cfr. Schmalzgr., 1. c, n. 14) et quidem adeo
ut « huiusmodi crimen nulla posset tergiversatione celari » (cap. Tua, 8,
tit. II, lib. III Decretal).
In primis manifestum ex illis erat delictum iniuriarum, quin etiam
atrocis calumniationis in episcopum, qui passim in libellis vocabatur
« flagellum Dei », « iustitiae trucidator », « lupus mit ra tus », etc. Gravius
apparebat delictum diffamationis, et iam prout in hodiernis codicibus
iuris poenalis describitur: non deerant enim specificae - ut a iunt - male-
factorum at tr ibutiones eaeque calumniosae : ut ecce, in altero libello -
« quod episcopus consuetos oeconomiae administratores officio deiecisset,
« ut absque ullo teste pro arbitrio de redit ibus disponere posset > et
alia id genus facta nàr rabantur , unde, si vera fuissent, episcopo gra
vissima labes inureretur avaritiae, iniustitiae, simoniae, etc. Prae terea
S. Congregatio Concilii
apertissima erat provocatio ad rebellionem contra propr ium episcopum;
quin etiam ea ut scopus manifeste assumebatur libellorum edendorum :
« ut nempe clerus dioecesis adversum episcopum insurgat sub vexillo
« redemptionis (la bandiera della riscossa) »; quin immo in iis iam « pro-
« di tores novae Cruciatae » vi tuperabantur , ac in tertio libello auctores
sese audacter subscribebant : « qui rebelles sumus (i ribelli) ». Ad hunc
criminosum effectum obt inendum hi omnes auctores apertissime fate-
ban tur se conspirationem seu coniurationem interposito foedere inivisse.
« Ut nempe episcopus aufugere cogatur, immo vero ad nihilum unde
« est redigatur - ita illi - conveniendum nobis fuit in secretum strenuum-
« que foedus; et revera convenimus edicta tessera, ac iuravimus ut pat res
« nostri ad Pont idam (sic), nec fieri poterit ut in certamine vincamur ».
Huius etiam certaminis a rma non obscure commonst rabant : « sint libelli
« quos edimus ac edituri sumus gladii et a rma »; ceterum proclamabant :
« sive typis, sive alio quocumque a n n o r u m genere certemus, insidie-
« mur oportet ac in fugam pellamus t igrem hunc mitra tum ».
3. Quum igitur in comperto essent crimina iniuriarum, diffamasi
tionis, provocationis ad rebellionem et conspirationis contra propr ium
episcopum, tantum inquirendum fuit in reorum personas et in poenas
iis i r rogandas. Porro actis diligenter expensis, videbantur quidem novem
sacerdotes accusati omnes et singuli communi consilio in praefata
delicta concurrisse, diverso tamen certitudinis gradu. De tr ibus enim
plene omnino constabat, praecipuos auctores eos fuisse libellorum et
Conspirationis, eamque fovisse opere, scripto et pecunia; quod ipsum
duo tandem confessi sunt coram archiepiscopo inquisitore, tert ius autem,
quamvis idipsum praefraote negaret, a criminis sociis omnibus veluti
uno ore accusatus, aliisque argument is convictus est. Igitur quoad hos
delictum notorietate iuris manifestum erat, ad t ramites cap. Vestra, et
cap. fin de cohabit., et cap. cum olim 24, de verb. signif. Quoad ceteros,
sive-propter imperfectionem actorum processus, seu potius inquisitionis,
sive alia de causa, plena probatio haberi non potuit nisi quoad coope
rationem seu complicitatem. Quod quidem satis esse poterat ad con
demnationem, quia - prout receptum est in iure - qui communi consilio,
licet diversa rat ione, physice in delictum concurrunt , omnes eamdem
seu parem imputabili tatem contrahunt . Quin imo, iuxta cap. 22, caus. XI,
quaest . I, quando agitur de conspiratione « non solum facientes, sed etiam
eis consentientes » aeque puniri possunt .
4. Quod tandem poenarum genus attinet, manifestum est, ubi plura
delicta commissa sunt , quae in eodem tamen ordine continentur et in
eamdem act ionem concurrunt, in primis speciem graviorem, seu sum-
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
mam esse puniendam (arg. 1. 14 D. de accus. XL VIII, 2), ita tamen ut de
reliquis quoque criminibus, quae t amquam media ad eamdem summam
speciem dispositive ordinantur , ratio habeatur , saltem ad evincendum
pravum del iberatumque consilium diutius animo conceptum ac enutr i -
tum, unde saltem gravitas praecipui criminis augeri solet, ei ex aequo
respondente maiore poenarum gravitate. In casu autem conspiratio con
tra proprium episcopum gravior prae ceteris, immo suprema criminis
species habebatur , de qua minime ambigendum erat, post reorum con
fessionem in iudicio redditam. Poenae vero quibus huiusmodi facinus
plectitur, sunt, ut omnes norunt , gravissimae. Etenim can. 18 et 31,
caus. XI, q. 1 Decr. Grat, comminantur clerico ob tale delictum poenam
«deposi t ionis et traditionis curiae (id e s tb r ach io saeculari) ut recipiat
quod inique gessit » ; can. 21-25 eod. pari ter degradationem et perpe
tuam infamiam conspiratoribus adversus episcopum clericis i temque eis
consentientibus, min i tan tur ; qui omnes canones nulla posteriore lege
aboliti vel temperat i apparent (cfr. Thesauro-Giraldi, de póen. eccl., p. II,
s. v. Conspiratio, cap. I).
Quoniam vero causa haec quae per se esset ordinis iudicialis, ob
peculiaria adiuncta rerum, deque explicita Apostolica auctoritate peracta
fuit t ramite disciplinari seu administrativo, placuit Emis Pat r ibus ut
non applicarentur poenae iuxta rigorem iuris, sed potius contra prae
cipuos reos, quorum crimen nulla poterat tergiversatione celari, animad
vertere tur poena aliqua, gravi quidem et exemplari , sed magis med i-:
cinali quam vindicativa ; circa ceteros autem denunciatos sententia dif
f e r e tu r , ad effectum corroborandi interea contra ipsos probationes, vel
pot ius eos adducendi, per exemplum sociorum, ad poenitentiam et ad
morum emendationem.
Et ita, me referente, conclusum ac iudicatum est.
O. GIORGI; Secretarius.
S. Congregatio Bituum 13
SACRA CONGREGATIO RITUUM
I
R O M A N A SEU N E A P O L I T A N A
DECRETUM BEATIFICATIONIS ET CANONIZATIONIS VENERABILIS SERVI DEI IOAN
NIS BAPTISTAE A BURGUNDIA, SACERDOTIS PROFESSI ORDINIS FRATRUM
MINORUM.
SUPER DUBIO
An constet de virtutibus theologalibus fide, spe et charitate in Deum
ac proximum, nec non de cardinalibus prudentia, iustitia, fortitudine
ac temperantia earumque adnexis in gradu heroico, in casu et ad effectum
de quo agitur ?
Venerabilis Dei Famuli Ioannis Baptistae a Burgundia beatifica
tionis causa quovis etsi careat externo factorum splendore, non ideo
tamen minui tur quod intimum est causae ipsius perinsigne meri tum.
Utraque siquidem apostolica et ordinaria inquisit ione collectis addu-
ctisque in iudicium probationibus plane constitit, quam noster Dei Servus
sacro in bapt ismate recepit, integram servasse morum innocentiam,
quaeque pro sui s ta tus conditione propria erant, sancte inviolateque, ad
obitum usque, adimplevisse munera .
Haec vero ut perficeret ille modoque reapse perficeret, quem acta
describunt, ass idua nec unquam intermissa ipsi Dei Famulo perferenda
fuit pugna adversus sive internos sive externos animae atque virtutis
notos satis sat isque validos hostes. Quorum cotidianos ut frangeret
incursus longeque a se propulsaret , caeleste auxilium sibi propitiare,
vel a teneris, magnopere s tuduit conatusque est Dei Servus, interposita
praesert im, erga augustam Dei Genitricem Matremque nostram, tener
r ima pietate, suaque exhibita diligentissima ac fidelissima divinae grat iae
cooperatione.
Ex quo factum, ut, brevi licet sex et viginti annorum nondum
expleto spatio conclusa, perfunctus esset vita, quod tamen mature alacri
terque Dei Famulus arr ipuerat , simillimum adeptus sit sanctitatis genus,
quo ind i tae Societatis Iesu tria illa coruscant sidera : Aloisius Gonzaga,
14 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Stanislaus Kostka et Ioannes Berchmans. Quum autem quoddam quasi
fundamentum reliquae aetatis adolescentia sit, et quam semel viam
primis ab annis ingressi homines fuerint, ab ea difficile admodum iii
posterum deflectant, iuxta celebratam sacrae Scripturae sentent iam:
Adolescens iuxta viam suam, etiam cum senuerit, non recedei ab ea
(Proverb., XXII , 6), ex hoc idcirco capite veluti sponte sua patent
seque produnt in conspectum causae huius praestant ia atque dignitas.
In venerabili quippe Ioanne Baptis ta a Burgundia adolescentes
nominat im, qui in studiis operam ponunt , praesto sibi haben t praecla
rum ad imitandum exemplar, ex quo quum illud in primis didicerint
mireque confirmatum perspexerint , quod scilicet, thesauri loco, omnium
pretiosissimi, vitae integritas sit habenda a tque innocentia morum, qui
buscum una quoque necessario extet oportet cunctorum adimplementum,
quae suae aetatis officia et munia sunt, eorum menti statim succurrit
insignis quidam locus celebris cuiusdam epistolae ad adolescentem datae,
qui in eo erat, ut disciplina erudiendus, in ephebeum sese conferret.
Epistolae locus in libro quamvis prostet, quem ephebi prae manibus
habent in scholis, peroppor tuna tamen occasione arrepta maximeque
adversis virtute temporibus, expedit sane, ut adolescentium nos t rorum
semel a tque i terum in memoriam revocetur eorumque alte insideat
animo ipsis, quibus ab Auctore descriptus est, graphicis hisce verbis:
« Prima di tut to conosci i beni che possiedi, accio tu possa apprezzarli
« per esserne grato a Dio, che te gli ha conceduti , e finalmente farne
« l'uso, che devi Altri comincerebbe dal raccomandart i lo studio, ed
« io comincio dal raccomandart i la bontà, e ti prego di custodirtela nel
« cuore, come un tesoro senza prezzo. La dottr ina spesso è u n a vana
« suppellettile, che poco ci serve agli usi della vita, e della quale per
« lo più si fa pompa nei giorni di gala, come dei tappeti e delle posate
« di argento. Ma la bontà è un utensile di pr ima necessità, che dob
b i a m o aver t ra mano ogni ora, ogni momento. Senza uomini dotti ,
«credi lo pure, i l mondo potrebbe andare innanzi beniss imo; senza
« uomini buoni ogni cosa sarebbe sovvertita » (Epistolario di Giuseppe
Giusti, T ediz., Vol. U n i e , pagg. 165-166. Let tera a Giovannino Piacen
tini, 7 dicembre 1840).
Quam ob rem, egregiam profecto laudem ii sibi promeruissé dicendi
sunt, qui, altero ab obitu Servi Dei anno, super eiusdem sanctitatis vitae,
vir tutum et miraculorum fama Informativum processum in ecclesiastica
Neapolitana curia ins t ruendum curarunt ; morasque, quas subinde, pecu
liaribus incidentibus re rum adiunctis, passa est causa, redimere naviter
diligenterque sategit modernus Ordinis F ra t rum Minorum Postula tor
S. Congregatio Rituum 15
generalis. Cunctis namque iam absolutis prael iminaribus iudiciis, abhinc
biennium, die 26 augusti , in aedibus Reverendissimi Cardinalis Francisci
Cassetta, episcopi Tusculani , Congregatio antepraeparator ia super vir
tut ibus coacta fuit, eamque, hu ius vertentis anni die 22 iunii quum in
aedibus Vaticanis subsecuta esset Congregatio praeparatoria, die 7 supe
rioris mensis decembris, coram SSmo Domino nostro Benedicto P P . XV
habi ta est Congregatio generalis. In qua a nuper laudato Rmo Cardi
nali , causae Relatore, ad discutiendum propositum est Dubium : An con
stet de virtutibus theologalibus fide, spe et charitate in Deum et proximum,
nec non de cardinalibus prudentia, iustitia, fortitudine ac temperantia
earumque adnexis venerabilis Servi Dei Ioannis Baptistae a Burgundia,
in gradu heroico, in casu et ad effectum de quo agitur? Reverendissimi
Cardinales et Pa t res Consultores sua quisque ex ordine suffragia tule
runt , quibus laeto intentoque animo auditis, SSmus Dominus noster
supremum iudicium Suum de more prorogandum duxi t ; interim cunctos,
qui aderant , est adhor ta tus , ut effusas Secum funderent preces ad cae
leste Lumen implorandum.
Hodierna autem die Dominica pr ima post Epiphaniam, sacro devo
tissime peracto, ad se acciri voluit Reverendissimos Cardinales Antonium
Vico, episcopum Por tuensem et S. Rufinae, sacrae r i tuum Congregationi
Pro-Praefectum, et Franciscum Cassetta, episcopum Tusculanum, causae
Relatorem, una cum R. P. D. Angelo Mariani, Fidei Promotore, meque insi
mul infrascripto Secretario, iisque adstant ibus , solemniter pronuntiavi t :
Ita constare de virtutibus theologalibus fide, spe et charitate in Deum ac
proximum, nec non de cardinalibus prudentia, iustitia fortitudine ac tem
perantia earumque adnexis venerabilis Servi Dei Ioannis Baptistae a
Burgundia in gradu heroico, in casu et ad effectum de quo agitur, ut
procedi possit ad ulteriora ; ad discussionem nempe quatuor miraculorum.
Hoc decretum publici iuris fièri et in acta sacrae Rituum Congre
gationis referri mandavi t quinto idus ianuari i MCMXVI.
A . CARD. VICO, S. R. G. Pro-Praef.
L. © S.
Alexander Verde, S. R. G. Secretarius,
16 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
II
S A N C T I H I P P O L Y T I
DECRETUM DE INTRODUCTIONE CAUSAE SERVJ DEI IOANNIS BAPTISTAE.STOEGER,
LAICI PROFESSI CONGREGATIONIS SSMI REDEMPTORIS.
In pago Enrersfeld, prope Vindobonam, die 4 octobris anno 1810,
or tum duxit Ioannes Baptis ta Stoeger, qui pueri t iam exegit parentum
institutioni avunculique curis apprime respondens. Christ iana vivendi
ratione instructus, pietatis quoque exercitia prae deliciis habebat . A sacra
lectione et a gestis exemplisque sanctorum magis in dies incitabatur
non solum ad religionis praecepta servanda, sed etiam ad charismata
meliora assequenda. Quod, adolescente iam aetate, Deo adiuvante, per
fecit to tumque se divino servitio mancipa vit. Consulto enim ac probante
suo parocho, die 1 ianuarii an. 1836 in Congregationem SSmi Redem
ptoris, penes Collegium Vindobonense ad Scalas Beatae Mariae Virginis
nuncupa tum, a Ven. Dei Famulo Iosepho Passerai , t amquam frater ope
rar ius receptus est. Insti tuti veste indutus, tyrocinio inito a tque lauda
biliter expleto, an. 1840, die 18 martii , religiosa vota emisit. In villani
suburbanam Weinhaus missus suam impendit operam in ipsius Instituti
util i tatem. Per sex et quadraginta annos, quot in Congregatione vixit,
adiutoris coqui, pistoris, olitoris, aliaque humilia officia ita gerebat, ut
externo labori vitam spiritus constanter adiungeret. In templi quoque
servitio s tudium suum alacriter obibat et decori domus Dei diligenter
inserviebat. Ex sacris sermonibus piisque libris celestem quandam doctri
nam sibi comparabat , quam cum Christi Redemptoris , potissimum in
Eucharist iae sacramento absconditi, amore et Deiparae Virginis devo
tione in confratres operarios religiosa conversatione effundebat. Mode
ratoribus- ac Patr ibus aeque carus et acceptus exstitit t am ob fidei
morumque integritatem, quam ob officiorum ac regularum observantiam.
Tandem Dei Famulus , senio laborisque confectus, diuturno podagrae
ruptaeque pedis venae morbo patienter tolerato, divinae miserationi et
Beatissimae Mariae Virginis praesidio confisus, in civitate Eggenburg,
dioecesis S. Hippolyt]', pie obiit die 3 novembris an. 1883. Inter im san
ctitatis vitae, virtutum et miraculorum fama quam Ioannes Baptista in
vita adeptus fuerat, post obitum ita increvit, ut super ea ab Episcopo
Sancti Hippolyti, vota precesque Alphonsiani Inst i tut i benigne excipiente,
Processus Informativus adornatus fuerit. Quo absoluto et Romam ad
Sacram Ri tuum Congregationem delato, quum omnia, ad normam iuris,
S. Congregatio Rituum 17
in promptu sint, ut ad ulteriora procedi possit, instante Rmo P. Claudio
Benedetti , Congregationis Ssmi Redemptoris postulatore generali, at ten
t isque litteris postulatoriis quorumdam Emorum S. R. E. Cardinalium,
plur ium Rmorum Archiepiscoporum et Episcoporum necnon Praeposi
torum generalium Ordinum seu Congregationum al iorumque virorum
ecclesiastica vel civili dignitate praestant ium, Emus ac R m u s Dnus Car
dinalis Ianuar ius G-ranito Pignatelli di Belmonte, episcopus Albanensis,
hu ius causae Ponens seu Relator, in ordinari is Sacrorum Rituum Congre
gationis comitiis subsignata die ad Vaticanum coadunatis, sequens dubium
discutiendum proposui t : An signanda sit Commissio introductionis Cau
sae, in casu et ad effectum de quo agitur? Et Emi ac Rmi Pat res sacris
tuendis r i t ibus praepositi , post relationem ipsius Emi Ponentis , audito
voce et scripto R. P. D. Promotore sanctae Fidei, omnibus accurate per
pensis, rescribere censuerunt : Affirmative seu signandam esse Commis
sionem Introductionis Causae, si Sanctissimo placuerit. Die 14 dec. 1915.
Facta postmodum de his Sanctissimo Domino nostro Benedicto
Papae XV per infrascriptum Cardinalem Sacrae Ri tuum Congregationi
Pro-Praefectum relatione, Sanctitas Sua resolutionem eiusdem Sacrae
Congregationis ra tam habens, propria manu signare dignata est Com
missionem introductionis Causae Servi Dei Ioannis Baptistae* Stoeger,
laici professi Congregationis Sanctissimi Redemptoris , die 22, eisdem
mense et anno.
A. CARD. VICO, S. B. C. Pro-Praef.
h. ^ S. Alexander Verde, S. R. C. Secretarius.
S A C R A CONGREGATIO
P R O N E G O T I I S E C C L E S I A S T I C I S E X T R A O R D I N A R I I S
EXTENSIO IURIUM AC POTESTATIS ORDINARII CASTRENSIS APUD BELGARUM
EXERCITUM.
Ex Audientia SSmi die 14 decembris 1915
Cum Reverendissimus Dominus Ioannes Marinis, Vicarius Castrensis
seu Capellanus maior apud Belgarum exercitum, quaesierit, n u m vi
•decreti, lati die 27 augusti vertentis anni a S. Congregatione Negotiis ACTA, vol. V I I I , n. 1. — 18-1-916. 2
18 Acta Apostolicae Sedis — Commentarium Officiale
Ecclesiasticis Extraordinari is praeposita, praeter sacerdotes et clericos,
t um saeculares tum regulares, qui in castris vel nosocomiis, belgicis
milit ibus in re spirituali adsunt , Ordinarii Castrensis auctoritati in re
disciplinari subiiciantur ceteri quoque ecclesiastici milites - sive sacer
dotes ii sint, sive simplices clerici, sive etiam religiosi novitii - qui
deferendis militibus sauciis vel iisdem infirmis iuvandis ex officio dant
operam, nullo tamen demandato sibi munere ad rem spiritualem quod
attinet, SS. DD. NN. Benedictus divina Providentia P P . XV, referente
me infrascripto eiusdem S. Congregationis Secretario, respondendum
mandavi t : Negative. Verum Beatissimus Pater , Secum animo repu tans
si iidem sacerdotes, clerici et novitii, qui st ipendia merent, ecclesiasticae
gubernationis seu paternae superiorum ecclesiasticorum vigilantiae sub
sidio peni tus non desti tuantur, id, cum tuendae ecclesiasticae disciplinae,
tum spirituali eorumdem bono provehendo, esse quam maxime profu
turum, iura ac potestatem, quibus Ordinarius Castrensis apud Belga-
rum exercitum ex decreto utitur, quod memoratum est, ita producenda
benigne censuit, ut idem Ordinarius possit in omnes sacerdotes, cle
ricos et religiosos milites cumulative cum Ordinario dioecesis au t Supe
riore Ordinis vel Insti tuti iurisdictionem exercere in iis omnibus, quae
ad ecclesiasticam pertinent disciplinam. Verumtamen, si quando con
tingat - quod absit - ut Ordinarius Castrensis in eiusmodi clericos vel
religiosos poena aliqua animadvertat , de patrato ab iisdem crimine ac
de irrogata poena Ordinarium dioecesis vel Superiorem religiosum cer
tiorem quampr imum facere teneatur.
Contrariis quibuslibet, etiam speciali et individua mentione dignis,
minime obstant ibus.
Datum Romae, e Secretaria eiusdem S. Congregationis, die, menses
et anno ut supra.
Eugenius Pacelli, Secretarius^
S. Montana Mota
ACTA TRIBUNALIUM
SACKA KOMANA BOTA
I
- F E S U L A N A
IURIUM, SEU CURAE HABITUALIS ET ACTUALIS
Benedicto Pp. XV feliciter regnante, Pontificatus Dominationis Suae
anno primo, die 9 iulii 1915, RR. PP. DD. Aloisius Sincero, Ponens ,
Ioseph Mori et Fridericus Cattani, Auditores de turno, in causa Fesulana -
Iur ium, inter canonicos ecclesiae collegiatae oppidi Figline Valdarno,
repraesentatos per legitimum procuratorem Christophorum Astorri, advo
catum, et Praeposi tum illius ecclesiae collegiatae, interveniente et disce
ptante in causa Rmo Promotore iustitiae, hanc tulerunt definitivam sen
tentiam.
Ecclesia parochialis oppidi Figline, Fesulanae dioecesis, die 30 iulii
1493 per bullam Pp. Alexandri VI in collegiatam erecta fuit cum digni
tate, quae praeposi tura nuncupatur , et duodecim canonicatibus, et hac
bulla simul s ta tu tum est, curam animarum dictae ecclesiae pertinere ad
capitulum praefatum, de voluntate praepositi illius ecclesiae pro tem
pore existentis. Haec an imarum cura variis modis moderata fuit per
subsequent ia Sta tu ta capitularia et episcoporum decreta. Anno 1867 bona
ecclesiae et capituli collegiati usurpa ta fuerunt, u n a relicta praebenda
praepositi , cui adnexa foret cura animarum. Sed quum praeposi tus
Bargilli magna ex par te bona usurpa ta sibi vindicasset, episcopus Cor-
sani, decreto lato die 7 iulii 1873, haec inter alia circa curam animarum,
destinationem et -administrationem illorum bonorum, statuit : « che al
« Proposto oltre il godimento delle altre consuete rendite parrocchiali
« debba esser pagata a carico della quota curata anche l 'antica prebenda
«pe r sona le . . . ; che i quat t ro sacerdoti, che sono indispensabili al Pro-
« posto per il disimpegno del ministero parrocchiale e per le funzioni
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« dei sacro culto, debbono scegliersi via via dal Proposto medesimo,
« previa annuenza dell 'Ordinario, e che essi debbono considerarsi come
« semplici aiuti ed officianti temporanei ed amovibili ad nutum».
Exist imantes autem hodierni canonici ecclesiae collegiatae Figlinensis
per huiusmodi decretum violari iura capituli, lite inst i tuta apud hoc
S. Ordinem, contenderunt :
1. parochialitatem habi tualem et actualem pert inere capitulo, salvo
exercitio curae an imarum spectante ad praeposi tum eiusdem collegiatae,
eiusque adiutores in casu ;
2. solutionem annuat im factam a Gubernio italico constituere prae
bendas quatuor canonicalium beneficiorum;
3. eidem capitulo rest i tuenda esse, etiam quoad administrat ionem,
omnia quae a bonis usurpat is proveniunt, vel quae a Gubernio soluta
fuit pecuniae summa favore paroeciae.
Hinc causa disceptata est sub hisce concordatis dubiis :
1) An constet de parochialitate habituali et actuali capituli Collegiatae
oppidi Figline Valdamó, salvo exercitio curae animarum spectante ad
Praepositum Collegiatae eiusque adiutores.
2) An constet de eo quod solutio annuatim facta a Gubernio favore
parochiae, constituat praebendas quatuor beneficiorum canonicalium.
3) An eidem capitulo restituenda sint, etiam quoad administrationem,
omnia quae a bonis usurpatis proveniunt, vel quae a Gubernio soluta
fuit pecuniae summa favore paroeciae in executionem sententiae tribunalis
civilis Florentiae 31 decembris 1880.
Duplex prodiit sententia. Pr ima coram Sebastianeiii, 16 febr. 1911,
t r ibus dubiis responsum est negative; al tera coram Lega, 17 marti i 1914,
responsum est illam sententiam esse infirmandam seu reformandam
iuxta sequentes responsiones ad singula dubia, nempe :
ad I affirmative quoad parochial i tatem habi tua lem; actualem vero
spectare ad Praepos i tum et canonicos legitime deputa tos in concuratos,
seu canonicos coadiutores ;
ad II summam a Gubernio annuat im solutam, a t t r ibuendam esse
primo et principaliter favore praebendarum quibus adnexa est cura ani
marum, iuxta modum in decisione seu sententia explicatum;
ad III excepta bonorum parte in dioecesana capsa pro vigentibus
normis custodienda, q u o a d rel iqua bona, affirmative sub cautionibus
t amen ab episcopo praescribendis.
Quare appellatum est ad ter t ium turnum, proposito d u b i o : An
sententia rotalis diei 17 martii 1915 sit confirmanda vel infirmanda
in casu.
S. Romana Rota 81-
Pr imum igitur dubium quod spectat, no tandum est per bullam Ale^
xandri VI ecclesiam parochialem Plebis nuncupatae a Beata Maria oppidi
Figline, Fesulanae dioecesis, erectam fuisse in Collegiatam ecclesiam;
ideoque in favorem capituli militare praesumptionem iuris quoad curam
an imarum: Lotterius, de re beneficiaria, l ib. I, qu. 14, n. 93 et seqq,
cum communi. Cuius praesumptionis non ea est vis, ut absolute dici
possit, cum decisione seu sententia rotali diei 1 iulii 1913 in causa Salu-
tiarum - Iurium, coram Many, quod quando aliqua ecclesia est collegiata
et parochialis, undecumque proveniat haec collegialitatis et parochialitatis
in eadem ecclesia coniunctio, cura habi tual is est in collegio seu capitulo,
vel ut ex sola erectione alicuius ecclesiae parochialis in collegiatam
concludendum sit curam habi tualem remanere penes capitulum. Nam>
ut bene advert i t sententia appellata diei 16 febr. 1911 coram Sebastia-
nelli, ex eo quod aliqua ecclesia parochialis sit in collegiatam erecta,
non illico dicendum est universa iura parochialia in ipsam ecclesiam
collegiatam transfusa fuisse; siquidem erectio fieri potest duplici modo :
a tque ut firmat altera sententia diei 17 martii 1914, coram Lega, vis enun
ciatae praesumptionis est per se de iure communi , praesertim ante Con
cilium Trident inum, curam an imarum saltem habitualem, incumbere
collegio, nisi probetur aliam fuisse fundatoris voluntatem. Sensus igitur
est quod, si al iqua ecclesia est simul collegialis et parochialis, ecclesia
collegialis seu capitulum habet intentionem fundatam in iure quoad pro
prietatem seu t i tulum curae parochialis, et eo ipso relevatur ab onere
prohandi , et istud reiicit in adversarium. Arg. S. Rota, Segusina - Iuris
canendi Missas, coram Lega, decis. IV, 1909, n. 7.
Signanter vero addit magistralis sententia coram Lega: praesertim
ante Concilium Trident inum. Nam. ante Conc. Trid. nulla lege positiva
universali s ta tu tum erat ut animarum cura in Cathedralibus vel in Col
legiatis exerceretur per idoneos vicarios etiam perpetuos. Quare ani-^
marum cura ad ecclesiam collegiatam pert inens in t i tulum, variis modis
exerceri poterat et de facto exercebatur, praecipue vero :
1) promiscue, seu omnibus ad id operam navant ibus canonicis;
2) per turnum, seu ut plur imum per hebdomadam, a singulis cano
nicis ;
3) per delegationem ad Vicarium sive amovibilem sive perpetuum ;
4) per adnexionem officii curae alicui praebendae vel dignitati .
Quatenus igitur an imarum cura exercebatur primo vel altero modo,
praesert im vero primo, ne locus quidem esse poterat distinctioni inter
curam habi tualem et actualem, proprie loquendo; qua tenus vero exer
c e b a t u r tertio vel quar to modo, distinctioni inter curam habitualem et
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
actualem ea inesse non poterat vis, quam obtinuit post legem triden
t inam, quamque explicant hodierni doctores, ut Bouix et Wernz, docentes
eam esse dumtaxa t habi tualem curam, quam quis de facto illam non
exercet, nec de iure exercere valet, sed t an tummodo al iquatenus potest
et debet providere ut per al iquem vicarium exerceatur, cui i taque non
t an tum de facto sed de iure actu exercenda competit. Quod n o n sat is
intellexisse videtur rotalis sententia in causa Salutiarum - Iurium coram
Many, diei 1 iulii 1913, carpens pr imam sententiam in eadem causa
editam die 9 sept. 1911; in hac enim distinctio inter curam habitualem
et actualem hoc posteriori sensu definite accipiebatur, seu ad terminos
ipsius Trid. Synod., ut pa te t ibi, n. 4 et 7 in fine. Cfr. S. G. Conc. in
Lauden., 24 mart . 1888.
Si igitur in aliquo Capitulo cura an imarum adminis t re tur promiscue
vel per t u rnum, nul lum dubium subesse potest curam animarum esse
in titulo et proprietate penes ecclesiam collegialem, nulla distinctione
facta inter curam habi tualem et actualem ; si vero administretur per
vicar ium, cum absoluta certitudine concludendum est vicarium non
obtinere nisi curam actualem, habituali remanente penes collegium; si
au tem per u n u m ex obtinentibus praebendam vel dignitatem, tunc etsi,
saltem secundum probabiliorem sententiam, concludi nequeat cum abso
luta certi tudine et omnibus in casibus, curam habitualem esse penes
capitulum, tamen adhuc militat in favorem capituli iuris praesumptio
quoad curam habitualem, ut iure merito f irmavit citata sententia coram
Many, diei 1 iulii 1913, collata cum appellata sentent ia coram Lega.
Sed in casu nost ro , praeter iuris praesumptionem, succurrunt evi
denter ipsi termini Bullae erigentis ecclesiam parochialem in collegiatam;
in ea enim expresse edicitur curam animarum parochianorum ipsius
ecclesiae ad Capitulum praefatum, de voluntate tamen Praepositi, dictae
ecclesiae pro tempore existentis pertinere. Nec difficultatem faciunt verba
adiecta: de voluntate tamen Praepositi... quia hisce verbis significatur
t an tum curam exercendam esse sub moderat ione Praelat i capituli seu
Praeposit i . Si enim Pontifex, uti recte adverti t sententia coram Lega,
intendisset canonicos posse fieri Praeposit i coadiutores de eius volun
ta te , quoad nudum exercitium curae, mandato et vice Praeposit i , nedum
ipse curam non commisisset capitulo, sed improprie usurpässet nomen
curae, et id concessisset quod ipse Praeposi tus de consensu Ordinarii
semper perficere potuisset ut quilibet simplex Parochus : quo sensu verba
bullae nedum non essent operativa, sed otiosa.
Nec obstat quod in bulla Praeposi to a t t r ibuatur collatio, provisio et
omnimoda dispositio beneficiorum in dicta ecclesia erigendorum; nec non
S. Bomana Bota 23
correctio et punitio dictorum canonicorum et aliarum personarum dictae
ecclesiae... a tque ipse Praeposi tus Diedius eiusque successores vocentur
ecclesiae rectores. Haec enim iura et officia ex iure ant iquo compete
bant Praelato capituli , non quatenus privative obtineret universam
curam animarum, sed quia caput erat collegii, ut f irmat sententia coram
Lega ex Concilio Tridentino et ex auctori tate Doctorum et iurispru
dentiae rota l is : quo in sensu Praela tus capituli vocari poterat Rector
ecclesiae.
Neque iuvat quod opponit hodiernus Praeposi tus ecclesiae colle
giatae Figlinensis, nempe quod supponi nequi t parochum Diedum, qui
summa ope s tudui t ut sua parochia ad t i tulum collegiatae evehetur,
voluisse limitare suam auctori tatem, eaque veluti cedere. Nam ex ere
ctione suae ecclesiae parochialis in collegiatam cura quidem animarum
transla ta est in capitulum, sed auctoritas antiqui Plebani adaucta est,
qua tenus Plebanus effectus est Praeposi tus et Praela tus capituli, eiusque
caput. Secus vero explicari non posset quomodo Praepos i tum praedicta
a sua institutione vocetur vacans, et eodem anno quo ecclesia parochialis
in collegiatam erecta est, nempe anno 1493, ipse Diedius « per lo addietro
« pievano, e al presente primo Proposto di decta preposi tura e nuovo
« colleggio », ut legitur in regesto Bicordi capitolari, omnia utensilia et
psa ins t rumenta sacra, directa inserventia curae animarum, veluti vas
pro chrismate asservando et oleo sancto, tradiderit ipsi capitulo : « ogni
« altra cosa sarà data per l 'avvenire ed abbi a detto capitolo ».
Haec omnia confirmantur ex Statutis capituli ecclesiae Figlinensis
anni 1510 et 1614, quibus normae quaedam impositae fuerunt exercitio
curae an imarum in dicta ecclesia.
Nam in Constitutionibus anni 1510, conditis auctoritate integri capi
tuli, seu Praepositi et canonicorum, et approbat is a Fesulano Ordinario,
cap. XXVI haec quoad curam an imarum s t a tuun tu r : « Quamvis anima
rum cura principaliter ad Praeposi tum, deinde ad canonicos pertineat,
semper s ta tu imus a t tamen et ord inamus quod praepositus et canonici
dent auctori tatem sacris tae adminis trandi sacramenta omnibus petent ibus,
de nos t ra parochia et nul lus alius canonicus nec capellanus nisi part i -
culari ter requisi tus se ingerat, nisi in casu necessitatis . . . vel fuerit per
R. D. Praeposi tum et capitulum deputa tus . . . confessiones a t tamen qui
libet adire possit ».
Iamvero ex eo quod Praeposi tus et canonici, seu capitulum fun
ctiones parochiales ordinavit per legitimas Constitutiones, iure merito
sententia coram Lega concludit, auctori tate Pignatelli et Lotterii innixa,
capitulo pert inuisse curam saltem habitu. Sed addi potest s ta tu tum
24 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
capitulare anni 1510 aperte supponere quod antea cura an imarum pro
miscue exercebatur inter Praeposi tum *et canonicos; quo in casu tota
cura an imarum habitual is nempe et actualis, immo nulla distinctione
facta inter habitualem et actualem, spectabat capitulo. Quod si ab
anno 1510 sacramenta omnibus petentibus de parochia ecclesiae colle
giatae Figlinensis adminis t randa fuerunt per sacristam, deputa tum a
capitulo « dent auctoritatem sacristae », Sacrista adminis t rabat sacra
menta et animarum curam ut vicarius capituli: ut habens nempe curam
t an tum actualem, habituali remanente penes ipsum collegium.
In Constitutionibus vero anni 1614, cap. XXIV s ta tu i tur : « Quod
« cura an imarum iuxta Bullam erectionis nost rae collegiatae princi-
« paliter spectet et pert ineat ad D. Praepos i tum, si sibi placel, et
« d e i n d e spectet ad capitulum et canonicos iuxta tenorem bullae. In
« quo casu si cura praedicta in quocumque tempore perveneri t ad
«disposi t ionem capituli, s ta tu imus et ord inamus quod deputetur et eli-
« gatur unus canonicus residens approbatus ab Episcopo in sacerdotio
« const i tutus pro uno anno qui, si diligenter officio suo non fungitur,
« possit alter diligentior in eius locum subrogari , et successive confir-
« metur si oppor tunum fuerit in capitulo per duas par tes ad minus, vel
« maioris partis , ut capi tulo placebit, illorum canonicorum congregato-
« r u m u n a cum D. Praeposi to ad ministerium dictae curae animarum
« absque ullo salario et mercede, et sic continuatim confirmetur, vel
« alius eligatur canonicus a dicto capitulo si oppor tunum fuerit ».
Porro, ex verbis illis si sibi placet, erui tur quod hucusque praepo
si tus non censebatur obligatus ad curam an imarum exercendam, idque
confirmatur ex consti tutionibus^anni .1610, in quibus nulla mentio fit
curae an imarum in particulari exercenda a praeposito, et ex actis Visi
tat ionis Pastoral is anni 1549, in qua declaratur quod (praepositus) ad
curam deservit per canonicos dictae ecclesiae ... Iamvero haec explicari
non possent , si ad praepositum pert inuisset to ta cura, habitual is et
actualis essetque verus et proprius parochus, i t emque ex eo quod a
capitulo eligendus et deputandus est ad ministerium curae animarum,
non amplius ut antea Sacrista, sed u n u s canonicus pro uno anno, qui
que subrogari vel confirmari poterat, i terum confirmatur curam anima
rum esse potuisse in dispositione Capituli, et penes Capitulum saltem
habi tu remanere.
Tandem anno 1639 episcopus Fesulanus Della Robbia suo decreto
s ta tu i t : « Quod animarum cura dictae collegiatae principaliter spectaret
« ad Praeposi tum pro tempore exis tentem; et quia dicta cura adeo est
« numerosa, ut at t ingat minorum mille an imarum et ultra, decrevit
S. Romana Bota
« quod in futurum essent et esse deberent t res ad eam sust inendam,
« videlicet dictus praeposi tus principalis et quot idianus curatus, necnon
« duo ex canonicis eidem coadiutores, qui duo canonici vicissim u n a
« hebdomada pro quolibet alternative curam gererent, et qui nominari
« deberent a dicto praeposito pro tempore existenti, et postea vinci in
«capi tu lo , etc. » Hoc decretum a S. Sede approbatum fuit ita tamen
ut nominatio duorum Coadiutorum reservata sit toti capitulo, qua clau
sula aperte agnoscitur capitulo curam an imarum inesse saltem habitu,
ut f irmat, auctori ta t ibus adductis, sententia coram Lega.
Neque dici potest per hoc decretum inductam fuisse substant ialem
novationem quoad t i tulum et proprietatem curae an imarum , nam decre
tum Della Robbia explicite inhaeret in Bulla fundationis Alex. P P . VI,
et in praecedentibus consti tut ionibus capitularibus, qmibus cura anima
rum vel universa, vel habitualis , saltem tr ibuta et recognita fuit capi
tu lo ; et de cetero nominatio duorum coadiutorum reservata toti capi
tulo, non autem soli praeposito, aperte resistit huic, quae praetendi tur ,
substantiali novationi quoad t i tulum et proprietatem curae.
.• Nec difficultatem faciunt illa verba, quod Praeposi tus dicatur et
sit principalis et quotidianus curatus; nam illud principalis accipiendum
est non in oppositione ad Capitulum, sed relate ad duos canonicos coa
diutores, quemadmodum Praeposi tus dicitur curatus quotidianus ad
diversitatem dictorum duorum coadiutorum, qui vicissim tan tum u n a
hebdomada pro quolibet, ut expresse edicitur in citato Decreto, alter
native curam gerere tenebantur .
Quare si quae innovatio inducta fuit per decretum Della Robbia,
haec t an tum facta est quoad exercitium curae, sive relate ad Praepo
situm, sive relate ad canonicos: relate ad Praeposi tum quatenus non
amplius exercet curam tan tum si sibi placet, sed ad eam exercendam
tenetur, et quidem principaliter et quotidie; relate vero ad canonicos,
qua tenus non amplius Sacrista deputandus est, ut in Consti tutionibus
anni 1510, nec unus canonicus singulis quoque annis nominandus vel
confirmandus est, ut in Consti tutionibus anni 1614; sed duo canonici,
nominandi sunt qui vicissim una hebdomada pro quolibet al ternative
curam gerant, iis sub conditionibus, quae in ipso decreto s ta tuuntur .
At haec innovatio quoad nudum exercitium curae non praeiudicat iuri
capituli quoad curam habi tualem.
Denique dici nequit constitutionem capituli Figlinensis funditus et
legitime immuta tam fuisse per decretum anno 1786 datum ab episcopo
Mancini-Raineri , et alterum ab episcopo Corsani anno 1883 latum, vel
per consuetudinem sive quadragenar ia m cum titulo, sive immemorabi lem.
•26 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Decretum enim episcopi Mancini-Ranieri quod spectat, animadver
t endum es t :
1. Latum fuisse in executionem cuiusdam Motu-proprio Leopoldi I,
Magni Ducis Etruriae, auctori tate in res ecclesiasticas prorsus incom
petentis .
2. Utcumque, illud interpretandum esse quoad curam animarum,
ut valeat, potius quam ut perea t : quo sensu Episcopus ipse non poterat
intendere collegiatae ecclesiae na tu ram immutare , quod soli Pontifici
decernere fas erat.
3. Reapse in dicto decreto non moderar i nisi exercitium curae:
« Che la cura delle anime della nomina ta chiesa collegiata di S. Maria
«Fig l ine , oltre al Proposto pro tempore, quale per istituzione presiede
« all' esercizio delà medesima, sia esercitata e si eserciti di fatto ancora
« da due canonici capitolari col titolo di Viceparroci inamovibili da
« eleggersi da Noi e dai Nostri Successori, previo concorso ».
Verum ex eo quod Praeposi tus dicitur praeesse exercitio curae
an imarum, certe non tr ibuitur Praeposi to tota cura, habitual is simul
et actualis : de cetero autem decretum ipsum aperte inhaeret in insti
tut ione seu in undat ione Capituli, et subdi t : « la cura delle anime...
« si eserciti di fatto in futuro ancora da due canonici capitolari ».
Quare innovatio tantum facta est, hoc ex capite, in titulo Viceparochi,
quo donavit canonicos coadiutores, et in modo electionis, faciendae ab
Ordinario praevio Concursu. Verum, quoad pr imum, nomen non muta t
rem : quoad al terum vero electio ab Ordinario per concursum non est
a rgumentum certo et omnibus in casibus concludens contra curam habi
tualem capituli, nam potest adesse in capitulo habi tuale ius ad curam,
licet capitulum non nominet, neque praesentet ad beneficium, ad quod
curae exercitium per t inet : S. Congr. Conc in Lauden. 1888, 24 martii .
Ceterum vero iste modus electionis in praxim non fuit deductus.
Consuetudinem autem quod attinet, haec potius favet capitulo, ut
patet, inter coetera, ex iure erigendi quartam, quod capitulum semper
sibi at tr ibuit et obtinuit, ex iure disponendi circa bona parochialia, ut
fidem facit decretum capitulare anni 1714, ex eo quod semper expensas
omnes cultus, non secus ac antea sust inuit capitulum, rependens quoque
eleemosinam Praeposito, quum Missam pro populo celebraret, et ex eo
quod nonnul las functiones parochiales, velut benedictiones super cada
veribus explere prosequuti Sunt canonici, al ternis vicibus, vindicatis capi
tulo qua r t a funeris et aliis quibuscumque obventionibus, nec non ex eo
quod omnia acta parochialia signari consueverunt, non secus ac antea,
sigyllo ipsius capituli, ut bene animadvert i t sententia coram Lega.
S'. Romana Rota 27
Decretum vero episcopi Corsani, contra quod canonici iudicium
provocarunt ad S. Sedem, tr ia potissimum continet quae spectant t um
•curam habi tualem capituli, de qua in primo dubio, tum destinationem
summae vindicatae a Gubernio, de qua in altero dubio, tum eius admi
nistrat ionem, de qua in dubio tertio.
Quoad pr imum, decretum s ta tu i t : «che i quat t ro sacerdoti, che
« sono indispensabili al Proposto .... debbano considerarsi come sein-
« plici aiuti o uffìcianti temporanei , ed amovibili ad nu tum ».
Verum decretum episcopi Corsani videtur considerare Capitulum
tamquam de iure suppressum ex legibus italicis: quod nullo modo pro
bari potest : nam non praestat impedimentum, quod de iure non sortitur
effectum. Quare quatuor illi sacerdotes habendi sunt ut canonici coa
diutores seu concurati, ad terminos decreti episcopi Della Robbia, et
amover i nequeunt nisi iuxta normas decreti Maxima cura ; nam curam
an imarum obtinent nativo titulo, etsi dependenter a Praeposi to, ut recte
animadvert i t sentent ia coram Lega.
I taque sentent ia diei 17 martii 1914 in omnibus confirmanda est.
Hisce igitur omnibus perpensis et consideratis, Christi nomine invo
cato, Nos infrascripti Auditores de turno, pro tr ibunali sedentes, et
so lum Deum prae oculis habentes , dicimus, declaramus, et definitive
sentent iamus, proposito dubio respondentes : Affirmative ad primam
partem, negative ad secundam, seu sententiam Rotalem diei 17 martii
1914 confirmandam esse.
Quam sententiam dum confirmamus etiam quoad expensas, com
pensar i pariter volumus expensas huius tert iae instantiae.
Mandamus autem Ordinariis loci et ministris t r ibunal ium ad quos
spectat , ut exsecutioni mandent hanc nostram definitivam sentent iam
et adversus reluctantes procedant ad normam sacrorum Canonum, et
praeser t im cap. 3, sess. XXV, de reform., Conc. Trid., iis adhibitis exse
cutivis et coercitivis mediis, quae magis efficacia et oppor tuna pro
re rum adiunctis esse iudicaverint.
Romae, in sede Tribunalis S. R. Rotae, die 9 iulii 1915.
Aloisius Sincero, Ponens.
Ioseph Mori.
Fridericus Cattani. L. % S.
Ex Cancellaria S. R. Rotae.
Sac. T. Tani, Notarius.
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
I I
CAUSAE ACTAE SUB SECRETO
In S. Romana Rota, a mense decembris anni 1914 ad mensem decembris
anni 1915, actae sunt sub secreto sequentes causae, quarum defini
tiva sententia editur tantum in parte dispositiva:
I. NULLITATIS MATRIMONII ex defectu consensus propter conditionem
turpem appositam.
Proposito dubio : An constet de nullitate matrimonii in casu, RR. P P .
D D . I . Prior, Ponens, A. Pera thoner et P. Rosset t i , Auditores de turno*
die 10 decembris 1 9 1 4 , respondendum censuerunt : Negative.
Adversus sententiam interposita est appellatio.
I I . NULLITATIS MATRIMONII ex defectu consensus propter conditio
nem appositam.
Proposito dub io : An constet de nullitate matrimonii in casu, RR. P P .
D D . I . Mori, Ponens, F. Cattani et A. Pera thoner , Auditores de turno ,
die 13 ianuarii 1 9 1 5 , respondendum censuerunt : Negative.
Adversus sententiam interposita est appellatio.
I I I . NULLITATIS MATRIMONII ex defectu consensus ex parte mulieris.
Proposito dubio : An constet de nullitate matrimonii in casu, RR. P P .
D D . S. Many, Ponens, F. Heiner et I . Prior, Auditores de turno, die
9 martii 1 9 1 5 , respondendum censuerunt : Negative.
Adversus sentent iam interposita est appellatio.
IV. NULLITATIS MATRIMONII ex capite affinitatis.
Proposito dubio : An constet de nullitate matrimonii in casu, RR. P P .
D D . A. Sincero, Ponens, I . Mori et F. Cattani, Auditores de turno, die
23 marti i 1 9 1 5 , respondendum censuerunt : Negative.
Adversus sententiam interposita est appellatio.
V. IURIUM.
Proposit is dubi is : 1. An et quaenam iura in ecclesia Beati N. N.
ab Y. Y. sacerdoti X. X. competant sive uti fundatori, sive uti patrono,
sive alio quovis titulo. 2. An et quaenam damnorum refectio sive ob iura,
y de quibus in primo dubio, denegata, sive ob expensas pro ipsius ecclesiae
aedificatione factas sacerdoti X. X. competat in casu: RR. P P . D D . A. Pera
thoner, Ponens, I. Alberti et P. Rossetti , Auditores de turno, die 27 mar
tii 1 9 1 5 , respondendum censuerunt : Ad 1. Sacerdoti X. X. competere ius
patronatus in ecclesiam Beati N. N. ab Y. Y., ita ut, praeter alia, valeat
S. Montana Bota 29
functiones omnes non parochiales in ea peragere; ad 2. Sacerdoti X. X.
competere refectionem damnorum in separata sede determinandam, expen
sis stricte iudicialibus exceptis, quae inter partes retinentur compensatas
Adversus sentent iam interposita est appellatio.
Vi. NULLITATIS MATRIMONII ex capite clandestinitatis et impedimenti
'vis et metus. . _ ,
Proposito dubio : An constet de nullitate matrimonii in casu, RR. P P .
DD. A. Sincero, Ponens, I. Mori et M. Cattani, Auditores de turno, die
9 aprilis 1915, respondendum censuerunt : Negative.
Adversus sentent iam interposita est appellatio.
VII. NULLITATIS MATRIMONII ob simulatum consensum ex parte viri.
Proposito dubio: An constet de nullitate matrimonii in casu, RR. P P .
DD. A. Perathoner , Ponens, I. Alberti et P. Rossetti , Auditores de
tu rno , die 21 aprilis 1915, respondendum censuerunt : Negative.
. Vi i i . NULLITATIS MATRIMONII ex capite clandestinitatis et impedi
menti vis et metus.
Proposito dubio : An constet de nullitate matrimonii in casu, RR. P P .
DD. A. Sincero, Ponens, I. Mori et F. Cattani, Auditores de turno, die
Ö aprilis 1915, respondendum censuerunt : Negative.
Adversus sententiam interposita est appellatio.
IX. NULLITATIS MATRIMONII ex capite vis et metus.
Proposit is dubi is : 1. An constet de nullitate matrimonii in casu, et
quatenus negative 2. An consilium praestandum sit SSmo pro dispensa
tione super matrimonio rato et non consummato, in casu, RR. P P . DD.
I. Mori, Ponens, F. Cattani et A. Perathoner , Auditores de turno, die
27 aprilis 1915, respondendum censuerunt : Ad 1. Providebitur in 2°;
ad % Affirmative, seu praestandum esse SSmo consilium super dispensa
tione matrimoni rati et non consummati in casu.
X. NULLITATIS MATRIMONII ex capite vis et metus et ex capite affinitatis.
Proposito dubio: An constet de nullitate matrimonii in casu, RR. P P .
DD. F. Cattani, Ponens, I. Alberti et P. Rossetti , Auditores de turno ,
die 19 iunii 1915, respondendum censuerunt : Affirmative.
XI. LBG-ATI P I I .
Proposit is dubi is : i. An sit admittenda instantia Sac. N. N. de
interventu principali Pii Instituti X. X. 2. An Sacerdoti N. N. competat
reconventio iuxta libellum, RR. P P . DD. I. Mori, Ponens, F. Cattani et
P. Rossetti , Auditores de turno, die 25 iunii 1915, respondendum cen
s u e r u n t : Ad utrumque negative.
»
30 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
XII . PROPRIETATIS.
Proposit is dubi i s : 1. An constet domum, de qua agitur, gravatam
esse piis oneribus. Et quatenus affirmative: 2. Ad quid, ratione huius
domus, teneatur utraque pars litigans, RR. P P . D D . S. Many, Ponens,
I. Prior et F. Cattani, Auditores de tu rno , die 28 iunii 1915, respon
dendum censuerunt : Ad 1. Affirmative. Ad 2.' N. N. teneri domum, de
qua agitur, liberam relinquere, ad pios usus parochiales adhibendam;
et, quoad modum transmissionis domus, omnia gerere de mandato Epi
scopi; Rev. X. X. teneri omnem operam adhibere, ad mentem Episcopi
ut N. N. praefatas obligationes impleat; Curiam tandem Episcopalem
obligatione teneri N. N. indemnem reddendi, refusis illi praetio libellarum
t. t., cum expensis venditionis, et expensis extraordinariis in domo ab
eo forte factis, et deinceps, id est a die exsecutionis sententiae, omnia
tributa aliave huiusmodi onera domui imposita solvendi, nec non et rela-
tivorum contractuum expensas.
Adversus sententiam interposita est appellatio.
XIII . DIFFAMATIONIS.
Propositis dubi is : 1. An constet de diffamatione in casu, ita ut
inflicta poena sustineatur; 2. An sit loous refectioni damnorum, quomodo
et quanam mensura, RR. P P . D D . G. Sebastianeiii, Decanus, Ponens,
S. Many et R. Chimenti, Auditores de turno , die 29 iulii 1915, respon
dendum censuerunt : Negative ad utrumque.
Adversus sententiam interposita est appellatio.
XIV. NULLITATIS MATRIMONII ex defectu consensus ex parte mulieris.
Proposito dubio : An sententia Rotalis diei 18 decembris 1913 confir
manda sit vel infirmanda in casu, RR. P P . D D . I. Prior, Ponens, A, Sin
cero et I. Mori, Auditores de tu rno , die 6 augusti 1915 respondendum
censuerunt : Negative ad primam partem, affirmative ad secundam, seu
non constare de nullitate matrimonii in casu.
Adversus sententiam interposita est appellatio.
X V . NULLITATIS MATRIMONII ex defectu consensus ex capite vis et
metus et ex capite conditionis turpis contra matrimonii substantiam.
Propositis dubi is : 1. An sententia Rotalis diei 29 novembris 1913 sit
confirmanda vel infirmanda in casu; 2. An constet de nullitate matri
monii ex capite intentionis contra eiusdem substantiam, RR. P P S D D .
G. Sebastianeiii Decanus Ponens, S. Many et R. Chimenti, Auditores de
Turno, die 15 decembris 1915 respondendum censuerunt : Ad I Affir
mative ad primam partem, Negative ad secundam; Ad II Negative.
Diarium^ Romanae Curiae
DIARIUM ROMANAE CURIAE
3i
S E G R E T E R I A D I S T A T O
NOMINE
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di nominare:
16 gennaio 1916. — L'Emo signor cardinale Giulio Tonti, .Protettore dell'Istituto delle Suore delle Scuole cristiane della Misericordia di Saint-
Sauveur-le- Vicomte.
17 gennaio. — L'Emo signor cardinale Gennaro Granito Pignateìli di Belmonte, Protettore della Congregazione Urbana dei Nobili Aulici in S. Lo
renzo in Fonte.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Assistente al Soglio Pontificio:
23 dicembre 1915. — Mons. Agostino Dontenwill, arcivescovo titolare di Tolemaide, superiore generale della Congregazione degli Oblati di Maria Immacolata.
Prelato Referendario della Segnatura:
20 dicembre 1915. — Mons. Ghino Ghini, della diocesi di Cesena.
Prelati Domestici di S. S.:
30 dicembre 1915. — Mons. Aurelio Mazza, parroco di Curti nell'archi-diocesi di Salerno.
— Mons. Giovanni Mac Dermott, vicario generale dell'archidiocesi di S. Giovanni di Terranova.
Acta Apostolicae Sedis - Commentaí'ium Officiale
ONORIFICENZE
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze :
H Cavalierato dell'Ordine Piano:/
29 dicembre 1915. — Al sig. Augusto Grossi-Gondi, di Roma.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile :
20 dicembre 1915. — Al sig. cav. Giovanni Asproni, archivista della
Segreteria di Stato.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe militare:
21 dicembre 1915. — Al sig. colonnello Carlo Edmondo Rouleau, dell'ar-chidiocesi di Québec.
La Gran Croce dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
24 dicembre 1915. — Al sig. conte Stanislao Medolago Albani.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
30 dicembre 1915. — Al sig. dott. Giuseppe Ciuti, di Firenze.
N E C R O L O G I O
10 gennaio 1916. — Mons. Riccardo Scanneil, vescovo di Omaha (Stati Uniti).
12 gennaio. — Mons. Cirillo Gena, patriarca di Antiochia di rito greco :
melchita. 13 gennaio. — Mons. Basilio Hossu, vescovo di Armenopoli. 17 gennaio. — Mons. Nicola Giuseppe Cannili, arcivescovo-vescovo di Jassi.
Annus VIII - Vol. VIII Die U Februarii 1916 Num. 2
ACTA APOSTOLICAE SEDIS COMMENT AKIUM OFFICIALE
ACTA BENEDICTI PP. XV
E P I S T O L A
AD PERILLUSTREM VIRUM ALOISIUM VIGECOMITEM D' HENDECOURT, VIGENTIANAE
CONGREGATIONIS PRAESIDEM, DE LITTERIS QUIBUS PROSPERA SOCIETATIS
CONDICIO DESCRIBITUR, GRATIAS AGENS.
Dilecti Filii, salutem et apostolicam benedictionem. — Caritatem
n u m q u a m excidere, sed ex ipsis invalescentibus miseriis et calamita
t ibus novum acrioremque in dies concipere ignem, cum compertum
Nobis erat, tum litterae egregie confirmarunt, quas superioribus dedi
stis diebus, ut de aucto, postremis hisce annis , Conferentiarum numero
ac de multiformi earumdem caritate Nos certiores faceretis. Nos quidem,
dilecti Filii, laetabilia haec, quae vos ita scribendo persecuti estis, ut
Nobis veluti prae oculis poneret is spectaculum optimis dignum Eccle
siae temporibus, ita Deo t r ibuenda agnoscimus, ut sua vestrae non
desit diligentiae laus: eamque eo vobis impert imus libentius, quo pro-
pensiores vos cernimus ad ea omnia experienda, quae iuvando prove-
hendoque operi tam salutari eiusdemque beneficiis latius, prouti tem
pus necessitasque postulat, proferendis possunt conferre. In ea profecto
incidimus tempora, quae christianam caritatem quam quae maxime actuo
sam requirunt : at vero in eadem exercenda filios lucis ita velimus ceteris
exemplo esse, ut non meram prae se ferant humani ta tem, sed altiora
spectent et ad Dei amorem vel ipsa christ ianae fraternitatis suavitate
eos pe r t rahan t et quasi compellant quibus gratificantur.
ACTA, vol. V I I I , n. 2. — 14-2-916. 3
34 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Sed vos ac sodales vestros ut filios lucis ambulare, probantes quid
sit beneplacitum Deo et non communicare operibus infructuosis adeo per
spectum est Nobis, ut hortat ioni Nostrae vix ul lum fateamur esse locum.
U n u m est quo indigetis, ope nimirum divinae gratiae : eaque ut abun-
detis in dies magis, vobis omnibus, dilecti Filii, ceterisque, quotquot
per orbem sunt , Vincentianae Congregationis sodalibus apostolicam bene
dictionem, Nostrae testem benevolentiae, propensissima voluntate lar
gimur.
Datum Romae apud S. Pet rum, die xxxi ianuarii MCMXVI, Pontifi
catus Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
S. Congregatio Consistorialis 35
SACKA CONGREGATIO CONSISTORIALIS
ERECTIO VICARIATUS APOSTOLICI IN DIOECESIM
SSmus Dominus Noster Benedictus P P . XV, decreto S. Congrega
tionis Consistorialis diei 7 ianuarii 1916, Vicariatum Apostolicum de
Temiskamingue, in ditione Canadensi , in dioecesim erexit, servatis
iisdem ut antea territorii finibus ; eandemque a civitate principe Hailey-
bury denominari iussit Haileyburensem, ac suffraganeam fecit Metropo
li tanae ecclesiae Ottaviensi.
SSmus D. N. Benedictus P P . XV consistoriali decreto diei 25 no
vembris 1915, ad quaedam removenda incommoda ex duplici iurisdi
ctione spirituali in oppido S. Caesarii ori tura, quotam par tem eiusdem
oppidi S. Caesarii u n a cum adnexo territorio ab archidioecesi Hydrun-
tina, cui antea subiecta erat, separavit eamque dioecesi Lyciensi per
petuo univit, ita nempe ut fines civiles municipii S. Caesarii in poste
rum consti tuant limites u t r iusque Hydrunt inae et Lyciensis dioecesis.
I
I I
DE LIMITIBUS ARCHIDIOECESIS HYDRUNTINAE
ET DIOECESIS LYCIENSIS
36 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
I I I
PROVISIO ECCLESIARUM
Sacrae Congregationis Consistorialis decretis SSmus Dominus Noster
Benedictus P P . XV has quae sequuntur ecclesias de proprio pastore
providit, scilicet:
2Í ianuarii 1916. — Titulari episcopali ecclesiae Eudoxiadensi
praefecit R. D. i oannem Pinardi , parochum in civitate Taurinensi , quem
constituit Auxiliarem Emi cardinalis Augustini Richelmy, archiepiscopi
Taurinensis .
29 ianuarii. — Cathedrali ecclesiae Leadensi R. P. D. Ioannem Iere-
miam Lawler, iam episcopum ti tularis ecclesiae Herrnopolitanae et Auxi
l iarem Archiepiscopi S. Pauli de Minnesota.
— Cathedral ibus ecclesiis Vaterfordiensi et Lismorensi R. P. Ber
na rdum Hackett, C. SS. R., superiorem domus Redemptor is tarum apud
Limerich.
31 ianuarii. — Titulari episcopali ecclesiae Sasimorum R. D. Aemi
lium Bongiorni, v icar ium generalem Brixiensem ac parochum mitratum
S. Nazarii, quem constituit Auxiliarem R. P. D. Hyacinthi Gaggia, epi
scopi Brixiensis.
— Cathedrali ecclesiae Dromorensi R. D. Eduardum Mulhern, paro
chum loci Innismacsaint in dioecesi Clogheriensi. '
SACRA CONGREGATIO
D E D I S C I P L I N A S A C R A M E N T O R U M
CLANDESTINITATIS
Quum in nonnull is regionibus, Parochi a civili lege graviter prohi
beantur quominus matr imonio assistant, nisi praemisso civili connubio,
quod non semper praemitt i potest, et t amen ad mala praecavenda et
pro bono animarum matr imonium celebrari expediat ; quidam ho rum
locorum Antistites a Sacra Congregatione de Disciplina Sacramentorum
efflagitarunt: « An et quomodo his in adiunctis providendum sit ».
S. Congregatio de disciplina Sacramentorum 37
Eadem Sacra Congregatio, in plenario Conventu habito die 28 curr.
ianuarii , re mature perpensa, respondendum censuit : « Recurra tur in
« singulis casibus, excepto casu periculi mortis, in quo quilibet sacerdos
« dispensare valeat etiam ab impedimento clandestinitatis, permit tendo
« ut in relatis adiunctis mat r imonium cum solis test ibus valide et licite
« cont rahatur ».
Expositam vero Emorum Pa t rum declarationem SSmus Dnus noster
Benedictus P P . XV, in audientia concessa die 30 eiusdem mensis infra
scripto huius Sacrae Congregationis Secretario, r a t am habere et confir
mare dignatus est, ac publici iuris fieri mandavit .
Datum Romae, ex aedibus eiusdem Sacrae Congregationis, die 31 ianua
rii 1916.
P H I L I P P U S CARD. GIUSTINI, Praefectus.
L. $ S.
f Aloisius Capotosti, Ep . Thermen., Secretarius.
SACRA CONGREGATIO CONCILII
O R I T A N A
P A R T I C I P A T I O N I S
27 martii et 19 iunii 1915
Species facti. - De Ecclesia Cathedrali Oritana non est novus in hac
S. Congregatione sermo. Quum enim in plenariis comitiis, die 31 maii 1902
celebratis, p lura proponerentur de immutandis veteribus quibus regeba
tur s tatut is ut ea hodiernis rerum adiunctis accommodarentur , Episcopo
hinc, et inde Capitularibus iura sua tuent ibus (prout enucleatius re la tum
est in tom. CLXII Thesauri Resolutionum S. G. G., pag. 490-514) respon
sum prodii t : « Ordinationes temporar ias ab Episcopo editas sustineri ,
« et interim capitulum conficiat capitulares constitutiones, quae appr ime
«hod ie rn i s Ecclesiae necessitatibus respondeant ; et ad m e n t e m » . Mens
vero, Ordinario per epistolam significata, haec erat : « Ut Amplitudo Tua
« dioecesanos praeferat extraneis, quibus beneficia non sunt conferenda
« nisi adsit vera necessitas ; et si forte brevi t an tum tempore esset expe-
38 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« d a n d u m ut aliquis civis idoneus fìat vacanti beneficio occupando,
« satius erit huic beneficium prae ceteris conferre, dummodo non sit
« indignus, licet vacatio u l t ra sex menses esset producenda. Porro haec
« Ampi. Tuae indulgentia animis mitigandis p lur imum iuvare poterit ».
Acerbius enim corninoti fuerant non modo Capitularium sed et popula
r ium animi, propterea quod, temperato veterum s ta tu torum rigore, bene
ficia seu participationes in Cathedrali, in casu necessitatis, etiam non
civibus (quo civium nomine ii t an tum prius intell igebantur « i cui padri
« saranno stati cittadini per lo spazio di 40 anni continui ») concede
ren tu r ; et quidem ita, ut, dum cives per d iu turnum plurium annorum
tyrocinium gratui tum suae Ecclesiae inservire tenebantur a clericalis
militiae initio, sacerdotes non cives post annum solummodo gratuit i
servitii ad plenam participationem admit terentur . At quidem, quum
huiusmodi mitigationes iussisset omnino urgens necessitas proveniens
ex penuria clericorum, propter quam in ea Ecclesia vacant ibus iam bene
ficiis aliter provideri non poterat, eaedem novis s tatut is conditis per Capi
tu lum ac approbat is per Episcopum anno 1905 insertae fuerunt.
Haec in Oritano Capitulo vigebant, quum per bullam Episcopalem,
die 16 decembris 1913, qu idam sacerdos N. N. o r tus L. oppido eiusdem
dioecesis, inter canonicos ecclesiae cathedralis cooptatus est beneficioque
poti tus « cum omnibus iuribus et oneribus » die 21 eiusdem mensis.
Elapso vero semestri, quum massae communis divisio fieret, petiit et
ipse ad participationem admit t i ; sed eius petit ionem Capitulum per
maiorem suffragiorum numerum reiecit, ea de causa quod servitii gratuiti
annus adhuc decurreret. Hanc causam minime iustam agnoscens, sed
utpote contrariam iuri et canonicae aequitati arguens, idem canonicus
ad hanc S. Congregationem querelam detulit, misso supplici libello quo
petiit declarari :
« An canonicus N. N. admitt i debeat ad part icipat ionem omnium
« proventuum capitularium a die captae possessionis beneficii, vel post
« annum, expleto servitio gratuito, in casu ».
Synopsis disceptationis. - 1. Argumenta favore recurrentis allata.
Ad intentionem suam obtinendam recurrens duplicem facti circumstan
tiam animadver tendam dicit: in primis, quod fructus integri anni servitii
gratuiti , in casu, non cedunt in bonum fabricae, seu ecclesiae aut loco
rum piorum, sed directe et exclusive in uti l i tatem Cap i tu la r iunvquorum
quisque ex his fructibus portionem suam auget. Alterum, quod servitium
gratui tum exigitur in casu p raes tandum non ante, sed post captam pos
sessionem beneficii, ut ex facti specie plane elucet. Porro ex hac u t raque
S. Congregatio Concilii 39
circumstantia contendit eruere, gra tui tum servitium in casu, sub veti tum
cadere legis Trident inae c. 14, sess. XXIV de ref. cui confirmatio accessit
consti tutionum Pii V, Durum nimis, 31 maii 1570; Innoc. XII , Ecclesiae,
22 sept. 1695, ac etiam complurium h. S. G. resolut ionum. Unde infert
•S. Congregationem huiusmodi gratui tum servitium, in his definite cir
cumstanti is , minime approbasse suo generali rescripto die 31 maii 1902,
sed potius improbasse, dum nempe consulebat reform andas constitutio
nes « ut apprime hodiernis Ecclesiae necessi tat ibus respondeant
Reapse, in cit. cap. Tridentino, post vulgatam iuris principium « ut
« beneficia ecclesiastica sine diminutione conferantur » (tit. 12, lib. III ,
Decretal.), damnan tu r latissime consuetudines et s tatuta, iuxta quae
« in electione, praesentat ione, collatione, vel alia provisione sive admis-
« sione ad possessionem alicuius cathedralis ecclesiae, vel beneficii,
« canonicatuum aut praebendarum, wel partem proventuum, seu ad distri-
« butiones quotidianas, certae conditiones, seu deductiones ex fructibus,
« solutiones, promissiones in terponantur ». Idem de « vacant ibus eccle-
« s iarum dignitatibus, canonicatibus, praebendis , portionibus, benefi-
« ciis, etc. » decrevit S. P ius V cit. const. § 2. - Porro quotquot hanc
Trident inam legem interpre tantur Doctores, eam duobus tan tum casibus
non aptar i t r a d u n t : 1) quando aliqua pars fructuum primi anni beneficii,
applicatur fabricae, seu alicui causae piae; quia tunc cessat ratio legis,
ut nempe arceatur a beneficiorum collatione « quidquid simoniacae
« labis au t sordidae avaritiae suspicionem ingerat » ut dicitur in lauda
tis text ibus ; 2) quando servitium gratuitum praes ta tur ante collationem
seu captam possessionem beneficii, ad modum videlicet tyrocinii ; quo
in casu fructus beneficii, adhuc de facto vacantis, bene possunt augere
massam capitularem, ut per se patet, et t r adun t inter ceteros, Fagnanus ,
in III , Decr., De Praeb., cap. Dilectus, I, n. 6; Pignatelli, Consult, t. III ,
c. 30, n. 9 et tom. IX, c. 115, n. 14-15; Garcia, De benef. p. XI, c. V,
n. 16-18; Barbosa, De Can. et Dign. c. XV, n. 22 qui etiam ra t ionem
da t : « Capta enim possessione ecclesiae seu canonicatus, censetur capta
« possessio omnium bonorum, fructuum, adnexorum et iur ium »; De Luca,
De Can. et Cap. disc. 17, n. 1-5; Fer rar i s s. v. Canonicatus, art. II, n. 39-41.
Neque absimiliter leges tr identinas interpretata videtur haec Sacra
Congregatio, quae veti tum quidquam recipiendi occasione institutionis
novorum canonicorum, etiam sub forma oneris servitii gratuiti , pluries
renovavit et applicavit ut in Cassanen., 3 dec. 1718; Brugen., 13 augu
sti 1729; Leodien., 19 iul. 1777 (apud Pallottini, v. Canonici, III , 182), et
recentius in Potentina, 16 iul. 1898 ac 21 maii 1904; et S. Angeli Lom
bardos, 28 iun. 1913 (cfr. Monit. Eccles., XVI, 150; XXIII , p. 274). In
40 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
quibus postremis decisionibus illud praeterea no tandum occurrit, in his
provocatum fuisse ad ius particulare inductum quoad ecclesias recepti-
t ias (qualis profecto est et Oritana), post Breve Pii VII, Impensa, diei
13 aug. 1819 et subsequentes Instructiones Episcoporum, diei 18 novem
bris 1822, quarum vigore s ta tuta de servitio gratui to u tcumque praestando
in regno ut r iusque Siciliae, paulat im exsoleverunt.
Quae cum ita sint, contendit canonicus recurrens dispositiones
Ordinarii Oritani, quibus anno 1902 confirmatio accessit h. S. Congr.,
attigisse t an tummodo servitium praevium seu antecedens collationem
et possessionem beneficii captam, non vero servitium aliquod gratis
praes tandum post immissionem in possessionem. Idque confirmare s tudet
nonnullis locutionibus s ta tu torum recentium, ubi sermo fi t , non quidem
de canonico, sed de clerico aut candidato, immo, quum agitur de sacer
dote extero, definite edicitur « che il rigoroso servizio gratuito, pr ima
« di aver diritto alla partecipazione, sarà ridotto ad un solo anno, dopo
« il quale prenderà possesso e indosserà le insegne ». Igitur, ait, intentio
huius S. Congregationis in his statutis confirmandis alia esse non potuit,
quam ut servit ium gratuitum beneficii possessionem praecedens simpli
citer probaret . At vero, praestatio quam Capitulares a recurrente exigunt,
a n n u m respicit ab adepta possessione, quae contigit d. 21 decembris 1913:
ergo ad hanc praestat ionem urgendam invocari nequit sententia huius
Si Congregationis in Oritana, diei 31 maii 1902; quin immo eam cadere
dicendum est sub lege prohibitiva canonis Tridentini .
2) Argumenta favore Capituli deducta. - Verumtamen alia videtur
ineunda sententia, si resolutionis principium inde petatur , in quo cardo
controversiae proculdubio consistit, videlicet si spectemus na tu ram tum
Capituli, t um proventuum, ad quorum participationem canonicus recur
rens admitti postulat. Nam, Capitulum quod spectat, in comperto est,
illud, seu ecclesiam cathedralem Oritanam, accenseri debere ecclesiis
receptitiis a sua origine innumeratis : « quarum constitutio - prout obser-
« vatum est in cit. fol. caus. Oritan., apud Thesaurum, CLXII, p. 490 -
« duo potissimum obtinere intendebat, primo nempe omnes cives sacrae
« militiae nomen dantes admittere, quemque pro gradu suae ordinationis,
« ad praes tandum servitium in ecclesia principe suae nativitatis ; secundo
« probare mores clericorum, quia hi non admit tebantur ad obtinenda loca
« canonicatuum quum vacassent, et ad reditus participationem, nisi facto
» « tyrocinio in sacris explendis muner ibus et suae vocationis experimento.
« Rebus ita compositis, nimius clericorum numerus non obérât, neque
« spes lucri n imium allicere poterat candidatos ad clericalem militiam »:
quod proposi tum non solum oppor tunum sed et necessarium existima-
S. Congregatio Concilii 41
batur anteactis temporibus, quando immodica passim comperiebatur
turba adspirant ium ad sacrum ordinem.
Ad hoc proposi tum assequendum latae proculdubio leges firma-
taeque rigorosae consuetudines in Capitulo Oritano vigentes: etenim
ad participationem proventuum quorumcumque non admit tebantur ,
nisi « i soli figli di quei padri che saranno stati cittadini di questa
« città per lo spazio di qua ran t ' ann i continui »; qui tyrocinium novem
annorum gratuito perfecissent, quatuor annos servientes in minoribus,
duos in subdiaconatu, duos in diaconatu et unum in presbyteratu ; quin
immo ipsa clericorum acceptatio f ieri non poterat quotannis nisi u n a
die 25 iulii.
Quibus attentis facile suaderi videtur huiusmodi ecclesiam, quamvis
cathedralem, na tu ra carere veri et proprii capituli, in sensu iuris, ac
t an tummodo efformare quamdam ecclesiasticorum virorum consocia
tionem, peculiaribus statut is consti tutam, quorum observantiam libere
amplectebantur quotquot in hanc societatem cooptari elegissent.
Quod etiam confirmatur, si spectetur na tu ra proventuum qui eccle
siasticis viris in has receptitias cooptatis dis t r ibuebantur : fere enim
integri constabant ex piis legatis, vel oblationibus a christifidelibus con
stitutis pro missarum, anniversariorum, aut similium celebratione, care-
bantque prorsus canonica erectione in t i tulum seu dotem beneficii; adeo
ut huiusmodi proventus minime valerent aut valeant titulo praebendae
seu beneficii canonicalis iure decorari (Cfr. etiam Gennari, Cons. Can.,
XXXIV, n. 3).
Idipsum de hisce capitulis et praebendis sensit praeclarus cano
nista De Luca, qui in re versatissimus erat, a tque ex propria expe
rientia scribebat (De Canon, et Capit., disc. XVII, n. 4 ) : « Huiusmodi
« massa vere et proprie non conflatur ex fructibus et dotibus ipsorum
« Canonicatuum vel Beneficiorum, qui ita laudabili ter pro maiori Eccle-
« siae cultu ac divino servitio, quod alias negligebatur, redacti essent
« a d formam distr ibut ionum quot idianarum, per punc ta turas (ut prae-
« ser t im-sunt massae Basilicarum Urbis provenientes a fructibus casa-
« lium et domorum aliorumque praediorum ex concessionibus Pontificum
« et Impera torum aliorumque Principum) ; sed proveniunt ut p lur imum
« a piis legatis aliisque dispositionibus cum onere missarum et anni-
« versariorum, ac t anquam pe r speciem cuiusdam Societatis, seu commu-
« nionis Clericorum sub his legibus constitutae ac introductae inter ipsos
«presbyteros absque peculiari ratione beneficii seu Dignitatis; adeo ut
« istae Dignitates deinde ad quandam maiorem Ecclesiae honorificentiam
« erectae fuerint, absque status antiqui dictaeque massae alteratione, cum
42 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« solis honorificis praeeminentiis ac etiam cum aliquibus maioribus emo-
« lumentis in distributionibus quotidianis et minutis , loco praebendae
« seu fructuum, tamquam in Dignitatibus potius abusivis quam veris,
« quodammodo s tant ibus loco praebendae ; et consequenter qui vult ad
« Societatem admitti, ipsius Societatis leges ac statuta servare tenetur,
« eaque adimplere quae alii adimpleverunt vel adimplent, ad aequali-
« ta te m inter socios servandam ».
Quae quum ita sint, si nempe nec Ecclesia receptitia habenda est
ut verum Capitulum, nec portiones quae part icipantibus dis t r ibuuntur
vera beneficia dicenda sunt, videtur prorsus deficere materia in quam
cadat al latum vetitum Trident inae legis, cap. 14, sess. XXIV, de ref.,
ac potius vigere principium perspicue, ut de more, enuncia tum a cl. De
Luca : « qui vult ad Societatem admitti , ipsius Societatis leges et s ta tuta
« servare tenetur, eaque implere quae aliis impleverunt, vel adimplent,
« ad aequali tatem inter socios servandam ». Idipsum confirmatur tum ex
facto, quod a Concilio Tridentino ad nostra usque tempora, in plurimis
ecclesiis etiam collegiatis et cathedralibus, consuetudo gratuiti servitii
viguit et viget, Apostolica Sede sciente et non contradicente, tum ex
auctoritate Doctorum, quos unanimes in hanc sententiam ostendit Fer
raris, y. Canonicatus, II , 39 ss.: « in dicto decreto Concilii Tridentini et
« in bulla S. Pii V Durum nimis, non comprehenduntur Sta tuta et con-
« suetudines de serviendo per annum vel aliquod tempus, et nihil per-
« cipiendo interim de Massa grossa nisi peracto integro dicto servitio »
(cfr. et. De Luca, i. c, n. 5) ; tum demum ex ratione, quia, dum vetitum
Tridentinae legis ad hoc explicite ordinatur « ut arceatur quidquid simo-
« niacae labis au t sordidae avaritiae suspicionem habeat » clare videtur
inhibere eam praestat ionem quam novus beneficiatus quasi ex pacto
inter se et collatores facere teneatur occasione collat ionis; non igitur
praestat ionem omnino a voluntate beneficiati independentem, quae quasi
onus reale, vi s ta tu torum aut consuetudinum, beneficium seu potius pro
ventus beneficii afficiat. - Nec in contrar ium quidquam facit, quod huius
modi proventus in utili tatem cedant ceterum canonicorum; quia huius
circumstantiae causa efficiens i terum non est pactum seu voluntas bene
ficiati, sed generalis lex cadens in quodcumque vacans beneficium. Ad
rem Barbosa, De can. et dignit., cap. XV, n. 34, affert decisionem S. C. C.
in qua « dubi ta tum fuit an consuetudo Ecclesiae Ästen, quod fructus
« spectent ad Capitulum donec beneficiatus sit sacerdos, observanda
« esset. Et S. C. C. die 6 maii 1617 censuit valere huiusmodi consue-
« tudinem, quia intentio Concilii fuit ne ratione collationis aliquid recipe-
« retur ». Cfr. et aliam causam relatam a De Luca, 1. c, disc. XVII.
S. Congregatio Concilii 43
Nec t an tum post Concilium Tridentinum servata fuit consuetudo
gratuiti servitii praestandi , sed etiam post reformationes non paucas
nec módicas inductas in ecclesiis receptitiis regni u t r iusque Siciliae post
celebre Breve Pii VII Impensa, d. 13 aug. 1819. Ex quo iam arguere
licet, huiusmodi consuetudinem ea reformatione non fuisse sublatam
aut improbatam. Quod si in laudato Brevi Impensa edicitur « quoties
« aliquis in possessionem iuris praest i tutae portionis assignandae in eccle-
« siis receptitiis fuerit im mit tendus, specimen antea ingenii ac morum
« de iis habeatur . . . et examen inst i tuatur coram Ordinariis », etc.; id
quidem non magis incompatibile videtur cum servitio gratuito prae
stando, quam quodvis periculum aut experimentum cum congruo scho
lam tyrocinio sive curriculo. Igitur nullo modo huiusmodi servitium
abrogatum censeri potest clausulis i r r i tant ibus et derogatoriis quibus
Breve illud explicit (cfr. Gagliardi, De Benef, eccl., Addit, ad tom. I).
Quod autem S. C. Concilii nonnumquam suis decisionibus servitium
gra tu i tum reprobant , id, si verum esset, non foret t rahendum de casu
ad casum. Concedunt quidem facile omnes opportunitatem seu necessita
tem hu ius praevii tyrocinii, maxime pendere a temporum locorumque
circumstanti is , ac praesertim a penur ia vel nimia copia eorum qui cle
ricali militiae nomen dare postulent. Hinc fieri potest quod, dum alicubi
et al iquando onus servitii gratuiti praestandi - ut cum De Luca loqua
mur - « laudabili ter conservat civicam praerogativam, dum, seclusa par-
« ticipatione Massae, exteri, seu illi cives qui necessaria requisita non
« habent , non affectant istos canonicatus absque emolumento, ideoque
« laudabilis est huiusmodi Sta tutorum observant ia » (1. c. n. 5); in aliis
locis aliisque temporibus, maximeque nostr is , huiusmodi observantia
grave immo gravissimum afferat impedimentum, quominus cum suffi
cienti clero divini cultus honori au t curae an imarum utilitati inserviatur.
Ceterum resolutiones quae pot iss imum afferuntur in casu, sel. S. Angeli
Lombardorum, 28 iun. 1913 et Potentin., 16 iul. 1898 longe diversos
a nostro casus spectant, ut facile inspicienti et conferenti patebit. In
prima enim agebatur de onere imposito neo-canonicis, dimittendi favore
ceterorum Capitularium dimidiam partem fructuum primi anni e prae
benda provenient ium; quod minime effugere posse videtur vetitum Con
cilii Tridentini , In altera resolutio prodiit favore cuiusdam sacerdotis
quem, quamvis per decem annos gratuitum servitium praestitisset, tamen
iniuste in verum canonicum ceteri capitulares recipere nolebant.
Nec iuvat afferre ipsam resolutionem S. C. C. in praecedenti Oritan.,
31 maii 1902, aut bullam Episcopalem, qua recurrenti conferri dicitur
canonicatus cum plena iurium participatione. Quin etiam facillime argu-
44 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
meritum retorquetur . Etenim, quamvis detur ut probabile consuetudi
nem servitii gratuiti , comprehendi a l iquatenus posse hortat ione facta
conficiendi « capitulares Constitutiones quae apprime hodiernis Eccle-
« siae necessitatibus respondeant », a t tamen certissimum ac extra omnem
aleam est, quod a recurrente etiam as sumeba tu r : ex iis s tatut is seu
« ordinationibus » de quibus S. C. explicite edixit sustineri, esse illam
praescript ionem « che dovendosi assumere un sacerdote esterno il rigo-
« roso servizio gratuito, prima di aver diritto alla partecipazione, sarà
« ridotto a un solo anno » ; quae praescriptio novis statutis conditis
per Capitulum et approbat is per Episcopum anno 1905, de verbo ad ver
bum inserta et repetita fuit. Si igitur Episcopus revera voluit - quod non
est facile concedendum - canonicum recurrentem constituere et in pos
sessionem immittere, cum eodem « diritto alla partecipazione », praeter
g r e s s a esset limites suae potestatis et consequenter nulliter egisset
saltem in hac par te quae spectat exonerationem a servitio gratuito, quia
auctori tate id per se solum faciendi carebat, sed accedere debuisset venia
Apostolicae Sedis cuius auctori tate contrar ium s ta tu tum sust inebatur .
Resolutio. - Quibus ab u t raque parte in medium deductis, iudicio
EE. P P . suppositum fuit dir imendum dub ium: « An can. N. N. admitti
debeat ad participationem proventuum capitularium a die captae posses
sionis beneficii, vel post annum, expleto gratui to servitio in casu ».
Et S. Concilii Congregatio in plenariis Emorum comitiis re semel
et i terum disceptata, respondendum censuit sub die 19 iunii 1915:
«Negative ad I pa r t em: Affirmative ad I I ; et ad mentem. Mens est:
« Optat S. C. ut consti tutiones capitulares magis conformentur res-
« cripto edito die 31 maii 1902, ita nempe ut apprime respondeant
« hodiernis ecclesiae necessitatibus, quae abolitionem servitii gratuit i
« quibusdam in casibus exigere videntur ».
Quam resolutionem SSmus Dnus Noster Benedictus Div. Prov.
P P . X V , in audientia postmodum infrascripto Secretario concessa,
approbavit .
O. GIORGI, Secretarius.
S. Romana Rota 45
ACTA TRIBUNALIUM
SACKA ROMANA ROTA
I
P A R I S I E N .
NULLITATIS MATRIMONII (PIC-GARREAUD)
Benedicto XV feliciter regnante, Pontificatus Dominationis suae anno
primo, die 21 maii 1915, RR. PP. DD. Ioannes Prior, Ponens, Aloisius
Sincero et Iosephus Mori, Auditores de Turno, in causa Parisien. - Nulli
tatis matr imonii inter Helenam Garreaud, repraesentatam per legitimum
procuratorem advocatum Vincentium Sacconi, et Aemilium Pie, interve
niente et disceptante in causa Vinculi Defensore ex officio, sequentem tule
runt in primo gradu definitivam sententiam.
Agathae Mariae Bazin, cum vidua relicta fuisset cum sex filiabus
ex unione maritali sumptis , ea fuit mens ut u n a m q u a m q u e earum, vix
maiorennem effectam, quam cito in matr imonio collocaret. Helenae, quar
tae f i l iae, annum vigesimum agenti, t anquam futurum mari tum, Aemi
lium quemdam Pie indicavit. Consilium vero haud placuit Helenae, ut
pluries matr i retul i t ; eidem autem insistenti t andem cessit, et cum viro
die 12 augusti 1899 in matr imonio rite coniuncta est. Tresdecim annos
perduravi t vita coniugalis, qua abrup ta mulier divortium civile petiit,
obt inui tque: deinde causam in foro ecclesiastico instituit, Commissione
Pontif. impetrata ut causa coram N. S. Ordine in pr ima instantia agere
tur, qua declarationem nullitatis matr imonii ex capite vis et metus
obtinere nit i tur. Dubium igitur nobis dir imendum est: An constet de
nullitate matrimonii in casu?
In iure. - Sufficit iuris capita, in hac re notissima, summat im indi
care, quae in aliis N. Ordinis sententiis, etiam recentibus, late exposita
sunt (Cf. Parisien., coram Many, die IB marti i 1911; Lugdunen., coram
46 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Prior, d. 18 iunii 1912; Romana, coram Prior, d. 28 nov. 1913). Ex
celebri capite Cum locum 24 De sponsalibus, necnon ex cap. 15 et 28
eiusdem tituli, deducunt doctores per metum gravem, iniuste a causa
libere incussum ad extorquendum consensum matrimonialem, matr imo
nium, saltem ex iure ecclesiastico, dirimi. Metus reverentialis, seu futuri
mali existimati, quod ab his metuimus in quorum potestate sumus
(d'Annibale, vol. I, n. 138, nota 16), ex sese levis est, ac proinde matr i
monium non dirimit. Gravis t amen evadere potest ex adiunctis, quoties
videlicet, omnibus circumstantiis perspectis, dici debet metum pat ientem
imperio patris , matris , seu domini coactum matr imonio consensisse.
Hunc casum ordinarie verificari docent Auctores, ubi minae adhibentur ,
vel etiam preces impor tunae et instantes, quae virtuali ter minas conti
nent , ad filiae resistentiam vincendam. At simplex quaedam regula iuri
dica ad omnia dubia in casu concreto di luenda dari nequit , ut legenti
instructionem S. Officii d ie 20 iunii 1883 facile patet .
Imprimis notandum est fi l iam haud invitam nupsisse dicendam esse
quae nupsi t ut matr is vel alterius Superioris morem gereret (d'Anni
bale, 1. c ) . Parentes etiam coactionem modicam adhibere possunt, ut
docet Sánchez, lib. 4, disp. 23, n. 12 in fin. Ubi vero coactio debitos
limites excessisse videtur, constare debet metum patientem media quae
potuit adhibuisse ut sese a parentum coactione liberaret. Ad rem citata
instructio S. Officii (n. 37): « Etiam investiganda quid haec persona
« fecerit, ut a coactione parentum sese liberaret; u t rum preces adhi-
« buer i t ; u t rum usa fuerit opera al iorum ad parentes a proposito dimo-
« vendos : u t rum et quomodo propriam aversionem et contrarietatem in
« illud matr imonium significaverit : u t rum et quomodo sese gesserit, sive
« quando necessaria pro matr imonio parabantur , sive quando ad cón-
« sensum promendum adducta fuit, sive quando post da tum consensum
« festum nuptiale celebrabatur ; ... u t rum, nempe, his omnibus hilaris,
« prompte et laete adstiterit , an secus. Consideranda quoque eius agendi
« ratio erga alteram par tem, et erga eiusdem familiam; u t rum nempe
« benevola et affectuosa, etc. ».
In facto. - Cum Pat r ibus Auditoribus in pr ima causae propositione
d. 21 iulii 1914 facta, testes auditi pauci nimis viderentur quam ut pro
cessus iuxta ss. canones completus dici posset, praesertim cum in actis
haberentur nomina personarum, quae vel matr imonii celebrationi inter
fuerunt vel intime familias contrahentium cognoverint qui ad tes tandum
non sunt vocati, responderunt : « Dilata, et compleantur acta iuxta instru-
« ctionem a D. Ponente dandam ». Novi testes excutiendi, vero, in instru-
S. Romana Rota 47
ctione data indicati, fere omnes morte iam praerept i fuere, et alii inveniri
non potuerunt , ut ex epistola officialis Parisiensis d. 15 feb. 1915 elucet.
Quoad testes principales, actricis proximi parentes, matrem eius
nempe, et t res sorores, dominam Mac Teigne, dñam Fahre , et dñam
Beer, omnes scilicet testes in Curia Versaliensi excussos, nota t Iudex
instructor de legatus : « N o t r e impression es t : que les témoins ont eu
« grand souci de dire la vérité, et, en ce qui concerne Mme Garreaud
« m è r e , que c'est une femme très autori taire, qui ne devait admet t re
« aucune observation de la par t de ses filles, et qui aurai t certainement
« mis en exécution la menace qu'elle avait faite a Mme Pic née Garreaud,
« de l'envoyer dans une famille à l 'étranger ».
Ita na r ra t actricis mater : « J 'ai marié mes filles de moi -même et
« de mon seul consentement. Je trouvais que la mère de famille restée
« veuve devait avant tout marier ses filles afin qu'elles eussent un sou-
« tien dans la vie. Le mariage a été décidé par moi avec une de mes
« amis. . . Non, ma fille n 'a pas été libre, elle n 'a cessé de protester et
« je n'ai cessé Se lui imposer ma volonté. J 'ai usé de toute influence.
« J 'avais usé d 'abord de prières, mais j ' a i cru devoir employer les mena-
« ces, sur tout celle de l 'envoyer comme institutrice A l'étranger. Je savais
« que ce serait pour elle une t rès grande peine et une humiliation morale
« très grande, car elle considérait cette si tuation comme un état de
« domesticité. J 'ai même, dans la vivacité de scènes, employé une cer-
« taine brusquerie en la prenant violemment par les bras ; elle en a
« même porté les marques. Elle a résisté par les protestat ions, les prières
« et les larmes, et cela a duré jusqu 'au mariage.. . J 'avais décidé q u e j e
« marierais mes fi l les par r ang de âge ; son tour était venu, et pour
« aucune raison je n 'aurais «cédé ».
Actrix eamdem histor iam confirmat: « Après l'avoir rencontré deux
« ou trois fois, ma mère me di t : " C'est celui-là que tu dois épouser „.
« Je repondis qu'il ne me plaisait pas, et je n 'avais pas d'ailleurs l'in-
« tention de me marier. Ma mère me dit dès ce jour et plusieurs fois
« ensuite que si je ne l 'épousais pas , je devais quit ter la maison et
« devenir institutrice, qu'elle ne s'occuperait plus de moi.. . Aux fian-
« cailles je me suis rendu compte que la chose était sérieuse. Je fus
« alors très tr iste. Mme Mariot, vieille amie de la famille, sans se douter
« de mes sentiments, déclara à ma mère que j ' é ta is triste, et que ma
« mère avait tor t de faire ce mariage qui n 'étai t pas assort i ; c'est une
« de mes sœurs qui m'a répété cette conversation peu de jours après.
« Presque continuellement ma mère insistait et il y avait des discus-
« sions à ce sujet.
48 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« Il n 'y a jamais eu de nécessité dans ma famille de devenir insti
t u t r i c e . Ma mère avait largement de quoi nous élever... Pour nous
« quit ter la maison paternelle c'était la mort . Mes sœurs et moi nous ne
« nous étions jamais isolées ». Interrogationi : « Avez-vous manifesté votre
« aversion pour M. Pic avant le mariage? » respondi t : « Jamais nous
« n 'avons eu d'intimité avant le mariage ». Alterae interrogationi: « M. Pic,
« fréquentait-il la maison? » replicat: « Oui, après les fiançailles, mais
« ma mère ne nous a jamais laissés seuls, à moins qu'il n'y eut quelque
« aut re personne Je lui ai montré mon at t i tude de froideur, mais
« n 'ayant jamais été seul avec lui, je ne le lui ai pas dit. . . : il s'en est
« plaint à la dame qui a preparé le mariage, j ' ignore pa r qui je l'ai su ».
Quatuor sorores actricis, Elisabeth Mac Teigne, Amelia Fabre , Ioanna
Beer et Henrica Ronveau, de coactione a matre exercita fere' idem depo
nunt . Ita E. Mac Teigne: « Elle a été contrainte par ma mère qui l'a
« menacé de la faire part ir comme institutrice à l 'étranger, si elle s'y
« refusait. Ma sœur m'a fait des confidences à cet égard, et m'a dit
« formellement que si elle acceptait de subir cette contrainte, c'est
« qu'elle ne voyait pas d 'autre moyen d 'échapper aux menaces et à la
« situation qui en aurai t resulté par elle... Ma sœur ne cessait de pro-
« tester même avec larmes, elle avait de i 'éloignement pour son fiancé
« et le craignait même. Sa crainte a duré jusqu ' au jour du mariage;
« plus le terme se rapprochait , p lus ses protestat ions devenaient vives.
« J'ai été témoin de toutes les scènes, et j ' a i constaté la trace des vio-
« lences dont ma sœur avait été l'objet... Ma mère eût parfaitement
« exécuté les menaces ».
Quatuor actricis sororibus fere eadem tes tant ibus adiungenda est
sartrix quaedam, nomine Eugenia Ruelland, quae ait: « Je faisais les
« robes d'Hélène Garreaud, c'est par elle que j ' é ta is tenue au courant des
« fiançailles. Je me rappelle très bien avoir plusieurs fois reçu chez moi
« Hélène Garreaud, et étant chez elle le plus souvent, avoir été mêlée
« à la vie de la famille. Très souvent Hélène est venue me trouver en
« larmes, se plaignant d'avoir été malmenée par sa mère, d'avoir reçu
« des giffles parce qu'elle ne voulait pas épouser M. Pic que sa mère
« voulait lui imposer. Elle m'a dit qu'elle ne pourrai t j amais épouser
« cet homme qu'elle t rouvai t bête: ne sachant pas parler, etc. Hélène
« s'est contentée d'employer les moyens qui étaient seuls à sa por tée:
« l a r m e s et supplications jusqu 'au dernier jour . . . Je me suis hasardée
« un jour à dire à Mme Garreaud qu'Hélène ne semblait pas heureuse
« d'avoir le fiancé qu'elle lui reservait pour mari . La mère me repon-
« dit: " Je n 'ai pas son avis à prendre „ ».
S. Romana Rota 49
Omnes supradictae testes deponunt matr is indolem fuisse imperio
sam, obst inatam, f i l iae autem timidam, submissam. Henrica Ronveau
ait: « Ma mère conduisait toutes au doigt et à œil. Son habi tude était
« d e nous imposer sa volonté et, s i cela était nécessaire, de nous
« faire violence pour que nous l 'acceptions.. . Elle ne craignait pas de
« faire des menaces sérieuses, soulignées même de violences physiques,
« même de giffles ». Et Eugenia Ruel land: « La mère était odieusement
« autori taire. Je pourra is citer mille faits qui prouvent l 'odieux de son
« autori tar isme. 11 fallait que les filles obéissent; et en particulier pour
«Hé lène , l 'opiniâtreté de sa volonté à persévéré jusqu ' au mar i age» .
E. Mac Teigne tes ta tur : « Toutes nous redout ions m a n i è r e . . . Très àuto-
« ritaire.. . plus autoritaire vis-à-vis de ma sœur (Hélène) à cause de sa
« beauté physique ». A. Fabre : « Ma mère est t rès autoritaire, elle a
« toujours exigé que ses filles plient devant sa volonté ». In eumdem
sensum deponunt I. Beer, G. Garreaud, actricis frater, dna Arguillière,
Gh. Pothier, quorum ul t imus ait: « Tout le monde s'accordait que lors-
« que Mme Garreaud voulait quelque chose, elle t rouvait l e .moyen de
« la réaliser ».
De filia t e s tan tu r eius sorores : « Ma sœur était t rès souple, soumise,
« habi tuée à obéir » (A. Fabre). « Ma sœur était très douce ... la mère
« l'avait dressée à l 'obéissance depuis son plus jeune âge » (I. Beer).
« Elle était comme une cire entre les mains de sa mère, qui la pouvai t
« pétrir » (H. Ronveau). Et E. Ruel land: « Hélène était une fille aimable,
« très bonne, très douce, b londe; elle avait peur de sa mère ». Quamvis
mater eam dicat « d 'un caractère énergique », illico, subdit « elle était
« te l lement dominée par ma volonté, qu'elle n 'aura i t j amais osé résister
« ouver tement ».
Mater auctori tate sua f i l iae matr imonium imposuit, ut concorditer
fere omnes testes declarant, nemine contradicente. I ta mater : « J'ai
« marié mes filles de moi-même et de mon seul consentement. . . J 'avais
« décidé que je marierais mes filles par rang d 'âge; le tour d'Hélène
« était venu et pour aucune raison je n 'aurais cédé.. . le mariage a été
« décidé par moi... ma fille n 'a j amais cessé de protester . Il n 'y a pas eu
« de rupture , ma volonté était formelle.. . Elle n 'a cessé de protester, et
« je n'ai cessé de lui imposer ma volonté ». In idem incidunt test imonia
actricis sororum, Mac Teigne et Ronveau, necnon Eugenia Ruelland.
Minas quoque adhibui t mater ad f i l iae oppositionem vincendam,
eiectionis e domo pa terna ut in ter ra aliena m u n u s institutricis exer
ceret; ait ma te r : « J'ai cru devoir employer des menaces, sur tout celle
« d e l 'envoyer comme institutrice à l ' é t r anger» . Quod confirmat ipsa
ACTA, vol. VIII, n. 2. — 14-2-916. 4
50 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Helena, A. Fabre , T. Beer, H. Ronveau, E. Ruelland. Minas exilii a
domo paterna aegerrime ferebat puella, et t anquam malum grave sibi,
.vigesimum tunc aetatis suae a n n u m agenti, imminere videbat, ut i ipsa
et alii testes declarant. Ait Helena: « Pour nous quit ter la maison pater-
« nelle était la mort . Mes sœurs et moi, nous ne nous étions jamais
« isolées : dans le couvent nous étions deux ou trois ensemble, et le
« couvent était t rès voisin de la maison de campagne, où nos parents
« venaient habiter de Pâques à la Toussaint . A 16 ans je fus envoyée
« au couvent de Poichemone. . . Au bout de trois mois j ' e u s de violentes
« crises nerveuses. . . J 'a t t r ibue ces crises sûrement à l 'ennui occasione
« p a r l 'éloignement de la m a i s o n » . Tes ta tur H. Ronveau : « Je com-
« prend l'effroi de ma sœur à une pareille menace ; elle n 'avait que
« 19 ans , avait toujours vécu avec nous , et entrevoyait comme le plus
« grand châtiment cette vie hors de la famille, dans un pays étranger,
«pr ivée de l'affection de nous toutes qu'elle aimait ». Ait altera soror,
I. Beer: « Cette menace était terrible pour ma sœur ».
Malum etiam inevitabile Helenaef videbatur, cum apprime sciret
matrem haud hes i ta turam fore minas exsequi, ut i terum declarant iidem
testes, « oui, ma mère, ait E. Mac Teigne, eût parfaitement exécuté ces
« menaces. Ma mère était persuadée que c'était un devoir pour elle de
« pourvoir au prompt établissement cTes ses filles que les occupations
« commerciales l 'empêchaient de surveiller. C'est pourquoi elle n 'hési-
« tait pas à imposer sa volonté même par des menaces ». Similiter depo
nun t A. Fabre , I. Beer et E. Ruelland, et ipsa mater confirmat, dicens:
« Pour aucune raison je n 'aurais cédé ».
Precibus et lacrymis restitit puella usque ad diem ipsum matr i
monii, ut iidem testes affirmant; mater ipsius a i t : « Elle a resistè par
« les protestat ions, les prières, et les larmes, et cela a duré jusqu 'au
« mariage. . . Elle n 'avait aucun moyen d'éviter les conséquences de mes
« menaces, puisqu'elle était mineure ». Idem tes tantur actrix eiusque
sorores.
Quamvis tresdecim fere annos vita coniugalis perduraveri t , ab initis
nupti is n u n q u a m pacifica fuit, quod indicium est aversionis mulieris
erga sponsum, unde praesumptio quaedam oritur de consensu matri
moniali coacto. Ait soror actricis, E. Mac Teigne: « D è s les premiers
« jou r s qui suivirent le dépar t pour le voyage de noces, ma sœur m'écri-
« vit de venir la réjoindre, et cela dans la manière la plus pressante.
« J e fus moi-même témoin alors des scènes violentes qui nous terro-
« risaient ma sœur et moi. La vie commune se cont inua aussi pénible-
« ment, les choses allaient de mal en pis, pendan t dix ans environ jus -
S. Romana Rota 51
« qu 'au jour de la séparat ion définitive ». De continuis inter sponsos
dissidiis aliae actricis sorores tes tantur ; et testis Cn. Pothier idem con
firmat, d icens: « On s'était aperçu que les jeunes époux semblaient peu
« heureux ».
Frus t ra , denique, urgetur matr imonium reval idatum fuisse per diu
tu rnam coniugum cohabitat ionem, nam matr imonium ex capite metus
irr i tum reval idan non potest nisi per consensum in forma tr ident ina
expressum, cum agatur de impedimento publico, quod, nempe, in foro
externo probari potest, prout confirmat iurisprudentia S. C. Concilii,
quae « probato metu, nullum pronunt ia t matr imonium etiam post diu-
« turnam cohabitationem et plures habi tos filios, nul latenus sollicita de
« consensu expresso vel tacito praesti to » (Gasparri, vol. % n. 1418,
ed. 1905).
Quibus omnibus in iure et in facto perpensis, Christi nomine invo
cato, Nos Auditores de Turno , pro Tribunali sedentes et solum Deum
prae oculis habentes , dicimus, declaramus et definitive sentent iamus,
proposito dubio respondentes : Affirmative, seu constare de nullitate
matrimonii in casu: expensas vero iudiciales omnes ab actrice, Helena
Garreaud, esse solvendas. -
Ita declaramus, mandantes Ordinariis locorum et ministris tribu
nalium ad quos spectat, ut exsecutioni mandent hanc nos t ram defini
t ivam sententiam, et adversus reluctantes procedant ad normam ss. cano
num et praesert im cap. 3, sess. XXV, De reform. Concilii Tridentini,
iis adhibitis exsecutivis et coercitivis mediis, quae magis oppor tuna et
efficacia pro rerum adiunctis exstitura sint.
Romae, in sede Tribunal is S. R. Rotae, die 21 maii 1915.
Ioannes Prior, Ponens.
Aloisius Sincero.
Iosephus Mori. L. © S.
Ex Cancellaria, 3 augusti 1915.
Sac. T. Tani , Notarius.
52 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
I I
CAUSAE ACTAE SUB SECRETO
In S. Romana Rota, anno 1915 actae sunt sub secreto sequentes causae
quarum definitiva sententia editur tantum in parte dispositiva.
i
. I. INIURIARUM. Incidentalis.
Proposito dubio : An verba, de quibus in memoriali diei 7 iulii 1913,
impertinentia vel iniuriosa sint et ideo sint delenda, necne? RR. P P .
DD. F. Cattani Amadori, Ponens, I . Alberti et P. Rossetti de turno,
die 2 iulii 1915, respondendum censuerunt : Affirmative.
I I . ONERUM BENEFICII.
Proposito dubio: An Sacerdoti N. N. incumbat onus coadiuvandi et
in quibus parochum loci, in casu; RR. P P . DD. F. Cattani Amadori ,
Ponens, I. Mori et P. Rossetti de turno, die 14 augusti 1915 respon
dendum censuerunt : Negative, seu non" constare de onere coadiuvandi
parochum.
Diarium Romanae Curiae 53
DIAMUM ROMANAE CURIAE
S E G R E T E R I A D I S T A T O
NOMINE
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di nominare :
26 gennaio 1916. — L'Emo signor cardinale Filippo Giustini, Protettore dell'Istituto dei Piccoli Fratelli di Maria.
27 gennaio. — L'Emo signor cardinale Domenico Serafini, Prefetto della
Sacra Congregazione dei Religiosi. •
1 febbraio. — Il Rev. D. Gaetano Cicognani, Segretario di Nunziatura,
destinandolo a prestar servizio presso la Nunziatura Apostolica di Spagna.
8 febbraio. — Il Rmo P. Eugenio Couet, superiore generale dei Sacerdoti del Santissimo Sacramento, Consultore per le Cause di Beatificazione e Cano-
nizazione della sacra Congregazione dei Riti.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Assistenti al Soglio Pontificio:
10 gennaio 1916. — Mons. Eduardo Duarte Silva, vescovo di liberaba. 17 gennaio. — Mons. Antonio Raimondo Silva, vescovo di Merida. 28 gennaio. — Mons. Giovanni G. Shaw, vescovo di Sant'Antonio.
3 febbraio. — Mons. Francesco Saverio Cloutier, vescovo di Trois-Rivières.
Protonotario apostolico ad instar participantium :
31 gennaio 1916. — Mons. Giuseppe De Hecher, preposto della Reale Collegiata di Corte in Monaco di Baviera.
Prelati Domestici di S. S.:
20 gennaio 1916. — Mons. Gaetano Lioy-Lupis, di Molfetta. 21 gennaio. — Mons. Rodolfo Maiocchi, rettore del Collegio Borromeo
a Pavia.
54 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
ONORIFICENZE
Con. Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze:
La Gran Croce dell'Ordine Piano:
8 gennaio 1916. — A S. E. il sig. Don Cipriano Muñoz y Manzano, conte De la Vinaza, ambasciatore straordinario e plenipotenziario di Spagna presso la S. Sede.
21 gennaio. — A S . E. il sig. generale Giovanni Vincenzo Gomez, presidente costituzionale degli Stati Uniti del Venezuela.
La Gran Croce dell'Ordirne di S. Gregorio Magno, classe civile:
15 gennaio 1916. — Al sig. Fernando de Soto y de Aguilar, conte di Puerto Hermoso.
27 gennaio. — Al sig. cav. dottor Eugenio De Knilling, ministro dei culti e delle scuole in Baviera.
La Gran Croce dell'Ordine di S. Gregorio Magno,f classe militare: «
27 gennaio 1916. — Al sig. barone colonnello Guglielmo De Leonrod, gran maestro di corte e grande scudiero del re di Baviera.
— Al sig. conte colonnello Massimiliano De Möy, gran maestro delle cerimonie nella corte di Baviera.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
11 gennaio 1916. — Al sig. Giorgio Elia Amyot, membro del Consiglio legislativo della provincia di Québec.
— Al sig. Némèze Garneau, membro dello stesso Consiglio. 22 gennaio. — Al sig. senatore Carlo Riou, della diocesi di Vannes. 27 gennaio. — Al sig. barone Paolo De Stengel, capo di gabinetto del
Ministro degli esteri di Baviera.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe militare:
11 gennaio 1916. — Al sig. Nicola Giosuè Pinault, deirarchidioc. di Québec.
H Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
4 gennaio 1916. — Al sig. avv. Biagio Natoli, di Mazzarino in diocesi di Piazza Armerina.
Diarium Romanae Curiae 55
7 gennaio 1916. — Al sig. avv. Guglielmo Giovanni Maria Westerwoudt, di Amsterdam.
14 gennaio. — Al sig. Giuseppe Pouzet, di Lione.
La Commenda dell' Ordine di S. Silvestro Papa :
22 gennaio 1916. — Al sig. cav. Marco Cecchini, di Roma.
1 febbraio. — Al sig. dottor Fritz Holm, dell'archidiocesi di New-York.
MAGGIORDOMATO DI SUA SANTITÀ
NOMINE
Con Biglietti di S. E. Rma Mons. Maggiordomo, il Santo Padre si è degnato
di nominare:
Camerieri Segreti soprannumerari di S. S.:
31 ottobre 1914. — Mons. Enrico Koch, dell'archidiocesi di Colonia. 7 aprile 1915. — Mons. Giacomo Bushati, della diocesi di Sappa.
9 novembre. — Mons. Giuseppe Piagge, della diocesi di Osnabrüch.
— Mons. Bernardo Dinkgrefe, della medesima diocesi.
29 novembre. — Mons. Luigi dott. Sacchi, della diocesi di Pavia. 13 dicembre. — Mons. Dionigi Casaroli, dell'archidiocesi di Bologna.
18 dicembre. — Mons. Candido De Angelis, della dioc. di Albano Laziale. 21 dicembre. — Mons. Salvatore De Angelis, parroco di S. Pietro in Vat. 23 dicembre. — Möns. Gerardo van der Boer, della dioc. di Bois-lè-Duc.
— Mons. Luigi Gaillard, della diocesi di Beauvais. 11 gennaio 1916. — Mons. prof. avv. Giacomo Sole.
17 gennaio. — Mons. Venturino Bracci, della diocesi di Orte.
— Mons. Pietro Forzoni, della diocesi di Arezzo.
19 gennaio. — Mons. Giorgio Everard, della diocesi di Namur. 31 gennaio. — Mons. Pietro Koeveler, dell'archidiocesi di Colonia. 3 febbraio. — Mons. Luigi Fanti, vicario della Basilica di S. Luca, della
diocesi di Bologna.
— Mons. Filelfo Bezzi, di Roma.
Camerieri Segreti di Spada e Cappa soprannumerari di S. S.:
30 gennaio 1915. — Il sig. comm. Giacomo Schreiner, dell'archidiocesi
di Vienna.
15 ottobre. — II sig. Francesco de Stieglitz, della diocesi di Fulda.
56 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
15 dicembre 1915. — Il sig. marchese Tommaso Balbi, dell' archidiocesi di Genova.
30 dicembre. — Il sig. Edoardo Villeré Papin, dell'archidioc. di S. Luigi (S.U. A.).
19 gennaio 1916. — Il sig. barone Alfonso Leone Maria Giuseppe Ghislain di Montpellier de Vedrin, della diocesi di Namur.
24 gennaio. — Il sig. conte Paolo Manassei di Gollestatte, di Roma.
Camerieri d'onore m abito paonazzo di S. S.:
6 ottobre 1915. — Mons. Moyses Gonçalves de Conto, della dioc. di IHieos. 6 novembre. — Mons. Lorenzo Pavanelli, della diocesi di Brescia.
— Mons. Luigi Vigna, della medesima diocesi. 29 dicembre. — Mons. Luigi Fanfani, dell'archidiocesi di Firenze.
Cappellano Segreto d'onore di S. S.:
19 gennaio 1915. — Mons. Stefano Schulz, della diocesi di Warmia.
N E C R O L O G I O
17 gennaio 1916. — Mons. Domenico Maria Valensise, arcivescovo titolare di Ossirinco, assistente al Soglio pontifìcio.
— Mons. Vito Antonio Fioni, vescovo titolare di Sidone. 18 gennaio. — Mons. Giuseppe Camassa, arcivescovo tit. di Trebisonda. 25 gennaio. — Mons. Dionisio Nicolosi, vescovo di Scio. — Mons. Raniero Sarnari, vescovo di Macerata e Tolentino.
6 febbraio. — Mons. Michele Cardella, vescovo di So vana e Pitigliano. 8 febbraio. — Mons. Giuseppe Torras y Bages, vescovo di Vieh.
12 febbraio. — Mons. Giovanni Battista De Santi, vescovo di Aiaccio.
Annus YIII - Yol. VIII- Die 4 Martii 1916 Num. 3
ACTA APOSTOLICAE SEDIS COMMENTARIUM OFFICIALE
ACTA BENEDICTI PP. XV
E P I S T O L A E
I
AD PAULINUM PETRUM S. R. E. CARD. ANDRIEÜ, ARCHIEPISCOPUM BURD1GA-
LENSEM, DE STIPE PRO NIGRITIS CORRO GANDA IN EPIPHANIA DOMINI.
Dilecte Fili Noster, salutem et apostolicam benedictionem. — Quo
niam africanarum Galliae possessionum u rbs ista f lorentissima, quae
tui honoris sedes est, praecipuum et celeberrimum t amquam emporium
habetur , ideo, quum misera et abiecta nigri tarum condicio Nobis pro
apostolico officio magnae sit curae, ad te, dilecte Fili Noster, has l i t teras
mitt imus ut iis relevandis, quan tum Nobis licet, operam demus. Vix est
cur de probroso servorum commercio removendo hic plura perscribamus.
Constat enim quan tum in hac causa inde ab initio Ecclesia Dei gesserit,
t um in omnibus hominibus eamdem inesse personae dignitatem eosque
pari omnes iure esse affirmando, tum ad mancipiorum manumissionem
in spem caelestium bonorum cohortando, tum etiam proprias religio
sorum familias vindicandis in libertatem servis inst i tuendo. At tamen
dolendum est t am foedam turpi tudinis labem et maculam, quamquam
magna ex parte iam sublatam, residere etiam nunc in humanae socie
ta t is corpore : quamobrem omnino decet praeclara huius Apostolicae
Sedis erga homines promeri ta in hoc etiam genere studiose Nos per
sequi. I taque peroppor tunum Leonis XIII decretum -, Nos, ad exemplum
Pii X f. r., confirmantes, quotannis , in festo Epiphaniae Domini, ubicum-
ACTA. vol. VIII, n, 3. — 4-3-916. 5
58 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
que sacra publice celebrentur, stipem redimendis nigritis corrogari volu
mus . Id autem eo magis u rgendum arbi t ramur, quia satis uberes iam per
cepti fructus spem bonam afferunt fore ut a l iquando id quod tantopere
ad causam humani ta t i s interest, assequantur. Optatam diem maturet ,
precamur, Liberatur human i generis iesus Christus, et omnes quicumque
huc consilium, operam, rem contulerint, potioribus suis praemiis remu
neretur . Quorum auspicem *et benevolentiae Nostrae testem, iis universis
et singulis, p r imumque tibi, dilecte Fili noster, apostolicam benedictionem
peramanter impert imus.
Datum Romae apud S. Pet rum, die II februarii anno MCMXVI, Ponti
ficatus Nostri secundo.
BENEDICTUS P P . XV
II
AD BASILIUM S. R. E. PRESBYTERUM CARDINALEM POMPILJ, IN URBE VICARIUM.
AD PECULIARES EFFUNDENDAS PRECES, QUIBUS IMMANIS . BELLI FINIS
IMPLORETÜR, NATIONUM BELLIGERANTIUM POPULORUMQUE UNIVERSORUM
FOEMINAS FAMILIASQUE CATHOLICAS, SIVE SINGULAS SIVE POTIUS CON
SOCIATAS, ADHORTATUR, PRAESERTIM PER OPPORTUNUM ET ACCEPTABILE
QUADRAGESIMALE TEMPUS.
Signor Cardinale,
Al t remendo conflitto, che lacera l 'Europa, Noi, come Pas tore uni
versale delle anime, non potevamo, senza venir meno ai sacri doveri
impost ic i dalla sublime missione di pace e di amore da Dio affidataci,
restare indifferenti od assistere silenziosi. E perciò, sin dagli inizi del
Nostro Pontificato, coll'angoscia che Ci suscitava nel cuore un così
atroce spettacolo, Noi Ci adoperammo ripetute volte, con le Nostre esor
tazioni e coi Nostri consigli, per indurre le Nazioni contendenti a
deporre le armi, componendo i propri dissidi nel modo richiesto dalla
umana dignità, mediante una intesa amichevole. Gettandoci, per così
dire, in mezzo ai popoli belligeranti, come un padre in mezzo ai propri
figli in lotta, li abbiamo scongiurati in nome di quel Dio, il quale è
giustizia e carità infinita, a r inunziare al proposito di mutua distru
zione, ad esporre u n a buona volta con chiarezza, in modo diretto o
indiretto, i desideri di ciascuna parte , ed a tener conto, nella misura
Acta Benedicti PP. XV 59
del giusto e dei possibile, delle aspirazioni dei popoli, accettando, ove
occorra, in favore dell 'equità e del bene comune del gran consorzio
delle Nazioni, i doverosi e necessari sacrifici di amor proprio e d ' i n t e
ressi particolari. Questa era ed è l 'unica via per risolvere il mostruoso
conflitto secondo le norme della giustizia, e giungere ad una pace non
profittevole ad u n a sola delle parti , ma a tut te , e quindi giusta e
dura tura .
Pur t roppo la Nostra voce pa terna non venne finora ascoltata e la
guerra con tutt i i suoi orrori continua furiosa. Ciò non ostante Noi,
Signor Cardinale, non possiamo, non dobbiamo tacere. Non è lecito
al padre, i cui figli sono in fiera contesa, cessare dall 'ammonirli , sol
perchè essi resistono alle sue preghiere, alle lagrime sue. Ed Ella sa,
d 'al tra par te , che, se il Nostro r ipetuto grido di pace non ha raggiunto
l'effetto desiderato, ha avuto però un'eco profonda ed è disceso come
un balsamo nel cuore dei popoli belligeranti, anzi dei popoli del mondo
intero, e vi ha suscitato un vivo, acuto desiderio di vedere risolto quanto
prima il sanguinoso conflitto. Non Ci è, quindi, possibile as tenerc i dal
levare ancora una volta la Nostra voce contro questa guerra, la quale
Ci appare come il suicidio del l 'Europa civile: non dobbiamo t rascurare
di suggerire o di additare, quando le circostanze Ce lo consentano,
qualsiasi mezzo, che possa giovare al raggiungimento del fine bramato .
Propizia occasione Ce ne porgono ora, Signor Cardinale, alcune
pie Signore, le quali Ci hanno manifestato l ' intenzione di stringersi,
nel l ' imminenza della Sacra Quaresima, in unione spirituale di preghiera
e di mortificazione, affine di impetrare più facilmente dalla infinita mise
ricordia di Dio la cessazione del l ' immane flagello. A Noi, che l 'assidua
orazione e la cristiana penitenza abbiamo spesso inculcate, come unico
conforto allo strazio del Nostro e di ogni cuore umano per questa orri
bile lotta fratricida, e come mezzo efficacissimo per impetrare dal Signore
la sospirata pace, non poteva non riuscire accettissimo un tale proposito.
Lo abbiamo, quindi, benedetto con tu t ta l'effusione del pa terno Nostro
animo, e vogliamo ora publ icamente lodarlo, desiderando che tut t i i
fedeli lo facciano proprio. Noi confidiamo adunque che, non solo in
Roma, ma in tu t ta l ' I ta l ia e negli altri paesi belligeranti, le famiglie
cattoliche si raccolgano, specialmente nei prossimi giorni dalla Chiesa
consacrati alla penitenza, lungi dagli spettacoli e divertimenti mondani ,
in una più fervorosa ed assidua preghiera e nella pratica della cristiana
mortificazione, la quale rende più accette al Signore le suppliche dei
suoi figli, ed apparisce poi, nelle presenti circostanze, oltremodo oppor
tuna e r ispondente al cordoglio di ogni animo bennato. Speciale esor-
60 Acia Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
tazione Noi facciamo a quante sono madri , spose, figlie, sorelle dei
combattenti , che, nell 'animo tenero e gentile, più vivamente di qualsiasi
a l t ra persona, sentono e misurano l ' immensa sciagura dell 'at tuale spa
ventevole guerra, aftinché, coll'esempio e col dolce potere da loro eser
citato nel focolare domestico, inducano tutt i i membri delle loro famiglie
ad innalzare a Dio, in questo tempo accettevole, in questi giorni di salute,
una continua e più fervida prece, ed a presentare al Suo Trono Divino
u n a offerta di volontari sacrifìci, che ne plachino la giustissima ira. Ci
sarebbe, anzi, ben caro che le medesime famiglie cattoliche di tut te
le nazioni combattenti at tendessero a tali opere di pietà in particolar
modo nel giorno sacro alla commemorazione del sublime sacrificio del
l 'Uomo-Dio, il Quale volle col dolore redimere ed affratellare tut t i i
figli di Adamo, chiedendo a Lui, in quelle ore rese e ternamente memo
rabili dalla sua infinita carità, - per l ' intercessione dell 'addolorata, ma
invitta Madre Sua, Regina dei Martiri, - la grazia di sopportare con
fortezza e rassegnazione cristiana l 'angoscia e le perdite dolorosissime
cagionate dalla guerra, e supplicandolo di porre fine ad u n a prova così
lunga e terribile.
E poiché anche con le elemosine si redimono i peccati e si placa
la giustizia di Dio, Noi desidereremmo che ciascuna famiglia offrisse,
proporzionatamente ai propri averi, l 'obolo della carità, da erogarsi a
favore dei poveri e degli infelicf, tanto cari a Gesù Redentore, ed in
modo speciale a sollievo dei miseri figli di coloro che son morti in
questa orribile guerra.
Nella speranza, infine, che a tali opere di crist iana pietà vorranno
associarsi, - spinte da un tenero sentimento di u m a n a compassione e,
più fortemente ancora, dalla sovrannaturale carità, che deve unire i
figli del medesimo Padre celeste, - anche le famiglie dei paesi neutrali ,
Noi impart iamo di cuore a Lei, Signor Cardinale, ed alle suddette donne
e famiglie cattoliche la Benedizione Apostolica.
Dal Vaticano, 4 marzo 1916.
BENEDICTUS P P . XV
Suprema S. Congregatio S. Officii 61
ACTA SS. CONGREGATIONUM
SUPREMA SACRA CONGREGATIO S. OFFICII
DECLARATIO
CIRCA FACULTATEM EPISCOPORUM IN RECONCILIANDIS HAERETICIS VEL APO
STATIS.
Cum nonnulli Episcopi supplices preces Supremae Sancti Officii
Congregationi exhibeant ad facultates pro haereticorum vel aposta tarum
reconciliatione obtinendas, Emi ac Rmi Dñi Cardinales Inquisi tores
Generales, in consessu habito feria IV die 16 febr. 1916, ad omne dubium
hac super re amovendum, haec declaranda m a n d a r u n t :
1. Absolutio ab excommunicatione, qua quis ob haeresim vel apo
stasiam sit irretitus, in foro conscientiae impert ienda, est speciali modo,
secundum praescripta in Constitutione Apostolicae Sedis, Summo Pon
tifici reservata.
%. Si t amen crimen haeresis vel apostasiae ad forum externum epi
scopi aut praelati episcopalem vel quasi-episcopalem auctoritatem ha
bentis, aut per spontaneam confessionem vel alio quovis modo deductum
fuerit, episcopus vel praelatus sua auctori tate ordinaria resipiscentem
haereticum vel apostatam, praevia abiurat ione iuridice peracta, aliisque
servatis de iure servandis, in foro exteriori absolvere poterit. Absolutus
autem in foro exteriori potest deinde absolvi a quolibet confessario in
foro conscientiae absolutione sacramentali . Abiuratio vero iuridice per
acta habetur cum fit coram ipso episcopo vel praelato, aut eorum dele
gato, et saltem duobus testibus.
Datum Romae, ex aedibus Sancti Officii, 19 febr. 1916.
»
Aloisius Castellano, S. R. et U. I. Notarius.
m Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
SACKA CONGREGATIO CONSISTORIALIS
I ERECTIO NOVARUM DIOECESUM
ET PROVINCIAE ECCLESIASTICAE IN HONDURAS
EARUMQUE PROVISIO
Consistoriali decreto diei 2 februarii 1916, SSmus D. N. Benedictus
P P . XV dioecesim de Comayagua, totam rempubl icam Hondurensem
complectentem, in tres par tes divisit, et par tem orientalem, quae octo
civilibus provinciis constat, hoc est : Yoro, Comayagua, La Pax, Valle,
Tegucigalpa, Choluteca, EI Paraiso et Olouclto assignavit novae dioecesi,
cui, ab urbe reipublicae capite Tegucigalpa, nomen attribuit Tegucigal-
pense, eamque a iure metropolitico ecclesiae Guatimalensis exemit et
in metropoli tanam evexit. Ad eam vero regendam in Archiepiscopum
promovit R. P. D. Iosephum Mariam Martínez Cabanas, hactenus epi
scopum de Comayagua. In par te occidentali constituit novam dioecesim
S. Rosae de Capan, intra s u u m ' a m b i t u m continentem quinque provin
cias civiles : Santa Barbara, Copan, Gracias, Ocotepeque et Inübucá,
eique in Episcopum praefecit R. D. Claudium Volio, parochum et Vica
r ium Foraneum loci vulgo Alajuela in dioecesi S. Iosephi de Costarica.
In parte tandem septentrionali erexit Vicariatum Apostolicum de
San Pedro Sula, qui complectitur provincias civiles: Cortes, Islas de la
Bahia, Atlántida et Colón.
Hanc vero novam dioecesim et Vicariatum Apostolicum t amquam
suffraganeos subiecit metropoli tanae ecclesiae Tegucigalpensi.
II
ERECTIO NOVAE DIOECESIS IN BRASILIA
Consistoriali decreto diei 3 februarii 1916, SSmus D. N. Benedictus
P P . XV terr i torium dioecesis de Pouso Alegre in Brasilia, rogante ipso
Episcopo, in duas par tes divisit et, coarctata in parte meridionali dioe
cesi de Pouso Alegre, in par te septentrionali erexit novam dioecesim
Guaxupensem, ab urbe Guaxupé ita appellatam. Haec autem dioecesis
S. Congregatio Consistorialis 63
Guaxupensis eosdem quoquoversus servabit f ines, quibus pars septen
trionalis dioecesis de Pouso Alegre antea circumscribebatur; excepto meri
dionali latere, in quo ipsa secernitur ab ea de Pouso Alegre per limites
meridionales paroeciarum vulgo Poços de Caldas, Campestre et Machado,
quae ad novam dioecesim pertinent. Novam vero dioecesim suffraga-
neam constituit, donec aliter provisum fuerit, archidioecesis Marian
nensis .
III
ADIECTIO TITULORUM EPISCOPALIUM
SSmus D. N. Benedictus P P . XV, decreto S. C. Consistorialis diei
15 februarii 1916, Diniensi ecclesiae ant iquos ti tulos Reiensis et Sista-
riensis dioecesum adiecit, adeo ut in posterum Diniensis ecclesia Reiensi
et Sistariensi etiam titulis designetur et illius Episcopus Diniensis,
Reiensis et Sistariensis nuncupetur .
I V
PROVISIO ECCLESIARUM
Successivis S. Congregationis Consistorialis decretis SSmus D. N.
Benedictus P P . XV has, quae sequuntur , ecclesias de proprio pastore
providit, scilicet:
12 ianuarii 1916. — Cathedrali ecclesiae Caiesensi praefecit R. D.
Ignatium Le Ruzic, Administratorem Apostolicum eiusdem ecclesiae
Caiesensis.
19 ianuarii. — Episcopali titulari ecclesiae Augilensi R. P. D. Anto
nium Aurel ium Torres et Sanz, hac tenus episcopum Centumfocensem.
20 ianuarii. — Cathedrali ecclesiae Sobralensi R. D. Iosephum Tupi-
nambá da Frota , parochum eiusdem civitatis Sobralensis.
27 ianuarii. — Cathedrali ecclesiae De Pace R. D. Dionysium Avila,
canonicum decanum metropoli tanae ecclesiae Platensis ac doctorem in
iure civili.
7 februarii. -— Cathedrali ecclesiae Guaxupensi R. P. D. Antonium
Augustum de Assis, hactenus episcopum de Pouso Alegre.
14 februarii. — Cathedrali ecclesiae de Pouso Alegre in Brasilia
R. D. Octavium Chagas de Miranda, parochum cathedralis ecclesiae de
Campinas.
64 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
SACRA CONGREGATIO
DE DISCIPLINA SACRAMENTORUM
LICEITATIS MATRIMONII
Species facti. - Puella quaedam acatholica, domicilium habens in
paroecia B, nubere cupiebat cuidam viro catholico domicilium habent i
in paroecia L, eiusdem archidioeceseos.
At vero, ante nuptias, praefata puella, recreationis causa, se con
tulit in aliam paroeciam praefatae archidioeceseos, nomine S, ubi com
morata est u n u m mensem, et ubi interim a respectivo parocho bapti
zata ac in s inum Ecclesiae catholicae recepta est. Iamvero post hunc
in Ecclesiam catholicam ingressum ibidem nonnisi minorem mensis par
tem remansit: deinde domum rediit, ubi morata est tres hebdomadas ;
quibus elapsis, i terum in eumdem locum S migravit, ubi statim die
28 aprilis 1915 matr imonium contraxit coram praedicto eiusdem loci
parocho, idque sine consensu, seu licentia rectoris paroeciae B.
Quare iste « putans se esse propr ium puellae parochum » casum
submisit iudicio Tribunalis matrimonialis ab Ordinario permanenter
instituti. Quod Tribunal , t r ibus iudicibus constans, in scripta sua ad
Ordinarium relatione litem ita dir imendam exist imavit : « Censemus
« eiusmodi casus solutionem ex responsionibus oriri t r ibus sequent ibus
« quaest ionibus :
« 1. Ut rum Ordinarius rectori paroeciae /s facultatem fecerit rite
« matrimonio adstandi.
« 2. Utrum menst rua commoratio sponsae, quatenus ad religionem
« catholicam conversae, in paroecia S necessaria habita fuerit, ut enun-
« ciatus parochus licite matrimonio adstaret .
« 3. Utrum ipse iusta ex causa eidem matrimonio adstiterit .
« Iamvero ad pr imam quaestionem quod att inet, si Ordinarius, ius
« suum legitime exercens, rectori paroeciae S permisit ut enunciato matri-
« monio. rite adesset, causa finita est. At ex sponsi l i t teris contrar ium
, « arguitur.
« Secundam quod spectat quaestionem, opinamur iuxta Decretum
« Ne temere respiciens, ut videtur, solummodo eos qui more catholi-
« eorum bapt ismum receperunt, mens t ruam commorat ionem ex par te
« sponsae, uti catholicae, necessariam fuisse in casu.
S. Congregatio de disciplina Sacramentorum 65
« Ipse paroeciae S rector fatetur sponsam haud commoratam fuisse
« u t i catholicam integro mense in paroecia S.
« Circa ter t iam quaestionem, sponsi litteris innixi, ius tam defuisse
« causam arbi t ramur; Adducta enim ratio, personalis scilicet amicitia et
« politica, haud sufficiens esset, iuxta novam de matrimonio latam
« legem, si mens t rua sponsae commoratio uti catholicae nondum expleta
« fuisset.
« Ob allatas rat iones pu tamus rectorem paroeciae S, eidem matri-
« monio adstando, illicite egisse ».
Hucusque Tr ibuna l : cui Ordinarius, die 26 iulii 1915, ita respondit :
« Nullam rectori paroeciae S facultatem detuli. Verum a sententia Tribu-
« natis dissentire coactus sum quoad mens t ruam commorationem spon-
« sae uti catholicae. Equidem verba uti catholica conditionem declarant
« quae haud in textu legis includitur, neque a legislatore fuisse additam
« instar authenticae interpretationis novimus ».
At vero parochus loci B, pu tans - uti ipse exponit - hanc Ordi
narii decisionem non esse consentaneam Decreto Ne temere, per sup
plicem libellum die 30 septembris 1915 casum, de consensu ipsius Ar
chiepiscopi, ad H. S. Congregationem detulit.
Animadversiones. - I o Casus expositus non spectat matrimonii vali
d i ta tem; siquidem celebratum fuit a rectore paroeciae S in proprio
territorio, hinc coram parocho loci (Decr. Ne temere, art . III), proinde
agitur t an tummodo de eiusdem matrimonii liceitate.
2° Ex expositis in casu defuit licentia Ordinarii, vel parochi proprii
al terutrius contrahentis ; neque gravis intercessit necessitas, quae ab ea
excusaret (Decr. Ne temere, art. V, § 3), etenim uti talis haberi nequit
personalis et politica amicitia, de qua agitur in casu. Ergo tota ratio
liceitatis in praesenti desumenda est ex mens t rua commoratione sponsae
in paroecia S.
3° Menstrua commoratio sponsae in paroecia S computanda ne est
a die eius conversionis ad fidem catholicam, an vero ab eiusdem in
paroeciam ingressu ? Liquido patet sufficere, ad liceitatem, factum mere
externum commorationis, praescindendo a facto conversionis sponsae
in fidem catholicam. Porro voluntas legislatoris ex verbis legis petenda
est iuxta illud effatum: Legislator quod voluit expressit. At in Decr. Ne
temere requiri tur t an tummodo menst rua commoratio al terutr ius contra
hentis , quin ullus sermo habeatur de eorumdem religione. Ergo solum
factum materiale commorationis ad liceitatem exigitur (servatis ceteris
de iure servandis). Et hoc plene respondet fini legis, qui erat proponere
66 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
factum mere externum et omnibus patens ad praecavendas incertitu
dines et pericula illiceitatis.
4P Verum in actu celebrationis matrimonii defuit haec menst rua
sponsae commoratio, id quod reddit illicitam celebrationem connubii in
paroecia S. Etenim illa verba Decreti: constito ... de menstrua commo
ratione non ita sunt intelligenda ut sufficiat quael ibet mens t rua com
moratio quondam habita. Tunc enim nuptur ientes haberent parochum
proprium pro licita celebratione matrimonii ubicumque per mensem com
morati fuissent quocumque vitae tempore, quo nihil est magis alienum
a mente legislatoris et a sensu Decreti Ne temere, in quo quasi-domi
cilio subst i tuta fuit menstrua commoratio, ut praeciderentur difficultates
quae pro quasi-domicilio or iebantur ex necessitate investigandi animum
permanendi in loco per maiorem anni par tem. Sed praedicta v e r b a :
constito... de menstrua commoratione alterutrius contrahentis, ex con
textu sermonis et fine legislatoris sumi debent eo sensu ut mens t rua
commoratio, moraliter continua, sit aliquid minimum sufficiens ad licitam
parochi loci adsistentiam. At cuique patet interruptionem tr ium hebdo
madarum esse interruptionem notabilem, quae destruit continuitatem
moralem prioris menst ruae commorationis sponsae in paroecia S. Ergo
sponsa, quamvis per mensem commorata^ fuerit in praedicta paroecia,
tamen per factum sui reditus ad proprium domicilium, et commoratio
nis ibidem spatio tr ium hebdomadarum, non poterat licite matr imonium
illico celebrare in paroecia S, sed debebat, aut explere novam men
s t ruam commorationem, aut expetere licentiam parochi proprii vel
Ordinarii loci.
Emi ac Rmi Pat res huius S. Congregationis, omnibus mature per
pensis, in plenario conventu habito die 28 ianuarii nuper elapsi, propo
sito dubio : An rector paroeciae S illicite adstiterit matrimonio in casu
respondendum censuerunt : Rectorem paroeciae S illicite adstitisse matri
monio in casu ob amissam u sponsa, per discessum trium hebdomadarum,
menstruam commorationem.
f Aloisius Capotesti , Ep. Thermen., Secretarius.
S. Congregatio de Propaganda Fide 67
S. CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE
NOMINATIONES EPISCOPORUM
Brevibus apostolicis nominat i sun t :
27 ianuarii 1916. — R. P. Emmanue l Prat , Ordinis Praedicatorum,
episcopus titularis Mactaritanus et Vicarius Apostolicus Amoensis.
28 ianuarii. — R. D. Iacobus Victor Maria Rouchouse, a lumnus
Societatis Parisiensis pro Missionibus ad exteros, episcopus titularis
Aegearuwi et Vicarius Apostolicus Se-Ciuen. septentr.-occidentalis.
SACRA CONGREGATIO RITUUM
I
P A R I S I E N .
DECRETUM BEATIFICATIONIS SEU DECLARATIONIS MARTYRII SERVORUM DEI
IOANNIS MARIAE DU LAU, ARCHIEPISCOPI ARELATENSIS, FRANCISCI IOSEPHI
DE LA ROCHEFOUCAULD, EPISCOPI BELLOVACENSIS, PETRI LUDOVICI DE LA
ROCHEFOUCAULD, EPISCOPI SANTONENSIS, ET SOCIORUM, PARISIIS MENSE
SEPTEMBRIS 1792 INTEREMPTORUM.
Seditiosi tumul tus qui, saeculo xvin labente, Galliam crudeliter per-
tu rbarun t sub speciosa forma philosophica et sociali, praecipue effe-
ra tum ostenderunt odium in veram Christi Ecclesiam eiusque ministros.
Id manifeste liquet ex verbis actisque eorum, qui illos tumul tus diri-
gebant quique per leges ac decreta Fidem catholicam illi nobilissimae
nationi collatis viribus eripere conati sunt. Memorare satis est civilem
cleri constitutionem, quae ipsam Ecclesiae consti tutionem, a divino suo
Fundatore f irmiter inconcusseque stabili tam, peni tus evertere tentaverat .
Unde non solum Episcopi omnes nefariam illam novitatem improbarunt ,
68 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
sed ipsa sancta Sedes Apostolica, die 13 aprilis anni 1791, t amquam
haereticam, sacrilegum, schismaticam, iura Primatus et Ecclesiae ever-
tentem, disciplinae cum veteri tum novae contrariam, non alio denique
consilio excogitatum atque vulgatam nisi ad catholicam religionem pror
sus abolendam, declaravit ac damnavit . Praeterea in Ecclesiae Antistites
et ministros aliosque Fidem catholicam s t renua profitentes, effraenata
illa seditio exarsit, ant iquae saevitiae a tque e thnicorum crudelitatis
aemula. Persecutorum scelera eorumque nomina communi populorum
consensu iure ac perpetuo habentur exsecrata. Qui autem ineunte illo
calamitoso mense septembri anni 1792 Parisiis, in coenobio carmeli
tarum, in seminario sancti Firmini, in Abbatia sancti Germani ac in
carcere vulgo La Force, passi sunt, adhuc in memoria et benedictione
hominum vivunt et vivent, quumque singuli vix describi ac memorari
possint, quaedam de tribus praesulibus delibare liceat. — Ioannes Maria
du Lau, in dioecesi Petrocoricensi na tus anno 1738, a pr ima aetate pie
tati et studiis valde inclinatus, adolescens litteris ac scientiis inter con
discipulos facile praestitit . Seminarium sancti Sulpitii ingressus, studiis
philosophicis et teologicis sedulo incubuit. Praeclara ob sua merita ad
Sedem archiepiscopalem Arelatensem evectus, sanctorum Antist i tum
decessorum et sancti Caroli Borromaei, archiepiscopi Mediolanensis,
vestigia secutus, Ecclesiam sibi concreditam ordine ac prudent ia guber-
navit. Cleri potissimum studia, disciplinam et spiritum ad sacros canones
informavi!, divini cultus splendorem maxime provexit, suoque gregi
salutaria pascua constanter praebuit . Paris ios profectus, quum civilis
constitutionis iuramentum praestare renuisset, in coenobium des Carmes,
immutatum in carcerem, cum aliis captivis coniectus, ab impiis sicariis
violento gladii ictu interfectus est. — Franciscus iosephus de la Roche
foucauld, anno 1736 in dioecesi Engolismensi ortus, tum apud semina
r ium sancti Sulpitii, t um in collegio Navarrae theologicis disciplinis
instructus, anno 1772 Episcopus Bello vacensis renuncia tus est. Fidei
suae firmitatem operibus et scriptis expresse declaravit, profitens se
esse Episcopum catholicum, apostolicum, romanum. In episcopali sede
caritate refulsit in pauperes, quibus etiam omnia bona sua testamento
donavit. E recessu des Carmes ad supplicium vocatus et in locum addu
ctus, ubi iacebat corpus exanime fratris minoris prius caesi, super huius
cadaver necatus occubuit. — Petrus Ludovicus de la Rochefoucauld,
anno 1744 pariter na tus in dioecesi Engolismensi, studia theologica in
seminario sancti Sulpitii iam incoepta apud Collegium Navarrae feliciter
absolvit. Ad varia officia et ecclesiasticas dignitates electus, tandem ad
Sedem episcopalem Santonensem promotus fuit. Pastoral ibus virtutibus
S. Congregatio Rituum 69
praeditus, clero et populo sibi commisso valde profuit. Iuventuti in
scholis efe in seminariis excolendae omnem adhibuit curam. Religionis
et veritatis assertor ac vindex, Iansenis tarum errores reprobavit . Praeses
Stat ibus provinciae Saintonge et deputatus Stat ibus generalibus, absque
ulla haesitatione signavit principia exposita adversus constitutionem
civilem cleri, quam- et ipse probare et iurare refutavit. Ob eiusmodi
constantiam comprehensus suumque fratrem Episcopum Bellovacensem
secutus et amplexus, dum sibi suisque inimicis Deum propitium adpre
catur, iuramento i terum negato, interemptus est. — De hisce praesu
libus eorumque Sociis, fide, passione et causa, uti fertur, aeque prae
stant ibus exclamare liceat: « Haec est vera fraternitas, quae tales héroes
Christo Deo primogenito ex mortuis et in multis fratribus in coelo
regnanti feliciter adiunxit. Ecce quam bonum et quam iucundum habi
tare fratres in unum ! ». I taque, quum fama sanctitatis et martyrii prae
dictorum Servorum Dei magis in xLies percrebuerit , Processus informa
tivus super ea in ecclesiastica Curia Parisiensi adornatus est et deinceps
Romam ad Sacram Ri tuum Congregationem delatus. Nunc autem, instante
Rmo P. Francisco Xaverio Hertzog, Societatis Sancti Sulpitii procuratore
generali et huius Causae postulatore legitime constituto, attentis litteris
postulatoriis omnium Archiepiscoporum et Episcoporum Galliae sacro
rumque Antisti tum Canadensium et Provinciae Westmonasterien., nec
non nonnullorum capitulorum Ecclesiarum Cathedralium, praepositorum
general ium Ordinum seu Congregationum, i temque sanctimonialium
Carmeli tarum parisiensis monasterii , Emus ac Rmus Dnus cardinalis
Vincentius Vannutelii , episcopus Ostien. et Praenest inus, Sacri Collegii
Decanus et eiusdem Causae Ponens seu Relator, in ordinariis Sacrorum
Ri tuum Congregationis comitiis subsignata die ad Vaticanum coactis,
sequens dubium discutiendum proposui t : An sit signanda Commissio
introductionis Causae in casu et ad effectum de quo agitur? Et Emi ac
Rmi Patres sacris tuendis Ritibus praepositi , post relationem ipsius
Emi Ponentis , audito etiam voce et scripto R. P. D. Sanctae Fidei Pro
motore, omnibus maturo examine perpensis, rescribere censuerunt :
Affirmative, seu signandam esse Commissionem Introductionis Causae
biscentum et tredecim Servorum Dei: Ioannis Mariae du Lau, archiepi
scopi Arelatensis, Francisci Iosephi de la Rochefoucauld, episcopi Bello-
vacensis, Petr i Ludovici de la Rochefoucauld, episcopi Santonensis, et
Sociorum, qui alphabetico ordine infra descr ibuntur : Abraham Vincen
tius, Alricy Andreas Abel, André des Pommerays Daniel Ludovicus,
Andrieux Rena tus Maria, Angar Andreas, Aubert Ioannes Baptista Clau
dius, Balmain Franciscus, Balzac Pet rus Paulus , Bangue Ioannes Petrus ,
70 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Barreau de la Touche Ludovicus, Barret Ludovicus Franciscus Andreas,
Beaupoil de Saint-Aulaire Antonius Claudius, Bécavin Iosephus, Benoist
Ludovicus Remigius, Benoist Ludovicus Remigius Nicolaus, Benoit
Ioannes Franciscus Maria appellatus Vourlat, Béraud de Péron Carolus
Ieremias, Bernard Ioannes Carolus Maria, Binard Michael Andreas Sil
vester, (le) Bis Robertus, Bize Nicolaus, Bochot Claudius, (de) Boisgelin
de Kerdu Thomas Pe t rus Antonius, Bonnaud Iacobus Iulius, Bonnel
de Pradal Ioannes Franciscus, Bonze Petrus , Bottex Ioannes Baptista,
Boubert Ludovicus Alexius Mathias, Boucharen de Chaumeils Ioannes
Antonius, (le) Bous de la Villeneuve de la Viliecrohain Mathurinus
Nicolaus, Bousquet Ioannes Franciscus, (du) Bouzet Antonius Carolus
Octavianus, Briquet Pet rus , Brisse Petrus , Burté Ioannes Franciscus,
Capeau Ioannes Andreas , C a m u s Carolus, Carón Ioannes Carolus,
(de) Caupenne Ber t randus Antonius, Cayx appel latus Dumas Claudius,
Chapt de Rast ignac Armandus , Charton de Milou Ioannes, Chaudet
Claudius, Chevreux Ambrosius Augustinus, Clairet Nicolaus, Colin Clau
dius, Colin Nicolaus, Costa Salvator, (de) Cucsac Bernardus Franciscus,
(le) Danois Ludovicus, Dardan Franciscus, Delfaut Guilelmus, Deruelle
Mathurinus Victor, Desbrielles Sebast ianus, Desprez de Roche Gabriel,
Dubray Thomas Nicolaus, Dubuisson Thomas Renatus , Dufour Iacobus,
Dumasrambaud de Calandelle Franciscus, TDuval Dionysius Claudius,
Duval—Ioannes Petrus, Ermes Henricus Hyppolitus, Falcoz Iosephus,
Fangousse de Sartret Iacobus, Fauconnet Marcus Antonius Phil ippus,
Fautre l Gilbertus Ioannes, Felix Eustachius , Fonta ine Claudius, (de) Fou-
cauld de Pontbr iand Armandus , Fougères Phil ibertus, François Ludo
vicus Iosephus, Fri teyre-Durvé Iacobus, Gagnières des Granges Claudius
Franciscus, Galais Iacobus Gabriel, (de la) Gardette Michael Franciscus,
Garrigues Petrt is Ioannes, Gaudreau Nicolaus, Gauguin Pet rus , Gauthier
Ludovicus Laurent ius , Gervais Pe t rus Ludovicus, Gillet S tephanus Mi
chael, Girault Georgius, Giroust Georgius Hieronymus, Goizet Ioannes ,
Grasset de Saint-Sauveur Andreas, Gros Iosephus Maria, Gruyer Ioannes
Henricus, (le) Gué Carolus Franciscus, Guerin Pe t rus Michael, Guerin
du Rocher Petrus , Guerin du Rocher Rober tus Franciscus, Guesdon,
Guillaumot Franciscus, Guilleminet Ioannes Antonius, Guillon de Ke-
ran run Ivon Andreas, Hébert Franciscus Ludovicus, Hédouin Iu l ianus
Franciscus Ioannes, Hénocq Petrus Franciscus, Herque du Roule Eligius,
Hourrier Iacobus Stephanus Philippus, Huré Sanctes, Hurtrel Carolus
Ludovicus, Hurtrel Ludovicus Beniaminus, Jannin Ioannes Baptista,
Joret Pe t rus Ludovicus, Lacan Ioannes, (le) Laisant Ioannes Pe t rus ,
(le) Laisant Iulianus, (de la) Lande Iacobus, Landry Pet rus , (de) Lan-
S. Congregatio Rituum 71
giade Pe t rus Alexander, Lanfant Anna Alexander Carolus Maria, Lanier
Aloisius Ioannes Matthaeus, Laporte Claudius Antonius Rodulphus ,
Lanchon Gilles Ludo vicus Symphorianus, Laugier de Lamanon Franci
scus Ludovicus, Laurent , (de) Lavèze Belay Ioannes Iosephus, Leber
Michael, Lebreton Carolus Richardus, Lefranc Franciscus, Leclercq Gui
lelmus Nicolaus Ludovicus, Leclercq Pe t rus Florentius, Lefebvre Oli-
vierus, Lefebvre Urbanus , Legrand Ioannes Carolus, Lejàrdinier Des-
landes Iacobus Iosephus, Lemaître Ioannes, Lemercier Michael Iosephus,
Leroy Ioannes Thomas , (le) Livec Franciscus Hyacinthus, Londiveau
Franciscus Caesar, Longuet Ludovicus, Loublier Martinus Franciscus
Alexius, (de) Lubersac Iacobus Franciscus, Luzeau de la Mulonnière
Henricus Augustus, Maignien Gaspar Claudius, Maineaud de Bisefranc
Claudius Sylvanus, Marchand Ioannes Philippus, Marmotant de Savigny
Claudius Ludovicus, Martin, Massey Renatus iul ianus, Massin Ioannes,
Mauduit Ludovicus, Méallet de Fargues Franciscus Ludovicus, Menuret
Iacobus Alexander, (le) Meunier Iacobus Ioannes, Millet Henricus Ioan
nes, Monge Ioannes Maria, Mounier Franciscus Iosephus, Monsaint Tho
mas Ioannes, Morel Ioannes Iacobus, Mouffle Maria Franciscus, Nativelle
Ioannes Baptista, Nativelle Renatus , Nezel, Nogier Mathias Augustinus,
Oviefve Iosephus Ludovicus, Pazery de Thorame Iosephus Thomas,
Pazery de Thorame Iulius Honora tus Cyprianus, Pazery de Thorame
Pe t rus Franciscus, Pellier Ludovicus, Pey Franciscus Iosephus, Philippot
Ioannes Michael, Ploquin Pet rus , Pott ier Pe t rus Claudius, Ponse Clau
dius, Pontus Ioannes Baptista Michael, Poret Renatus Nicolaus, Porlier
Augustinus, Poulain de Launay, Psa lmon Pe t rus Nicolaus, Queneau
Ioannes Robertus, Rabé Iacobus Leonorus, Rateau Ioannes Iosephus,
(de) Ravinel S tephanus Franciscus Deodatus, Regnet Pet rus Rober tus
Michael, Rey de Kervisic Ivon Ioannes Petrus , Rigot Ludovicus Fran
ciscus, Robert de Lézardière Iacobus Augustinus, Rosé Ludovicus Fran
ciscus, Rostain Ioannes Caesar, Rousseau Claudius, (le) Rousseau Vin
centius Iosephus, Roussel Nicolaus Carolus, Royez Marcus Ludovicus,
(de) Salin de Niart Franciscus Urbanus , (de) Saint-Clair Guyard Ioannes
Ludovicus, Sa in t - James Petrus , Samson Ioannes Henricus Ludovicus,
Savine Ioannes Antonius, Schmid Iacobus Ludovicus, Seconds Ioannes
Antonius, Séguin Ioannes Antonius Barnabas , Simon Ioannes Petrus ,
Tessier Ioannes Baptista Maria, Texier iosephus Martialis, Thierrey
Ioannes Iosephus, Thomas Lupus appellatus Bonnotte, (de) Turmenyes
Pet rus Iacobus, Urvoy Renatus Iosephus, Valfons de la Calmette Carolus
Regis Matthaeus, Vareilhe Duteil Franciscus, Veret Carolus Victor, Ver
rier Pe t rus Ludovicus Iosephus, Verrón Nicolaus Maria, (de) Villette
7U2 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Ioannes Antonius Iosephus, Violard Guilelmus, Vitalis Pe t rus iacobus
Maria, Volondat Iosephus. Quoad t res reliquos Dei Famulos Dufour
Ludovicum, Dubois et Gaubert, dilata et coadiuventur probationes.
Die 18 ianuari i 1916.
Facta postmodum de his Sanctissimo Domino Nostro Benedicto
Papae XV per infrascriptum Cardinalem Sacrae Ri tuum Congregationi
Pro-Praefectum relatione, Sancti tas Sua Rescriptum ipsius Sacrae Con
gregationis ra tum habens , propria manu signare dignata est Commis
sionem Introductionis Causae Parisiensis beatificationis seu declarationis
martyrii biscentum et tredecim Servorum Dei praedic torum: Ioannis
Mariae du Lau, archiepiscopi Arelatensis, Francisci Iosephi de la Roche
foucauld, episcopi Bellovacensis, Petr i Ludovici de la Rochefoucauld,
episcopi Santonensis, et Sociorum, die 26, eisdem mense et anno.
A. CARD. E P . PORTUEN. ET S. R U F . , S. B. G. Pro-Praefectus,
h. © S. Alexander Verde, Secretarius.
Ii
D E C R E T U M
DE LAMPADE CORAM SANCTISSIMO SACRAMENTO
Instant ibus pluribus Ordinariis locorum, in quibus ad nutr iendam
lampadem coram SSmo Sacramento ardentem, ob peculiares circum
stantias , sive ordinarias sive extraordinarias, oleum olivarum non habe
tur vel ob gravem penur iam aut summum pretium, non absque magna
difficultate, comparari potest, S. Ri tuum Congregatio, inhaerens decreto
n. 3121, Plurium Dioecesium, d. d. 14 iunii 1864, aliisque subsequent ibus
declarationibus etiam recentioribus, rescribendum censuit: « Inspectis
circumstanti is enunciatis iisque perdurant ibus , remit tendum prudent iae
Ordinariorum, ut lampas, quae diu noctuque collucere debet coram San
ctissimo Sacramento, nutr ia tur , in defectu olei olivarum, aliis oleis,
q u a n t u m fieri potest, vegetalibus, aut cera apum pura vel mixta, et
ult imo loco etiam luce electrica adhibita; si Sanctissimo placuerit ».
Quibus omnibus Sanctissimo Domino Nostro Benedicto Papae XV per
infrascriptum Cardinalem Sacrae R i tuum Congregationi Pro-Praefectum
relatis, Sancti tas Sua rescriptum eiusdem sacri Consilii r a tum habens ,
S. Congregatio Rituum 73
quoad lampadem accensam ad SSmum Sacramentum debite honoran-
dum praescriptam, in casibus et modis superius expositis, rem omnem
prudent i iudicio Ordinariorum, cum facultatibus necessariis et oppor
tunis , benigne remisit. Contrariis non obstant ibus quibuscumque.
Die 23 februarii 1916.
A. CARD. E P . PORTUEN. ET S. R U E . , S. B. G. Pro-Praefectus.
L . ffi S. Alexander Verde, Secretarius.
I I I
D E C R E T U M
DE SACERDOTUM ET SACRORUM MINISTRORUM NUMERO IN BENEDICTIONE ET
CONSECRATIONE SANCTORUM OLEORUM.
Quum ob praesens immane d iu turnumque bellum sacerdotes et sacri
ministri, qui ad benedictionem et consecrationem sanctorum oleorum per
agendam iuxta Pontificale Romanum requiruntur , utpote militiae addicti
et obstricti ita deficiant, ut pauci ^tantum sacrae caeremoniae interesse
possint , nonnulli sacrorum antistites SSmum Dominum nostrum Bene
dictum P a p a m XV suppliciter exorarunt, ut in hisce circumstantiis a
praescripto sacerdotum et sacrorum ministrorum numero, in casu et ad
effectum enunciatum, dispensare dignaretur. Sanctitas porro Sua, has
preces ab infrascripto Cardinali Sacrae Ri tuum Congregationi Pro-Prae-
fecto relatas peramanter excipiens, indulgere dignata est, ut Rmi Archie
piscopi et Episcopi intra fines nat ionum belligerantium, tum hoc anno,
tum durante clericorum defectu proveniente ex hoc bello, consecrationem
sanctorum oleorum conficere valeant eo presbyterorum et sacrorum mini
s trorum numero, qui pro loci re rumque adiunctis reperiri poterit ; dum
modo tamen minor non sit t e r n a n o numero ex quolibet gradu, cum
facultate deficientibus subdiaconis subst i tuendi acolythos. Contrariis
non obstant ibus quibuscumque.
Die 23 februarii 1916.
A. CARD. E P . PORTUEN. ET S. R U F . , S. R. G. Pro-Praefectus.
L. © S Alexander Verde, Secretarius.
ACTA, vol. VIII, n. 3. - 4-3-916. 6
74 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
IV
D U B I A
A Sacra Ri tuum Congregatione expostulata fuit sequentium dubio
r u m solutio; n imi rum:
In Decreto S. R. C. diei 28 octobris 1913 (tit. I, n. 2) legi tur : « Ubi
solemnitas externa festorum quae hucusque alicui Dominicae perpetuo
affixa erant , in ipsa Dominica celebratur, de solemnitate festi duplicis
I classis permittuntur missae o m n e s ; . . . de solemnitate vero festi duplicis
II classis permittitur t an tum unica Missa solemnis vel lecta »; quaeri tur :
I. An solemnitas externa cum enunciato privilegio recolenda in
Dominica cui prius afiixum erat festum, intelligi possit celebranda tam
in praefata Dominica quam in altera Dominica diversa festum inse
quente ?
II . An in Ecclesiis ubi praefata solemnitas externa agitur, Missae
a memorato decreto concessae de ipsa solemnitate celebrari t an tum
possint, vel etiam debeant? «
Et Sacra Ri tuum Congregatio, audito specialis Commissionis suf
fragio, propositis quaest ionibus ita respondendum censui t :
Ad I et II affirmative ad pr imam partem, et negative ad secundam,
seu s tandum terminis Indulti . Atque ita rescripsit ac declaravit.
Die 12 februarii 1916.
A. CARD. E P . PORTUEN. ET S. RUF. , S. B. G. Pro-Praefectus.
L. © S .
Alexander Verde, Secretarius.
S. Romana Rota 75
ACTA TRIBUNALIUM
SACRA ROMANA ROTA
M O H I L O V I E N .
N U L L I T A T I S M A T R I M O N I I ( R A D Z I W I L L - B B N A R D A K I ) .
Benedicto PP. XV feliciter regnante, Pontificatus Dominationis Suae
anno primo, die 27 iulii 1915, BR. PP. DD. Ioseph Mori, Ponens, Fride
ricus Cattani et Raphaël Chimenti, Auditores de turno, in causa Mohi-
lovien. - Nullitatis matrimonii, inter Michaelem Radziwill, actorem, reprae
sentatum per legitimum procuratorem Vincentium advocatum Sacconi, et
advocatum Nazarenum Ferrata, et Mariam Benardaki, r eam conventam,
cum assistentia legitimorum procuratorum advocati Caroli Santucci, et
advocati Christophori Astorri, interveniente et disceptante in causa vin
culi defensore ex officio, sequentem tulerunt definitivam sententiam.
Excellentissimus princeps Michael Radziwill, na tus in urbe Berolini
an. 1870, in qua eius parentes resident, et postea civilitate Russiaca auctus
ut apud hoc regnum diplomaticum curriculum inire posset, romano-
catholicus religione, an. 1898 ardenti amore prosequi coepit schismati
cam puellam graeco-orthodoxam Mariam Benardaki , ortam an. 1874, quae
cum suis parent ibus Parisiis in propria domo, via Ghaillot n. 65, domi
cilium habebat a plur ibus annis. Principis familia, ut romano-cathoiica,
hoc matr imonium adversante ob diversitatem tum gradus, tum religionis,
nihilominus Michael, circa medietatem iulii eiusdem anni 1898, spon
s a l i u m pactum cum Maria conficere non dubitavit ; dein, cum ipse
dicto anno iam addictus exstaret legationi Russiacae in civitate Londi-
nensi apud anglicum gubernium, et a l iunde probe nosceret sibi perar-
duum fore adinvenire catholicum sacerdotem, qui vellet nupti is in r i tu
catholico benedicere post easdem secutas in ri tu graeco-orthodoxo iuxta
legis russiacae praescriptionem, ad hunc obicem removendum, sub finem
76 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
mensis augusti petiit Petropolim una cum sponsa Maria et huius paren
tibus. Inibi adinvenit quemdam religiosum sacerdotem e familia F ra t rum
Ordinis Praedicatorum, cui nomen erat P. ioannis Lagrange: hic prius
private et secrete in sua domo benedictionem nupt ia lem sponsis imper-
t i tus est, obtenta, ut ipse refert, praevia delegatione ab Ordinario
Mohiloviensi ; deinde, die 2 sept. successivi, sponsi coadunati in corpore
vulgo des Pages accesserunt pro celebratione matrimonii ad ecclesiam
schismaticam S. Ioannis Melitensis coram P. Lebedieff, capellano graeco-
orthodoxo et, expleto r i tu schismatico, remearunt ad i terandam matri
monii celebrationem iuxta r i tum catholicum in adiuncta et contigua
catholica ecclesia, qui pari solemnitate ab eodem P. Lagrange per
actus est.
Post secutam duplicem matrimonii celebrationem, sponsi illico, sci
licet eadem die, Petropolim civitatem rel iquerunt et, nuptiali duorum
vel t r ium mensium expleto itinere, ad Londinensem urbem appulerunt .
Sponsi per aliquot annos in mutua concordia et pace convixerunt et
ex inito connubio proles etiam enata est. At dein, exortis dissidiis,
sponsi tandem se ad invicem separarunt , quin nul la spes reconciliationis
affulgeret. In posterum Princeps, ex conversatione habi ta cum nonnull is
theologis et in canonico iure peritis, edoctus suum matr imonium nul
litate laborare, circa initium mensis septembris a. 1909, convolavit ad
Sanctissimum, supplici porrecto libello pro obtinenda declaratione nul
litatis praefati matrimonii, et Summus Pontifex, apostolica Commissione
d. 7 eiusdem mensis H. S. Tribunali Rotali tr ibuit facultates necessa
rias et opportunas ad videndam et resolvendam propositam quae
stionem.
Processus instructio, utpote apud diversas Curias ecclesiasticas per
acta, pro collectione depositionum et documentorum, in longum abiit :
et hinc est quod hodie pr imum controversia disceptationi proponi tur
sub consueta dubitandi formula: An constet de nullitate matrimonii
in casu?
In iure. - Ad ius quod attinet, Pat res Domini animadver terunt in
imperio russiaco decretum Concilii Tridentini Tametsi de reform, mat.
vigere, u n a vel altera dioecesi excepta, ut ex indice Ioderiano constat
et refert card. Gasparr i in sua append. all. n. V tract, de mat, u n a
cum aliis auctoribus. In hac vero exceptione non comprehenditur dioe
cesis Mohiloviensis, u t i edicitur in at testat ione quadam episcopi Atta-
liensis, olim suffraganei archiepiscopi Mohiloviensis producta in alia
causa matrimoniali apud hoc tr ibunal quae exitum non habui t : quae
S. Romana Rota 77
attestatio ita se habe t : « Infrascriptus testatur decretum Conc. Trid.
«Tametsi vigere in universa Archidioecesi Mohiloviensi ». Verum forma
Tridentina t an tum locum habet pro romano-catholicis illius imperii, non
autem pro matrimoniis haereticorum seu or thodoxorum, sive inter se
contrahant au t cum romano-catholico : nam dispositio quae prius a
Pio VI, 2 martii 1780, concessa fuerat pro Polonia russiaco imperio
subiecta, postea a Gregorio XVI, die 19 aug. 1844?, per organum S. C.
a Negotiis extraordinariis extensa fuit ad matr imonia haereticorum et
mixta totius imperii russiaci declaratione orali sequentis tenoris: « respon-
« dendum oretenus matrimonia mixta quae in russiaco imperio et in
« regno Poloniae inita sunt praeter formam a Conc. Trid. praescriptam,
« esse prudenter dissimulanda et, quamvis illicita, pro validis habenda,
« nisi tamen aliud obstet canonicum impedimentum ».
Quibus positis, cum in facti specie agatur de uno sponso romano-
catholico, qui venit a loco in quo Conc. Trid. non est publicatum, uti
Londini, ad locum in quo pro catholicis viget, et viceversa de altero
seu haereticae nempe graecae-orthodoxae religionis, qui venit a loco
non exempto, nam Parisiis forma Tridentina tenet etiam haereticos, ad
locum in quo pro istis et pro matrimoniis mixtis militat immuni tas a
dicta forma, videndum nunc es t , quomodo in subiecta mater ia lex
Tridentina sese explicet vel obliget. Iam vero haec obligat territorialiter
et personaliter, seu est localis et personalis. Card. d'Annibale, in Sum.
T. M., t. 3, § 457, haec ad rem habe t : « Decretum Trid. est reale et
« personale : reale quia statuit formam contractus quae dat esse rei,
« personale, quia sponsos ad contrahendum sine parocho et test ibus
« inhabiles reddit, a tque ideo eos sequitur, licet eo loco ubi cont rahunt
« non in fraudem versentur, nisi alter ex eis saltem quasi-domicilium eo
« sibi comparaverint ».
Id aperte deducitur ex celebri responso dato a S. C. C. d. 5 septem
bris 1626, approbato ab Urbano VIII : « An incolae, tam masculi quam
« foeminae loci, in quo Conc. Trid. in puncto matrimonii est publicatum,
« t ranseuntes per locum in quo dictum Concilium non est publicatum,
« ret inentes idem domicilium valide possint in isto loco sine parocho
« et testibus matr imonium contrahere? Quid si eo praedicti incolae,
tam masculi quam foeminae, solo animo sine parocho et testibus con
t rahendi se transferant, habitat ionem non mutan tes? « Ad pr imum et
« secundum non esse legitimum matrimonium inter sic se transferentes
« ac t ranseuntes cum fraude ». Unde lex Tridentina in ordine ad matri
monium prosequitur adstrictos velut umbra corpus etiam in territorio
ab eo exempto, quoadusque ii ret inent domicilium in loco subiecto.
78 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Neque requiri tur ut adstricti in locum exemptum sese transferant animo
eludendi legem, ut nonnulli minus recte opinati sunt, nam, ut ait cardi
nalis D 'Annibale (loc. cit., in nota, n. 42) : « F raus intelligitur facto
« et reipsa, si nullo ibi constituto domicilio, vel quasi-domicilio, sic
« matr imonium contrahunt », ut ex notificatione Bened. XIV 33 n. 8 et
decreto S. U. Inquisit., probante SSmo d. 22 aprilis 1858 in qua quaestio
haec fuit discussa: et in praefata nota adiiciuntur etiam nonnullae deci
siones S. C. G. et aliud decretum S. U. Inquisit., d. 17 maii 1804, pari ter
probante SSmo in confirmationem tradi tae doctrinae. Ex quo fi t ut tam
catholici quam haeretici venientes a loco in quo, ratione domicilii vel
quasi-domicilii, lege Tridentina sunt coarctati, in locum exemptum, nul
lam aliam viam habeant legem vitandi, quam in isto iigere domicilium
vel quasi-domicilium, veteri relicto vel abdicato, exceptis vagis, de quibus
infra.
Sed obligatio legis Tridentinae, cum afficiat nedum personam sed
etiam locum, ex hac postrema qualitate locali fit ut lex adstr ingat nedum
incolas et domiciliâtes in loco affecto, sed etiam alienígenas vel pere
grinos seu improprie vagos, qui inibi matrimonio iungi cupiunt ; nam
hi tenentur legibus, sive scriptis sive non scriptis, locorum in quibus
contractus fit, quoad huius solemnitatem ex cap. ult. de for. compet, et
ex leg. 6 ff. de evictionibus (vide Sánchez, de mat., tom. I, disput 18,
n. 15 et 26). Exinde adagium: « locus regit actum », quocirca hi licet
veniant a loco exempto, tamen ratione loci affecti per quem t ranseunt
tenentur ad servandam formam Tridentinam in matr imonii celebratione,
et si clandestine illud contrahant absque delegatione parochi vel Ordi
narii proprii domicilii vel quasi-domicilii, nulliter contrahunt . Parochus
autem proprius sponsorum non est ille in cuius parochia quis momen
tanee commoratur , sed ille in cuius districtu domicilium vel quasi-domi
cilium habet seu retinet, exceptis vagis, sive agatur de iis qui nullum
domicilium vel quasi habuerun t vel quaerunt , scilicet vagabundi , sive
de iis qui, veteri domicilio relicto, adhuc novum non acquisiverunt seu
dicti improprie vagi per assimilationem, uti eos distinguit F. Deshayes
in suo Tractatu de matrimonii clandestinitate, quaest . 39 ; pro huiusmodi
vagis parochus proprius est ille in cuius parochia interim resident, neque
hi confundendi sunt cum peregrinis aut alienigenis alibi adhuc retinen-
t ibus suum domicilium vel quasi-domicilium, pro his enim parochus
proprius est ille domicilii vel quasi-domicilii et non simplicis commora
tionis (Bened. XIV, in sua histr. eccl., 33, n. 10). Ut enim habet Wernz
in suo voto in causa Parisien., e lucubrato pro eiusdem propositione
sub die 20 aug. 1898 et decisa iuxta suam sententiam sub die 28 ian.
S. Romana Rota 79
an. 1899 a S. G. G., triplex t an tum datur t i tulus ad habendum paro
chum proprium nempe domicilii, quasi-domicilii et vagitat is; quar tus
t i tulus, nempe simplicis commorationis, non datur . Quae doctrina de
huiusmodi peregrinis non vagis venientibus a loco exempto a Lege Tri
dentina ad locum non exemptum, firmatur in quodam voto edito a
P. Tarquini in alia causa Parisiensi an. 1868: « Peregrini invalide con-
« t r ahun t in loco, ubi Tr ident inum receptum est absque praesentia
« parochi et testium, quamvis in propria dioecesi Tridentinum non esset
« receptum.. . Imo quamvis in dicto casu peregrinus non vagus neque
« domicilium aut quasi-domicilium figere volens in loco Concilii recepti
« contraheret coram loci parocho et test ibus, adhuc non modo illicite
« sed etiam invalide ageret, qui non contraheret coram parocho proprio ».
Et ratio est quia quamvis hi non l igantur personaliter virtute decreti
utpote non recepti in loco in quo domicilium vel quasi-domicilium
habent , l igantur tamen localiter vi decreti eiusdem publicati in loco
per quem transeunt , uti praecise Bened. XIV in sua declaratione pro
Hollandia statuit pro haereticis inibi domiciliatis et t ranseunt ibus postea
ad catholicas regiones.
Verum quid dicendum si u n u s ex matr imonium contrahentibus sit
exemptus a lege Tridentina, huiusmodi contractus retineri poterit uti
validus non servata forma Tridentina ? Profecto duo contrahentes sponsi
relate ad contractus formam ret inentur quasi ut individuum seu u n a
persona : et propter hanc individuitatem contractus in matr imonio indu
ctum est, ut privilegium exemptionis a lege Trident ina uni part i com
petens alteri part i non exemptae communicari possit, ceu explicat card.
D'Annibale, 1. c, § 452, et tradit et asserit § 460: « Qui exemptus a
« Trident ino contrahit matr imonium cum eo qui Tridentino est obno-
« xius, in loco ubi hoc non viget, vel ubi obtinet declaratio Bened. XIV
« privilegium propter contractus individuitatem, alteri parti communicat,
« sive ipse catholicus sit, sive schismaticus, sive haereticus, et valide
« contrahunt , iuxta dec. S. U. Inqu. die 2 iunii 1803 » (cfr. notam n. 15
cit., § 460). Eadem docet Bened. XIV (de Syn. dioec, lib. VI cap. 6, n. 12):
« Quoniam cum coniugum alter tum rat ione loci in quo habitat, tum
« rat ione societatis in qua vivit, exemptus est a Tridentinae Synodi
« lege, exemptio qua ipse fruitur, alteri part i communicata manet pro-
« pter individuitatem contractus, vi cuius exemptio quae uni ex part ibus
« competit ad alteram secundum etiam civiles leges extenditur eique
« communicatur ». Addit autem card. Gasparri (1. c, n. 1167): « Ante
« Benedictum XIV hoc principium nonnull i admittebant , alii negabant :
« s e d post Bened. XIV omnes, et in foro et in scholis, illud ret inent ».
80 Acta Apostolicae Sedis Commentarium Officiale
Verum ut pars exempta alteri parti non exemptae communicet pri
vilegium exemptionis, requiri tur ut exemptio a lege Tridentina quoad
matrimonii formam sit completa seu territorialis et personalis et non
personalis tantum, ut falso opinati sunt Garriere, de matr., n. 1190, et
Scherer in Manuali Ms eccl., t. 2, n. 209, legi Tridentinae denegantes vim
localem contra communem, quorum sententiam Wernez in supra cit. Voto,
n. 32, omnino reiicit. Sane id, praeter alia, deducitur ex declaratione S. U.
Inquisit. die 14 dec. 1859, quam iuvat hic exscribere: « Lex "Tridentina de
« clandestino matrimonio debet sane in unaquaque paroecia promulgar i ;
« sed facta semel promulgatione, eiusque observantia permanente , lex
« territorium afficit et adequate loquendo localem et personalem esse in
« confesso est apud omnes. Quatenus localis afficit terri torium eosque qui
« i b i matrimonio iungendi sunt, obligat: qua tenus vero personalis eos
« alligat qui domicilium vel quasi-domicil ium habentes in loco ubi Tri-
« dent inum decretum promulgatum est et viget, in altero ubi non viget
« contrahere vellent ». Pr ima pars postremae periodi, uti per se patet,
refertur ad venientes a loco exempto a lege Trident ina in locum non
exemptum et dicitur eos affici nisi ex speciali titulo excipiantur. Quare
Wernez, in [fine praecitati voti, sequentes sibi proponit quaest iones :
« Utrum incolae, tam masculi quam foeminae, alicuius parochiae, in qua
« cap. Tametsi Conc. Trid. non est promulgatum, t ranseuntes ad paro-
« chiam in qua dictum cap. Tametsi est promulgatum, ret inentes domi
c i l i u m unde discesserunt, valide possint in ista nova parochia matri-
« monium contrahere : 1. sine ullo parocho et testibus, aut , 2. pro more
« vagorum, saltem coram parocho simplicis commorationis et testibus,
« aut 3. ad contrahendas valide nupt ias debeant necessario contrahere
« aut coram parocho proprii domicilii retenti vel saltem ab ipso dele-
« gato aut coram parocho veri domicilii vel quasi-domicili i acquisiti
« in parochia ad quam transierunt », dictas quaest iones dimittit respon
dendo: « Negative ad pr imam et secundam; Affirmative ad ter t iam ».
Quin aliquid obstet doctrina allegata a vinculi defensore innixo
super auctoritate d a r i Vecchiotti in suis Inst., v. 3, § 106, circa finem
utpote in casu non applicabili. Hic auctor in tertio casu agit de iis
qui ex loco in quo lex non obligat, t ranseuntes contrahunt in loco in
quo pariter lex non obligat, et ita respondet : « In tertio casu matrimo
n i u m validum est etiamsi neuter ibi domicilium acquisiverit : v. g. vir
« e t mulier sive catholici sive acatholici in Anglia domiciliati t r anseun t
« Balt imoram et ibi per neu t rum acquisito domicilio, clam cont rahunt :
« validum est connubium. Idem dicendum si al teruter tantum sit e loco
« in quo lex prorsus non obligat, v. gr. si Bal t imoram t ranseuntes alter
S. Romana Rota 81
« in Anglia, alter in Italia domicilium vel quasi-domicil ium h a b e a t :
« nec aliter dicendum si in u t roque loco soli haeretici sint liberi et si
« u t raque pars vel altera sit haeretica. Sic duo acatholici, vel alter
« catholicus alter haereticus in Hollandia domiciliati t ranseunt in Hiber-
« n i am ibique praedicto modo contrahunt . Semper sufficit ut u n a pars
« non obstr ingatur a lege, at tento principio quo exemptio alteri part i
« communicatur ». Hic in postremo casu valor matrimonii repetitur non
ab immuni ta te locali catholici a lege Tridentina, quia catholicus in
u t roque loco tenetur, dum haeretici inibi ob vigens privilegium Bene
dictinae declarationis non adstr inguntur , quod privilegium ob indivi
duitatem contractus alteri part i catholicae communicatur licet de se non
habili. At species nost ra est valde diversa, quia utr ique coniuges lege
Tridentina afficiuntur, nempe sponsus quia licet domiciliatus in loco
exempto, ut est Londinum, t amen ad ineundum matrimonium se trans
tulit Petropolim in qua civitate decretum Tametsi viget pro catholicis,
et sponsa quia provenit de loco non exempto etiam pro haereticis ut
est civitas Parisiensis, et quamvis ipsa sit haeretica et Petropoli pro
haereticis et schismaticis non vigeat lex, tamen in ordine ad matrimo
nium ineundum frui non potest exemptione nisi per novum domi
cilium aut quasi-domicil ium inibi acquisitum, quod eam liberet a per
sonali et territoriali obligatione contracta in loco non exempto a Tri
dentino iure. Unde cum utrique sponsi Tridentinae formae sint obnoxii,
inepte invocaretur privilegium exemptionis part is schismaticae vel hae
reticae.
Nec regerere iuvat cum eodem vinculi defensore, quod lex Triden
t ina iii casu non obligabat peregrinum Michaelem Radzwill venientem
a loco immuni et t ranseuntem Petropoli, quia inibi eadem lex non erat
communis sed tan tum pro catholicis inter se contrahent ibus et n o n
cum haereticis pro quibus forma Tridentina in eo loco non viget: in
casu siquidem agitur non de haeretica vel schismatica domiciliata Petro
poli, sed alibi in loco non exempto a quo veniebat non dimisso priori
domicilio vel quasi-domicilio. Unde card. Gasparri 1. c, 1191 haec a i t :
« Ex dictis résolve casum peregrini aut vagi, qui ex loco ubi non viget,
« t ransi t in aliquem ex hisce locis ubi matrimonio haereticorum inter
« se aut mixta valida sunt licet decretum pro catholicis vigeat, ac ibi
« clandestine contrahit . Nam si peregrinus au t vagus est catholicus vel
« contrahi t cum catholica et matr imonium est nul lum, vel contrahit
« cum haeretica et matr imonium est validum, licet illicitum. Si autem
« peregrinus aut vagus est haereticus, semper validum est, etsi cum
« catholica initum sit illicitum... At si peregrinus aut vagus haeret icus
82 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« a loco veniat ubi decretum Trident inum viget, illius matr imonium
« potest esse quoque nullum ». Si nempe cont rahant cum catholica, et
actionem reddit (cit. auctor in seq. n. 120) : « quia lex Tridentina est
« simul localis et personalis et qua tenus personalis adeo afficit personas
« ut eas sequitur etiam in loco in quo non est promulgata »\ Unde
dicta haeretica persona non potest alteri part i legi Tridentinae adstri
ctae seu catholicae communicare exemptionis privilegium, quod non
habet ob retentionem domicilii in loco a Tridentina lege non immuni :
aliter tamen esset si alter coniux, cui nubit , esset pariter haereticus,
quia hic comparti inhabili participaret privilegium.
Neque demum at tendenda est altera difficultas ex eo desumpta
quod Maria e Parisiis Petropolim proficiscens pro matrimonii celebra
tione priori domicilio valedixit et ita immunis evadens a lege Triden
tina, nullum fraudi locum dederit iuxta Urbanianum decretum, nam
haec fraus praevie purgari debet per fixionem domicilii in loco in quo
contrahitur , iuxta declarationem S. Officii die 7 iunii 1867, relatam a
card. Gaspard cit., n. 1205 : « Iuxta ea quae in hoc decreto (Urbani VIII)
« sanciuntur, qui domicilium habent et retinent in loco ubi Tridentina
« lex viget, nequeunt valide matr imonium inire in loco ubi non viget,
« nisi ibi nedum habitat ionem, sed etiam vere domicilium fixerint, quo
« fraudem, si quae intercesserit, omnino purgare debeant ». Caeterum
haec praesumptio de non mutat ione domicilii ante contractas nupt ias
praesert im pro fi l i is cohab i t an t bus cum parentibus, cohaeret cum ipso
iure romano ex leg. 32 ad mancip. « Ea quae desponsa est, ante con-
« t ractas nupt ias suum domicilium non muta t ». Unde Scherer ita col
ligit (1. c, p. 139): « Competentia parochi. . . eo in casu quo per celebra-
« t ionem matrimonii efficitur mutat io domicilii , demum cessat post
« contractas nupt ias ».
In facto. - Relate ad retentionem domicilii in civitate Parisiensi ex
par te sponsae Mariae Benardaki tempore quo eius matr imonium Petro-
poli cum principe Michaele Radzivill secutum fuit, Pa t res Domini haec
adnotarunt . Cum Maria Benardaki etiam post aetatem maiorem conse-
cutam et tempore contracti matrimonii adhuc conviveret Parisiis cum
parent ibus in eorum domo, ad probandum quod ipsa pro celebratione
matrimonii non petierit Petropolim in fraudem legis Tridentinae oporte
ret demonstrare quod pater eius Nicolaus in hac civitate domicilium vel
quasi-domicilium retineret, vel ipsa illud inibi fixerit, abdicato pa te rno ;
mutat io enim domicilii non praesumitur ex simplici t ransi tu in alium
locum ob nupt ias at tenta earum incerti tudine iuxta nuper allegatam
S. Romana Rota 83
legem 32 ad municip. At id ex test ibus adductis et documentis non con
s tare iidem Pa t res Domini ret inuerunt . Utique Nicolai pater Demetrius
a Graecia uti architectus vocatus circa an. 1864 ad dirigendam fabricam
ecclesiae graecae-orthodoxae, Petropoli inibi sibi domicilium comparavit .
Sed patre demortuo Nicolaus hanc domum an. 1877 alienavit, et aliam
e mit Parisiis, via Chaillot, n. 65, in quam transtuli t suos lares et etiam
mobilia, ceu testatur eadem Maria in quadam epistola (Summ., n. 80)
in eaque habi tabat tempore matrimonii suae fil iae: ergo originario domi
cilio Nicolaus iam a longo tempore nunt ium miserat.
Neque a t tendenda sunt test imonia Helenae de Gontade et Verae de
Talleyrand respective sororis et amitae Mariae, quae referunt de domo
existente Petropoli indivisim possessa a patre conventae Nicolao et ab
hu ius fratre Costantino, in qua existebat officina et duae sectiones
(étages) pro horum habitatione. Nam primo in libris politiae russiacae
nomen Nicolai non apparet inscriptum tamquam incolae, et aliunde ex
tes t ium depositione constat illum quoties Petropolim petebat ad publica
diversoria descendisse. Secundo: si haec domus et officium reapse per-
t inuisset ad Nicolaum licet indivisim cum eius fratre, illius inscriptio in
libro seu regesto t r ibutorum aliquatenus exstare debuisset. Sed anno 1898
nulla adest inscriptio Nicolai ßenardak i nomine in publico taxarum
officio Petropolensi: ul terius apparet dicto tempore controversam domum
pert inuisse ad alium proprietarium ceu fidem perhibet publicum instru
mentum (Sum., n. 84). Quare domus, de qua loquuntur testes, confun
ditur probabil ius cum illa quae ad architectum Demetrium Nicolai
patrem spectabat, et quae an. 1877 fuit alienata. Quod si nonnulli testes
loquuntur de itineribus Nicolai quotannis ad Petropolim pro expe
diendis negotiis, hoc constituere non valet ne quasi-domicilium quidem
ut t radi t card. D'Annibale (1. c, vol. 1, § 84): « Si quis aliquo veniat
« quasi viator, vel litis aut negocii expediendi gratia, his expeditis, aut
« muneris quaerendi causa, eo non quaesito, discessurus, quamvis praeter
« opinionem eo loci immorari vel per annum contigerit, quasi-domici-
« lium eo non acquiri verius est ». Quod autem Maria habueri t ani
mum figendi Petropoli domicilium, au t inibi tempore contracti matr i
monii iam fixerit, ex nullo argui potest facto, imo contrarium eruitur,
s iquidem ante contraendum matr imonium Petropoli duabus vel t r ibus
hebdomadis tantum mansit, et eo secuto illico profecta est.
Item Patres Domini non constare edixerunt de domicilio vel quasi-
domicilio a principe Michaele Radziwill tempore nupt iarum retento Petro
poli, ad quam civitatem ipse divertit ad eas contrahendas. Ipse eo tem
pore, ut i ex officiali documento constat (Summ. n. 63) erat addictus ceu
84 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
adiunctus legationi russiacae apud anglicum gubernium in civitate Lon-
dinensi, in qua proinde habebat ratione quasi-domicilii, ad ea quae
tradit card. Gasparri (1. c, n. 1105, edit. 3), parochum propr ium relate
ad matr imonium. Cum itaque sponsa Parisiis et sponsus Londini essent
domiciliati et neutr ius parochus sive per se sive per delegationem eorum
matrimonio Petropoli ab ipsis contracto intercesserit , in comperto est
ipsum ex defectu formae Tridentinae ad quam erant adstricti ex supe
r ius disputatis, nullitate laborare, nihil ad rem conferente supposita
da ta delegatione P. Lagrange ab Archiepiscopo Mohiloviensi, etiamsi ea
paulisper admit tatur , quia hic non erat eorum Ordinarius in ordine ad
matr imonium, cum ipsi non pert inerent t amquam parochiani ad civi
tatem Petropolim. Coeterum non libet ulterius immorari super hac quae
stione, cum ipse defensor vinculi hunc defectum domicilii vel quasi-
domicilii in suis animadversionibus pro nunc admittat .
Quibus omnibus in iure et in facto sedulo perpensis , Christi nomine
invocato, Nos infrascripti Auditores de tu rno , pro tr ibunali sedentes
et solum Deum prae oculis habentes, decernimus, declaramus et defini
tive sentent iamus, proposito dubio responden tes : Affirmative, seu con
stare de nullitate matrimonii in casu: susceptam exinde prolem, a t tenta
sponsorum bona fide, legitimam renunciantes. Expensas vero iudiciales
decernimus esse sust inendas pro dimidia parte a procurator ibus actoris,
pro altera dimidia a procurator ibus reae conventae.
Ita declaramus, mandantes Ordinariis locorum et ministris tri
bunal ium ad quos spectat, ut exsecutioni mandent hanc nostram defi
nitivam sententiam, et adversus reluctantes procedant ad normam sacro
r u m canonum, et praesertim cap. 3, sess, XXV Concilii Tridentini,
iis adhibitis exsecutivis mediis, quae magis oppor tuna et efficacia pro
rerum adiunctis exsti tura sint,
Romae, in sede Tribunalis S. R. Rotae, die 27 iulii 1915.
Ioseph Mori, Ponens.
Fridericus Cattani.
Raphael Chimenti. L. © S.
Ex Cancellaria S. R. Rotae.
Sac. T. Tani, Notarius.
Secretaria Status
ACTA OFFICIORUM
85
SECRETARIA STATUS
E P I S T O L A
A D R . P . H . D E S Q U E Y R O U S , P R O C U R A T O R E M G E N E R A L E M S O D A L I U M D O M I N I C I A -
N O R U M P R O V I N C I A E H I B E R N I A E , D E E P H E M E R I D I B U S « T H E I R I S H R O S A R Y »
E T « T H E I M E L D I S T » R E V E R E N T E R E X H I B I T I S , G R A T I A S P E R S O L V E N S .
Mon très Révérend Père,
C'est avec une bienveillance toute spéciale que le Souverain Pon
tife Benoît XV a daigné agréer l 'hommage que vous Lui avez fait, au
nom des RR. P P . Dominicains de la Province d'Irlande, des Revues
« The Irish Rosary » et « The Imeldist », publiées par leurs soins.
Héritier de la sollicitude Apostolique de Ses illustres prédécesseurs,
en particulier Léon XIII et Pie X de sainte mémoire, concernant la
dévotion au Saint Rosaire et la prat ique de la Communion fréquente,
le Sa in t -Père me charge d'exprimer par votre entremise aux Directeurs
de ces excellentes Revues Son auguste satisfaction pour le zèle si
louable et si éclairé avec lequel ils s'efforcent de promouvoir ces puis
sants moyens de régénération et de sanctification.
Depuis plus de vingt ans, la Revue « The Irish Rosary » manifeste
sa vitalité. En un grand nombre d'âmes, elle ne cesse de susciter et de
développer avec fruit le culte de Marie Immaculée, Reine du Très Saint
Rosaire, et le recours filial à la toute-puissance de sa maternelle inter
cession.
Quant à la gracieuse Revue « T h e Imeld i s t» , si elle ne compte
encore que cinq années d'existence, elle n 'en pénètre pas moins déjà dans
40,000 familles et dans les Pensionnats , sous le patronage de la Bien
heureuse Imelda, la jeune vierge dominicaine, victime de son amour de
l 'Eucharist ie, contr ibuant avec un succès toujours croissant à fake con
naî tre , aimer et désirer a rdemment Jésus-Hostie par les petits enfants
et à réaliser ainsi la pensée même du divin Sauveur.
86 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
En ces temps douloureux que nous t raversons, où, plus que jamais ,
il est nécessaire que les âmes soient fortement t rempées, le Souverain
Pontife Se plaît à prodiguer Ses paternels encouragements aux direc
teurs des Revues mentionnées ci-dessus. Dans ce but, et comme gage
des faveurs célestes les plus abondan te s , le Sain t -Père accorde de
tout cœur à ces mêmes directeurs, ainsi qu 'aux rédacteurs et aux lec
teurs de « The Irish Rosary » et de « The Imeldist » le bienfait de la
Bénédiction Apostolique.
Je vous prie, mon très Révérend Père, d'agréer l 'assurance de mon
entier dévouement en Notre-Seigneur.
Du Vatican, le 9 février 1916.
P. GARD. GASPARRL.
Diarium Romanae Curiae
DIARIUM ROMANAE CURIAE
87
S E G R E T E R I A D I S T A T O
NOMINE
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di nominare:
14 febbraio 1916. — L'Emo signor cardinale Filippo Giustini, Protettore dell'Istituto delle Suore francescane della Immacolata Concezione di Barcellona.
— Il R. P. Angelo Angelucci, dei Servi di Maria, Consultore della sacra Congregazione dei Riti.
16 febbraio. — Mons. Vincenzo La Puma, Sotto-segretario della sacra Congregazione dei Religiosi.
23 febbraio. — Mons. Domenico Taccone Gallucci, arcivescovo titolare di Costanza di Scizia, Consultore della sacra Congregazione del Concilio.
26 febbraio. — L'Emo signor cardinale Domenico Serafini, Pro-Prefetto della sacra Congregazione di Propaganda Fide.
— L'Emo signor cardinale Diomede Falconio, Prefetto della sacra Congregazione dei Religiosi.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Assistenti al Soglio Pontificio:
7 febbraio 1916. — Mons. Giovanni Maria Pellizzari, vescovo di Piacenza. 9 febbraio. — MODS. Natale Bruni, arcivescovo di Modena.
12 febbraio. — Mons. Giuseppe M. Salvador y Barrera, vescovo di Madrid-Alcalá.
Prelati Domestici di S. S.:
9 febbraio 1916. — Mons. Francesco Saverio de Maio, dell'archidiocesi
di Sorrento. 10 febbraio. — Mons. Pietro Maria Malsou, della diocesi di Angers.
88 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
14 febbraio 1916. — Mons. Calogero Minacapelli, della diocesi di Piazza Armerina.
19 febbraio. — Mons. Giuseppe Gioacchino de Almeida e Silva, della diocesi di Campinas.
— Mons. Manuele Ribas de Avila, della medesima diocesi.
ONORIFICENZE
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze:
La Gran Croce dell'Ordine Piano:
10 febbraio 1916. — Al sig. principe Don Giuseppe Lancellotti.
La Commenda dell' Ordine Piano :
11 febbraio 1916. — Al sig. Giacomo marchese de Dampierre, della dio
cesi di Angers.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
23 febbraio 1916. — Al sig. Bonaventura Bassegoda y Amigó, della diocesi di Barcellona.
Il Cavalierato dell'Ordirne di S. Gregorio Magno, classe civile:
8 febbraio 1916. — Al sig. Roberto De Angeli, segretario al Ministero dei Culti e dell'Istruzione Pubblica in Ungheria.
N E C R O L O G I O
3 gennaio 1916. — Mons. Tommaso F. Doran, vescovo titolare di Alicar-nasso, ausiliare di Providence.
17 febbraio. — Mons. Pietro Goebl, vescovo titolare di Sinope, ausiliare del vescovo di Augusta.
Annus VIII - Vol. VIII Die 3 Aprilis 1916 Num. 4
ACTA APOSTOLICAE SEDIS COMMENTARIUM OFFICIALE
ACTA BENEDICTI PP. XV
A P O S T O L I C A E S U B P L U M B O L I T T E R A E
I
D E E R E C T I O N E P R O V I N C I A E R E G T N E N S I S , D I V I S I O N E D I O E C E S I S S A N C T I B O N I
F A C I I E T E R E C T I O N E A R C H I D I O E C E S I S W I N N I P E G E N S I S .
B E N E D I C T U S E P I S C O P U S
SERVUS SERVORUM DEI A D P E R P E T U A M R E I M E M O R I A M
Inter praecipuas Apostolicae Sedis curas ea semper enituit novas
dioeceses et ecclesiasticas provincias erigendi quoties vel territorii ampli
tudo vel fidelium numerus vel i t inerum asperi tas, vel alia huiusmodi ,
ad efficaciorem reddendam pastoralem sollicitudinem et vigilantiam id
exigèrent. Quod si utiliter hoc contigit aliis in regionibus id quoque in
Canadensi Dominio expedire visum est, ut amplissimae civiles provin
ciae, quibus Dominium ipsum constat, et quae quasi s ta tus civiles
habentur , ab invicem independentes et unico foederali vinculo coniun
ctae, hierarchia donentur propria, adeo ut unaquaeque civilis provincia,
provinciam ecclesiasticam saltem unam, propriam et independentem
-constituat. Quibus omnibus mature consideratis, Venerabilium Fra t rum
Nostrorum, qui rebus consistorialibus praesunt , consilio, suppleto etiam
qua tenus opus sit quorum intersit, vel sua interesse praesumant con
sensu , Nos, Apostolicae potestat is plenitudine, in provincia civili memo
rati Dominii, Saskatchewan nuncupata , novam ecclesiasticam provinciam
•erigere s ta tuimus et decrevimus, duas dioeceses Reginensem et Principis
Albert i a provincia ecclesiastica Sancti Bonifacii sejüngendo, et eccle
s i a m Reginensem in Metropolitanam const i tuendo, eique dioecesim Prin-
ACTA, vol. VIII, n. 4. — 3-4-916. %
90 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
cipis Alberti ut i suffraganeam as s ignanda Hisce i taque Apostolicis lit
teris ecclesiam Reginensem ad Archiepiscopatus honorem et dignitatem
evehimus, omnibus metropoliticis iuribus et praerogativis, quae ad Eccle
sias Metropolitanas spectant ipsi concessis, eique subiicimus dioecesim
Principis Alberti. Hisce pariter Apostolicis litteris Venerabilem Fra t rem
Oliverium Eleazarum Mathieu, hactenus episcopum Reginensem, in Ar
chiepiscopum eiusdem dioecesis const i tuimus, quin aliis Apostolicis Lit
teris opus sit. Insuper peramplam dioecesim Sancti Bonifacii in duas
par tes dividimus, et par tem orientalem eis flumen Rubeum, ubi est u r b s
Sancti Bonifacii, ant iquae huic ecclesiae Archiepiscopali r ese rvamus
cum privilegiis et iuribus metropoliticis, quibus antea fruebatur, exce
ptis t amen duabus dioecesibus Reginensi et Principis Alberti. Pa r t em
vero occidentalem t rans flumen Rubeum, ubi est u rbs Winnipeg, novae
dioecesi Nobis immediate subiectae et Archiepiscopali, quam hisce Apo
stolicis litteris erigimus et ab urbe principe Winnipegensem appellan
dam statuimus, Apostolicae potestatis plenitudine assignamus. Harum
dioecesum divisoria linea erit commenticia illa, seu imaginaria linea,
quae a finibus ant iquae dioecesis Sancti Bonifacii descendit meridiem
versus per medium lacum Winnipeg usque ad ostium fluminis Rubei :
postea ad meridiem pari ter prosequens, "ascendit per medium cursum
fluminis Rubei, et pergit ultra oppida Sancti Bonifacii et Winnipeg
usque ad occursum parallelae lineae, quae separat regiones, vulgo Town-
syips, IX et X a censu officiali Gubernii Canadensis de te rmina tas :
deinde haec ipsa linea parallela procedens erga occidentem divisoria erit
utr iusque dioecesis usque dum incidit, seu occurrit in meridianam lineam
quae s ta tuta est a memorato censu officiali inter sectiones, vulgo ran
ges, XII et XIII occidentales, hoc est ad occidentem lineae principalis,
pos i tas : denique ex hoc puncto divisoria linea denuo ad meridiem perget
usque ad fines civiles Dominii Canadensis et S ta tuum Foedera torum
Americae, coincidens cum finibus quibus comitatus Souris separatur a
comitatibus Macdonald et Lisgar civilis provinciae Manitobensis. Volumus
au tem ut Archiepiscopi Winnipegenses omnibus iuribus, privilegiis e t
praerogativis quibus ceteri Archiepiscopi fruuntur et ipsi gaudeant , ideo
que, praevia postulat ione rite facienda in Consistorio, usum Pallii et
Crucis ante se ferendae, inter fines t amen propriae Archidioecesis, ipsis,
concedimus. Ad dotem Winnipegensis Ecclesiae const i tuendam assigna
mus bona et redi tus omnes, etiam adventitios quacumque ratione ad men
sam archiepiscopalem obventura, data s imul Archiepiscopo pro tempore,,
discreto eius arbitrio, facultate cathedrat icum imponendi, inter varias
ecclesias in urbe Winnipeg existentes apt iorem in Cathedralem seligendi
Acta Benedicti PP. XV 91
atque alia ad bonum archidioecesis regimen necessaria vel utilia iuxta
sacros canones s tatuendi ac decernendi. I tem quod spectat ad archi
dioecesis Winnipegensis regimen, administrat ionem, dotationem ac taxa
tionem ad ipsius Archiepiscopi potestatem, auctoritatem, attr ibutiones,
officia, iura et munia, ad Capituli Cathedralis, vel Consultorum Collegii
erectionem, ad Seminarii dioecesani institutionem, ad ipsorum fidelium
et clericorum onera, iura, aliaque id genus, servanda iubemus, quae
sacri Canones, praecipue Tridentina Synodus s ta tuunt ac praescribunt ,
sartis insuper tectisque Concilii plenarii Quebecensis primi editis decretis.
Mandamus insuper ut documenta omnia, iura et acta, quae archidioecesim
Winnipegensem eiusque fideles respiciunt a cancellaria Metropolitanae
Ecclesiae Sancti Bonifacii, quum pr imum fieri poterit, t r adantur cancel
lariae huius novae archidioecesis ut in eius archivio religiose asserventur...
Nobis insuper ac Sedi Apostolicae reservamus facultatem novam
ineundi harum dioecesum dismembrat ionem seu circumscriptionem,
quandocumque id expedire in Domino visum fuerit.
Hisce omnibus ut supra dispositis, ad eadem fideli ter exsequenda
deputamus Venerabilem Fra t rem Peregrinum Franciscum Stagni, archie
piscopum Aquilanum et in Canadensi ditione Delegatum Apostolicum,
eidem tr ibuentes necessarias et oppor tunas facultates, etiam subdele
gandi ad effectam de quo agitur quemlibet ecclesiastica dignitate insi
gnitum ac definitive pronunt iandi super quavis difficultate vel opposi
tione, in exsecutionis actu quomodolibet ori tura, facto insuper ei onere
ad Sacram Congregationem Consistorialem intra sex mensem transmit
tendi authenticum test imonium peractae exsecutionis, ut in eiusdem
S. Congregationis archivio asservari possit.
Contrariis quibuslibet etiam peculiari et expressa mentione dignis
minime obstant ibus.
Datum Romae apud Sanctum Pe t rum, anno Domini millesimo non
gentesimo decimo quinto, die quar ta mensis decembris, Pontificatus
Nostri anno secundo.
Expedita die decimaquarta mensis martii, anno secundo.
Loco K& Plumbi.
O. CARD. CAGIANO DE AZEVEDO >£ C. CARD. DE LAI
S. B. E. Cancellarius. S. C. Consistorialis Secretarius.
Iulius Campori, Protonotarius Apostolicus.
Raphael Virili, Protonotarius Apostolicus.
lieg, in Cane Ap., vol. XIII, n. 19.
M. RIGGI, a tabulario C. A.
92 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
I I
D E E R E C T I O N E N O V A E D I O E C E S I S « P O R T U S N A T I O N A L I S »
B E N E D I C T U S E P I S C O P U S
SERVUS SERVORUM DEI
A D P E R P E T U A M R E I M E M O R I A M
Apostolatus officium Summo Pontifici divinitus commissum postulat
ut ea sedulo studio praestet quae in catholici nominis incrementum
exploratam que christ ianae plebis util i tatem cedunt. Porro cum Venera
bi l i* Fra ter Episcopus Goyasensis in Brasilia enixe postulaverit ut ad
maius bonum animarum nova dioecesis erigeretur per divisionem dioe
cesis sibi commissae, quumque Nuntius Apostolicus in Republica Bra
siliana huiusmodi postulat ionem commendaveri t , Nos oblatas preces
benigne excipiendas censuimus. Quapropter de consulto Venerabilium
Fra t rum Nostrorum S. R. E. Cardinalium Sacrae Congregationis Con
sistorialis, potestate utentes Romano Pontifici et Apostolicae Sedi reser
vata in Apostolicis sub plumbo litteris', quarum initium est Ad universas
orbis Ecclesias, quinto kalendas maii anni Incarnat ionis Dominicae mil
lesimi octingentesimi nonagesimi secundi datis, libere novam ineundi
in Brasilia circumscriptionem dioecesum, quoties id in Domino expedire
visum fuerit, suppleto praeterea, qua tenus opus sit, quorum intersit,
aut sua interesse p raesumant consensu, Goyasensem dioecesim bifariam
dividendam atque ex septentrionali eius parte novam dioecesim consti
tuendam decernimus in eum qui sequitur modum.
Totum igitur territorium ad aquilonem dioecesis Goyasensis situm,
complectens quatuordecim sequentes paroecias: B. M. V. Grat iarum in
Porto Nacional, B. M. V. sine labe conceptae in Boa Vista de Toca-
Hns, S. Petr i in Pedro Affonso, B. M. V. do Canno, Spiritus Sancti do
Peixe, S. Annae da Chapada, B. M. V. de Nativitade, S. Miguel e Almas,
S. José do Duro, Sanctae Mariae de Taguatinga, B. M. V. da Conceicâo,
S. Ioannis Baptistae della Palma, B. M. V. dos Remedios in Arrayas
et S. Antonii do Chapeo, Nos, ex plenitudine apostolicae potestatis, e
dioecesi Goyasensi d is t rahimus ac seiungimus a tque in distinctam dioe
cesim perpetuo erigimus erectamque declaramus Portus Nationalis deno-
minandam.
Acta Benedicti PP. XV 93
Nova autem Por tus Nationalis dioecesis finibus qui sequuntur con
tinebitur, ad septentr ionem finibus civilibus inter Statum de Goyaz et
Sta tus de Maranhao et de Para; ad orientem limitibus civilibus inter
Statum de Goyaz et Sta tus de Maranhâo, Piauhy et Bahia; ad occi
dentem limitibus civilibus inter Statum de Goyaz et Sta tus de Para
et de Matto Grosso; ad meridiem limitibus septentrionalibus paroe
ciarum vulgo S. Domingos, Flores, Nova Boma, Cavalcanti et Amaro
Leite, a quibus nova dioecesis separatur a dioecesi Goyasensi, ad quam
memoratae paroeciae spectant. Por tus Nationalis dioecesis ita limi
t ibus circumscriptae sedem et cathedram episcopalem in urbe vulgo
Porto Nacional, a qua dioecesis ipsa nomen mutuatur , consti tuimus, *
quam idcirco ad civitatis episcopalis fastigium et gradum evehimus
cum omnibus iur ibus et privilegiis, quibus aliae episcopales civitates
iure communi fruuntur et gaudent ; ecclesiam vero ibidem existen
tem et Beatae Mariae Virgini Grat iarum dicatam, sub eodem titulo et
invocatione ac eandem servaturam parochialitatem cum animarum
cura ut antea exercenda, ad Cathedralis s ta tum et dignitatem, praevia
liturgica consecrat ione, evehimus atque extol l imus; s imulque ipsi
eiusque pro tempore Episcopis t r ibuimus honores, insignia, favores,
gratias, privilegia et iura, quibus aliae Cathedrales Ecclesiae in Ame
rica Lat ina earumque Antistites tum ex iure communi, tum ex legi
tima consuetudine non tamen ex titulo oneroso vel peculiari indulto,
pollent ac fruuntur. Domum praeterea ibidem exstantem, quam citius
r epa randam, Nos uti residentiam Episcopi Por tus Nationalis at tr i
buimus.
Quoad* aedes vero pro Curia ecclesiastica, Seminario dioecesano,
necnon quoad patr imonium dioecesanum stabili modo const i tuendum,
id, ut citius fiat, liberalitati fidelium atque industr iae zeloque novi Epi
scopi summopere commendamus. Huiusmodi autem dioecesim sic ere
ctam const i tuimus suffraganeam Metropolitanae Ecclesiae Mariannensis,
donec aliter provisum sit, a tque illius Episcopum ac in munere suc
cessores metropolitico iuri eiusdem Archiepiscopi Mariannensis subii
cimus. Quae praeterea in memoratis Apostolicis sub plumbo litteris,
quinto kalendas maii anni Incarnat ionis Dominicae millesimi octingen-
tesimi nonagesimi secundi datis, consti tuenda disponuntur de novarum
dioecesum in Brasil iana regione honoribus, gratiis, privilegiis, indultis,
favoribus, dotatione a tque de novorum Episcoporum ^potestate, auctori
tate, at tr ibutionibus, taxat ione; item de Capituli Cathedralis vel saltem
Consultorum Collegii ac Seminarii institutione, regimine et administra
tione, de Vicarii Capitularis seu Administratoris in sede vacante ele-
94 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
ctione, de ipsorum clericorum et christifidelium iuribus atque officiis,
de documentorum tradit ione aliisque id genus, omnia accurate obser
vanda censeantur ad t ramitem sacrorum Canonum et pot issimum Triden
tini Concilii, ad novam quod at t inent erectam dioecesim Por tus Natio
nalis. Praeterea ut novae huius dioecesis Antistites et suae dignitatis
decorem tueri et clericorum sustentationi consulere et divini cultus
impensis aliisque dioecesis necessitatibus occurrere queant , Nos in novae
episcopalis sedis dotem ac mensam perpetuo assignamus et a t t r ibuimus
emolumenta Curiae ecclesiasticae, proventus iure communi vel legitima
consuetudine statutos, ceterasque fidelium oblationes in quorum spiri
tuale bonum haec nova dioecesis erecta est. Quum adsit autem in Urbe
Collegium Pium-Lat inum-Amer icanum, in quo adlecti Evangelii 'prae
cones et an imarum rectores, ipsis sub oculis Romanorum Pontificum
excoluntur, praecipimus ut, quemadmodum a ceteris Americae Latinae
dioecesibus secundum ea, quae in plenario Americae Latinae concilio
Romae anno millesimo octingentesimo nonagésimo nono celebrato
decreta sunt, etiam a modo condita dioecesi Por tus Nationalis eiusque
sumpt ibus alendi, ubi pr imum fieri poterit, duo saltem huc mit tantur ,
non intermissa vice, delecti iuvenes, qui religionis scientiam in ipso
veritatis centro acquisitam cum suis deinde civibus utiliter communi-
cent. Ut vero stabilius et sustentat ioni horum Clericorum et Collegii
Pi i -Lat ini-Americam dotationi sit provisum, vehementer exoptamus ut
cura et studio Praesulis pro tempore novae dioecesis, quo citius fieri
poterit, tot conferantur bona, quot necesse est ut ex eorum redit ibus
bini memorati alumni, au t modo saltem unus, ex ipsis sustentar i queat,
eosque reditus, ubi pr imum percipiantur, Collegio Pio-Latino=Americano
de Urbe perpetuo a t t r ibuimus. Quae au tem hisce Litteris apostolica
auctori tate a Nobis decreta sunt nulli hominum, ullo unquam tempore,
infringere aut iis repugnare vel quomodolibet contraire liceat. Si quis,
quod Deus avertat , hoc at tentare praesumpseri t , sciat obnoxium se eva-
surum esse poenis a sacris canonibus contra obsistentes exercitio eccle
siasticae iurisdictionis statutis . Ad haec autem exsecutioni mandanda
deputamus Venerabilem Fra t rem Iosephum Aversa , archiepiscopum
titularem Sardianum et in ditione Brasiliana Nunt ium Apostolicum,
eique necessarias huic negotio facultates t r ibuimus, etiam subdelegandi
alium virum in ecclesiastica dignitate const i tu tum ac definitive senten
tiam dicendi de Quavis occurrente difficultate vel oppositione, imposito
onere Romam ad Sacram Congregationem Consistorialem intra sex
menses f idem, authentica forma exaratam, absolutae exsecutionis hu ius
Nostri mandat i t ransmit tendi . Decernimus denique has praesentes Lit-
Acta Benedicti PP. XV 95
teras vali turas contrariis quibuslibet etiam peculiari et expressa mentione
dignis minime obstantibus.
Datum Romae apud S. Pe t rum, anno Domini millesimo nongente
simo decimo quinto, die vigesima mensis decembris, Pontificatus Nostri
anno secundo.
Loco >5 Plumbi.
O. CARD. CAGIANO DE AZEVEDO ffi C. CARD. DE LAI
S. B. E. Cancellarius. ' S. C. Consistorialis Secretarius.
Iulius Campori, Protonotarius Apostolicus.
Raphael Virili, Protonotarius Apostolicus.
Beg. in Cane. Ap., vol. XIII, n. 19.
M. RIGGI, a tabulario G. A.
S E R M O
HABITUS DIE VI MARTII AD DIVINI VERBI PER QUADRAGESIMALI IN URBE
PRAECONES.
Al Vescovo che, secondo un lodevole costume, assiste nella sua
cattedrale alla pr ima predica della Quaresima, si presenta il sacro ora
tore per chiedere la benedizione, ed il Vescovo la imparte con le parole
che gli pone sul labbro la Chiesa : Dominus sit in corde tuo et in labiis
tuis, ut digne, competenter et fructuose annunties Evangelium suum.
A Noi non sarà dato di assistere alle prediche che nella imminente
Quaresima voi, o dilettissimi figli, farete in quest 'Alma Città. Ma appunto
per ciò voi avete voluto presentarvi ora al Vescovo di Roma, quasi
per domandarne ant icipatamente la benedizione ; e Noi tenteremmo
invano di esprimere tu t ta la soddisfazione, che proviamo nell 'accingerci
a secondare la vostra domanda. Imperocché non solo Ci è grato di
dare pubblico at testato di benevolenza a voi, che dal Nostro Cardinale
Vicario siete stati scelti od approvati per predicare in Roma, ma desi
deriamo altresì che la Nostra benedizione possa rendere fecondo di
grazie il ministero che voi state per intraprendere in favore del popolo
romano, a Noi stretto da vincoli speciali. Quale però dovrà essere la
formóla della Nostra benedizione? Non altra che quella usa ta dal Ve
scovo nel benedire il predicatore della Quaresima nella sua cattedrale ;
98 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
sicché anche Noi vogliamo dire con la Chiesa sopra ciascuno di voi .
Dominus sit in corde tuo et in labiis tuis, ut digne, competenter et fru
ctuose annunties Evangelium suum.
È facile intendere che questa forma di benedizione contiene ad un
tempo un'esortazione ed un augur io : ma Noi vogliamo insistere prin
cipalmente sull 'augurio, amando sperare che l 'esortazione sia per voi
superflua. Si comincia infatti coll 'augurare che il Signore sia nel cuore
del sacerdote destinato a bandire il Santo Vangelo: Dominus sit in
corde tuo. Se la benedizione non fosse indirizzata a chi può vantare il
pubblico at testato di st ima avuto dai propri Superiori mercè il delicato
incarico di predicare al popolo la divina parola, in questa pr ima parte
della benedizione si potrebbe scorgere un ammonimento , fatto al predi
catore, di dover esso rivestire la virtù di Gesù Cristo pr ima di inculcarne
ad altri la professione. Noi vi scorgiamo l 'augurio che i sacerdoti incari
cati di predicare in Roma nella prossima Quaresima non solo siano,
ma anche appariscano forniti della virtù propr ia del loro stato, così
che di ciascuno si debba d i re : Sacerdos alter Christus. Si può anche
interpretare come augurio, che la grazia del Signore si accresca ognora
più nei sacerdote a cui è indirizzata la benedizione, perchè non a caso
si dice che il Signore deve essere accolto «'nel cuore » del sacerdote:
Dominus sit in corde tuo. La parola « cuore » si può adoperare tanto
per indicare l 'anima con le notissime ' sue tre potenze, quanto per
esprimere il principio di tu t te le operazioni del l 'uomo: nell 'un caso e
nell 'altro è evidente 'augurio che il predicatore sia tut to cosa di Dio, in
guisa da meri tare il saluto dell 'Apostolo delle genti : tu autem homo Dei.
Infatti se in tut te le potenze dell 'anima sua ha s tanza e regno il Signore,
in conformità della pr ima interpretazione dell 'augurio: Dominus sit in
corde tuo, la memoria del predicatore non può non essere occupata che
dei benefici di Dio, l 'intelletto di lui non può perdere di vista la divina
Legge, e la sua volontà ad altro non può aspirare che a rafforzare in
sè, e ad estendere in altri, il regno del Signore; ma se la memoria,
l 'intelletto e la volontà di un predicatore non sono occupate che di Dio,
chi non dirà che quel predicatore è in tut to cosa di Dio, homo Dei?
Se poi si preferisca la seconda interpretazione, per la quale nel cuore
viene indicato il principio di tut te le operazioni dell 'uomo, è agevole
comprendere che al predicatore si dice : Dominus sit in corde tuo perchè
la grazia è elemento tanto necessario alla vita dello spirito, quanto è
necessario il cuore a quella del corpo: quando il cuore cessa di ba t te re ,
cessa anche la vita de l l 'uomo; del pari se venisse meno la grazia,
cereherebbesi invano la vita dell 'anima. Di qui apparisce ampio ed
Acta Benedicti PP. XV 97
esteso il significato della pr ima parte della benedizione : Dominus sit
in corde tuo.
Potrebbe alcuno, e non a torto, osservare che l 'augurio in essa
compreso conviene a tutt i i fedeli, perchè certamente il Vescovo desi
dera che il Signore abiti con la sua santa grazia nell 'anima di tutt i ~ i
suoi fedeli, o che la grazia di Dio sia principio di tut te le loro opera
zioni. Má non avete posto mente all' inciso, et in labiis tuis, che viene
a completare la pr ima parte della benedizione? Dopo l 'augurio di essere
« cosa di Dio », il sacerdote benedetto dal Vescovo avrebbe dovuto appa
rire homo Dei in tutt i i suoi atti, in tut te le sue movenze; ma impor
tava considerarlo nell'esercizio concreto del suo ufficio di predicatore,,
ed ecco 'esortazione, ecco l 'augurio che « il Signore sia anche sulle
labbra di lui : Dominus sit et in labiis tuis ».
Non fa mestieri spiegare che « Dio è sulle nostre ..labbra » quando
amiamo di parlare spesso di lui, quando ne zeliamo la gloria, quando
ne propugniamo i diritti, quando gli accresciamo adoratori , e sopra tu t to
quando inculchiamo l 'osservanza della legge da Lui emanata . Piuttosto
è da osservare che l 'augurio Dominus sit... in labiis tuis può avere un
doppio significato, positivo l 'uno, e l 'altro negativo. Nulla infatti è più
naturale che al predicatore si rivolga l 'augurio non solo di predicare
Dio, ma anche di non predicare altri che Dio. Per voi, o dilettissimi
figli, vogliamo credere superflua l 'esortazione a non predicare. altri che
Dio. Certamente voi condannate coloro che predicano se stessi ; esten
dete pure la vostra condanna a coloro che portano sul pulpito argo
menti non stret tamente religiosi, o che vi t ra t tano materie pro ane ;
anzi u n a tale condanna si dovrebbe estendere anche a quei predica
tori, i quali non arr ivassero al riprovevole eccesso di t ra t tare diret ta
mente argomenti profani, ma nondimeno non sapessero astenersi , nello
svolgere il loro tema, da qualche così aperta allusione a cose profane,
che fosse capace di impressionare gli uditori più che il t ema stesso.
Un tale abuso verrebbe a r innovare nella Chiesa quelle infauste divi
sioni, che S. Paolo deplorava in Corinto, quando diceva essergli stato
riferito il linguaggio di alcuni t ra i primi cristiani: « io sto con Paola ,
io con Apollo, io con Cefa ed io con Cristo » (I Gor., I, 12). Ah n o n .
è impossibile, specialmente ai dì nostri, che qualcuno vada a predica
per iscoprire a qual partito politico appart iene il predicatore: deh! voi
fate in modo che non apparisca essere voi nè di Paolo, nè di Apollo,
nè di Cefa, ma essere soltanto di Gesù Cristo.
In questo modo, o dilettissimi, la parola Dominus sit... in labiis
tuis non sarà s tata pronunziata invano per voi.
98 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Ma affinchè risulti ognor meglio l'efficacia di questa parola, è d 'uopo
porre mente allo scopo, per il quale al predicatore viene impart i ta la
benedizione. Tale scopo è dichiarato dalla seconda parte della formóla
usa ta dal Vescovo: ut digne, competenter et fructuose annunties evange
lium suum.
Poc'anzi abbiamo detto che, mercè l ' inciso et in labiis tuis, il
Vescovo considera il sacerdote non genericamente, ma come incaricato
dell'officio di predicatore; ora possiamo aggiungere che, con le ulteriori
parole della benedizione, il Vescovo considera . i l sacerdote nell 'atto di
recarsi a predicare. Per costui ha formulato l 'augurio Dominus sit in
oorde tuo et in labiis tuis, ed ora ne dichiara il motivo : « affinchè
annunz i i nel dovuto modo il vangelo di Dio », ut digne, competenter et
fructuose annunties evangelium suum.
A niuno sfugge la particolare sollecitudine, che ha la Chiesa nel
precisare il Vangelo che dev'essere annunzia to dal predicatore a cui il
Vescovo imparte la benedizione, imperocché non dice semplicemente
•annunties evangelium, ma specifica evangelium suum. Nessun ammoni
mento può essere più opportuno di questo, per indurre il predicatore
a far buona scelta di t emi ; nessun criterio può essere più sicuro di
questo, per fargli comprendere se ha compiuto 0 negletto il suo dovere.
È questa veramente parola di Dio? deve domandare a se stesso, quando
p repa ra .la predica ; ho io veramente annunzia ta la parola di Dio ? deve
p u r chiedere a se medesimo, quando, dopo la predica, torna al silenzio
della sua cella.
La r isposta a tali domande sarà data al predicatore, oltre che dalla
propria coscienza, dal raccoglimento con cui i fedeli avranno ascoltata
la sua predica, e anche meglio dai frutti di conversione che ne avrà
raccolto. Degno di compassione sarebbe invece quel predicatore il quale,
d u r a n t e la predica, non compunzione ma divagamenti , non lagrime ma
sorrisi scorgesse sul volto dei suoi uditori , e, dopo «la predica, vedesse
gli ascoltatori precipitarsi alla porta, senza pur riflettere un istante alle
•cose udite. E che dire di quel predicatore, il quale alle citazioni della
Sacra Scrit tura, che è vera « parola di Dio », od ai commenti dei Santi
Padri , che ne sono autorevoli interpreti , avesse preferita la citazione di
autor i profani, forse di qualche pregio letterario ma di n iuna fama reli
giosa o morale? Ah! come ingrata dovrebbe riuscire all 'orecchio di
costui l'eco della parola onde il Vescovo 1' aveva pur ammonito «. di
annunziare il vangelo di Dio! ». Non possiamo dire pur t roppo di par
la re solo ipoteticamente, perchè anche nell 'anno testé decorso dovemmo
più volte lamentare che qualche predicatore avesse dimenticato di por-
Acta Benedicti PP. XV 99
ta re sul pulpito, sempre e sola, la parola di Dio. Ma ci affrettiamo a
soggiungere che di tale dimenticanza non crediamo capaci voi, dilettis
simi figli, che dalla competente autori tà siete scelti a predicatori della Qua
resima in quest 'a lma città di Roma. Basterebbe d 'al tronde a dissipare
ogni t imore la certezza che voi abbiate posta particolare attenzione ai
caratteri , che dalla stessa formóla di benedizione usata dal Vescovo
sono indicati proprii della sacra predicazione. Il Vescovo infatti non è
pago di augurare che « il Signore sia nel cuore e sulle labbra del pre
dicatore, affinchè questi annunzii il vangelo di Dio », ma esplicitamente
ne dichiara il modo, aggiungendo « affinchè lo annunzii degnamente,
con competenza e con frutto : ut digne, competenter et fructuose annunties
evangelium suum ».
Vorremmo dire par t i tamente di ciascuno dei t re caratteri della sacra
predicazione, significati da quei t re avverbi digne, competenter et fru
ctuose, che pronunzia il Vescovo neh ' indicare il modo onde dev'essere
annunzia to il Santo Vangelo, perchè voi sapete che sono gli avverbi
che caratterizzano i verbi. Ma nessuno ignora che dei tre avverbi sud
detti il più importante è l 'ult imo; anzi i due primi sembrano ordinati
al terzo, in quanto che la predicazione non può riuscire fruttuosa se
non è fatta in maniera conveniente e con la dovuta competenza ; e, per
contrario, quanto più degna ne sarà la maniera, e quanto più au tore
vole ne apparirà l'incarico, tanto più fruttuosa dovrà riuscire la sacra
predicazione. Tralasciamo perciò di r icordare che per predicare degna
mente, ut digne... annunties evangelium suum, è necessario non solo
t ra t ta re argomenti di vero interesse religioso, come già abbiamo detto
e ripetuto poc'anzi, aia è necessario altresì trattarl i con castigatezza di
linguaggio, con proprietà di forma, con chiarezza di esposizione, e sopra
tut to con lucidità di ordine, senza dare u n a parte t roppo grande alla
mozione degli affetti, affinchè un passeggero entusiasmo, eccitato forse
dalla brillante fc*ma del dire, non venga a prendere il luogo della seria
riflessione, madre dei buoni propositi. Tralasciamo del pari di ricordare
che il secondo avverbio « competenter », ut... competenter... annunties evan
gelium suum, è ordinato a porre in rilievo la sublimità dell'officio affi
dato al predicatore. Imperocché noi crediamo che almeno voi, o dilet
t issimi figli, leniate presente che la vostra « competenza a predicare »
viene da Dio. Voi siete al tret tanti ambasciatori mandat i al popolo di
Roma; le credenziali della vostra ambasceria possono essere s tate fir
mate dal rappresentante di Gesù Cristo, ma donde traggono tu t ta la
loro forza, se non dall 'essere date in nome di Gesù Cristo medesimo?
Ora se, trovandovi sul pulpito, terrete vivo il ricordo che in quell 'atto
100 Acta Apostolicae Sedis ~ Commentarium Officiale
di predicare rappresentate Gesù Cristo, non è possibile che vogliate
accogliere pensieri, pronunziare parole o avanzare proposte, le quali
debbano poi essere sconfessate dal Sovrano che vi ha fatto suoi amba
sciatori presso il popolo. Por t iamo invece speciale at tenzione all 'ultimo
avverbio che dichiara il carattere più importante della sacra predicazione :
ut... fructuose annunties evangelium suum. E qui non vogliamo celarvi,
o dilettissimi, che della inserzione di questo terzo avverbio nella formóla
di benedizione ai predicatori Noi avemmo notizia solo quando Noi stessi
dovemmo pronunziare quella formóla, il primo mercoledì delle Ceneri
che Ci trovò in Bologna al governo della Nostra indimenticabile sede.
Ma alla confessione della Nostra prolungata ignoranza vada congiunta
l 'espressione del gradimento che allora provammo, quando vedemmo
oppor tunamente ricordato il fine precipuo della sacra predicazione.
A raggiungere un cotal fine sarà d'uopo che il predicatore sia, e si
mostri, principalmente sollecito della gloria di Dio e della salute delle
anime. Non torneremo qui a dire che deve perciò parlare di sè il meno
possibile, e che da ogni suo discorso deve eliminare tu t to -ciò che la
sua coscienza non lo assicuri dover giovare al profitto spirituale dei
suoi ascoltatori; ma non vogliamo omettere di r icordare che, a rendere
fruttuosa la predicazione, il sacro oratore deve adat tare il suo linguaggio
alle condizioni intellettuali dei suoi uditori. Una tesi di filosofia, anche
se provata coi più rigorosi sillogismi, e una dissertazione storica, anche
se confortata coi più sicuri documenti , non solo sarebbero inutili ad un
uditorio di mediocre coltura, ma forse indisporrebbero siffattamente gli
animi degli ascoltatori, da renderli incapaci a t rarre profìtto da quelle
stesse più volgari osservazioni che, in altri casi, sarebbero state feconde
di molti e buoni frutti.
E riguardo agli uditori più scelti, ossia formati da persone di pre
clara intelligenza e nutr i te di buoni studi, non sarà inutile avvertire
che il frutto a cui deve mirare il sacro oratore non» è il diletto intel
lettuale, non la compiacenza della fantasia, non la soddisfazione degli
orecchi. Sarebbe quello il linguaggio dei maestr i che S. Paolo fin dai
suoi tempi diceva: Prurientes auribus, e dei quali doveva soggiungere:
A veritate quidem auditum avertent, ad fábulas autem convertentur
(II Tim. IV, 3). Epperò il frutto inteso dai sacro oratore dev'essere sem
pre, ed in ogni caso, la conversione del peccatore o il perfezionamento
del giusto. Solo a questo mira il Vescovo quando dice di benedire il
predicatore ut... fructuose annunties Evangelium suum.
E dovremo Noi aggiungere che solo a questo, e non ad altro frutto,
miriamo Noi nel benedire i quaresimalisti di R o m a ? Ce ne dispensa la
Acta Benedicti PP. XV 101
presenza dei parroci urbani , i quali sono i predicatori abituali, vor
r e m m o dire « gli annualist i » nelle loro chiese, ed essi sanno che Noi
vogliamo non sia predicato al popolo altro che Gesù Cris to: Iesum Chri
stum praedicamus, et hunc crucifixum.
Leviamo dunque le mani sopra i parroci di Roma e sopra ciascuno
dei dilettissimi figli, che s tanno per intraprendere la predicazione qua
dragesimale in quest 'Alma Città, e a ciascuno di essi diciamo con le
parole della Chiesa: Dominus sit in corde tuo et in labiis tuis, ut digne,
competenter et fructuose annunties Evangelium suum. E questa benedi
zione sia resa efficace dalla potenza di quel Dio che ci ha creati, dalla
sapienza di quel Dio che ci ha redenti, dal l 'amore di quel Dio che con
la sua grazia ci ha santificati e ci vuole tutt i salvi. In nomine Patris
et Filii et Spiritus Sancti. Amen.
102 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
ACTA 88. CONGREGATIONUM
SACKA CONGREGATIO CONSISTORIALIS
I
B E N E V E N T A N A
D I S M E M B R A T I O N I S T E R R I T O R I I
DECRETUM
Archidioecesis Beneventana, pluribus titulis illustris, populi quoque
frequentia simul ac territorii ampli tudine adeo in Italia praestat , ut a
Thireni conspectu ad mare usque Adriaticum se pro tendat ; et praeter
principale territorii corpus plura alia loca complectatur ab illo disiuncta,
et interiectis diversis dioecesibus dissita. Fac tum est idcirco ut Bene
ventani Sacrorum Antistites nequeant ea qua par est frequentia Christi
fideles eorumdem locorum sibi subiectos invisere, neque sa lutar ibus
pasquis coram pascere ; et f ideles, pauperiores praesert im, qui longa
itinera suscipere ob graves impensas nequeunt , proprium Pastorem et
Episcopum adire prohibentur.
Quae incommoda, quamvis cuiuslibet aetatis, nostr is hisce tempo
ribus, quum populus optet et exigat expedit ius omnia agi, et celerius
suis votis et postulat ionibus satisfieri, magis magisque animum boni
Pastoris afficiunt. Ad haec i taque aliaque incommoda removenda, et ad
f idel ium bonum aptius procurandum, SSmus Dominus noster Benedi
ctus P P . XV statuit et decrevit, ut loca a Beneventana Sede magis dis
sita et a finibus illius disiuncta d ismembrentur et propinquae cuique
dioecesi uniantur . Quapropter Sanctitas Sua, certa scientia ac ma tu ra
deliberatione, de Emorum huius S. Congregationis Pa t rum consulto
deque apostolicae potestatis plenitudine, suppleto praeterea, qua tenus
opus sit, quorumcumque interesse habent ium vel habere p raesument ium
consensu, tres quae sequuntur paroecias cum adnexo cuiusque oppidi
territorio, idest Casalnuovo Montero taro, Lesina et Poggio Imperiale,
a territorio Beneventanae archidioecesis dividit ac separat, s imulque pri-
S. Congregatio Consistorialis
m a m ex memorat is paroeciis, hoc est Casalnuovo Monterotaro, f init imae
dioecesi Lucerinae, alias vero duas, hoc est Lesina et Poggio Imperiale,,
dioecesi S. Severi perpe tuum in modum unit et aggregat, salvo tamen
iure, si quod competat, dioecesi Lucerinae super Lesinensi lacuna. .
Ut autem quae in hoc decreto s ta tu ta sunt ad exsecutionem addu
cantur, Sanctissimus Dominus deputare dignatus est R. P. D. Ianua
r ium Cosenza, Capuanum archiepiscopum, eidem tr ibuens necessarias-
et oppor tunas facultates etiam subdelegandi ad effectum de quo agitur,,
iniuncto onere intra t res menses ad hanc S. Congregationem mittendi
authent icum exemplar exsecutionis peractae. Hac denique super re
praesens edi iussit consistoriale decretum, perinde vali turum ac si apo
stolicae sub plumbo Litterae expeditae forent, contrariis non obstant ibus
quibusvis^ speciali etiam mentione vel derogatione dignis.
Datum Romae, ex Secretaria eiusdem Sacrae Congregationis, d ie
23 februarii 1916.
j$j C. CARD. DE LAI , Ep. Sabinen., Secretarius.
L. ffi S.
Ioannes ßap t . Rosa, Substitutus.
I I
ERECTIO NOVAE DIOECESEOS IN BRASILIA
SSmus D. N. Benedictus P P . XV, huius Sacrae Congregationis Con
sistorialis decreto diei 20 decembris elapsi anni, votis Episcopi benigne
annuens , Goyasensem dioecesim in duas partes divisit ; ita ut, coarcta ta
in meridionali regione eadem dioecesi Goyasensi, novam constituit in
regione septentrionali, Por tus Nationalis denominatam, ab urbe prin
cipe vulgo « Porto Nacional ». Quae dioecesis quatuordecim sequentes
paroecias complecti tur: B. M. V. Grat iarum in Por to Nacional ; B. M. V.
sine labe conceptae in Bòa Vista de Tocat ins ; S. Petr i in Pedro Af-
fonso; B. M. V. do C a n n o ; Spiritus Sancti do Peixe; S. Annae de Cha
p a d a ; B. M. V. de Nativi tade; S. Miguel e Aimas ; S. José do D u r o ;
S. Mariae de Taguat inga; B. M. V. da Conceicâo ; S. Ioannis Bapt is tae
della Pa lma ; B. M. V. dos Remedios in Arrayas et S. Antonii de Chapeo.
Idem SSmus hanc dioecesim, donec aliter provideatur, Archidioeceseos
Mariannensis suffraganeam constituit.
104 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
I I I
PROVISIO ECCLESIARUM
Successivis S. Congregationis Consistorialis decretis, SSmus D. N.
Benedictus P P . XV has , quae sequuntur , ecclesias de proprio pastóre
providit, scilicet:
13 martii 1916. — Metropolitanae ecclesiae Rothomagensi praefecit
R. P. D. Ludovicum Ernes tum Dubois, hac tenus archiepiscopum Bitu-
ricensem.
14 martii. — Titulari episcopali ecclesiae Apolloniensi sac. Pet rum
Segura Saenz, canonicum doctoralem metropoli tanae ecclesiae Valiiso-
ietanae, quem constituit auxiliarem Emi ac Rmi Dñi cardinalis Cos et
Macho, archiepiscopi Valli soletan i.
27 martii. — Titulari episcopali ecclesiae Chamachensi R. P. D. Leo-
nidam Medina, hactenus episcopum Pastopoli tanum, quem deputavit in
auxiliarem R. P. D. Bernardi Herrera Restrepo, archiepiscopi Bogotensis
in Columbia.
S. CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE
PRO NEGOTIIS RITUS ORIENTALIS
I
D U B I A C I R C A C O N S T I T U T I O N E M A P O S T O L I C A M « I N C R U E N T U M » Q U O A D O R I E N T A L E S
Nella plenaria adunanza della S. Congregazione di Propaganda Fide
per gli affari di rito orientale, tenutasi il 13 marzo 1916, fu presa in esame
la proposta d'estendere agli Orientali il privilegio di dire tre Messe nel
giorno della Commemorazione dei fedeli defunti, a norma della Costitu
zione Apostolica Incruentum del S. P. Benedetto XV, con i seguenti dubbi :
I. Se il privilegio Benedett ino di celebrare t re Messe nel giorno
della solenne Commemorazione dei defunti si es tenda agli Orientali.
Et quatenus negative :
II. Se convenga estendere agli Orientali il privilegio di cui è parola
nel primo dubbio.
S. Congregatio de Propaganda Fide 105
Et quatenus affirmative:
III . In qual giorno i sacerdoti dei diversi riti orientali possano
godere del privilegio medesimo.
E gli Emi signori Cardinali dopo maturo esame r isposero:
Ad I. Negative.
Ad II. Prout proponi tur non expedire.
Ad III . Provisum.
Il S. Pad re nell 'udienza accordata al sottoscritto Segretario della
medesima S. Congregazione, il 22 marzo seguente, si è degnato di appro
vare le surriferite risoluzioni.
Girolamo Rolleri, Segretario.
I I
D E C R E T U M
D E S P I R I T U A L I A D S I S T E N T I A F I D E L I U M G R A E C O - R U T H E N I R I T U S I N R E G I O N I B U S
A M E R I C A E M E R I D I O N A L I S I M M I G R A N T I U M .
Cum sat numerosiores in dies graeco-rutheni r i tus fideles in regiones
Americae meridionalis peragraverint, visum est in unum colligere quae,
s tat is circumstantiis, postremis hisce temporibus ad eorum spiritualem
administrat ionem ab hac Sacra Congregatione Christiano Nomini propa
gando inter fideles orientalium r i tuum praeposita, decreta fuerunt, quae
que inde valeant tum pro locis in quibus missiones graeco-ruthenae cum
propriis sacerdote et ecclesia iam existant formatae, t um etiam pro locis
in quibus fideles graeco-rutheni r i tus fidelibus latini r i tus permixti vivant.
1. Fideles omnes graeco-rutheni , usque dum in regionibus Ame
ricae meridionalis degunt, a iurisdictione Episcopi loci unice pendeant .
2. Quilibet sacerdos graeco-ruthenus ex Europa proveniens ac in
regionibus Americae meridionalis pro fidelium graeco-ru thenorum spi
ri tuali cura commorans , ab Episcopi loci iurisdictione omnino pendeat ;
nec Episcopus eiusdem originis in eum ullimode iurisdictionem suam
exercere valeat. In patr iam redire au t revocari nequit sine expressa
Ordinarii loci licentia in scriptis concedenda.
3. Episcopi regionum Americae meridionalis, si indigeant presby
teris graeco-ruthenis pro adsistentia fidelium eiusdem ri tus in sua dioe
cesi commorant ium, eos postulent a S. Congregatione de Propaganda
Fide pro negotiis Ri tus Orientalis.
ACTA, vol. VIII, n. 4. - 3-4-916. 8
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
4. Illi vero sacerdoti graeco-rutheno qui proprio marte , neque ab
Episcopo loci vocatus, neque a S. Congregatione missus in Americae
meridionalis regiones perrexerit , Episcopus loci nul las sive sacrum cele
brandi , sive administrandi sacramenta, sive munia ecclesiastica quo
modocumque obeundi, concedat facultates.
5. Fideles graeco-rutheni frequentare ac sustentare tenentur pro
prias ecclesias in locis in quibus commorantur erectas ; a tque sui r i tus
praescripta diligenter observare. In locis t amen in quibus nulla ecclesia
nec sacerdos proprii r i tus habeatur , ac ubi propter longinquitatem
ecclesiae suae non eam possint, nisi cum gravi incommodo, adire, ritui
latino sese conformare tenentur, tum quoad praeceptum audiendi Mis
sam, tum quoad sacramentorum perceptionem ; quin tamen ex hoc,
etiam ob cont inuam ex parte graeco-ru thenorum Ecclesiarum latini
r i tus frequentationem, r i tus mutat io inducatur.
6. Transi tus a ritu graeco-rutheno ad la t inum ri tum graeco-ruthenis
qui verum et stabile domicilium in regionibus Americae meridionalis
constituerint, concedi nequit nisi a Sacra Congregatione de Propaganda
Fide pro negotiis Ri tus Orientalis, gravibus ac iustis intervenientibus
causis, ab ipsa Sacra Congregatione cognoscendis.
7. Si vero contingat ut hi quandoque in pat r iam revertantur , tunc
etsi ex pontificio rescripto lat inum r i tum susceperint, licebit eis, Apo
stolica Sede exorata, ad prist inum ru thenum ri tum redire.
8. Non licet sacerdotibus r i tus latini, sub poenis ab Apostolica Sede
decretis aut decernendis, quempiam graeco-ru thenum ad lat inum ritum
amplectendum inducere.
9. Fideles latini, etiamsi adsit presbyter latini ri tus, apud sacerdotem
graeco-ruthenum a loci Ordinario adprobatum, peccata sua confiteri et
beneficium sacramentalis absolutionis valide et licite obtinere possunt .
Item fideles graeco-rutheni peccata sua confiteri possunt apud sacerdo
tem latinum ab Episcopo suo adprobatum. Presbyteri vero graeco-rutheni
absolvere non poterunt fideles nec graeco-rutheni nec latini r i tus a cen
suris et a casibus ab Ordinario loci reservatis absque eiusdem venia.
10. Omnibus fidelibus cuiuscumque ri tus datur facultas ut, pietatis
causa, Sacramentum Eucharist icum quolibet ri tu confectum suscipiant;
ac insuper, ubi necessitas urgeat, nec sacerdos diversi r i tus adsit, licebit
sacerdoti graeco-rutheno ministrare Eucharis t iam consecratam in azymo;
et vicissim sacerdoti latino, ministrare in fermentato; at suum quisque
r i tum in minis trando servabit.
11. Quisque fidelium praecepto Communionis paschalis ita satisfa
ciet, si eam suo ritu et quidem a parocho suo accipiat.
£ Congregatio de Propaganda Fide 107
12. Sanctum Viaticum moribundis ri tu proprio e manibus propri i
parochi accipiendum est ; sed, urgente necessitate, fas esto a sacerdote
quolibet illud accipere, qui tamen ri tu suo ministrabit .
13. Funerum celebratio ac emolumentorum perceptio in familiis mixti
r i tus, ad parochum illius ri tus pertineant, ad quem defunctus pert inebat.
14. Ad vi tanda gravia incommoda, quae inde graeco-ruthenis eve
nire possent, facultas eis fit dies festos et ieiunia observandi iuxta con
suetudinem locorum in quibus degunt. Attamen diebus dominicis et
festis in u t roque ri tu in eamdem diem forte incidentibus, sacrae Litur
giae in ecclesia sui ritus, si in loco existat, graeco-rutheni interesse
tenentur ; quin ex contraria consuetudine etiam diuturna, r i tus mutat io
ullimode inducatur .
15. Matrimonia inter catholicos graeco-ruthenos et lat inos non pro
h ibentur ; sed ad vitanda incommoda quae ex r i tuum diversitate in
familiis evenire solent, uxor durante matrimonio, r i tum viri sequi potest,
quin ex hoc sui nativi r i tus mutat io inducatur .
16. Soluto matrimonio, mulier proprium ri tum originis resumere valet.
17. Matrimonia tum inter fideles graeco-ruthenos, tum inter fideles
mixti r i tus, servata forma Decreti Ne temere contrahi debent ; ac proinde
in ri tu mulieris, a parocho mulieris benedicenda sunt.
18. Nati in regionibus Americae meridionalis ex parent ibus diversi
r i tus, r i tu patr is sunt baptizandi, proles enim utr iusque sexus sequi
omnino debet patr is r i tum.
19. Bapt ismus in alieno ri tu ob gravem necessitatem susceptus,
cum nimirum infans morti proximus esset, in loco in quo, tempore nati
vitatis, parochus proprius patr is non ade ra t , r i tus muta t ionem non
par i t ; et sacerdos qui baptizavit, proprio parocho testimonium bapti
smatis collati remittere debet.
20. Infantes ad eius parochi iurisdictionem pertinent, cuius r i tus est
eorum pater, exceptis natis ex illegitimo thoro qui sequuntur r i tum matris .
Haec autem omnia, referente infrascripto huius S. Congregationis
R. P. D. Secretario, in audientia diei 22 martii vert, anni, SSmus Dnus
Noster Benedictus div. Prov. Papa XV rata habui t confirmavitque, ac
praesens Decretum, contrariis quibuscumque non obstant ibus, et abro
gatis omnibus quae in antecessum hac super re s tatuta a praedeces
soribus suis fuerant, ad decennium val i turum, edi iussit.
Datum Romae, ex Aedibus huius S. Congreg., die 27 martii anno 1916.
DOMINICUS CARD. SERAFINI, Praefectus.
L. B S. Hieronymus Rolleri, Secretarius.
108 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
ACTA TRIBUNALIUM
SACRA POENITENTIARIA APOSTOLICA
DECLARATIO
CIRCA OBLIGATIONEM DIVINI OFFICII RECITANDI CLERICORUM IN SACRIS CON
STITUTORUM, QUI LEGE CIVILI COACTI IN BELLO VERSANTUR.
Quum plura dubia a tque quaesi ta circa declarationem, a Sacra Poe
nitentiaria die 15 marti i 1912 d a t a m , 1 huic Sacro Tribunali proposita
fuerint, ad tollendam deplorabilem ac a Sanctae Sedis mente prorsus
alienam interpretat ionis lat i tudinem, qua praedicta declaratio ad omnes
generatim, extenditur Clericos in Sacris consti tutos, qui in praesenti
bello quomodocumque inter milites accensentur, Sacra Poenitentiaria,
ne Sanctae Sedis benignitas in grave ver ta tur spiritus ecclesiastici detri
mentum, muneris sui esse ducit, annuente Ssmo Dno Nostro Bene
dicto P P . X V , sequentem authenticam edere declarat ionem:
« Clerici qui, licet in Sacris constituti sint, nihi lominus coacti fue-
« run t interesse bello, tum solum excusantur ab obligatione Divini
« Officii recitandi quum actu in acie seu in linea et loco certaminis
« versantur ; secus vero tenentur ad Divinum Officium in horis liberis
« quo meliori modo potuerint rec i tandum; in casu vero gravis sui vel
« aliorum incommodi 'se gerere possunt ac debent (audito si potuerint
« proprio confessario) iuxta normas generales a Theologis t radi tas ».
Datum Romae, in Sacra Poenitentiaria, die 17 marti i 1916.
GULIELMUS CARD. VAN ROSSUM, Poeti. Maior.
L. © S. I. Palica, S. P. Secretarius.
1 Declaratio sic sonat: «Utrum ab Officii Divini lege liber existat clericus in « Sacris constitutus, quem bellica convocatio seu, ut aiunt, mobilitatio ad functio-« nem adiudicavit militis vel activi vel ministrantis commilitonibus vulneratis? Qua-« tenus negative dignetur Sanctitas Vestra praefatos clericos durante bello eximere».
Resp. : Ad primam partem : Durante bello eiusque proxima praeparatione affirmative.
Ad secundam partem : Provisum in prima.
S. Rotvfana Rota 109
SACRA ROMANA ROTA
T
N I G I E N .
N U L L I T A T I S M A T R I M O N I I ( S U R C O U F - D E S E R R E S )
Benedicto XV feliciter regnante, Pontificatus Dominationis suae anno
primo, die 31 iulii 1915, BR. PP. DD. Seraphinus Many, Ponens , Ioan
nes Prior et Baphael Ghimenti, Auditores de Turno, in causa Nicien. -
Nullitatis matrimonii inter Germanam Surcouf, actricem, repraesentatam
per legitimum procuratorem Albertum Colomb, advocatum, cui, decurrente
lite, substitutus est advocatus Angelus d'Alessandri, ex una parte, et
Emmanuelem de Serres, conventum, qui declaravit se se remittere iudicio
S. Bomanae Botae, ex altera parte, in gradu appellationis contra sen
tentiam Bev. Curiae Niciensis a defensore Vinculi Niciensi interpositae,
interveniente et disceptante in causa Vinculi defensore ex officio, sequentem
tulerunt sententiam definitivam.
Germana Surcouf, adoptata ad normam iuris gallici a domina
Duplessy, et Emmanuel de Serres, Nicaeae, in Gallia, die 2 iunii 1909,
matr imonium ritu solito contraxerunt . Verum ex his nupti is haud laetus
exitus secutus est. Vita enim communis , vix elapso uno anno cum dimi
dio, abrupta est et separatio thori a iudice saeculari, mense ianuario 1911,
pronunciata. I taque Germana, mulier religiosa et pia, l ibertatem suam
in foro Ecclesiae recuperare voluit, et supplicem libellum, die 6 octo
bris 1913, Curiae Niciensi obtulit, ut suum cum Emmanuele matrimo
nium nullum declararetur, tum ex defectu consensus ex parte mariti ,
tum ex capite vis et metus ex par te uxoris. Die 22 maii 1914, sententia
prodiit, qua, reiecto priori nullitatis capite, admissum fuit al terum, et
matr imonium declaratum nul lum ex capite vis et metus ex parte uxoris .
I taque ab hac sententia, quoad secundam partem, ad S. Sedem appel
lavit defensor Vinculi niciensis, et ideo in hoc sacro Ordine concor
datum est solitum dub ium: An constet de nullitate matrimonii in casu?
Quod ad ius spectat. Iuxta definitionem a iure romano desumptam
(L. Ait praetor, 1, D. Quod metus causa, IV, 2) et ab omnibus rece
ptam, metus es t : instantis vel futuri periculi causa mentis trepidatio.
110 Acta Apostolicae Sedis -\Commentarium Officiale
Metus est gravis, si periculum vel malum quod timetur, est grave, sive
sit in se seu absolute grave, sive sit grave tan tum relative ad personam
quae timet, v. g. ad feminam, puellam, ut i bene exponit Sánchez, de
matrimonio, lib. 4, disp. 3, n. 2-4. Quod si periculum seu malum non
sit grave neque relative, metus est levis. Por ro not issimum est solo
metu gravi (ceteris concurrentibus requisitis, scilicet ut sit iniustus, et
in ordine ad extorquendum consensum matrimonialem incussus) dirimi
matr imonium. Omnia enim loca iuris, quae de irritatione matrimonii ob
metum agunt, expresse dicunt aut supponunt metum debere esse gravem
seu cadere in constantem virum, v. g. capita Cum locum, 14; Veniens, ib;
Consultationi, 28, De sponsalibus, quibus addi debet cap. Cum dilectus, 6,
De his quae vi, etc. Porro in foro ecclesiastico frequens esse solet inqui
sitio de metu reverentiali, praesert im in re matrimoniali , et quaeri tur
u t rum dirimat mat r imonium; cui quaesito respondendum es t : Metus
reverentialis, per se, non dirimit matr imonium. Dupliciter enim metus
reverentialis intelligi potest. Primo modo per illum intelligitur reverentia
et verecundia, quibus inferior erga superiorem, v. g. filius erga parentes ,
affici solet, ita ut, propter illam reverentiam, plura faciat inferior, ne
superiori disp liceat, aut huius praeceptis, monitis, consiliis, obtemperet ,
quia non audet ei contradicere. In hoc sensu intellectus, metus reve
rentialis non dirimit matr imonium: imo nec est metus proprie dictus,
quia sine formidine alicuius periculi aut mali metus non intelligitur.
Altero modo per metum reverentialem intelligitur, praeter dictam vere
cundiam et reverentiam, etiam timor offensionis superioris ; quae offensio
ut ique malum est pro inferiore. Verum, etiam in hoc altero sensu, metus
reverentialis, per se, non dirimit mat r imonium; praefata enim offensio
superioris, licet sit malum, non tamen in iure habetur uti malum grave,
neque pro puella. In iure romano, matr imonium initum ex solo prae
cepto seu coactione patris, absque minis aut aliis huiusmodi adiunctis,
non censetur invalidum, L. 22, D., de ritu nuptiarum, XXIII , 2 : « Si patre
« cogente (filius) ducit uxorem, quam non duceret si sui arbitrii esset,
« contrahit tamen mat r imonium; quod inter invitos non contrahi tur ;
« maluisse hoc v ide tu r» . Pari ter in iure canonico, professio religiosa
% emissa ex mero praecepto patris, non censetur invalida: cap. Insinuante, 7,
qui clerici vel voventes. Revera, cum ex hypothesi, absint minae, et ver
bera, et gravia iurgia, signum est dictam superioris offensionem non
esse malum ita grave, etiam pro puella. Unde metus reverentialis sim
plex non dirimit matr imonium.
Sed aliud est, quando praeter simplicem metum offensionis supe
rioris, occurrunt adiuncta ex quibus efficiatur etiam virum aut feminam
S. Romana Rota I I I
constantem graviter tu rbar i ; inter huiusmodi adiuncta, doctores enu
meran t minas, gravia iurgia, verbera, impor tunas et d iuturnas preces,
au t etiam signa gravis et perpetuae indignationis ex par te superior is :
quorum omnium adiunctorum ponderatio reliquitur aestimationi iudicis.
In his ergo casibus, metus reverentialis, non iam simplex sed mixtus
seu qualificatus, fit vere gravis et dirimit matr imonium.
Et ita quoad supradicta omnia, communissima doctorum opinio, a
qua nefas sit recedere. Sic Sánchez, de matrimonio, lib. IV, disp. 6, n. 7,
et seq., qui innumeros pro hac opinione auctores allegat; Pichler, in
tit. de sponsalibus, n. 108, in fine; Barbosa, Vota decisiva, vot. 77, n. 73
seq.; Lessius, de iustitia et iure, lib. 2, cap. 17, n. 35 ; Reiftenstuel, in
tit. de his quae vi, etc. n. 93-101, et in tit. de Regularibus, n. 165, in quo
agit de professione religiosa: iuxta enim omnes doctores, matr imonium
et professio religiosa, sub praesent i respectu aequiparantur (Cf. Barbosa,
Vota decisiva, Vot. 37, n. 7). His autem doctoribus assentiunt recentiores,
v. g. d'Annibale, Summula, t. I, § 138, not. 16; Vecchiotti, Inst. Canon.,
t. I I I ,de Sacramentis, § 99 in fine; Rosset, de matrimonio, t. II, n. 1278-1285;
Santi , in tit. de sponsalibus, n. 144; Wernz, Ius matrimoniale, n. 264, p. 392,
edit. 1904; Gasparri , de matrimonio, n. 942, t. II, p. 53, edit. 1904 Talis
etiam fuit iurisprudentia S. Congr. Concil., quae metum reverentialem
simplicem nunquam admisit t amquam dirimentem matr imonium, bene
vero metum reverentialem mixtum, in sensu supra exposito (vide causas
indicatas apud Wernz, loc. cit.). Et haec est etiam iurisprudentia S. Rotae,
quae, ad dir imendum matr imonium, admittere solet metum reverentialem
mixtum, uti fecit in Parisien. - Nullitatis matrim., die 26 febr. 1910; in
altera Parisien. - Nullitatis matrim., diei 13 martii 1911, etc.
Quod ad factum attinet. Ut melius intelligatur in quo iaceat diffi
cultas in praesenti causa, sciendum est Germanam Surcouf, adhuc in
tenella aetate, a matre monen te commissam fuisse alicui amicae, scilicet
dominae Duplessy, feminae aeque religiosae et diviti, quae eam, ab hoc
tempore, quasi filiam habui t ; vivebat adhuc Germanae pater, dominus
Surcouf, cui gratissimum fuit propriam filiam in honestissima familia
collocatam videre. De suis parent ibus adoptivis haec ait Germana in
suo libello supplici ad Curiam Niciensem: « Orpheline très jeune, j ' a i
« été confiée par ma mère mourante à des amis, Monsieur et Mme Du-
« plessy, qui d 'étrangers qu'ils étaient, sont devenus pour moi les père
« et mère les plus dévoués, au point de me donner leur nom et leur
« fortune en me consti tuant civilement leur fille adoptive. Arrivée à l'âge
« de me marier, je comprenais tout ce qu'ils étaient pour moi, je me
112 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« rappelais leurs tendresses, leurs sacrifices et la dette considérable que
« j ' ava is contractée envers eux ». Igitur, cum Germana secundum supra
vigesimum aetatis suae annum ageret, mater eius adopt iva ei in matri
monium proposuit iuvenem Emmanuelem de Serres. Hoc matr imonium
dominae Duplessy valde cordi erat, tum quia multa bona ab amicis de
hoc iuvene audierat, tum quia hic nomen illustre gerebat, tum praesertim
quia, cum nec militiae, nec alii professioni vacaret, quae illum longe
agere cogeret, sperabat dna Duplessy fil iam adopt ivam cum viro domi
remansuram, sibique matr i adoptivae curas in senectute impensuram.
Interea dna Duplessy et vir eius beneficiis suis erga Germanam cumu
lum imposuerunt , eam formaliter in fi l iam adoptandi , ad normam legis
Gallicae, ita ut Germana Surcouf nomen Duplessy suo nomini adiungere
potuerit , et in bona adoptant ium omnia iura filii legitimi acquisierit (codex
civilis Gallicus, art . 347, 350) ; quae adoptio, ut dicit dna Duplessy, in suo
interrogatorio, ad 3, duobus mensibus ante matr imonium peracta est.
Verum Germanae propositum matr imonium valde displicebat; de
quo dicit ipsa in praefato supplici libello: « Mr de Serres mê fut violem-
« ment ant ipathique dès le jour où il me fut présenté. Il voulut danser
« avec moi ; je l 'abandonnais quelques instants après, en pr ian t une de
« mes compagnes de l 'entretenir, car il me déplaisait souverainement.
« Quelques jours après, Mr de Serres demanda ma mairi à Mme Duplessy.
« Ma mère adoptive apprit de moi, que je n 'aimais pas le jeune homme,
« qu 'un mariage avec lui n'était pas à désirer. Elle insista. Une per-
« sonne amie en laquelle elle avait toute confiance venait presque cha-
« que jour la relancer. Mr de Serres lui avait fait entre temps des con-
« fidences mensongères qui l 'avaient émue, et l 'avaient amenée à conclure
« qu 'en donnant sa fille adoptive à cé j eune homme, elle aurai t auprès
« d'elle une famille qui serait la bénédiction des ses vieux jours . Des
« renseignements pris sur la famille achevaient de la convaincre; le
« mariage me fut carrément proposé. Si Mme Duplessy avait lu dans
« mon âme, elle ne Taurait pas fait. Si elle avait été ma mère, j ' au ra i s
« impitoyablement dit non. Mais dans la circonstance elle était p lus
« qu 'une mère, se donnant el le-même à mon avantage ce que la na ture
« ne lui avait pas donné, et me comblant d 'une affection qui n 'a pas
« d'exemple. Je n 'eus pas la force de lui résister ». Matrimonium ergo
Germana cum dicto. iuvene contraxit, quia matr i adoptivae f irmiter has
nuptias proponenti , resistere non est ausa, ne ipsam, post t an ta ab ea
recepta beneficia, offenderet.
Quaeri tur i taque u t rum hic metus, ex quo Germana matr imonium cum
Emmanuele contraxit, sufficiens fuerit ad d i r imendum hoc matr imonium.
S. Romana Rota 113
Porro, ex actis causae, negative respondendum censuerunt RR. DD.
Auditores. Utique, ut iam insinuatum est, Germana matrimonio con
sensit, quia t imuit ne matri adoptivae displiceret, ne eam offenderet:
quod sic ipsa asserit, in suo interrogatorio a d 4 et 5 : « Je n'ai dit oui
« que pour ne pas contrarier ma mère adoptive je ne voulais pas
« faire comme tout le monde en pareille circonstance, mais uniquement
« pour ne pas déplaire à ma mère adoptive ». Igitur Germana metum
reverentialem passa est ; sed erat metus reverentialis simplex, non mixtus
aut qualificatus; ut enim patet ex actis, mater adoptiva Germanae nec
minas, nec verbera, nec gravia iurgia, nec preces importunas et instan-
tissimas unquam adhibui t ; quorum omnium ne minimam quidem men
tionem facit Germana, aut ullus testis.
Nec dicatur Germanam fuisse t imidam, mitem atque docilem, et,
ex altera parte, in re de qua agitur, dñam Duplessy fuisse propositi
tenacem, et Germanae matr imonium cum Emmanuele non tam propo
suisse quam imposuisse, et quidem firmiter et constanter. - Verum non
nimium at tendenda est Germanae t imidi tas ; hac de re dicit testis
Duplessy, Germanae pater adoptivus : « Plutôt t imide sans l'être ; n 'ayant
« pas l'énergie de la lutte. Elle avait confiance en nous qui l 'avions
« élevée dans les principes du respect et de l 'obéissance; eíle ne discu-
« tai t pas nos ordres, se rebiffant quelquefois, comme les aut res enfants,
« quand on ne voulait pas lui accorder certaines choses que nous ne
« pouvions, dans son intérêt moral, lui accorder ». Imo dicit Emmanuel
de Serres, ad 10: « (Germaine) est assez autoritaire, mais elle se laisse
« a u s s i facilement influencer par ses parents adoptifs ». Igitur potius
videbatur t imida quam era t ; ceterum, tempore matrimonii , viginti unum
annos nata erat, unde non amplius erat puella. Quod att inet ad matrem
eius adoptivam, quoad matr imonium de quo agitur, erat quidem propo
siti tenax, uti patet ex at testat ionibus tes t ium; a t tamen rationes quae
ipsam movebant non erant absolute urgentes ; ha rum praecipua erat ,
ut dictum est, quia sperabat f i l iam adoptivam, Emmanuel i nup tam,
domi cum viro remansuram, et sibi curas in senectute impensuram ;
verum cum dna Duplessy ditissima esset, procul dubio aliter sibi in
senectute providere potuisset. Unde t imor quo Germana affecta erat,
f ines metus reverentialis simplicis non egrediebatur. Unde etiam testes
dicunt Germanam, quoad hoc matr imonium, non fuisse coactam, sed
tan tum impulsam. Sic Ioseph de Serres, frater conventi, ad 6: «Mon
« impression est qu'elle a donné un plein consentement et qu'elle a
« consenti bien volontairement, malgré la pression qu'elle a pu subir .
« J 'assistais au mariage comme témoin de mon frère ». Dicit etiam Em-
114 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
manuel de Serres ad 12: « Sans faire pression, on lui a conseillé ce
« mariage, et elle a dû être influencée ». Quod ipsa Germana confirmat
in suo interrogatorio ad 2: « Non, je n'ai pas donné un plein et libre
« consentement à ce mariage, non pas que j ' a ie été forcée, mais in-
« fluencée ».
Igitur quod att inet ad matr imonium, Germana non coacta fuit, sed
t a n t u m impulsa. Ceterum, in fine, matr is adoptivae voluntati , licet non
sine aliqua remanente repugnantia, acquievit. Quod plura facta ex actis
deprompta demonstrant .
Ante matr imonium, Germana sponso n u n q u a m declaravit se illi non
nisi coacte n u p t u r a m ; hoc refert vir ipse; ad hoc enim quaesitum 4:
« Vous a- t elle déclaré qu'elle avait de la répugnance à vous épouser?
« Qu'elle ne le faisait que contre sa volonté? », respondi t : « Non, jamais ».
Et hoc ipsa Germana fatetur in suo interrogatorio suppletivo, ad 9;
ad hoc enim quaesitum : « Avez-vous laissé entendre à Mr de Serres
« que vous ne l'épousiez pas volontiers, et que vous cédiez au désir de
« vos paren ts? », respondit : « Non, je ne le lui ai jamais fait entendre ».
Porro, uti experientia docet, puellae quae vero metu ad nuptias cogun
tur , sponso ante matr imonium declarare solent se illum odium prosequi,
ut hoc saltem modo sponsalia resolvere tentent.
I tem ante matr imonium, ad nullum Germana recurrit , qui potueri t
ipsam ab influxu matr is adoptivae l iberare; suam enim contra matri
monium repugnant iam vel patri adoptivo, vel proprio patri, vel etiam
quibusdam sponsi cognatis aperire potuisset, eorumque opem contra
matris adoptivae influxum implorare; verum hoc non fecit: uni famulae
suae, Iuliettae Brocard, sensus suos intimos concredidit; quod erat, ut
patet, inefficacissimum. Porro non sic agere solent puellae, vero metu
ad matr imonium coactae, quae ad cognatos et amicos recurrunt , ut pro
ipsis apud metum inferentem interveniant.
Par i ter ante nupt ias , cum iam ei matr imonium cum Emmanuele
proposi tum fuisset, libere acceptavit adopt ionem; in iure enim Gallico
(Codex civ., art. 353), ut adoptio fiat, requir i tur consensus adoptandi ,
et ideo fieri nequit adoptio, nisi postquam adoptandus maioritatis annos
compleverit (ibid., art. 346). Germana ergo acceptavit adoptionem; porro *
hoc signum est ipsam non adeo repugnasse matr imonio cum Emma
nuele; si enim huic matrimonio vere repugnasset , adoptionem non tam
facile acceptasset, ex qua minus libera remanebat ad hoc matrimonium
rei ic iendum; quod eo magis dicendum est quod ratio praecipua, propter
quam dna Duplessy Germanam adoptavit , est quia haec matr imonium
contraxit, quod parent ibus suis adoptivis placebat: quod dicit ipsa
S. Romana Rota 115
dna Duplessy; ad hoc enim quaesi tum: «L 'adhés ion de Mlle Surcouf
«à ce mariage ne vous a- t -el le pas engagée à l 'adopter plus tôt que
« vous ne vous l'étiez proposé? », respondi t : « Nous étions décidés à
« l 'adopter à la condition que le mariage qu'elle ferait nous convienne,
« et ce mariage nous a fait réaliser notre intention, vu qu'il nous parais-
« sait convenable ».
Die matrimonii, sive in ipso ri tu sacro, sive extra, non modo in
Germanae actis gestisque nihil insoliti nota tum est, sed etiam laeta
videbatur. Quod referunt passim testes. Maria de Lambordet te ait, ad 5:
« J 'assistais au mariage religieux, mais je n'ai r ien remarqué d'extraor-
« dinaire ». Item ioseph Dumont , ad 10: « Je n'ai rien remarqué d'ex-
« traordinaire à la célébration de son mariage ». Imo Iosephus de Serres,
ad hoc quaesi tum 7 : « Lors de la célébration du mariage, son att i tude
« a-t-el le eu quelque chose d 'anormal? » respondi t : « Non, absolument
« rien ; et d 'après les apparences on pouvait croire qu'elle était bien
« contente ». His similia dicit Emmanuel de Serres ; ad hoc enim quae
si tum 3: « Quels sentiments Mlle Germaine Surcouf vous a- t -el le témoi-
« gnés avant le m a r i a g e ? » , respondi t : «E l l e avait l'air t rès contente
« que le mariage se fasse »; et ad hoc quaesitum 7: « Lors de la célé-
« bration du mariage, son at t i tude a-t-elle eu quelque chose d 'anormal? »,
respondi t : «Mais n o n » . Et hoc etiam fatetur ipsa Germana actr ix: ad
hoc enim quaes i tum: « Vos att i tudes (scilicet ipsius Germanae et Em-
« manuelis) ont-elles présenté quelque chose d ' a n o r m a l ? » , respondi t :
« Il n'y a rien eu extérieurement à r emarquer? ».
Ceterum addit Germana se matr imonio acquievisse: in interrogatorio
suppletivo, ad hoc quaesi tum 10: « Quand, à l'église, vous avez affirmé
« votre consentement, que signifiait pour vous cette parole? », respondi t :
« Je pensais que je devais accomplir tout mon devoir d'épouse, et essayer
« de faire mon bonheur ; qu 'en acceptant les charges, je devais en ac-
« cepter les conséquences »; et in priori interrogatorio, ad hoc quae
situm 13: « N'avez-vous pas, par des relat ions conjugales librement con-
« senties, au moins ratifié après coup votre consentement? », respondi t :
« J'ai considéré qu'il était de mon devoir de me prêter à ses demandes
« (scilicet mariti) et pour amoindrir mon malheur. J 'avais l 'espérance
« que mon union pourrai t peut -ê t re devenir acceptable. Du reste ma
« crainte que j ' avais d'être malheureuse n'était qu 'une impression, et
« j ' espéra is qu'à force de douceur je pourrais le gagner ». Quae omnia
confirmat mar i tus : ad hoc enim quaesi tum 8: « Quels furent ses sén-
« t iments envers vous après le mariage? sa manière d'agir était-elle
« d 'une personne qui se croit vraiment mar iée? », respondit : « Oui, après
116 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« le mariage, et pendant un certain temps, elle a eu l'air de se con-
« duire comme une personne vraiment mariée ».
Tandem, uti apparet passim in actis, propria ratio quae Germanam
ad acceptandum matr imonium movit, est grat i tudo, licet exaggerata,
qua erga parentes suos adoptivos, propter recepta ab eis beneficia, affi
ciebatur, et qua factum est ut eis matr imonium proponent ibus displi
cere noluerit . Testis Castelli, ad quaesi tum 11 : « Croyez-vous que
« Madame et Mr Duplessy l 'aient contrainte à ce mariage et comment? »,
respondit : « Par le sent iment et l 'exagération tele la reconnaissance due »,
Testis Coutan, ad 10, a i t : «J ' e s t ime que la j eune fille a accepté ce
« mariage par suite d 'une contrainte morale provenant des meilleurs
« sent iments d'affection et de reconnaissance, sur tout eu égard à cette
« circonstance, que le fait considérable de la procédure d 'adoption coin- *
« cidait avec le projet de mariage ». Supra animadver t imus Germanam
huic proposito adoptionis, quod cum proposito matrimonii concurrebat,
libere consensisse. Et haec confirmant dnus et dna Duplessy; prior ait,
ad 10 : « Je puis affirmer que si nous avions été son père et mère, elle
« aurai t peut-ê t re refusé ce parti , et même si nous n 'avions pas fait
« pour elle ce que nous avons fait, elle aurai t refusé ». Altera, ad 10,
pari ter dicit : « Je crois qu'elle n 'aurai t pas fait ce mariage, si j ' ava i s
« été sa mère, et qu'elle n'y a consenti que par reconnaissance pour
« c e que j ' ava is fait pour elle ». Sed hoc clarius adhuc fatetur Germana;
in suo enim interrogatorio suppletivo, ad 5, a i t : « On m ' a bien dit
« formellement qu'ils ne m'auraient pas adoptée si je ne faisais pas un
« mariage à leur convenance ; mais c'est un iquement dans la crainte de
« manquer à la reconnaissance, dette que j ' ava is contractée à leur égard
« p o u r tout ce qu ' i ls avaient fait pour m o i » ; et ad hoc quaes i tum:
« N'aviez-vous pas assez de confiance dans l'affection de vos parents
« adoptifs, pour croire que votre refus ra isonnable ne la briserait pas?
« Vous avait-on même dit ou laissé entendre que, si vous refusiez, on
« rompra i t? », respondit : « Non, mais une simple obligation morale que
« j e tenais à r emp l i r» . Clarum est ergo Germanam matr imonio con
sensisse propter grat i tudinem, nimiam quidem et male intellectam, qua
mota parent ibus adoptivis matrimonium proponent ibus displicere noluit.
Quae an imi dispositio longissime distat a me tu ; metus enim qui dirimit
matr imonium debet esse ab extrinseco; porro in Germana grat i tudo et
eius « exaggeratio » erant ab intrinseco.
Nunc solvendae remanent quaedam difficultates.
1. Dna Duplessy, in suo interrogatorio, ad 7, ait: « Germaine n ' a
« jamais osé s 'opposer à ma volonté, par soumission; et, le mat in même
ti. Romana Rota 137
« de son mariage, elle est encore venue à moi dans l 'intention de s'ou-
« vrir, mais le courage lui a manqué à cause de ce que nous avions
« fait pour elle ». Quibus verbis addenda sunt haec verba testis Annae
Revela, sarcinatricis, quae in suo interrogatorio, ad 11, ait: « N'osant
« pas dire non, elle a donné son consentement ; mais ce n'était pas sa
« volonté de dire oui; car elle était très triste, et, le jour même du
« mariage, elle pleurait pendant que je l 'habillais ». Ex quo sequitur Ger
m a n a m in sua contra matr imonium repugnant ia usque ad ipsum matri
monium permansisse, et huic libere non consensisse. Responde tur : I o Con
cilianda sunt haec verba cum verbis ipsius actricis, quae, uti vidimus,
aperte dicit se matr imonio acquievisse, seu illud acceptasse, seque, pro
pter grat i tudinem, obligatam putasse ad obtemperandum voluntati paren
tum adop t ivo rum; unde dicendum est Germanam acquievisse quidem
matrimonio, non tamen sine aliqua repugnantia , quae usque ad ipsum
matr imonium perduravi t ; T Quod ergo, iuxta verba duae Duplessy,
ipso mane matrimonii , sensus suos intimos matr i suae adoptivae ape
rire ausa non fuerit, id provenit ex metu reverentiali ; verum cum nun
quam fuerint, ex parte matr is adoptivae, neque minae, neque verbera,
neque iurgia, etc., hic metus remansi t intra fines metus reverentialis
simplicis, et proinde inefficacis ad dir imendum mat r imonium; quod eo
magis dicendum est, quod, die matrimonii , r i tus civilis adoptionis iam
perfectus erat, et proinde Germana nihil amplius t imendum habebat ,
nec privationem adoptionis, nec exheredat ionem; iure enim civili Gallico,
uti dictum est, filius adoptivus in hereditatem parentum adoptivorum
eadem iura habet , quae fi l ius legitimus.
% Germana, ad hoc quaesi tum 8: « Jusqu 'à quel point, en refusant
« ce mariage, leur auriez-vous fait de la peine? Leur avez-vous témoigné
« de votre répugnance? », respondit : « Je croyais que,-les froissant ainsi
« profondément, ils m'en auraient toujours voulu, après tout ce qu'i ls
« avaient fait pour moi. Oui, je le lui ai dit en pleurant , et elle m'a répondu
« que je voulais la contrarier dans un affaire capitale, que je laissais
« passer le bonheur, uniquement pour ne pas vivre avec eux, ce à quoi
« elle tenait beaucoup ». Unde Germana gravem et perpetuam matr is ado
ptivae indignationem reformidabat, et, eo metu commota, matr imonio
consensit ; i taque iam non est amplius metus reverentialis simplex; indi-
gnatio enim gravis et perpetua paren tum est u n u m ex his adiunctis
quae metum reverentialem efficacem ad dir imendum matr imonium red
dunt . - Responde tur : I o Revera, secundum sententiam Sanchezii, indi-
gnatio gravis et perpetua patris aut superioris, metui reverentiali adiun
cta, sufficit ad dir imendum matr imonium; sic enim ait Sánchez, De
118 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
matrimonio, lib. 4, disp. 6, n. 14: « Si (persona metum patiens) teneret
« probabili ter d iu turnam fore indignationem, et semper se habi turam
« patrem aut virum valde infestum et indignatum, obiecturumque pas-
« sim illam inobedientiam, crediderim esse t imorem cadentem in virum
« constantem. Quis enim vir constans aut p rudens non reputabi t grave
« malum, semper coram oculis habere infensum patrem aut virum, aut
« alium a quo pendet, et eum quo semper versa turus est, maxime cum
« vix invenías, qui l inguam moderari valeat, ne male sentiat peiusque
« loquatur de eo, cui infestus est ». Cui sententiae adhaerent Barbosa,
Vota decisiva, votum 77, n. 77; D'Annibale, Summula, t. I, § 138, not. 16,
edit. 3; Wernz, Ius matrimoniale, t. IV, n. 264, edit. 1904, etc. Verum
haec praesenti speciei applicari nequeun t ; Germana enim proprie non*
t imebat indignationem paren tum adoptivorum, sed t an tum eorum ali-"»
qualem offensionem (« ils m'en auraient toujours voulu »), quae mul tum
inter se d is tant ; insuper, cum non praecessissent minae, nec iurgia, nec
alia huiusmodi , Germanae timor non erat probabilis, qualem requirunt
supra relati auctores, sed mera phantas ia ; quod eo magis dicendum
est, quod dna Duplessy semper fuerat in filiam adoptivam benevola,
imo benevolentissima, et hoc ipsum matr imonium bonum et gratum
Germanae futurum esse sperabat . Ceterum de hac diuturna offensione
parentum adoptivorum sola loquitur Germana; de probabili tate enim
talis offensionis alte silent omnes testes. Tandem, uti iam supra dictum
est, concilianda sunt citata verba Germanae cum aliis eiusdem verbis,
quibus dicit se ex grati tudine matr imonium acceptasse.
3. Germana matr imonium cum Emmanuele contraxit, non solum ob
metum reverentialem quo erga parentes adoptivos afficiebatur, sed etiam
ob metum gravis mali, scilicet ne adoptione et consequente hereditate
pr ivaretur: quae privatio ut ique erat grave maium pro Germana; unde
metus reverentialis, ob illud adiunctum, scilicet t imorem gravis mali,
factus est gravis, et matr imonium diremit. - Respondetur : I o Non constat
dnam Duplessy minas intentasse Germanae de privatione adoptionis, si
matr imonium cum Emmanuele non acceptare!. In interrogatorio supple
tivo, ad 5, Germana refert: « On m'a bien dit formellement qu'ils ne
« m'auraient pas adoptée, si je ne faisais pas un mariage à leur conve-
« nance »; sed quis hoc dixit? Utrum dixit ante vel post mat r imonium?
Et de quo matrimonio agebatur? Unde, in eodem interrogatorio, ad 3,
Germana dicit solummodo : « J 'étais moralement obligée, vu les paroles
« de ma mère adoptive, qui, disait-elle, ne m'aurai t pas adoptée, ou que,
« tout au moins, je lui aurais grandement déplu, ne m'ayant laissé nul-
« lement entendre que j 'é ta is libre de refuser M. de Serres ». 2° Quid-
S. Romana Rota 119
quid sit, ipsa Germana asserit se, non ex illis hypotheticis minis, sed
ex grati tudine matr imonium acceptasse; post verba enim superius re la ta :
« On m'a bien dit formellement qu'ils ne m'auraient jamais adoptée, etc.»,
addi t : « Mais c'est uniquement dans la crainte de manquer à la recon-
« naissance, dette que j ' ava is contractée à leur égard pour tout ce qu ' i ls
« avaient fait pour moi ». 3° Ceterum, notandum est, ad iuris abundan
tiam, t imorem privationis adoptionis et consequentis hereditatis, non
fuisse, pro Germana, metum gravis mali, qualem leges canonicae requi
run t ad dir imendum matr imonium; t imor enim ille (posito quod revera
fuisset in mente Germanae) erat potius t imor amissionis lucri, ad quod
lucrum ius nullum habebat , seu, modo praecisiori, quod non erat ei
debitum ; porro doctrina communis et certa est, t imorem amissionis lucri,
quod non est alicui debitum, non irri tare matr imonium, sicut nec quem
libet cont rac tum; et ratio urgens est: contrahere enim mat r imonium
ne lucrum amit tatur , est contrahere, non metu mali, sed spe lucri. I ta
Sánchez, De matrimonio, lib. IV, disp. 5, n. 27-29; Pont ius , De matri
monio, lib. IV, cap. 4, n. 10, et alii communiter. Porro Germanae debita
non erat adoptio, nec proinde consequens hereditas.
4. Vita communis brevi cessavit, scilicet post circiter menses septem
decim ; cum enim matr imonium die 2 iunii 1909 contractum fuisset, iam
separatio quoad thorum a tribunali civili mense ianuario anni 1911 pro
nunciata est ; porro haec coniugalis cohabitationis brevitas cum consensu
matrimoniali libere a Germana dato vix conciliari potest. - Respondetur :
1° Haec cohabitationis coniugalis brevitas nullo modo repugnant iae
Germanae contra matr imonium tr ibuenda est ; iam enim supra vidimus,
et ex ipsis Germanae verbis demonstravimus, illam matrimonio acquie
visse propter gra t i tudinem: et, matrimonio semel inito, illam onera
matrimonii generose acceptasse, cum spe conversandi in charitate et
pace cum mari to ; 2° aliis causis t r ibuenda est vitae coniugalis brevitas
et separatio, scilicet iurgiis frequentibus ex parte viri, cuius indoles
insolita erat, et erga uxorem immitis.
His ergo omnibus tam in iure quam in facto consideratis, et bene
perspectis, Christi nomine invocato, Nos infrascripti Auditores, pro
Tribunali sedentes et Deum solum prae oculis habentes , decernimus,
declaramus et definitive sentent iamus, non constare de nullitate matri
monii inter Germanam Surcouf et Emmanuelem de Serres, ideoque, infir
mata sententia iudicis pr imae instantiae, ad dubium propositum respon
demus: Negative. Statuentes praeterea eamdem Germanam Surcouf ad
expensas iudicii et ad taxam pro sententiae expeditione solvendas
teneri .
120 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
I ta pronunciamus, mandantes Ordinariis locorum et ministris tribu
nal ium ad quos spectat, ut exsecutioni manden t hanc nos t ram defini
t ivam sententiam, et adversus reluctantes procedant ad normam ss. cano
n u m et praesert im cap. 3, sess. XXV De reform. Concilii Tridentini, '
iis adhibitis exsecutivis et coercitivis mediis, quae magis oppor tuna et
efficacia pro rerum adiunctis exsti tura sint.
Romae, in sede Tribunalis S. R. Rotae , die 31 iulii 1915.
Seraphinus Many, Ponens.
Ioannes Prior. „
Raphaël Chimenti. L. SB S.
Ex Cancellaria, 13 augusti 1915.
Sac. T. Tani, Notarius.
n
B E N E V E N T A N A
P R A E C E D E N T I A E
Benedicto PP. XV feliciter regnante, Pontificatus Dominationis suae
anno primo, die 13 mensis augusti anni 1915, RR. PP. DD. Seraphinus
Many, Ponens , Ioannes Prior et Aloisius Sincero, Auditores de Turno,
in causa Beneventana-Praecedent iae , inter Sodali tatem Montis Mortuo
rum seu Bonae Mortis, actricem, repraesentatam per legitimum procura
torem Angelum d'Alessandri, advocatum, ex una parte, et Sodalitatem a
Pretiosissimo Sanguine D. N. I. C, conventam, repraesentatam per legiti
mum procuratorem Nazarenum Patrizi, advocatum, ex altera parte, in
gradu appellationis contra sententiam Rotalem diei 4 ianuarii eiusdem
anni 1915 a Sodalitate a Pretiosissimo Sanguine interpositae, sequentem
tulerunt definitivam sententiam.
In oppido vulgo Montefalcione, dioecesis Beneventanae, exstant duae
confraternitates, u n a scilicet Montis Mortuorum seu Bonae Mortis nun
cupata, canonice erecta anno 1695 ab archiepiscopo Cardinali Orsini;
altera, a Pretiosissimo Sanguine nomen habens , anno 1883 ab archie
piscopo Cardinali di Rende canonice erecta, et anno 1895, titulo archi
confraternitatis a Leone XIII , Brevi Pias fidelium, aucta. Acris inter
S. Romana Rota
eas orta est controversia, u t r i praecedentia debea tur ; illa ant iqui tatem
suam et praecedentiae possessionem in medium adduxi t ; haec suam
archiconfraternitatis dignitatem attollit. Cum autem, die 3 iunii 1909,
Vicarius Generalis Beneventanus , a t tento hoc archiconfraternitatis titulo,
praecedent iam Sodalitati a Pretiosissimo Sanguine attribuisset, Sodalitas
Bonae Mortis processum formalem in Curia Beneventana instituit, ut
praecedentia sibi super alteram confraternitatem adiudicaretur. De con
sensu u t r iusque Sodalitatis causa ad S. Sedem avocata fuit, et rescripto
Pontificio diei 23 marti i 1912 S. Rotae commissa, u n a cum aperitione
oris ad impugnandum supradictum Breve, Die autem 4 ianuarii a. 1915,
sentent ia Rotalis prodiit, qua definitum est ius praecedentiae spectare
ad Sodali tatem Montis Mortuorum. Cum ergo ab hac sententia alterum
Sodalit ium appellasset, in H. S. O. solitum dubium concordatum est :
An confirmanda vel infirmanda sit sententia Rotalis, diei 4 ianuarii
anni 1915.
Quod ad ius spectat. - Notissima est in re Constitutio Gregorii XIII
Exposcit pastoralis diei 25 iulii 1583, in qua ponuntur principia seu
regulae circa praecedentiam inter confraternitates. Pr ima regula est haec :
« Qui (confratres) in quasi possessione praecedentiae ac iuris praece-
« dendi sunt , iis, quibuscumque reclamationibus, p r o t e s t a t i o n e s , appel-
« lat ionibus et aliis subterfugiis p rorsus remotis , et cessantibus, et post-
« posit is , in processionibus t a m publicis quam privatis praecedere
« debeant »; subdi t immediate Pontifex, et est secunda regula : « Quando
« vero non probetur aut non constet de quasi possessione praeceden-
« tiae huiusmodi, inter confratres inter se litigantes ii, qui prius saccis
« usi sunt, in processionibus tam publicis quam privatis praecedere
« debeant ». Igitur primo et ante omnia at tendi tur possessio praece
den t i ae : quod si de ea non constet, quia, v .g . , modo una, modo altera
confraternitas praecessit, tunc at tendi tur maior ant iqui tas usus sacco-
rum seu habi tus specialis; si enim una confraternitas pr ius quidem
erecta fuit, sed serius sacco seu habi tu speciali usa fuerit, tunc praece
dent ia debetur illi confraternitati, quae prius sacco usa est, iuxta verba
Gregorii XI I I ; imo Confraternitas, quae nullo habi tu speciali utitur,
nul lum ius habet ad praecedentiam; cfr. Bassus, De Sodalitiis, quaest . XI,
n. 2, cum aucto r ibus ibi allegatis.
Haec sunt i taque regulae praecedentiae, iuxta ius commune ; unde
ad hanc Gregorii Constitutionem remisit S. Ri tuum Congregatio in his
controversiis dirimendis, v. g., in Nepesina, diei 10 maii 1608; in Tele-
sina, 19 marti i 1611 (Decreta authentica, n. 251, 291); hinc in Bononien.,
ACTA, vol. V I I I , n. 4. — 3-4-916. ' 9
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
diei 9 dec. 1617, decrevit : « Dictos confratres Societatis SSmi Rosari i
« non posse deferre crucem sine habi tu, nec praecedentiam eis compe-
« tere super alias Societates, quae ante eos haben t habi tum (Ibid.,
« n. 359) ». Hinc etiam auctores qui hac de re scripserunt, ad Consti
tutionem Gregorianam remittere solent t amquam ad normam, iuxta*
quam componi debeant omnes inter confraternitates controversiae circa
praecedent iam; v. g., Bassus , De Sodalitiis, q. II, n. 1-4; Barbosa, Ius
eccles, univ. lib. 2, cap. 11, n. 102; Francés , De Ecclesiis cathedralibus,
cap. 25, n. 377, seq.; Ferrar is , Bibliotheca, v. Confraternitas, art . 6,
n. 15-16; Benedictus XIV, Instit. 105, n. 84, seq., et alii passim. Pari ter ,
ad normam huius Constitutionis controversiae huiusmodi diremit semper
S. Rota, uti videre est, v. g., inter Recentiores, in Albinganenl} Praece
dentiae, diei 20 iunii 1653, dec. 320, Par te X I ; et recentissime, in Rota
resti tuta, in Mileten., Iurium, diei 16 ianuarii 1913, coram Sincero.
Unica facta est huic Constitutioni exceptio, scilicet favore confra
ternitat is SSmi Sacrament i ; quod sic exponit Benedictus XIV, loco
cit., n. 85 : « Nulli u n q u a m limites huic Constitutioni positi fuerunt, nisi
« ratione sodalitatum, quae a SSmo Sacramento nuncupantur , quibus
« semper reliquis praeire conceditur, in iis processionibus, quibus sacro-
« sancta Eucharis t ia defertur, ea tamen conditione, ut sacco u tantur , et
« aliis quoque processionibus interesse consueverint ». Ita S. Congre
gatio Ri tuum, praecipue in Lünen.-Sarzanen., diei 18 iunii 1639; in
Vercellen., diei 20 septembris 1687; in alia Vercellen., diei 18 iunii 1695,
ad 3; in Meliten., diei 23 septembris 1820 (Decr. auth., n. 682, 1789,
1925, 2606).
Hinc Constitutioni Gregorianae non f i t exceptio, etiam quando u n a
ex confraternitatibus li t igantibus titulo archiconfraternitatis decorata
es t ; lex enim non distinguit, unde nec nos distinguere debemus ; sed
de hoc infra redibit sermo.
Quod ad factum attinet. - Ex actis processus manifeste patet prae
dictam Constitutionem Gregorianam confraternitati Montis Mortuorum
seu Bonae Mortis aperte favere. Quantum ad pr imam regulam, qua
s ta tu tum est at tendi debere ad possessionem seu quasi possessionem
praecedent iae, clarum est praedictam confraternitatem praecedentia
fruitam fuisse super confraternitatem a Pretiosissimo Sanguine per tre
decim annos , scilicet ab anno 1882, quo erecta fuit haec altera confra
terni tas , usque ad a n n u m 1895, quo haec titulo archiconfraternitatis
decorata fuit. Licet enim confraternitas a Pretiosissimo Sanguine vix
erecta praecedentiam sibi assumere, sub variis praetextibus, conata.
S. Boniana Bota 123
fuerit, a t tamen haec tentamina in i rr i tum cesserunt. Vicarius enim Gene
ralis Beneventanus, epistola diei 19 maii 1883, ad Oeconomum spiritua
lem oppidi Montefalcione, declaravit praecedent iam ad confraternitatem
Bonae Mortis per t inere : « In riscontro alla sua nota dei 18 corrente,
« Le significo che la precedenza nelle ecclesiastiche funzioni spetta per
« diritto alla congrega della Buona Morte, perchè nell 'archivio di ques ta
« Revma Curia si è t rovata la Bolla di erezione e fondazione della mede-
« sima ». Revera omnes testes t um a par te actrice, tum a par te con
venta producti , si paucissimos excipias, tes tantur per hanc tredecim
annorum per iodum confraternitatem Bonae Mortis iure praecedentiae
usam fuisse in functionibus publicis. Quod si agatur de periodo tem
poris ab anno 1895, quo confraternitas a Pretiosissimo Sanguine titu
lum archiconfraternitatis impetravit , usque ad motam litem, i teratae sunt
contra praecedentiam confraternitatis Bonae Mortis, oppositiones et pro
testat iones ex parte novae archiconfraternitatis. Verum Curia Archie
piscopalis tueri perrexit ius confraternitatis Bonae Mortis, praesert im
annis 1898 et 1909. Die enim 8 iulii anni 1898, Vicarius Generalis ad Prae
fectum confraternitatis Pretiosissimi Sanguinis haec scripsit : « Ad evi-
« tare possibili controversie, fo notare alla S. V., che la precedenza
« de' pii sodalizi va regolata secondo la priorità di fondazione, giacché
« " qui prior est in tempore, potior est in iure „; e quindi a nulla valgono
« gli sforzi che codesta congregazione del Preziosissimo Sangue vor-
« rebbe fare per aver la precedenza su quella del Monte dei Morti ».
Pari ter , die 1 marti i anni 1909, Vicarius Generalis haec archipresbytero
oppidi Monfalcione manda ta voluit : « Per la nota quistione sorta t r a
« codeste due ¡confraternite del Monte dei Morti e del Preziosissimo
« Sangue, prego V. S. far noto a chi di ragione, nel nome di ques ta
« Curia Arcivescovile, che'nihil innovetur di quanto al r iguardo si è
« praticato per il passato. Faccia notare V. S. che nel caso dovessero
« ripetersi, quod Deus avertat, gli incidenti testé lamentat i , non si manche-
« rebbe di comminare severe pene canoniche ». Ex quibus documentis
colligere licet confraternitatem Bonae Mortis, etiam per dictam perio
dum, praecedentiam retinuisse, licet non sine protestat ionibus, imo et
gravibus iurgiis, ex par te alterius confraternitatis. Quod idem deducitur
ex depositionibus testium ; omnes enim testes a par te actrice producti
tes tantur confraternitatem Bonae Mortis ret inuisse praecedentiam ; testes
autem ab altera par te inducti hoc non negant, sed dicunt solummodo
confraternitatem a Pretiosissimo Sanguine, a tempore quo fuit evecta
ad dignitatem archisodali tat is , incepisse contra praecedentiam alterius
confraternitatis p ro tes tan .
124 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale . . : *
Verum, hoc eodem anno 1909 decurrente, Curia Archiepiscopalis {n
aliam visa est abire sentent iam. Cum enim, die 2 martii 1909, primarii
officiales archisodalitatis a Pretiosissimo Sanguine ad R m u m Archiepi
scopum Beneventanum recurrissent, al legantes recentissima S. Ri tuum
Congregationis responsa, quibus archisodalitati super omnes sodali tates
praecedent iam attribuit , Vicarius Generalis p r imum, scilicet die 15 martii ,
rem no tam fecit archipresbytero oppidi Monfalcione, deinde, scilicet die
3 iunii, ad eumdem archipresbyterum rescribens, decisionem S. Ri tuum
Congregationis, diei 18 augusti 1877, in Abellinen., in extenso allegavit,
ideoque, ad normam huius decisionis, praecedentiam deinceps archiso
dalitati Pretiosissimi Sanguinis adiudicavit. Contra quod rescriptum con
fraternitas Bonae Mortis protestata est, lite contra al teram confraterni
ta tem in Curia Archiepiscopali formaliter mota .
I taque, uti deduci tur ex his factis, iunctis test ium attestat ionibus,
possessio praecedentiae, usque ad motam litem, pert inuit ad confrater
nitatem Bonae Mortis, licet, ultimis annis , non parum ab altera confra-
ternitate tu rba ta fuerit. Nec dicatur testes qui i ta de possessione prae
cedentiae in favorem confraternitatis Bonae Mortis tes tantur , omnes ad
hanc confraternitatem pertinere, et ideo esse suspectus, quasi testes in
causa propria. - Nam huic difficultati respondet ipsa S. Rota, in citata
Albinganen., num. 8-12 : « Obiectum procederet, si exinde emolumentum
« aliquod vel honorem ut singuli repor ta ren t ; cum autem minime
« reportent, quia ut singulis non debetur honor, debitus ut universis,
« plene probant pro confraternitate ; Baldus, in dictum cap. Cum insu-
« per, 3, De testibus; et in specie de confratribus, Rota, dec. 290, n. 13,
* P. V., Recentiorum; et in Anconitana, Bonorum, 13 ianuari i 1645,
« § Quia etiam (dec. 320, p. IX, t. % Recentiorum) ; et magis in puncto
« in Taurinen. Delationis baldacchini, 4 iulii 1646 (dec. 419, n. 3, P. IX,
« t . 2, Recentiorum); maxime quia supplentur ex numero, et adminicu-
« lantur ab ins t rumento antiquitatis , ac, in aliquibus etiam, a test ibus
« ex adverso adductis plene probant ibus contra inducentem » ; quae
omnia pro praesent i causa scripta esse videntur .
Unde patet pr imam regulam a Constitutione Gregoriana positam
sodalitati Bonae Mortis favere.
Sed magis adhuc huic sodalitati favet altera regula a Gregorio
posita, secundum quam, si de possessione praecedentiae dubium ali
quod exsurgat , at tendi debet ad maiorem erectionis aut u sus saccorum,
vel habi tus specialis, ant iquitatem. Revera archisodali tas a Pretiosis
simo Sanguine recentissime, scilicet anno 1883, au t 1882, erecta es t ;
sodalitas autem Bonae Mortis ad annum 1695 retroascendit, quo, die
S. Romana Rota 125
I i maii, ab Emo Cardinali Orsini, archiepiscopo Beneventano, canonice
erecta est, ut i fert ipsa bulla erectionis.
Pa t ronus sodalitatis Pretiosissimi Sanguinis dicit quidem sodalitatem
Montis Mortuorum anno 1695 canonice erectam, postea, saeviente peste,
exstinctam fuisse, et serius in eius locum subrogatam fuisse aliam
diversi nominis, scilicet Bonae Mortis, confraternitatem, quae sine cano
nica erectione remansit , ideoque ad praecedentiam ius habere nequit . -
Verum haec facile solvuntur ; nam : 1) Praefata exstinctio confraternitatis
Montis Mortuorum nullo argumento nit i tur, eo magis quod pestis, quae
t amquam causa huius exstinctionis exhibetur, non post annum 1695 sae-
viit, bene vero prius, ut recte in sententia appellata an imadversum est.
2) Etiamsi dicta confraternitas aliquo tempore, ob hanc vel aliam cau
sam desiisset, a t tamen revixit, siquidem eam anno 1793 florentem vide
mus , quo anno, die 22 februarii, regium beneplacitum ei a rege Utrius
que Siciliae, Ferdinando IV, concessum est ; porro, sic reviviscendo,
canonicam suam erectionem, et omnia sua iura et privilegia et indul
gentias quasi quodam iure postliminii recuperavi t ; quod extra contro
versiam est ex decreto S. Congregationis Indulgent iarum, diei 28 ianuarii
anni 1839, in Tomacen. (Decreta auth., n. 269), quod sic relatum est :
« Inter Chartas, quae in ecclesia S. Waldetrudis, dioecesis Tornacensis,
« asservantur , inveniuntur bullae et decreta episcopalia, quibus conceditur
« facultas erigendi confraternitatem dictae S. Waldetrudis ; sed dubitatur ,
« an praefata confraternitas u n q u a m erecta sit, vel an defectu confra-
« t rum desierit existere. Cum vi et tenore bullarum, confraternitas in
« perpetuum erigenda esset, pe t i tu r ? / an nova erectione opus sit ad instau
re r andam hanc confraternitatem, vel, si nondum erecta fuit, bullis et
« decretis praedictis uti nunc adhuc liceat. S. Congregatio, audit is con-
« sul torum votis, rebusque mature perpensis , die 28 ianuarii 1839, decla-
« ravit : Non indigere nova canonica erectione pro sodalitate S. Walde-
« t rudis ins tauranda ; ac si etiam ob defectum confratrum ipsa desierit,
« t amen indulgentiae ac privilegia in enunciatis bullis contenta minime
« amissa esse; proindeque vigere ». 3) Haec autem sodalitas Montis Mor
tuorum, sic anno 1793 regio beneplacito auc ta , vixit et floruit toto
saeculo xix usque hodie, nunc (anno 1817) t ransla ta in ecclesiam sup
pressi conventus F ra t rum Virginianorum, nunc (annis 1820, 1828, 1832)
canonem ecclesiae S. Ioannis Baptistae solvens, etc. ; vocabatur au tem
modo sodalitas Montis Mortuorum, modo sodalitas Bonae Mortis, quia
Archiepiscopus Orsini in bulla erectionis, anni 1695, illi praeceperat, ut,
infra qua tuor menses, se curaret aggregari archiconfraternitati Bonae
Mortis de Urbe, ad lucrandas huius indulgentias ; unde patet distinctio-
19ß Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
nem illam inter sodal i tatem Montis Mortuorum et sodali tatem Bonae
Mortis notitiam esse; unde etiam, i-njhac al tera instantia, Pa t ronus soda
litatis Pretiosissimi Sanguinis hanc defensionis viam dereliquit.
I taque ambae regulae praecedentiae in Bulla Gregoriana positae,
scilicet possessio ipsius praecedentiae, et maior erectionis antiquitas,
aperte sodalitati Montis Mortuorum favent.
Hic autem praecipue occurrit Pa t ronus archiconfraternitatis a Pre
tiosissimo Sanguine, dicens huic archisodali tat i praecedentiam ex solo
titulo archiconfraternitatis deberi, quo titulo maior ei dignitas accrescit
prae omnibus sodaliti is; et cum huic assert ioni omnino contraria sit
Gregoriana Constitutio supra citata in expositione iuris, in qua dignitas
nullo modo exhibetur ut t i tulus seu regula praecedentiae, addit idem
Pa t ronus in hac bulla non agi de archiconfraternitatibus, sed t an tum
de confraternitatibus. Haec autem omnia confirmat adductis duabus
decisionibus S. Ri tuum Congregationis, u n a scilicet in Abellinen., diei
18 augusti 1877 (Decreta authen., num. 3432), altera in Lucerina, diei
25 septembris 1875 (ibid., n. 3381). In priori, sic legimus: « Praeceden-
« t iam declaravit archisodalitati B. M. V. de Carmelo deberi super ceteras
« archisodalitates, si quae fuerunt post eam erectae, ac supra omnes
« sodalitates, excepta Processione SS. Corporis Christi ». In altera, cum
ageretur de plur ibus archisodali tat ibus de praecedentia inter se conten
dentibus, S. Congregatio declaravit praecedent iam deberi non a die ere
ctionis in sodalitatem, sed a die erectionis ad archisodali tatem; unde
concludit pa t ronus archiconfraternitatis a Pretiosissimo Sanguine, prae
cedentiam absque ullo dubio huic archiconfraternitati super sodalitatem
Bonae Mortis deberi.
Verum: 1) In Gregoriana Bulla non agi de archiconfraternitatibus,
sed t an tum de confraternitatibus, omnino inverisimile est, nec admitt i
potest. Nam ti tulus archisodalitatis, praesert im quando sit t i tu lus merae
digni tat is , ut in casu, non muta t speciem; archiconfraternitas enim
remanet confraternitas, sicut archiepiscopus remanet episcopus. Unde
etiam auctores pass im vocant confraternitates sodalitia quae sunt archi
confraternitates; sic, v. g., de Luca, Adnotationes ad Concilium Tridenti
num, disc. 18, n. 1, loquitur de Confraternitatibus Urbis, quae privilegium
habent aggregandi ceteras confraternitates, et ideo sunt archiconfrater
ni tates . Sicut ergo iura quae agunt de episcopis, respiciunt etiam archie
piscopos, ita et iura quae agunt de sodalitiis, respiciunt etiam archiso
dalitia. Quod confirmatur ex fine quem sibi Gregorius XIII proposuit in
condenda praefata Const i tut ione; vult enim praecipue, imo unice, diri
mere controversias quae sive inter ordines mendicantes, sive inter con-
S. Romana Rota m
fraternitates oriri solent de praecedentia: quod constat ex toto tenore
Constitutionis, et ex prooemio: « Exposcit pastoralis officii munus , . . .u t
« ad ea sollicite in tendamus, per quae discordiarum et l i t ium ac contro-
« versiarum quarumlibet , praesert im inter personas ecclesiasticas, mater ia
« t o l l a t u r » ; et paulo infra: « Volumus et apostolica auctori tate decer-
« nimus, quod quicumque ex dictis fratribus mendicantibus inter se de
« praecedentia huiusmodi contendentibus, au t confratribus confraterni-
« t a tum praedictarum, inter quos lites et causae, praemissorum occa-
« sione, ortae iam sint seu oriri contigerit in futurum », etc. Porro inveri-
simile est Gregorium voluisse dirimere controversias inter confraternitates
simplices, non vero inter archiconfraternitates et confraternitates; quae
ul t imae controversiae sunt multo frequentiores, ut i experientia docemur.
Quod eo magis dicendum est, quod, tempore Gregorii, multae erant
archiconfraternitates, ut patet ex historia, et ex bulla Quaecumque Cle
mentis VIII, quae post paucos annos edita, scilicet anno 1604, agit de
confraternitatum aggregatione ad archiconfraternitates. Dicendum ergo
omnino est, in bulla Gregoriana agi et iam de archiconfraternitatibus,
ita ut cum Benedicto XIV, supra citato, concludere debeamus: « Nulli
« u m q u a m limites huic Constitutioni positi fuerunt, nisi rat ione sodali-
« ta tum, quae a SS. Sacramento nuncupan tu r ». Etenim hae sodalitates,
in Processione SS. Corporis Christi, positis ponendis , praecedunt omni
bus aliis etiam archiconfraternitat ibus.
2) Sed etiamsi concedatur (quod quidem, ut dictum est, admitt i
nequit) in bulla Gregoriana non agi de archiconfraternitatibus, a t tamen
dici nequit , iure communi , t i tulum archiconfraternitatis praecedentiam
conferre super confraternitates, quae sint in possessione huius praece
dentiae au t erectionis antiquioris . Et hoc communissime docent docto
res, qui, quoties de praecedentia inter confraternitates agitur, se remit
tunt ad Gregorianam bullam, t amquam ad ius commune, ut supra
dictum est in expositione iuris. Unde etiam apud S. Congregationem
Concilii, haec est recepta doctr ina; scribit enim Secretarius huius Con
gregationis in folio causae Neapolitanae, Praecedentiae, diei 23 ianua
rii 1897 : « Ipsa sodali tas sub titulo S. Augustini et S. Monicae, fatetur
« in oppido hunc viguisse morem ut si qua sodalitas titulo archicon-
« fraternitatis augeretur, haec stat im alias praecederet, quamvis antea
« praecedentiae iure non potiretur. Qui mos videtur potius iure pecu-
« liari seu consuetudinario consistere, quam iure communi; nam archi-
« confraternitatis t i tulus potius se videtur referre ad alias eiusdem spe-
« ciei sodali tates , et has inter consti tuere gradum principem seu
« pot iorem; non vero hic t i tulus i ta videtur censendus ut absolutam
128 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« inducat priori tatem et digniorem gradum prae aliis omnibus sodali-
« tat ibus etiam alterius speciei et generis . Re quidem vera constat , ex
«praescr ip to canonum, sodali tatem a SS. Sacramento nuncupa tam, in
« processionibus ductis ad honorem Corporis Domini, omnes praece-
« dere sodalitates et archiconfraternitates. Quare ex iure non est consti-
« t u tum quod ti tulus archiconfraternitatis alios absolute vin eat t i tulos,
« sive prioritatis erectionis sive pacificae quasi possessionis iuris prae-
« cedentiae, quoad alias omnes simplices confraternitates et iam di-
« versae speciei (Thesaurus S. C. Concilii, t. 156, p. 87-88) ». Similia
leguntur in folio eiusdem causae Neapolitanae, i terum propositae, die
11 septembris 1897 (ibid., p. 1008-1010). Nec u n q u a m S. Congregatio
Concilii praecedentiam alicui archiconfraternitati concessit, a t tento hoc
solo titulo, ex iure communi. Die quidem 2 aprilis an. 1898 in h&c Nea-
politana quar to proposita, S. Congregatio concessit praecedentiam archi
confraternitati S. Rosari i (Thesaurus, t. 157, p. 289); sed inde nihil in
favorem archiconfraternitatum deduci potest , t um quia in oppido de
quo agitur, consuetudo localis erat, quam etiam pars adversa vigere
fatebatur, vi cuius archiconfraternitas, semel erecta, aliis sodalitatibus
praecederet, tum quia haec decisio S. Congregationis non transii t in
rem iudicatam, obstante appellatione confraternitatis adversae ; post hanc
autem appellationem, sententia fuit dilata (Thesaurus, ibid., p. 857), nec
unquam causa fuit reassumpta .
3) Ad confirmationem praedictorum, no tandum est t i tulum dignitatis,
qualis est t i tulus archisodalitatis, archiepiscopi, etc., non conferre prae
cedentiam iure communi, nisi modo omnino subordinato, scilicet quando
alii tituli, seu aliae regulae, potiores et altiores, praecedentiae, locum
non habent , au t sunt exhausti . V. g., in concilio provinciali, in conse
cratione episcopi, au t coronatione regis, altior t i tulus praecedentiae,
iure communi , est iurisdictio; unde , in concilio provinciali, simplex
episcopus provincialis praecedit et iam archiepiscopis t i tu lar ibus si qui
adsint, imo et archiepiscopo titulari, qui sit auxiliaris Metropolitani.
I ta Pignatelli, Consultationes canonicae, t. VI, con. 57, n. 4; de Luca,
De Praeeminentiis, disc. 16, n. 7; Andreucci, De episcopo titulari, n. 144,
dico 3°; ita etiam Sacra Ri tuum Congregatio, in decisione quam refert
de Luca, loco cit.; unde , in concilio provinciali, non applicabitur ti tu
lus dignitatis, in ordine ad praecedentiam, nisi inter archiepiscopum
ti tularem et episcopum pariter t i tularem. Propter eamdem rat ionem,
episcopus, in sua dioecesi, in omnibus functionibus, praecedit aliis epi
scopis, etiam consecratione antiquioribus, et etiam cuilibet archiepi
scopo, excepto Metropolitano; cf. Barbosa, lus eccles, univ., lib. I,
S. Romana Rota
cap. 12, n. 11. Imo hoc idem dicendum est de parocho, « qui, ut ait de
« Luca, loco cit., n. 4, in propr ia parochia praecedit abbates ac digni-
« ta tes , et canonicos cathedralis, singulariter consideratos, et non consti-
« tuentes capitulum, aliosque digniores ». Unde falsum est t i tu lum digni
tat is conferre praecedentiam, iure communi , super alias personas eccle
siasticas, physicas au t morales, eiusdem speciei, quae hac dignitate
careant ; sed considerandi sunt potiores et altiores tituli praecedentiae,
v. g., iurisdictio, possessio, priori tas temporis, aliique qui pro singulis
insti tutis aut collegiis ecclesiasticis iure communi statuti sunt ; et postea,
exhaust is his titulis au t locum non habent ibus, applicari poterit t i tulus
dignitatis. Sic, in re de qua agimus, si qua archiconfraternitas de prae
cedentia contendat cum aliqua confraternitate, et sint aequalis antiqui
tatis , et n o n constet de possessione, archiconfraternitati praecedentia
adiudicabitur.
4) Nec difficilis est responsio ad duas decisiones S. Ri tuum Con
gregationis, in Abellinen. et in Lucerina, quas Pa t ronus archiconfrater
nitat is a Pretiosissimo Sanguine obiicit. - In his enim decisionibus,
procul dubio, S. Congregatio rescripsit secundum consuetudinem part i
cularem, quae in his dioecesibus viget, sicut et in plur ibus aliis par
t ibus antiqui Regni Neapolitani. Quae consuetudo originem sumpsit ex
regio decreto Ferdinandi II, regis Utr iusque Siciliae, diei 16 novem
bris 1853; ar t iculus I huius decreti haec s ta tu i t : « La precedenza nelle
« pubbliche funzioni è accordata alle archiconfraternite in concorso colle
« confraternite, e, t ra le prime, la precedenza medesima sarà regolata
« dalla data del decreto di elevazione alla dignità di archiconfraternita
« (Thesaurus, 1.156, p. 1007) ». Hoc decretum nullius valoris esse in iure
canonico, obvium est, cum nec in concordato S. Sedis cum Ferd i
nando I, regis Utr iusque Siciliae, anni 1818, nec in quovis alio docu
mento publico, his regibus ulla fuerit concessa potestas super confra
terni ta tes ; verum hoc decretum, licet in se nullum, dare potuit, et revera
dedit originem consuetudini de qua agitur. Secundum ergo hanc con
suetudinem decidit et decidere debuit S. Ri tuum Congregatio; in ple
risque enim rebus ecclesiasticis, et praesert im in mater ia praeeminen
t iarum et praecedentiarum, mul tum, imo plur imum at tendenda est
consuetudo, prouti docent omnes auctores, et fert iurisprudentia Con
gregationum Romanarum, et H. S. Tribunal is .
5) Sed licet detur (quod tamen admitt i nequit) t i tulum archiconfra
ternitat is , in genere, conferre praecedentiam super confraternitates, at ta
men, in specie nostra, t i tulus archiconfraternitatis, sodalitio a Pretio
sissimo Sanguine concessus a Leone XIII vi Brevis Pias fidelium, diei
130 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
29 august i 1895, praedictum effectum gignere nequit relate ad confra
terni ta tem Bonae Mortis. Cuius ratio est clarissima dispositio Pont i
ficia in Regula 18 Cancellariae con ten ta ; quae sic habe t : « Item, ne
« per varias, quae pro commissionibus seu manda t i s et declarationibus
« habendis in causis p lerumque fiunt, suggestiones, iustitia postponatur ,
« idem D. N. decrevit suae intentionis fore, quod deinceps per quam-
« cumque s ignaturam, seu concessionem au t grat iam, vel l i t teras aposto-
« licas pro commissionibus, seu mandat is au t declarat ionibus huiusmodi ,
« etiamsi motu proprio, et ex certa scientia, ac etiam ante motam litem,
« a Sancti tate Sua emanaverunt , vel de manda to eius faciendas, nulli ius
« sibi quaesi tum quomodolibet tollatur ». Cum ergo, an tequam sodali
tas a Pretiosissimo Sanguine ad dignitatem archiconfraternitatis evehe-
retur , confraternitas Bonae Mortis certissimo et clarissimo iure frue-
re tur ad praecedentiam super al teram confraternitatem, hoc ius amittere
non potuit, vi praedicti Brevis. Nec dicatur in hoc Brevi clausulas effi-
cacissimas positas esse, quae clare tes tantur de voluntate Pontificis,
scilicet decretum irritans, et clausulam : Non obstantibus constitutionibus
et sanctionibus apostolicis, ceterisque in contrarium facientibus quibus
cumque; nam, uti communiter docent auctores, adhuc his omnibus clau
sulis fortior est praedicta Regula 18, qua Pontifex protes ta tur se nun
q u a m velle tollere ius tertio quaesitum ; ita Fagnan. , in cap. Ceterum, 3,
De rescriptis, n. 23-27 ; Riganti , in hanc Regulam Cancellariae, n. 28-32.
Unde, ad hoc ut Leo XIII praedicto Brevi ius sodalitati Bonae Mortis
quaesi tum de praecedentia tolleret, necessaria erat al iqua specialis clau
sula quae praedictae Regulae 18 derogaret ; quae clausula in Brevi non
invenitur. - Nec dicatur clausulam Regulae derogatoriam non requiri ,
quando agitur de grat ia au t privilegio per se praeiudiciali, ut i dicunt
citati auctores, Fagnan. , loco cit., n. 28 sq . ; Riganti , loco cit., n. 51 sq. ;
talem autem esse t i tulum archiconfraternitatis quo (in data, non con
cessa hypothesi) per se archiconfraternitati praecedentia confertur. -
Nam hoc quidem verum est, quando gratia concessa est essentialiter
et substantial i ter praeiudicialis, i ta ut concipi nequeat sine praeiudicio :
v. g., immuni tas a decimis, exemptio a iurisdictione episcopali, unio,
divisio beneficiorum, etc.; tunc enim si Pontifex gra t iam huiusmodi
concedat, clarum est etiam eum intendere et velle praeiudicium' inde
ori turum, et necesse non est ut specialiter deroget Regulae 18 Cancel
lariae; verum aliud omnino est, quando grat ia non est praeiudicialis
per se, sed t an tum per accidens, ut concessio tituli archiconfraternitatis;
quae per se nulli nocet, sed t an tum per accidens, n imirum si adsit in
loco aliqua alia confraternitas, quae iure praecedentiae potiatur, et quae
S. Romana Rota 131
per dictam concessionem iure suo privaretur . Ut ergo in hoc casu Pon
tificia concessio ius tertio quaesi tum tollat, necesse est ut in Brevi con
cessionis ponatur clausula Regulae 18 derogator ia ; alioquin constare
nequi t de voluntate Pontificis c o n s e n t i e n s in praeiudicium. - Uti patet
ex tenore praefatae Regulae superius relatae, etiam Breve motu proprio
a Pontifice concessum, non infert praeiudicium iuri tertii, nisi expresse
Regulae deroget; ergo, a fortiori, non fit ullum huiusmodi praeiudicium,
quando, ut in casu, Breve ad instant iam part is concessum est, et prae
sertim quando, ut in casu, pars instans, scilicet sodalitas a Pretiosissimo
Sanguine, in suo libello supplici, ne minimam quidem mentionem fecit
alterius confraternitatis, in eodem loco vigentis, et iure praecedentiae
fruentis; quo in casu, Pontifex nullo prorsus modo praeiudicium illi
inferendum cognoscere potuit , multo minus velle.
His ergo omnibus t am in iure quam in facto consideratis et bene
perspectis, Christi nomine invocato, Nos infrascripti Auditores, pro Tri
bunal i sedentes, et solum Deum prae oculis habentes , decernimus,
declaramus et definitive sentent iamus nullum praecedentiae ius Sodali
tati a Pretiosissimo Sanguine super Sodalitatem Montis Mortuorum seu
Bonae Mortis competere, et ideo ad dubium proposi tum respondemus :
Affirmative ad primam partem, Negative ad secundam, scilicet confir
mandam esse sententiam Botalem diei 4 ianuarii 1915. Condemnantes
praeterea Sodalitatem a Pretiosissimo Sanguine ad solvendas omnes
expensas iudiciales huius secundae instantiae et integram taxam pro
sententiae expeditione, non tamen honorar ium advocati .
I ta pronunciamus, mandantes Ordinariis locorum et ministris tr ibuna
lium, ad quos spectat, ut exsecutioni mandent hanc nost ram definitivam
sententiam, et adversus reluctantes procedant ad normam sacrorum
canonum, et praesert im cap. 8, sess. XXV, de Beform., Conc. Tridentini,
iis adhibitis exsecutivis et coercitivis mediis, quae magis efficacia et
oppor tuna pro re rum adiunctis exsti tura sint.
Romae, in sede Tribunalis S. R. Rotae, die 13 augusti 1915.
Seraphinus Many, Ponens.
Ioannes Prior.
L. i$i S. Aloisius Sincero.
Ex Cancellaria, 18 augusti 1915.
Sac. T. Tani, Notarius.
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
DIARIUM ROMANAE CURIAE
S . C O N G R E G A Z I O N E D E I R E L I G I O S I
AVVISO DI CONCORSO
Si notifica che nella S. Congregazione dei Religiosi avrà luogo per esame scritto il concorso ad un posto di Ufficiale minore, che si terrà il 4 del prossimo maggio, alle ore 8, nel palazzo della Cancelleria.
Quegli ecclesiastici che desiderassero prendervi parte, dovranno entro un mese dalla data del presente avviso, esibire alla Segreteria di detta S. Congregazione la domanda corredata dei titoli necessari per l'ammissione.
Roma, 30 marzo 1916.
f Adolfo, Vescovo di Canopo, Segretario-,
S E G R E T E R I A D I S T A T O
NOMINE
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di nominare :
6 marzo 1916. — L'Emo signor cardinale Vincenzo Vannutelli, Protettore della Società di Maria (Marianisti).
16 marzo. — Mons. Pietro Iorio, arcivescovo titolare di Nicomedia, Consultore della sacra Congregazione dei Religiosi.
24 marzo. — L'Emo signor cardinale Domenico Serafini, Prefetto della sacra Congregazione di Propaganda Fide per gli affari del rito latino e per quelU del rito orientale.
25 marzo. — L'Emo signor cardinale Raffaele Merry del Val, segretario della suprema sacra Congregazione del Santo Offizio, Membro della sacra Congregazione di Propaganda Fide per gli affari di rito orientale.
29 marzo. — L'Emo signor cardinale Domenico Serafini, Presidente del Pontificio Seminario dei Santi Apostoli Pietro e Paolo per le Missioni estere.
Diarium Romanae Curiae 133
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Protonotari apostolici ad instar participantium :
19 febbraio 1916. — Mons. Paolino Ladeuze, rettore magnifico dell'Università cattolica di Lovanio.
10 marzo. — Mons. Antonio Pujia, vicario generale dell'archidiocesi di Santa Severina.
18 marzo. — Mons. Galeazzo Mancia-Salvini, abbate commendatario di Campofìlone in diocesi di Foligno.
19 marzo. — Mons. Angelo* Maria La Monaca, vicario generale della diocesi di San Severo.
Prelati Domestici di S. S.:
1 marzo 1916. — Mons. Luigi Zefìlippo, abbate parroco di S. Euplio in Castelbaronia della diocesi di Lacedonia.
v — Mons. Raffaele Tagliamonte, della diocesi di S. Agata dei Goti. 2 marzo. — Mons. Giuseppe Pétrone, rettore del Gesù Vecchio a Napoli. 9 marzo. — Mons. Guglielmo Saturnino Bruzat, della dioc. di Périgueux.
10 marzo. — Mons. Giuseppe Pinazzi, vicario generale della diocesi di Piacenza.
12 marzo. — Mons. Vincenzo Bianchi-Cagliesi, di Roma. 18 marzo. — Mons. Alessandro Schnuetgen, canonico seniore della metro
politana di Colonia. 19 marzo. — Mons. Nicola Pensati, della diocesi di San Severo. 22 marzo. — Mons. Giovanni T. 0' Connell, vicario generale della diocesi
di Toledo (Ohio). — Mons. Agostino I. Schwertner, della medesima diocesi. — Mons. Giovanni Battista Le Camus, della diocesi della Martinica. 28 marzo. — Mons. Cesare Manzoni, della diocesi di Lodi. 30 marzo. — Mons. Edgardo Vauquelin, della diocesi di Moulins. 31 marzo. — Mons. Riccardo Paolucci, della diocesi di Fano. — Mons. Giuseppe Iguerastegui, della diocesi di Pamplona.
ONORIFICENZE
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze :
La Commenda dell'Ordine Piano con Placca:
29 marzo 1916. — Al sig. marchese Carlo Pagani-Planca Incoronati.
La Gran Croce dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
29 marzo 1916. — Al sig. Demetrio Nelidow, ministro di Russia presso la S. Sede.
Í34 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
La Gran Croce dell'Orarne di S. Gregorio Magno, classe militare: .
21 marzo 1916. — Al sig. generale conte Carlo de Pélacot, primo aiutante di campo dei Principe di Monaco.
La Placca dell'Ordine di S. Gregorio Magno:
27 marzo 1916. — Al sig. comm. Giovanni Battista Di Pietro, già comandante della guardia palatina d'onore.
1 aprile. — Al sig. conte comm. Marcello Czarnecki, dell'arehidiocesi di Gnesnen e Posen.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
19 febbraio 1916. — Al sig. Carlo Dessain, sindaco di Malines. 14. marzo. — Al sig. Riccardo Rodolfo de Court Beadon, dell'arehidiocesi
di Simia. 21 marzo. — Al sig. Adolfo Fuhrmeister, segretario particolare di S. A. S.
il Principe di Monaco. 27 marzo. — Al sig. Nicola Matarazzo, dell'Abbazia Nullius della SSma
Trinità di Cava dei Tirreni. 31 marzo. — Al sig. conte Francesco Kwilecki, dell'archidioc. di Gnesen
e Posen.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
19 febbraio 1916. — Al sig. Francesco Dessain, dell'arehidiocesi di Malines. 19 marzo. — Al sig. Federico Ganac-Marquis, dell'arehidiocesi di Québec. 24 marzo. — Al sig. Francesco Giacomo Giuseppe Gibbons, dell'arehi
diocesi di Birmingham.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe militare:
19 febbraio 1916. — Al sig. Adamo Aerts.
La Commenda dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
18 marzo 1916. — AI sig. Giovanni Fusshoeller, dell'archidioc. di Colonia.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
29 febbraio 1916. — AI sig. Gastone Chantrieux, della diocesi di Amiens. 14 marzo. — Al sig. avv. Giuseppe Sebastiani, di Roma. — Al sig. rag. Luigi Casazza, addetto alla ditta Bertarelli in Roma. 29 marzo. — Al sig. Renato Basset, membro corrispondente dell'Istituto
di Francia.
Diarium Romanae Curiae 135
MÀGGIORDOMATO DI SUA SANTITÀ
NOMINE
Con Biglietti di S. E. Rma Mons. Maggiordomo, il Santo Padre si è degnato di nominare:
Camerieri Segreti soprannumerari di S. S.:
17 novembre 1915. — Mons. Carlo Sentroul, della diocesi di S. Paolo (Brasile).
29 dicembre. — Mons. Carlo Schwechler, della diocesi di Secovia. — Mons. Luigi Müller, della medesima diocesi.
7 gennaio 1916. — Mons. Antioco dott. Cossu, della diocesi d'Iglesias. — Mons. Ferdinando dott. Bernardi, della medesima diocesi. 31 gennaio. — Mons. Carlo Lipari, della diocesi di Palermo. — Mons. Emilio dott. prof. Seraglia, della diocesi di Padova.
7 febbraio. — Mons. Cesare Angotti, della diocesi di Nicastro. 14 febbraio. — Mons. Francesco Marengo, della diocesi di Malta. 21 febbraio. — Mons. Ludovico Janssens, della diocesi di Ruremonda. — Mons. Lorenzo Le Bron de Vescela, della medesima diocesi. — Mons. Giovanni Canoy, della medesima diocesi. 29 febbraio. — Mons. Pietro Bonnin, della diocesi di Autun. 4 marzo. — Mons. Antonio Luciarini, della diocesi di Cagli e Pergola. 9 marzo. — Mons. Gaetano Cicognani, della diocesi di Faenza.
14 marzo. — Mons. Geremia Pascucci, della diocesi di Fano. — Mons. Emidio Vichi, della medesima diocesi. 22 marzo. — Mons. Antonio Cieplinski, dell'archidiocesi di Varsavia. — Mons. Ceslao Sokolowski, della medesima archidiocesi.
Camerieri d'onore in abito paonazzo di S. S.:
16 ottobre 1915. — Mons. Giovanni G. Fitzgerald, della dioc. di Brooklin. 17 novembre. — Mons. Giovanni Riegler, della diocesi di Linz. 31 gennaio 1916. — Mons. Antonio prof. Della Valle, della dioc. di Padova. — Mons. Pietro Millet, della diocesi di Carcassonne.
9 febbraio.'— Mons. Alfonso Gutiérrez, dell'archid. di Puebla (Messico). 21 febbraio. — Mons. Enrico Poels, della diocesi di Ruremonda. 29 febbraio. — Mons. Felice Canelli, della diocesi di S. Severo. 15 marzo. — Mons. Enrico Esser, dell'archidiocesi di Colonia. 18 marzo. — Mons. Luigi Magro, della diocesi di Treviso.
Camerieri Segreti di Spada e Cappa soprannumerari di S. S. :
22 dicembre 1914. — Il sig. conte Felice Saedt, dell'archidiocesi di Monaco di Baviera.
25 settembre 1915. — Il sig. conte Domenico Des Enffans d Avernas, della diocesi di Seco via.
17 novembre. — Il sig. Michele von Szczaniecki, della diocesi di Cui ma.
136 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
12 febbraio 1916. — Il sig. visconte Carlo de Calan, dell'arehidiocesi di Rennes.
— Il sig. marchese Raoul de Netumjères, della medesima archidiocesi. 29 febbraio. — Il sig. marchese Gian Raniero Paolucci de' Caíboli Ginnasi,
della diocesi di Forlì. 3 marzo. — Il sig. conte Alberto Gandelet, della diocesi di Nancy.
Camerieri d'onore di Spada e Cappa soprannumerari di S. S.:
24 gennaio 1916. — Il sig. Giovanni Power , della diocesi di Galloway. 19 febbraio. — Il sig. Domenico Lavitrano. 25 marzo. — Il sig. comm. Giovanni Battista di Pietro, già comandante
la Guardia Palatina.
Cappellani Segreti d'onore di S. S.:
17 gennaio 1916. — Mons. Pancrazio Berardi, della diocesi di Nocera e Gualdo.
— Mons. Felice Bruschelli, della medesima diocesi. — Mons. Celeste Becchetti, della medesima diocesi. 19 febbraio. — Mons. Angelo Sosio, della diocesi di Sessa Aurunca. 22 febbraio. — Mons. Giuseppe Carminati, della diocesi di Bergamo.
Cappellano d'onore extra urbem di S. S. :
22 febbraio 1916. — Mons. Ernesto Monteleone, della diocesi di Sarno.
N E C R O L O G I O
3 marzo 1916. — Mons. Valeriano Menendez y Conde, arcivescovo di Valenza (Spagna).
6 marzo. — Mons. Edoardo Hermann, vescovo titolare di Cibistra, ausiliare del vescovo di Warmia.
14 marzo. — Mons. Giuseppe Bernardo Doëbbing, vescovo di Nepi e Sutri. 19 marzo. — L'Emo signor cardinale Girolamo Maria Gotti, prefetto della
Sacra Congregazione di Propaganda Fide e di quella di Propaganda per gli affari di rito orientale.
22 marzo. — Mons. Giacomo Merizzi, arcivescovo titolare di Mocesso. — Mons. Ferdinando de Souza Monteiro, vescovo di Spirito Santo nel
Brasile. 28 marzo. — Mons. Stefano Sotero Ortynskyi de Labetz, vescovo titolare
di Daulia, vescovo di rito greco-ruteno per gli Stati Uniti d'America. 29 marzo. — Mons. Vincenzo Franceschini, vescovo di Fano.
Annus VI I I - Vol. VII I Die 5 Maii 1916 Num. 5
ACTA APOSTOLICAE SEDIS COMMENTARIUM OFFICIALE
ACTA BENEDICTI PP. XV
L I T T E R A E A P O S T O L I C A E
I
O R A T I O A D P O P U L O S C H R I S T I A N O S O R I E N T I S C U M E C C L E S I A R O M A N A I U N G E N -
D O S I N D U L G E N T I I S D I T A T U R .
BENEDICTUS P P . XV
Ad perpetuam rei memoriam. — Cum Catholicae Ecclesiae veritas
uni tate imprimis eluceat, nihil est magis exoptandum, quam ut homines,
ab huius Matris complexu infeliciter abrepti , ad eam tandem, mutat is
mentibus voluntat ibusque, revertantur . Quae quidem desideria ac vota
Romani Pontifices, Decessores Nostri, n u m q u a m concipere desti terunt
et, quod potissimum ad Orientis schisma pertinet, omni tempore, sive
Conciliorum auctoritate, sive paternis hortat ionibus, sive etiam opera
precat ionibus data, pro viribus conati sunt, ut tam multae ac nobiles
Christ ianorum gentes ant iquam fidem, a qua misere desciverunt, denuo
et corde uno et anima una profiterentur. Preces igitur, quas subiicimus,
quaeque eo spectant, ut Christiani ex Oriente populi unum cum Romana
Ecclesia ovile i terum consti tuant, et ab uno regantur Pastore, libenti
quidem animo ra tas habemus, et audit is quoque VV. F F . NN. S. R. E.
Cardd. Inquisi toribus Generalibus, eas caelestibus Ecclesiae thesauris,
quorum dispensatores Nos Altissimus delegit, summa voluntate locuple
tamus . Quare omnibus ex ut roque sexu f idel ibus, qui ubique terrarum
insequentes preces quolibet idiomate, dummodo ad verbum sint expres
sae, per mensem quotidie recitaverint, a tque uno ipsius mensis, ad
ACTA, vol. VIII, n. 5. — 5-5-916. 10
1 3 8 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
suum cuiusque arbi tr ium eligendo, die, vere poenitentes et confessi ac
S. Communione refecti, vel al iquam Ecclesiam, vel publicum Oratorium
devote visitaverint, ibique ad mentem Nostram oraverint, Plenariam
omnium peccatorum suorum indulgentiam et remissionem misericor
diter in Domino concedimus ac largimur. Iis vero fidelibus, qui, corde
saltem contrito, quovis die easdem preces fuderint, t recentos dies de
iniunctis eis seu alias quomodolibet debitis poenitentiis in forma Eccle
siae consueta re laxamus. Quas omnes indulgentias, peccatorum remis
siones ac poenitentiarum relaxationes etiam animabus Christifidelium
in Purgatorio detentis per modum suffragii applicari posse misericor
diter indulgemus. In contrar ium facientibus non obstant ibus quibus
cumque. Praesent ibus perpetuo valituris. Denique , ne quid postea
immutationis vel erroris in subiectis precibus irrepat, earum exemplar
in tabulario Brevium Apostolicorum asservari iubemus.
Preghiera per l'unione dei Cristiani d'Oriente
alla Chiesa Romana.
« O Signore, che avete unito le diverse nazioni nella confessione
« del Vostro Nome, Vi preghiamo per i popoli Cristiani dell 'Oriente.
« Memori del posto eminente che hanno tenuto nella Vostra Chiesa,
« Vi supplichiamo d ' ispirar loro il desiderio di riprenderlo, per for-
« mare con noi un solo ovile sotto la guida di un medesimo Pas tore .
« Fate che essi insieme con noi si compenetrino degl' insegnamenti dei
« loro santi Dottori, che sono anche nostri Padr i nella Fede. Preser-
« vateci da ogni fallo che potrebbe allontanarli da noi. Che lo spiri to
« d i concordia e di carità, che è indizio della Vostra presenza t ra i
« fedeli, affretti il giorno in cui le nostre si uniscano alle loro preghiere,
«affinchè ogni popolo ed ogni lingua riconosca e glorifichi il nos t ro
« Signore Gesù Cristo, Vostro Figlio. Così sia ».
Datum Romae apud S. Pet rum, sub annulo Piscatoris, die xv april is
anno MCMXVI, Pontificatus Nostri secundo.
P . CARD. GASPARRT, a Secretis Status.
L. % S.
Acta Benedicti PP. XV 139
II
O R A T I O Q U A E D A M A D S . P E T R U M A P O S T O L O R U M P R I N C I P E M I N D U L G E N T I A
D I T A T U R .
BENEDICTUS P P . XV
Ad perpetuam rei memoriam. — Cum divinus Redemptor noster
universae Ecclesiae, quam pretioso suo sanguine fundavit, p r imum Pon
tificem ac Rectorem Beatum Pet rum instituerit, nihil ant iquius esse
ducimus, quam ut f ideles auxilium eiusdem Apostolorum Principis implo
rent. Oppor tunum est enim, sive ad fidem integre servandam, sive ad
Sanctam Matrem Ecclesiam constanti veneratione et amore prosequen
dam, illius opem impetrare, qui et Christum Filium Dei vivi ardenti
animo confessus est, et ipsius Ecclesiae petra ac fundamentum consti
tu tum fuit. Preces igitur, quae subiiciuntur, propensa voluntate excepi
mus, easque caelestibus thesauris , quorum custodiam Nobis Altissimus
divinitus commisit, l ibentes locupletamus. Quare de consilio etiam VV.
F F . NN. S. R. E. Cardd. Inquisi torum Generalium, omnibus ac sin
gulis ex u t roque sexu Christifidelibus, qui corde saltem contriti infra
descriptam precationem quolibet idiomate, dummodo ea sit ad verbum
expressa, ubique ter rarum recitaverint, trecentos dies de iniunctis eis
seu alias quomodolibet debitis poenitentiis in forma Ecclesiae consueta
re laxamus. In contrarium facientibus non obstant ibus quibuscumque.
Praesent ibus perpetuo valituris. Praeterea ne quid in posterum immu
tationis vel erroris in easdem preces inducatur, earum exemplar in tabu
lario Brevium Apostolicorum asservari iubemus.
Preghiera all'Apostolo San Pietro, primo Papa.
« O glorioso S. Pietro che in premio della vostra fede viva e gene-
« rosa, della vostra profonda e sincera umiltà, del vostro ardente amore
« foste da Gesù Cristo contraddistinto coi privilegi più singolari e spe-
« cialmente col principato su tutt i gli Apostoli, col primato su tu t ta la
« Chiesa, della quale foste pure costituito pietra e fondamento, ottene-
« teci la grazia di u n a fede viva, che non abbia t imore di palesarsi
« aper tamente nella sua integrità e nelle sue manifestazioni, e dare all'oc-
« correnza anche il sangue e la vita anziché venir meno giammai. Impe-
« trateci vero at taccamento alla nostra Santa Madre Chiesa, fate che ci
« teniamo sinceramente e sempre s t re t tamente uniti al Romano Pon-
140 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« tefice, l 'erede della vostra fede, della vostra autori tà , unico vero Capo
« visibile della Chiesa Cattolica, che è quell 'arca misteriosa fuori della
« quale non v'è salvezza. Fa te che noi ne seguiamo docili e sottomessi
« gli ammaes t rament i ed i consigli, e ne osserviamo tutt i i precetti, affine
« di potere qui in terra aver pace sicura e tranquil la, e giungere un
« giorno all 'eterna felicità in Cielo. Così sia ».
Datum Romae apud S. Pet rum, sub annulo Piscatoris, die xxvn apri
lis MDCCCCXVI, Pontificatus Nostri anno secundo.
P . CARD. GASPARRI, a Secretis Status.
E P I S T O L A E
I
AD R. P. D. EDMUNDUM PRENDERGAST, ARCHIEPISCOPUM PHILADELPHIENSEM,
IN QUINQUAGESIMO SACERDOTII EIUS NATALI, SCRIBENS, EIDEM GRATU-
LATUR OB MERITA.
Venerabilis Frater, salutem et apostolicam benedictionem. — Quin
quagesimo sacerdotii tui proxime redeunte natali , cum clerus populus-
que tuus omnibus te observantiae pietatisque officiis prosequetur ob
merita, equidem nolumus Nostram gratulant is animi significationem
desideres. Eo vel magis quod, cum magni a Nobis fias, nihil habemus
ant iquius quam aliquod tibi paternae caritatis test imonium tr ibuere.
Gratias igitur pr imum omnium tecum et agimus et habemus conserva
tori Deo qui te usque adhuc, t am bene de Ecclesia merentem, benignus
sospitaverit. Novimus enim vel quanta cum diligentia omnes boni Pasto
ris partes explere consueveris, vel quo studio hanc Apostolicam Sedem
ipse semper colueris colendamque curaveris. Ceterum nemo est qui illa
ignoret tuae munificentiae et religionis monumen ta : aedes sacras qua
amplifícalas, qua a fundamentis conditas; sacrum seminarium et auctum
et omnibus praesidiis ins t ruc tum; domum hospitalem singularis ampli
tudinis aegrotant ium utilitati aper tam; alia praeterea multiplicis bene
ficentiae instituta. Nec minus compertum est omnibus tuam praesert im
instant iam et curam ad sodalitatis quae Holy Name dicitur, incrementa
mirifica voluisse: illius, inquimus, sodalitatis quae, contumeliosis in
divinam maiestatem vocibus comprimendis nata , omnem tamen reli-
Acta Benedicti PP. XV 141
giosam rem egregie tue tur et fovet. Tu vero haec agens, haud sane
illud neglexisti opus quod optimo cuique debet esse cordi, catholicae
fidei p ropagandae : in quo quidem adiuvando si dioecesis t ua magnam,
ut accepimus, liberalitatem praestat , te certe auspice a tque hortatore,
praestat. Quae Nos omnia recolentes, cum tibi gratulamur, tum Deum
rogamus ut multos praeterea aetati tuae annos adiiciat, similium et
laborum plenos et meritorum. Quod libenter facimus eam etiam ob
causam quia, sollicitus de iis in quibus Apostolica Sedes versaretur
angustiis, apud clerum et populum tuum egisti, et amplo quidem fructu,
ut Christi Vicario de suis facultatibus subvenirent. In auspicium autem
caelestium munerum atque in peculiaris benevolentiae test imonium,
apostolicam benedictionem tibi, venerabilis Frater , et omnibus quos
habes tuae demandatos curae, amantiss ime impert imus.
Datum Romae apud S. Pet rum, die xn octobris MCMXV, Pontificatus
Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
II
AD R. D. IOSEPHUM BARDOUX SAC. E SOC. IESU « SCHOLAE APOSTOLICAE »
LANCENSIS MODERATOREM, ANNO QUINQUAGESIMO EXEUNTE, CUM EIUS
GENERIS SCHOLA PRIMUM AVENIONE APERTA EST.
Dilecte Fili, salutem et apostolicam benedictionem. — Hac summa
in qua versamur aegritudine, cum odium invidiamque videmus in t an ta
generis human i parte ad mutuam populorum internecionem dominari ,
feliciter contingit ut Nobis Instituti istius cui praees, initia a tque incre
menta in quinquagesimo eius natali recolentibus, praeclara species chri
st ianae caritatis occurrat, qua non mediocriter animus recreetur. Etenim
Evangelii lucem afferre iis qui in umbra mortis sedent, nemo non videt
eximiae caritatis esse, cum sit idem ac divinae Redemptionis cum iis
communicare beneficia: quo si multum conferunt qui praeconibus Evan
gelii danda stipe opitulantur, multo quidem plus dicendi sunt ii con
ferre qui praecones ipsos rite fingant a tque conforment. Id sibi propo
suit, id suscepit muneris egregius ille Societatis Iesu sacerdos Albericus
de Foresta, qui Scholam Apostolicam pr imus condidit. Qua in re licet
Dei providentis mirari consilium: cum enim, pro suo divinae gloriae et
an imarum studio, nihil is vehementius cuperet, quam barbaros ex vitae
142 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
immunitate ad christ ianam fidem civilemque cultum traducere, non ita voti
compos factus est, ut per se in sacris missionibus, sed per suos a lumnos
elaboraret, quos continenter, alios ex aliis, in omnes barbar iae plagas
dimisisset. Mirum que est etiam quan tum eius incepto semper faverit
divina benignitas. Nam his quinquaginta annis ex quo Schola Aposto
lica Avenione patuit , non solum christianae sapientiae nunt ios bene
multos eosque ad tan tum opus probe instructus inde scimus prodiisse :
verum hos magnam etiam vim aliorum simili instituto hominum esse
consecutam. Constat enim omnium, quotquot vel apud ipsam Socie
ta tem Iesu vel apud alias religiosorum familias eiusdem generis et
nominis habeantur Scholae, Albericum de Foresta au t conditorem aut
certe al iqua rat ione auctorem exstitisse. Dum igitur merita pientissimi
viri prosequimur laudibus, est profecto cur singulares Deo tecum aga
mus gratias, ac preces adhibeamus, ut istud tam salutare opus beni
gnus fovere pergat. Eius vigorem sane graviter afflixit tristitia horum
t emporum; sed, quoniam divino nu tu gloriae et honori Iesu Christi
serviunt omnia, futurum confidimus, ut, ubi tan ta rerum perturbat io
conquieverit, cum alia in Ecclesiae sanctae utili tatem instituta, tum hoc
ipsum in meliorum spem fructuum revirescat. - Auspicem interea cae
lestium munerum àc testem benevolentiae Nostrae, tibi, dilecte Fili, et
omnibus qui de Schola sunt eamque adiuvant, apostolicam benedictio
nem amantissime impert imus.
Datum Romae apud S. Pet rum, die r marti i MCMXVI, Pontificatus
Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
I I I
AD RELIGIOSUM VIRUM CYRUM DE PISAURO, O. F. M., DE OBLATA, IN OBSE
QUIUM, EPHEMERIDE QUAE INSCRIBITUR « PICENUM SERAPHICUM » GRA
TIAS PERSOLVENS.
Dilecte Fili, religiose vir, salutem et apostolicam benedictionem. -
Vix poteras altiora spectare et utiliora moliri. Franciscana enim monu
menta eiusmodi profecto sunt, ut non cuiusdam tan tum religiosae fami
liae, sed historiam referant plurimarum civitatum, quarum et res gestas
et mores et inst i tuta et ipsa art ium opt imarum studia ita affecit peni tus
ac pervasi! franciscana species et forma, ut in iisdem fere dixeris Sera-
Acta Benedicti PF. XV 143
phici Patr is spirare an imam et exardescere cari tatem. Monumenta eius
modi, frequentia in Picenis, in lucem tu quidem proferre provide admo
dum aggressus es ephemeride quam inscribís Picenum Seráphicum:
idque Nobis consilii non ea solum de causa probatur quod Franciscalis
Ordinis et catholicae Ecclesiae dignitati conferat ac splendori, sed ea
in pr imis quod iisdem dum mens revocatur ad praeterit i temporis tran
quill i tatem et pacem, simul admonetur ab eadem nunc longius abiisse
homines quod «.multorum refrixerit caritas ».
De oblato interim Nobis volumine gratias tibi, dilecte Fili, agimus
ex animo gratulantes ; et ut ubere cum fructu opus urgeas, quod tam
laudabili ter instituisti, apostolicam benedictionem, Nostrae testem bene
volentiae ac caelestium auspicem adiumentorum, tibi tuisque Sodalibus
peramante r in Domino impert imus.
Datum Romae apud S. Pet rum, die VII martii MCMXVI, Pontificatus
Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
IV
AD R. P. D. CAMILLUM MORESCHINI, ARCHIEPISCOPUM CAMERINENSEM, DE CHRI
STIANAE DOCTRINAE INSTITUTIONE PER PICENUM PROMOVENDA.
Venerabilis Frater , salutem et apostolicam benedictionem. — Non
nullos ex egregiis viris, qui doctrinae christ ianae per Picenum promo
vendae praesunt , cum proxime, te producente , admisissemus coram,
equidem communia eorum consilia, in Laure tano conventu suscepta,
magnopere, ut meministi, laudavimus. Nunc autem, cum quae sibi habe
rent proposita ad agendum, scripto Nos diligentius edocuerint, ad te,
venerabilis Frater, qui eius cogendi conventus auctor et in primis sua-
sor exstitisti, singulari quadam causae gravitate adducti, scribimus, ut
et eas i teremus laudes, et vestrum studium cohortando exacuamus.
Etenim ex omnibus rebus in quibus catholicorum in Ecclesiae utilita
tem versatur industria, quid cogitari maius, quid divinius potest, quam,
quod vos laboratis, christ ianae et fidei et legis cognitionem in animis
puerorum, qui spem futuri temporis continent, informare? Haec est vita
aeterna, ut cognoscant te solum verum Deum, et quem misisti Iesum Chri
stum (Ioan., XVII, 3). Atque isto ipso labore vestro nihil hodie opportu
nius, cum improbi homines, sibi persuadentes se posse Ecclesiam fundi-
144 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
tus evertere, callidissime dant operam ut puerilis ae tas ab omni religionis
afflatu aliena succrescat. Vos autem ad illud quo spectatis, omnia quidem
valde accommodate comparasse videmini, sed id praesert im quod hanc
disciplinam, sicubi in scholis elementorum publicis desideratur, supplen
dam Curatis. Quod ipsum Nos pu t amus multo eventurum felicius atque
ita ut religionis inst i tut ionem nostri pueri non minoris facere, quam
ceterarum rerum, assuescant, si eam iis non alii quam delecti ex iisdem
publici ludi magistris impertiant , et quidem in ipsis scholasticis aedibus,
vel in propinquis. Res profecto non exiguae est neque impensae nec
curae, verum fructus uberrimi, ut Nosmet ipsi, cum Bononiensem eccle
siam regeremus, experiendo cognovimus. Reliquum est, ut quod alacres
instituistis, iam ex hortat ione Nostra vel alacriores efficiatis, et coniun
ctis animis studiisque concordibus, in universa regione Picena novos
vitae christianae spiritus, Episcopis praeeunt ibus , excitetis, divinae gra
tiae confisi auxiliis, quae vobis certe defutura non sunt . Quorum auspi
cem et praecipuae Nostrae benevolentiae testem, tibi, venerabilis Prater ,
et omnibus qui tam salutare vel moderantur opus vel participant, apo
stolicam benedictionem amantissime impert imus.
Datum Romae apud S. Pet rum, die x mensis martii MCMXVI, Pon
tificatus Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
V
A D R . P . D . B A R N A B A M P I E D R A B U E N A , E P I S C O P U M C A T A M A R C E N S I U M , D E S O L
L E M N I B U S G R A T U L A T U R , Q U A E B . M . V . « D E L V A L L E » A P P A R A N T U R .
Venerabilis Frater , salutem et apostolicam benedictionem. - Litteris
tuis officio functus es grato admodum Nobis. Nuntiasti enim Catamar-
censium catholicorum in almam Dei Matrem adeo studia exardescere,
ut iidem, labente vicesimo quinto anno ex quo Virginis s imulacrum,
sollemni Ecclesiae ritu, aureo donatum est diademate, velint huius
eventus faustitatem i teranda pietatis significatione commemorare . Volu
men vero, quod tu quidem Nobis perhumani te r obtulisti, certiores Nos
facit non modo de simulacri eiusdem antiquitate, sed etiam de mutua
eaque numquam intermissa Catamarcenses inter ac caelestem eorum
Pat ronam hinc amoris a tque obsequii, inde beneficiorum paene innume
r a b i l e m vicissitudine ; ita plane, ut , ne ab eo discedamus quod bono-
Acia Benedicti BP. XV 145
rum omnium est maximum, christ iana sacra auspice a tque adiutrice
Nostra Domina « dei Valle », uti eam vos nuncupat is , et suscepta a
maioribus vestris et religiose fuisse a posteris conservata demonstret .
Haec quidem, venerabilis Frater , cum sunt Nobis ad recolendum
iucunda, tum spem bonam faciunt fore ut proximis sollemnibus et ea
amant i s s imum m filiorum pietate, cuius in pr imis hoc sit munus , hoc
officium, Matris suavissimae exemplis ac monitis obsequi perdiligenter,
dioecesis tuae fideles impensius in dies Eam sibi demereant , quam dili
gentes se tantopere diligere experti sunt.
Ad Nos quod attinet, auspicatissimi huius facti memoriam vobiscum
una non recolemus solum communione laetitiae ac votis paterna plenis
caritate, sed, ut vobis adesse rat ione aliqua videamur, libenter admo
dum admotis annuentes precibus, vobis omnibus et ceteris quotquot
istuc finitimi catholici Virginem augus tam veneraturi convenerint, pote
statem facimus lucrandi Indulgentiam plenariam iuxta usi ta tum Eccle
siae morem, et, ut id etiam sollemnium conferat splendori, designamus
venerabilem Fra t rem Achillem, archiepiscopum tit. Tessalonicensem,
Apostolicum apud istam Rempublicam Legatum, ut Nostram, per eos
dies, gerat apud vos personam vobisque Nostro nomine et auctori tate
salutari ter precetur. Quod si idem adesse u tcunque nequeat , nemo te ad
id muner is aptior, nemo hoc dignior honore : nisi forte officia humani ta t i s
tuae, cuidam alteri Praesuli detulerint hac in celebritate pr incipatum.
Ne demum benevolentiae Nostrae test imonium iis desit, qu' tecum
adlaborant sollemnibus apparandis , apostolicam benedictionem, caele-
lestium conciliatricem munerum, cum tibi, venerabilis Frater , tum illis
omnibus peramanter in Domino impert imus.
Datum Romae apud S. Pe t rum, die xiu martii MCMXVI, Pontificatus
Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
146 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
ACTA SS. CONGREGATIONUM
SUPREMA SACKA CONGREGATIO S. OFFICII
I
D E C R E T U M
C I R C A I M A G I N E S E X H I B E N T E S B E A T I S S I M A M V I R G I N E M M A R I A M I N D U T A M V E S T I
B U S S A C E R D O T A L I B U S .
Cum recentioribus praesertim temporibus pingi atque diffundi coe
pissent imagines exhibentes Beatissimam Virginem Mariam indutam
vestibus sacerdotalibus, Emi ac Rmi DD. Cardinales Inquisi tores Gene
rales, re diligenter perpensa, fer. iv, die 15 ianuari i 1913, decreverunt :
« imaginem B. M. Virginis vestibus sacerdotalibus indutae esse repro
bandam ».
Feria vero iv, die 29 martii 1916, huiusmodi Decretum publ icandum
mandarun t .
Datum Romae, ex aedibus S. Officii, die 8 aprilis 1916.
Aloisius Castellano, & R. et U. I. Notarius.
I I
D E C R E T U M
D E C L A R A T U R D U B I U M C I R C A I N D U L G E N T I A M C H R I S T I A N A E S A L U T A T I O N I S :
« L A U D E T U R I E S U S C H R I S T U S » .
Andreas archiepiscopus Leopoliensis Ruthenorum Supremae S. Con
gregationi S. Officii sequens proposuit dub ium: « Christ iana salutatio
« Laudetur Iesus Christus habet , praeter indulgentias tempore vitae,
« etiam indulgentiam plenariam hora mortis , si is, qui consuevit salu-
« ta t ionem hanc in vita usurpare , in hora mortis SS. Nomen Iesu saltem
« corde, si non potest ore, invocaverit. Quaeri tur igitur, n u m ad istam
Suprema S. Congregatio S. Officii 147
«indulgent iam in hora mortis lucrandam, etiam tamquam conditio
«per t inea t , ut mor ibundus mortem tamquam peccati s t ipendium de
« manu Domini pat ienter sus t inea t? ».
Emi DD. Cardinales Generales Inquisitores, feria iv, die 12 apri
lis 1916, responderun t : « Observentur opera praescripta, prout descripta
« inveniuntur in Raccolta di orazioni, etc., a S. Congr. Indulgentiarum
« approbata die 23 iulii 1898, eodem anno edita, pag. 54, n. 36 ».
Et feria v, die 13 aprilis 1916, Ssmus D. N. D. Benedictus div.
prov. Pp . X V , in audientia R. P. D. Adsessori S. Officii impertita, supra
relatam dubii solutionem Emorum Pa t rum ra tam habui t et confirmavit.
R. CARD. MERRY DEL VAL, Secretarius.
L. « S. D. Pasqualigo, O. P., Comm. Gen. S. O.
SACRA CONGREGATIO CONSISTORIALIS
I
D E C R E T U M
CIRCA QUASDAM CHOREAS IN STATIBUS FOEDERATIS AMERICAE SEPTENTRIONALIS
ET IN REGIONE CANADENSI.
Elapso saeculo, in foederatis Americae septentrionalis Stat ibus usus
incoeperat catholicas familias convocandi ad choreas quae per mul tas
noctis horas cum conviviis aliisque solatiis protrahi consueverant. Cuius
rei ea daba tur ratio et causa, quo scilicet catholici se mutuo cognosce
rent et amoris caritatisque vinculis intimius unirentur , simulque ut sub
sidia pro hoc illove pio opere necessaria compararentur . Qui autem con
ventus indicere eisque praesidere solebant, praesides plerumque erant
alicuius pii operis, et non raro ipsi ecclesiarum rectores vel parochi.
Verum Ordinarii locorum, quamvis de recto fine eorum qui has
choreas promovebant non dubitarent , nihilominus damna et pericula
inolitae praxis perspicientes, sui officii esse censuerunt eas proscribere :
et ideo in can. 290 plenarii Concilii III Balt imorensis haec s ta tuerun t :
« Mandamus quoque ut sacerdotes illum abusum, quo convivía pa ran tu r
148 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« cum choreis (balls) ad opera pia promovenda, omnino tol lendum
« curent ».
Ast, ut in humanis saepe accidit, quae iustissime sapienterque ab
initio iussa fuerant, paullat im in oblivionem venire coeperunt, et cho-
rearum usus denuo invalescere, imo et in proximam Canadensis dominii
regionem diffundi.
Quae cognoscentes Emi S. C. Consistorialis Patres , audit is pluribus
locorum Ordinariis, et re multo cum studio examini subiecta, censue
runt , s tandum omnino esse sanctionibus a Concilio Baitimorensi III sta
tu t i s : et, probante SSmo D.*N. Benedicto P P . XV, decreverunt, sacer
dotes quoslibet sive saeculares sive regulares aliosque clericos prorsus
prohiberi, quominus memoratas choreas promoveant et foveant, etiamsi
in piorum operum levamen et subsidium, vel ad alium quemlibet pium
finem; et insuper clericos omnes vetari, quominus hisce choréis intersint,
si forte a laicis viris promoveantur .
Hoc autem decretum publici iuris fieri et ab omnibus religiose
servari Summus Pontifex iussit, contrariis quibuslibet minime obstan
t ibus.
Datum Romae, ex aedibus Sacrae Congregationis Consistorialis,
die 31 martii 1916.
Çft C. CARD. DB LAI , Ep. Sabinen., Secretarius.
L . S,
f Thomas Boggiani, Archiep. Edessen., Adsessor.
IL
D E C L A R A T I O CIRCA CLERICALIS VESTIS USUM IN REGIONE CANADENSI
A plenario Concilio Quebecensi duae clericales vestes recognitae
sun t : altera talaris, quae proprior clericis est, et communi lege in sacris
functionibus unice adhibenda iubetur ; al tera brevior, quae, si nigri
coloris sit, ad genua usque protendatur et cum collari romano iuncta,
a Pa t r ibus Quebecensibus pro civili usu admissa fuit, et qua clericis
propria hisce in locis passim agnoscitur.
Additum quoque fuit circa usum ha rum vestium morem loci ser
vandum esse.
S. Congregatio Consistorialis 149
Iamvero quum in praesenti dubia ac dissensiones quaedam orta
sint circa hoc al terum praescriptum, nonnulla colligere oportet quae ad
rectam legis intelligentiam et ad pacem servandam expédiant.
Sacra Trident ina Synodus circa ecclesiasticas vestes, ut ique pro civili
usu, haec sanxi t : « Etsi habi tus non facit monachum, oportet tamen
« clericos vestes proprio congruentes Ordini semper deferre, ut per
« decentiam habi tus extrinseci, morum honesta tem intrinsecam osten-
« dan t ; tanta autem hodie al iquorum inolevit temeritas religionisque
« contemptus, ut propriam "dignitatem et honorem clericalem parvi pen-
« dentes, vestes etiam publice deferant laicales, pedes in diversis ponentes,
« unum in divinis, al terum in carnal ibus; propterea omnes ecclesiasticae
« personae, quan tumcumque exemptae, quae aut in sacris fuerint, au t
« dignitates, personatus , officia aut beneficia qualiacumque ecclesiastica
« obtinuerint, si postea quam ab episcopo suo, etiam per edictum publi-
« cum, moniti fuerint, honestum habi tum clericalem, illorum Ordini ac
« dignitati congruentem, et iuxta ipsius episcopi ordinationem et man-
« datum non detulerint, per suspensionem ab Ordinibus, ac officio et
«beneficio, ac fructibus, redit ibus et proventibus ipsorum beneficiorum;
« nec non, si semel correpti, denuo in hoc deliquerint, etiam per privatio-
« nem officiorum et beneficiorum huiusmodi coerceri possint, et debeant,
« Constitutionem Clementis V, in Concilio Viennensi editam, quae incipit
« Quoniam, innovando et ampliando » . 1
Propr ium itaque et nat ivum Ordinarii ius est intra limites a sacra
Tridentina Synodo statutos, constabilire modum et formam clericalis
vestitus pro sua cuiusque dioecesi. Quo iure usi sapienter sunt Pa t res
Quebecenses, dum duas in toto Canadensi dominio vestes probaverunt
et s ta tuerunt .
Aliud vero Concilii praescriptum circa al terutrius vestis usum,
hoc est, morem servandum esse qui actu in loco viget, ceu facile quis
que intelligit, non est nec esse potest absolutum et perpetuum, sed
na tu ra sua condit ionatum et t ransi torium. Mores scilicet, temporum
decursu novisque supervenientibus adiunctis, mutat ionibus obnoxii eva
dere possunt. Quo eveniente, expedit ut etiam vestis, quaecumque de--
m u m sit, novis aptetur moribus et conformetur, dummodo semper eccle
siastica.
Supponi autem, nequit Concilium voluisse hac in re, per se minoris
momenti et fluxa, nat ivum Ordinariorum ius auferre vel circumscribere:
id namque neque prudens , neque sapiens fuisset.
1 Conc. Trid., Sess, XIV, c. 6, de Ref.
150 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Quibus consideratis, Sacra haec Congregatio, cohaerenter ad l i t teras
die 5 maii 1914 iam datas , censui t :
1. Usum in dioecesi vigentem circa clericales vestes mutar i sine
causa non debere: ius tam tamen libertatem singulis Ordinariis esse u sum
illum mutandi , requisito capituli vel Consultorum dioecesanorum voto,
si nova tempora et adiuncta hoc suadeant , Deo et Apostolicae Sedi
dumtaxat rat ionem reddituris .
2. Clericum a propr ia dioecesi in aliam migrantem posse ibi vestem
dioecesis suae retinere, quamvis diversam ab ea quae in loco est prae
scripta, dummodo sit u n a ex duabus a Pa t r ibus Quebecensibus probata :
idque usquedum domicilium vel quasi domicilium ibidem non ineat.
3. Sicut in ieiunii et abstinentiae lege aliisque similibus fas est
peregrinis loci usum sequi, ita pariter salvam esse cuilibet clerico
potestatem se conformandi usibus loci ad quem transmigrât , quin ab
Ordinario suo hac u n a de causa reprehendí vel puniri valeat.
Ssmus autem D. N. Benedictus P P . XV resolutionem Em. Pa t rum
ra tam habui t et probavit, eamque publici iuris f ieri iussit, ut ab omnibus
ad quos spectat rite servetur, contrariis quibuslibet minime obstantibus.
Datum Romae, ex aedibus Sacrae Congregationis Consistorialis* die
31 martii 1916.
i$l C. CARD. DE LAI , Ep. Sabinen., Secretarius.
L. © S.
f Thomas Boggiani, Archiep. Edessen., Adsessor.
I I I
PROVISIO ECCLESIARUM
Successivis S. Congregationis Consistorialis decretis, SSmus D. N.
Benedictus P P . XV has , quae sequuntur , ecclesias de proprio pastore
providit scilicet:
28 martii 1916. — Cathedral ibus ecclesiis Aeserniensi et Venafranae
praefecit R. D. Nicolaum Rotoli.
14 aprilis. — Cathedral ibus ecclesiis Calvensi et Theanensi R. D.'
Calogerum Licata.
27 aprilis. — Titulari episcopali ecclesiae Letensi R. P. D. Caro
lum Reth, praelatum domesticum S. S., canonicum cathedralis eccle
siae Augustanae Vindelicorum, quem constituit auxiliarem Rmi Episcopi
Augustani .
8. Congregatio Consistorialis 151
27 aprilis 1916. — Titulari episcopali ecclesiae Echinensi R. D.
Eduardum Gimbèrt, gubernatorem ecclesiasticum in civitate, cui nomen
Valparaiso, in ditione Cilena.
28 aprilis. — Cathedrali ecclesiae Guayaquilensi R. P. D. Andream
Machado, e Societate Iesu, hac tenus Episcopum Bolivarensem.
29 aprilis. — Metropolitanae ecclesiae Olindensi R. P. D. Sebast ianum
Lerne da Silveira Cintra, hac tenus Episcopum ti tularem Orthosiensem.
é maii. — Cathedrali ecclesiae Amazonum R. P. D. Ioannem Ire
naeum Joffily, hactenus episcopum ti tularem Sufetulensem.
SACRA CONGREGATIO
DE DISCIPLINA SACRAMENTORUM
I
PRAESUMPTAE MORTIS CONIUGIS
Species facti. - Mulier P. N. matr imonium die 9 iulii 1879 contraxit
cum T. R. Maxima concordia viguit inter sponsos, qui, postquam in
duobus locis cuiusdam amplae regionis Americae commorati sunt, se con
tu lerunt W. in eadem regione, ubi vir T. R. in ferréis fodinis, ut faber fer-
rar ius , addictus fuit. Anno 1890 mulieri, quae tunc oppidum M. petierat ad
suos parentes invisendos, pluries vir eius scripsit, addito etiam consilio
ut al iquandiu illic remaneret , donec videlicet ipsorum filioli ad Sacram
Synaxim primitus suscipiendam parat i essent ; locus enim W., in quo
residebant, templo carebat. In postrema epistola vir uxori nuntiavit se
quoque esse proxime migra torum in locum R., ut suos propinquos invi
seret; verum in hunc locum - test ibus iisdem propinquis - n u n q u a m
pervenit. Immo ex eo tempore (anno 1890) neque testes, neque uxor quid
quam de viro audiverunt , etsi p lur ima in ipso perquirendo opera con
sumpta fuerit.
Cum autem mulieri, de vita mariti iam desperanti , nova interim
occasio nubendi se obtulisset, supplicem libellum Ordinario ipsa por
rexit ad facultatem impetrandam secundas nupt ias ineundi causa. Epi
scopus rem exposuit huic S. Congregationi, quae eidem rescripsit :
« Ordinarius procedere non dedignetur ad normam Instructionis S. Offi-
im Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« cii Matrimonii vinculo an. 1868 ». Verum, expletis investigationibus,
cum Ordinarius iudicium ferre non auderet , acta processus ad hanc
S. Congregationem misit.
Argumenta. - In casu exposito desunt ut ique probationes directae,
siquidem nemo comparuit qui de viri morte t amquam testis vel oculari s
vel auricularis testimonium proferre potuerit . Verum talia concurrunt
adiuncta et circumstantiae, quae, simul collecta, maximam probabili
tatem seu moralem certi tudinem exhibent p raesumptae mortis. Et
1) ipse disparuit anno 1890, scilicet a vigintiquinque et amplius
annis , quin vel minimum de ipso resciri potuerit , etsi uxor et propinqui
et Societas Fodinae Ferrariae, cui ille t amquam opifex addictus erat,
nihil in tenta tum reliquerint ad eum reperiendum.
2) Rationabili ter praesumi nequit virum voluisse familiam dese
rere. Ipse enim uxorem, liberos et parentes continuo prosequebatur
amore. « Felices - sic deposuit mulier in processu ecclesiastico sub
« iuramenti vinculo - in nostro matrimonio vivebamus. Deus tres filios
« nobis elargitus est, quos mari tus meus maxime diligebat ». Huius
dilectionis signa indubia habentur in epistolis ab eo uxori conscriptis,
in quarum postrema ipse nunt ium dabat proximi sui itineris in locum R.
ad suos parentes invisendos. Iamvero in praefatum locum R. - testi
bus iisdem propinquis - n u n q u a m .pervenit; neque de viro deinceps quid
quam audi tum est. Ad excludendam insuper hypothesim desertionis
familiae maxime confert factum, in actis relatum, quod scilicet vir,
minime dives, domum suam in loco VV. deseruit supellectilibus instru
ctam, quin inde secum quidquam abduxeri t . Hoc satis aperte manifestat
eiusdem voluntatem eo redeundi cum uxore et filiis,
3) Animadverti insuper debent pericula quae in illis Americae
regionibus viro impendebant, dum iter peragebat. Ex actis enim pro
cessus apparet ad petendum locum R., in quo viri* parentes exstabant,
ipsum transfretare debuisse magnum lacum. Nil ergo mirum si praedictus
faber ferrarius, affectus in brachio aliqua infirmitate, deditus vino et
l iquorum potionibus, uti testes referunt, in ipso itinere aliquo infortunio
perierit.
4) Nec defuerunt in illis regionibus tum privatae tum publicae
inquisitiones ad ipsum inveniendum, quae nul lum sortitae sunt effectum.
In ipsis etiam regestis carcerem requisi tum est eius nomen et cogno
men, sed incassum. Unde
5) communis exorta est persuasio in iis locis fabrum ferrarium
diem supremum obiisse causa alicuius infortunii, quin familiae quid-
S. Congregatio de disciplina Sacramentorum 153
quam patefacere potuerit . Et revera ex adiunctis nul la alia causa tam
diuturnae ipsius absentiae rationabiliter assignari potest.
6) R m u s Ordinarius: acta processus remit tens e t amplum reddens
test imonium de honestate et veracitate mulieris, suam profert favora-
rabilem opinionem super praesumptam viri mortem.
Emi ac Rmi Patres huius S. Congregationis, in generali conventu
habito die 25 februarii nuper elapsi, omnibus mature perpensis, propo
sito dubio : An oratrici P. N. permitti possit transitus ad alias nuptias
in casu, respondendum censuerunt : affirmative.
f Aloisius Capotosti, Ep. Thermen., Secretarius.
II
IRREGULARITATIS
Ab hac Sacra Congregatione de disciplina Sacramentorum quae
situm est, quomodo locorum Ordinari se gerere debeant :
1) si qui clerici, sacris vel presbyteratus , vel diaconatus, vel sub
diaconatus Ordinibus initiati, praesenti bello, contracta ex defectu cor
poris irregularitate, excedant, et ut ab hac irregularitate ad susceptos
exercendos Ordines, vel etiam ad superiores recipiendos dispensentur,
postulent ;
2) si qui maioribus Ordinibus nondum initiati praesenti bel lo ,
pari ter contracta ex defectu corporis irregularitate, excedant, et ut ab
hac irregularitate ad sacros recipiendos Ordines dispensentur, postulent.
Haec Sacra Congregatio, re mature perpensa, et facta de universis
Ssmo Dno Nostro Benedicto P P . XV relatione, respondit :
Ad I. Recurra tur in singulis casibus.
Ad II. Non expedire ut promoveantur .
Datum Romae, ex aedibus huius S. Congregationis, die 3 aprilis 1 9 1 6 .
PHILIPPUS CARD. GIUSTINI, Praefectus.
L . & S . f Aloisius Capotosti, Ep. Thermen,, Secretarius.
ACTA, TOI. VIII, n 5. — 5-5-916. 11
154 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
SACRA CONGREGATIO RITUUM
T A U R I N E N .
D E C R E T U M B E A T I F I C A T I O N I S E T C A N O N I Z A T I O N I S S E R V A E D E I A L O I S I A E B O R -
G I O T T I , C O N F U N D A T R I C I S S O R O R U M A I E S U N A Z A R E N O .
In civitate Taurinensi et in paroecia Metropolitanae Ecclesiae
S. Ioannis, die 16 februarii an. 1802, e legitimis coniugibus August ino
et Clara Fiandri or ta est Serva Dei Aloisia Borgiotti. Inter domesticos
parietes cum primis christ ianae Fidei rudiment is , pietatem didicit, prae
sertim a genitrice, quae in infantula peculiares miserationis affectus in
Dominicam Passionem admira ta est. Quod ceteris monial ibus in magna
rerum per turbat ione acciderat, id quoque obtigit monialibus discal-
ceatis B. Mariae Virginis a Monte Carmelo, quae e suis aedibus expulsae
suorumque bonorum spoliatae, Augustam Taur inorum se confugerunt.
Illic ad scientiam et religionem simulque ad opera muliebria scholam
pro selectis puellis insti tuerunt, inter quas filiolam suam Aloisiam
optimi parentes adnumerar i voluerunt. Sub hac recta disciplina haud
paucos edere fructus aliosque uberiores portendere visa est puella.
Tum Christi Domini passionem et Deiparae Virginis dolores Ipsa fre
quenter ac devote recoluisse perhibetur, praecipue in exercitio Viae
Crucis quod feria quaque sexta puellis et magistris peragere moris
erat. Quum autem moniales in pristinas aedes redire potuerint, et Dei
Famula earum schola et consuetudine haud amplius frueretur, curisque
domesticis, ad fratrum sororumque minorum educationem reique fami
liaris administrat ionem, absorpta esset, a l iquantum molestiis animique
angoribus confectam se demonstravit . Verum, divina opitulante gratia,
quam Ipsa precibus, poenitentiis lacrimisque sibi promeruit , quantocius
l iberata et ad pris t inum fervorem conversa, validioribus viribus ad
alt iora contendit. Vertente enim anno 1834, Piae Sodalitati vulgo Delie
Umiliate nomen dedit eiusque sodalis ac subpriorissa sedula et pru
dens usque ad obitum extitit. Finis Instituti erat, initio pauperes in
nosocomio S. Ioannis visitare eisque ministerio et eleemosynis subvenire,
postea, omissa nosocomii visitatione, infirmos domi degentes verbo et
stipe reficere atque subsidia dotali a in egenas puellas quotannis ero
gare. Aliis quoque sodalitiis se adscripsit, ut i lemque praebuit operam
S. Congregatio Rituum 155
Aloisia, scilicet iis quae nuncupan tur a Ssmo Sacramento - a Deipara
Pérdolente - a Sacra Suppellectili - a Matronis de Misericordia, cui
postremae Societati aedem in paroecia S. Caroli suis impensis compa
ravit. Ast Deus Famulam suam ad maioris momenti Ins t i tu tum vocavit,
quod prius a Passione, postea a Iesu Nazareno nomen habuit . Augu
stae Taur inorum Marcus Antonius Durando, sacerdos e Congregatione
Missionis, pro adsistentia et cura domi aegrotantium, anno 1865 illud
fundaverat. Eodemque anno in finem vergente, sororibus Inst i tut i uti
magistra et superiorissa praeposita fuit Aloisia, quae eiusmodi m u n u s
per octo annos usque ad vitae exitum recte prospereque gessit, propo
sito semper sibi ac sororibus ad praesidium et exemplum Iesu Naza
reno eiusque ineffabili caritate specialiter erga infirmos, cum frequenti
et devota laude ac salutatione : Sia lodato Gesù Cristo! Pos tquam vero
Famula Dei ad septuagesimum aetatis annum pervenisset, infirma saepe
valetudine laborans, auster i ta t ibus etiam debilitata, ad extrema dedu
citur. Tum, ingravescente morbo, Ecclesiae sacramentis robora ta et
Summi Pontificis benedictione recreata, dum sorores Insti tuti circa
lectum lugentes ad vitae sancti tatem hor ta tur et matr is affectu comple
ctitur, oculis in imagines Iesu Crucifixi et Mariae Perdolentis coniectis,
placide e vita discedit, die 23 februarii an. 1873. Mox solemnibus exse
quiis persolutis, Eius exsuviae in communi coemeterio depositae sunt ;
quae postea an. 1905 ad Ecclesiam Visitationis translatae, apud altare
Ssmi Crucifixi adhuc quiescunt. Interim sanctitatis fama quam Aloisia
vivens sibi adepta fuerat, post obitum non solum apud sacerdotes Mis
sionis et sorores Nazarenas, sed etiam intra et extra civitatem et archi
dioecesim Taurinensem magis in dies adeo clarescere visa est, ut super
ea Processus Ordinarius informativus in ecclesiastica Curia Taurinensi
inst i tutus sit. Quo expleto et Romam ad Sacram Ri tuum Congregationem
delato, quum, praehabito iudicio scriptorum Servae Dei at t r ibutorum,
nihil obstaret quominus ad ulteriora procedi posset, instante Revmo
Dno Raphaele Ricciardelli, Congregationis Missionis procuratore gene
rali et Causae postulatore, at tent isque litteris postulatoriis quorumdam
Emorum S. R. E. Cardinalium, plurium R m o r u m Sacrorum Antist i tum
necnon Praeposi torum generalium Ordinum seu Congregationum, alio
rumque illustrium virorum ac mul ie rum, rogant ibus praesertim Anti
stita et Sororibus Instituti a Iesu Nazareno, erga optimam matrem et
confundatricem amore ac aest imatione permotis , infrascriptus Cardi
nalis Antonius Vico, loco et vice Emi et Rmi Dñi Cardinalis Seba
stiani Martinelli, S. R. G. Praefecti et eiusdem Causae Ponentis , in
ordinariis Sacrorum Ri tuum Congregationis comitiis subsignata die ad
156 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Vaticanum coadunatis , sequens dubium discutiendum proposuit : An sit
signanda Commissio introductionis Causae in casu et ad effectum de
quo agitur? Et Emi ac Rmi Pa t res sacris tuendis ri t ibus praepositi ,
post relat ionem ipsius infrascripti Cardinalis proponentis , audito voce
ac scripto R. P. D. Angelo Mariani, Sanctae Fidei Promotore, omnibus
maturo examine perpensis, rescribendum censuerunt : Signandam esse
Commissionem introductionis Causae, si Sanctissimo placuerit. Die 11 apri
lis 1916.
Fac ta postmodum de his Sanctissimo Domino nostro Benedicto
Papae XV, per infrascriptum Cardinalem Sacrae Ri tuum Congregationi
Pro-Praefectum, relatione, Sancti tas Sua Rescriptum eiusdem Sacrae
Congregationis ra tum habens , propria manu signare dignata est Com
missionem introductionis Causae Servae Dei Aloisiae Borgiotti, Con-
fundatricis Insti tuti Sororum a Iesu Nazareno, die 12, eisdem mense
et anno.
A. CARD. E P. PORTUEN. ET S. R U F . , S. B. C. Pro-Praefectus,
h. © S. Alexander Verde, Secretarius.
S. CONGREGATIO DE SEMINARIIS
ET DE STUDIORUM UNIVERSITATIBUS
DUBIA
CIRCA MOTU PROPRIO « DOCTORIS ANGELICI » ET CIRCA XXIV THESES PHILO
SOPHICAS A S. CONGREGATIONE STUDIORUM RECOGNITAS ET PROBATAS.
Cum Summus Pontifex Pius X, fel. r e c , Motu Proprio Doctoris
Angelici, edito die xxix iunii MCMXIV, praescripserit ut in Universitatibus,
magnis Lyceis, Collegiis, Seminariis, Insti tutis quae habent ex Apostolico
Indulto potestatem gradus academicos et lauream in Sacra Theologia
conferendi, Summa Theologica Sancti Thomae tamquam textus habea
tur, et cum Sacra Studiorum Congregatio vigintiquatuor theses philo-
S. Congregatio de Seminariis et de Studiorum Universitatibus 157
sophicas, sibi ad examen propositas, germanam S. Thomae doctrinam
continere, die xxix iulii eiusdem anni, declaraverit, sequentia dubia ad
hanc S. Congregationem de Seminariis et Studiorum Universitatibus
delata sunt :
I. Ut rum Summa Theologica S. Thomae habenda sit in Scholis de
quibus supra, uti textus consultationis, vel uti textus praelectionum,
saltem quoad partem scholasticam?
IT. Ut rum omnes vigintiquatuor theses philosophicae, a Sacra Stu
diorum Congregatione probatae, germanam S. Thomae doctrinam revera
contineant, et, in casu affirmativo, u t rum imponi debeant Scholis Catho
licis tenendae?
His dubiis Emi ac Rmi DD. Cardinales huius S. Congregationis, in
plenario coetu, habito diebus xxn et xxiv, mense februario huius anni ,
ita respondendum censuerunt :
Ad I. Summa Theologica S. Thomae habenda est uti textus prae
lectionum quoad partem scholasticam quaest ionum ; ita scilicet ut, u n a
cum aliquo textu, qui ordinem logicum quaest ionum indicet et par tem
positivam contineat, habeatur prae manibus et explicetur Summa Theo
logica quoad par tem scholasticam.
Ad II. Omnes illae vigintiquatuor theses philosophicae germanam
S. Thomae doctrinam exprimunt, eaeque proponantur veluti tu tae nor
mae directivae.
Die XXV, eodem mense eodemque anno, SSmus Dominus Noster
Benedictus PP . XV, in audientia infrascripto Secretario impertita, sen
tent iam Emorum Pa t rum suprema sua auctori tate ratam habuit et con
firmavit.
Datum Romae, die VII martii, in ipso festo S. Thomae, an. MCMXVI.
CAIETANUM CARD. BISLETI, Praefectus.
f Iacobus Sinibaldi, Ep. Tiberien., Secretarius.
158 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
ACTA TRIBUNALIUM
SACRA ROMANA ROTA
P A R I S I E N .
N U L L I T A T I S M A T R I M O N I I ( C H A R R I E R - G O D E T )
Benedicto PP. XV feliciter regnante, Pontificatus Dominationis suae
anno secundo, die 4 novembris 1915, BB. PP. DD. Guilelmus Sebastianeiii,
Decanus, Ponens , Seraphinus Many et Ioannes Prior, Auditores de Turno,
in causa Parisien. - Nullitatis matrimonii inter Eduardum Charrier, reprae
sentatum per legitimum procuratorem Rev. Ieremiam Rossi, advocatum,
et Ber tham Godet, interveniente et disceptante in causa vinculi Defensore
ex officio, sequentem tulerunt definitivam sententiam.
Eduardus Charrier septemdecim annos natus , Lutetiam Paris iorum
petiit, ut sibi victum aliquo modo compararet . Eius amita Maria Godet
primo iuvenem apud condimentarium quemdam collocavit, deinde in
domum suam recepit, ut uteris vacaret et magister fieret in publicis
scholis. At malo fato pro Eduardo ; amitae enim filia nomine Ber tha
amore in consobrinum correpta, vehementer optabat cum illo matri
monio iungi. Eduardus , licet ab initio propositis nuptiis reluctans, postea
votis cessit consobrinae, et die 2 iulii 1892 matrimoniale foedus in paro
chiali ecclesia loci « Aubervilliers » ini tum fuit. Insimul sponsi cohabi-
ta runt per quindecim annos et quatuor susceperunt f i l ios. Hoc tamen
tempore non defuerunt dissensiones et iurgia; ac variis vicibus vita coniu
galis, ad tempus tamen, interrupta fuit. Tandem, separatione inter sponsos
mutuo consensu et definitive inducta, sponsus die 30 maii 1910 Curiam
Parisiensem adivit, ut suum matr imonium cum Bertha nullum declara
re tur tum propter ament iam mulieris, tum propter metum sibi i l latum a
consobrinis. Verum, cum actor deinde pr imum nullitatis caput derelique
rit, iudices Parisienses secundum tan tummodo caput perpendentes, edixe
runt non satis constare de nullitate matrimonii in casu. Ab hoc responso
ad H. S. O. provocavit Eduardus , et hodie causa iterum proponi tur sub
consueta formula dubi i : An constd de nullitate matrimonii in casu?
Ad ius quod attinet, Pa t res adnotarunt Alex. III in cap. 1|> De
sponsalibus et matrimoniis decrevisse contrahentes immunes esse debere
S. Romana Rota 159
a qualibet vi et me tu : quod tamen intelligendum est de metu gravi,
relative saltem ad illum, qui metum pati tur. Metus enim levis facile
spernitur, et si coniugia irritaret, nimias secumferret per turbat iones in
societate civili et religiosa. Si autem quaeratur , quinam metus revera
sit gravis, idem Alex. III in capite finali eiusdem tituli et Inn. III in
cap. 4, De iis, quae vi metusve causa fiunt, respondent eum esse, qui
cadit in constantem virum. Quare metus gravis ita incutiatur oportet ,
ut sub eius influxu viri etiam prudent is et constantis mens trepidet,
nec consilii sui plena sit domina. Quod iuxta Sánchez locum habet si
quinque verificentur conditiones, quas t amen Em. Gasparri ad duas
optime revocat : « Scilicet ut malum instans, vel futurum sit grave
« pro illa persona, quae timet, et ut haec persona persuasum habea t
« illud malum sibi revera imminere » {De matrim., tom. II, n. 940, edit.
tertiae). Ulterius metus non praesumitur , sed ab allegante probari debet,
et satis probatus censetur, quoties test ium depositiones, adminicula,
coniecturae et praesumpt iones in animo iudicis prudentem persuasio
nem et moralem certitudinem de eius existentia gignere possunt . « Quis-
« nam enim hic et nunc sit iustus metus. . . ad i r r i tandum actum suffi-
« ciens.. . et coniecturarum quali tas visque probandi iudicis rel inquitur
« dispositioni et arbitrio » (Reinffenstuel, lib. I, cap. XL, n. 79).
Ad factum quod spectat. - I. Eduardus Charrier in supplici libello
et in responsione ad nonam interrogationem affirmat se matr imonium
contraxisse sub influxu metus. Hoc pariter asserunt testes. I ta Methildis
Bisiaux: « J 'estime que la famille Godet a absolument circonvenu le
« jeune homme et la pression exercée sur lui était certainement de
« nature à le contraindre au mariage ». Renatus Meynier: « Tout ce que
« l'on m'a dit me donne la conviction que Mr Charrier, étant très jeune,
« a pu être, en effet, l'objet d 'une pression qui l'a amené à un mariage
« auquel ne tenait pas du tout ». Ioanna Le Merdy: « Je ne sais rien que
« puisse établir la contrainte, bien que j ' a i des présomptions graves de la
« supposer, d 'après tout ce que j ' a i appris par Mr Charrier ». Hyacinthus
pariter Le Merdy: « D'après tout ce que j ' a i entendu dire, et ce que
« j ' a i vu par moi-même à part ir de 1895, je reste persuadé que la
« famille Godet a circonvenu Mr Charrier. . . pour l 'amener à épouser
« Mlle Godet ». Maria Berthelot : « D'ailleurs, dans le voisinage on ne se
« gênait pas pour dire que Mr Chenier était forcé d'épouser Mlle Godet ».
Iosepha tandem Meynier: « Mon impression est que la famille Godet, et
-« surtout la grand'mère, a circonvenu Mr Charrier pour l 'amener au
« mariage ». Verum allatas omnes depositiones DD. Pat r ibus visum est
160 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
nimis generales esse, et simpliciter referre vel deponentium opinionem
vel quod ipsi ab aliis audierunt , quod satis non est ad metum probandum,
praesert im si a t tenda tur in tabulis àlias reperiri depositiones contrarias,
quae maiorem fidem merentur, utpote ab illis factae, qui sponsos iam a
pluribus annis an te matr imonium cognoverunt et celebrationi nupt ia rum
interfuerunt. Sic Sophia Moulin: « Je ne puis donc pas m'imaginer qu 'on
« ait exercé une pression sur le jeune homme pour l 'amener à ce ma-
« riage ». Et Amatus Pe t rus Vincent: « Il n 'y a eu de la part de la famille
« Godet ni menaces, ni violences, ni r ien de semblable ». Aliis demum
omissis, Aloysia Gauben: « La famille Godet n 'a pas circonvenu le jeune
« homme pour l 'amener à épouser Mlle Godet.. . Il ne faut pas connaître
« Mr Charrier pour oser dire qu'il a pu être l'objet de menaces ou de vio-
« lences. Est-ce possible? Il était plutôt homme à bat tre qu 'a se laisser
« bat t re ». Hinc in themate metus asseri tur quidem, sed non probatur .
II. Adiuncta matrimonii praetensum metum excludunt, au t ad minus
in dubium revocant. Etenim, a) ante matr imonium ex omnibus testibus
iudicialiter excussis, u n a est Methildis Bisiaux, quae asseri t : « La jeune
« fille aimait beaucoup Mr Charrier, mais le jeune homme ne repondit
« pas à ses sentiments », cum alii contrar ium testentur. Requidem vera
sponsa deponit : « Nous nous donnions les marques habituelles d'aftec-
« tion, mais dans la suite avec moins d 'empressement qu 'au commen-
« cernent ». Et sponsae mater : « Peu de temps après il commença à me
« dire qu'il désirait épouser ma fille; je lui fis toutes les observations
« possibles. Néanmoins il fallut céder, d 'autant que ma fille de son coté
« le désirait. Les deux jeunes gens échangèrent donc leurs promesses
« et je présentai par tout Mr Charrier comme mon future gendre. C'était
« plusieurs mois avant le mariage. Et pendant ce temps-là ils n 'ont pas
« cessé de se vouloir mutuellement bien ». Item de reciproca benevolentia
et amore Edua rdum inter et ße r t ham fidem faciunt quamplurimi testes,
quorum duos tan tum citamus. Sophia Moulin haec deponit: « Chaque fois
« que j ' a i vu les fiancés avant leur mariage, ils paraissaient ja loux l 'un
« de l 'autre, autant l 'un que l 'autre ». Et Aloisia F r u k : « Les deux futurs
« se plaisaient beaucoup, et se rejouissaient d'être l 'un à l 'autre .....
« Mr Charrier était t rès fier d'épouser une institutrice, et Mlle Godet de
« son côté aussi était très heureuse ». Ex quibus scatet Eduardum, tem
pore, quod praecessit matr imonium, nullum signum dedisse, quod indi
caret coactionem aut repugnant iam ad nupt ias ineundas cum Bertha.
b) Adveniente die matrimonii , omnia rite et regulariter expleta fue
runt coram parocho et coram magistratu civili : « Il (testatur mater
« sponsae) s'est comporté, ce jour-là, comme un mari content, joyeux.
S. Romana Rota 161
« Il a dansé, chanté avec entrain. Jamais il m'a laissé entendre qu'il
<< se fût considéré comme contraint ou dénué de liberté ». Idem deponit
Sophia Moulin: « Le mariage a été célébré à l'église d 'Aubervil l iers. . .
« J'y assistais. . . Les deux époux paraissaient très heureux, ils ont été
« certainement fort contents de prononcer le " oui „ sacramentel ». Eadem
habent Aloisia F m k , Amatus P. Vincent et M. Glotildis Vincent, quae
post rema ai t : « Le mariage a été célébré à Aubervilliers. J'y assistais. . .
« Les deux mariés étaient très contents. Quand nous sommes arrivés au
« res taurant , Mr Charrier s'est re tourné vers moi et, faisant allusion aux
« services, que je lui avais rendus en m'occupant de son trousseau, il me
« di t : " Mme Vincent, c'est grâce à vous que nous sommes mariés aujour
d ' h u i , sans vous, nous ne serions pas là, je ne l 'oublierai j a m a i s , , » .
Neque in contrar ium afferri possunt verba patris Eduardi deponent i s :
« Le mardi matin, jour de mariage, au moment de partir pour l'église,
« mon fils ne parut pas. 11 s'était enfermé dans sa chambre, et ce n 'est
« qu 'après une heure et demie d'attente qu 'on se décida à marcher . . .
« A l'église je remarquais très bien que mon fils eut beaucoup de peine
« à murmurer un " oui „ que personne n 'entendit «. Etenim quod testis
secundo loco asserit, opponitur depositioni aliorum testium, qui prae
sentes fuerunt caeremoniae religiosae. Quod autem Eduardus , ipso mane
celebrationis matrimonii , moras posuerit, ita ut invitati ad nuptias ipsum
expectare debuerunt per horam et dimidium, hoc t r ibuendum est vel
indoli valde mutabili Eduardi , vel levitati animi, praesert im quia intel
ligebat se nimia iuvenili aetate matr imonium contrahere, vel tandem
curae et studio, ut elegantiorem se redderet in caeremonia nuptiali ,
prouti refert M. Glotildis Vincent: « Mon fils était garçon d 'honneur . . .
« Il finit par monter dans sa chambre, où il le trouva, une serviette
« sur le dos, en train de se faire friser par la femme de ménage. " Vite,
« lui dit mon fils, vite, tout le monde vous at tend „. " Ah, répliqua
« Mr Charrier, c'est que je veux être chic pour le jour de mon mariage „ ».
c) Celebrato matrimonio, novi coniuges sat bene se habere videban
tur, quod sic nar ra t pater actor is : « Au commencement du mariage je
« croyais que tout allait bien. Ils sont venus plusieurs fois tout les
« deux à la Venie. Elle s 'emportait souvent, mais lui ne disait rien, il
« sortait à la porte, et tout était fini ». Vita autem communis, licet bis
aut ter paucis mensibus interrupta, ad quindecim annos , uti in specie
diximus, protracta est et qua tuor liberi inde fuerunt procreati . Defini
tiva separatio non sponso, sed sponsae tribui debet ; dicit enim Eduar
dus : « Ma femme à profité de mon absence pour me t romper odieuse
« ment , et me quitter définitivement ».
162 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
III . Admisso e t iam, quod Eduardus non omnino libere nupt ias
iniverit, Pat res dixerunt in casu metum non fuisse gravem. Et certe
quaestio institui non potest de metu reverentiali . Cum enim iste metus
sit existimatio mali, quod t imemus ab iis, in quorum potestate sumus ,
Eduardus nullo modo et titulo erat sub potestate consanguinearum, in
qua rum domo conversabatur . Pater quidem Eduardi , Eugenius Charrier,
rogaverat consobrinam suam dñatn Godet, ut tant isper advigilaret super
filium ; dicit enim in responsione ad 12 interr. : « Dans un de mes voya
g e s à Par is j ' a i recommandé en effet à ma cousine, la mère de Mlle
« Godet, de veiller un peu sur mon fils. J 'avais confiance en elle ». Sed,
uti patet, haec petitio modicae vigilantiae non erat, nec esse poterat ,
delegatio patriae potestatis aut constitutio tutoris . Res i taque est de
metu ordinario.
Inspecto libello introductivo iudicii et at tentis actoris depositionibus
causa timoris, « au point de vue morale », fuit cont inua pressura ex
parte matris et aviae sponsae ; « au point de vue physique » fuerunt
minae Berthae, quae mortem tum sibi, tum Eduardo intulisset, si matri
monium sequutum non fuisset.
Verum relate ad pressuras , nec mater Berthae nec avia u n q u a m
minas Eduardo intulerunt, nec unquam erga eum vim adh ibuerun t : imo
non constat ex actis eas reprehensionibus, iurgiis, verbis in ira prolatis
Eduardum ad matr imonium impulisse, quod actor ipse confitetur in suo
interrogatorio ad 11 : « La mère et la grand 'mère ne me faisaient pas
« de menaces, mais me circonvenaient en me prenant par les senti-
« ments ». Agitur ergo de circumventionibus, consiliis ac suasionibus,
quae graviter animum turbare nequeunt et facile contemnuntur . Testis
Hyacinthus Le Merdy, in sua relatione diei 3 ianuarii anni 1911 ad
officialem Parisiensem, loquitur de metu alterius generis Eduardo a
matre sponsae incusso : « Mme Godet, quelques temps avant le mariage,
« a enfermé sa fille avec Mr Charrier dans la même chambre, menaçant
« ensuite celui-ci de dénonciation s'il se refusait à l 'union projetée ».
Verum in primis adnotandum est testem Le Merdy non esse de visu,
sed de auditu, cuiusdam nempe officialis municipii, cuius nomen non
memorat , deinde factum ipsum referunt etiam Methildis Bisiaux et ipse
Eduardus , sed de minis a l tum silentium tenent. Edua rdus ita rem narrat :
« Une fois même, lorsque, un soir, j ' é ta is couché dans mon lit pliant, au
« beau milieu de la nuit, elle (Bertha) eut une crise, et les parents , ne
« sachant qu 'en faire, la portèrent sur mon lit où on la laissa toute la
« nuit. Retenu par un sentiment d 'honnêteté, je n'ai pas touché ma cou-
« sine; mais cette situation me mettait dans un état t rès pénible ». Age-
S. Romana Rota 163
batur ergo non de minis a matre B.erthae intentatis , sed de scandalo
vitando. Scandalum autem vitari poterat , au t per matr imonium, au t per
separat ionem sponsorum, uti resolutum fuit in Praefectura provinciae:
« La Préfecture de la Seine (ait Mme Bisiaux) sur le rappor t de l 'Ins-
« pecteur de l 'enseignement Mr Bertrand, mort depuis, fit venir Madame
« Godet et la mit en demeure d'avoir à presser la célébration du ma-
« riage ou à séparer les deux jeunes gens ». Si igitur Eduardus ad
amovendum scandalum matr imonium potius elegit, hoc t r ibuendum est
non minis a matre Berthae intentatis, sed voluntati ipsius Eduardi .
Quoad minas « au point de vue physique », refert Edua rdus Ber-
tham pluries minitatam fuisse, se sibi necem il laturam, nisi ipse matri
monio consentiret ; et inde etiam sequi mortem matr is et aviae. « Est-ce
« (ait) que je voudrais ainsi avoir trois morts sur la conscience? La fille
« se tuera, s'il en est ainsi, et mère et grand 'mère n 'y résisteront pas .
« De fait elles avaient pour cette fille unique un amour incroyable »,
Refert pariter pater Eduard i : « Mlle Godet m'a dit elle-même qu'elle s'em-
« poisonnerait si elle n 'épousait pas mon fils; et je suis certain qu'elle
« l 'aurait fait. On s'est sur tout servi de cette menace pour presser le
«mar iage ». Sed quod Bertha minitata fuerit se sibi ipsi necem illatu-
turam et inde sequi mortem matris et aviae, hoc causam metus pro
Eduardo constituere non poterat, vel ad minus metus aptus non erat
ad dirimendum matr imonium. Sufficit quidem ad coniugium irr i tandum,
quod malum, quod timetur, immineat ipsi t imenti vel suis ; sed I o Bertha
atque Eduardus filii erant consobrinorum ; T Ber tha propter corporis
et animi infirmitates haud mul tum diligebatur ab Eduardo qui fatetur:
« J'ai toujours eu de la répulsion pour cette femme (Bertha) » ; proinde
sua dici non poterat . Quod at t inet ad mortem matris et aviae, praeter-
quamquod mere hypothetica erat, non poterat constituere obiectum
minarum, sed effectus erat malitiae ipsius Berthae.
Ber tha etiam Eduardo mortem minitata est, quod sic nar ra t Eduar
d u s : « J ' a i déjà dit que Mlle Godet voulait m'empoisonner, et s'empoi
« sonner elle-même Ce n'était pas une vaine menace : car une fois elle
« a absorbé un flacon de laudanum ... souvent on l'a surprise à préparer
« du l audanum ou d 'autres drogues dans le verre, qui m'était destiné ».
At de his minis haec notari possunt : 1. Ex actis non est iuridice pro
ba tum has minas revera fuisse prolatas, au t saltem fuisse ser ias; nam
praeter ac torem, tres tan tum testes praedictas minas referunt: sed
dna Bisiaux et Ioanna Le Merdy huiusmodi minas non cognoscunt
nisi ex audi tu ab ipso Eduardo, unde ipsarum attestatio reducitur ad
depositionem solius Eduardi . Quoad ter t ium testem, Iosepham nempe
164 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Meynier, haec praefatas minas non. cognovit nisi ab anno 1907 et quidem
ex audi tu a Maria Godet; unde tota probatio reducitur ad dicta Eduardi
et matr is sponsae ; et adnotandum, quod haec in sua depositione de
his minis omnino tacet. % Etiamsi admi t ta tur Bertham has minas protu-
lisse, non ideo sequitur Eduardum gravem metum passum fuisse ; nam
his non obstant ibus declarare non dubitavit se nunquam matr imonium
ini turum : « Malgré tout, un jour, je signifiai que je ne me mariais pas ».
3. Tandem has minas Eduardus evitare poterat per fugam. Etenim,
quamvis ipse fateatur: « On me séparait de plus en plus des commu-
« nications extérieures ; j ' é ta i t surveillé, ga rdé , presque séquestré » ;
nihilominus custodia tam arcta non erat, ut non potuerat confugere ad
patrem vel ad alios suos consanguineos Parisiis commorantes . Et revera
acta referunt eum pluries in vicina domo versatum fuisse, et semel
fugam arripuisse, quae tamen definitiva non fuit, quia ultro in domum
Godet reversus est. Ex his omnibus patet Eduardum, licet non sine
aliquali repugnantia , matr imonium voluisse contrahere cum Bertha, for
tasse quia non pauca commoda ex hoc matr imonio sibi ori tura noverat,
quod testatur pater Eduardi , Eugenius Charr ier : « A u fond, mon f i l s
« répugnait à ce mariage. Cependant il me fit remarquer que la situa-
« tion de sa cousine institutrice était avantageuse ».
His omnibus rite diligenterque perpensis, Nos infrascripti Auditores
de turno, pro Tribunali sedentes et solum Deum prae oculis habentes ,
Christi nomine invocato, decernimus, declaramus et definitive senten
t iamus non constare de matrimonii nullitate in casu, et ad proposi tum
dubium respondemus : Negative.
Ita pronunciamus, mandantes Ordinariis locorum et ministris tribuna^
lium, ad quos spectat, ut exsecutioni mandent hanc nost ram definitivam
sententiam, et adversus reluctantes procedant ad normam sacrorum
canonum, et praesert im cap. 3, sess. XXV, de Reform., Conc. Tridentini,
iis adhibitis exsecutivis et coercitivis mediis, quae magis efficacia et
opportuna pro rerum adiunctis exsti tura sint.
Romae, in sede Tribunalis S. R. Rotae, die 4 novembris 1915
Guilelmus Sebastianeiii , Decanus, Ponens..
Seraphinus Many.
Ioannes Prior. L. & S.
Ex Cancellaria, 17 novembris 1915.
Sac. T. Tani, Notarius.
Diarium, Romanae Curiae
DIARIUM ROMANAE CURIAE
165
S E G R E T E R I A D I S T A T O
NOM i N E
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di nominare:
5 aprile 1916. — L'Emo signor cardinale Antonio Vico, Protettore della
Congregazione dell' Adorazione Riparatrice, avente la Casa-madre a Parigi.
— L'Emo signor cardinale Domenico Serafini, Protettore del Collegio Ame
ricano degli Stati Uniti.
6 aprile. — L'Emo signor cardinale Giulio Tonti, Protettore delle Reli
giose Hermanas de San José, di Buenos Aires.
— L'Emo signor cardinale Ludovico Billot, Protettore delle Religiose della
Presentazione di Maria, di Viviers.
— L'Emo signor cardinale Domenico Serafini, Protettore delle Suore della
Croce del Cuore di Gesù, del Messico.
7 aprile. — L'Emo signor cardinale Diomede Falconio, Protettore della
Venerabile Confraternita dei Devoti di Gesù al Calvario.
— L'Emo signor cardinale Filippo Giustini, Protettore del Collegio Irlan
dese di Roma.
15 aprile. — L'Emo signor cardinale Domenico Serafini, Protettore del
Collegio Scozzese.
2 maggio. — L'Emo signor cardinale Filippo Giustini, Protettore della
Arciconfraternità del Ssmo Crocifisso, eretta nella chiesa di S. Marcello in
Roma.
— Mons. Alberto Vassallo di Torregrossa, arcivescovo titolare di Emesa,
Internunzio Apostolico presso la Republica Argentina.
3 maggio. — L'Emo signor cardinale Michele Lega, Protettore dell'Isti
tuto delle Figlie del Ssmo Crocifisso.
166 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Assistente al Sòglio Pontificio :
2 aprile 1916. — Mons. Antonio Adolfo Perez y Aguilar, arcivescovo di
San Salvatore.
Proionotari apostolici ad instar participantium :
31 gennaio 1916. — Mons. Baldassarre Scherndl, della diocesi di Linz. 19 febbraio. — Mons. Giuseppe Volovié, dell' archidiocesi di Zagabria.
— Mons. Emilio Strahinséak, della medesima archidiocesi.
4 aprile. — Mons. Francesco Marnos, dell'arehidiocesi di Lione.
— Mons. Giacinto Chassagnon, della medesima archidiocesi.
Prelati Domestici di S. S.:
17 febbraio 1916. — Mons. Giuseppe Horváth, della diocesi di Rosnavia.
— Mons. Andrea Szeman, della medesima diocesi. 22 febbraio. — Mons. Agostino Valihora, dell'arehidiocesi di Colocza. 6 aprile. — Mons. Rocco Aurellana, dell'arehidiocesi di San Salvatore.
— Mons. Pietro Trabattoni, della diocesi di Lodi.
12 aprile. — Mons. Guglielmo I. Walsh, della dioc. di Waterford e Lismore. 13 aprile. — Mons. Cornelio Fia vin, della medesima diocesi.
— Mons. Donato Forlani, della diocesi di Conversano.
15 aprile. — Mons. Michele Weldon, della diocesi di Peoría. — Mons. Ermenegildo Pogliani, dell'arehidiocesi di Milano.
ONORIFICENZE
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze :
La Gran Croce dell'Ordine Piano:
15 aprile 1916. — Al sig. principe don Ludovico Chigi.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
4 aprile 1916. — Al sig. cav. Abele Waldmann, dell'archidioc. di Lione.
La Commenda dell' Ordine di S. Silvestro Papa :
12 aprile 1916. — Al sig. Antonio Ciaburri, della dioc. di Cerreto Sannita.
Diarium Romanae Curiae 167
P R E F E T T U R A D E I S S . P A L A Z Z I A P O S T O L I C I
NOMINA
Con Biglietto dell' Emo signor cardinale Prefetto dei SS. PP. AA. il Santo Padre si è degnato di nominare:
30 marzo 1916. — Il Molto Rev.do P. Maestro Pellegrino Ma Castellani dell'Ordine dei Servi di Maria, Confessore della Famiglia Pontificia.
M A G G I O R D O M A T O D I S U A S A N T I T À
NOMINE
Con Biglietti di S. E. Rina Mons. Maggiordomo, il Santo Padre si è degnato di nominare:
Camerieri Segreti soprannumerari di S. S. :
13 novembre 1914. — Mons. Francesco Farkas, della diocesi di Sabaria. 18 novembre. — Mons. Leopoldo degli Ivanisëvié, della diocesi di Spalato
e Macarsca. — Mons. Nicolò Batistié, della medesima diocesi. 30 gennaio. — Mons. Stefano Zemancsik, della diocesi di Szepes. 13 aprile. — Mons. Francesco Bistanros, della diocesi di Hermopoli. 5 giugno. — Mons. Giacomo Obweger, dell'archidiocesi di Salisburgo.
— Mons. Cristiano Perkmann, della medesima archidiocesi. 14 luglio. — Mons. Edoardo Knopp, della diocesi di Könnigrätz. 19 febbraio 1916. — Mons. Giovanni Marangó, della diocesi di Sira. 29 febbraio. — Mons. Francesco Wagner, della diocesi di Bressanone. — Mons. Carlo Krader, della diocesi di Cinque Chiese. — Mons. Andrea Sikorsky, della diocesi di Cassovia. — Mons. Arnoldo Hoffmann, della medesima diocesi. — Mons. Nicola Pfeiffer, della medesima diocesi. — Mons. Francesco Berger, dell'archidiocesi di Vienna. 25 marzo. — Mons. Vittore Mátéffy, della diocesi di Strigonia. — Mons. Giovanni Drahos, della medesima diocesi. 28 marzo. — Mons. Alessandro Parri, della diocesi di Fabriano. — Mons. Giuseppe Santangeli, della medesima diocesi. 3 aprile. — Mons. Alfonso Arrigoni, della diocesi di Sarsina. — Mons. Emanuele Pharis, dell'archidiocesi di Conza. 18 aprile. — Mons. Giuseppe Bellino, della medesima archidiocesi.
168 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Camerieri d'onore in abito paonazzo di S. S.:
13 novembre 1914. — Mons. Roberto Schlamadinger, delia dioc. di Sabaria. 29 febbraio 1916. — Mons. Teodoro Gürtler, dell'arehidiocesi di Vienna. — Mons. Teodoro Stief, della medesima archidiocesi. 25 marzo. — Mons.v Antonio Milacek, della diocesi di Budweis. — Mons. Filippo Kohont, della diocesi di Linz. 12 febbraio. — Mons. Giuseppe Alessi-Batu, della diocesi di Piazza Armerina.
Cameriere d'onore extra Urbem di S. S.:
28 marzo 1916. — Mons. Nicola Beri, della diocesi di Fabriano.
Cameriere Segreto di Spada e Cappa soprannumerari di S. S.:
3 aprile 1916. — Sig. Luigi de' conti Zara, di Roma.
Cappellani d'onore extra Urbem di S. S.:
18 novembre 1914. — Mons. Andrea Matas, della diocesi di Spalato e Macarsca.
31 marzo. — Mons. Vito Catamia, della diocesi di Conversano.
Cappellani Segreti d'onore di S. S.:
18 novembre 1914. — Mons. Giacomo Pircevió, della diocesi di Spalato e Macarsca.
5 giugno 1915. — Mons. Giovanni Filzer, dell'arehidiocesi di Salisburgo. — Mons. Ruperto Rohrmoser, della medesima archidiocesi. 19 febbraio 1916. — Mons. Gabriele Privilenghios, della diocesi di Sira. 29 febbraio. — Mons. Adalberto Jakab, della diocesi di Cinque Chiese. — Mons. Giovanni Hannig, della diocesi di Sabaria. — Mons. Giulio Wehofsits, della medesima diocesi.
N E C R O L O G I O
28 aprile 1916. — Mons. Paolo Marco Tei, vescovo di Pesaro. 4 maggio. — L'Emo signor cardinale Ettore Ireneo Sévin, arcivescovo
di Lione.
Annus VIII - Vol. VIII Die 7 Iunii 1916 Num. 6
ACTA APOSTOLICAE SEDIS COMMENTARIUM OFFICIALE
ACTA BENEDICTI PP. XV
A P O S T O L I C A E S U B P L U M B O L I T T E R A E
D E E R E C T I O N E N O V A E D I O E C E S I S P E N E D E N S I S
B E N E D I C T U S E P I S C O P U S
SERVUS SERVORUM DEI
A D P E R P E T U A M R E I M E M O R I A M
Catholicae Ecclesiae cura Romanis Pontificibus divinitus commissa
postulat , ut quae in spirituale christiani gregis bonum atque emolumen
t u m cedunt ipsi Pontifices, Apostolica auctori tate interposita, praestare
maturent . Iamvero cum ea sit ampli tudo territorii dioecesis de Alagöas
in Brasilia et Christifidelium, qui eam incolunt, mult i tudo ut u n u s Pastor
omnibus necessi tat ibus maxima cum difficultate par esse possit, Nobis
visum est spirituale illorum fidelium bonum et commodum memora tam
de Alagöas dioecesim dividere al iamque novam ibidem instituere.
Quapropter Nos, suffragante Nuntio Apostolico in Ditione Brasi
l iana, et de Venerabilium Fra t rum Nostrorum S. R. E. Cardinalium, qui
rebus consistorialibus praesunt , consilio, suppleto etiam, qua tenus opus
sit, quorum intersit vel sua interesse praesumant , consensu, Apostolicae
potestatis plenitudine, facultate quoque utentes Romano Pontifici et
Sanctae Sedi reservata sub plumbo litteris quarum initium Ad universas
orbis ecclesias, die vigesima septima mensis aprilis, anno Domini mille
s imo octingentesimo nonagésimo secundo, datis, libere novam ineundi
in Brasil iana Ditione circumscriptionem dioecesum quoties id expedire
in Domini) visum fuerit, terr i tor ium memoratae dioecesis de Alagöas in
d u a s par tes d iv idimus: par tem orientalem, in qua est oppidum Maccio,
ACTA, vol. VIII, n. 6. - 7-6-916. 12
170 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
civilis illius provinciae caput et princeps, reservamus et ass ignamus
ant iquae dioecesi de Alagöas; par tem vero occidentalem, ubi civitas
Penedo exstat, novae ac distinctae dioecesi Penedensi denominandae
assignamus, eamque erigimus et consti tuimus hisce sub conditionibus
et limitibus. Imprimis nova Penedensis dioecesis eosdem quoquoversus
habebi t fines, quibus pars occidentalis dioecesis de Alagöas antea cir-
cumscribebatur; divisoria vero linea, qua Penedensis dioecesis secer
nitur ab ea de Alagöas, erunt limites orientales paroeciarum vulgo
Coruripe, Junqueiro, Zimoeiro, Palmeira, quae ad novam dioecesim
pertinent, ita ut haec nova dioecesis de Penedo has , quae sequuntur ,
complectatur paroecias vulgo Penedo, Piassabussi, Coruripe, Junqueiro,
Zimoeiro, Palmeira, Jertaösinhe, Sant'Anna de Panama, Paulo Affonso
atque Brame, Pâo d'Assucar, Bello Monte, Traipú, S. Braz, Triumpho,
Collegio. Penedensis vero dioecesis sedem et cathedram episcopalem in
oppido Penedo consti tuimus u n a cum omnibus iuribus et privilegiis,
quibus ceterae episcopales civitates iure communi f ruuntur ; ecclesiam
vero matricem in ea civitate exstantem et Beatae Mariae Virgini sub
invocatione SSmi Rosarii dicatam, in cathedralem evehimus, parochiali
animarum cura, ut antea, in ea serva ta ; s imulque ipsis eiusque pro tem
pore Episcopis t r ibuimus omnia privilegia et iura quibus aliae cathe
drales ecclesiae earumque Antistites ex iure communi vel legitima con
suetudine, non tamen ex titulo oneroso vel peculiari indulto, pollent ac
fruuntur. In residentiam praeterea novi Episcopi eiusque in munere suc
cessorum assignamus modo emptas aedes, in quibus ipsa episcopalis
Curia locum etiam habebit . Eamdemque praeterea dioecesim Penedensem
suffraganeam consti tuimus Metropolitanae Ecclesiae Olindensis ill iusque
Episcopum ac in munere successores Metropolitico iuri Olindensis Ar
chiepiscopi subi icimus; reservata tamen Nobis et Apostolicae Sedi libera
facultate novam decernendi dismembrationem, seu circumscriptionem
huius novae erectae dioecesis,» quoties id in Domino expedire visum
fuerit. Quae autem in supradictis apostolicis sub plumbo litteris, die
vigesima septima mensis aprilis, anno Domini millesimo octingentesimo
nonagésimo secundo datis, consti tuenda d isponuntur de novarum Dioe
cesum in Brasil iana Republica ac de novorum Episcoporum iuribus ac
pz^ivilegiis, i tem de Capituli Cathedralis vel saltem Consultorum Collegii
institutione, de Seminarii dioecesani erectione, regimine et administra
tione, de Vicarii Capitularis, seu administratoris, sede vacante, electione,
de ipsorum clericorum et Christifidelium iur ibus et officiis, de documen
torum traditione, al iaque id genus mandamus ut religiose serventur ad
tramitem sacrorum Canonum et potissimum Tridentini Concilii ad novam,
Acta Benedicti PP. XV 171
quod attinet, Penedensem dioecesim. Praeterea ut hu ius dioecesis Anti
stites et suae dignitatis decorem tueri clericorumque sustentationi con
sulere, et divini cultus impensis aliisque dioecesis necessitatibus occur
rere queant , in novae episcopalis sedis dotem ac mensam perpetuo assi
gnandus et a t t r ibuimus reditus patr imonii dioecesani quod iam ad hunc
finem collectum fuit, vel in posterum colligetur, necnon proventus Curiae
ecclesiasticae iure communi, vel legitima consuetudine statutos. Insuper
s ta tuimus ut ex hac dioecesi duo saltem delecti iuvenes in Collegium
Pium-Latinum-Americanum, in hac alma Urbe exstans, ipsis sub oculis
Romanorum Pontificum, non intermissa vice mit tantur eiusdemque dioe
cesis sumptibus alantur, iuxta ea quae in Plenario Americae Latinae
Concilio, anno millesimo octingentesimo nonagésimo nono Romae cele
brato, sapientissime decreta sunt, ut qui in ipso veritatis centro religionis
scientiam adepti sint, cum suis deinde civibus utiliter uber iusque com
municare valeant. Ut autem stabilius et horum clericorum substenta
tioni et eiusdem Collegii Pi i -Lat ini-Americani dotationi sit provisum,
vehementer exoptamus ut cura Penedensis pro tempore Episcopi, quam
citius fieri potuerit , tot conferantur bona, quot requiruntur ut ex eorum
reditibus bini memorat i alumni, aut modo saltem unus , sustentari queant ,
eosque reditus, ubi pr imum percipiantur, eidem Collegio Pio-Latino-Ame
ricano de Urbe perpetuo assignandus a tque at t r ibuimus. Quae autem
hisce Litteris Apostolica auctori tate a Nobis decreta sunt nulli homi
num, ullo u n q u a m tempore, infringere au t iis repugnare vel quomo
dolibet contraire liceat. Si quis, quod Deus avertat , hoc a t tentare
praesumpserit , sciat obnoxium se evasurum esse poenis a sacris Cano
nibus contra obsistentes exercitio ecclesiasticae iurisdictionis statutis .
Decernimus denique has praesentes lit teras vali turas, contrariis quibus
libet, etiam peculiari et expressa mentione vel derogatione dignis, minime
obstant ibus.
Datum Romae apud S. Pet rum, anno Domini millesimo nongentesimo
decimo sexto, die tertia mensis aprilis, Pontificatus Nostri anno secundo.
Loco Plumbi.
O . CARD. C A G I A N O D E A Z E V E D O % C. CARD. DE LAI
S. B. E. Cancellarius. S. C. Consistorialis Secretarius.
Iulius Campori, Protonotarius Apostolicus.
Raphael Virili, Protonotarius Apostolicus.
Beg. in Cane. Ap., vol. XIII, n. 27.
M. RIGGI, a tabulario C. A.
m Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
E P I S T O L A E
I
A D R . P . A N T O N I U M L H O U M E A U , S O C I E T A T I S M A R I A E E T F I L I A R U M A S A P I E N T I A
P R A E P O S I T U M G E N E R A L E M , A N N O V E R T E N T E D U C E N T É S I M O A B O B I T U B E A T I
P A T R I S L E G I F E R I .
Dilecte Fili, salutem et apostolicam benedictionem. — Altero iam
exeunte saeculo, ex quo beatus Ludovicus Maria Grignion abiit ad supe-
ros, recte tu quidem cum ut raque cui praees familia, omnem rerum
vestrarum cursum respicientes, laeti a tque alacres parat is sollemnes Deo
grates persolvere, cuius benignitate usque adhuc provecti estis. In par tem
autem ist ius laetitiae Nos et iure a vobis vocamur et venimus perli
benter. Etenim in laudibus sodali tatum ves t rarum duo praesert im, a
legifero Patre , t amquam hereditate, profecta, videmus eminere : obse
quium in Aposfcdicam Sedem, pietatem in Virginem Matrem. Huius
obsequii illud praeclaro documento est quod historia eloquitur, vestros
sodales ideo ab haereticis t um Gallicanis t u m iansenist is contumaciter
ante alios vexatos esse, quia nimis Romano Pontifici addicti videren
t u r ; eosque in magna illa conversione re rum Gallicarum eamdem ob
causam acerba omnia pertulisse. Nec minus insignem beatus Pa rens
voluit inesse in vobis amorem Deiparae: quin immo hoc vobis esse
peculiare et propr ium, ut , promovendo divinae Matris cultu, Dei in homi
nibus regnum promoveretis . Aptissime vero ad hoc munus obeundum,
illum quem ipse composuerat , summae suavitat is maximique ponderis
libellum De la vraie dévotion à la Sainte Vierge vobis tradidit, studiose
ad populos exponendum. Quem sane gaudemus late per vos iam divul
gatum : u t inam multo disseminetur latius, a tque in longe pluribus chri
stianos spiritus refoveat. Ceterum haec arctissimo inter se continentur
vinculo: nam qui vere Mariam diligit, cum is non possit non Iesum
diligere, recta enim per Matrem ad Filium itur, simul Vicarium Christi
colat a tque observet necesse est. I taque laborum vestrorum non medio
cres apparere fructus, a tque Inst i tuta vestra satis, pro iniquitate t em
porum, florere, equidem vehementer gra tulamur . Vos vero pergite, ut
instituistis, bene de Ecclesia mereri, Nostra erecti comprobatione, con
fis i autem divinae gratiae adiumentis quae vobis uberr ima precamur.
Quorum auspicem Nostraeque paternae benevolentiae testem, apostoli-
Acta Benedicti PP. XV 173
cana benedictionem tibi, dilecte Fili, et omnibus , quibus moderaris , Soda
l ibus Mariae et Puellis a Sapientia, amant iss ime impert imus.
Datum Romae apud S. Pe t rum, die xix mensis aprilis MDCCCCXVI,
Pontificatus Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
I I
AD R. P. IANUARIUM BUCCBRONI, SAC. B SOC. IESU, DOCTOREM DECURIA LEM
THEOLOGIAE MORUM TRADENDAE IN ATHENAEO GREGORIANO; CUIUS NUPER
EDITOS LIBROS COMMENDAT.
Dilecte Fili, salutem et apostolicam benedictionem. — Institutiones
Theologiae Moralis tuas et hu ius disciplinae peritis vehementer probari ,
et a decessoribus Nostris fel. rec. Leone XIII et Pio X plus semel
laudatas non ignoramus. Et iure qu idem; nam cum praeclara ea sint
et gravissima de quibus accurate disputas, tum in iis explicandis ea
uter is doctrinae copia, sentent iarum gravitate, ordine rerum ac perspi
cuitate dicendi, ut merit is te opt imus quisque laudibus prosequatur . Has
nunc laudes cumulamus Nostris, cum eorum exemplar voluminum abs
te muneri accepimus. In quibus perlibenter comperimus te aliquas quoque
t ractasse quaest iones, quae vel maxime his temporibus accommodatae
esse videntur . Quare intelliges hoc tuum Nobis m u n u s " accidisse per
g ra tum: eo vel magis quod simul impensissimum erga Apostolicam hanc
Sedem studium atque obsequium, tuo et discipulorum nomine, Nobis
profitebare. Profecto, ut scribis, exoptandum est ut ea magis a tque magis
caritatis a tque iustitiae praecepta per vulgentur, sine quibus nulla est
nec mansurae pacis spes, neque stabilis rerum publicarum salus. Cete
rum cum magnum, a lumnis praesert im disciplinae tuae, attuleris adiu
mentum, uberrimos laboris tui fore fructus confidimus. Te vero lectis
simis muner ibus Deus, precamur , exornet. Quorum auspicem, i temque
praecipuae benevolentiae Nostrae testem, apostolicam benedictionem
tibi, dilecte Fili, tu isque alumnis amantissime in Domino impert imus.
Datum Romae apud S. Pet rum, die xxx aprilis MDCCCCXVI, Pontifi
catus Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
174 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
I I I
AD R. P. EDUARDUM HUGON, SODALEM DOMINIGIANUM, DOCTOREM DECURIALEM
SACRAE THEOLOGIAE TRADENDAE IN URBANO COLLEGIO ANGELICO: EUM
LAUDANS, QUOD SACRAE THEOLOGIAE DOCTRINAM AD MENTEM AQUINATIS
IN USUM ETIAM LAICORUM DIVULGAVERIT.
Dilecte Fili, salutem et apostolicam benedictionem. — Sanctum et
salutare est, ac paene necessarium in scholis catholicis, ubi ad philoso
phiae ac theologiae scientiam insti tuitur sacra iuventus, summum haberi
magistrum Thomam Aquinatem. Ita, quae a decessoribus Nostris, prae
sertim Leone XIII et Pio X fel. r e c , hac de re sapientissime constituta
sunt, omnino opus est salva et inviolata consistere. Sed etiam valde
oppor tunum putamus , si Doctor Angelicus t amquam ex adytis Scholae
prodeat, et ad omnes qui in religione altius cupiunt erudiri , lumen
prope divinum afferat ingenii sui. Constat enim Modernistas, qui-dicuntur,
ideo tam longe a Fide in tan tas opinionum varietates aberrasse, quod
sancti Thomae principia disciplinamque neglexerint. Quam ob causam
optimo tu quidem consilio instituisti de fidei christianae doctrinis augu-
stissimisque mysteriis eo duce scribere in grat iam maxime laicorum,
ratione scilicet non usitata in scholis, sed iis qui huic studio non dediti
essent, accommodata. Gaudemus autem haec tua volumina, quibus omnem
fere theologiam complexus es, p rudentum commendat ione florere, eo in
primis nomine quod cum ad i l lustranda ac tuenda religionis dogmata,
tum ad alendos religiosos spiritus egregie valere videantur. Profecto,
uti pietas est nulla, nisi quodammodo ab ipsa sanae theologiae radice
efflorescat, ita magna illorum de theologia l ibrorum laus est, qui stu
dium pietatis in lectoribus inflamment. Quod hanc tibi laudem tr ibuere
possumus, pergratum Nobis accidit; op tandum ut quam plurimis iste
tuus labor proficiat. Tu vero, dilecte Fili, praeter uberes operae tuae
fructus, uberr imum a Deo praemium exspecta; cuius Nos auspicem ac
paternae benevolentiae Nostrae testem, apostolicam tibi benedictionem
amantissime impert imus.
Datum Romae apud S. Petrum, die v maii MDCCCCXVI, Pontificatus
Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
Suprema S. Congregatio S. Officii 175
ACTA "SS. CONGREGATIONUM
SUPEEMA SACRA CONGREGATIO S. OFFICII
T
DECLARATIO
C I R C A O P U S Q U O D D A M
Feria IV, die 12 aprilis 1916
In generali consessu Supremae huius Congregationis Sancti Officii,
Emi ac Revmi Dm Cardinales in rebus f idei ac morum Inquisi tores
Generales declaraverunt : Opus cui t i tulus : La Leçon de l'Hôpital Notre-
Dame d'Ypr es - Exegese du Secret de la Salette - par le Dr Henry
Mariam, tome 1, Paris, 1915; tome II, Appendices, Montpellier, 1915, ex
regulis generalibus in Constitutione Officiorum ac munerum traditis,
esse damnatum a tque proscriptum.
Datum Romae, ex aedibus Sancti Officii, die 13 aprilis 1916.
Aloisius Castellano, S. R. et U. I. Notarius.
II
D E C R E T U M S O L V I T U R D U B I U M D E S S . N U M I S M A T I B U S L O C O S C A P U L A R I U M B E N E D I C E N D I S
Proposi to dubio, quod sequitur, a Rmo Procuratore Generali Ordinis
F ra t rum Minorum Capuccinorum : « U t r u m sicut sufficit primum seapu-
« lare (v. g. B. Mariae V. de Monte Carmelo), quod in adscriptionis actu
« induitur, benedicere, quin deinde alia eiusdem generis scapularia nova
« benedictione egeant pro eadem persona, ita etiam sufficiat pr imum
« numisma benedicere, quin alia numismata , quae primo deperdito vel
« usu detrito assumuntur , nova benedictione muniantur , vel u t rum numi-
« sma toties sit benedicendum quoties, pr imo deperdito vel usu detrito,
« novum sufficitur? ».
176 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Emi Pat res Cardinales Generales Inquisi tores, in Congregatione
habi ta feria iv, die 10 maii anni 1916, responderunt : « Negative ad pri
mam partem ; Affirmative ad secundam ».
Quam dubii resolutionem SSmus D. N. D. Benedictus div. prov.
P a p a X V , in audient ia R. P. D. Adsessori S. Officii impert i ta feria v,
die 11 maii eiusdem anni , benigne approbavit .
Contrariis non obstant ibus quibuscumque.
R. CARD. MERRY DEL VAL, Secretarius.
h. © S.
f Donatus , Archiep. Ephesin., Adsessor S. O.
I I I
D E C R E T U M
DE QUADAM RECENSIONE PERIODICA
Feria IV, die 12 aprilis 1916
In generali consessu Supremae huius Congregationis Sancti Officii,.
Emi ac Revmi DD. Cardinales in rebus fidei ac morum Inquis i tores
Generales decreverunt : Recensio periodica cui t i tu lus : Rivista di Scienza
delle Religioni. Roma, Tipografia del Senato di Giovanni Bardi, 1916,
damnatur ut i organum propagandae modernist icae.
Et insequenti feria v, die 13 eiusdem mensis et anni, Sanct iss imus
D. N. D. Benedictus div. prov. P P . X V , in audient ia R. P. D. Adsessori
Sancti Officii imperti ta, habi ta de re plena relatione, decretum Eminen
tissimorum Pa t rum approbavi t ac confirmavit.
Datum Romae, in aedibus Sancti Officii, die 26 maii 1916.
Aloisius Castellano, S. R. et U. I. Notarius.
Nota. - Il R. D. Umber to Fracassini ha dichiarato che il suo n o m e
è stato messo abusivamente nel novero dei redat tor i del citato perio
dico, non avendo egli approvata la pubblicazione della nuova rivista
ed avendo negata la sua collaborazione.
S. Congregatio Consistorialis 177
SACRA CONGREGATIO CONSISTORIALIS
PROVISIO ECCLESIARUM
Successivis S. Congregationis Consistorialis decretis, SSmus D. N.
Benedictus P P . XV has , quae sequuntur , ecclesias de proprio pas tore
providit, scilicet:
5 maii 1916. — Metropolitanae ecclesiae Olomucensi praefecit
Emum ac Rfiium Dominum Leonem S. R. E. presbyterum cardinalem
de Skrbensky, hactenus archiepiscopum Pragensem.
— Cathedrali ecclesiae Maioricensi R. D. Rigobertum Domenech
et Valls, canonicum metropoli tanae ecclesiae Valentinae.
— Cathedrali ecclesiae Vicensi R. D. Franciscum Munoz et Izquierdo,
archipresbyterum cathedralis ecclesiae Barcinonensis .
8 maii. — Cathedrali ecclesiae Dianensi R. D. Horat ium Caldarola,
canonicum poenitentiarium ecclesiae Bitunt inae.
— Cathedrali ecclesiae Monoecensi R. D. Gustavum Vié, vicarium
generalem Aurelianensem.
9 maii. — Metropolitanae ecclesiae Bituricensi R. P. D. Martinum
Izart, hac tenus episcopum Apamiensem.
16 maii. — Cathedrali ecclesiae Omahensi R. P. D. i e r emiam Iaco
bum Harty, hactenus archiepiscopum de Manila.
22 maii. — Cathedrali ecclesiae Neocastrensi R. P. D. Eugenium
Giambro, hactenus episcopum Sarsinatensem.
— Cathedrali ecclesiae Laquedoniensi R. D. Franciscum Maffei r
canonicum poenitentiarium ecclesiae Bisaciensis.
27 maii. — Cathedrali ecclesiae Lucionensi R. D. Gustavum Gar
nier, vicarium generalem Nivernensem.
— Cathedrali ecclesiae Adiacensi R. D. August inum Simeone, cano
nicum cathedralis ecclesiae Massiliensis.
178 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
SAGRA CONGREGATIO INDICIS
I
D E C R E T U M
Feria U, die 5 iunii 1916
Sacra Congregatio Eminent iss imorum ac Reverendissimorum San
ctae Romanae Ecclesiae Cardinalium a Sanctissimo Domino Nostro
Benedicto P a p a XV Sanctaque Sede Apostolica Indici l ibrorum pravae
doctrinae, eorumdemque proscriptioni ac permissioni in universa chri
stiana republica praepositorum et delegatorum, habi ta in Palatio Apo
stolico Vaticano die 5 iunii 1916, damnavi t e t -damnat , proscripsit pro
scribitque, vel alias damna ta atque proscripta in Indicem l ibrorum pro
hibitorum referri mandavi t et manda t quae sequuntur opera :
L . SALVATORELLI ed E. HUHN, La Bibbia. Introduzione a l l 'ant ico
e al nuovo Testamento (L ' Indagine moderna, vol. XIX). Milano, ecc.,
Remo Sandron, s. a.
P. JUAN DE GUERNICA, La Perla de la Habana. Sor Maria Ana de
Jesús Castro, [Religiosa Capuchina del Convento de Plasencia. Zara
goza, 1914, 2 vol. in 12°.
LUDOVICO KELLER, Le basi spirituali della massoneria e la vita pub
blica. Todi, 1915.
Rivista di scienza delle religioni. Roma, Tipografia del Senato,
1916 (Decr. S. Off. 12 apr. 1916).
Dr. HENRI MARIAVÉ, La leçon de l'hôpital Notre-Dame d'Ypres. Exé
gèse du secret de la Salette, Tome I, Paris , 1915; tome II, Appendices,
Montepellier, 1915 (Decr. S. Off. 12 apr. 1916).
I taque nemo cuiuscumque gradus et conditionis praedicta opera
damnata a tque proscripta, quocumque loco et quocumque idiomate, aut
in posterum edere, aut edita legere vel retinere audeat , sub poenis in
Indice librorum vetitorum indictis.
S. Congregatio Indicis 179
Quibus Sanctissimo Domino Nostro Benedicto Papae XV per me
infrascriptum Secretarium relatis, Sanct i tas Sua decretum probavit et
promulgari praecepit. In quorum fidem, etc.
Datum Romae, die 6 iunii 1916.
F R . CARD. DELLA VOLPE*Praefectus.
Thomas Esser, O. P., Secretarius.
II
Cyrillos Macaire, decreto S. Congregationis, edito die 12 aprilis 1915,
quo liber ab eo conscriptus nota tus et in Indicem librorum prohibito
rum insertus est, se subiecit.
In quorum fidem, etc.
Thomas Esser, O. P., Secretarius.
SACKA CONGREGATIO RITUUM
I
D I O E C E S I U M T O T I U S I T A L I A E
E T I N S U L A R U M A D I A C E N T I U M
DE FESTO TRANSLATIONIS ALMAE DOMUS B. M. V.
Celeberrimum prae cunctis Marialibus Orbis Catholici Sacrariis pro
merito ac iure Lauretanum habetur , i l ludque fere sex abhinc saeculis
Christifidelium praecipuae venerationis cultusque maximi cohonestatur
significationibus: Domus, inquam, natalis Beatissimae Virginis Mariae,
divinis mysteriis consecrata; ibi enim Verbum caro factum est. Felix ea
Domus olim angelico famulatu e Palaest inae sacratis regionibus pr imum
in Dalmatiam, inde Laure tanum in agrum Picenae Provinciae mirabiliter
t ranslata , a tque in sinu Catholicae Ecclesiae collocata, perenni mira
culorum virtute et caelestium gratia beneficiorum ditata supereminet.
180 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Mirificae vero huiusmodi Translat ionis festum, diei propriae, h. e. decimae
decembris, exeunte saeculo decimo septimo adsignatum, in Ecclesiis
memoratae Provinciae Picenae, ac sensim tum aliarum Italiae t um plu
r imarum exterarum totius Orbis regionum, cum Officio ac Missa propri is ,
usque ad annum millesimum nongentesimum decimum tertium sine
intermissione quotannis rite 'celebratum fuit.
Quibus omnibus permoti, et concrediti gregis ferventia quoque vota,
ne dicam, omnium catholicorum fidelium probe noscentes, cuncti Sacro
r u m Antistites dioecesium Provinciae Picenae, ne tant i Virginei Sacrarii
cultus longe lateque diffusus sensim in dies aliquid detr imenti capiat,
Sanctissimum Dominum nost rum Benedictum P p . XV enixe precati
sunt , ut festum Translat ionis Almae Domus B. Mariae Virginis pr is t ino
honori rest i tuens, quotannis celebrandum concedere dignaretur.
Sanctissimus Dominus Noster Benedictus Papa XV supplicia haec
vota ab infrascripto Cardinali Sacrae Ri tuum Congregationi Pro-Praefeeto
relata, peramanter accipiens, pro sua quoque spectata erga Deiparam
pietate, decrevit, ut festum Translationis Almae Domus B. M. V. sub
r i tu duplici maiori a singulis Italiae et insularum adiacentium dioece
sibus, necnon ab Ordinibus Regularibus et Religiosis Familiis etiam
proprio Kalendario utent ibus a tque intra fines earum Dioecesium com
morant ibus, die decima decembris, cum Officio ac Missa propriis iam
dudum approbat is , quotannis celebretur: servatis Rubricis.
Insuper eadem Sancti tas Sua benigne indulsit , ut eiusmodi festum
Beatae Mariae Virginis ad ceteras omnes Dioeceses et Religiosas Fami
l ias, 's ingulis t amen Rmis Ordinariis vel respectivis Superioribus legi
t ime petentibus, sub iisdem clausulis et conditionibus extendi valeat .
Contrariis non obstant ibus quibuscunque. Die 12 aprilis 1916.
)$( A. CARD. E P . PORTUEN. ET S. RUFINAE, S. B. G. Pro-Praefectus.
L. © S. Alexander Verde, Secretarius.
S. Congregatio Rituum 181
B A V A R I A E R E G N I
DE TITULO, FESTO ET OFFICIO B. V. MARIAE, PATRONAE B AVARI AE
Conspicua erga beat issimam Virginem Dei Matrem pietate et con
s tant i devotione, nemini sane e catholicis nat ionibus Gens Bavarica
secunda habenda est. Spectat issimum enim studium, quo Deiparam a
priscis temporibus impense colit, plur ima templa testantur , saeculo octavo
praesert im ac nono, in honorem ipsius Dei Genitricis in urbibus ac Bava-
riae regionibus exstructa, tum ampli tudine molis, tum divite omnigenae
ar t i s ornatu p r e s t a n t i s s i m a . Testantur idem Mariales permultae Soda
litates, quibus e Regia Familia plures nomen dare sueverunt : ac lauda
bilis ille mos testatur, qui penes Bavariae populum a prisca invaluit
ae ta te , exornandi frontes domorum B. Mariae Virginis s tatuis vel ico-
nibus. At cultus ipsius Deiparae luculentius tes tantur Mariana non
pauca Sacraria, uti Ettalense, Bifkensteinse, Ramersdorpense et alia,
quae sane celeberrimum praecellit Sacellum Garolingiorum aetate in
vetere praedio Hodingano (vulgo Altoetting), a quo nomen mutua tur ,
in t ra fines Passaviensis Dioecesis erectum, iuxta Aedem Regalem, ac
postea splendidissime exornatum. Illuc frequentes ac tu rmat im pio pere
gr inorum more e cunctis Bavariae regionibus Christifideles confluere
solent e quovis ordine ac statu, imo ex ipsa Aula Regia, Virginem Dei
Matrem veneraturi , Eiusque ope imploraturi . Notatu vero dignissimum
est quod, Bavariae Ducibus et Principibus Electoribus in exemplum
praeeunt ibus , ac praesert im Maximiliano I e regia Wittellesbacensi stirpe,
inde ab anno millesimo sexcentésimo vigesimo Catholica Gens Bavaro-
rum, ipsam Deiparam Virginem sub titulo Bavariae Patronam invocare
et fervida veneratione prosequi coeperit.
Quamobrem ad singulare Dei Matris auxilium diuturni huiusce
belli rebus in arctis expetendum, et Bavaricam Gentem perpetuo cae
lesti tu tandam praesidio, ipse Rex Bavariae Ludovicus Tert ius, u n a
cum uxore sua Maria Teresia Regina, avitam pietatem aemulatus , et
probe noscens pia desideria complurium catholicorum sui Regni viro
rum, a Ssmo Domino Nostro Benedicto Papa XV, per E m u m ac R m u m
m Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Dnum Cardinalem Andream Frühwir th , P ro -Lega tum Apostolicum in
Bavaria, id obt inendum suscepit, n imi rum:
I. Ut bea ta Dei Genitrix Virgo Maria praecipua apud Deum Bava-
rorum Pa t rona declaretur ab Apostolica Sede ; II . Ut peculiare festum
ipsius B. Mariae Virginis sub titulo Patronae Bavariae quotannis die
decimaquarta marialis mensis maii, sub competenti ritu in universa
Bavaria Officio proprio recolatur.
Sanctissimus porro Dominus Noster Benedictus Papa XV huius
modi gratissima pia vota peramanter excipiens, ab infrascripto Cardinali
Sacrae Ri tuum Congregationi Pro-Praefecto relata, beatissimam Virgi
nem Dei Genitricem Mariam totius Bavariae Regni principalem apud
Deum Pa t ronam suprema Auctoritate Sua declaravit et consti tuit ; cun
ctis honorifìcentiis ac privilegiis Eidem attr ibutis , quae praecipuis loco
rum Patronis de iure competunt : et Fes tum B. Mariae Virginis titulo
Patrona Bavariae die decimaquar ta mensis maii in cunctis Bavarici
Regni Dioecesibus sub ri tu duplici primae classis cum Octava quotannis
celebrandum concessit: servatis Rubricis.
Contrariis non obstant ibus quibuscunque. Die 26 aprilis 1916.
£g A. CARD. E P . PORTUEN. ET S. RUFINAE, S. R. C. Pro-Praefectus.
L. $ S.
Alexander Verde, Secretarius.
I I I
S E D U N E N .
DUBIA DE FESTO DEDICATIONIS ECCLESIAE
R m u s Dnus Iulius Mauritius Abbet, episcopus Sedunensis , Sacrae
Ri tuum Congregationi humiliter exposuit quae sequun tur :
I. Debetne affigi festum Dedicationis ipsi diei mensis , qua Ecclesia
consecrata fuit, si haec dies est nota, celebrata solemnitate externa
eadem die Dominica, qua an tea?
S. Congregatio Rituum 18S
II. Debetne festum Dedicationis ita alicui diei mensis affigi, ut Domi
nica sequens sit eadem Dominica, qua celebratum fuerat festum Dedi
cationis tempore elapso?
III . Debetne solemnitas externa Dedicationis Ecclesiae Cathedral is
in tota Dioecesi celebrari, vel t an tum in u rbe Episcopali?
Et Sacra eadem Congregatio, audito specialis Commissionis suffragio,
praepositis quaest ionibus ita respondendum censuit:
Ad I. Affirmative quoad Fes tum cum Officio et Missa. Posse et n o n
teneri quoad solemnitatem externam.
Ad II. Affirmative, si non innotescat dies consecrationis, aut aga tur
de Festo Dedicationis Ecclesiarum consecratarum, u n a eadem die cele
brando.
III . Posse et nullibi teneri , iuxta Decretum S. R. C. diei 28 octo
bris 1913, tit. I, n. %
Atque ita rescripsit et declaravit. Die 5 maii 1916.
Çfa A. CARD. E P . PORTUEN. ET S. RUFINAE, £ . B. C. Pro-Praefectus.
L. & S
Alexander Verde, Secretarius*.
184 Acta Apostolicae Sedis Commentarium Officiale
ACTA TRIBUNALIUM
SACEA ROMANA ROTA
I
P I T I L I A N E N .
N U L L I T A T I S M A T R I M O N I I ( S A N T E L L I - S T E T T I N E R )
Benedicto PP. XV feliciter regnante, Pontificatus Dominationis Suae
anno primo, die 16 augusti 1915, BR. PP. DD. Aloisius Sincero, Ponens ,
Ioseph Mori et Fridericus Cattani, Auditores de Turno, in causa Pitilia-
nen . - Nullitatis matrimonii , inter Liberatam Santelli, actricem, reprae
sentatam per legitimum procuratorem advocatum Henricum Benvignati,
et Torqua tum Stettiner, contumacem, interveniente et disceptante in causa
Revmo Vinculi Defensore ex officio, hanc tulerunt definitivam sententiam :
Liberata Santelli ex matrimonio quod Franciscus Santelli et P.ene-
lopes Gortini, ambo vidui cum prole, contraxerant , nata , matr imonio
iuncta est cum Torquato Stett iner die 14 octobris 1907. Matrimonium
infelicem exitum habuit , quamvis proles inde enata esset, et post annum
circiter et dimidium,* seu die 23 martii 1909, vita coniugali a b r u p t a ,
Liberata in domum matris cum sua filia se recepit. Tandem die 21 nov. 1912
act ionem nullitatis sui matrimonii instituit ex capite vis et metus sibi
a mat re incussi, nam patre iam orbata erat quum Torquato nupsi t : et
causa in pr ima instant ia ex commissione Sanctissimi nunc definienda
venit sub consueto dub io : An constet de matrimonii nullitate in casu?
1. Factum quod attinet. - Liberata Santelli, iuramento praesti to,
coram iudice haec declaravit: « Conobbi (Torquatum Stettiner) nel feb-
« braio 1907 (cum ipsa decimum quar tum circiter aetatis suae annum
« ageret) in occasione di essermi stato presentato dalla mia madre , s tando
« ancora io in educandato ; si colse questa occasione per farmi uscire dal
« Collegio, e fu allora che la m a m m a mi disse come lo Stettiner era
« venuto per chiedere la mia mano. . . Debbo premettere , che dopo d'essere
« uscita dall 'Isti tuto per due giorni, come di sopra ho detto, e nella quale
« occasione mi fu presentato lo Stettiner, vi r ientrai di nuovo, restandovi
S. Romana Rota 185
« fino all 'epoca degli esami, cioè fino al mese di giugno, e poscia fui riti-
« r a ta in famiglia, dove fu accompagnato un mese dopo lo Stettiner da suo
« padre, e dove il medesimo r imase, vivendo in famiglia con noi insino
« alla celebrazione del matr imonio. Durante questo tempo le nost re rela-
« zioni furono indifferenti ». Interrogata au tem n u m « sua madre le
« lasciava piena libertà di contrarre o no questo ' matr imonio, e i genitori
« dello Stettiner lasciavano questi libero di contrarre o no tale matri-
« monio », respondit : « Niente affatto; anzi mi obbligava a sposare lo
« Stet t iner: simile cosa occorreva per questo r ispet t ivamente ai suoi
« genitori ».
I t idem actrix professa es t : « La ragione che si adduce va (ad cele-
« b randum matr imonium cum Torquato Stettiner), era quella che essendo
« donne sole, era necessario avere in casa un uomo, che guardasse i
« nostri interessi. Altra ragione che mi si adduceva era quella di volermi
« v e d e r e ad ogni costo sistemata. Le ragioni che inducevano i genitori
« ad obbligare lo Stettiner al matrimonio con me, erano di volerlo allon-
« t añare ad ogni costo dalla compagnia di u n a donna da cui aveva già
« avuto un figlio, ed anche perchè vedevano in me, finanziariamente
« par lando, un buon part i to per il loro figliuolo... Fin da principio fui
« contrarissima a questo matr imonio, e fin d'allora mia madre fece valere
« la sua volontà per costringermi ad esso: fui in conseguenza r impro-
« verata, minacciata e percossa più volte. Scene di questo genere avve-
« nivano quasi ogni giorno. . . Due giorni pr ima del matrimonio, mia
« madre mi annunziò che le nozze si sarebbero al più presto celebrate.
« A questa notizia io scoppiai in pianto dirotto protes tando di non voler
« subire il mari to che mi si imponeva, uscii di casa sola col fine di non
« volervi tornare più, e fu dovuto all' intervento della domestica, che
« mi seguì, se tornai a casa. In questa occasione, su • per le scale,
« dissi alla stessa domestica Ottavia Piccini, che io non consentivo
« affatto al matr imonio che mi costringevano a fare, e che con lo Stet-
« t iner non sarei r imasta neppure otto giorni . . . Io resistetti sempre,
« protes tando con le lagrime alla madre. . . Io non avevo persone che
« avessero potuto venire in aiuto a resistere per me ai voleri di mia
« madre . Avevo già perso il babbo e di tre fratellastri uno era di pieno
« accordo con la m a m m a nel volere questo matrimonio, e gli altri due
« nul la potevano fare in mio favore, dato il carattere imperioso della
« madre . Il consenso. . . fu forzato. Il giorno del matrimonio, quando la
« figlia della domestica venne in mia camera, s tando la di lei madre
« ad apparecchiarmi per la cerimonia, e vedendomi triste mi incoraggiò
« dicendomi: " Allegra che oggi sposa „, io le r isposi : " Magari mi spo-
ACTA, vol. VIII, n. 6. - 7-6-916. 13
186 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« sassi con Dio „, e diedi in dirotto pianto. Nel tragitto da Pian
« Castagnaio a Chiusi pel viaggio di nozze non feci che piangere con-
« t inuamente , e di questo fatto può rendere fede il vetturino Nello
« Baiocchi.. . ».
Ut facile autem evenire solet, huiusmodi matr imonium infelicem
exitum habuit . Maritus nonnisi vi, ut actrix asserit, debitum coniugale
obtinere potuit, dissensus vero in dies magis magisque creverunt, donec
vita coniugalis abrupta fuit, ut supra dictum est, sine spe reconcilia
tionis.
« Sulla fine del luglio o ai primi di agosto 1911 - item actrix decla-
« ravit - mia madre essendo anda ta a messa, fu chiamata dal Parroco,
« D. Filippo Pacelli, e le fece nota u n a lettera ricevuta dalla Curia di
« Pitigliano, con la quale lo Stett iner chiedeva la nullità di matr imonio,
« in seguito a che mia madre fu invitata dallo stesso Parroco a fare
« u n a deposizione, ed in questa mia madre affermò di avermi usa to
« violenze pel matrimonio in parola. . . ».
Revera mater actricis, Penelopes Cortini-Santelli, haec sub iurament i
fide, a Parocho interrogata (etsi iuris ordo servatus non fuerit), fassa
est: « Incominciarono le trattative del matr imonio di mia figlia con lo
« Stett iner nel dicembre del 1905 e fu lo Stet t iner padre, che mi prò-
« pose di mari tar mia figlia con Torquato suo figlio. Io allora mi t rovavo
« molto angust iata per la causa mossami dal Borghi Geremia per la
« eredità del defunto mio marito e non mi sembrò vero t rovare un
« protet tore naturale per mia figlia, molto più che mi si davano gli
« Stett iner per persone influenti e di estesissima relazione. Dietro con-
« siglio dello Stettiner padre, misi mia figlia nel Collegio di Pienza nel
« novembre del 1906, e quindi i due giovani si conobbero il 9 feb-
« braio 1907. Io fino a quest 'epoca non avevo veduto ne conoscevo
« personalmente Torquato, ma mi ricordo che al primo vederlo non
« mi fece buona impressione. Dall' indifferenza, che mostrò in tale circo-
« stanza, mi sembrò un giovane che agisse sotto l ' impulso di qualche
« persona e contro sua volontà; del resto anche mia figlia non si
« mostrò meno indifferente. Ella, è vero, nulla ancora sapeva delle trat
t a t i v e corse tra me e il padre del giovane sul suo mat r imonio ; ma
« quando io le esposi la ragione della venuta di quei due a Pienza,
« meravigliata mi disse: " Che forse vengono in cerca della mia
« dote? „. Fu il padre dello Stettiner che fece la richiesta a Liberata
« di sposare suo figlio, e questi taceva o al più sorrideva. La mia
« figlia non rispose e piuttosto si mostrò meravigliata. Usciti a pas-
« seggio, lasciammo i due giovani andar soli, perchè potessero parlarsi
S. Romana Rota 187
«l iberamente , dopo il quale Torquato , domandato da me che cosa gli
« avesse r isposto Liberata, mi disse che s'era mostra ta contenta. Ma
« però al momento della par tenza i due giovani si dissero addio molto
« f r eddamen te . . . » . Et pos tquam mater narrasset se rescivisse Torqua-
tum turpi necessitudine adiunctum esse cum quadam amasia Romae com-
morant i , addidi t : « Io allora avrei dovuto rompere ogni trattat iva, ma
« a me premeva che il matr imonio si eonchiudesse e perciò bevvi grosso
« (scilicet facile et imprudenter credidit illam necessitudinem abruptam
« fuisse); anzi mi detti p remura che nulla trapelasse al di fuori di tut to
« questo e lo tenni nascosto a tut t i e specialmente a Lei mio Parroco ».
Dein vero, cum in domum Penelopis advenisset mater Torquati , « io le
« esposi tut to e proposi interrompere tu t to . . . ma la madre tanto disse
« e pregò mio figlio, che non ci sciogliemmo... ». Quaenam vero fuerit
Liberatae ratio cum Torquato ante matr imonium contrahendum, ita
mater exposuit : « Questa più volte piangendo mi disse: " Mamma, man-
« datelo via, perchè io non lo voglio sposare „ ». Quamvis igitur Pene-
lopes Santelli a Parocho interrogata non fuerit de metu a se incusso
in filiam, sed tan tum de vi illata in T o r q u a t u m : « Se fosse vero che
« lo Stett iner fece un tal matr imonio contro la sua volontà e violentato
« dal padre » ; t amen ex rei gestae expositione non obscure ipsa innuit
fil iam contra suam voluntatem, coniunctam fuisse matrimonio cum Tor
quato .
% Ius quod spectat, not issimum est in iure nostro non tantum vim
absolutam, seu coactionem physicam, qua voluntar ium omnino tollitur,
sed etiam metum, seu coactionem moralem, qua libertas graviter minui
tur, dirimere matr imonium, seu illud ab initio reddere absolute nullum
(c. 1.4,15,28, De sponsalibus et matrimonio; c. 2, De eo qui duxit...). Conditio
nes vero, ut metus sit dirimens, ex communi doctrina et constanti iuris
prudent ia canonica, hae praecipue sunt, ut metus sit gravis et cadens in
constantem virum vel feminam prudentem, ut sit ab extrinseco et iniuste
incussus, a tque directe incussus in ordine ad matr imonium. Metus in
ordine ad matr imonium plerumque incutitur ab iis in quorum potestate
nuptur iens , seu, ut frequentius evenire solet, puella est : huiusmodi metus
appellatur reverentialis. Si metus reverentialis ni tatur t an tum reverentia
erga parentes , ne metus quidem es t ; si t imeatur t an tum offensa, vel
moeror aut tristitia parentum, levis per se est ; si au tem prudenter
t imeatur gravis et d iu turna indignatio parentum, et praesertim si imperio
parentum, vel eorum precibus importunis et constant ibus addan tur aliae
minae, vel dura et aspera agendi rat io, aut aliae similes circumstantiae,
188 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
metus reverentialis fit gravis ac qualificatus, et proinde dirimit matri
monium. In aes t imanda vero na tu ra et gravitate metus reverentialis
praecipue consideranda est indoles metus inferentium, u t rum ad iracun
diam et violentiam sint proclives, et animo ita duro et obstinato ut a
nemine sibi contradici au t consiliis suis impedimenta obiici pat iantur ,
et indoles metum passi, si filius et praesert im filia sit suavis et mitis
ingenii ac timida, qua rat ione in familia vivere consueverit, u t rum sub
custodia et vigilantia parentum, ita ut ab eorum imperio semper et in
omnibus pendeant (S. R. Rota coram Sebastianeiii , 21 iul. 1910, n. 2;
coram Many, 26 feb. 1910, n. 2 ; 13 marti i 1911, n. 2; coram Prior,
23 marti i 1911, n. 2 7, etc.).
3. Iamvero ex actis plene constat metum incussum a matre Penelope
Santelli in fi l iam omnes praeseferre conditiones ad matr imonium irri
t andum. Nam Maria Brizzi testata es t : « Sono stata presente a più di
« u n a scena, in cui la madre ha rimproverata e picchiata la figlia con
« motivo di questo matr imonio. . . Stando la Santelli (Penelopes) in punto
« di morte, ed essendo io presente, ripeteva spesso colle lagrime rivolta
« alla figlia: " Sono stata io che t'ho rovina ta , , e simili espressioni. . . ».
Octavia Delle Macchie: « Mi è nota l 'avversione che Fattrice Liberata
« Santelli aveva per lo sposo, impostole dalla mamma. Più volte h a '
« detto a me stessa di non volersi mari tare allo Stettiner, e si è sfo-
« gata ed ha pianto per le pressioni della mamma. Durante la dimora
« del fidanzato per circa 6 mesi in casa dell 'attrice Santelli io non mi
« avvidi che passassero t r a di loro segni scambievoli di affetto. Questa
« avversione durò fino alla vigilia del matr imonio, e la Santelli non vi
« oppose valida resistenza, sia perchè era t roppo piccola di età, non
« avendo ancora compiuto i 16 anni, sia per là riserva e l 'ossequio alla
« volontà della mamma. Queste cose sono a me note per la frequenza
« giornaliera in casa dell 'attrice, dove mi trovavo in qualità di servente.
« Pochi mesi dopo il matr imonio, la madre della sposa si rammaricava
« d i aver sacrificato la sua povera figliuola. . . Spesse volte ho dovuto
« assistere a scene nelle quali la m a m m a minacciava e percuoteva la
« figlia per obbligarla a sposare lo Stettiner, e la figlia subiva tut to
« per rispetto alla mamma. Però alcuni giorni avanti il matr imonio,
« tentò di fuggire di casa per non essere costretta a sposare, ma rin
c o r s a da me ri tornò in c a s a » . Quae au tem testis subiecit, n e m p e :
« Ritengo che andò l iberamente a prestare consenso », ita postea expli
cavit « che il matr imonio della Liberata fu l'effetto della volontà della
« madre, nonostante le proteste -che faceva in contrario la figlia, pro-
« teste che durarono fino alla celebrazione del matr imonio ». Bar-
S. Romana Rota 189
tb-olomaeus Sbroll i : « So benissimo per la mia presenza in casa della
« Santelli, l 'avversione che l'attrice aveva per lo Stettiner. L ' h o vista
« piangere ed intesa ripetere che non voleva saperne di tal giovane e
« lamentarsi delle pressioni che le facevano la mamma ed il fratello.
« Non esagero se asserisco che soltanto per ubbidienza ed in ossequio
« alla volontà della madre l 'attrice si piegò al matrimonio. Avvenuto
« questo, la madre dell 'attrice mi manifestò più volte il suo dolore per
« aver sacrificata la figlia, avendole imposto il matrimonio per lo Stet-
« tiner ». Et postea in terrogatus: « Che cosa avete inteso dire con quelle
« parole : " Non esagero se asserisco che soltanto per ubbidienza ed osse-
« quio alla volontà della madre, l 'attrice si piegò al matr imonio? „ »,
respondi t : « Ho inteso dire con quelle parole che l 'attrice si piegò al
« matr imonio per l 'ubbidienza e l 'ossequio che veniva dal t imore e dalle
« minaccie, che la madre le faceva per r iguardo a questo matrimonio ».
Assumpta Chiesi: « Dalla bocca stessa dell 'attrice più volte ho appreso
« la sua avversione per lo Stettiner, e questa avversione è dura ta per
« i l tempo del fidanzamento fino al punto di minacciare di nascondersi
« per impedire gli sponsali civili. Ho visto piangere più volte l 'attrice
« e l'ho intesa lamentarsi delle pressioni della m a m m a e del fratello, e
« r ipetere di non voler contrarre tale matr imonio. Alle insistenze della
« madre e del fratello si acquietò esclusivamente per farne l 'ubbidienza
« e non già per affetto al giovane Stettiner ». Quae post rema verba ita
postea explicavit: « Con quelle parole ho inteso dire che la Liberata
« fece un 'ubbidienza forzata e, data la sua educazione e la sua giovane
« età, ha dovuto fare per forza ciò che voleva la madre ». Elvira Roma
gnoli : « Ritengo che (matrimonium) non fu celebrato col consenso spon-
« taneo della Liberata, la quale piuttosto agì per impulso e volontà della
« madre. . . So invece che la Liberata non voleva e persisteva nel suo
« rifiuto, nonostante la presenza dello Stettiner, e questo l 'ho pure appreso
« dalla bocca di mia suocera (Penelopis scilicet) nel tempo sopra ricor-
« dato. Ricordo poi un fatto, a cui io stessa ho presenziato, e che occorse
« venti o t ren ta giorni prima del matr imonio. Un giorno t rovandomi a
« casa della Santelli, ed essendo presente la domestica Ottavia Delle
« Macchie che pett inava la Liberata, vidi questa che prorompeva in
« lagrime. Interrogata da me sul motivo, r i spose: " Che volete? Me lo
« vogliono far fare per forza (alludendo al matrimonio) ; ma mia madre
« non avrà mai pace ed io non vi s tarò neppure otto giorni „... Ricordo
« pure che in al tra circostanza, essendo r i tornate madre e figlia dal-
« l 'Abbadia, vidi in loro casa, presente anche lo Stettiner, che ent rambe
« si bisticciavano, sempre a motivo del matr imonio, e la madre dette
190 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« un manrovescio alla figlia, che ne riportò graffiature. Questo occorse,
« se ben rammento , circa due mesi pr ima del matr imonio ». Angelus
Romagnoli , frater u ter inus actricis, qui tamen, ut ipse asserit, est « in
« relazioni piut tosto fredde con la medesima per motivi d ' interesse »,
ita deposui t : « Esso (matrimonium) fu certamente contrat to contro la
« volontà della Liberata, e ad istigazione ed imposizione della madre. . .
« Ho desunto questa affermazione da vari fatti precedenti il matrimonio,
« t ra i quali r ammento la proposta fatta da mia sorella Liberata a mia
« moglie di fuggire pr ima che venisse st ipulato il compromesso. Ram-
« mento inoltre che la medesima Liberata ebbe a manifestarmi in simili
« circostanze il suo dissenso al proposto matrimonio : ed avendo io fatto
« di ciò r imostranze alla mamma, ques ta ebbe a r ispondermi con una
« imprecazione, mostrando la necessità del matr imonio stesso per avere
« in casa un uomo di ferro che tutelasse i suoi interessi . . . I mezzi usati
« per determinare la Liberata al matr imonio consistevano in ragiona-
« menti e persuasioni che la madre le faceva in ordine alle condizioni,
« in cui en t rambe si t rovavano per gl' interessi economici. Non manca-
« rono per altro delle sgridate e qualche volta anche schiaffi per per-
« suaderla a tal fine ».
Immo et matrem Penelopem, dum viveret, fassam esse metum a se
illatum in filiam, ex actis item constat. Nam praeter testes Mariam Brizzi,
Octaviam Delle Macchie, Bartholomaeum Sbrolli, quorum attestationes
supra retulimus, Ursula Sbrolli testata es t : « Ricordo infine che, cele-
« brato il matr imonio, ed essendo già cominciati i dissensi t ra i coniugi,
« la madre della Liberata piangendo usciva in queste espressioni : "Mio
« Dio, perchè tenete in tant i patimenti la mia Liberata, quando io sola
« ne sono la colpevole? „ ». Sacerdos Livius Bassi, actricis p rop inquus :
« Vario tempo dopo la celebrazione del matr imonio, ed essendo già
« torna ta la figlia in famiglia, intesi la madre che in un momento
« di dolore diceva: " Io ho rovinato la mia figliuola „ ». Doctor Leopol
dus Travers i : « Posso. . . di certa scienza e coscienza affermare che dopo
« il matrimonio la fu Penelope Santelli più e più volte venne da me a
« sfogarsi per questo matrimonio, esprimendo chiaramente il suo ram-
« marico d'essere s tata lei l 'unica e soia artefice di questo matr imonio,
« che altrimenti per volontà della sua figlia Liberata non si sarebbe mai
« fatto, e non dissimulava che la collera di Dio l 'avrebbe colpita per il
« sacrifizio fatto della figlia ». Anna Jas inski : « Seppi. . . nella Pasqua
« successiva al matr imonio, e ciò per bocca della madre della Liberata,
« che essa era stata la causa della rovina della figlia. Questa confidenza
« m i è s ta ta fatta dalla medesima in seguito più e più volte ». Pe t rus
S. Romana Rota 191
Magini: « Dopo avvenuto il matrimonio, più volte la madre della San-
« telli mi ha dimostrato il suo dolore, per aver imposto alla figlia il
« matr imonio in parola ». Annunziata Magini: « Dopo avvenuto il matri-
« monio, la madre della Santelli si lagnava di continuo con me per
« aver sacrificato la figlia imponendole tal, matrimonio ». Doctor Ioseph
Orienti, notarius, tes ta tus est: « Recatomi un giorno a Radicofani insieme
« alla Sig. Liberata Santelli e alla di lei madre, intesi che la pr ima si
« lamentava della condizione disgraziata di famiglia in cui t rovavasi e
« ne r iversava la colpa sulla mamma, la quale dava pienamente ragione
« alla figlia. Altra volta la madre dell 'attrice mi ha confessato di essere
« s ta ta la causa determinante dello stato infelice della figlia... ». Porro
matr is confessio, tempore non suspecto, immo et dum morti esset pro
xima, edita, magni habenda est; eius autem dicendi genera: « Aver
« rovinato, aver sacrificato la figlia, imponendole il matrimonio », hisque
similia, ut « essere stata lei l 'unica e sola artefice di questo matr imonio,
« che altrimenti per volontà della sua figlia Liberata non si sarebbe
« m a i fatto; essere stata la causa de terminante ; aver imposto il matri-
« monio », intelligi nequeunt in casu de licitis suasionibus et cohorta-
tionibus quae l ibertatem fi l iae non minuerint , sed t an tum de metu in
filiam illato. Ceterum, ut recte animadverti t d'Annibale (I, n. 138, not. 16
in fine), quod quis revera facit coactus paterno (et materno) imperio
(ex cap. Puella, 8, q. 5), t imore reverentiali fecisse dicendus est.
Ex hisce igitur aliisque quamplurimis testibus, quorum attestat iones
referre nimis longum esset, plene probatur Liberatam coactam fuisse ad
matr imonium ineundum cum Torquato metu vere gravi et directe
incusso in ordine ad ipsum matr imonium. Sed nec de metus iniustitia
ambigi nequi t : iniustus enim fuit tum quoad modum, quia media adhi-
„ bita, nempe minae, verbera, etc., omnino illicita et iniusta fuerunt, tum
quoad substant iam, quia Liberata prorsus animo aversa erat a matri
monio cum Torquato (arg. S. R. Rota, coram Lega, °1 iunii 1911, etc.).
4. Et vis ho rum argumentorum admodum crescit, si consideremus
indolem matris et filiae. Testes enim fere omnes uno ore clamant
matrem fuisse imperiosi ingenii, ferreae voluntat is et necti nesc iam;
filiam vero t imidam, imbecillis voluntat is , obedientiae assuetam et ad
matri resistendum omnino imparem, at tenta praesertim eius aetate. Ut
nonnulla testimonia afferamus, Maria Brizzi testata es t : « Il carattere
« della madre era impetuoso e capace di incutere t imore alla figlia ».
Nazarenus Crestini: « Il carattere della madre era violento e capace di
« poter imporre la propria volontà alla figlia, la quale, anche per la sua
« tenera età, era untissima ». Anna Jasinski: « Era (mater) di carattere
m Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« irascibile e misterioso, e la ritengo capace di imporsi non solo al ia
« figlia, ma anche al marito, tanto più che il carat tere della figlia era
« ed è mite ». Ersilia Bajocchi: « Il carattere della madre era dispotico
« e capace di inferire un timore alla figlia, che, anche per la sua tenera
« età ed inesperienza, era t imida ed oggetto perciò di violenze da pa r t e
« della m a m m a ». Silvia Savini : « La madre mi aveva già confermato
« che sarebbe bas ta to di minacciare di un pugno la figlia per farle
« cambiare un no in un sì ». Elvira Romagnol i : « Il carattere della
« madre era autoritario e violento, mentre l 'indole della figlia era mite
« e facile ad essere soggiogata ». Telemachus Romagnoli : « Il carat tere
« della m a m m a era irascibile, terribile e tu t to ciò che essa voleva si
« doveva fare. Il carat tere della Liberata era mite ed ubbidiente ». Moyses
Romagnol i : « Il carattere della m a m m a era irascibile, s t rano, bizzarro
« e capace di inferire un vero t imore alla figlia, la quale sottostava ai
«voler i della m a m m a » . I ta quoque Ursula Strall i , Leopoldus Tra
versi, etc.
Nec relevat quod opponit Vinculi defensor, nempe hic haberi qui
dem materiam aptam ad meticulosum consensum in themate f ingen-
dum, seu capacitatem inferendi et patiendi me tum; at mater iam utu t
aptam non dare esse re i : oportere igitur ut metus ipse in facto i l latus
districte probetur . Nam, si excipias Nazarenum Grestini et Silviam
Savini, qui tamen et ipsi implicite vel explicite deponunt de imperio a
matre in filiam lato, testes omnes supra aliati, qui de indole matr is et
f i l iae deponunt , tes tantur quoque de minis, obiurgationibus, verberibus,
uno verbo de metu in specie et in facto illato: ceterum metus ipse in
facto illatus ex iis quae supra disseruimus districte probatur . Quae igitur
testes deponunt de indole matris et fi l iae probant quoque et magis
magisque confirmant metus gravitatem non tan tum absolute, sed rela
tive quoque, relate nempe ad fi l iam.
Immo metus a matre in filiam incussus non tantum fuit gravis tum
absolute, tum relative, sed nec ullum medium fi l iae praesto erat ad
illum effugiendum. Nam, ut testatur Aloisius Bajocchi : « L'oratrice (Libe-
« rata) non avrebbe avuto a chi rivolgersi per consigli, in quanto la
« madre la teneva presso di sè ed era in relazioni, se non tese, certo
« poco buone con l 'intera parentela paterna ». Et ipse Sac. Livius Bassi ,
actricis propinquus, rogatus ut dissuaderet Penelopi mat r imonium suae
f i l iae cum Torquato Stettiner, id renui t : « I o risposi usando un 'espres-
« sione locale: " Siamo più amici che parenti „, volendo dire che n o n
« eravamo in buone relazioni e che quindi declinavo il mandato ». Ex
quibus etiam confirmantur ea quae declaravit actr ix: « Io non a v e v f >
S. Romana Rota 193
« persone che avessero potuto venire in mio aiuto e resistere per me
« ai voleri di mia madre . Avevo già perso il babbo e di tre fratellastri,
« l 'uno era di pieno accordo con la m a m m a nel volere questo matri-
« monio, e gli altri nulla potevano fare in mio favore ». Et prae ter
modum gravissima revera sunt quae deponunt Telemachus Romagnoli
et Moyses Romagnoli , fratres uterini actricis. I l le : « R a m m e n t o inoltre
« che la medesima Liberata ebbe a manifestarmi in simili circostanze
« i l suo dissenso al proposto matr imonio; ed avendo io fatto di ciò
« r imostranze alla mamma, questa ebbe a r ispondermi con una impre-
« cazione.. . ». I s te : « Faccio notare pure che avendo un giorno osser-
« vato alla m a m m a la poca convenienza di questo matrimonio, rispose,
« s tando presente l 'altro fratello Angelo e la di lui moglie Elvira, che
« la poteva anche affogare senza dar conto a chicchessia ». Et Maria
- Brizzi, propinqua et ipsa actrici : « Avendo io messo in guardia mia
« cugina (Penelopem) contro lo Stettiner, che nutr iva relazioni con u n a
« giovane, dalla quale aveva avuto un figlio, essa mi r i spose : " Deve
« sposarlo, fosse Musolino, altrimenti l 'ammazzo „. A questa scena assi-
« steva anche la figlia, la quale ruppe in pianto », Ex hisce igitur lucu
lentissime probatur non t an tum nul lum mediutn praesto fuisse Liberatae
ad effugiendum metum incussum a matre, sed et peiora mala sibi per-
t imenda fore si matr i quoquo modo restitisset.
5. Nunc autem, ut ad praecipuas observationes Vinculi defensoris
de veniamus, non refert opponere probationis metus init ium sumi debere
a causa, quae hominem ad male agendum impulit, quia nihil fit sine
ratione sufficienti, et cum aliunde metus sit delictum, nemo maius nisi
probetur : cum igitur occasio defuit matr is capacitatem in inferendo
metu experiundi ex parte fi l iae, metus ipse inferri non potuit . Nam
primo quidem cum de causa metus agitur, non idem iudicium ferendum
est ac de causa ex gr. simulationis consensus. Consensus enim simu
latus est actus mere internus, ideoque probatur potissimum per prae
sumptiones ex causa necessaria et sufficienti et ex circumstantiis seu
coniecturis deductas. At coactio est factum quoddam externum, quod
per testes potissimum probatur et ex factis, ut ex gr. minis, verberibus,
directe deducitur. Semel igitur probato metu in facto illato, ut supra
firmatum est, contra factum non valet ratio. Dein vero nil quidem fit
sine rat ione sufficienti: at haec sunt aes t imanda potissimum ex agentium
indole et ingenio. In casu nostro haec de matr is indole tes tatur doctor
Travers i : « La Penelope era quel che si dice con brut ta parola un 'arpia,
« mentre la figlia, senza volontà e di intelligenza limitata, subiva, senza
« discutere, la volontà della madre, che fu donna di pochi scrupoli... ».
194 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Et Ursula Sbrolli: « La madre della Liberata era di carat tere nervoso
« ed autoritario, e tut to ciò che ella voleva bisognava eseguirlo, anche
« riconoscesse essere irragionevole ». Quapropter , quamvis probetur
causam seu motivum, ut aiunt, subiectivum inferendi metum ex matr is
parte , scilicet ut familia Stett iner auxilium ferret in quadam controversia
hereditaria, et Torquatus ipse rationes patrimoniales, seu interesse, ut
aiunt, Penelopis et Liberatae tutaret , non fuisse causam sufficientem ad
inferendum metum, non ideo tamen metus excluderetur in facto illatus,
sed potius metum ipsum fuisse iniustum, inde magis magisque confir
maretur .
Neque obest matrem et quosdam testes deposuisse Liberatam se indif
ferentem praebuisse in relationibus antenupt ia l ibus cum sponso habit is :
indifferentiam vero, ut ait Vinculi defensor, esse animi s ta tum indicantem
propensionem agentis in neutram partem, et dato etiam quod matr is
interventus accesserit ad fi l iae voluntatem pot ius in unam quam in
aliam par tem determinandam, haud sequi praetensum metum, cuius
propr ium est nolentem facere nolentem. Nam primo quidem Penelopes
ait filiam se praebuisse indifferentem cum pr imum ei in domo educa
tionis adhuc commoranti Torqua tus ut sponsus deductus et oblatus
fuit: verum haec indifferentia ex orationis contextu idem valet ac agere
« sotto l ' impulso di qualche persona e contro sua volontà », ut id mater
ipsa coniecit ex indifferentia Torquati . Ceterum Liberatam fuisse animo
averso et alieno a Torquato, Penelopes ipsa ins inuât ; inducit enim filiam
cum fletu sibi dicentem, cum Torquatus in domo sua degeret: « Mamma,
« mandatelo via, perchè non lo voglio sposare ». Dein vero, testes cum
loquuntur de Liberatae indifferentia, id significare volunt eam neglexisse
vel odisse Torqua tum. Nam Octavia Delle Macchie ai t : « Durante la
« dimora del fidanzato per circa sei mesi in casa dell 'attrice Santelli, io
« non mi avvidi che passassero t ra di loro segni scambievoli di affetto.
« Questa avversione durò fino alla vigilia del matr imonio. . . ». Assumpta
Chiesi: «Dà l i a bocca stessa dell 'attrice più volte ho appreso la sua
« avversione per lo Stettiner, e questa avversione è dura ta per il tempo
«de l f idanzamento. . .» . Et Melchiades Put t in i : «Conosco l 'avversione
« che l 'attrice Santelli aveva per il giovane Stettiner. Una sera la vidi
«piangere e la intesi dire che non era contenta di fare tale matr imo-
«ciio. . . ». Ita quoque Bar tholomaeus Sbrolli, etc.
6. Nec item valet opponere Penelopem al iquando consilium suum
mutasse quoad matr imonium suae f i l iae cum Torquato , quando nempe
•edocta fuit de turpibus relationibus Torquat i cum quadam amasia, et
Pa rochum adiisse « piangendo e lamentandosi che sacrificava la figlia,
S. Romana Rota 195
« facendola sposare con lo Stett iner ». Nam primo quidem Penelopes
has turpes relat iones et necessitudinem Torquat i cum sua amasia, ex
quibus Parochus impedimentum ad matr imonium conjicere potuisset,
Parocho consulto occuitavit : « Io allora (declaravit Penelopes ipsa) avrei
« dovuto rompere ogni trat tat iva, ma a me premeva che il matrimonio
« si conchiudesse, e perciò bevvi grosso, anzi mi detti p remura che
« nulla trapelasse al di fuori di tut to questo e lo tenni nascosto a tut t i
« e specialmente a Lei mio Parroco ». Dein vero haec consilii mutat io
ex parte Penelopis, fugax omnino fuit et inefficax et sterilis. Nam, ut
ex modo allatis patet, Penelopes facile et imprudenter credidit, « bevvi
grosso », Torqua tum liberum solu tumque esse a sua amasia ; et ut ipsa
subiicit: « La madre (Torquati) tanto disse e pregò me e il figlio che
« non ci sciogliemmo ». Tandem, quod maximi momenti est hac in re,
probe dist inguenda est agendi ratio Penelopis cum extraneis, sive cum
Parocho, sive cum Torquat i matre , ab eius agendi ratione cum filia:
quo in sensu applicari potest illud iuris principium quod res inter alias
acta, alii neque nocet neque prodest. Nam quamvis Penelopes al iquando,
et breviter consilium mutaveri t tum in corde suo, t um erga Parochum
et Torquat i matrem, non tamen suam agendi rationem .mutavit cum
filia. Id deducitur ex ipsius matr is enarrat ione et confirmatur a Silvia
Savini : « La madre conveniva, parlando con me, sulla necessità di scio-
« gliere quel fidanzamento. Eppure era lei che insisteva presso la figlia
« perchè si piegasse al matr imonio collo Stett iner ». Immo Maria Brizzi
testatur , sive id ipsa directe sive a patre Torquat i resciverit, quod « ad
« eliminare questi pericoli, l 'epoca della celebrazione del matrimonio,
« che doveva farsi più tardi, fu precipitata ».
Ceterum illud ex actis indubie quoque constat, matris in filiam
coactionem, et ex adverso an imum alienum, voluntatem aversam filiae
a nuptiis sibi imperatis continuo et perpetuo perdurasse usque ad matri
monii celebrationem. Silvia enim Savini testata es t : « Però la madre mi
« aveva già confermato che sarebbe bastato minacciare di un pugno la
« figlia per farle cambiare un no in un sì. Durante il fidanzamento,
« come seppi dalla madre stessa, la figliuola si mostrava sempre ripu-
« gnante alla compagnia del fidanzato, che già abitava in famiglia. Seppi
« poi a matr imonio compiuto, sempre dalla madre della sposa, che la
« notte precedente alle nozze, la figlia che dormiva nella stessa stanza
« della madre , l 'aveva supplicata di lasciarla scappare e nascondersi in
« qualche podere ». Ersilia Bagnini: « La signora Penelope, sfogandosi
« con me, ebbe a confidarmi che la notte precedente al matrimonio, la
«L ibe ra t a voleva fuggire di casa per nascondersi in un podere di loro
196 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« proprietà onde sfuggire questo matr imonio ». Assumpta Chiesi: « Dalla
« bocca stessa dell 'attrice più volte ho appreso la sua avversione per
« lo Stettiner e questa avversione è dura ta per il tempo del fidanza-
« mento, fino al punto di minacciare di nascondersi per impedire gli
« sponsali civili. Ho visto piangere più volte l 'attrice e l 'ho intesa lamen-
« tarsi delle pressioni della mamma e dei fratello e ripetere di non
«voler contrarre tale ma t r imon io» . Et Octavia Delle Macchie: «Mi è
« nota l 'avversione che l'attrice Liberata Santelli aveva per lo sposo
« impostole dalla mamma. Più volte ha detto a me stessa di non volersi
« mari tare allo Stettiner, e si è sfogata ed ha pianto per le pressioni
« della mamma. . . Spesse volte ho dovuto assistere a scene, nelle quali
« la m a m m a minacciava e percuoteva la figlia per obbligarla a sposare
« lo Stettiner, e la figlia subiva tut to per rispetto alla mamma. Però alcuni
« giorni avanti il matrimonio, tentò di fuggire di casa per non essere
« costretta a sposare. . . ». Por ro testes isti loquuntur quidem directe de
aversione filiae, sed haec aversio ex toto contextu orat ionum, et ex
circumstantiis a test ibus ipsis enarratis , ut « sposo impostole dalla
« m a m m a », et « l'ho intesa lamentarsi delle pressioni della m a m m a »,
et « si è sfogata ed ha pianto per le pressioni della mamma », prae
sertim vero ex ten ta ta fuga nocte proxima ante diem celebrati matri
monii, intelligi ac referri nequeunt nisi ad matr is coactionem in filiam.
Nec refert quod fuga a Liberata, iuxta test imonium Octaviae Delle Mac
chie, tenta ta fuerit « alcuni giorni avanti il matr imonio »: quidquid enim
sit de hac particulari temporis circumstantia, certum omnino est omnes
testes, qua rum attestat iones supra retulimus, convenire in affirmanda
aversione fil iae et proinde matr is coactione usque ad matrimonii cele
brationem, idque edicit expresse ipsa Octavia Delle Macchie: « Questa
« avversione (Liberatae nempe de sponso) impostole dalla mamma », et
quidem iussu et imperio « pressioni », minis ac verberibus, ut ipsa
Octavia Delle Macchie testatur , « durò fino alla vigilia del matr imonio ».
Inde corruit quoque coniectura defensoris Vinculi, Liberatam, fuga
tentata, et ipsam voluisse matr is mu ta tum consilium sequi ac in exte
riores actus traducere. Si enim mater de hoc matr imonio consilium
mutasset erga filiam, fil ia de Torquato ne amplius quidem cogitasset:
secus autem minime intelligi et explicari possent aversio cont inua
Liberatae , eius questus et p lanc tus , et praesert im tenta ta fuga. Et
cum vel ipsa Penelopes induxeri t Liberatam saepe cum fletu sibi dicen
t e m : « Mamma, mandatelo via perchè io non lo voglio sposare », si
revera consilium suum mutasse t erga fi l iam, non Liberata, sed pot ius
Torquatus fugam a Liberatae conspectu arripere debuisset.
S. Romana Rota 197
Ergo magno in calculo, ceu re tur Vinculi defensor, non est habendum
tes t imonium Syndici loci de Liberatae gaudio in civili caerimonia com
plenda. Nam ut praetermit tamus t um informationes Parochi loci, quae
t amen graves sunt, t um vim probandi ho rum signorum in abstracto,
et seclusis re rum circumstantiis, tum quaest ionem an pars quae in
iudicio testem pro se induxit nequeat amplius contra datum test imo
nium excipere, quod tamen nullo modo admi t t imus ; plures alii testes,
iique graves in contrarium iudicium nos adducunt , attentis praesert im
rerum circumstantiis ab ipsis enarrat is . Nam Ursula Sbrolli tes ta ta est :
« Ricordo pure che poco prima della celebrazione del matr imonio t ro-
« vandomi a casa della medesima ed avendo visto la Liberata tu t ta
« afflitta e piangente, ne domandai il motivo a mia madre, che si t ro-
« vava anche colà, e questa mi r ispose: " Proprio non lo vuole „; allora
« io, r ivol tandomi alla Liberata, le d iss i : " Allegra che sposa! ora che
« sposa vuol essere così addolora ta? „. Ed ella di r imando: " Sposassi
« con Dio! „ ». Et dum Syndicus loci affirmat: « Potett i notare che
« la Santelli si mostrava abbas tanza contenta dell 'atto che compieva »,
Ersilia Bicocchi e contra tes ta tur : « La cerimonia (sive civilis caeri-
« monia, sive matrimonii celebratio sit) nel suo complesso fu fredda... ».
Et Silvia Savini: « Avendo voluto vedere la sfilata del corteo nuziale,
« ebbi ad accorgermi che la sposa aveva più l 'aria di vitt ima rassegnata,
« che di una sposa felice... ».
At tendenda igitur non est declaratio Parochi loci, qua insinuât
deceptum fuisse circa commorat ionem Torquati Stettiner Romae habi tam,
« anche con la connivenza della sposa ». Haec enim est inanis conie
ctura, quae nullo fundamento ex actis innit i tur. Nec pariter a t tendenda
est eius depositio quod « quando li interrogai sulla Dottrina cristiana.. .
« nota i . . . che era più lieta la sposa che lo sposo ». Nam non inde neces
sario excluditur coactionis materia, ut supra nota tum est ; et cum
Parochus de laetitia vultus a t tes tans non sit testis qualificatus seu ex
officio, eius depositio cedit test imoniis, quae mox retul imus.
Demum plura in hac causa disputata sunt , eo quod mat r imonium
celebratum fuerit praetermissa fide s ta tus liberi Torquat i quoad illud
t empus , quo Romae commoravit . Porro de agendi ratione subiectiva
Parochi proprii sponsae nunc nobis non est invest igandum. At si pro
undequaque veris accipienda sunt ea quae ipse Parochus scripsit Curiae
Pitil ianensi, nempe : « E vero che pr ima di contrarre il suddetto matri
ce monio non fu chiesto al Vicariato di Roma alcun certificato, ma ciò
« avvenne per colpa dello stesso Stettiner, perchè tanto egli quanto sua
« madre , quanto altre persone venute in sua compagnia mi at testarono
198 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« ehe lo Stett iner Torquato non aveva mai avuto stabile dimora in
« Roma.. . », difficile intelligitur cur pater Torquati , Parocho loci sponsae
non rogante, immo ne de hac re quidem edocto, publicationes in paro
chia S. Vitalis de Urbe faciendas curaverit, et difficilius quoque intel
ligitur cur Parocho proprio sponsae peni tus ignaro de Torquati com
morat ione Romae, affirmatum sit « che lo Stet t iner Torquato non aveva
« avuto stabile dimora in Roma ».
Specie tenus gravior est difficultas quae erui potest ex iis quae in
altero suo testimonio deposuit Parochus S. Vitalis de Urbe, nempe :
« La signora Santelli e figlia vennero da me. . . e la signora insisteva
« perchè io rilasciassi la fede di stato libero. Fu in questa occasione
« che io feci notare alla detta Signora, in presenza della figlia, che io non
« potevo accontentarla, data la denunzia avuta di precedenti promesse
« da par te dello Stett iner ». Cum igitur Liberata, hoc detecto impedi
mento praecedentium sponsalium Torquat i , non difficile se liberare
potuisset a matrimonio cum Torquato , propr ium Parochum, clam a
matre, sive directe sive interpositis personis certiorem faciendo, cur id
non fecit, si animo tam averso erat a matr imonio cum Torqua to? Sibi
imputet igitur, si hoc facili medio usa non est, ut matr imonium effu
geret.
Verum, ut prae termi t tamus Liberatam testatam esse se nescire a
quonam petitae fuerint publicationes matr imoniales in parochia S. Vitalis
de Urbe, s i ut undequaque vera habenda sunt quae nar ra t parochus
S. Vitalis, difficile intelligitur cur neque Parochus S. Vitalis neque Vica
riatus Urbis, de hac re edoctus, ut affirmat ipse Parochus , certiorem
fecerint Curiam Piti l ianensem vel sal tem Parochum propr ium sponsae.
Negotium enim de testimonio seu fide s ta tus liberi t ransigitur de iure
inter Curias, et ex consuetudine inter Parochos ipsos, directo l i terarum
commercio (Wernz, Ius matr., I, n. 133). Cum igitur nec Curia Pitilia-
nensis, nec Parochus propr ius sponsae rogaverint Parochum S. Vitalis
de publicationibus faciendis, Parochus S. Vitalis legitime suspicare
poterat ac debebat Pa rochum proprium sponsae ignarum esse de impe
dimento praecedentium sponsal ium Torquat i et de eius commorat ione
Romae hab i t a : et alia ex parte cum tum pater Torquat i Stettiner, t um
familia Santelli admodum instarent pro obt inenda fide s ta tus liberi, facile
suspicari debuisset periculum fraudis.
Dein Liberata quae antea iam noverat tu rpem consuetudinem Tor
quati cum amasia, iuxta at testat ionem Parochi S. Vitalis, rescivit quidem
tunc temporis circumstantiam praecedentium sponsal ium et hac de causa
nequire Parochum S. Vitalis concedere fidem s ta tus l iberi : at ei, a t tenta
S. Montana Bota 199
praesertim eius aetate, in mentem subisse praecedentia sponsalia con
sti tuere impedimentum impediens matr imonium, et sua denunciat ione
Parocho proprio facta, potuisse effugere matr imonium cum Torquato ,
ex allatis in causa minime coniici licet.
Aliunde fere nul lum auxil ium sperare poterat a suo Parocho erga
matrem. Is enim fuit qui, quamvis suspicari debuisset Torqua tum Romae
commorasse, ut ex eius declaratione modo allata patet, non tamen ulte
r ius inquisivit num Torqua tus Romae commoraveri t tempore a sacris
canonibus requisito ad faciendas publicationes, seu stabiliter necne. Is
item fuit qui, quamvis paulo ante matr imonium audierit matrem Liberatae
« piangendo e lamentandosi che sacrificava la figlia, facendola sposare
« con Torquato », praetermisit sponsam seorsim caute, etc., ut dicitur,
ad au rem explorare an ex voluntate, sponte ac libenter et vero cum
animi consensu in matr imonium coniungeretur, ut in iure est consti
t u tum (Wernz cit., n. 130).
7. Demum, quod potissimum est, peiora mala ex hac revelatione
Liberata prudenter t imere potuisset a matre, sub cuius potestate, cum
esset vix sexdecim annorum, erat et manere debebat. Nam ex u n a parte
Penelopes, ut ex eius declaratione seu depositione Parocho loci facta
aliisque re rum circumstantiis coniicere licet, facile suspicari potuisset
denunciat ionem praecedentium sponsalium factam fuisse a Liberata sive
directe sive indirecte : et alia ex parte tam asperi animi erat, ut dissua-
dentibus hoc m a t r i m o n i u m responderet , u t cetera omit tamus, « c h e l a
« poteva anche affogare senza dar conto a chicchessia » et, ipsa Liberata
praesente, « deve sposarlo, fosse Musolino, altrimenti l 'ammazzo ». Cum
vero de libero consensu ad matr imonium necessario agitur, quaer i tur
u t rum plena securitate ille gaudeat cuius est animus indagandus, ne per
timorem dicat sibi placere quod odit (cap. Cum locum, 14, de sponsal.).
I tem cum de matrimonio coacto agitur, non illud quaerendum est,
u t rum quis absolute potueri t vitare et effugere matr imonium, sed u t rum
sine magna difficultate potuerit illi malo occurrere quod timet (Arg.
Gasparri , De matrim., II, n. 944).
8. Hisce omnibus tum in facto tum in iure perpensis , Nos infra
scripti Auditores de turno , pro Tribunali sedentes, Christi nomine invo
cato, et solum Deum prae oculis habentes, decernimus, declaramus et
definitive sentent iamus, proposito dubio responden tes : Affirmative, seu
constare de nullitate matrimonii in casu.
I ta declaramus, mandantes Ordinariis locorum et ministris tri
bunalium ad quos spectat, ut exsecutioni manden t hanc nostram defi
nitivam sententiam, et adversus reluctantes procedant ad normam sacro-
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
rum canonum, et praesert im cap. 3, sess. XXV, De ref., Concilii Triden
t ini , iis adhibitis exsecutivis et coercitivis mediis, quae magis oppor tuna
et efficacia pro rerum adiunctis exsti tura sint.
Romae, in sede Tribunalis S. R. Rotae, die 16 augusti 1915.
Aloisius Sincero, Ponens.
L. £B S. Ioseph Mori.
Fridericus Cattani.
Ex Cancellaria S. R. Rotae, 30 novembris 1915.
Sac. T. Tani, Notarius.
II
P A R I S I E N .
N U L L I T A T I S M A T R I M O N I I ( D E P A Y E R - L E V E L )
Benedicto Pp. XV feliciter regnante, Pontificatus Dominationis Suae
anno secundo, die 4 martii 1916, BR. PP. DD. Guilelmus Sebastianeiii,
Decanus, Ponens, Seraphinus Many et Raphael Chimenti, Auditores de
turno, in causa Parisien. - Nullitatis matrimonii , inter Aliciam de Payer,
repraesentatam per legitimum procuratorem Nazarenum Ferrata, advo
catum, et Paulum Level, interveniente et disceptante in causa Substituto
Defensoris Vinculi ex officio, sequentem tulerunt definitivam sententiam.
Alicia de Payer vigesimum aetatis suae a n n u m agebat, quando
mater ei proposuit matr imonium cum Paulo Level e spectabili familia.
Alicia restitit matri , non solum propter dissimilem Pauli indolem, eiusque
in re religiosa sensus et mores, sed et iam quia alium iuvenem, Comitem
videlicet Jametel, vehementer deperibat. Post a n n u m a facta matrimonii
propositione mater gravem incidit in morbum, et, cum aegrotans fil iam
reprehendisset propter eius adversus Pau lum repugnant iam, asserens
hanc esse praecipuam adversae suae Valetudinis causam, fi l ia, ad eam
placandam reposui t : « E h bien, nous v e r r o n s » . Crastina die de his
omnibus quam citissime admoni tus Paulus , Aliciae annulum sponsali-
t ium obtulit, quem ipsa acceptavit. Et instant ibus precibus ac continuis
obiurgationibus matr is die 17 iulii an. 1900 mat r imonium fuit Parisiis
celebratum in ecclesia S t -Honoré . At infelicem habuit hoc coniugium
exi tum. Cum enim mari tale consortium intollerabile prorsus evasisset,
Alicia, post quatuor annos ab initis nuptiis , obtenta sententia divortii
S. Romana Rota 201
ab auctori tate civili, sponsum definitive reliquit. Postea Curiam Par i
siensem adivit, ut, praevio canonico processu, nul lum suum matr imo
nium declararetur ex capite vis et me tus ; ac die 21 ianuarii 1915 sen
tentia prodiit actrici favorabilis, a qua tamen Vinculi adsertor parisiensis,
prout i de iure, ad hoc Sacrum Tribunal provocavit: et hodie causa
disceptanda proponitur sub consueta formula dubi i : An constet de nul
litate matrimonii in casu.
Ad ius quod spectat - Cum per matr imonium non res aliqua, sed
ipsum corpus ipsaque individui l ibertas alteri in perpetuum t radantur ,
maior l ibertas in ipso contrahendo, quam in aliis contractibus, requi
r i tur . Hinc ex capitibus 14, 15, tit. De sponsalibus et matrimoniis orta est
theoria canonica, omnium doctorum consensu recepta, quod, saltem de
iure ecclesiastico, metus dirimat matr imonium, si sit gravis, etiam rela
tive tan tum, extrinsecus, iniustus et in ordine ad extorquendum con
sensum matrimonialem incussus. Quod iure merito extensum est ad
metum, quem vocant reverentialem; ad metum, videlicet, quo reformi
d a m u s indignationem eius, in cuius potestate constituti sumus , modo
tamen accedat aliquid aliud, v. g. preces importunae, suasiones diu
tu rnae , verba imperiosa, eloquium durum, etc. Emus d'Annibale haec
scribi t : « Timor reverentialis dicitur, cum aliquis patris, domini, etc.,
« indignationem, quae profecto malum est, metuit, licet absint. . . verbera,
« aut minae ; quae si gravis et d iu turna futura sit, malum grave, et ideo
« metus gravis non immerito existimabitur » (Summula, T. I, n. 138,.
not . 16, edit. 3 a). Idem habet Gasparri , De matrim., T. II, n. 942, 3 a edit.
Revera in his adiunctis, S. C. Concilii pluries matr imonium nullum
declaravit, notanter in Parisien. - Matrim., 16 maii et 15 septembris 1903
et in al tera Parisien. 21 novembris eiusdem anni . Par i ter in eisdem
adiunctis Sacra Rota matr imonium nullum esse declaravit in duabus
Parisien., 26 februarii 1910 et 13 martii , in Tarvis., 11 martii 1911, et
in Romana, 7 februarii curr. anni 1916.
Nunc ad factum. - Diximus in specie, quod Alicia Comitem Jametel
deper i re t : « J 'avais (ipsa testatur) un autre projet de mariage, un jeune
« homme, qui me plaisait beaucoup, m'avait manifesté le désir de m'épou-
« ser. Ma mère était informée et avait presque donné son consente-
« ment ». Iamvero nemo est qui non intelligat hunc animi s ta tum quemque
incapacem reddere ad novos fovendos amores . Haec vero non conside
rans mater Aliciae, mat r imonium cum praefato Comite totis viribus et
nimis abrupte , « brusquement », ad versata est, medium inveniens ut Comes
ACTA. vol. V I I I , n. 6. — 7-6-916.
m Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
non amplius domum ingrederetur. « Je m'aperçus (prosequitur Alicia)
« un beau jour que ce j eune homme ne venait plus à la maison, et, s u r
« le r emarque que j ' e u fis, ma mère me répondit que c'était elle, qui lu i .
« avait fait savoir de ne plus se présenter et de ne plus compter su r
« moi ». Mirandum non est, si ita mater Aliciae se gessit, quia acta
nobis referunt, quaenam fuerint eius ideae circa amorem coniugalem.
Tenebat nempe « que la plupart des mariages se concluent sans
« amour et que tout cela (amor in sponsum) étaient des bêt ises; qu 'une
« jeune fille n 'avait pas besoin d'aimer pour se marier, que la p lupar t
« des filles se marient sans aimer, et que l 'amour venait après ».
Pessimis hisce doctrinis addenda est indoles imperiosa matr is . « Ma
« mère se montrai t autori taire en toute r encon t r e» , ait frater Aliciae.
Et sponsus : « Mme de Payer était une femme excellente, mais autori-
« taire ». Imo ipsa mater fatetur iis, qui matr imonium dissuadebant , respon
disse: « Que j ' é ta is la mère, que je désirais le bonheur de ma fille, et
« que j ' é ta is persuadée que ce mariage aurai t un bon résultat , et je passai
« outre ». Ex adverso filiae indoles dicitur a matre « très douce », a testi
bus autem « très déférente envers sa mère . . . t rès habi tuée à toujours
« obéir . . . t rès impressionnée par l 'autorité maternelle ». Quare docilis
haec iuvenis, querelis matris , dum haec in morbum inciderat, vieta,
« affligée de la voir en cet état », responsum matri dedit : « Eh bien,
« nous verrons »; quae verba ambigua valde sunt et nil aliud significant
nisi Aliciam de matrimonio cogitare velle. At crast ina die Pau lus Level
« arr iva me disant savoir que toutes les difficultés étaient applanies,
« et m'appor tant la bague» , quem annulum acceptavit Alicia. Mens autem
eius erat : « Que je finirais par lasser Mr Level par ma froideur, et que je
« saurais bien empêcher que l'on fixât j amais une date pour le ma-
« riage ». Hoc autem impedivit mater suasionibus instantissimis et minis,,
quae ex dictis metum gravem consti tuunt. « Les moyens, que j ' a i era-
« ployés pour amener ma fille à ce mariage, n 'ont jamais été que des
« arguments de ra ison. . . Je lui montra is d 'abord les avantages qu'el le
« trouvait dans son mariage avec Mr Level, et je lui disais ensuite que
« nous nous séparerions, que je l 'abandonnerais », seu, ut addit Alicia,
« de me laisser débrouiller seule dans la vie ». Quod confirmat frater
asserens mat rem audivisse loquentem cum sorore his verbis : « Si tu.
« n 'épouses Mr Level, je ne m'occuperai plus de toi dans la vie ». Nec
solum derelictionem sed etiam exheredat ionem minitata fuit ma te r :
« Elle (deponit sponsa) joignait à ses déclarations les menaces ; parlai t
« d e me d é s h é r i t e r » . Credendum vero esse sponsae evincunt Aliciae
frater: « I l était même quest ion de la dé shé r i t e r» ; doctor Hi r schberg :
S. Romana Rota
« J 'entendis la mère, qui disait à sa fule, qu'elle la déshériterait et
« l ' abandonnera i t si elle ne consentait pas à ce m a r i a g e » ; et Madame
Louise Horak : « La mère menaçait pour tan t de la déshériter ».
Neque dicatur matrem exheredationem in effectum mandare non
posse. Huic enim difficultati ita occurrit Alicia: « Certaines des menaces
« étaient presque irréalisables; mais sur le moment je ne doutais pas
« de leur réalité, et, encore à présent, je suis persuadée que ma mère
« se serait arrangée, si je lui avais résisté, pour ne jamais plus me
« voir ». Ratio est, quia, ut ait mater, « elle (Alicia) était t rès jeune , elle
« prenai t au sérieux les menaces » et « elle (addit frater) ignorait tout
« de la vie prat ique, elle ignorait, par exemple, les droits d 'une mère
« sur la succession ». Eadem habet Horak : « Elle ne sortait j amais et
« était habi tuée à toujours obéir : c'est pourquoi je suis convaincue que
« les menaces de la mère furent prises par elle sur sérieux ».
Hae continuae matr is instant iae et minae acres gignebant discus
siones matrem inter et filiam. « Toutes ces discussions ont amené entre
« nous des scènes pénibles », asserit mater, et confirmat Horak : « J 'ai
« assisté à plusieurs reprises à des scènes entre la mère et la fille, où
« celle-ci déclarait, tout en larmes, que le mariage avec Mr Level lui
« r épugna i t» . Imo dissensiones adeo excreverunt ut Alicia « ne mangeait
« plus, était triste, elle avait beaucoup d'anémie et une grande depres-
« sion nerveuse ».
Nec neglexit Alicia ad matrem a proposito dimovendam vias
omnes, quas poterat , tentare. Cum enim mater nec f i l iae precibus, nec
eius lacrimis flecteretur, et pater iam diu a familia separatus et longe
absens nullo consilio vel ope filiam iuvare posse t : haec a) sola e domo
egredi ausa est, quod n u m q u a m hucusque fecerat, et d ñ a m Flory, matr is
amicam, adiit, illam enixe rogans, ut mat rem ad mutandam sententiam
induceret . Verum dna Flory apud mat rem nihil profecit. « Cette démar-
« che fut vaine », ait Alicia, et confirmat Flory: «J 'essayai en vain de
« la convaincre de rendre la liberté à sa fille, et qu'elle s 'exposait pour
« l 'avenir aux plus graves malheurs » ; 5) Alicia, molestiis agitata et
nervoso morbo capta, medicum Hirschberg, qui ad illam invisendam
venerat , rogavit, ut ipse apud matrem iriterveniret. Filiae optatis an
nuens medicus, mat rem exoravit ne Aliciam exponeret « à une chose
« qui pourra i t être irrémédiable ». Sed mater consilia medici aegre
tulit, et post egressum medici e cubiculo aegrotae, filiae dixit « qu'elle
« la déshériterait et l 'abbandonnerai t si elle ne consentait pas à ce
« mariage ». c) Nec sat is ; infelix enim puella omnem spem matrem
flectendi ereptam s ib i 'esse intelligens, quindecim dies ante matrimonii
204 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
celebrationem extremum consilium iniit, scilicet aufugendi sola e domo
et proficiscendi in villam familiae in oppidum Etretat , cum spe ut ex*
hoc improviso discessu magna omnium admirat io et scandalum oriretur
et Paulus matrimoniales t rac ta tus rumperet . Re autem mox cognita a
matre, filiam in villam prosecuta est, et cum ea quindecim diebus reman
sit, s imulans sat as tute hoc iter valetudinis causa a medico fuisse prae
scriptum. Quare nil mirum, si fi l ia sub imperio matris sponso li teras
misit amatorias , s imulque patet curnam aliqui testes fugam negent,
admitterites tamen factum rusticationis. Sic omnibus viis ab Alicia fru
stra tentat is celebratio matrimonii in proximum diem dest inata fuit.
Verum ex actis habemus , quod paulo ante religiosum r i tum Alicia
dixerit sponso : « Il est bien entendu, que je vous épouse contrainte, et
« forcée, et que, laissée à moi-même, je n 'aurais jamais voulu de ce
« mariage »; quam sponsae assertionem veram esse tes tantur frater spon
sae et testis Pironneau. Pr imus a i t : « Elle avait une crise de larmes au
« moment même de part i r pour la cérémonie , et elle avait déclaré
« devant moi, et devant plusieurs personnes, à Mr Level, qu'elle ne
« l ' épousa i t que contrainte et forcée», alter a u t e m : « Le matin du
« mar iage . . . j ' a i entendu de mes propres oreilles la fiancée dire à son
« fiancé : " Vous savez que je ne vous aime pas , et que si je vous épouse,
« c'est contrainte et forcée „ ». Mirandum proinde non est, quod Alicia
in ipso consensu praestando coram Ecclesia, uti refert eius mater, « elle
« avait dit " o u i , , en t remblant , et elle avait répondu aux questions du
« prêtre avec une voix mourante »; erat enim « pâle comme une morte ».
Quare nec testis Flory, nec Pi ronneau aliquid intelligere potuerunt .
Haec aversio sponsae erga proprium virum perduravi t post matr i
monium. Quod adeo verum est, ut ipsa constantissime debitum coniu
gale negaverit , et, si semel concubitus accidit, hoc evenit propter sponsi
violentiam et post tresdecim menses a die celebrationis matrimonii ,
« Mr Level, deponit Alicia, à fréquemment tenté d'user de ses devoirs de
« mari. Je me suis toujours opposée. " Il est entendu, lui disais-je, que
« je ne vous ai épousé que par contrainte. Pa r conséquent laissez-moi
« t ranqui l le , , . Une fois seulement, treize mois après le mariage, par sur-
« prise et par force il a pu s 'approcher de moi. Nous n 'avons j amais
« eu d 'autres rapports conjugaux ». Et hoc non obstante quod sponsus
eam ad debitum reddendum variis modis allicere curaverit. Haec enim
deponit Pau lus Level: « J'ai mis beaucoup de patience, j ' a i obtenu un
« petit résultat . L'acte du mariage à été accompli, mais une seule fois ».
P lura contra supradicta obiicit solers Defensoris Vinculi subst i tu tus ,
praecipua autem difficultas desumitur ex depositione viri qui asserit
S. Romana Rota 205
sponsam annulum, aliaque dona libenter accepisse, nec memorat Aliciam
annu lum deposuisse, nec unquam audivit de fuga sponsae ad villam
loci Etretat . At difficultas evanescit si haec a t t endan tu r : 1) Pau lus prae
cipua facta, quae metum et coactionem demonstrant , confirmat, scilicet
fatetur repugnant iam Aliciae erga sponsum; asserit Aliciam imperiosam
matris coactionem subiisse, quin ad quempiam recurrere potuer i t ; affir
mat Aliciam sibi declarasse se matr imonio non consentire nisi coacte,
et, inito matrimonio, nonnisi post annum et u n a tan tum vice actum
coniugalem passam fuisse. 2) Quod Paulus non memorat , non negat,
haec vero a test ibus fide dignissimis ex propria scientia demonstrantur .
3) Si Pau lus fugam sponsae non cognoverit, referendum hoc est ad
astut iam matris, quae ad evitandum scandalum et matrimonial ium tra-
ctatuum abruptionem, vocem ubique sparsi t agi de itinere a medico
valetudinis causa praescripto. 4) Tandem ex eo quod Alicia munera
acceptavit, hon sequitur spontaneus eius in matr imonium consensus,
cum, eodem tempore, puella valde timeret, ne matrem aegrotantem
dolore afficeret. Insuper omnia adiuncta, sive ante, sive post huiusmodi
munerum acceptationem, probant Aliciam n u m q u a m consensum sponte
dedisse. Notissima demum est regula, quod duobus test ibus de metu
tes tant ibus magis credendum est, quam mille testibus metum neganti
bus, aut spontaneam voluntatem affirmantibus.
Quibus omnibus diligenter perpensis, nos infrascripti Auditores de
tu rno pro Tribunali sedentes et Deum solum prae oculis habentes,
Christi nomine invocato, decernimus, declaramus et definitive senten
t iamus, constare de nullitate matrimonii in casu.
Ita pronunciamus, mandantes Ordinariis locorum et ministris tribu
nalium ad quos spectat, ut exsecutioni mandent hanc nos t ram defini
tivam sententiam, et adversus reluctantes procedant ad normam ss. cano
n u m et praesertim cap. 3, sess. XXV, De reform. Concilii Tridentini ,
iis adhibitis exsecutivis et coercitivis mediis, quae magis oppor tuna et
efficacia pro rerum adiunctis exstitura sint.
Romae, in sede Tribunalis S. R. Rotae, die 4 martii 1916.
Guilelmus Sebastianeiii, Decanus Ponens.
Seraphinus Many.
Raphael Chimenti.
Ex Cancellaria, 17 martii 1916.
Sac. T. Tani, Notarius.
206 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
SUPREMUM
SIGNATURAE APOSTOLICAE TRIBUNAL
V I C E N T I N A
EXEMPTIONIS ET FUNERUM
inter B. Parochum Sancti Marci civitatis Vicentinae, repraesentatum per
legitimum procuratorem Vincentium Sacconi, advocatum, et RR. Capel-
lanos Hospitalis Sancti Bartholomaei eiusdem civitatis, repraesentatos
per legitimum procuratorem Angelum D'Alessandri, advocatum.
Vicentiae ant iquitus exstabant Hospitale S. Antonii et alia minora,
quae anno 1773 in unum coniuncta fuere in territorio parochiae
S. Marci, sub nomine « Ospedale grande degli infermi e poveri », dictum
etiam Hospitale a Sancto Bartholomaeo, quia illi assignata fuit ecclesia
Sancti Bartholomaei, quae cum ad regulares pertinuisset , coemeterium
adnexum habebat . Cura spiritualis p r imum pat r ibus Capulatis concredita
fuit (1775-1806), dein patr ibus Minoris Observantiae (1807-1810), postea
sacerdotibus saecularibus (1810-1824), tandem, usque in praesens, pat r ibus
Reformatis (1824-1916).
Anno vero 1786, die 13 februarii, inter parochum S. Marci et Hospi
talis rectorem conventio seu concordia inita fuit, cuius exordium ita se
habe t : « Perchè in avvenire e per sempre debbano essere riconosciuti
« quegli indipendenti diritti, che al pio Ospedale degli infermi e poveri
« di questa città competono e furono in passato senza opposizione
« esercitati neh ' interno dell 'Ospedale medesimo, rapporto allo spiri tuale,
« e nella chiesa dell 'Ospedale stesso, e che nel tempo stesso appariscano
« i diritti parochiali che relat ivamente all 'Ospedale medesimo possono
« nei vari casi competere al Rmo parroco di San Marco nella cui par
r o c c h i a è l 'Ospedale stesso situato, resta t ra i presidenti dell 'Ord.
« Banca di detto Ospedale ... e il Rmo sig. D. Carlo Bonvicini, a t tuale
« p a r r o c o di S. Marco di questa c i t tà ,convenuto nei seguenti capitoli:
« riconosce esso parroco la totale indipendenza dell 'Ospedale medesimo
« rapporto a l l ' in terno dalla spirituale sua giurisdizione », etc. Ceterum
in Statutis anni 1773 sub art . 1 legi tur : « Sieno li due cappellani due
« religiosi Cappuccini sino a nuova deliberazione di questo governo,
Signatura Apostolica 207
« quali dal loro padre Guardiano ver ranno eletti: restando ad essi
« d e m a n d a t a la cura spirituale di tu t to l 'Ospedale interno col sommi-
« nis t rare li Ssmi Sacramenti della Penitenza, Eucarist ia ed Es t rema
« Unzione a tut t i gli infermi ed a caduno della famiglia esercitando
« ogni e qualunque funzione parrocchiale che occorresse ... Sopra il
« cadavere di ognuno che muore reci teranno le solite preci ed esequie
« prescrit te dal Rituale, senza potere pretendere veruna contribuzione
« ed elemosina ».
Anno 1814 Congregatio Hospitalis novo priori capellanorum praeter
alia, haec memora t : « Sarà finalmente a di lui cognizione il convenuto
« delia decessa amministrazione in proposito di diritti parrocchiali col
« Rmo sig. parroco di S. Marco ». Pa t res Minores, qui capel lanorum
munere funguntur, ab anno 1824, ingressi sunt Hospitale, conventione
inita ab episcopo acceptata qua in pactum deduxerunt observantiam
Sta tu torum anni 1773.
Verum hodiernus parochus S. Marci querelam resumendam curavit,
quam eius antecessor parochus Pegoraro inceperat contra exemptionem
capellanorum Hospitalis Sancti Bartholomaei a iurisdictione parochi
S. Marci eorumque ius funerandi pro fidelibus qui in Hospitali obiissent.
Curia episcopalis Vicentina propositis dubi is :
« 1) L'Ospedale di Vicenza eretto entro i confini della parrocchia
« di S. Marco è esente da ogni giurisdizione parrocchiale f
« 2) A chi spet ta il diritto funerario per i defunti neh ' interno del-
« l 'ospedale ? », die 11 augusti 1911 sententiam tul i t :
« Il Tr ibunale ecclesiastico, invocato il lume dello Spirito Santo,
« giudica che l 'Ospedale civile di Vicenza è esente da ogni giurisdizione
« del M. R. parroco di S. Marco, e che i RR. P P . cappellani hanno
« diritto di funerare per tut t i i defunti neh ' interno dell 'Ospedale. Il
« M. R. D. Giovanni Perin, parroco di S. Marco, è condannato alle spese ».
Argumenta quibus haec sententia innuebatur , sun t :
« 1) L'Ospedale di Vicenza è da qualificarsi t ra i maggiori o qua-
« l ineati : costi tuendo u n a quasi-parrocchia, la quale gode la esenzione
« per tut te quelle ragioni evidenti di necessità e di opportuni tà esposte
« dai canonisti.
« 2) La esenzione è riconosciuta dalle Sinodali Vicentine... per cui
« i RR. P P . cappellani per l'esercizio della loro giurisdizione dipendono
« unicamente dal Vescovo.
« 3) Il parroco ammet te che egli non può entrare e non entra
« nel l ' interno dell 'Ospedale per esercitarvi atti di giurisdizione senza
« licenza dei cappellani.
208 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« 4 ) Il diritto poi funerario discende dalla cura deJle an ime ; quindi
« anche prescindendo da qualsiasi altro argomento, il diritto di fare il
« funerale ai defunti nel l ' in terno dell 'Ospedale spetta ai RR. P P . eap-
« pellani che in esso esercitano per manda to vescovile la giurisdizione
« indipendentemente dal parroco ».
Verum contra hanc sententiam parochus Per in S. Marci ad Sacram
R. Rotam appellavit, ac sub his dubiis disceptatum es t :
1) An Hospitali Sancti Bartholomaei in civitate Vicentina competat
totalis exemptio a quacumque parochiali iurisdictione in casti?
2) Ut rum parocho Sancti Marci an potius capellanis Hospitalis
competat ius sepeliendi et funerandi quoad fideles in eodem Hospitali
decedentes in casu?
3) Ut rum sententia primae instantiae quoad expensas sit confir
manda*, an potius infirmanda in casu?
Die 30 martii 1915 sentent ia Rotalis prodiit quae, exclusis argu
mentis quibus sententia Curiae Vicentinae exemptionem capellanorum
vindicavit, edixit solum in praescriptione exemptionem capellanorum
Hospitalis S. Bartholomaei fundamentum et causam habere ; ac dubiis
propositis respondi t :
« Ad 1) Affirmative cum quoad administrat ionem sacramentorum,
« quae infirmis in hospital ibus conferri solent, Poenitentiae nempe,
« Eucharist iae et Ext remae Unctionis, exceptis quidem sacramentis
«Bap t i smat i s et Matrimonii; t um quoad benedictionem dandam Hospi-
« tali ipsi in Sabbato Sancto, tum praesert im quoad funera fidelium in
« eodem Hospitali deeedentium.
« Ad 2) Provisum in primo.
« Ad 3) Affirmative ad pr imam partem, negative ad secundam. Et
« praeterea expensas iudiciales apud hoc Tr ibunal compensandas esse
« inter par tes ; t axam vero pro Rotali Sententia totam a parocho
« Sancti Marci solvendam esse volumus et declaramus ».
Contra hanc sentent iam S. R. Rotae parochus Perin ad hoc Supre
m u m Tribunal Signaturae Apostolicae recursum habuit , ac inter partes
haec dubia concordata sun t :
1) An sit locus circumscriptioni seu rescissioni sententiae Rotalis
in casu? Et quatenus negative,
2) An sit locus restitutioni in in tegrum?
In plena Signatura diei 11 mart i i 1916 in aedibus Vaticanis habita ,
relatore Emo P. D. Michaele Card. Lega, Praefecto, maturo examini
quaestio subiecta fuit.
Emi Pat res in primis abs re non esse censuerunt regulam firmare,
Signatura Apostolica 209=
se de sententiis Rotal ibus examen instituere quae ob duplicem confor
mem per se iam const i tuunt rem iudicatam ac in periodo exsecutionis
versantur . Revisio autem sententiae Rotalis per recursum ad hoc Supre
mum Tribunal expetita, ad examen quaest ionis quae inter par tes agi
ta tur non spectat, ut decernatur quid iuris sit in ter par tes ; sed secumfert
examen seu recognitionem sententiae ipsius, quae ab eodem recurrente
laborare contenditur defectu aut vitio, quamobrem sententia nulla decla
randa sit, vel saltem, aequitate suadente, rescindendo*. Hoc nostri Tr ibu
nalis inst i tutum est, quod in suo fundamento adumbra tu r in Pandect is ,
lib. 49, tit. VIII « Quae sententiae sine appellatione rescindantur », ubi
in 1. 1, § 3 s tatui tur « Item quum contra Consti tutiones iudicatur, appel-
« lationis necessitas remitt i tur. Contra Consti tutiones autem iudicatur
« quum de iure Constitutionis, non de iure litigatoris pronuncia tur ».
Etenim quum iudex in sua sententia contra Constitutiones pronunciat , seu
laedit manifeste legem sive communem sive part icularem, appellationi»
necessitas remit t i tur ; tunc enim etiam extra iudicium appellationis cor
rigitur sententiae vitium, quae vel ab ipso qui pronunciavit, nullam sen
tentiam esse declaratur, vel ab alio iudice ad hoc instituto sententia vel
nulla declaratur, vel rescinditur. Penes civiles nationes passim Tribunalia
consti tuta sunt Suprema, quae diversis nominibus nuncupantur , e t a p u d
» nos et in Gallia Cassazione nomen habent ; quaeque Tribunalia non sunt
appellationis, sed t amquam Suprema Tribunalia habentur pro vigili
legum tutela, ne istae scilicet in iudiciis pessum dentur . Idem proposi
tum Supremo nostro Tribunali Signaturae a t t r ibutum est, quod non de
iure litigatoris seu de merito causae iudicat ; sed de iure Constitutionum
pronunciat ut hae sartae et tectae in iudiciis serventur.
Iam in sententia Rotali Vicentina, de qua modo res est, recurrens
seu parochi Sancti Marci procurator contendit, sentent iam null i tate
laborare, vel saltem esse rescindendam quia falso innititur fundamento,
nempe praescriptionis, cui in casu locum esse non potest - ait p rocu ra to r -
quia deest possessio certa, seu non aequivoca, et ad legitimum tempus
continuata. Siquidem contendit procurator ex test ium at testat ionibus
non comprobari Hospitalis capellanos fuisse in possessione vel q u a s i -
possessione iuris peragendi funera proprie dicta, iuxta ri tuales leges,
eamdemque nedum immemorabilem, sed nec diuturnam, seu quadrage
nario tempore cont inuatuam fuisse. Denique asseri tur alio vitio eodem
que graviori controversam possessionem laborare omnimode praescri
ptionis effectui contrario, nempe precariam possessionem habendam
esse, quippe capellani in Hospitali polleant potestate quotannis deman
data seu ab episcopo delegata, uti p robant certissima documenta.
álO Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Verum Emi Pat res perpenderunt obieetos defectus in primis nulli
mode evincere sentent iae nullitatem, quia non obiicitur defectus neque
citationis, neque competentiae, neque mandat i , neque al ius substantial is ,
a u t formalis defectus ex quo sententiae null i tas esset declaranda.
Neque in casu sermo esse potest de remedio extraordinario resti
tut ionis in integrum, quod remedium extraordinarium competit, potis
s imum ob nova detecta documenta, au t exhibi torum documentorum
comprobatam falsitatem.
Quare Emi Pa t res inquisierunt, an sententia esset rescindenda quia
revera t i tulus praescriptionis a sententia Rotali asser tus non videatur
probabili fundamento inni t i ; quia ex allatis documentis videtur num
quam parochus S. Marci de facto curam spiri tualem exercuisse in
Hospital i , nec iure exercere potuisse, ei obstant ibus legibus synodali
bus ; - i s t am vero curam de facto et de iure capellanos exercuisse.
Sane Emi Pat res adverterunt , re in facto considerata, ex deductis
document is factum historicum deduci, nempe capellanos Hospitalis Vicen
tini a tempore immemorabili in sacramentis adminis t randis et in funeri
bus peragendis t amquam exemptos a iurisdictione parochi localis se ges
t i sse ac directe episcopo subiectos se recognovisse. Hoc factum eru i tur :
1) ex relatis Statut is Hospitalis anni 1773,
2) etiam ex conventione quae anno 1786 inter pa rochum S. Marci
et Hospitalis rectorem inita est.
Neque difficultatem facit, in conventione « essere riconosciuti quegli
•« indipendenti diritti che al pio Ospedale competono e furono in passato
« s e n z a opposizione esercitati nel l ' in terno dell 'Ospedale m e d e s i m o » ,
q u u m paulo ante inst i tutum fuerit Hospitale, scilicet anno 1773, seu
breve tempus ab uno actu ad alium transiisset et hinc observant iam
p a r u m auctoritatis habere . Etenim asser i tur hanc independent iam a
parocho observatam fuisse absque parochi contradictione, quod est
graviss imum legitimae exemptionis a rgumentum, praecipue in suo exor
dio. Adde, nihil obstare quominus asserta observantia extendatur quoque
ad alia minora Hospitalia, ex quorum unione inst i tutum fuit Hospitale
maius Sancti Bartholomaei .
Neque utiliter obiici valet in pretio haberi non posse praefata docu
menta, quippe non comprobetur, an rectores Hospitalis et parochus
Sanct i Marci instructi fuissent necessaria auctori tate in relatis Statut is
a u t conventionibus ineundis, dum in legem statutar iam aut in pac tum
exempt ionem capellanorum deduxerunt . Nam ut supra animadversum
«st, Emi Pat res haec documenta maxime sub aspectu historico, seu
prout i factum historicum exemptionis manifestant, perpenderunt . Quod si
Signatura Apostolica 211
huius facti historici iuridicum fundamentum quaeratur , Emi Pat res illud
in legibus synodalibus Vicentinis t um antiquis, tum recentioribus, inve-
nerunt , quae iubent capellanos Hospitalis in administrat ione curae spiri
tualis , quae sacramentorum adminis trat ionem infirmis, eorumque funera
comprehendit , a iurisdictione parochi esse exemptos et ab episcopo
immediate dependere. Sane in capite 12 Synodi Vicentinae anno 1689
sub episcopo Rubini habitae, nonnullis officiis capellanorum ad curam
an imarum in Hospitalibus pert inentibus praemissis, addi tur : « Sine
« nostra licentia sacramenta ibi non adminis t ren tur ; quod si habean t
« proprios capellanos, isti nonnisi adprobat i et admissi nul lum curae
« exercitium audeant suscipere ». Item statui tur in synodalibus Vicen
t inis anni 1718 sub episcopo Venier; et in synodalibus anni 1780 sub
episcopo Gabrieli habit is . Hoc tandem clarius in post rema synodo
dioecesana Vicentina anni 1863, quae sub episcopo Far ina habi ta est,
praescribitur, ubi in cap. VII, n. 8 dici tur: « Nullus sacerdos sumat sibi
« m u n u s rectoris seu capellani in Hospitiis caeterisque locis piis, quin
« nominatus sit a nobis ac speciali mandato nostro muni tus ... Sed neque
« ullus parochus neque quilibet sacerdos, etsi sit pro universa dioecesi
« adprobatus , confessiones sacramentales excipere licite poterit sine
« expressa nos t ra licentia in seminario nostro, . . . in nosocomiis, nisi in
« periculo mortis alicuius infirmi et deficiat confessarius adsignatus aut
« si infirmus in eo periculo const i tutus certum aliquem confessarium
« petierit ». Quod ius ¿-non modo veluti synodale dioecesis Vicentinae,
sed etiam ius part iculare in tota regione Veneta vigere, clare adducta
documenta demonstrant . Quare s ta tuta pro Hospitali Sancti Bartholo
maei ad normam legum synodalium redacta sunt, adeo ut ius legitimum
sta tutar ium pro Hospitali consti tuant.
Praeterea Pat res Ordinis Reformatorum, ab ipso loci ordinario
anno 1824 vocati, curam spiritualem Hospitalis Sancti Bartholomaei
susceperunt « colle stesse discipline colle quali lo assistevano una volta
« (1775-1805) li RR. P P . Cappuccini », nempe iuxta Hospitalis s ta tu ta
et legem synodalem independenter a parocho loci Sancti Marci.
Quapropter s ta tus exemptionis quo fruuntur capellani, nedum in
legibus dioecesanis fundatur et in s ta tuto Hospitalis, sed etiam in spe
ciali pacto et conventione, vi cuius spiritualem curam Hospitalis accepta-
runt , hacque de causa ab episcopo istum nullimode immutar i posse
in comperto est. Exinde Emi Patres adverterunt annualem adprobationem
ab episcopo concessam non spectare ad capellanorum a parocho exem
ptionem, sed potius ipsorum capellanorum personalem adprobationem
et idoneitatem ad an imarum curam exercendam.
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Cum res ita se habeant in iure et in facto, Emi Pat res censuerunt
sentent iam Rotalem esse confirmandam, nec officere hanc invocasse
veluti ra t ionem et fundamentum iuridicum praescriptionem, quae revera
videtur nul lum locum habuisse, quia ius praescribendum non erat quod
n u m q u a m parochi exercuerunt, nec, legibus synodalibus obstant ibus ,
exercere poterant . Haec enim ratio a sententia Rotali invocata quae a
facti specie aliena visa est, non influit in sententiae iustitiam, neque ius
Ordinarii , neque parochi, neque capeJlanorum laedit, eo magis quod
potius quam de vera praescriptione, de consuetudine agere videtur
decisio rotalis, et consuetudinem saepe invocat eamdemque immemo-
rabilem, cuius initium antecederet ipsam unionem parvorum Hospita-
lium in Hospitale maius S. Bartholomaei. Animadversum est autem
exemptionem capellanorum a parocho Sancti Marci fundamentum, sal
tem remotum, in praxi vigente in regione Veneta, sicuti ex document is
adductis patet, ac sicuti auctor Venetus Berengo in suo opere Enchiri
dion Parochorum de Xenodochiorum Capellanis, art. 2, scribit ; proximum
autem in Consti tut ionibus synodalibus Vicentinis habere . '
Quare ad proposita dubia, nempe :
1) An sit locus circumscriptio ni seu rescissioni Rotalis sentent iae
in casu?
Et quatenus negative:
2) An sit locus resti tutioni in in tegrum?
Emi ac Rmi Pat res responderunt die 11 martii 1916:
Negative ad u t rumque ; scilicet non esse locum neque nullitati sen
tentiae Rotalis in casu, neque eius circumscriptioni seu rescissioni,
neque beneficio rest i tutionis in integrum. De expensis autem iudiciali
bus Supremum idem Tribunal decrevit, eas inter par tes esse com
pensandas .
Atque ita editum est, pronunciatum, decretum, declaratum ac defi
nitive iudicatum, manda tumque ut haec definitiva sententia publici
iuris f ieret , et ab omnibus ad quos pert inet exsecutioni mandare tur ,
non solum, etc., sed et omni, etc.
Datum Romae, die 28 aprilis 1916.
Franciscus Solieri, Signaturae Votons.
L. $ S. VISA
Nicolaus Marini, a Secretis.
Iosephus adv. Fornar i , S. T. Notarius.
Secretaria Status 213
ACTA OFFICIORUM
SECRETARIA STATUS
QUINAM NÜNCUPANDI SINT INTERNUNTII, QUINAM DELEGATI APOSTOLICI DECER
NITUR.
Ex Audientia SSmi die 8 maii 1916
SS. D. N. Benedictus Divina Provident ia Papa XV, Secum animo
reputans , quantopere deceat rectius apt iusque ordinari nomina, quibus
ad hunc diem, pro sua ipsorum dignitate, appellari consueverunt quot
quo t Romani Pontificis personam in exteris regionibus gererent, i temque
al iqua honor is accessione eos ornari qui, etsi t i tulum gradumque Nun
t iorum Apostolicorum non obtinent, legatione t amen stabili apud exteros
rerum publicarum gubernatores funguntur, referente me infra scripto
Cardinali a Secretis Status, decernere dignatus est, ut hi omnes, in
posterum, Internuntii Apostolici nuncupentur , et Delegati Apostolici ii
dumtaxa t dicantur qui, licet personam Pontificis sustineant, charactere
tamen diplomatico, quem vocant, omnino carent .
Contrariis quibuslibet minime obstant ibus .
Datum Romae, die, mense et anno praedictis.
P. CARD. GASPARRI,
a Secretis Status.
214 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
DUBIUM ROMANAE CURIAE
S . P E N I T E N Z I E R I A A P O S T O L I C A
AVVISO DI CONCORSO
Si notifica che nel Sacro Tribunale delia Penitenzieria Apostolica avrà luogo il concorso all'Ufficio di Sostituto, per esame scritto ed orale. Lo scritto avrà luogo il giorno 23 del prossimo giugno alle ore 8, l'orale il 27 alle ore 9.
I Sacerdoti che desiderassero prendervi parte dovranno, non più tardi del 20 giugno, esibire nella Segreteria di detto Sacro Tribunale la domanda corredata dai titoli necessari per l'ammissione.
Dalla Segreteria della Sacra Penitenzieria, 20 maggio 1916.
C. Perosi, Reggente.
S E G R E T E R I A D I S T A T O
NOMINE
Con Biglietto della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di
nominare :
8 aprile 1916. — Mons. Lorenzo Schioppa, segretario di Nunziatura di prima classe, Uditore di seconda classe, destinandolo a prestare servizio presso la Nunziatura Apostolica di Baviera.
15 maggio. — L'Emo signor cardinale Ludovico Billot, Protettore della Lega Internazionale " Pro Pontifice et Ecclesia „.
30 maggio. — Mons. Ernesto Filippi, Segretario di Delegazione di prima classe, destinandolo a prestare servizio presso la Delegazione Apostolica del Canada.
Cou Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Assistenti al Soglio Pontificio:
28 marzo 1916. — Mons. Francesco Egger, vescovo di Brixen. 30 aprile. — Mons. Adolfo Alessandro Nouel, arcivescovo di San Domingo. 16 maggio. — Mons. Andrea Righetti, vescovo di Carpi. 30 maggio. — Mons. Giulio Vaccaro, arcivescovo di Bari.
Diarium Romanae Curiae 215
Protonotari apostolici ad instar participantium :
28 aprile 1916. — Mons. Teodoro Hévin, dell'archidiocesi di Rennes.
8 maggio. — Mons. Nazareno Cervigni, delParchidiocesi di Camerino.
9 maggio. — Mons. Emilio Dubois, dell'archidiocesi di Tolosa. 20 maggio. — Mons. Enrico Przezdziecky, dell'archidiocesi di Varsavia.
Prelati Domestici di S. S.:
29 marzo 1916. — Mons. Michele Lévay, della diocesi di Vacia. 18 aprile. — Mons. Pietro ÌDombek, dell'archidiocesi di Posnania.
9 maggio. — Mons. Luigi Moulin, dell'archidiocesi di Tolosa. 20 maggio. — Mons. Silvio M. Nardi-Dei, della diocesi di Chiusi.
ONORIFICENZE
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti onorificenze :
La Gran Croce dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
9 maggio 1916. — Al sig. Fernando Osorio y Eloia, già ministro plenipotenziario di S. M. Cattolica presso le Corti di Olanda e di Lussemburgo.
La Commenda dell'Ordine di 8. Gregorio Magno, classe civile:
13 aprile 1916. — Al sig. Federico Del Corto, della dioc. di Montepulciano. 5 maggio. — Al sig. Giovanni Barreré, della diocesi di Perpignan.
11 maggio. — Al sig. Giuseppe Nalbone, della diocesi di Girgenti.
— Al sig. Angelo Nalbone, della medesima diocesi.
26 maggio. — Al sig. Gaetano Gargano, della diocesi di Nicastro.
H Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
30' aprile 1916. — Al sig. Carlo Unger, di Cristiania.
— Al sig. Carlo Polaczek, di Cristiania.
19 maggio. — Al sig. avv. Michele Della Cella, dell'archidiocesi di Genova.
La Commenda dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
20 maggio 1916. — Al sig. Francesco Catelli, di Roma.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
28 aprile 1916. — Al sig. Gian Giuseppe Chiola, dell'archid. di Genova.
16 maggio. — Al sig. Ernesto Paban, della diocesi di Marsiglia.
216 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
M A G G I O R D O M A T O D I S U A S A N T I T À
NOMINE
Con Biglietti di S. E. Rma Moas. Maggiordomo, il Santo Padre si è degnato
di nominare:
Camerieri Segreti soprannumerari di S. S.:
12 novembre 1914. — Mons. Antonio Rigoni, della diocesi di Segna. 10 febbraio 1915. — Mons. Giovanui Ronai, della diocesi di Rosnavia. 14 luglio. — Mons. Garlo Seedoch, della diocesi di Giavarino.
9 novembre. — Mons. Pietro Jacobs, dell'arehidiocesi di Colonia. 31 gennaio 1916. — Mons. Pietro Hoeveler, della medesima archidiocesi. 12 febbraio. — Mons. Celestino Mahé, della diocesi di Alessandria.
9 marzo — Mons. Gaetano Cicognani. 8 aprile — Mons. Solón Garcia Pedreira, dell'arehidiocesi di Bahia.
15 aprile. — Mons. Rodolfo Simlinger, della diocesi di S. Ippolito. 25 aprile. — Mons. Antonio Prieto, della diocesi di Cuenca. 19 maggio. — Mons. Francesco Gonçalves de Lima, della dioc. di Aracajú. — Mons. Vittorino Correira Fontes, della medesima diocesi. — Mons. Antonino Bossatis, delParchidiocesi di Torino. — Mons. Ambrogio Salvetti, della diocesi di Novara.
Camerieri d'onore in abito paonazzo di S. S.:
15 aprile 1916. — Mons. Giovanni Herzog, della diocesi di S. Ippolito. — Mons. Francesco Pührerfellner, della medesima diocesi. 25 aprile. — Mons. Giovanni Battista Panken, della diocesi di Bois-le-duc. — Mons. Giacinto Ballesio, dell'arehidiocesi di Torino. — Mons. Ludovico Campanari, della diocesi di Viterbo e Tuscania. 29 aprile. — Mons. Giuseppe C. de Paz y Morales, della dioc. di Teneriffa. 20 maggio. — Mons. Augusto Zaffarame, della diocesi di Orte.
Cameriere Segreto di Spada e Cappa soprannumerario di S. S. :
17 maggio 1916. — Il sig. marchese Francesco Doria Lamba, dell'arehidiocesi di Genova.
Cappellano Segreto d'onore di S. S.:
15 aprile 1916. — Mons. Corrado Wengritzky, della diocesi di Scepusio.
Annus T U I - Yol. VIII Die 7 Iulii 1916 Num. ?
ACTA APOSTOLICAE SEDIS COMMENTARIUM OFFICIALE
ACTA BENEDICTI PP. XV
DE EUCHARISTICA PUERORUM UTRIUSQUE SEXUS COMMUNIONE AD MENTEM
SUMMI PONTIFICIS, DIE 30 MENSIS IULII SOLLEMNI RITU PROMOVENDA.
Ex audientia Ssmi, die 26 iunii 1916
SS. D. N. Benedictus divina providentia Papa XV, cui nihil anti
quius, quam ut pie inviolateque serventur decreta Sacra Tridentina
Synodus et Quam singulari, fel. rec. Decessoris sui Pii X iussu edita,
referente me infrascripto Cardinali a Secretis Status , cum prope adsit
al ter luctuosissimi eventi anniversar ius dies, id mandare dignatus est,
quod sequi tur : « Omnes et singuli in Europa locorum Ordinarii summo-
« pere curent, ut , in Ecclesiis et Oratoriis suae cuiusque dioecesis,
« die 30, qui dominicus est, proximi mensis iulii, pueri u t r iusque sexus
« universi ad mentem Beatissimi Patr is , sollemniore quo fieri poterit
« ritu, ad Sacram Synaxim accedant. Contrariis quibusvis minime ob-
« s tant ibus ».
D a t u m Romae, die, mense et anno praedictis.
ACTA, vol. VIII, n. 7. — 7-7-916.
P . Card. GASPARRI,
a Secretis Status. 1 5
218 ' Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
E P I S T O L A E
I
A D R . D . P A U L U M B U G U E T , C U R I O N E M M O N T I S L E G I O N I S , P R O T O N O T A R I U M A P O
S T O L I C U M , C U I G R A T U L A T U R Q U I N Q U A G E S I M U M S A C E R D O T I I N A T A L E M E T
I N C R E M E N T A O P E R I S D E F U N C T O R U M A N I M I S E X P I A N D I S .
Dilecte Fili, salutem et apostolicam benedictionem. — Significandae
tibi voluntatis Nostrae nulla sane opportunior occasio quinquagesimo
sacerdotii tui natal i . Hanc enim vitae diuturni ta tem non otioso tibi
transiisse decursu, cum cetera - h a u d sane obscura - pastoralis dili
gentiae tuae documenta, t um admonet in primis opus, quod defunctorum
animis expiandis, tua excitavit pietas, tua sollertia aluit, ac, Deo bene
iuvante, auxit ita, ut non unam illud brevi sese diffuderit in gentem,
uberem - ut i sperare licet - l a turam ubique fructuum messem. Pro
fecto cum sancta et salubris sit cogitatio pro defunctis exorare, eos
Nos merito suspic imus, qui - ut i tu qu idem, dilecte Fi l i , provide
admodum facis - Deum non exorant solum, sed oblatis piae consocia
tionis commodis non exiguis, ad aemulam in mor tuos pietatem ceteros
hor tantur , ita plane ut, coniungendis ingeminandisque precibus, a tque
in primis cotidiano piaculari Sacro, militantem Ecclesiam ad demeren-
dam sibi t r iumphantem alliciant ac pene compellant. In quo mirum
gratificandi studio, cum hor tant ium tum obsequentium, nemo est qui
non videat quan ta eniteat caritas, non solum in proximos, sed etiam
in Deum, quantaque misericordibus fratribus affulgeat spes fore ut
dives in misericordia Deus et grata beatorum fratrum recordatio iisdem
eos velint christ ianae caritatis officiis post mortem iuvari, ut eodem
quantocius donentur optatissimo praemio.
Haec quidem animo reputantes , tibi non gra tu lamur solum diutur
n u m sacerdotium, sed tam frugifera consilia ac coepta simul iusta
commendatione complectimur, simul a te pet imus, ut, quarum rerum
spe hucusque et Nobis et Ecclesiae probasti navitatem tuam, iucunda
ac brevior earum exspectatio te faciat in posterum alacriorem.
Auspex divinorum munerum Nostraeque interim benevolentiae
testis apostolica sit benedictio, quam tibi, dilecte Fili, tuoque gregi
Acta Benedicti PP. XV 219
a tque operi quod supra laudavimus, peramanter in Domino imper
t imus.
Datum Romae apud S. Pe t rum, die xn maii MCMXVI, Pontificatus
Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
II
AD R. D. IANUARIUM ASPRBNATEM GALANTE, PROTONOTARIUM APOSTOLICUM,
CANONICUM ET CIMELIARCHAM ECCLESIAE NEAPOLITANAE; CUI GRATULA
TUR NATALEM SACERDOTII L CELEBRANTI.
Dilecte Fili, salutem et apostolicam benedictionem. — Optimo sane
iure natalem sacerdotii tui quinquagesimum intelligimus a tuis civibus
ea omnium ordinum consensione iisque laetitiae significationibus cele
brari ut non privata haec faustitas, sed communis et publica videatur.
Te enim nobilissima ista civitas in suis praecipuis ornamentis ponit ,
qui, cum vim ingenii et copiam eruditionis non mediocrem ad studia
antiquitatum contuleris, et scripta edendo, cultoribus huius disciplinae
probatissima, et la tebras vetustorum temporum scrutando, sacra Cam-
paniae monumenta egregie iam diu il lustras. Accedit quod tuae laus
eruditionis, quae quidem expolitur etiam elegantia scribendi, cum inte
gritate coniungitur vitae sacerdotalis. Nos sollemnem tuorum gratulatio-
nem part icipando augemus eo vel libentius, quia te Nobis et huic apo
stolicae Sedi singulariter deditum addictumque novimus. A Deo autem
optamus pet imusque, ut te in annos multos ad patriae decus, ad horum
studiorum progressionem, ad hor tamentum Cleri, praesert im adulescen
tis, servet incolumem. Cuius auspicem voti ac paternae benevolentiae
Nostrae testem tibi, dilecte Fili, apostolicam benedictionem amantiss ime
impert imus.
Da tum Romae apud S. Pet rum, die xxvi mensis maii MCMXVI, Pon
tificatus Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
9
<m Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
I I I
AD R. D. AMADEUM GHIZZONI, CANONICUM THEOLOGUM PLACENTINUM : DE COM
MENTARIO QUI INSCRIBITUR « IL CATECHISTA CATTOLICO ».
Dilecte Fili, salutem et apostolicam benedictionem. — Cum ex apo
stolico officio Nostrum praecipue sit laborare et efficere ut quae Christus
Dominus revelavit praecepitque hominibus, ea ab omnibus cognitione
usuque teneantur , nihil profecto habemus ant iquius quam fovere et
amplecti quicquid huic tanto proposito conducat. In hoc autem numero
iste reponendus est commentar ius , quem abhinc annis quadraginta
Placent inus ille Episcopus, Catechismi pervulgandi studio praeclarus,
Ioannes Baptis ta Scalabrini condidit, tuque iam diu non mediocri et
diligentia et peritia moderaris . Etenim, hoc temporis sat longo spatio,
mul tum scimus eam scriptionem rei christ ianae per Italiam profuisse,
vel ad conventus catechisticos promovendos a tque i l lustrandos, vel ad
scholas de Religione varias, pro discipulorum aetate captuque, excitan
das : cuius quidem ut r iusque rei opportuni ta tem Nosmet ipsi in Archie-
piscopatu Bononiensi, eiusmodi et coetu habito et scholis institutis,
omnino esse singularem agnovimus. Sed commentari i vestri ideo maxime
Nobis commendatur uti l i tas, quod, cum in eo nulla occasio praetermit
ta tur graviter disputandi quemadmodum nost ros pueros et adolescentes
instrui educarique ad religionis officia hodie conveniat, egregie factus
videtur non modo ad huius disciplinae incrementa quaerenda, verum
etiam ad inducendam sensim usque quaque christ ianae t radendae
doctrinae similitudinem. I taque l ibenter comperimus eum iam in com
pluribus dioecesibus nactum esse socios scribendi, eumdemque a non
paucis Episcopis ita comprobari , ut consilii dioecesani rei catechisticae
curandae t amquam organum adhibeatur . Optandum est, id quod ipsi
pientissimo auctori in votis erat, ut, reliquis exemplum horum sequen
tibus, vester commentar ius ad t am sanctum et salutare opus tota Italia
provehendum magis ac magis valere possit. Tu vero a tque omnes, quos
habes participes laboris, pergite vel alacriores pro Ecclesia et pro fra
t r u m salute contendere; a tque auspicem divinorum munerum paternae
que Nostrae benevolentiae testem, apostolicam benedictionem habete,
quam vobis amantissime impert imus.
Datum Romae apud S. Pet rum, die VII mensis iunii MCMXVI, Pon
tificatus Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
Acta Benedicti PP. XV
I V
A D R . P . D . C A R O L U M G A R C I A I R I G O Y E N , E P I S C O P U M D E T R U X I L L O , O C C A S I O N E
Q U A R T I I A M E X P L E T I S A E C U L I A C O N D I T A T R U X I L I E N S I D I O E C E S I .
Venerabilis Frater , salutem et apostolicam benedictionem. — Sol
lemnia, quae istic, uti allatum est, apparantur , exacto quar to iam sae
culo, ex quo, auctori tate et gratia Sedis apostolicae, Truxillensis dioe
cesis erecta est, digna enimvero visa Nobis sunt quibus vel hae Nostrae
litterae nonnihil afferant splendoris. De re quippe agitur in qua quid
quid est commendatione dignum ac laetabile, id est Nobis cum Truxi-
liensi pastore et grege commune; cum quae inest et in dato beneficio
laus et in accepto gloria, laus sit et gloria eorum, quos christ iana cha
ri tas u t rumque nost rum iubet habere carissimos. Atque inde profecto
est quod cum scribere aggredimur, non ad vos solum sua sponte mens
praevolet Nostra, sed etiam ad maiores vestros, quorum nimirum explo
ra ta fides ac pietas ab apostolica Sede haec ipsa, quorum caussa lae-
tamini, consecutae sunt praemia a tque ornamenta . Mens quidem Nobis
non est domestica vobis commemorare ; sed consulto mentionem intu-
l imus de christianis maiorum vestrorum laudibus, ut hortar i eo ipso
videamur ne pigeat imitari quod celebrare delectat. Quid est enim catho
licis viris eiusmodi recolere eventus faustitatem, nisi eas pat rum reco
lere ac celebrare virtutes, quibus ea ipsa, quae commemorantur , par ta
sunt decora? Qui vero f ieri potest ut f i l i is haec animo reputant ibus non
ipsimet quodammodo adesse patres videantur ac vel defuncti adhuc eos
alioqui et hor tar i ut vigilent: ut s tent in fide: ut videant ne excidant
a vocatione sancta sua: ut sancti s in t? Tantum igitur apud vos grati
animi fidelis memoria valeat, ut, quae se dant recolenda maiorum
exempla, non plus admirat ionis habi tura sint, quam imitationis a tque
aemulationis.
Sed aliud praeterea est officium ab officio hoc non seiungendum.
Si enim decet sollemnia haec ita vos peragere, ut veteris recordatione
memoriae an imum valeatis ac mentem conformare, decet etiam in
aspectum lucemque ita ponere apostolicae Sedis beneficia, ut omnium
vestrum in eamdem cum obsequium tum studia nova acrioraque in
posterum sumant incitamenta. At vero longiorem hac de re sermonem
haud requiri t Truxil iensium catholicorum ad omne officii m u n u s sem
per experrecta indoles, et haec ipsa quae att igimus, amore magis impulsi
222 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
scr ibenda putavimus , quam quod arbi trarentur monit is ac praecept is
vos indigere Nostris.
Ad Nos quod attinet, ut saecularia haec sollemnia dioecesi uni
versae non laetabilia solum, sed etiam salutar ia eveniant, caelestium
vobis precamur munerum ubertatem, quorum pignus apostolica sit
benedictio, quam tibi, venerabilis Frater , et clero ac populo in quo
cotidianae curae tuae pervigilant, amantiss ime in Domino impert imus.
Datum Romae apud S. Pet rum, die x v m iunii MCMXVI, Pontificatus
Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
V
AD R. P. SBRAPHINUM CIMINO, ORDINIS FRATRUM MINORUM MINISTRUM GENE
RALEM, SEPTIMO EXEUNTE SAECULO EX QUO INDULGENTIA PLENARIA DE
PORTIUNCULA PRIMUM DIVINITUS DATA EST.
Dilecte Fili, salutem e t apostolicam benedictionem, - r - Ingravescente
in dies hac mole communium miseriarum, quae Nos praecipue habent
anxios et sollicitos, omnem equidem occasionem, quae nobis offeratur,
arr ipimus propit iandae humano generi divinae maiestatis. Nam, cum
miseros faciat populos peccatum, in hoc devenimus rerum discrimen,
ut nisi vulgo homines paeniteat deliquisse ac paeni tendo melioresque
mores inducendo Dei benignitatem mundo concilient, nulla iam salutis
spes rel iqua videatur. Iam vero ad exci tandum in bonis vel salutaris
paenitent iae vel sanctioris vitae s tudium, oppor tune contingit ut illud
propediem commemoretur tam praeclarum divinae indulgentiae munus ,
ante annos septingentos, beatissimo Francisco deprecante, t r ibutum
hominibus, quod a Por t iuncula nominatur . Neque enim huius beneficii
qu isquam potest esse particeps, quin an te rite confitendo peccata expia-
verit, omnemque omnino culpae amorem abiecerit. Accedit quod qui hanc
lucrantur admissorum veniam, iis licet non sibi solum sed etiam pie
defunctis in Christo eam lucrar i : quibus ipsa facultas rei saepius i te-
randae mirum quantum solatii potest afferre. Id quod, si unquam alias,
est certe peroppor tunum hoe tempore, cum haec maximi belli immani tas
mult i tudinem animarum, quae igni piaculari addictae sunt , innumera
bilibus cotidie funeribus adauget. I taque vehementer quidem cupimus
ut toto orbe catholico ad sacras Franciscanum aedes vel ad eas quas
Acta Benedicti PP. XV <m
sacrorum Antistites destinaverint, frequentior solito christ ianus populus ,
huius veniae impetrandae causa, confluat, sed ibi maxime id fiat ubi
primum illa divinitus oblata est. Quamobrem statuimus ut integri anni
spatio, id est a vesperis primi diei mensis augusti proximi ad occasum
secundi diei mensis eiusdem consequentis anni, quisquis rite confessus
et caelesti dape refectus Assisiatem Basilicam Sanctae Mariae ab Angelis
adierit ibique pro Ecclesia ad mentem Summi Pontificis Deo supplica-
verit, toties Plenariam Indulgentiam lucretur, quoties eam aedem invi
sent . Atque ad amplificandam horum sollemnium dignitatem, iis Nosmet
ipsi volumus per Legatum adesse; idque muneris dilecto Filio Nostro
cardinali Philippo Giustini, quem Ordo Fra t rum Minorum pa t ronum
habet , demandamus . Sperandum vero est fore ut compluribus ex omni
ora ac par te terrarum natale solum Francisci a tque incunabula institu
to rum eius adeunt ibus, i terum illa sanctissimae vitae species ac forma
valeat ad excitandum in hominibus s tudium christianae sapientiae et
disciplinae, in primisque illius, quae hodie tantopere elanguit, fraternae
caritatis. - Caelestium autem bonorum auspicem et paternae benevolen
tiae Nostrae testem, tibi, dilecte Fili, et omnibus sodalibus tuis aposto
licam benedictionem amantissime impert imus.
Datum Romae apud S. Pet rum, die xxix mensis iunii MCMXVI, Pon
tificatus Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
m. Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
ACTA 88. CONGREGATIONUM
SACRI CONGREGATIO CONSISTORIALIS
I D E C R E T U M
OMAHENSIS ET KEARNEYENSIS
MUTATIONIS FINIUM
Cum Metropolitanus et Episcopi ecclesiasticae provinciae Dubu-
quensis, supplicem libellum ad Sanctam Sedem porrexissent ut a dioe
cesi Omahensi ad dioecesim Kearneyensem transferantur comitatus
civiles Wheeler, Qreeley, Howard et ea pars comitatus Hall quae, a flu
mine Platte separata, versus septentrionem sita est, SSmus D. N. Bene
dictus XV, rebus omnibus mature perpensis, de consilio Emorum huius
Sacrae Consistorialis Congregationis Pat rum et suppleto, qua tenus opus
sit, interesse habent ium consensu, annuens praefatis precibus, fidelium
utilitati et Kearneyensis dioecesis incremento appr ime cessuris, de ple
nitudine potestatis statuit ut praefati comitatus civiles Wheeler, Qreeley,
Homard et ea pars comitatus Hall, superius definita, a dioecesi Oma
hensi subt raherentur et ad dioecesim Kearneyensem assignarentur .
Statui t insuper Sancti tas Sua ut haec exsecutioni demandentur per
R. P. D. Ioannem Bonzano, Archiepiscopum titularem Melitenensem et
in Foederatis Statibus Americae Septentrionalis Delegatum Apostolicum,
eidem tr ibuens necessarias et opportunas facultates, etiam subdelegandi,
ad effectum de quo agitur, quamlibet personam in ecclesiastica digni
tate consti tutam, ac definitive pronunt iandi super quavis difficultate vel
oppositione in exsecutionis actu oritura, facto praeterea ei onere ad hanc
S. Congregationem intra sex menses exemplar mittendi, authent ica forma
exaratum, peractae exsecutionis.
Hisce denique super rebus eadem Sancti tas Sua praesens edi iussit
consistoriale decre tum: contrariis quibusvis minime obstant ibus .
Datum Romae, ex aedibus Sacrae Congregationis Consistorialis, die
13 maii 1916.
C. CARD. DB LAI , Episc. Sabinen., Secretarius.
L S. f Thomas Boggiani, Archiep. Edessen., Adsessor.
S. Congregatio Consistorialis
II
PROVISIO ECCLESIARUM
Successivis S. Congregationis Consistorialis decretis, SSmus D. N.
Benedictus P P . XV has , quae sequuntur , ecclesias de proprio pastore
providit, scilicet:
17 aprilis 1916. — Metropolitanae ecclesiae S. Jacobi de Cuba, prae
fecit R. P. D. Felicem Ambrosium Guerra, hactenus ep. tit. Hamathensem.
5 iunii. — Cathedrali ecclesiae Neo-Pampilonensi R. D. Raphaelem
Afanador, vicarium generalem dioecesis de Socorro.
— Titulari ecclesiae Pergamensi R. D. Honora tum Halle, archipre
sbyterum Cath. ecclesiae Montis Pessulani , quem constituit Auxiliarem
Emi Dñi card. Francisci de Rovérié de Cabrières, ep. Montis Pessulani .
6 iunii. — Cathedrali ecclesiae Fanensi R. D. Ius t inum Sanchini, vica
rium generalem dioecesis Ariminensis et parochum ecclesiae Cathedralis.
7 iunii. — Titulari ecclesiae Sebastensi R. D. Ioachim Mamede da
Silva Leite, presbyterum dioecesis Campinensis, ibidem visitatorem dioe
cesanum et protonotarium ad instar participantium, quem deputavit Auxi
liarem R. P. D. Ioannis Baptistae Correa Nery, episcopi Campinensis.
19 iunii. — Cathedrali ecclesiae Reat inae R. D. Franciscum Sidoli,
canonicum archipresbyterum ecclesiae Placentinae.
1 iulii. — Cathedrali ecclesiae Sarsinatensi R. D. Ambrosium Ric
cardi, vicarium generalem Fere t ranum.
5 iulii. — Titulari episcopali ecclesiae Germensi R. D. Ioannem
Raynaud, vicarium generalem Tolosanum, quem constituit Auxiliarem
R. P. D. Ioannis Augustini Germain, archiepiscopi Tolosani.
S. CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE
NOMINATIO VICARII APOSTOLICI
Brevi apostolico nominatus es t :
28 aprilis 1916. — Vicarius Apostolicus de Canton, R. P. D. Ioannes
Baptis ta Maria de Guébr iant , e Seminario Parisiensi Missionum ad
exteras gentes, episcopus t i tularis Euroeensis , iam vicarius apostolicus
de Kiengtchang.
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
SACRA CONGREGATIO RITUUM
I
V I Z A G A P A T A M E N . E T N A G P O R E N .
D U B I A
Rmi Episcopi Dioecesium Vizagapatamensis et Nagporensis, qui iam
receperunt Kalendarium ad usum ipsarum Dioecesium a S. Ri tuum Con
gregatione revisum et approbatum, sequentia dubia pro oppor tuna solu
tione eidem S. Congregationi exposuerunt ; n imi rum:
I. An eiusmodi Kalendarium adhiberi possit ab omnibus sacerdoti
bus sive saecularibus sive religiosis suae Dioecesis?
II. An t i tulares Ecclesiarum Cathedralium et Pa t ronus Indiarum
debeant ab eisdem sacerdotibus omnibus celebrari cum octava, vel sine
octava?
III . An Episcopi utr iusque Dioecesis possint mutare t i tulares Eccle
siarum, sive quia incerti sunt, sive quia nec approbati , vel non habent
Officium in Kalendario Dioecesano?
Et Sacra eadem Congregatio, audito specialis Commissionis voto,
rescribendum censuit :
Ad I. Servetur decretum de Festis localibus diei 28 februarii 1914
ad I et III .
Ad II. Serventur Rubricae novissimae ad normam Bullae Divino
afflatu, Breviarii Romani , tit. IX, nn. 2* et 3°.
Ad III . Nihil innovetur, si aga tur 'de Sanctis in Martyrologio Romano
vel in eius Appendice approbata insertis. Si vero agatur de Ecclesiis
consecratis et de t i tularibus incertis, p roponatur elenchus an t iquorum
vel novorum ti tularium S. Ri tuum Congregationi pro approbat ione. Quod
si Ecclesia non fuerit consecrata aut solemniter benedicta, ipse Episco
pus eam benedicat vel consecret, assignando Mysterium vel Sanctum
Titularem iuxta Rubricas et Decreta; prae oculis habi to, quod Beatis
nec Ecclesiae, nec Altaria dedicari possunt .
Atque ita rescripsit et declaravit. Die 5 maii 1916.
£B A. CARD. E P . PORTUEN. et S. RUFINAE, S. B. C. Pro-Praefectus.
Alexander Verde, Secretarius.
S. Congregatio Rituum
II
D U B I A
DE MISSA VOTIVA SACRATISSIMI CORDIS IESU ET DE PRECIBUS POST MISSAM
A Sacra Ri tuum Congregatione sequent ium dubiorum solutio expo
s tu la ta est:
I. An Missa Votiva Sacratissimi Cordis Iesu, a Leone Papa XIII
concessa pro qualibet Fer ia Sexta, quae pr ima in unoquoque mense
occurrit, prohibi ta sit in omnibus Festis Domini, iuxta Decretum n. 3712
diei 28 iunii 1889; vel t an tum in Festis Christi Domini, ad mentem
novarum Rubricarum tit. IV, n. 7, tit. VI, n. 4 et iuxta Notanda in Ta-
bellis n. 8?
IL An Preces post Missam omittere debeat Sacerdos, qui Sacrum
facit in Oratorio cuiusdam Communitat is Religiosae, dum ipsa Commu
nitas vel lectioni meditationis, vel alteri Missae assistit, vel ad reci
piendam Sacram Communionem accedit, vel pias preces in communi
reci tat? -
III . An liceat Preces omittere in fine Missae quae celebratur in
altari Sanctissimi Sacramenti si immediate post eam Sacra Communio
adminis t randa si t?
Et Sacra eadem Congregatio, audito voto specialis Commissionis,
respondendum censuit:
Ad I. Negative ad primam par tem; affirmative ad secundam.
Ad II. Negative; et in casu Preces praescriptae recitentur sub
missa voce t am a Sacerdote celebrante quam a clerico seu inserviente
vel t an tum respondente; et dentur Decreta, praesert im Decretum de
precibus in fine Missae recitandis diei 20 iunii 1913.
Ad III . Negative iuxta decretum suprarelatum, et in casu Ssma Eucha
ristia administretur post Preces.
Atque ita rescripsit ac declaravit, die 2 iunii 1916.
l$( A. CARD. E P . PORTUEN. ET S. RUFINAE, S. R. C. Pro-Praefectus.
Alexander Verde, Secretarius.
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
I I I
A V E N I O N E N .
DECRETUM BEATIFICATIONIS SEU DECLARATIONIS MARTYRII SERVARÜM DEI
SORORUM IPHIGENIAE A S. MATTHAEO, E CONGREGATIONE SORORUM AB
ADORATIONE P E R P E T U A SANCTISSIMI SACRAMENTI, E L I S A B E T H TERESIAE
A S. CORDE IESU, ORDINIS U R S U L I N A R U M , MARTAE R O S A E , ORDINIS S. BENE
DICTI, MARIAE A S. HENRICO, ORDINIS CISTERCIENSIS, ET SOGIARUM, IN
ODIUxM FIDEI , U T I F E R T U R , MENSE IULIO ANNI 1794, ARAUSIONE INTE-
REMPTARUM.
Gravissima illa reipublicae tempestate in Gallia, exeunte saeculo
decimo octavo, exorta, plura edita fuerunt decreta, quae, spreto omni
humani ta t is et religionis sensu ac natural is civilisque libertatis iure,
religiosos u t r iusque sexus crudeliter percusserunt , sub praetextu tamen
speciosaque forma iustitiae tuendae ac vindicandae, in bonum atque
utili tatem ipsius reipublicae. Inter cetera commemorare liceat ea quae
prodierunt diebus 14 et 17 augusti anni 1792 ac 17 septembris et 29 de
cembris anni 1793, quibus viri ac mulieres religiosam vitam profitentes,
e suis domibus expulsi bonisque spoliati, nefariae legis iuramento subii-
ciebantur. Quod si renuissent, uti graviter suspecti, tyrannidis fautores
a tque libertatis inimici, coram iudicibus accusati , pr ius in carcerem
coniecti, dein per summar ium iudicium capite mulctabantur . Ex innu
meris victimis illius calamitosi temporis a Terrore nuncupat i , modo
recensentur t r igintaduae sanctimoniales virgines ad diversos Ordines
seu Congregationes religiosas .pertinentes, quae in odium Fidei, uti
fertur, jmense iulio anni 1794, Arausione, intra fines Avenionensis archi
dioeceseos, interfectae fuerunt. Tredecim ex iis Sororibus sunt ab "Ado
rat ione perpetua Ssmi Sacramenti et sexdecim ex Ordine Ursul inarum,
in respectivis monasteri is civitatis Abolenae commorantes , binae ex
Ordine Cisterciensi et una ex. Ordine S. Benedicti. De praecipua e
quovis coetu, in ipsius Causae titulo nominata, quaedam summatim
describuntur. - T. Ex Adoratricibus Ssmi Sacramenti: Soror Iphigenia
a S. Matthaeo, in saeculo Francisca de Gaillard, Abolenae ortum duxit
die 23 septembris anni 1761, a coniugibus, non minus pietate quam
nobilitate claris, Ioanne Antonio et Ioanna Gabriela de Bouchon. Adhuc
infantula in Monasterio Abolenensi ab Adoratione perpetua Ssmi Sacra
menti recepta, sub recta Sororum disciplina, congruis studiis bonisque
moribus insti tuta est. Septemdecim annos agens, die 11 februarii an. 1779,
S. Congregatio Bituum
ibidem religionis habi tum induit, assumpto nomine Iphigeniae a S. Mat-
taeo, a tque anno sequenti , die 13 februarii, religiosa vota nuncupavi t ;
eaque una cum regulis Instituti f ideli ter constanterque observasse perhi
betur. E coenobio depulsa, sodales sequuta est in captivitate, cum quibus
in assiduis pietatis et vir tutum exercitationibus perseverans, tandem
secunda ad t r ibunal deducta est. A iudicibus, qui eius fidem et con
stantiam frustra tentarunt , condemnata, die 7 iulii anni 1794, ext remum
supplicium Arausione fortiter tulit. Deinde a die undecima usque ad
diem vigesimam sextam eiusdem mensis, ob eamdem causam, simile
supplicium cum pari animi virtute ac fortitudine passae sunt ceterae
duodecim consodales adoratrices Ssmi Sacramenti . - II . E Sororibus
Ursulinis: pr ima occurrit Soror Elisabeth Teresia a S. Corde Iesu, in
saeculo Elisabeth Teresia Consolin, na ta in pago vulgo CourtMzon,
die 16 iunii 1736, et filia Ioannis advocati et Mariae Annae Guérin.
Adolescentula vitam religiosam professa est in coenobio Ursul inarum
Sisteronii commorant ium. Dum de Ordinibus et Congregationibus reli
giosis supprimendis lex lata imponebatur , ipsa coenobio praeerat, nolens-
que redire ad suos, neque iureiurando ab i n i q u a lege praescripto se
devincire, die 25 martii anni 1794 comprehensa, quatuor menses Arau
sione in carcere detenta fuit. Mox ad t r ibunal adducta, iudicibus postu
lantibus quae ipsa esset, respondit : « Filia sum Sanctae Ecclesiae »,
et de iniuncto iuramento praestando i terum quaesita, absolute renuit,
adiungens « se non posse humanis potius quam divinis legibus obedire »;
unde, capite damnata , viriliter obiit die 26 iulii 1794. Eodem mense et
anno parique sententia condemnatae, necem forti ac generoso animo
sust inuerunt reliquae quindecim sodales Ursulinae Monasterii Abolenen-
sis. - III . E Sororibus Gisterciensibus Monasterii Avenionensis S. Catha
r inae merito laudantur duae Sorores germanae e nobili familia, Soror
Maria a S. Henrico, in saeculo Margarita Eleonora de Jus tamond, et
Soror Magdalena a Ssmo Sacramento, in saeculo Magdalena Francisca
de Jus tamond, quae cum altera Sorore germana Dorothaea Iulia de
Jus tamond, ex Ordine Ursulinarum, vitam religiosam amplexae sunt .
Harum prima Abolenae orta die 12 ianuarii anni 1746, S. Bernardi
regulam die 12 ianuarii anni 1766 professa est in Monasterio Avenio-
nensi, a quo cum ceteris depulsa anno 1790, et Abolenam reversa, in
Ursul inarum asceterio, veluti in loco refugii, excepta est. Vertente autem
anno 1794, cum aliis monialibus poena capitali damnata , pie obiit die
12 iulii, in aetate quadraginta et octo annorum. Magdalena autem a
Ssmo Sacramento, Abolenae na ta die 26 iulii anni 1754, Sororem Hen-
ricam in religione et in captivitate secuta, eam praevenit in morte unico
230 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
die. Pos tquam enim dixerit se a parent ibus vi tam temporalem et per
iudicum sentent iam vitam obtinuisse sempiternam, sacrificium consu
m a v a die 11 iulii, anno aetat is suae quadragesimo. - IV. Ex Sororibus
Benedictinis. Tandem superest aliquid innuere de unica moniali Ordinis
S. Benedicti, quae, licet post rema recensetur, pr ima fuit inter sanctimo
niales, quae coram commissione populari comparuit , ut morti t rade
retur . Ipsa est Soror Maria Rosa, in saeculo Susanna Agatha de Loye,
quae Serignani prope Arausionem ortum duxit die 4 februarii 1741 a
parent ibus Ioanne Alexio et Susanna Ianclair. Adolescentula fere viginti
annorum, monaster ium benedictinum in oppido Caderousse ingressa est,
ubi religiosis votis se Deo obstrinxit die 14 ianuari i anni 1762, ibique
mansi t usque ad monasteri i suppressionem. Tum in paternam domum
rediit, a qua, uti religiosa recognita et per vim erepta, Arausionem
delata est. Post duos circiter menses captivitatis, quum libertatis et
aequalitatis iuramentum se praestare abnuisset , die 6 iulii anno 1794,
aetatis suae quinquagesimo quar to , capitis sentent iam ac poenam subiit.
Quum vero fama sancti tat is et martyrii ha rum triginta duarum Servarum
Dei magis in dies invaluerit, Processus Informativus super eiusmodi
fama in ecclesiastica Curia Avenionensi, auctori tate Ordinaria, inst i tutus
est. Quo absoluto et Romam ad Sacram Ri tuum Congregationem t rans
misso, quum nihil obstaret quominus ad ulteriora procedi posset, instante
R. P. D. Iosepho Meftre, protonotario apostolico et hu ius Causae postu
latore, at tentisque litteris postulatoriis quorundam Emorum S. R. E.
Cardinalium, plurium Sacrorum Antist i tum, necnon Capituli et Cleri
Archidioeceseos Avenionensis a l iarumque Ecclesiarum cathedralium ac
dioecesium, i temque Ordinum et Congregationum religiosarum praesert im
ad praefatas Dei fámulas pert inentium, al iorumque notabilium virorum
ac foeminarum, Emus et R m u s Dnus Cardinalis Vincentius Vannutelli,
Episcopus Ostien. et Praenest inus , sacri Collegii decanus et eiusdem
Causae Ponens seu Relator, in ordinariis sacrorum Ri tuum Congrega
tionis comitiis, subsignata die ad Vaticanum coactis, sequens dubium
discutiendum proposuit : An sit signanda Commissio introductionis Cau
sae in casu et ad effectum de quo agitur ? Et Emi ac Rmi Pat res sacris
tuendis Rit ibus praepositi , post relationem ipsius Emi Cardinalis Po_
nentis , audito voce et scripto R. P. D. Angelo Mariani, sanctae Fidei
Promotore , omnibus diligenter perpensis, respondendum censuerunt :
Affirmative seu signandam esse, si Sanctissimo placuerit, Commissionem
introductionis Causae triginta duarum Servarum Dei, quae sunt : E Con
gregatione Sororum ab Adoratione perpetua: Soror Iphigenia a S. Mat
thaeo, in saeculo 'Francisca de Gaillard; Soror a S. Pelagia, in saeculo
S. Congregatio Rituum 231
Rosalia Bès ; Soror a S. Theotista, in saeculo Maria Pelissier; Soror a
S. Martino, in saeculo Maria Clara Blanc ; Soror Rosa a S. Xaverio,
in saeculo Magdalena Tal ieu; Soror Martha ab Angelo Bono, in saeculo
Maria Cluse; Soror Magdalena a Matre Dei, in saeculo Elisabeth Ver-
chière; Soror ab Annunciat ione, in saeculo Teresia Henrica Fau r i e ;
Soror a S. Alexio, in saeculo Anna Andrea Minutte; Soror Amata a
Iesu, in saeculo Margarita Rosa de Gordon; Soror Maria a Iesu, in
saeculo Margarita Teresia Charransol ; Soror a S. Ioachimo, in saeculo
Maria Anna Béguin-Royal , et Soror a S. Augustino, in saeculo Marga
rita Bonnet. - Ex Ordine Ursulinarum: Soror Elisabeth a S. Corde
Iesu, in saeculo Elisabeth Teresia Consolin ; Soror Maria ab Angelis, in
saeculo Maria Anna Margarita de Rocher ; Soror Dorothaea a S. Corde
Mariae Virg., in saeculo Dorothaea Magdalena Iulia de Justamond; .
Soror Catharina a Iesu, in saeculo Maria Magdalena de Jus tamond;
Soror Francisca, in saeculo Maria Anna Depeyre ; Soror a S. Sophia, in
saeculo Maria Margarita de Berbegie d'Albarède ; Soror Agnes a S. Ludo
vico, in saeculo Sylvia Agnes de Romillon; Soror a S. Bernardo, in saeculo
Ioanna Maria de Romillon ; Soror a S. Basilio, in saeculo Anna Cartier
Soror a S. Melania, in saeculo Maria Anna Magdalena de Guilhermier;
Soror a S. Sophia, in saeculo Maria Gertrudes de Ripert d'Alauzier;
Soror a S. Francisco, in saeculo Maria Anna Lamber t ; Soror a S. Ger
vasio, in saeculo Maria Anna Anastasia de Roquard ; Soror a S. Michaele,
in saeculo Maria Anna Doux; Soror a S. Andrea, in saeculo Maria Rosa
Laye, et Soror a S. Rosalia, in saeculo Maria Clara Dubac. - Ex Ordine
Gisterciensi : Soror Maria a S. Henrico, in saeculo Margarita Eleonora de
Jus tamond, et Soror Magdalena a Ssmo Sacramento, in saeculo Magdalena
Francisca de Jus tamond. - Demum ex Ordine S. Benedicti: Soror Maria
Rosa, in saeculo Susanna Agatha de Loye. Die 6 iunii anni 1916.
Facta postmodum de his sanctissimo Domino nostro Benedicto
Papae XV per infrascriptum Cardinalem sacrae Ri tuum Congregationi
Pro-Praefectum relatione, Sanctitas Sua sententiam eiusdem Sacri Con
silii ra tam habens , propria manu signare dignata est Commissionem
introductionis Causae beatificationis seu declarationis martyrii praefa-
tarum triginta duarum Servarum Dei Sororum Iphigeniae a S. Matthaeo,
Elisabeth Teresiae a S. Corde Iesu, Mariae a S. Henrico, Mariae Rosae
et Sociarum, die 14, eisdem mense et anno.
A. CARD. E P . PORTUEN. ET S. R U F . , S. B. C. Pro-Praefectus.
L. % S. Alexander Verde, Secretarius.
<m Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
ACTA TRIBUNALIUM
SACKA ROMANA ROTA
I
C L A R A M O N T A N A
R E S T I T U T I O N I S
Benedicto PP. X V feliciter regnante, Pontificatus Dominationis Suae
anno primo, die 16 augusti 1915, RR. PP. DD. Aloisius Sincero, Ponens ,
Iosephus Mori et Fridericus Cattani, Auditores de turno, in causa Clara-
montana - Restitutionis, inter dominam Antoniam Debrige, actricem,
repraesentatam per legitimos procuratores Rev. dnum Albertum Colomb,
et dnum Angelum D'Alessandri, ac Congregationem Sororum a S. Ioseph,
vulgo a Bono Pastore nuncupatam, seu eius Superiorissam Generalem,
conventam, hanc tulerunt definitivam sententiam.
Domina Antonia Debrige a Summo Pontifice petiit ut contra Soro
rem a S. Coelestino, religiosam Congregationis a S. Ioseph, vulgo a
Bono Pastore nuncupatae , quae in urbe Claramontana domum habet
principem, et contra Congregationem iosam seu eius Superiorissam Ge
neralem instituere posset penes t r ibunal S. R. Rotae causam ad obtinen
dam restitutionem cuiusdam pecuniae summae, quam ipsa Sorori a
S. Coelestino dederat. Ex commissione SSmi causa in pr ima instant ia
delata fuit S. R. Ro tae ; at coram hoc Tribunali , non citata, imo velut
praetermissa sorore a S. Coelestino, causa proposita fuit sub hoc dubio
inter partes concordato : An Congregatio Sororum a S. Ioseph, vulgo a
Bono Pastore, solvere teneatur pecuniam, quam a domina Antonia Debrige
Soror a S. Coelestino habuit.
Factum quod spectat. - Domina Antonia Debrige, die 5 aprilis 1880
orta, iam a tenera aetate frequentabat scholas domus religiosae Con
gregationis Sororum a S. Ioseph, vulgo a Bono Pastore , in civitate
Claramontana, et magistram habebat Sororem a S. Coelestino eiusdem
S. Romana Rota 233
Congregationis. Anno 1892 parent ibus orbata fuit, qui suos tres filios,
quos inter Antoniain, commenda t e runt Sorori a S. Coelestino, tu tore
t amen dato. Antonia igitur, cum duodecimum a n n u m ageret, domum
religiosam Congregationis Sororum a S. Ioseph ingressa est, ut ibi, pacto
pro habi ta t ione et mensa pretio, educaretur, ibique mansi t usque dum
sui iuris facta e domo religiosa discessit. Fere integro anno extra reli
giosam domum transacto, ad eam rediit et ibi habi tum postulavit die
20 maii 1902, eumque obtinuit die 22 ianuari i 1903; et anno 1909, qu in
professionem emiserit, domum religiosam dereliquit.
Anno vero 1912 Antonia Superiorissam Generalem Congregationis
Sororum a S. Ioseph adivit et ei patefecit se Sorori a S. Coelestino, quae
sua inexperientia et familiaritate abusa fuerat, mutuo subinde dedisse
pecuniae summas , quae tunc u n a cum foenore summam viginti t r ium
millium libellarum efficiebant, eamque rogavit ut sua auctoritate addu
ceret sororem a S. Coelestino ut pecuniae debi tum fateretur et syn
graphas subscriberet . I taque Soror a S. Coelestino die 5 novembris 1912
syngraphas subscripsit , quibus recognovit se debere mutui titulo, « pour
cause de prêt », Antoniae Debrige summam viginti t r ium libellarum
u n a cum usur is quatuor libellarum singulis centenis.
Interea Soror a S. Coelestino ob eius agendi rat ionem a domo reli
giosa expulsa fuerat die 30 octobris 1912.
Cum vero Leonia Saliège, olim Soror a S. Coelestino, renueret red
dere debitum, nec solvendo esset, Antonia Debrige Superiorissam Ge
neralem adivit, ut loco Sororis a S. Coelestino solveret; et cum haec
denegaret se teneri ad debi tum solvendum, in ius vocata est ipsa Con
gregatio Sororum.
Duplici igitur de causa Pa t roni actricis censent Congregationem
teneri in casu ad res t i tuendam pecuniam, quam Antonia Sorori a S. Coe
lestino mutuam dedit, scilicet primo, quia monaster ium seu conventus
in causis civilibus tenetur loco subditi seu religiosi, et secundo, quia
in casu damnum quod Antonia passa est, Superioribus eiusdem Congre
gationis ob earum negligentiam imputandum est.
Ius quod attinet. Quoad pr imum, i ta actricis Patroni argumen
t a n t u r : agitur in casu de credito omnino certo, quia habentur et con
fessio part is debitricis, Sororis a S. Coelestino, coram Superiorissa, et
syngraphae in quibus ipsa Soror confessionem confirmat, et aperte decla
ra t ac recognoscit se debitricem esse Antoniae Debrige summae viginti
t r ium millium libellarum. Atqui aes al ienum contraxit mulier religiosa
quae in monaster io degebat ; ergo actio Antoniae competit in ipsum
ACTA, TOI. VIII, n. 7. — 7-7-916. 16
234 Acta Apostolica» Sedis - Commentarium Officiale
monaster ium, quod pacificum est in iu re : « In causis civilibus non est
conveniendus Religiosus sed Monasterium ipsius ». I ta Glossa in canone
De persona, 11, q. 1, v. aut . Monachum, et Archidiaconus, ibid., n. 6;
Speculator, tit. de Reo, n. 19, et alii. Ratio est c lara : « q u i a Monachus
aut Religiosus solemniter professus, nihil habet propr ium (can. Non
dicatis, 12, q. 1), sed quidquid acquirit, pu ta rat ione successionis ab
intestato, au t huiusmodi , acquirit Monasterio (Auth. ingressi, G. Episcop.
et Gleric, et can. Quia ingredientibus, 19, q. 3 et c. Quanto, 7, de offic.
Ordinar., et c. Cum ad Monasterium, 6, de statu Monach.); ergo in causis
civilibus non ipse, sed Monasterium conveniri poterit ac debebit ». I ta
Reiffenstuel, lib. II, decr. tit. I, n. 183, cum communi .
Verum haec iuris principia, quae pro religiosis solemniter professis
valent, applicari nequeunt religiosis votorum simplicium. Ratio enim,
cur in civilibus non religiosus solemniter professus, sed monaster ium
ipsius conveniri potest et debet, est quia religiosi solemniter professi
« ob professionem emissam non amplius sui iuris sunt et servis proprie
« dictis aequiparantur , qui iure romanorum carebant personali tate »
(Sebastianeiii, de Iudic, p. 25, n. 16 cum communi). At « votum simplex
« paupertat is adimit solum in fruendi et ret inendi (absque licentia supe-
« riorum), non vero proprietatem rerum vel saltem dominii capaci -
« tatem » (Aichner, Ius eccl., § 135, n. 2). Religiosi igitur votorum sim
plicium retinent iuris capacitatem seu personal i ta tem iuridicam, et hac
de causa in obligationibus ab ipsis contractis, ipsi, non congregatio,
coeteris par ibus, conveniri poterunt ac debebunt. Nec in praesenti mater ia
f ieri potest extensio de casu ad casum; nam diversa omnino est rat io,
et « quae a iure communi exorbitant nequaquam ad consequentiam
« sun t t rahenda » (28 de R. 1., in 6°). Quare hoc ex capite actio in Con
gregationem, praesert im, prout in casu, praetermissa Sorore a S. Coele
st ino, legitima non est.
Iamvero Congregationem Sororum a S. Ioseph esse Congregationem
votorum simplicium, nullum dubium. Et in art. 102 Regularum h u i u s
Insti tuti expresse edici tur : « Le vœu de pauvreté , tel qu 'on le fait
« dans la Congrégation, ne détruit pas le droit de posséder ... ».
Neque obiici potest mutuo contracto inter Sororem a S. Coelestino
et Antoniam Debrige accessisse consensum Super iorum Congregationis.
Nam primo no tandum est consensum Super iorum Congregationum
votorum simplicium removere quidem in religiosis obicem ad contra
hendum, sed non obligare per se Congregationem ipsam, nisi consensus
explicite, vel saltem ex re rum circumstantiis induat na tu ram mandat i .
Ad rem S. C. de Religiosis in causa dioecesis seu Ordinis X Obliga-
S. Romana Rota 235
tionis, 15 augusti 1914: « Ora è noto e fuor di discussione che l'auto
re rizzazione a compiere qualche atto, concessa ad uno che per disposto
« della legge non può compierlo senza di essa, ma che del resto ha
« personalità propria, e quindi può acquirere sibi, toglie l'obice che
« aveva quell 'ente o persona a porre quell 'atto, ma non importa garanzia
« per par te della persona autorizzante » (Acta Apostolicae Sedis, an. VII,
vol. VII, pag. 110). Quare cum religiosae congregationum votorum simpli
cium ret ineant ex iure communi canonico personali tatem propriam seu
iuridicam, etsi constaret in casu de consensu praesti to a Superioribus seu
a Superiorissa Generali Congregationis Sororum a Sancto Ioseph (Reg.
Instit., 105) Sorori a S. Coelestino, ad hoc ut mu tuum contraheret , non
illico -concludendum esset Congregationem ipsam seu religiosam domum
teneri mutui titulo, seu ad m u t u u m solvendum.
Et confirmatur argumento e contrario, ex iis quae eadem decisio
disserit de religioso votorum solemnium : « Questi, còme si è detto sopra
« (p. 108), non ha nè il velie nè il nolle, quindi non ha personalità giu-
« ridica propria, nè i superiori possono conferirgliela perchè contraria
« ai voti. Non può dunque applicarsi la teoria esposta; l 'autorizzazione
« data dal Superiore ad un suo religioso per comprare o vendere o per
« altre simili operazioni riveste invece quasi la na tura del mandato . Ed
« il religioso, nell'esercizio di quest 'at to, diviene come il gestore del con-
« vento, o della provincia, o dell 'ordine che l 'ha a ciò autorizzato, dal
« che per conseguenza logica e necessaria discende che non il religioso,
« ma il convento o la provincia o l 'ordine debbano r ispondere dell'ope-
« razione » (Ib., p. 110). In congregationibus igitur votorum simplicium
consensus Superioris ad aliquod negotium iuridicum peragendum ex
se solo non induit na turam manda t i ; sed id deducendum est ex tenore
licentiae praesti tae, vel ex peculiaribus circumstantiis ipsius negotii iuri
dici, pu ta si ex re rum circumstantiis appareat religiosam, sciente et
annuen te Superiorissa, contrahere in bonum ac util i tatem ipsius con
gregationis ac ipsius nomine, vel aliquid huiusmodi .
Haec quidem in genere. In specie vero, consensus, qui asseri tur ,
probari debet ; nec per se praesumi potest aut debet. Nam mutua in
casu non publice et notorie, sed clam contracta fuerunt, facta Antoniae
Debrige a Sorore a S. Coelestino lege secreti. Et consonant ea quae
disseruntur in citata decisione S. C. de Religiosis (p. 108), ubi ex exer
citio publico et notorio commercii vel industr iae ex parte alicuius Reli
giosi argui tur consensus praesumptus suorum Superiorum. E contrario
igitur, ubi negotium iuridicum non est publicum, consensus Superiorum
per se praesumi nequit .
236 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Opponunt vero actricis Patroni Antoniam Debrige iure et recte
praesumpsisse Superiorum consensum eo quod, ut i ipsi asserunt , Magi
stra novit iarum minime ignorabat agendi rat ionem Sororis a S. Coele
s t ino; nam ipsa custodiebat redi tus Antoniae eiusque ti tulos, ut aiunt ,
et semel occasione venditionis cuiusdam tituli, Sorori a S. Coelestino
negotium perficiendum commisit. Verum haec affirmant tan tum, sed
non aeque probant . E contra Episcopus declara t : « La Maîtresse des
« Novices ne connaissait pas exactement la condit ion financière d'An-
« toinette Debrige, et savait seulement qu 'avant d 'entrer au Noviciat,
« Antoinette avait confié ses intérêts au notaire qui avait reçu ses comptes
« de tutelle, et chez lequel son frère était clerc ». Jtem : « La pre-
« mière année de son séjour dans le Pensionnat de sœurs sécularisées,
« et même pendant la seconde année, elle eut des rappor ts assez fré-
« quents avec la Maîtresse des Novices, mais ne lui parla jamais de ses
« prêts à sœur St-Célestin. Elle savait bien cependant que les novices
« ne doivent rien faire sans permission et elle n ' ignorait pas non plus
« que la Maîtresse des Novices, fille et sœur de notaire, et qui s'était,
« pendant plusieurs années, occupée d'affaires, aurai t pu lui donner un
« conseil utile ». Quinimo ex actis et allatis in causa ne constat quidem
quonam tempore definite Antonia pecuniam mutuo dederit Sorori a
S. Coelestino, u t rum dum in minore aetate esset, an postquam sui iuris
facta est, u t rum dum habitare t in domo religiosa, an dum consuetas
ferias, ut frequentius, ducebat extra domum religiosam, u t rum anno
immediate ante novitiatum, quem fere ex integro in saeculo degit, an
novit iatus tempore. Iamvero si admit tamus, ut coniicere licet ex argu-
mentat ione Pa t ronorum actricis modo relata, Antoniam pecuniam mutuo
dedisse Sorori a Sancto Coelestino tempore sui novitiatus, ipsa tunc
noscere debebat Regulas Insti tuti , iuxta quas (Reg. 104, 106) Religiosa
nequit debitum contrahere sine consensu Superiorissae. Quum igitur nemo
debeat esse ignarus conditionis eius, cum quo contrahit, sibi imputet si
imprudenter non investigavit u t rum Soror a S. Coelestino contraheret
de consensu Superiorissae, necne. Quam imprudent iam ipsa Antonia
fassa est ; scripsit enim Super ior issae: « . . .après tout s'il y a eu formel
« abus de confiance de son côté, il y a eu du mien une faiblesse impru-
« dente dont je devrais subir les conséquences ». Damnum igitur quod
sua culpa sentit, sibi debet, non aliis imputar i (86 de R. I., n. 6°).
Nec satis. Nam Superiorissa in suis litteris Antoniae die 15 octo
bris 1913 datis affirmabat: sororem a S. Coelestino nul lam permissionem
postulasse ad m u t u u m contrahendum, et debitum ab ipsa contractum
fuisse insciis omnino Superioribus, Antoniam vero nul lum consilium
S. 'Romana Rota 237
petiisse, et pecuniam mutuo dedisse Sorori a S. Coelestino non ut reli
giosae, sed ut amicae suae familiae: « considérée par vous non comme
« religieuse, mais comme amie de votre famille i.. à une religieuse agis-
« sant pour sa famille, ou des familles amies, et dont la Congrégation
« n 'a nul lement profité ». Antonia vero die 17 octobris rescribens Supe
riorissae, haec non denegavit, sed t an tum affirmavit Superiorissam reco-
gnovisse in colloquio secum habi to die 22 septembris 1913 a l iquatenus
suam responsabil i tatem « que votre responsabilité était engagée dans
« une certaine mesure », (quod t amen Superiorissa in suis litteris die
24 octobris 1913 datis aper te 5 denegat), et retulit opinionem quorumdam
canonis tarum, iuxta quos « la Congrégation est responsable des faits et
« gestes des religieux et religieuses pendant tout le temps qu'ils en font
« partie ».
Quoad al terum argumentum ita actricis Pat roni rat iocinantur: P ro
num est in iure sine culpa nul lam dari poenam > sed quemlibet damni-
ficatorem ex actione damnificativa et culpabili teneri ad reparat ionem
seu ad damnificationem damni illati; oportet enim, ut damnum sit illa
tum et actio de qua agitur sit causa efficax damni ipsius, oportet uno
verbo ut damnificator sit culpabil is; ergo ut monasterium de quo agitur
poena resti tutionis damnar i possit, necesse est ut quadam culpa cont in
eatur ... Porro extra omne dubium posi tum est teneri et deberi supe
riorissam monasterii ex munere , seu ex officio gubernare subditos, pro
indeque teneri etiam ex iustitia impedire ne ipsi contra iustit iam alios
laedant, adeo ut si praelatus vel superiorissa defecerint in hoc, tene
bun tu r ipsi ex parte sua ad reparandum illud damnum quod eorum
negligentia quis passus sit. In casu - prosequuntur Patroni - patet quod
negligentia Superiorissae in investigando et moderando, praesert im relate
ad Sororem a S* Coelestino, quae prae aliis correctione et moderatione
indigebat, prout ipsi Superiorissae notum erat, ratio et causa fuit damni
illati Antoniae Debrige. Neque prae tereundum est novit iarum magistram
aliquid saltem novisse de agendi ratione Sororis a S. Coelestino erga
Antoniam Debrige, nam semel saltem "conrea videtur. Ipsa enim titulos
ac reddi tus Antoniae custodiebat et interdum ipsa expresse Sorori a
S. Coelestino commisit munus quendam vendendi titulum ex quo
Antonia minorem s u m m a m accepit illa quam ti tulus repraesentabat ,
quamque a venditione soror a S. Coelestino obtinuerat . Quapropter
gravior f i t responsabil i tas monasterii , quod ignorantia ne excusare
quidem valet.
Pat roni igitur, ut patet ex a rgumento modo relato, censent Congre
gationem seu Superiorissam teneri etiam rat ione damni, ut a iunt aqui-
238 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Mani. Verum eum in eam agatur de mutuo , d a m n u m aquil ianum vix
au tem ne vix quidem intelligitur. Antonia Debrige nec iniuriam nec
d a m n u m passa est quia pecuniam mutuam tradidi t Sorori a S. Coele
stino, sed quia soror a S. Coelestino pecuniam mutua tam non solvit:
quo in casu agitur non de damno aquil iano, sed de damno contractuali ,
quod vocant. Quod si iniuriam et damnum intelligunt Pat roni qua tenus
Soror a S. Coelestino vi aut dolo Antoniam ad m u t u u m con t rahendum
induxit, aut etiam, prout non semel insinuant, per dolum malum et
fraudem pecuniam ab ea extorsit, tunc Pat roni non haec t an tum iuridice
et plene probare debent, sed et iam conreitatem, ut aiunt, vel saltem
culpam ac negligentiam Super iorum Congregationis; nec indicia, et con
iecturae et praesumptiones sufficiunt, praesert im quia clam Soror a
S. Coelestino mutuum contraxit et accepit pecuniam, facta iVntoniae lege
secreti. At ex hucusque allatis in causa iuridica probat io deest.
Pos t remo videndum est an Congregatio Sororum a S. Ioseph, prae
scindendo a culpa, teneatur in casu qua tenus mutua ta pecunia conversa
sit in utilitatem Congregationis (C. Quod quibusdam, de fideiussorib.),
cum aequitas prohibeat quemque aliena iactura locupletari : qua ratione
Congregatio teneretur non to tam pecuniam per se reddere, sed in ea
t an tum mensura qua locupletior inde facta est. Verum pecuniam mutua
tam conversam fuisse ex toto vel ex parte in util i tatem Congregationis
ex actis et oblatis in causa non probatur ; Superiorissa enim affirmat
sororem a S. Coelestino pecuniam mutuo accepisse « pour sa famille
« ou de familles amies » ; Episcopus Claramontanus declarat se acce
pisse a sorore a S. Coelestino « qu'elle lui avait emprunté pour tirer
« son neveu Mr Henri Debrige d 'un très grave embar ras . . . ». Haec
dominus Henricus Debrige denegat. At seposita quaestione utrum in
utilitatem Henrici Debrige pecunia mutua ta conversa fuerit, necne, certo
certius ex actis et illatis in causa pecuniam mutua tam conversam fuisse
in utili tatem ipsius Congregationis iuridice non probatur .
Quibus rite tum in facto tum in iure perpens is , Nos infrascripti
Auditores pro Tribunali sedentes, Christi nomine invocato, et solum
Deum prae oculis habentes , ad propositum dubium respondemus : Nega
tive, seu ex hactenus deductis in causa Congregationem Sororum a
S. Ioseph, vulgo a Bono Pastore , solvere non teneri pecuniam, quam a
domina Antonia Debrige Soror a S. Coelestino habuit . Expensas autem
inter partes compensatas volumus.
Ita pronunciamus et definitive sentent iamus mandantes Ordinariis
locorum et ministris t r ibunalium ad quos spectat, ut exsecutioni man-
S. Romana Rota 239
dent hanc sententiam, et adversus reluctantes procedant ad normam
sacrorum canonum et praesert im cap. 3, sess. XXV, de ref., Conc. Trid.,
iis adhibitis exsecutivis et coercitivis mediis, quae magis efficacia et
oppor tuna pro re rum adiunctis exst i tura sint.
Romae, in sede Tribunalis S. R. Rotae, die 16 august i 1915.
Aloisius Sincero, Ponens.
Iosephus Mori.
Fridericus Cattani. L. © S.
Ex Cancellaria S. R. Rotae, 6 novembris 1915.
Sac. T. Tani, Notarius.
I I
R O M A N A
C I R C A L A C O L L A Z I O N E D ' U N B E N E F I C I O
Regnando Sua Santità Benedetto XV, del suo glorioso Pontificato
l'anno secondo, il giorno 10 maggio 1916, la Commissione Pontificia com
posta dei Beverendissimi Monsignori Guglielmo Sebastianeiii, Decano della
S. Romana Rota, Federico Cattani-Amador i e Pietro Rossetti, Uditori del
medesimo Tribunale, nella causa che vertebra la Datar ia Apostolica e il
Riho Capitolo Vaticano, circa la collazione di un Beneficio resosi vacante
nella Basilica Vaticana, ha emessa la seguente sentenza definitiva.
Il giorno 10 novembre 1914 moriva in ±Montefiascone Don Federico
Savignoni, Chierico Beneficiato della Basilica Vaticana, ed avendo il
Revmo Capitolo, fra i moltissimi privilegi, dei quali gode, anche quello
di conferire i Benefici minori della Basilica stessa, vacanti per morte
del beneficiato in Roma, in qualsivoglia mese dell 'anno, Mons. Ascenzo
Dandini , Canonico di turno, nominò al beneficio già posseduto dal Savi
gnoni il sacerdote Don Bernardino Bocchini, da circa 23 anni incardi
na to alla Basilica Vaticana e annoverato fra i Chierici inservienti al
Capitolo.
Questa nomina fu impugnata dalla Datar ia Apostolica, non solo
perchè r i tenne che il Beneficio nel caso fosse r iservato, ma anche perchè
era stato conferito ad un Chierico non Romano, contro i l disposto della
Bolla Dum singularem del P a p a Leone X.
240 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Sorta tale questione, ragion voleva che fosse risoluta. A tal effetto
la Sant i tà di N. S. Benedetto XV, fel. reg., con biglietto della Segreteria
di Stato in da ta 19 luglio 1915, nominò la Commissione come sopra
specificata, alla quale concesse pieni poteri per giudicare definitivamente
siffatta controversia ed emanare una sentenza iuris ordine servato.
In seguito a tale nomina, le part i interessate, regolarmente citate
nelle persone di Mons. Giuseppe Guerri, Prefetto della Dataria Aposto
lica, e di Mons. Ascenzo Dandini, in rappresentanza del Rmo Capitolo
Vaticano, comparvero innanzi alla suddet ta Commissione, e di comune
accordo contestarono la lite sulla base del dubbio seguente : « Se, attesa
« la Bolla di Benedetto XIV Ad honorandam, la facoltà che ha il Gapi-
« tolo Vaticano di conferire i Benefici vacanti nella sua Basilica, sia
« soggetta alla riserva dei mesi contenuta nella Regola IX della Gancel-
« Uria Apostolica, nonché alla disposizione della Bolla Dum singularem
« del Papa Leone X».
Ciò stabilito, il Revmo Capitolo Vaticano, pur non disconoscendo
l'azione spiegata da Mons. Dandini, anzi confermandola pienamente, per
essere più sicuro della tutela dei suoi diritti, volle intervenire diretta
mente nel giudizio.
Fu perciò che nel l 'adunanza Capitolare del 9 gennaio 1916, nominò
u n a Commissione composta di t re Canonici, la quale sostenesse giuri
dicamente le ragioni sue nel caso concreto. Essa, infatti, domandò alla
Commissione Pontificia l ' intervento in causa : intervento che fu tosto
consentito.
Con let tera del 15 febbraio 1916 la Commissione Pontificia notificò
alle part i contendenti , che era loro accordato un tempo utile fino al 29
dello stesso mese, per produrre e dedurre quant 'a l t ro avessero creduto
necessario ed utile nel rispettivo interesse; con avvertenza che, t rascorso
il termine, si sarebbe proceduto nel giudizio.
Ma il Revmo Capitolo, r i tenuto tale tempo insufficiente a preparare
le proprie deduzioni, ne domandò la proroga con lettera del 21 feb
braio 1916: proroga che fu, senza difficoltà alcuna, concessa il 22 suc
cessivo fino al 20 marzo.
Ora, avendo ambedue le part i contendenti prodot to in atti le r ispet
tive allegazioni, che sono state scambievolmente notificate, e non con
s tando che abbiano altro da aggiungere, la Commissione Pontifìcia ha
r i tenuto chiuso il periodo istruttorio ed ha proceduto nell 'esame della
quest ione fino alla risoluzione del dubbio proposto .
È certo che il Revmo Capitolo Vaticano, in vir tù dei suoi privilegi,
abbia il diritto di conferire i Benefici minori della Basilica vacanti in
S. Romana Rota 241
Curia in tutti i mesi dell 'anno, quando non vi sono riserve o affezioni
apostoliche; come ha il diritto di conferirli se ne avvenga la vacanza
extra Curiam nei quat t ro mesi concessi agli Ordinari delle Diocesi. Ed
infatti il detto Capitolo, in tut t i questi casi, fa la collazione dei Benefici,
senza difficoltà da par te della Dataria, al ternativamente, u n a set t imana
l 'Emo Cardinale Arciprete del Capitolo e un 'a l t ra il Canonico di tu rno .
Altret tanto però non può dirsi se la vacanza del Beneficio avvenga
fuori di Roma negli otto mesi papali. E ciò in virtù della Regola IX
della Cancelleria Apostolica, la quale con u n a formóla generale, riserva,
senza eccezione alcuna, tut t i i benefici di qualsivoglia specie, in qua
lunque luogo esistenti, ed appar tenent i a qua lunque Chiesa, anche
degna di speciale menzione, come sono le Patr iarcal i di Roma, non
esclusa la Vaticana, dicendosi in questa Regola riservati « omnia bene-
« ficia ecclesiastica cum cura et sine cura, saecularia et quorumvis ordi-
« num regularía, qual i tercumque qualificata et ubicumque existentia, in
« mensibus ianuarii , februarii, aprilis, maii, iulii, augusti , octobris, novem-
« bris extra R o m a n a m Curiam alias, quam per resignationem ... quo-
« cumque modo vacatura, ad collationem... quorumcumque collaturum ...
« quomodolibet pert inentia ». In questo senso la Regola IX fu autentica
mente interpretata ed applicata da due Sommi Pontefici, Alessandro VII
e Clemente XI, in casi identici al nostro. Nel 1663 Alessandro VII, con
suo Motu Proprio, conferì il Beneficio « cum declaratione... quod regula
« mensium reservans Beneficia qualitercumque reservata et ubicumque
« existentia extra Romanam Guriam vacantia locum habea t etiam in
« Beneficiis Urbis ad collationem inferiorum coilatorum spectantibus,
« etiam quod beneficiatus obierit in Urbis districtu, vel intra duas dietas,
« sicut etiam illa pract icatur in Episcopalibus districtualibus ».
E Clemente XI nel 1700, con altro suo Motu Proprio, confermò la
decisione di Alessandro VII ed aggiunse: « Tam in praesenti quam
« in futuris dictae Urbis Beneficiorum ad collationem inferiorum colla-
« to rum spectant ium extra Bomanam Guriam vacationibus, perpetuis
« futuris temporibus locum habere volumus et declaramus Nobis et Sedi
« Apostolicae (dicta Beneficia) reservata existant ».
In questo conviene ancora Mons. D andini, il quale ha detto : « Se la
« questione ora insorta dovesse risolversi colle sole regole antiche della
« Cancelleria e della Bolla di Leone X, che sono comuni a tut te le
« Basiliche di Roma, non sarebbe forse prudenza per il Capitolo il resi
la stere, sembrando troppo impressionanti le due decisioni date contro il
« Capitolo e riportate dal Riganti, Tom. II » (Risposta alla replica della
Dataria Apostolica, p. 1).
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
A sostenere quindi il diritto controverso, egli ha creduto fondarlo
sopra più solida base, cioè sulla Bolla di Benedet to XIV Ad honoran
dam, del 27 marzo 1752; ed ha de t to : « A base di ques ta Costituzione
« posteriore, la quale modifica le antiche in r iguardo del Capitolo Vati-
« cato, deve regolarsi la collazione dei Benefici minori, che in essa
« vacano ; senza ricorrere ad altre fonti anteriori , o autori ed interpreti .
« Il testo unico per la Basilica Vaticana è la p r e d e t t a Bolla, che può
« con tu t ta verità chiamarsi la sua Lex propria: secondo questa legge
« speciale e tu t tora vigente devono conferirsi i Beneficii Vaticani, e
« non già con quella generale della Cancelleria Apostolica » (I .e. , p. 2).
Però mal s 'appone il preiodato Canonico, perchè Benedetto XIV
con la citata Bolla non fece, per quanto r iguarda la collazione dei Bene
fici, a lcuna modificazione delle precedenti disposizioni. In verità deve
innanzi tut to notarsi che la Regola IX. esige u n a deroga espressa ed
esplicita, senza la quale nulla perde del suo valore. Ora, quan tunque
nella Bolla Ad honorandam si legga una formóla derogativa generalis
s ima: « Par . 67. Non obstant ibus, quatenus opus sit, Nostris et Can-
« cellariae Apostolicae Regulis, etiam de iure quaesito non tollendo »,
pure questa non è tale che valga a stabilire la deroga r ichiesta: « sub
« clausula generali Non obstantibus Constitutionibus et Ordinationibus
« Apostolicis Regularum Cancellariae Consti tut ionibus non comprehen-
« duntur , neque istis censetur derogatum nisi de iis specialis mentio
« fiat » (Reiffenst., HI, tit. V, n. 491); e più esplicitamente la Rota
(Dec. 592, n. 6, p. 3, Recent.) dice: « Praedict is addendum videbatur
« quod quatenus praetenderetur concessum ius conferendi in mensibus
« reservatis fuisset necessaria specialis derogatio Regulae, ut pluries reso-
« lutum fuit in Rota, testatur Sarnen., Pram., Reg. IX, qu. 5, n. 2 ».
Sono, infatti, chiare le espressioni della Regola IX al r iguardo:
« Volens in supplicat ionibus seu concessionibus grat iarum, quae de
«dic t i s beneficiis tunc vacantibus, etiam cum Motu Proprio, fient, de
* mense in quo vacaverint, dispositive mentionem fieri; alioquin gratias
« nullas esse, ac consuetudines etiam immemorabi les optan di maiores et
« pinguiores praebendas , necnon privilegia, et iam in limine erectionis
« concessa, et indulta Apostolica circa eas, ac etiam disponenda de huius-
« modi Beneficiis, aut quod illa sub huiusmodi reservat ionem nunquam
« comprehendantur , etiam cum quibusvis derogator iarum derogatoriis
« et fortioribus, efficacioribus, et insolitis clausulis necnon irr i tant ibus,
« et aliis decretis, tenores pro expresso haberi et latissime extendi
« voluit quibusvis personis quomodolibet concessa adversus Reser-
« vationern huiusmodi minime suffragari ». Questa deroga speciale, poi,
S. Romana Rota 243
è anche richiesta, e molto più chiaramente, dalla Regola 71 della Can
celleria Apostolica: «Sanc t i t a s Sua statui t et declaravit quod prae-
« missis et quibusvis aliis Regulis Cancellariae suo tempore edendis ac
« publicandis, nunquam censeatur derogatum in quibuscumque Consti-
« tut ionibus, Litteris, Brevibus, Indult is , et aliis Ordinat ionibus Aposto-
« licis, et iam Motu proprio et ex certa scientia emanatis , per quaecum-
« que verba et decreta derogantia, irritantia, universalia et amplissima,
« et Clausulas quan tumcumque efficacissimas, etiam derogatorias, a tque
« specialis et individuae expressionis vim habentes , nisi facta fuerit de
« illis expressa mentio, et non aliter nec alio modo ».
Onde il Riganti commenta : « Singulae Cancellariae Regulae, ut cen-
« seatur eis derogatum, requirunt specificam et expressam mentionem,
« nec sufficiunt clausulae quamvis amplissimae ... Unde licet clausula
« " Non obstant ibus Regulis Cancellariae, quarum tenores . . . „ praese-
« ferat, individuam illarum expressionem, et plura opere tur : . . . a t tamen
« hodie minime apta est derogationem Regulis praeseferre. Pot iss imum
« quia Regula haec (71) post praescr iptum modum, quo Cancellariae
« Regulis derogari debeat, ut i tur clausula et non aliter nec alio modo,
« quae formam inducit, quaeque praecise servanda est, i r r i tumque ac
« nul lum reddit quidquid, praeter modum praescriptum, in contrarium
« gestum fuerit . . .» (Ad Reg. 71, n. 20). La Regola 71, dunque, della Can
celleria Apostolica impone agli interpreti e ai giudici una presunzione
non iuris tantum, ma iuris et de iure, da seguire come norma, quando
si t rat t i di giudicare se un Pontefice abbia, oppur no, derogato ad
a lcuna Regola della Cancelleria; e più part icolarmente poi alla Regola IX.
Così il Riganti (1. c, n. 7) : « Dici nequit imperti ta facultas conferendi
« Beneficia vacantia in mensibus Sedi Apostolicae reservatis, ad exclu-
« sione m Reg. IX, nisi Regulae praefatae specialiter et expresse fuerit
« derogatum, pot issimum ob clausulas amplissimas, quibus illa muni ta
« reperi tur » (Cfr. L o t t e r , D e re Benef, lib. 2, qu. 89, nn. 18, 19; Rota,
Dec. 569, n. 7, p. 1 Recent., et in Barcinonen., Beneficii 7 aprilis 1689,
par . Similiter, coram Mattha).
Quanto poi questo esimio autore aveva scritto, non solo era ben
noto al Pontefice Benedetto XIV, ma era ancora da lui tenuto in grande
st ima, a tal segno che volentieri se ne serviva. « Cuius scriptoris (Ri-
« ganti) auctori tate libenter u t imur ... et nos testes sumus incredibilis
« illius laboris ac diligentiae in colligendis et discutiendis iis omnibus,
« quae suis operibus inseruit » (De Synod. Dioeces., lib. IX, cap. VII, n. 6).
Possiamo perciò essere certi che se Benedetto XIV avesse voluto
veramente derogare nel caso nostro alla Regola IX, lo avrebbe fatto
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
con tali espressioni, che non avrebbero lasciato alcun dubbio ; cioè,
avrebbe usato una formula derogatoria speciale quale è richiesta. E poi
ché questo non fece, la Regola IX r imane nel suo pieno vigore.
Dopo questa osservazione, riesce chiara la r isposta alla difficoltà
fatta nella Aggiunta alla memoria presentata dal Capitolo Vaticano, la
quale richiede che, t ra t tandosi di un privilegio praeter ius, sia il caso
di sostenere il diritto controverso, dovendosi applicare la regola favoreß
convenit ampliari. Imperocché, se è vero che, nella specie, il privilegio è
latae interpretationis, è anche vero che l ' interpretazione, per quanto
ampia, non può mai comprendere quei casi, per i quali richiedesi u n a
deroga espressa, se questa manchi. Ciò tanto più, quando chiaramente
apparisca quale sia l ' intenzione del Pontefice, poiché l ' interpretazione
ha luogo in dubiis: « nam si verba perspicua sunt , nul lam interpreta
t i o n e m a d m i t t u n t » (D'Annibale, Summ. Theol., I, n. 228). Ora, nella
Bolla Ad honorandam, come manca la deroga richiesta, così è pure
palese la mente del Pontefice, come si vedrà in appresso.
Dopo ciò, la Commissione ha proceduto a l l ' esame di quanto è stato
esposto dal Revmo Capitolo, per dimostrare il suo preteso diritto. Si è
detto che l ' intenzione del Pontefice nella Bolla Ad honorandam fu di
ampliare i privilegi e i diritti del Capitolo Vaticano nella collazione dei
Benefici, e che questo importa averli estesi ai casi per l 'addietro esclusi,
e quindi anche al caso di vacanza extra Curiam Romanam in alcuno
dei mesi papali. « Se ferma e precisa volontà del Pontefice fu quella
« di ampliare i diritti del Capitolo Vaticano nella collazione dei Bene-
« ficì Vaticani, in che mai consisterebbe questo suo ampliamento se non
« avesse eliminata quella riserva della morte extra urbem, ma invece
« l ' a v e s s e m a n t e n u t a ! » (Dandini, 1. e, p. 5).
E a corroborare maggiormente l ' a rgomento , si è aggiunto che il
Pontefice, ampliando i diritti del Capitolo, fece u n a sola eccezione, cioè
eccettuò soltanto i benefìci affetti e riservati ex persona, fuori della
quale eccezione nes sun ' a l t r a r iserva fu mantenuta . « L ' a v e r e nominata
« questa sola riserva, significa che questa sola ha voluto mantenere ed
«esc ludere l 'a l t ra , che aveva precisamente più volte dato motivo di
« litigio fra il Capitolo e la Dataria » (1. e ) . Ma, anche prescindendo
dal l ' a rgomento da noi sopra esposto, nè l ' u n a nè l ' a l t ra ragione p u ò
ritenersi concludente.
Per quanto r iguarda la prima ragione, la Commissione Pontificia
osserva che nel par . 39 della Bolla Ad honorandam, il Papa Bene
detto XIV intese certemente di ampliare i diritti del Capitolo Vaticano,,
e di fatto li ampl iò ; ma non- in rapporto alla collazione dei Benefici,.
S. Romana Rota
che restò quale era s ta ta fino allora. Infatti ivi si legge: « Iura, facul
t a t e s e t iurisdictiones Archipresbytero, Capitulo e t Canonicis dictae
« Basilicae competentia circa collationem Beneficiorum Ecclesiasticorum
« cuiuscumque generis cum cura et sine cura, nec non circa administra-
« tionem Ecclesiarum Parochialium, Monasteriorum, Pr iora tuum, Abba-
« t iarum, a l iarumque eidem Basilicae un i ta rum, sive subiectarum asse-
« rere, confirmare et respective declarare atque ampliare decrevimus ».
È chiaro che qui l ' intenzione dei Pontefice si riferisce a due oggetti
fra loro distinti e di na tu ra diversa, quali sono la collazione dei Bene
fici Vaticani, e l 'Amministrazione delle Chiese unite alla Basilica e da
questa d ipendent i ; e mentre tale intenzione relat ivamente ai Benefici
fu quella di asserere et confirmare i diritti già esistenti e dal Capitolo
esercitati, invece, relat ivamente alle Chiese unite e dipendenti, fu quella
di declarare atque ampliare iura, facultates et iurisdictiones. Perchè
infatti voile il Pontefice concedere iura, facultates et iurisdictiones? Se
i diritti convengono alla collazione dei Benefici, a questi non si possono
riferire le facoltà e le giurisdizioni, che bene convengono alle Chiese,
ai Monasteri, ai Priorat i unit i e dipendenti dal Capitolo. La s t ru t tura
stessa del periodo stabilisce assai bene tale significato. Ivi premessa la
distinzione dei due nominati oggetti, ai quali è rivolta la benevola inten
zione del Pontefice, si usano due verbi : asserere et confirmare, contrad
distinti dagli altri d u e : declarare atque ampliare, dall 'avverbio respe
ctive, il quale sta a dimostrare che i primi due verbi si riferiscono al
primo oggetto, cioè alla collazione dei Benefici, mentre gli altri due si
riferiscono al secondo, cioè alle Chiese unite e dipendenti . Non è adun
que la collazione dei Benefici che con la Bolla Ad honorandam Bene
detto XIV abbia voluto ampliare, ma bensì i diritti rispetto alle Chiese
unite, nobilitate con speciali facoltà fino ad essere elevate ad un certo
grado di giurisdizione.
Di questo non può muoversi dubbio alcuno, ove bene si consideri
tut to il contesto del par. 39 citato. La vera intenzione di Benedetto XIV,
accennata nel proemio che costituisce- il pr imo periodo, viene espressa
chiaramente nella par te dispositiva, contenuta nel secondo periodo, che
la spiega e la completa in tut t i i suoi particolari . Qui si legge : « Itaque
« collationem omnium et singulorum tam perpetuorum Beneficiorum
« simplicium, quae in praedicta Basilica existunt, et Beneficiatus, a tque
« Clericatus Beneficiati appel lantur ... quam aliorum a Monasteriis, Abba-
« tiis et Pr iorat ibus, inferius commemorandis , d e p e n d e n t e m , nec non
« et al iorum quorumlibet, quae hactenus Archipresbyter et Capitulum
« conferre consueverunt ; ac in eis insti tuendi, seu respective ad ea
246 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« nominandi ac praesentandi iura, quibus ad hunc diem gavisi sunt ,
« eidem Archipresbytero, eiusque in Archipresbyteratu successoribus,
« nec non praedictae Basilicae Capitulo et Canonicis perpetuo competere
« volumus atque decernimus ». Per quanto dunque r iguarda i Benefici,
il Pontefice considera tutt i quelli quae Archipresbyter et Capitulum hacte
nus conferre consueverunt; e per quanto r iguarda il diritto di collazione
ed anche di presentazione, conferma quelli soltanto quibus ad hunc diem
Archypresbyter et Capitulus gavisi sunt.
Nè vale il dire che il Pontefice nel periodo seguente conferma
ancora veterem consuetudinem, quasi che abbia voluto r ichiamare in
vigore un diritto consuetudinario, relativo alla collazione dei Benefìci
nel caso in esame, anter iormente alla compilazione della Regola IX, il
quale era andato in disuso. Imperocché, oltre ad essere ciò una gratui ta
asserzione di Mons. Dandini, la veterem consuetudinem che qui si approva
r iguarda solo il modo sempre tenuto dal Capitolo nel conferire i bene
fici: principalmente in relazione alla distr ibuzione delle se t t imane: « tam
.<< circa divisionem hebdomadarum, quibus idem Archipresbyter et respe-
« ctive Capitulum et Canonici praedicti eadem Beneficia pro tempore
« vacantia, al ternatim et per tu rnum conferre debebunt » ; secondaria
mente in ordine alle lettere di collazione: « quam circa formam expe-
« diendi li t teras huiusmodi col lat ionum, praesent ium tenore approbamus
« et confirmamus ». «.
Nessun ampliamento dunque di diritti r iguardo alla collazione dei
Benefìci è stata introdotta nel par. 39, dopo il quale non si par la più
di tale mater ia in tut to il resto delia Bolla; mentre invece nei paragrafi
successivi si esplica largamente la volontà del Pontefice, che concede
facoltà e privilegi anche giurisdizionali, nelle Chiese unite alla Basilica
Vaticana e da ques ta dipendenti . Infatti, nei seguenti paragrafi si dichia
rano, si confermano, si amplificano certi diritti, che per lo innanzi non
erano assolutamente certi, o erano meno estesi, ed in qualunque caso
si sanzionano con Apostolica Autorità.
Per citarne alcuno, Benedetto XIV nel par. 40 (riportandosi ad u n a
decisione della S. Congregazione del Concilio e alle cose stabilite in
u n a Convenzione stipulata in conseguenza, circa la cura delle anime,
abituale nel Capitolo e at tuale nel Vicario perpetuo della Basilica) dice :
« quo fìrmioris observantiae robur accipiant, Apostolica itidem Aucto-
« ri tate Nostra, ha rum vigore perpetuo approbamus et confirmamus ».
Confermati tut t i i diritti del Capitolo e dei Canonici sulle Chiese
Parrocchiali filiali, e in qualunque modo dipendenti dalla Basilica, e
sopra le persone, che vi esercitano la cura delle anime, nel par. 41
S. Romana Rota 247
riconosce ancora il diritto del Capitolo di nominare Vicari ad nutum
amovibili, nelle Chiese di S. Lazzaro e di S. Angelo, e vuole che questi
Vicari, quanto alla cura delle anime, siano esenti ab omni iurisdictione
Parochi ipsius Basilicae, cui olim suberant; mentre conferma la dipen
denza della parrocchia di S. Francesco al Monte Mario e ne regola i
doveri verso il Capitolo, senza diritto alcuno a d imandare il salario o
la congrua, etiam ratione sacrarum suppellectilium.
Nel par. 44 vuole e comanda, che tut t i i Vicari, Curati e Ret
tori delle Chiese filiali, presenti e futuri, siano soggetti al Capitolo, e
che debbono prestare omnia et singula debitae subiectionis obsequia erga
Basilicam, illiusque Capitulum et Canonicos, perpetuis futuris temporibus;
ed insieme concede il privilegio tanto alle Chiese Parrocchiali , quan to
non Parrocchiali , ma f i l ia l i , in qualunque luogo esistenti, quan tunque
non esenti dalla giurisdizione degli Ordinari , nessuno escluso, di non
poter essere assoggettate all' interdetto, eccettuato Y interdetto generale,
inconsulto Bomano Pontifice.
Decreta eziandio nel par, 45 di voler « Vaticanae Basilicae Capituli
« et Canonicorum favore, innovare ac etiam ex integro praesentium tenore
« concedere et elargiri », l 'antica consuetudine della Basilica di comunicare
e di estendere, sull 'esempio delle Patriarcali di S. Giovanni in Late
rano e di S. Maria Maggiore, l ' indulgenza ed altre grazie spirituali a
tut te le Chiese del mondo a sè unite e dipendenti come concede, con
Motu Proprio et ex certa scientia, il diritto di aggregare, all'effetto sol
tanto di partecipare a tut t i i favori spirituali, Chiese, Altari, Oratori ,
Confraternite, in qualunque luogo esistenti e dipendenti dalia giurisdi
zione di qualunque Ordinario ; « ita ut in vim huiusmodi aggregationis
« et receptionis infrascriptarum indulgentiarum et relaxationem Thesauri
« ad ipsas Ecclesias, Cappellas, Altaria, aliaque praemissa ex Nostra
« atque Apostolicae Sedis auctoritate, ampliati et extensi censeantur ».
Attesa la consuetudine del Capitolo di concedere le dimissorie per
la sacra Ordinazione nel Monastero di S. Maria di Fara , non sos tenuta
da Apostolico indulto o privilegio, onde prevenire qualunque molestia,
di avvenire (dictaeque facultati plenius et uberius consultum sit), con
cede al Capitolo e ai Canonici di poter rilasciare in avvenire le let tere
dimissorie ai sudditi del Monastero di S. Martino « prout hactenus con-
« sueverunt » e ciò « dieta Apostolica Auctoritate, tenore earumdem prae-
« sentium » (par. 51).
Conferma in ogni sua parte, nel par. 57, Y indulto, da Benedetto XI I I
concesso al Capitolo, di dare le dimissorie per le sacre Ordinazioni ai
Chierici dei soppressi monasteri di S. Ruífillo, di S. Pietro Li cosato e
â48 Acta Apostolicae Sertis - Commentarium Officiale
di S. Nazar iö; ed aggiunge: « quatenus opus sit, motu proprio, et potestate
« plenitudine paribus, per easdem praesentes decernimus, statuimus et
« declaramus, praedictis Capitulo et Canonicis in Locis praedictorum Mo-
« nasteriorum... sibi subiectis Ordinariam et quasi Episcopalem iurisdictio-
« nem et huiusmodi iurisdictionis exercitium, cum vero, proprio, distincto,
« separato et particulari territorio, nullius Dioecesis, libere competere ».
Nel par. 58 concede speciale indulto per il governo del Monastero
delle Cappuccine di Meldola, in virtù del quale il Capitolo e i Canonici
« iure ordinario et privative quoad omnes, etiam viciniores Ordinarios,
« visitare ac super ipsius Monasteriis et Ulitis Monialium regimine, disci-
« plina, statu oeconomico, aliisque quibuslibet, etiam quoad clausuram, ea
« omnia et singula, quae in Domino iudicaverint salubriter expedire...
« statuere et ordinare possint et valeant ».
Finalmente, nel par . 59, conferma il privilegio concesso da Ur
bano VIII intorno alia spedizione delle Lettere Apostoliche, in forma
commissoria, in ordine al Monastero di S. Martino di Fara, messo in
prat ica per il Monastero ancora di S. Rufìllo, e lo estende ai Monasteri
di S. Pietro Licosa! o e di S. Nazario.
Volle adunque il Papa Benedetto XIV ampliare i privilegi della
Basilica Vaticana e del Capitolo e, come volle, così fece: ma rispetto
soltanto alle Chiese ad esso unite e dipendenti da esso.
In questo senso la Bolla Benedettina, fin dai suo pr imo apparire
alla luce, fu intesa in seno al Capitolo Vaticano. Infatti nell 'anno 1752,
quando la Bolla Ad honorandam fu pubblicata, tre Beneficiati del Capitolo,
Cennius Caietanus, Michael Angelus Giacomettus et Franciscus Maria
nus , vi ebbero parte att iva, il pr imo come autore della pubblicazione,
gli altri due come revisori (Collectionis Buttar. Brev. alior. Diplom. Sacr.
Basil. Vatic, Tom. III , edit. 1752, pag. 68 Ind. Auct., p. X, Approbationes).
Orbene, le note marginali apposte alla Bolla esprimono in modo
assai chiaro il concetto che la Commissione Pontificia ha già esposto. La
no ta apposta al par. 39, di cui si t rat ta , dice : « Ius conferendi omnia Bene-
« ficia Archiprebytero et Canonicis confirmat »; ed aggiunge : « veterem
« consuetudinem tam turni quam expedit ionum probat ». Non si t ra t ta
più che di questo; non si riconosce nè si approva o concede altro dirit to.
Invece, le note apposte ai paragrafi seguenti sono espresse bene
altr imenti . Al par. 57 è apposta la nota che dice : « In loca omnia spe-
« ctantia ad Abbatias S. Ruffilli, S. Petr i Licosati et S. Nazarii ordinaria
« iurisdictio Capitulo plenius asseritur ».
La nota al par. 58, d ice : « Speciale indul tum conceditur pro regi-
« mine Monasterii, etiam quoad clausuram ». E al par . 59 si l egge .
S. Romana Rota
«Pont i f ic ium privilegium et consuetudinem ant iquam confirmat et
«extendit ad alia Monasteria in regestis Romanae Curiae describenda
« et ad directionem et executionem quarumcumque li t terarum et Com-
« mis. Apost. ».
Con le quali note i Beneficiati Vaticani r iconobbero che nella Bolla
Ad honorandam i privilegi del Capitolo furono sì ampliati , ma a favore
delle Chiese unite o dipendenti dal Capitolo stesso, e non circa la col
lazione dei Benefici.
Si rifletta ancora che Benedetto XIV, già Consultore di Clemente XI
ed anche Canonico e Segretario del Capitolo Vaticano, conosceva assai
bene le pretese di questo nell 'argomento in questione, come conosceva
altre questioni agitatesi per lo addietro. Ora, nella Bolla Ad honorandam,
il Pontefice non permise che tali questioni r imanessero insolute, e con
la sua Apostolica autorità, stabilì in modo chiaro ed indiscutibile i
diritti del Capitolo. Così fece, come si è già veduto, quando legalizzò
la consuetudine di dare le dimissorie ai sudditi del Monastero di
S. Martino (par. 57); così fece ancora quando, essendosi introdotto
l 'abuso che alcuni Vicari delle Chiese unite, eleggibili dal Capitolo ad
nutum, si nominassero dalla S. Sede per via di semplice e nuova prov
vista, donde, coll 'andare del tempo, era avvenuto che quelle Chiese e
Vicarie fossero considerate come perpetue e collati ve, soggette a tut te
le apostoliche Affezioni e Riserve, sanzionò il diritto del Capitolo contro
la Dataria (par. 61); e così avrebbe dovuto fare, ed avrebbe fatto senza
dubbio alcuno, nella questione relativa alla collazione dei benefici, se
veramente avesse voluto risolverla nel senso preteso dal Capitolo di
conferire i benefici vacanti extra curiam anche nei mesi Papali , conce
dendo l'apostolico privilegio a questo r iguardo, onde precludere la via
a tu t te le future possibili controversie ed evitare la nullità delle colla
zioni. Invece nulla affatto di questo si legge nel par. 39, il solo in cui
si t ra t ta di tale argomento; si r iconoscono i diritti tali e quali il Capi
tolo aveva posseduto per lo innanzi e niente più che questo. Quindi
nessun ampliamento si deve riconoscere indotto dalla Bolla più volte
r icordata nei diritti del Capitolo circa la collazione dei Benefici.
Per quanto r iguarda il secondo argomento, sul quale non solo il
Canonico di Turno, ma anche il Capitolo Vaticano, col chiarissimo
Padre Vidal, professore di Diritto Canonico all 'Univesità Gregoriana,
insistono tanto , la Commissione Pontificia, presolo in accurato esame,
non lo ha trovato meritevole di essere r i tenuto concludente nel senso
preteso dal Capitolo. Infatti, nel par. 39, si legge: « Salvo tamen Nostro
« et Datariae Apostolicae iure quoad collationem eorum Beneficiorum,
ACTA, vol. VIII, n. 7. — 7-7-916. 17
250 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« quae ex persona alicuius ea obtinentis uni vel pluribus respective
« affectionibus et reservationibus Apostolicis obnoxia , quomodolibet
« vacare contingat ». Sulle quali parole il Capitolo argomenta dicendo
che Benedetto XIV * volle riservati alla Dataria soltanto i Benefici sog
getti a riserva personale ex persona e che perciò r ientra nei diritti del
Capitolo, la collazione dei Benefici vacanti extra Curiam Romanam nei
mesi papali.
La fallacia dell 'argomentazione si rileva senza dubbio ove si consi
deri e bene si determini il concetto vero della espressione ex persona,
che il Capitolo, contro la verità, restringe alle sole quali tà della persona,
che fu investita del Beneficio. Se, infatti, questo fosse il senso dell 'espres
sione ex persona e se il Papa avesse voluto eccettuare le riserve pro
dotte dalla sola qualità delle persone, è evidente che i diritti del Capitolo,
quanto a collazione di Benefici, sarebbero stati ampliati, e si sarebbe
derogato alla Regola IX della Cancelleria, la quale cosa è s tata già
esclusa. La espressione ex persona non è qui usa ta tassat ivamente per
esprimere le riserve personali , nel senso indicato e voluto dal Capitolo,
ad esclusione di tu t te le a l t re ; sibbene è usa ta in un senso generalis
simo, ed in conseguenza sta ad indicare che l'eccezione non si riferisce
solo alla dignità della persona del Beneficiato, ma comprende ancora
qualunque altra circostanza che si colleghi colla persona stessa di chi
fu investito del Benefìcio e che importi affezione o riserva. La preposi
zione « ex (dice il Forcellini nel suo Lexicon totius latinitatis sotto la
« let tera C, 3), modo significat causam efficientem, occasionem, originem
« unde aliquid fit, et saepe vim habet " tou „ propter ». L 'espressione
adunque ex persona è molto più amplia che quella ex qualitate personae
o personalis: e però applicata e riferita alle riserve, indica tutte quelle
che, in qualsivoglia guisa, dipendono dalla persona, tanto se la persona
ne sia la causa, quanto se ne sia l 'occasione. Il D'Annibale, t an to esatto
nella esposizione delle sue dottrine, divide le riserve in tre specie:
« I. rat ione ipsius Beneficii. . . II . rat ione personarum, et III . in poe-
« nam », e dice: « I t a q u e reservantur ... ex II (ratione personarum)
« 1) quae officiales Romanae Curiae, Collectores et Subcollectores
« R. C. A., dum tales erant obt ineant ; 2) quae vocant (ratione loci) in
« Curia vel apud Sedem ... ; 3) demum (ratione temporis) quae vacua
« fiunt vacua Sede Episcopali ... aut mensibus Pontificiis » (Summa
Theol., n. 33). Nella seconda specie, dunque, comprende non solo le
r iserve indotte dalla quali tà delle persone, ma quelle ancora che vanno
uni te alla persona per ragione del luogo o del tempo in cui vaca il Bene
ficio, e però la riserva personale, largamente presa, non è quella sola
S. Romana Rota 251
che nasce direttamente dalla persona del Beneficiato; ma è anche quella
che ne deriva indirettamente per ragione del luogo e del tempo della
vacanza del Beneficio.
Ciò tanto è vero, che gli autori , t rat tando delle riserve, e distin
guendole nelle diverse loro specie, per determinare le personali non
si contentano di usare l 'espressione ex persona, ma vi aggiungono
anche qualche altra cosa che ne determini il significato non stabilito
adeguatamente da tale espressione. Così, per citare i soli autori ai quali
si è riferito il Capitolo, il cardinal De Luca (Le Beneficiis, Summ., n. 3,
de reser. et affect.) dice personali . le riserve « ra t i one personarum quae
« vacantia Beneficia possederint, quia nempe Officiales, Collectores, Proto-
« notarii Apost, Familiares et similia ». Il La Croix (lib. IV, n. 490),
dice: «personalem, quae oritur ex persona, cuius obitu vacat, ut quia
« erat familiaris Papae ». E il De Rosa (Tract, de Exec. Litt Ap. P. I,
n. 168) dice: « ratione personae, quae contigit ex ipsis personis, fami-
« Harum nempe Papae, et Cardinalium, Protonotarium et similium ».
In conferma di ciò, è utile osservare che Benedetto XIV, nel par. 39
citato, fa .una concessione, alla quale oppone u n a restrizione: volendo
che questa restrizione fosse ampia e non soggetta ad equivoci, che
sarebbero potuti sorgere, se avesse detto semplicemente ex persona, vi
aggiunge tali espressioni, che è assolutamente impossibile restringere
l'eccezione fatta alla sola qualità della persona del Beneficiato. Se avesse
voluto restringere l'eccezione in questo senso, sarebbe stata sufficiente
l 'espressione ex persona senza aggiungere altro, essendo la persona che,
per la qualità, produce immediatamente la riserva. Invece aggiunge senza
distinzione a lcuna: Ea obtinentis. « Ea (cioè Beneficia) sive uni sive
« plur ibus affectionibus et reservationibus Apostolicis obnoxia ». Le affe
zioni dunque e le riserve sono tut te comprese nella eccezione, la quale
perciò non si restringe alle riserve strettamente personali. Oltre di che,
se l'eccezione ex persona avesse contemplata la sola riserva personale
per la quali tà della persona, sarebbero state del tu t to inconcludenti e
inutili le altre parole che seguono: « quomodocumque vacare contingat ».
La sola qualità delia persona, neh ' ipotesi, avrebbe espresso la riserva,
in qualunque modo fosse avvenuta la vacanza del Beneficio, senza
bisogno che questa fosse espressamente dichiarata. Ma poiché questa
dichiarazione esiste, deve ri tenersi che non è la sola dignità di Curiali
e di Officiali della S. Sede, che l'eccezione ha considerata e r i tenuta,
ma qualunque altra riserva, alla quale si riferisce la modalità® della
vacanza, sia per ragione di tempo, sia per ragione di luogo, sia per
l 'uno e per l 'altro insieme^ Finalmente l'eccezione non contempla le sole
252 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
riserve, ma anche in egual modo le affezioni. Queste sono riserve impli
cite sì, ma reali, perchè toccano diret tamente il Beneficio. « Generaliter
« pro regula est, ut omnis affectio semper inducat reservat ionem realem
« et non personalem, dum afficit Beneficium et n o n personam » (Pito
nius, Discept. Eccl., 105, n. 22); però se l'eccezione in esame avesse con
siderate le sóle riserve indotte dalla quali tà della persona del Benefi
ciato, avrebbe dovuto escludere le affezioni. Ciò che non è vero ; e si
conferma dal fatto, riconosciuto anche dal Capitolo, il quale non vanta
diritto alcuno sui Benefici Vaticani soggetti alle affezioni reali e prove
nienti « ex decreto de dimittendo, sive ex quacumque alia apposi t ione
« manus Papae (Riganti, I, par. 2, n. 25-28). 11 diritto, dunque , vanta to
dal Capitolo non ha fondamento nel Bolla Ad honorandam, la quale
non ammet te la interpretazione fattane nelle sue allegazioni, e nessuna
modificazione ha portato delle precedenti disposizioni favorevoli alla
Dataria Apostolica.
Oltre alla Regola IX della Cancelleria Apostolica, il Capitolo Vati
cano è anche soggetto alla Bolla Dum singularem di Leone X, la quale
nei chierici da investire dei Beneficii di Roma richiede le quali tà di cit
tadino romano. Questa disposizione fu data per favorire i cittadini
romani d'origine. Si dice, infatti, in detta Bolla che i Beneficii di R o m a
non siano conferiti che a cittadini romani: ma poi si fa un 'eccezione,
dicendo che in questa disposizione non sono compresi i titoli Cardina
lizi, le Arcipreture delle Basiliche Maggiori, ed alcuni Monasteri soliti
darsi in Commenda ai Cardinali. « Leo X Beneficia ecclesiastica cum
« cura et sine cura, in Urbe et in illius Districtu existentia, exceptis
« titulis Cardinalitiis, Archipresbyterat ibus tr ium maiorum Basilicarum
« Urbis, et nonnull is Monasteriis, nonnisi romanis civibus conferri, seu
« commendari indulsit, collationesque et commendas Beneficiorum prae
vie fatorum aliter, etiam Motu proprio, factas nullas et irritas declaravit »
(Riganti in Reg., XVII, n. 137).
Tale eccezione sarebbe s tata assolutamente inutile, se la quali tà di
cittadino romano, considerata nella Bolla Dum singularem, fosse non
solo Y originaria, ma anche Y acquisita o per ragione di domicilio, o per
ragione di privilegio; imperocché, essendo i Cardinali di diritto citta
dini romani, quan tunque non sempre romani di or igine, sarebbero
stati compresi nella disposizione generale della Bolla Pontificia, senza
bisogno di fare per essi un'esplicita eccezione. Anche la S. Sede ha
sempre inteso che la ci t tadinanza romana, di cui si par la nella Bolla
citata, sia la originaria e ogni qualvolta si è t ra t ta to di conferire i Bene
fici di Roma a chierici non romani di origine, ha sempre premessa la
/S. Bontana Bota 253
dispensa Pontificia. Ora, essendo la consuetudine ot t ima interprete della
legge (Rota, dec. 527, n. 39, p. 19, tom. I I I ; dec. 518, n. 36, p. 19, tom. II
Recen.) deve ritenersi che la cit tadinanza romana voluta da Leone X
sia veramente la originaria. Qumdi il Riganti disse : « Talis et iam in
« casu nostro sensus Datariae et Cancellariae, quae derogando Indul t is
« et Privilegiis Popul i Romani , supponit expresse ea concessa civibus »
« originariis » (lib. II, ad Reg. XVII).
È vero che nell 'antico diritto, sotto il nome di cittadino romano ,
si comprendono gli esteri ancora, ai quali fosse concessa la ci t tadinanza
romana, come anche al presente la ci t tadinanza romana può acqui
starsi per domicilio. Ma questo nul la toglie alla verità della conclusione
esposta. Per quanto la cittadinanza romana di origine voglia parago
nars i e si paragoni a quella acquisita per domicilio e per privilegio,
questo dovrà ritenersi vero nei rapport i con la società civile, e dentro
i limiti dei diritti e privilegi da questa concessi e dipendent i ; non già
nei rapport i colla società ecclesiastica, che si fonda sopra principi, ed
è regolata da ben altre leggi, le quali dipendono tut te dalla suprema
autori tà del suo Capo, il Romano Pontefice. In conseguenza di ciò, il
diritto di conseguire i Benefici di Roma, concesso ai cittadini romani
di origine, pon s ' intende concesso ai cittadini romani per domicilio o
per privilegio. Nè si dica che, perciò che la Bolla Ad honorandam è poste
riore all 'altra Dum singularem, è a ritenersi che Benedetto XIV abbia
derogato alla disposizione di Leone X. in quanto alla cit tadinanza voluta.
Imperocché, giova ripeterlo ancora u n a volta, Benedetto XIV, per quanto
r iguarda la collazione dei Benefici, non fece altro che confermare i
diritti del Capitolo come fino a quel tempo li aveva goduti, e non intese
affatto di ampliarli . Ma se questa deroga fosse s tata nella intenzione
del Pontefice, è chiaro che i diritti del Capitolo sarebbero stati ampliati
e il Capitolo avrebbe acquistato un diritto che pr ima non aveva. A ciò
si aggiunge che Leone X creò un diritto di patronato passivo in favore
dei cittadini originari di Roma, e questo, se non è una vera riserva,
costituisce nondimeno un impedimento che non permette la collazione
dei Benefici di Roma ai chierici non romani di origine. Tra t tandosi
dei diritto dei terzi, non può ritenersi valida u n a deroga, se di ques ta
non se ne faccia chiara ed espressa menzione. Poiché nella Bolla Ad
honorandam non si legge affatto questa deroga espressa, ne segue che
la Bolla Dum singularem mant iene tut to il suo primitivo valore. E questo
è confermato anche dalla prassi della Dataria.
Le quali cose tut te in diritto e in fatto considerate, invocato il
SS. Nome di Cristo, Noi, qui sottoscritti, Uditori della S. R. Rota, mu-
254 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
niti di speciali facoltà dal Sommo Pontefice per giudicare e sentenziare
nella presente questione, pro tribunali sedentes, ed avendo soltanto
Iddio innanzi ai nostri occhi, decretiamo e definitivamente sentenziamo
che il Reverendissimo Capitolo Vaticano nella collazione dei Benefici
minori della Basilica è soggetto alla Regola IX della Cancellerìa Apo
stolica e alla disposizione della Bolla Dum singularem di Leone X; «
cioè r ispondiamo affermativamente alla pr ima e alla seconda par te del
dubbio proposto.
Roma, 10 maggio 1916.
Mons. Guglielmo Sebastianeiii, Decano della S. R. Rota .
Mons. Federico Cattani-Amadori , Uditore della S. R. Rota.
Mons. Pietro Rossetti , Uditore della S. R. Rota.
Diarium Romanae Curiae
DIARIUM ROMANAE CURIAE
255
S E G R E T E R I A D I S T A T O
NOMINE
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di nominare :
28 giugno 1916. — Il Revino P. Giuseppe Haegy, della Congregazione dello Spirito Santo, Consultore della Sacra Congregazione dei Religiosi.
1 lug'io. — L'Emo signor cardinale Aidano Gasquet, Protettore delle Religiose Benedettine Cassinesi del Monastero di S. Giuseppe, in Assisi.
M A G G I O R D O M A T O D I S U A S A N T I T À
NOMINE
Con Biglietti di S. E. Rma Mons. Maggiordomo, il Santo Padre si è degnato
di nominare:
Camerieri Segreti soprannumerari di S. S. :
29 aprile 1916. — Mons. Domenico Jannuccelli, della dioc. di Sessa Aurunca. 19 maggio. — Mons. Enrico Daly, dell'archidiocesi di Westminster.
6 giugno. — Mons. Gioffredo Granero, della diocesi di Pinerolo. » — Mons. Celestino Ughetti, della medesima diocesi.
10 giugno. — Mons. Giovanni Salvioni, della diocesi di Bergamo.
Camerieri d'onore in abito paonazzo di S. S. :
7 giugno 1916. — Mons. Serafino Pelimi, della diocesi di Livorno. 10 giugno. — Mons. Ambrogio Rizzi, della diocesi di Cremona.
Cappellano d'onore extra Urbem di S. S.:
24 maggio 1916. — Mons. Domenico Catalano, della diocesi di Gerace.
256 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Camerieri Segreti di Spada e Cappa soprannumerari di S. S. :
5 aprile 1916. — Il sig. Girolamo Gigli, dell'arehidiocesi di Napoli.
3 giugno. — Il sig. conte Baldassarre di Compostella di Sanguineto, della
diocesi di Padova.
— Il sig. Antonio de Toro Donoso, della diocesi di Santiago (Chili).
Cameriere d'onore di Spada e Cappa soprannumerario di S. S.:
28 giugno 1916. — Il sig. cav. Camillo Beccari, dell'archid. di Bologna.
NECROLOGIO
9 giugno 1916. — Mons. Felice Gianfelice, vescovo di Boiano.
21 giugno. — Mons. Tommaso Alfonso O'Callaghan, vescovo di Cork.
27 giugno. — Mons. Roberto Brindle, vescovo titolare di Tacape.
1 luglio. — Mons. Giacomo Menwissen, vescovo titolare di Prusa.
Annus T U I - Yol. T U I Die 1 Augusti 1916 Num. 8
ACTA APOSTOLICAE SEDIS COMMENTAEIXJM OFFICIALE
ACTA BENEDICTI PP. XY
APOSTOLICAE SUB PLUMBO LITTERAE DE ERECTIONE ECCLESIASTICAE PROVINCIAE CARDIFFENSIS
BENEDICTUS EPISCOPUS SERVUS SERVORUM DEI
AD PERPETUAM REI MEMORIAM
Cambria, celtica gentis origine, l inguae morumque usu ac tradi
t ionibus, ita est a ceteris Angliae regionibus distincta, ut requirere
videatur etiam in ordine ecclesiastico a ceteris Ecclesiis secerni et
hierarchia propria donari . Quod quidem sentientes, Birmingamiensis
provinciae Antistites nuper Apostolicam Sedem rogarunt ut duae dioe
ceses, Neoportensis et Menevensis, quae to tam Gambriam, seu Walliae
pr inc ipatum complectuntur, canonica divisione a metropolitico iure
Birmingamiensi eximerentur et in novam ecclesiasticam provinciam
const i tuerentur . Quibus votis annuentes , de consulto Venerabilium Fra
t rum Nostrorum S. R. E. Cardinalium Sacrae Congregationis Consisto
r i i s , memora tas duas dioeceses, praefata rat ione separandas e t divi-
dendas censuimus, et decrevimus, et hisce Apostolicis Litteris separamus
ac dividimus, et in novam ecclesiasticam provinciam erigimus atque con
st i tuimus. Cum autem valde congruat ut Episcopalis Sedes Neoportensis
dioecesis in ea urbe sit, quae totius Walliae caput est ceterisque oppidis
antecellit, hoc est Gardiff, idcirco Nos in hanc urbem transferimus Sedem
Episcopalem Neoportensem, ibique consti tuimus, et venustum S. David
ACTA, vol. VIII, n. 8. — 1-8-916. 18
258 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
templum cathedrae episcopalis sedem esse decern imus; ipsamque Neo-
portensem dioecesim in pos terum a civitate Gardiff nomine Cardiftensj
venire iubemus. Eamdemque insuper totius Gambriae Metropolitanam
erigimus cum omnibus iuribus, privilegiis et officiis, quae sedibus Metro
politanis propria sunt, et Sedem Menevensem in suffraganeam statui
mus, f i rmis pro hac quoque nova provincia ordinat ionibus, quae in
f. r. Pii Papae X Constitutione Si qua est diei vigesimae octavae men
sis octobris anni millesimi nongentesimi decimi primi decreta sunt ad
disciplinae ecclesiasticae unitatem arctius in Anglia servandam. Saecu
lare Capitulum in Metropolitana S. David Ecclesia const i tuatur iis sub
legibus, quae circa numerum digni tatum et canonicorum, circa residen
t iam et chorale servitium, aliaque a novo Archiepiscopo post annum a
capta dioecesis possessione Apostolicae Sedi proponentur et ab ea pro
batae fuerint. Cum autem bonum ius tumque sit, ut inclitus S. Benedicti
Ordo, qui de Ecclesia in Anglia et maxime in Neoportensi dioecesi valde
benemeri tus est, non minuatur , idcirco Nos s ta tu imus a tque decernimus
ut monast icum Capitulum in loco Belmont penes Hereford et episcopalis
cathedra ibi erecta in suo statu serventur et ut antea, iuxta tenorem
decreti S. Congregationis de Propaganda Fide diei vigesimae pr imae
mensis aprilis anni Domini millesimi octingentesimi quinquagesimi
secundi perseverent, iis sub innovationibus quas Abbas praeses Con
gregationis Angliae Monachorum Ordinis S. Benedicti Sanctae Sedi
infra idem superius s ta tu tum tempus proponet adprobandas , et quae ab
ipsa fuerint p robatae ; adeo ut Archiepiscopus Cardiffensis duo habeat
capitula, a l terum saeculare et a l terum regulare, duasque Cathedrales
Ecclesias: capitulum autem regulare iuxta suas leges in cathedrali
ecclesia Monasterii sacras functiones peragat, servato P. Priori Pontifi
calium privilegio. Una tamen sit episcopalis curia: idcirco quae docu
menta hucusque penes Episcopum Neoportensem vel penes Cathedralem
Belmontensem servata erant et s ta tum dioecesis respiciebant, eadem in
civitatem Gardiff penes Archiepiscopum et novam Curiam ibidem eri
gendam transferantur . Quae autem hisce Litteris apostolica auctor i ta te
a Nobis decreta sunt, nulli hominum, nullo unquam tempore, infringere
aut iis repugnare vel quomodolibet contraire liceat. Si quis, quod Deus
avertat, hoc a t tentare praesumpseri t , sciat obnoxium se evasurum esse
poenis a sacris canonibus contra obsistentes exercitio ecclesiasticae
iurisdictionis s tatut is . Ad haec autem exsecutioni mandanda deputarmi»
Venerabilem Fra t rem Edua rdum Ilsley, Archiepiscopum Birmingamien-
sem, eique necessarias huic negotio facultates t r ibuimus, et iam subde
legandi alium virum in ecclesiastica dignitate const i tutum, ac definitive
Acta Benedicti BP. XV 259
sentent iam dicendi de quavis occurrente difficultate vel oppositione,
imposito onere Romam ad Sacram Congregationem Consistorialem intra
sex menses fidem authent ica forma exaratam absolutae exsecutionis
huius Nostri mandat i t ransmit tendi . Decernimus denique has praesentes
Litteras vali turas contrari is quibuslibet, etiam peculiari et expressa men
tione dignis, minime obstant ibus.
Datum Romae apud S. Pe t rum, anno Domini millesimo nongente
simo decimosexto, die septima mensis februarii, Pontificatus Nostri
anno secundo.
Loco >S Plumbi.
O. CARD. CAGIANO DE AZEVEDO, © C. CARD. DE LAI, Ep. Sabinen.,
S. B. E. Cancellarius. S. C. Consistorialis Secretarius.
Iulius Campori, Protonotarius Apostolicus,
Raphael Virili, Protonotarius Apostolicus.
Reg. in Cane. Ap., vol. XIII, n. 18.
M. RIGGI, a tabulario C. A.
L I T T E R A E A P O S T O L I C A E
TEMPLUM S. MARIAE VULGO « DI POZZANO », APUD STABIAM SEU CASTRUM
MARIS, TITULO BASILICAE HONESTATUR.
BENEDICTUS P P . XV
Ad perpetuam rei memoriam. — Romanorum Pontificum Decesso
rum Nostrorum vestigia persequentes , sacras Aedes, quae, ante actis
aetat ibus erectae ar t isque omne genus operibus exornatae, peculiari
modo a Christifidelibus celebrantur, praeclaris titulis ac privilegiis, ad
pietatem in Deum et beatos caelites cum animorum fructu, quan tum
in Nobis est, provehendam, libenter honestare consuevimus. Eas inter
merito referendum est Sanctuar ium Mariale, quod in colle vulgo Pozzano,
prope Castrum Maris seu Stabiam, undecimo saeculo a fundamentis
excitatum est,* et insequenti tempore non modo amplificatum, sed etiam
omni excultum expolitumque artificio, in honorem vetustissimae Ima
ginis Virginis Deiparae, quae, olim in puteo reperta, christiano populo
est in eodem templo ad venerandum proposita. Qua in re t radi tum est,
bea tam Virginem a Pozzano mirabilium grat iarum apud Deum seque-
260 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
s t ram se filiis praebuisse implorant ibus ; Stabiam civitatem tum ab
excidio, quod saec. xvi Saracenorum copiae mini tabantur urbi, tum a
pestilentia saec. xvii late in eam regionem ingruente, tum a terrae
motibus XVIII saec., tum denique nos t ra aetate a Vesuvii mont is e m
ptione, i temque a contagione, incolumem, miserentis Matris praesidio,
evasisse feliciter. Quare, non e Campania et finitimis locis t an tummodo,
sed etiam e remotis disiunctisque regionibus peregrinari illuc Christina
deles et persaepe confluere gregatim ; Stabiani cives in honorem beatae
Virginis a Pozzano, quam sibi Pa t ronam delegerunt, Imaginem eius in
insigne urbis inserentes, bis in anno, stat is diebus, sollemnia magno
appara tu agere, iisque, collata quoque stipe, municipalis Coetus publice
adesse. Quarum habita ra t ione rerum, Ordo Canonicorum Basilicae
Vaticanae anno MDCCCLXXIV, cum ingenti bonorum plausu laetit iaque,
eandem Deiparae Imaginem aurea corona redimiit. Accedit, quod eo in
templo Simulacra alia duo incolae advenaeque s u m m a veneratione pro
sequuntur : al terum Christi e Cruce pendentis, quod mirandum in modum
fertur illuc XVII saec. advenisse, cum exitium ab ignibus Vesuvii montis
regioni illi immineret ; al terum S. Francisci a Paula , quo nondum ad
Superos evocato, sacrae Aedis custodia Sodalium Minimorum Ordini
est auspicato commissa. Hi autem demandatum sibi officium tam naviter
studioseque implent, ut nec divini cultus dignitas, neque incitamenta
pietatis ibidem desiderentur ; eos vero omnes, qui, piae peregrinationis
causa, eo accedunt, sic excipere solent, uti heredes decet Legiferi Patr is ,
cuius insigne « Charitas » est. Cum igitur et Venerabilis Fra ter Epi
scopus Stabiensis, canonicorum Ordine universoque clero suffragante, et
Sodalium Minimorum Moderator Supremus, et ipsum Consilium civitati
Castri Maris adminis trandae, Nos supplicibus votis efflagitaverint, ut
templum, quod memoravimus, Basilicae titulo ac dignitate honestemus,
huiusmodi precibus obsecundandum libenter exis t imamus. I taque, apo
stolica Nostra auctoritate, hisce Litteris, perpetuum in modum, templum
B. Mariae Virginis a Pozzano, Ord. Minimorum, titulo ac dignitate Basi
licae decoramus, et privilegio augemus, cuius vi Basil icarum insignia
deferri liceat, idest t in t innabulum et conopaeum, addito huic eiusdem
templi s temmate, quod tamen ornament is ex auro vel argento omnino
careat. Decernentes, has Nostras Litteras firmas, validas et efficaces
semper exsistere et fore, suosque plenarios et integros effectus sortiri
et obtinere, illisque, ad quos spectat et in posterum spectabit, in omnibus
et per omnia plenissime suffragari, sicque in praemissis per quoscumque
iudices ordinarios et delegatos iudicari et definiri debere, a tque irr i tum
esse et inane, si secus super his a quoquam, quavis auctori tate, scienter
Acta Benedicti PP. XV 261
vel ignoranter, contigerit a t tentar i . Non obstant ibus Consti tut ionibus
Apostolicis, ceterisque in contrar ium facientibus quibuslibet.
Datum Romae apud S. Pet rum, sub annulo Piscatoris, die xv men
sis iulii anno MCMXVI, Pontificatus Nostri secundo.
L . © S . P . GARD. GASPARRI, a Secretis Status.
»
E P I S T O L A E
I
AD ANDREAM CARD. PERRARI, ARCHIEPISCOPUM MEDIOLANENSEM, CETEROSQUE
PROVINCIAE ECCLESIASTICAE MEDIOLANENSIS PRAESULES, IN ANNUUM
COETUM CONGREGATOS.
Dilecte Fili Noster ac Venerabiles Fra t res , salutem et apostolicam
benedictionem. — Epistola, quam Mediolani nuper congregati ad Nos
dedistis, non vestra t an tum verba ac vota pertulit, sed animum ita
expressit, ut coniunctissimos vos Nobis et s tudio et obsequio et omni
officiorum genere praestiterit . Vota vestra vota pacis sunt, quam a Deo
ita vos precibus contendere scribitis, ut, auspice a tque adiutrice apo
stolica Sede, iustitiae et caritatis osculo quantocius consecretur. Vix
est quod, t a m trepidis in rebus , magis op tandum iis occurrat, qui ger
mano religionis ac patr iae amore ducun tur : provideque admodum vos
scitote facturos si, ut consilium est, praecipua quadam cura act ionem
christ iano more socialem complexi fueritis. Comparandae enim vel
nunc eidem sunt p lebes : coniungendae vires disciplinaque religionis i ta
muniendae, ut ipsis par tae pacis beneficiis securius a tque uber ius frui
catholicis liceat.
Delata interim a vobis officia grato Nos complectimur animo : con
silia vero vestra ac proposita ita Deo commendamus, ut unicuique
vest rum gregi quam maxime frugifera futura sint. Idque conciliet apo
stolica benedictio, quam, caelestium auspicem munerum Nostraeque
testem benevolentiae, tibi, dilecte Fili Noster, ac vobis omnibus, venera
biles Fra t res , vestrisque dioecesibus peramanter in Domino impert imus.
Datum Romae apud S. Pe t rum, die xxii maii MCMXVI, Pontificatus
Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
II
AD R. D. ALOISIUM IAUCH SCRIBENS, PIUM OPUS A S. FRANCISCO SALESIO
COMMENDAT. , «
Dilecti Filii, salutem et apostolicam benedictionem. — A dilecto Filio
Nostro Cardinali Caietano Bisleti, quo vos patrono utimini sane perstu-
dioso, equidem grato animo accepimus pii Operis commentariolos, qui
proximo biennio in lucem prodierunt . Cum semper enim Nobis fuerit
optat issimum ut Opus vestrum catholicorum favore et gratia floreret,
nunc in hoc apostolicae dignitatis fastigio constituti, l ibenter nancisci
m u r occasionem ut illud commendemus. Profecto ad haec tempora, in
quibus improbos videmus "omnibus et errorum vanitat ibus et corrupte
larum illecebris salutem chris t ianarum gentium in discrimen adducere,
nihil oppor tunius eo esse potest Opere, cuius est incorruptam in populis
tuer i fidem et christ ianum vitae cul tum fovere. Quare laetamur et in
vobis s tudium crescere pro Ecclesia Iaborandi et laborum vestrorum
fructus usque lectiores existere. De quo Deo agentes grat ias, rogamus
ut vobis ope adesse vel uberiore pergat. Nam hoc maximo bello con
fecto, non parum vobis quoque erit ad sarciendas t an tas societatis chri
st ianae ru inas eni tendum. Auspicem vero divinorum munerum et pater
nae benevolentiae Nostrae testem, apostolicam benedictionem vobis,
dilecti filii , et omnibus qui isti favent operi, pe ramante r largimur.
Datum Romae apud S. Pet rum, die I I I mensis quintilis MCMXVI,
Pontificatus Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
Suprema S. Congregatio S. Officii 263
SS. CONGREGATIONUM
SUPREMA SACRA CONGREGATIO S. OFFICII
QUO P L U R A SOLVUNTUR D U B I A CIRCA INDULGENTIAS A TERTIARIIS SAECULA
R I B U S ORDINIS MINORUM LUCRANDAS.
Procura tor generalis Ordinis F ra t rum Minorum Supremae Sacrae
Congregationi Sancti Officii sequentia humili ter exposuit:
Recolendae memoriae P ius P a p a X, per Breve Sodalium e Tertio
Ordine, datum die 5 maii 1909, in perpe tuum concessit: « Ut quibus
« pontificalis indulgentiae donis fruuntur, quosque de bonis operibus
« spirituales fructus percipiunt familiae seraphicae primi et alterius
« Ordinis, ea omnia Tertiarii Franciscales quotquot sunt ut r iusque
« sexus et cuiusvis Instituti , vitae mortisque tempore participent ». insu
per idem Pontifex oblatis sibi in eam rem precibus annuens , propriaque
manu supplici libello subscribens, die 17 eiusdem mensis et anni in
pe rpe tuum pariter concessit: « Quatenus laudata Indulgentiarum et
« spiri tualium fructuum communicatione perfrui in perpetuum possint
« quotquot sub patr iarchae seraphici sancti 'Francisci vexillo militant,
« ad quemcumque Ordinem vel Ordinum familiam pert ineant ».
Iam vero ex hac indulta communicatione Indulgentiarum, non
pauca dubia subor ta sunt, quoad eiusdem interpretat ionem et applica
tionem ad casus part iculares. Quapropter , ut secure procedatur in re
tant i momenti , orator suppliciter rogavit ut authentice solverentur haec
dubia :
I. U t rum vi praedictae communicationis, ecclesiae seu publica ora
tor ia quae sint propria Tertii Ordinis Saecularis Franciscalis, gaudeant
Indulgenti is concessis cuilibet ecclesiae et oratorio publico primi et
secundi Ordinis nec non Tertii Ordinis Regularis favore omnium fide
lium, qui ea loca certis diebus visi taverint?
I
D E C R E T U M
264 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
I I . U t rum fideles adscripti Tertio Ordini S. Francisci lucrari pos
sint Indulgentias directe concessas ecclesiis seu oratoriis primi, secundi
et tertii Ordinis Regularis, si loco ipsorum visitent ecclesiam seu capel
lani in qua sedes Sodalitii e s t . constituta, quamvis haec ecclesia seu
capella ad Tert ium Ordinem proprie non per t inea t? Et, si affirmative,
I II . An vi indultae communicationis, Tertiarii lucrari valeant Indul
gent iam plenariam concessam visi tantibus ecclesias primi Ordinis in *
Commemorat ione omnium Fra t rum defunctorum, tum in die quo eadem
Commemoratio celebratur apud Famil iam sub cuius obedientia vivunt ,
t um etiam in die quo apud alias Familias celebratur, idest pluries per
annum ?
IV. Utrum Indul ta pro consequendis Indulgenti is favore Tert iario
r u m infirmorum, impeditorum, etc., de quibus agitur cap. V Summari i
approbati a Sacra Congregatione Indulgent iarum die 11 septembris 1901,
respiciant dumtaxa t Indulgentias Tertio Ordini Saeculari directe con
cessas, an et iam communicatas ex primo, secundo ac tertio Ordine
Regular i?
V. An haec communicat io a Pio X indulta valeat tam pro Indul
gentiis ad ea usque tempora concessis quam pro illis quae in pos terum
Ordini Franciscali concedentur?
Et Eihi Domini Cardinales Generales Inquisi tores, feria IV, die
7 iunii 1916, in ordinario coetu coadunati , respondendum censuerunt :
Ad I et II. Affirmative.
Ad III. Negative, sed semel t an tum in anno.
Ad IV. Negative ad pr imam p a r t e m ; affirmative ad secundam.
Ad V. Affirmative.
Facta autem, feria V subsequenti , die 8, iisdem mense et anno,
relatione Ssmo D. N. D. Benedicto div. prov. Papae XV, per R. P.
D. Adsessorem, Sancti tas Sua sententiam Emorum Pa t rum benigne
r a t am habuit et confirmavit.
Contrariis quibuscumque non obstant ibus.
L. © S.
R. CARD. MERRY DEL VAL, Secretarius.
f Donatus, Archiep. Ephesin., Adsessor.
Suprema S. Congregatio S. Officii
I I
D E C R E T U M
DE FORMULIS PRECUM INDULGENTIIS DITATIS NON INTERPOLANDIS.
Ab hac Suprema Sacra Congregatione S. Officii peti tum fuit: « An
« formulae precum, ob aliquam immutat ionem in eis introductam, Indul
ti gentias eisdem a Sancta Sede adnexas ami t tant? ». Porro cum huius
modi formulae Indulgentiis ditatae, an tea accuratae revisioni subiici
soleant, ac eis proinde quidquam demere, superaddere, vel in al ios
sensus inflectere, irreverentia et periculo non careat, et abus ibus ansam
praebere queat, Emi ac Rmi DD. Cardinales Inquisi tores Generales, in
plenario conventu habito feria IV, die 21 iunii 1916, declarandum cen
sue run t : « Formulas quascumque precum, laudum, invocationum, et
« cetera, a Sancta Sede Indulgentiis ditatas, per quamlibet addit ionem,
« detractionem, interpolationem, concessis Indulgenti is plane destitui ».
Et sequenti feria V, die 22, Ssmus D. N. D. Benedictus div. prov.
Pp . XV, in solita audientia R. P. D. Adsessori Supremae S. Congrega
tionis S. Officii impertita, relatam sibi Emorum Pa t rum resolutionem
benigne adprobare ac confirmare dignatus est.
Contrariis quibuscumque, etiam speciali a tque individua recorda
tione dignis, non obstant ibus .
R. CARD. MERRY DEL VAL, Secretarius.
f Donatus , Archiep. Ephesin., Adsessor.
266 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
SACKA CONGREGATIO CONSISTORIALIS
I
A N D R I E N S I S
DE TITULO CATHEDRALIS PRO ECCLESIA S. SABINI IN CIVITATE CANUSÏNA
Ad examen revocato dubio u t rum venerabili basilicae Sancti Sabini
in civitate Ganusina ti tulus et honor competat cathedralis ecclesiae,
Sacra Congregatio Consistorialis, at tentis documentis et argumentis
exhibitis, probante Ssmo Domino Nostro Benedicto Pp . XV, hisce Lit
teris declarat id ipsi competere : ideoque nihil obstare quominus titulo
Cathedralis eadem basilica vocetur et honoretur .
Datum Romae, ex Secretaria S. C. Consistorialis, die 9 iunii 1916.
jjl C. CARD. DE LAI , Ep. Sabinen., Secretarius.
L. © S. Ioannes Bapt. Rosa, Substitutus.
I I
L E T T E R A AGLI ORDINARI D ' ITALIA
CIRCA I SACERDOTI MILITARIZZATI
Fin dal principio della guerra i sacerdoti ed i chierici chiamati
al servizio militare furono per la Santa Sede oggetto delle più vive
preoccupazioni, e per provvedere nel miglior modo possibile al nuovo
stato di cose e alle gravissime necessità da esso create, questa S. C.
con decreto del I o giugno dell 'anno scorso isti tuiva il Vescovo Castrense
per l 'Italia, nominandolo Ordinario proprio di tut t i i sacerdoti e chierici,
sia del clero secolare che del regolare, i quali sul *campo di battaglia
o negli accampamenti , o negli ospedali militari, o sulle navi , durante
la presente guerra, avrebbero prestato comunque il loro servizio. Si
ordinava quindi con lo stesso decreto, che tutt i i chierici e sacerdoti
S. Congregatio Consistorialis 267
sopra nominati , anche regolari, di qua lunque Ordine fossero, dovessero
ubbidire al detto Vescovo come a proprio Ordinar io; si dava a lui la
facoltà di nominare e r imuovere i Cappellani militari, sentiti pr ima i
rispettivi Ordinari per la nomina, e avvisatili in caso di r imozione; e
gli si concedeva di nominare dei Vicari o Delegati dove e come fossero
necessari per il migliore e più efficace adempimento del grave loro dovere.
A tutt i è noto con quanto indefesso zelo il Vescovo Castrense si
sia subito posto all ' opera, e con quan ta energia ed operosità egli
continui nella sua missione; sicché il savio provvedimento preso dalla
Santa Sede riuscì sommamente efficace ed utile tanto ai chierici e sacer
doti militarizzati, quanto all 'assistenza religiosa dell'esercito.
Tuttavia, se l 'esperienza di un anno ha dimostrato che fu oppor-
tunissimo il provvedimento preso dalla Santa Sede d ' is t i tuire l'ufficio
del Vescovo Castrense, il quale da parte sua conforta i chierici ed i
sacerdoti militarizzati con la sorveglianza e con il consiglio, ha pure
rivelato che esso non ha ancora conseguito tut to il suo scopo. Vi sono
infatti chierici e sacerdoti facenti par te dell'esercito, i quali, sia per la
loro lontananza dal Vescovo Castrense e dai suoi Delegati, sia per altri
motivi, non traggono dalla benefica istituzione tu t ta quella utilità e
quel vantaggio che sarebbe desiderabile.
A miglior custodia quindi del clero militarizzato nella via del bene
e del dovere, a miglior salvaguardia dello spirito ecclesiastico in tutti
quelli che dovettero passare dal seminario o dal santuario nell 'esercito,
ad assicurare un giorno i singoli Vescovi sulla condotta tenuta dai loro
ecclesiastici durante la milizia, il Santo Padre ha creduto di dover
stabilire le seguenti norme dirette a coordinare l'azione degli Ordinari
Diocesani, dei Superiori regolari e del Vescovo Castrense in quest 'opera
di così grande importanza.
I. - Quan tunque i chierici e sacerdoti militarizzati, tutti , siano sog
getti al Vescovo Castrense come a proprio Ordinario nell 'esercito; tut
tavia non si devono considerare punto esenti dalla vigilanza e tutela
del Vescovo della città e diocesi dove essi casualmente d imorano: nè
il Vescovo stesso può esimersi da questa vigilanza e tu te la ; ma la deve
esercitare come si dirà negli articoli seguenti, con qualche analogia a
quello che il diritto ha stabilito pei religiosi, i quali se extra claustra
vengono a commettere qualche mancanza, possono essere r ichiamati al
dovere dall 'Ordinario diocesano.
II . - In forza di questo principio, ogni Ordinario diocesano avrà u n a
a t tenta cura dei chierici e sacerdoti militarizzati che si t rovano nei
limiti della sua diocesi, e finché in essa r imangano, benché essi non
268 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
siano suoi diocesani od appar tengano a qualche Ordine o Congrega
zione religiosa. A tal fine:
a) si studierà di conoscere quanti e quali siano quelli che si
t rovano nella sua diocesi, chiedendo, se sia d 'uopo, le oppor tune notizie
all'officio del Vescovo Castrense in R o m a ;
b) vigilerà per sapere dove e come i sacerdoti militarizzati cele
brano la S. Messa; e r ichiamerà al dovere quelli i quali, obliando che
sancta sancte sunt tractanda, venissero meno al loro dovere: e se essi
celebrassero non nei debiti modi nelle chiese della diocesi, potrà dopo,
il primo o secondo avvert imento interdirli dal più celebrare: se invece
negli Ospedali od altri luoghi dipendenti dall 'Ordinario Castrense, avver
tirà l'officio di questo Prelato in Roma per i necessari provvedimenti ;
c) parimenti vigilerà aftinché cotesti chierici e sacerdoti n o n
vadano senza necessità nei « caffè » e pubblici ritrovi meno propri pel
clero : e provvederà con paterni richiami e, se sarà necessario, con salu
tari sanzioni (che po t ranno anche arr ivare alla sospensione a divinis
nei casi gravissimi) onde tenerli lontani da simili luoghi e pericoli;
d) nelle città e luoghi dove si t rovasse un certo numero di chie
rici e sacerdoti militarizzati, l 'Ordinario locale sceglierà un sacerdote
pio e prudente , che convochi tut t i costoro ogni sett imana, o almeno
ogni due sett imane, per una santa conferenza sui doveri del proprio-
stato. Ed il Vescovo stesso quando potrà cerchi di intervenirvi e dirigere
ad essi personalmente parole paterne di esortazione e consiglio. Nulla
poi di meglio se al clero militarizzato si potesse offrire un luogo dove
nelle ore libere potesse ogni giorno convenire e t rat tenersi in buona e
salutare compagnia ;
e) sarà cura dell 'Ordinario di tener conto di quelli che interven
gono, e mancano a queste conferenze. E parimenti dei nomi e della
condotta religiosa e morale di ognuno, tenendo apposito e riservato-
registro nella sua Curia.
III. - Se, quod Deus avertat, da par te di qualche chierico o sacer
dote militarizzato venisse commessa qualche grave mancanza, l'Ordinario*
locale, benché da par te sua con gli ammoniment i , correzioni o castighi-
opportuni abbia provveduto, dovrà tut tavia avvert irne subito sia l'officio-
del Vescovo Castrense in Roma, sia l 'Ordinario proprio del chierico o
sacerdote, sia in fine (qualora cotesto chierico o sacerdote durante
il servizio militare passasse in altra diocesi) anche l 'Ordinario della,
medesima.
IV. - Nei centri dove risiede un Vicario o Delegato del Véscovo-
Castrense, questi dovrà tenersi in s tret ta relazione colla Curia ed Ordi-
S. Congregatio Consistorialis 269
nar io locale, e viceversa, onde con mutuo accordo curare il maggiore
e miglior bene dei clero militarizzato.
V. - Tut t i gli Ordinari Diocesani propri dei singoli chierici e sacer
dot i r iguardino come uno dei loro principali doveri il mantenere, o per
sè o per mezzo di uno o più sacerdoti a ciò delegati, una corrispon
denza epistolare veramente pa terna con i loro chierici e sacerdoti
militarizzati, per poterli così seguire, sostenere e. guidare in mezzo ai
tant i pericoli nei quali si t rovano. Lo stesso facciano i Superiori degli
Ordini e Congregazioni religiose con i loro sudditi , che si t rovano nelle
stesse condizioni.
VI. - Ogni Vescovo Diocesano ed ogni Superiore degli Ordini e Con
gregazioni religiose t rasmet terà al più presto (qualora già non lo avesse
fatto) all'officio del Vescovo Castrense in Roma i nomi dei suoi chierici
e sacerdot i , r ichiamati sotto il servizio mil i tare , aggiungendo quelle
informazioni che crederà più opportune, per rendere possibile al Vescovo
Castrense una vigilanza speciale sui medesimi, e più efficaci gli ammo
nimenti a quelli che ne abbisognassero.
Egualmente i cappellani militari sia delie singole uni tà mobilitate
sia degli Ospedali di riserva, i quali r isiedano in città Vescovili, faranno
periodicamente u n a visita al Vescovo della diocesi od al suo Vicario
generale, al fine di cui sopra, e per il miglior adempimento dei loro
doveri religiosi.
VII. - Finita la mobilitazione, sarà cura del Vescovo Castrense di
partecipare agli Ordinari diocesani ed ai Superiori degli Ordini e Con
gregazioni religiose le notizie che egli ha dei rispettivi chierici e sacer
doti, siano esse buone o meno, onde essi possano oppor tunamente rego
larsi nel riceverli nuovamente sotto la loro dipendenza.
Egualmente farà ogni Vescovo pei chierici e sacerdoti non suoi
diocesani , i quali abbiano dimorato per notevole tempo nella sua
diocesi, qualora qualche cosa di speciale, sia in bene sia in male, abbia
dovuto di essi notare durante la permanenza nella sua diocesi.
VIII. - Per espresso volere e disposizione del Santo Padre , le pre
scrizioni presenti hanno forza e valore di legge, ed obbligano tutt i alia
piena loro osservanza, contrariis quibuslibet minime obstantibus.
* * *
Confida questa S. Congregazione che queste norme, le quali sono
u n a test imonianza della pa terna cura delia Chiesa e della vigilanza del
Sommo Pontefice verso tante giovanf speranze del Santuar io e vèrso
tant i sacerdoti che si t rovano in mezzo ai pericoli, e ta lora anche in
270 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
condizioni punto conformi allo stato sacerdotale, valgano a custodire
tut t i efficacemente nella sant i tà della vita e nella via del dovere.
E perchè ogni u m a n a diligenza è vana se ad essa non va uni ta
l 'assistenza della divina grazia, non manchino i Vescovi e i Superiori
degli Ordini e Congregazioni religiose di pregare caldamente il Signore,
e di sollecitare con vive raccomandazioni le preghiere dei fedeli, e spe
cialmente delle comunità religiose, in favore del clero militarizzato.
Dato a Roma, dalla Segreteria della Sacra Congregazione Conci
storiale, li 16 Giugno 1916.
G. CARD. DE LAI , Vescovo di Sabina, Segretario.
L . . ® S .
f T. Boggiani, Arciv. di Edessa, Assessore.
III
PROVISIO ECCLESIARUM
Successivis S. Congregationis Consistorialis decretis, SSmus D. N.
Benedictus P P . XV has , quae sequuntur , ecclesias de proprio pastore
providit, scilicet:
8 iulii 1916. — Cathedrali ecclesiae Soanensi-Pitilianensi praefecit
R. D. Recaredum Carlesi, iam vicarium generalem Tibur t inum.
— Cathedrali ecclesiae Nursinae R. D. Vincentium Migliorellî, archi
presbyterum ecclesiae cathedralis Maceratensis.
10 iulii. — Cathedrali ecclesiae Harr isburgensi Rmum D. Philip
pum Mac Devitt, Praefectum scholarum parochial ium Philadelphiae.
15 iulii. — Cathedral ibus ecclesiis Nepesinae et Sutr inae R. D. Aloi
sium Olivares, Congregationis Salesianae, parochum S. Mariae Libera-
tricis in Urbe . I V
NOMINATIONES
Decretis S. Congregationis Consistorialis, Ssmus D. N. Benedictus
Pp . XV nominare dignatus es t :
7 iulii 1916. —- R. P. D. Vincentium Sardi, archiepiscopum titu
larem Caesariensem, Administratorem Apostolicum dioecesis Tiburtinae.
— R. P. D. Ioannem Regine, archiepiscopum Tranensem et Barolen-
sem, Administratorem Apostolicum dioecesis Andriensis, perdurante infir
mitate qua episcopus B. P. D. Ioseph Staiti a dioecesis regimine prohibetur.
S: Congregatio Concilii 271
SACKA CONGREGATIO CONCILII
C O N C O R D Ï E N .
I U R I S P A T R O N A T U S
Die 17 iunii 1916.
1. Species facti. - Beneficium parochiale oppidi vulgo Arsene, Con-
cordiensis dioecesis, iur ipat ronatus subdi tur familiae comitum di Val-
vasone. Verum viget in Veneta ditione ius particulare, cuius initium
ducunt a quadam Circolare C. R. Gubernii, d. 13 maii 1818, n. 8690-1493
(apud Saredo, Cod. del Dir. pubbl. eccles, del Regno d'Italia; par te IÏÏ ,
p. 1167), cuiusque vi etiam pro paroeciis de i u s p a t r o n a t u s laicorum
ibi indicendus est concursus in forma Tridentina, et pa t ronus Episcopo
praesentare tenetur ex iis dumtaxa t quos idoneos praevius concursus
demonstraveri t . Accidit autem in postrema vacatione praefatae paroeciae,
mense novembri 1913, ut concursus, semel i terumque indictus, desertus
peni tus evaderet ; tunc pa t ronus Episcopo reverenter significavit, sibi,
ad n o r m a m iuris communis, facultatem esse quem voluerit praesentandi ,
absque novo concursu. Renui t t amen Episcopus, tertioque concursum
indixit ; sed ru rsus frustra, quia qui solus periculum subierat, ab exa
minator ibus non fuit approbatus . Hinc sumpsit idem Episcopus causam
rescribendi Pa t rono paroeciam loci Arsene evasisse in casu liberae col
lationis, ac propterea per solum Episcopum tunc esse .conferendam.
Pa t ronus quidem, in obsequium Episcopi, declaravit « di disinteressarsi
« per questa volta, della nomina del parroco di Arsene » ; verum ut quod
sibi competere censebat ius integrum servaret, rem detulit ad hanc
S. Congregationem Concilii postulans sibi recognosci facultatem libere
eligendi et praesentandi , post duplicem frustra indictum seu perac tum
concursum.
% Synopsis disputationis ex voto Consultoris - Notissimum quidem
est formam concursus in paroeciis saecular ibus conferendis, inductam
fuisse lege Concilii Tridentini , cap. 18, sess. XXIV, de ref. Ante enim
hanc la tam legem, generat im beneficia curata saecularia conferebantur
vel libera collatione ab Episcopo, vel praevia simplici praesentat ione
272. Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Patroni , sive ecclesiastici sive laici, ita quidem ut taliter praesenta tus
•ab Episcopo, praevio examine, idoneus esset recognoscendus. Concilium
Trident inum obligationem praeterea concursus induxit , sed dumtaxat
quoad paroecias saeculares liberae collationis, et iuris pa t rona tus eccle
siastici, nihil innovando quoad iuspa t rona tus laicale. Hinc ex iure com
muni etiam post Tr ident inum, « sine concursu conferuntur parochiae
« quae sunt de iurepat ronatus laicorum ; sufficit enim pro istis quot!
« praesenta tus a patronis, examinetur ab examinator ibus synodalibus
« et ab ipsis idoneus iudicetur » (Ferraris, v. Beneficium, III, 51, cum
communi) .
3. Sed praeterea Pa t res Tridentini non ambiguis verbis nonnul los
casus recognoverunt, in quibus concursus lex cessaret, etiam quando
de cetero viget; legimus enim: « Si tamen adeo exigui redditus dictae
« parochialis fuerint, ut totius hu ius examinat ionis operam non ferant,
« aut nemo sit qui se examini quaerat subiicere, au t ob aper tas factiones
« seu dissidia, quae in al iquibus locis reperiuntur , facile graviores rixae
«-ac tumul tus possint excitari, poteri t Ordinarius, si pro sua conscien-
« t ia de deputa torum consilio ita expedire arbi trabi tur , hac forma omissa,
« pr ivatum aliud examen adhibere, etc. » (c. 18, sess. XXIV, de ref.) Quae
verba, quum legantur consecutive ad textum de paroeciis iur ipat ronatus
subiectas, iam appare t ea non posse coarctari ad casum liberae colla
t ionis dumtaxat .
Porro quando praefati casus contingunt, communis sententia est,
obvia legis interpretat ione suffulta, reversionem fieri ad ius ante Conci
lium olim vigens. Id expressis verbis, quoad paroecias l iberae colla
tionis, profitetur card. De Luca (De parochis, disc. II, n. 7): « Elapso
« termino et nemine comparente, in libera facultate Episcopi est absque
« concursu conferre parochialem personae idoneae sibi benevisae ad tra-
« mites iuris communis , ad quod, tamquam cessante dicta nova forma
« Conciliari, fieri dicitur r eversio ». Et citat Garcia, c. % p. IX, m. 218;
Barbosa, de Par., c. % n. 51, et in Collect, ad Conc., h. c, n. 70; potest-
que idipsum innumeris huius S. C. resolut ionibus confirmari (cfr. Pal
lottini, v. Concursus, % 1, n. 35 s.). Sed hanc no rmam non esse coar
c tandam ad casum liberae collationis, ac extendi debere etiam ad casum
iur ispatronatus ecclesiastici, colligitur ex obvio principio quod ubicum
que cessat nova lex, qua restr ingebatur, ius antea adquisi tum et constans
resurgi t planeque viget; dum supra vidimus ex ipso textu legis, seu ex
ipso cap. Concilii, quo inducitur obligatio concursus, in nonnull is ibi
recensitis casibus, etiam quoad paroeciales iur ipat ronatus ecclesiastico
subiectas , permitti ut haec forma collationis, nempe concursus, omit-
S. Congregatio Concilii
t a t u r ; ibi : « Si tamen, etc., poterit Ordinarius ... hac forma omissa, priva-
« tum, etc. ». Nec opponere iuvare t praesumptionem iuris magis favere
Ordinario quam Patrono ecclesiastico, quum manifestum e contrario sit
Concilium Tridentinum dum formam concursus induxit, favere directe
intendisse dumtaxat ecclesiae et coarctasse l ibertatem non minus Ordi
nari i quam Patroni ecclesiastici : ecclesiae autem favori semper consul-*
tum manet, dum etiam praesentandus a Pa t rono ecclesiastico est ab
examinator ibus iudicandus ut idoneus declaretur. Ceterum hic agitur
non de favore decernendo, sed de non praeiudicando iuri adquisito et
constanti Pat rono, quod in casu contraria legis dispositione non elidi
supponi tur (cfr. etiam Pitonium, de Controv. Patron., alleg. V, vol. I, n. 32,
ubi S. R. Ro tam quoque in hanc sententiam citat).
4. Haec ipsa interpretat ionis principia si valent de iure generali
Tridentino, quo subiiciuntur legi concursus paroeciales de iurepatrona-
tus ecclesiastico, non minus profecto valere debent de iure particulari, in
ditione Veneta et alibi vigenti, quo eidem legi concursus subduntur quo
que paroeciae de iurepat ronatus laicorum, quas Concilium Tridentinum,
ut vidimus, ab hac obligatione liberas servaverat. Nempe quoties forma
concursus, particulari iure praescripta, adhiberi nequeat, reversionem
fieri ad ius commune seu generale. Etenim, in primis, hoc iure parti
culari, ad summum aequiparatio fieri videtur paroeciarum de iurepa
t rona tus laicali cum paroeciis de iurepatronatus ecclesiastico : hinc quo
ties cessat obligatio legis concursus pro patrono ecclesiastico, et quidem
ita ut, ex disputatis, reversio fiat ad an t iquum ius, in iisdem etiam
casibus cessat eadem obligatio pro patrono laico, qui igitur liber manet
eligendi et praesentandi sine concursu quem maluerit Episcopo, a quo
praesenta tus , praevio examine, idoneus erit recognoscendus. Incontrover-
sum autem est evenisse casum quo cessat lex concursus « si nemo sit
« qui se examini quaerat subiicere » idque facto constiterit, quum semel
et i terum frustra indictus sive peractus concursus fuerit.
5. Adversus haec non opponitur in casu a Curia Concordien. nisi
asser ta contraria consuetudo: « Sta invece almeno qui da noi e nelle
« diocesi del Veneto, la consuetudine, ormai diventata legge, che, andat i
« deserti tre concorsi, l'elezione e la nomina del parroco si devolve al
« Vescovo ». Ac nemini dubium, si asserta consuetudo exstaret, non
solum quoad paroecias liberae collationis, quod est omnino iuxta legem,
sed et iam quoad paroecias de iurepat ronatus ecclesiastico et laicali, maxi
m u m pondus illi t r ibuendum foret. Sed in praesenti talis consuetudo
asseri tur tantummodo, ex u n a parte, ex altera vero negatur : nec a Curia
allegatur nisi u n u s casus in quo veniat ecclesia paroecialis de iurepa-
ACTA. vol. VIII, n. 8. — 1-8-916. 19
m Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
t ronatus laicali, atque hic casus nihil probat, non solum quia unicus,
dum consuetudo exigit saltem similium actuum frequentiam ; verum etiam
quia ad minus aequivocus, quum ex actis constet, collationem quidem
in eo casu factam fuisse ab Episcopo, sed praevio consensu Patroni ,
« d'accordo col Municipio » et salvis iuribus quaesitis, « salvo il diritto
& « dei terzi ».
RESOLUTIO. - S. Congregatio Concilii, in plenariis Eñiorum ac Rmorum
Pa t rum comitiis, habitis die 17 iunii 1916, proposito dubio : « Utrtim post
concursum semel iterumque frustra indictum vel peractum, locus fiat devo-
lutioni, an potius maneat patrono ius eligendi et praesentandi in casu »,
respondendum censuit :
Negative ad primam par tem; affirmative ad secundam.
Facta autem de praemissis SSmo Dno Nostro Benedicto div. prov.
Papae XV relatione per infrascriptum Sacrae Congregationis Secretarium
in audient ia die 19 eiusdem mensis et anni , Sancti tas Sua resolutionem
Emorum P a t r u m adprobavit .
O. GIORGI, Secretarius.
S. CONGREGATIO DE PROPAGANDA PIDE
NOMINATIONES
Brevibus apostolicis nominati sunt :
7s iulii 1916. — Vicarius Apostolicus Scen-si centralis, R. P. D. Euge
nius Massi, ex Ordine Fra t rum Minorum, episcopus t i tularis Ioppensis ,
iam Vicarius Apostolicus Scian-si septentrionalis .
— Vicarius Apostolicus Scian-si septentrionalis, R. P. D. Agapitus
Fiorentini , ex Ordine F ra t rum Minorum, episcopus t i tularis Rusadi tanus .
S. Romana Rota 275
ACTA TRIBUNALIUM
SACRA ROMANA ROTA
D E M A N I L A
LEGATORUM PIORUM.
Benedicto PP. XV feliciter regnante, Pontificatus Dominationis Suae
anno secundo, die 7 februarii 1916, RB. PP. DD. Guilelmus Sebastianeiii,
Decanus, Ponens , Seraphinus Many et Ioannes Prior, Auditores de Turno,
in causa De Manila - Legatorum piorum, inter S. Provinciam Sanctis
simi Nominis Iesu S. Augustini, repraesentatam per legitimum procura
torem Thomam Ambrosetti, advocatum, et Bevmum Archiepiscopum de
Manila, nec non Bev. Vincentium Lapus, parochum loci Candaba, reprae
sentatos per legitimum procuratorem Christophorum Astorri, advocatum,
sequentem tulerunt definitivam sententiam.
Die 22 aprilis 1565 ad Phi l ippinarum insularum oras appulsi Religiosi
Ordinis Eremitarum S. Augustini, t am vehementer Evangelii praedicationi
operam navarunt , ut illius regionis apostoli merito fuerint vocati. Brevi
in sacram provinciam sub invocatione SSmi Nominis Iesu, ob ibi reper-
t am pueruli Iesu imaginem, sese efformarunt, eam partientes in qua tuor
ditiones, seu linguas, i. e. de Manila, de la P ampanga, de Reslocos et
de Zebut, et anno 1578 in oppido de Candaba, quindecim leucis ab urbe
de Manila, conventum et ecclesiam S. Andreae dicatam condiderunt, omnia
parochialia munera ibi obeuntes. Post saeculum a fundatione religiosae
domus, piissima ac ditissima dna Lucia Gumamela, suo testamento diei
10 decembris 1679, sacrae recensitae provinciae et Candabensi conventui
duo legata reliquit cum onere missarum, decernens in clausula 115:
« dichiaro.. . che le terre del monte di Masin le ebbi in eredità del mio
« padre D. Luca Vitan ; esse comprendono il territorio da dove inco-
« mincia il fiume di Manlin fino al monte di Bassa da u n a parte e dal-
« l 'altra, anche da dove incomincia il fiume di Manlin, scendendo ad
« Inaptanpinand fino a C ala vitan e fino al monte al disopra del fiume
276 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« di Caulang, terre tu t te presentemente mie, dichiaro che le dono in
« elemosina alla provincia del SS. Nome di Gesù del nostro P. S. Ago-
« stino. A volontà dei nostro P. Provinciale si dovranno fondare cap-
« pellanie ed applicare messe per i miei genitori, per i miei fratell i . . . .
« e per me. Ma la par te che ha D. Gaspare Balagtas si lasci da par te
« perchè è mio condomino ».
in clausula autem 116: « dichiaro inoltre che tut t i i miei terreni vSemi-
« nativi, che a nessun altro appartengono, lascio in elemosina al con-
« vento di S. Andrea di questo paese di Candaba, e che il P. Priore
« Fr. Giuseppe della Croce a sua volontà eriga cappellanie, perchè
« godano di messe le anime dei miei genitori e dei miei fratelli ».
Morem gerentes religiosae feminae Fra t res Augustiniani, peracta cum
condomino fundorum divisione, sibi institutis praediis potiti sunt, et in
propria ecclesia oneribus impositis satisfecerunt. Res, post varias tamen
vicissitudines, ita se habuerun t usque ád a n n u m 1898, quo insulae Philip
pinae sub imperio t ransierunt S ta tuum foederatorum Americae septen
trionalis. Quo tempore regulares ecclesias, et an imarum regimen dimittere
coacti sunt, eisque presbyteri saeculares suffecti fuere. Cura an imarum in
oppido Candaba cum conventu et ecclesia S. Andreae t radi ta fuit Rev. Vin
centio Lapus ; qui au tumans praedia a domina Gumamela relicta per
tinere ecclesiae S. Andreae, die 31 decembris 1904 in iudicium rapui t
Pa t res August inianos coram Archiepiscopo de Manila petens ut ipsi,
u tpote parocho Candabensi , praefatorum praediorum administrat io conce
deretur. Et die 14 august i 1908 sententia prodiit actori favorabilis. Ab
hac sententia S. Provincia tempore utili appellavit ad viciniorem Episco
pum dioecesis Nova Gaceres iuxta Consti tutionem Exposcit Gregorii XIII ,
15 maii 1573. Appellationem admisit iudex pr imae instantiae, et die
24 august i 1908 appellantem remisit ad iudicem ad quem, praefixo ad
comparendum termino triginta d ie rum: die autem 2 septembris acta pro
cessus ad iudicem appellationis t ransmissa sunt , et ab eo recepta die 12
eiusdem mensis. Porro die 6 octobris Episcopus dioecesis Nova Gaceres,
cum elapsus esset terminus 30 dierum, quin Procura tor Provinciae ullo
modo comparuisset , hoc notum fecit iudici pr imae instantiae, qui exinde
die 22 octobris appellationem desertam esse, sentent iamque in rem iudi
catam transiisse pronunciavit . Cum vero post b iduum, i. e. die 24 octo
bris, Antistes Nova Gaceres scr ipturam a Procura tore Provinciae Pa t re
Antonio Lozano recepisset, qua postulabat , ut veluti praesens habere tur
ad prosequendam appellationem, hanc scripturam non admisit, et decre
tum edidit: « Si dichiara deserto l'appello, e la sentenza del Tr ibunale
« ecclesiastico di Manila resta ferma e con valore di cosa giudicata ».
S. Romana Boia 277
Neque hic controversiarum finis. Cum enim die 9 decembris spe
cialis procurator Ioseph Villapol bona capellaniae, iuxta clausulam testa
rne ntar iam 116 tradidisset parocho Vincentio Lapus, hic bona recusavit,
asserens non haec t an tum bona sibi esse t radenda, sed omnia bona,
quae sic dictam vulgo « azienda di Delayap » consti tuunt ; scilicet bona
omnia clausularum 115 et 116. Procura tor Provinciae petiit, ut ad deter
minanda bona traditioni obnoxia specialis instructio fieret . At iudex
Manilensis nova sententia, seu decreto diei 11 ianuarii an. 1909 peti tam
instructionem non admisit, et sub comminatione censurarum iussit, ut
intra octo dies omnia bona t raderentur . Contra hanc iudicis iussionem
protes ta tus est et appellavit Pa te r Provincialis, sed hanc appellationem
aut recursum reiecit iudex Manilensis, praecipiens intra quatuor dies
omnia bona tradi. Sacra provincia ad scandala vitanda praecepto optem-
peravit, provocans eodem tempore ad H. S. T., in quo hodie causa disce
p ta tur sub duobus a part ibus concordatis dubi i s :
1. An sit locus restitutioni in integrum a sententia Curiae Archie
piscopalis de Manila die 14 augusti 1908.
Et quatenus affirmative:
2. Ad quem pertineat dominium controversorum bonorum cum fru
ctibus legatorum a pia femina Lucia Gumamela in casu.
Dubium pr imum respicit in integrum restitutionis remedium, pro
inde exclusa manet quaestio, an sententia iudicis Manilensis fuerit valida
vel non ob privilegium exemptionis, quo fruuntur Fratres Augustiniani .
Hinc quamvis contendent ium patroni in propriis defensionibus hanc
quaes t ionem tetigerint, Pa t res dixerunt neque directe, neque ' indirecte
esse in ea interloquendum, cum fas non sit praetergredi limites in litis
contestat ione statutos. Quo adnotato , restitutio in integrum, p r imum
inducta ob aequitatem naturalem a Praetore , et recepta postea in sacris
canonibus, est « extraordinarium iuris remedium, quo notabili ter laesus
« in eum s ta tum, seu ius reducitur, in quo fuerat ante laesionem ». Ut
au tem hoc remedium concedatur tria requiruntur , scilicet: I o u t adsi t
laesio gravis ac notabilis iuxta arbitr ium boni viri, seu discreti iudicis ;
proinde non a t t enduntur laesiones leves ; 2° ut « laesio illa gravis acci-
« derit dolo adversarii , vel inconsulta facilitate laesi, aut negligentia sui
«procura tor i s . . . idque vel manifeste constet, vel saltem in iudicio per
« laesum rite probetur » (Reiffenst., in tit. De in integrum restitui., n. 11);
3° ut adsit iusta causa, circa quod ul t imum requisitum dis t inguendum
est inter maiores et minores, au t ecclesias, quae iure minorum hac in re
frui censentur, uti expresse legitur in cap. 3, tit. citati. Maiores non resti-
tuun tu r nisi ob al iquam iustam causam: v. gr. quod impediti fuerint,
278. Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
ne agerent, ob belli vincula, absentiam, etc. Si au tem de minoribus, vel
ecclesiis agitur, iusta causa non requiri tur, au t potius semper praesu
mitur, ob favorem infirmae aetati au t religioni debitum. Nomine, vero^
ecclesiarum non intell iguntur tan tum ecclesiae stricte dictae, sed veniunt
etiam beneficia, monasteria, loca religiosa, etc., uti no tum est.
His in iure adnotat is , Patres declararunt annuendum esse petitioni
PP.. August inianorum familiae SSmi Nominis Iesu, eamdemque in inte
grum esse res t i tuendam tum contra sentent iam 14 augusti 1908,'tum
contra alia iudicis acta et decreta, quae ab illa pendent . Re quidem
vera : agitur in casu de provincia August iniana insularum Phil ippinarum
et de conventu de Candaba, quae, ut i diximus, iure minorum fruuntur.
Ad minores autem rest i tuendos sufficiunt laesio gravis et negligentia,
aut ignorantia procuratoris . Quod autem adfuerit laesio gravis, res per
se patet, nec controverti potest. Sententia enim gravissimum onus Augu-
stinianis imposui t ; et appellatio, quam adversus eam interposuerunt ,
fine et effectu suo frustrata est, quia ex ignorantia aut negligentia eorum,
qui provinciam repraesentabant , quocumque nomine vocentur, fatalia
appellationis prosequendae, scilicet te rminus tr iginta dierum a Iudice
Manilensi praescriptus, inutiliter decurrerunt . Hinc, quin alia quaeramus,
dubium non est restitutionem in integrum esse in casu concedendam..
In cap. % tit. De rest. in integr., Innocent ius III monachos Rothonenses
restituit, quia ipsorum procurator quaedam documenta exhibere negle
xi t : « ne ipsius negligentia in d a m n u m tam nost rum, quam monasteri i
« redundare t ».
Neque dicatur Augustinianos hoc resti tutionis beneficium petere
debuisse apud iudicem secundae instantiae, i.-e. Episcopum de Gaceres.
Nam, prae terquamquod hic appellationem dixit desertam, causam a se
repulit, et sentent iam Manilensem rem iudicatam declaravit, resti tutio
nis in integrum petitio « proponenda est vel penes t r ibunal iudicis,
« qui sentent iam tulit,* vel penes t r ibunal iudicis superioris (Santi, in tit.
De rest. in ini., n. 13). Nomine autem iudicis superioris non venit t an
tum iudex appellationis, sed etiam Sedes Apostolica, quae habet con-
currentem potestatem cum omnibus Ordinariis, et ad quam provocari
potest non solum in ter t ia vel ul t ima instantia, sed etiam in secunda.
Neque ul terius dicatur S. R. Rotam esse incompetentem ex can. 14, n. 4,
legis propriae in quo legitur: «Videt quoque de recursibus pro resti tutione
« in integrum a sententiis quibusvis, quae t ransier int in rem iudicatam, et
« remedium invenire non possunt apud iudicem secundae instantiae iuxta
« tit. De restii, in int., dummodo tamen non agatur de re iudicata ex sen-
« tentia S. R. Rotae, et in his iudicat t um de forma tum de merito ». Ete-
S. Bomana Bota 279
nini verba «quae. . . remedium invenire non possunt» , intelligenda sunt de
alio remedio, non vero de in integrum restitutione, secus inutilia prorsus
essent, et potestas concedendi resti tutionem tunc tan tum exerceri posset,
quando resti tutio in integrum iniuste a iudice secundae instantiae recu
sata fuit, et recursus interpositus fuerit ad nost rum Auditorium. Verum
hac unica in hypothesi Rota erit competens non vi § 4, sed vi §.% eiusdem
can. 14, scilicet per legitimam appellat ionem a sententia iudicis secundae
instantiae. Ne itaque dicamus legislatorem frustraneam concessisse pote
statem, admittere debemus Rotae competentiam quoad restitutionis bene
ficium, etiam in casu, quo huiusmodi remedium peti et obtineri posset
a iudice secundae instantiae.
Quoad secundum dubium DD. Patr ibus placuit ante omnia deter
minare na turam legatorum, de quibus agitur. - Cl. Berardi, in suis Com
mentari is in ius ecclesiasticum universum, vol. i , p. 441, haec h a b e t :
« Distat capellania ab anniversariis ceterisque piis defunctorum relictis,
« quod in capellania certi fundi demonstrantur , a tque a patr imonio,
« seu hereditate fundatoris, segregantur, quasi dos eiusdem capella-
« niae adsignanda capellano, sed in anniversariis ceterisque piis relictis,
« praecipua habetur personalis obligatio heredibus imposita, etiam sine
« ulla designatione fundorum ; quod si quandoque contingat certos fun-
« dos pro executione pii relicti demonstrar i a fundatore, haec t amen
« demonstrat io non eo refertur, ut indicetur fundos eosdem esse veluti
« certam rem ab hereditate separatam, quasi dotem pii operis instituti ,
« sed eo, ut noverint heredes, quibus ex fundis . iuere quanti tatem
« debeant ad executionem piae voluntatis , vel noverint heredes manere
« apud se praecipuam personalem obligationem, fundosque designatos
« esse causa pii relicti hypotheca obligatos ». Ex his patet dominam
Gumamela in clausulis 115 et 116 sui testamenti non veras nec proprias
capellanías fundasse, sed t an tummodo constituisse anniversaria, aut
salaria cum onere missarum. Nec alio sensu, ut i par erat, legatarii
interpretat i sunt testatricis voluntatem. Constat enim quod, acceptatis
piis legatis, et habita potestate a capitulo provinciali, P. Ioseph de la
Cruz, utpote Prior conventus Candabensis, die 25 ian. 1681, ex praedio
Marimla quandam par tem segregavit, ut ex eius fructibus piae foe
minae voluntas ad exsecutionem mandare tur . Ulterius an. 1695 P. Bona
ventura de Bejar, visitator ac procurator generalis, de mandato P. Gene
ralis Francisci Gonzalez, per ins t rumentum a notar io publico confectum,
citatis omnibus proprietari is f init imis, quorum intererat, et condomino
Gaspare Balagtas coram tes t ibus , qui deposuerunt de agris Luciae
Gumamela pert inentibus, ipsorum agrorum possessionem coepit « per
280 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« la sacra Provincia e per il convento di S. Andrea del paese di Can-
« daba ». Por ro si veras capellanías testatrix fundasset, omnia bona ab
eadem relicta in clausulis 115, 116 dotem capellaniarum constituissent,
et P. de la Cruz non poterat par tem segregare « per l 'adempimento del
« suddetto obbligo » (missarum videlicet ce lebrandarum); et P. Bonaven
tu ra haud processisset ad possessionem capiendam in favorem S. Pro
vinciae et conventus loci Candaba totius latifundi dominae GumameLa.
Quibus animadversis , dub i tandum non esse censuerunt Patres bona
contenta in clausula 115 pert inere ad Provinciam August inianorum
SSmi Nominis Iesu. Etenim, die 20 octobris 1905, pa t ronus Rev. Vin
centii Lapus disertis verbis protestatus est hic non agi de agris clau
sulae 115, qui indubie ad S. Provinciam spectant : « Non si discute, ait,
« il legato della clausola 115, quello che è discutibile è il legato della
« clausola 116 ». Et novus Pa t ronus in suo primo restrictu haec scripsi t :
« At in casu hoc habetur , nempe dominam Gum amela clausula 115 sui
« testamenti Eremitanos S. Augustini beneficasse et quidem ditissimo
« legato. Hoc legatum autem relictum fuit favore universae provinciae
« de Manila religiosorum S. Augustini,. . . . ita ut hoc ipso fruerentur
« etiam fratres illi doctrinarii (ut tunc dicebantur) seu missionarii, qui
« parochianis de Candaba ministrabant . Postea clausula 116 sui testa-
« menti domina Gum amela legatum reliquit, de quo disputa tur ». In nova
au tem responsione, n. 17: « Nos admitt imus legatum illud (clausulae 115)
« S. Provinciae factum fuisse, sed non est quaestio quoad huius clau-
« sulae bona ; sciendum enim est, cui hodie pert inent haec bona, et vi
« cuius tituli. Et nos statim respondemus huic quaestioni, asserentes
« h a e c bona pertinere parochiae vi assignationis eidem factae ab ipsis
« religiosis, et vi usucapionis, ul tra quam centenariae ». Duo igitur sunt
tituli, vi quorum secundum novum actoris Pa t ronum praefata bona a
parochia acquisita s u n t ; scilicet assignatio facta parochiae ab ipsis reli
giosis, et usucapió seu praescriptio.
Assignationem quod attinet, Pa t ronus nullam probationem addu
cit, nisi negativam hoc modo, n. 19: « Et certum esse hoc factum (assi-
« gnationis) p roba tur ex eo quod cum anno 1774 Archiepiscopus de
« Manila religiosos universos paroeciis privaret , bona universa, de qui-
« bus agitur, comprehendebantur inter bona parochial ia et non in ter
« bona S. Provinciae, ita ut in inventario iam memorato huius redi tuum
« proposito Curiae Manilensi an. 1780 bona haec null imode recensean-
« tur ». Verum quod att inet ad bona Provinciae silentium inventarii
facillime explicatur, si a t tendatur ipsam Provinciam an. 1771 e suis
domibus expulsam fuisse, et bonis spoliatam, uti erui tur ex decreto
S. Romana Rota 281
Gubernator is Insu la rum Phil ippinarum diei 23 oct. 1771: non erat ergo,
ut haec bona describerentur in inventar io an. 1780. Ceterum constat
Provinciam haec bona semper habuisse ut i sua, non obstante spolia-
t ione ; siquidem in capitulo provinciali d. 1 maii 1784 decisum legimus:
« Donamus conventui Manilensi omnia praedia et bona, quae Provincia
« possidet in oppido de Candaba cum obligatione tamen adimplendi
« onera eis annexa ». Certum igitur est Provinciam praedicta bona non
assignavisse parochiae, sed potius ret inuisse, uti sua, aut suorum con
ventuum. Aliunde praetensa illa assignatio, quocumque demum t i tu lo ,
gratuito vel oneroso, facta, invalida prorsus et irrita fuisset, deficiente
beneplacito apostolico, cuius nul lum ullibi vestigium unquam reper
tum est.
Relate ad praescriptionem, haec certe ab anno 1771 usque ad
annum 1826 incipere non potuit, quia, uti dictum est, Augustiniani e suis
sedibus et bonis deiecti sunt , qui s ta tus violentus perduravit usque ad
an. 1826. Quo quidem anno, decreto regio diei 8 iunii s ta tu tum reper imus
ut parochiae Augustinianis, sicut aliis regularibus, rest i tuerentur, sed
realis restitutio non statim ubique facta est, ita ut in oppido de Candaba
remanser i t parochus saecularis D. Anicetus de Mercede usque ad suam
mortem, an. 1854. Nec dicatur hoc spatio temporis , ab anno scilicet 1826
ad annum 1854, parochum saecularem praefatum D. Anicetum bona, de
quibus agitur, possedisse, imo Ordinarium Manilensem praefato parocho
haec bona adiudicasse vi sententiae d. 24 iun. 1834. Etenim haec sen
tentia nullum praeiudicium P P . Augustinianis inferre potest, cum causa
iudicata est in contradictorio, non cum Augustinianis, sed cum here
dibus Luciae Gumamela ; unde locus fit axiomat i : « Res inter alios acta
« aliis nocere non debet », quod desumptum est ex iure romano, 1. 63,
De re iudic, XLÏI, 1. Ceterum licet admit ta tur praescriptionem incipere
potuisse ab an. 1826, cum an. 1854 Augustiniani in bona sua loci Candaba
redintegrati sint, non remanet pro praescriptione nisi spat ium 28 ann. ,
quod certe non sufficit; notissimum est enim in praescriptione contra
ecclesias, et entia iuridica his assimilata, ut i sunt conventus, loca reli
giosa etc., requiri tempus quadraginta annorum, uti patet ex capit ibus
1, 6, 8, 9 de praescriptionibus. Nec valet dicere parochos Augustinianos,.
qui an. 1854 in parochiam loci Candaba redintegrati sunt , possedisse
bona, de quibus agimus, non uti regulares, sed praecise uti parochos,
et proinde dictam praesumpt ionem inceptam an. 1826 cont inuatam
fuisse usque ad nost ra tempora, quod patere videtur ex compositione
concessa an. 1894 P. Stephano Ibeas, parocho regulari loci Candaba.
Sic enim secundum actoris Pa t ronum in nova responsione n. 22 legimus
282 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
in epistola directoris generalis administrat ionis civilis: « È s tata con-
« cessa a Fr . Stefano Ibeas, Rev. Parroco del popolo di Candaba, pro-
« vincia della Pampanga , la composizione con lo stato di alcuni terreni
« che possiede questo amministratore della cappellania nella sua chiesa
« nel distretto di Delayap, della giurisdizione di questo popolo e pro-
« vincia ». Verum in primis onus missarum improprie in praefata com
positione vocatur capellanía, nec hoc accidit hoc loco tan tum, sed
multoties, ita ut forsan haec nominis im proprietas causa fuerit prae
sentis controversiae. Deinde demonstrar i nequi t verus proprietatis au t
possessionis t i tulus ex simplici epistola alicuius administri regii, quae
se refert ad merum actum administrat ivum sine contradictorio peractum,
ut est citata epistola. Denique ipse actor D. Vincentius Lapus in suo
supplici libello, quem die 31 dec. 1904 obtulit Curiae Manilensi, reco
gnoscit bona universa « azienda Delayap » esse nunc administrata ab
ipso ordine August inianorum. En verba libelli, prout i referuntur in sen
tentia appel la ta : «L 'a t tua le parroco del paese di Candaba presentò la
« domanda in forza della quale venga dichiarato a favore del par-
« roco di Candaba il diritto di amministrare , usufruire e sopportare i
« pesi di u n a cappellania costituita su di alcuni terreni situati nel ter-
« ritorio di Delayap i quali presentemente si t rovano amministrat i
« dalla Corporazione Agost in iana». En ergo ul t imus status bonorum, de
quibus agitur, qui s ta tus clare determinat sensum compositionis an. 1884
et qui retroascendit saltem ad an. 1814, in quo P P . Augustiniani in
parochiam loci Cadaba reversi sunt.
Ex hisce omnibus concludendum est bona clausulae testamenta-
riae 115 nec fuisse legata parochiae, nec fuisse ab illa acquisita assigna
tione, aut praescriptione ; proinde sicuti ab initio legata fuerunt S. Pro
vinciae, ita etiam hodie manen t eiusdem Provinciae.
Modo de bonis clausulae tes tamentar iae 116: quae DD. Patres pari ter
adiudicanda esse affirmarunt Fra t r ibus Augustinianis. Et iure quidem.
1. Etenim hoc eruitur ex tenore clausulae eiusdem tes tamentar iae :
« Lascio in elemosina al convento del Beato S .Andrea» , etc., quibus verbis
appare t testatricem bona sua legare non parochiae, aut ecclesiae, sed
conventui. Nec dicatur per conventum intelligi debere ipsam domum
parochialem secundum usum illius regionis, in qua, cum ab initio mis
siones, seu parochiae, a parochis regular ibus adminis t ra tae sint, domus,
in quibus habi tabant , vocabantur Conventus, quod nomen remansi t
e t iam quando regularibus parochi saeculares successere. At a) cum
agatur de tes tamento condito coram notario, qui ut ique l inguam iuri
dicam probe callebat, vox conventus intelligenda est in suo sensu iuri-
S. Romana Rota 283
dico et canonico, qui est etiam eius sensus natural is et obvius; b) plane
ridiculum fuisset legare bona alicui simplici domui habitat ionis ; hu ius
modi enim domus non est subiectum, sed obiectum iuris et dominii.
Quod autem additur, testatricem iam in clausula 115 legatum pinguis-
s imum S. Provinciae fecisse, et proinde praesumi debere ipsam in clau
sula 116 non iam regularibus, sed parochiae favere voluisse, nihil est;
verba enim clara non indigent interpretatione. Hinc in capitulo pro
vinciali 1680 P P . Definitores legatum intellexerunt uti factum non
parochiae aut missioni, sed conventui regulari : « Diamo autorizzazione
« al N. P. Provinciale perchè ... possa accettare le cappellanie che fondò
« D. Lucia Gumamela per questa provincia e per il nostro convento
« di Candaba ».
% Hoc idem demonstrat ins t rumentum die 2 iunii 1681, quo prae
dicta clausula 116 exsecutioni est demandata . In parte enim dispositiva
huius instrumenti P. Ioseph a Cruce, Prior Conventus Candabensis ,
nomine Rev. Provincialis legatum fundavit in ecclesia et conventu
S. Andreae, et ne esset aequivocatio in his verbis: «Eccles ia et Con-
« ventus » ter repetiit, bona esse « ipsius conventus et remanere debere
« bona conventus », et haec ipsa bona gravari onere missarum annua-
rum, ita ut Prior conventus has missas celebrare teneretur. Haec sunt
verba P. Iosephi a Cruce: « dichiara che fin da ora, impone, assegna
« e fonda e per sempre nella Chiesa o convento sotto la invocazione
« di S. Andrea, che dota con le dette 45 cabalitas, con i detti stagni,
« nella qualifica di Priore, che egli è di questo convento, afììnchè come
« beni di esso siano conosciuti ed avuti, e in vista di essi, da ora e
« per sempre abbia l'obbligo il detto R.d\o Priore di detto convento di
« Candaba e gli altri, che in avvenire gli succederanno. . . di dire in cia-
« scun anno le dette 8 messe ... con le rendite e frutto che danno i
« detti terreni seminativi, i quali presentemente res teranno come beni
« del convento ». Quo certe nihil clarius fingi potest. Nec dicatur eum
dem P. Vincentium a Cruce in eodem instrumento declarasse : « Donna
« Lucia Gumamela lasciò disposto nella clausula 116 che si gravasse
« nella Chiesa di S. Andrea del detto paese di Candaba 45 cabalitas di
« terreno pulito »; praefata enim verba reper iuntur in parte narra t iva
instrumenti , quae, uti no tum est, semper explicari et exponi debent
iuxta par tem dispositivam, quae sola facit legem.
3. Confirmatur asser tum ex instrumento captae possessionis bono
rum, de quibus agitur; nec non ex documentis , quae ad captam pos
sessionem referuntur. Die 27 iulii 1690 iudex maior provinciae Pam-
panga decrevit ut possessio bonorum et te r ra rum Marimla daretur tum
284 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
S. Provinciae, t um conventui de Candaba : « Ordinò che si desse pos -
« sesso alla detta provincia ed al detto convento di Candaba ed in loro
« nome ai Rev. P. Fr . Giovanni de Otaiza ». Cum autem ob absent iam
et deinde mortem notarii, huius decreti exsecutio longius differeretur,
P. Bonaventura de Beyar, Procurator Generalis Prov. Augustinianae,
petiit, ut t andem haec exsecutio fieret: haec sun t eius verba: « Fo is tanza
« alla S. V. di ordinare che mi si dia il possesso giuridico delle dette
« terre a seconda degli atti prefati tanto per quanto spetta al detto
« convento, quanto per quello che spetta alla detta provincia del
« Ssmo nome di Gesù, come padroni proprietari di quelle ». Unde die
31 maii 1695, iudex maior Provinciae Pampanga rescripsit ut, citatis
iis, quorum intererat, possessio daretur iuxta petita. Et revera post pau
cos dies, die scilicet 7 iunii, dicta possessio coram omnibus , quorum
intererat, solemniter da ta est. Haec haben tur in ins t rumento : « Il g iorno
« di martedì di questo mese di giugno alle ore 3 del pomeriggio fu
« dato pessesso al R. P. Visitatore Fr . Bonaventura di Beyar, P rocura -
« tore Generale della provincia del Ssmo Nome di Gesù, per la det ta
« provincia e per il convento di S. Andrea del detto paese di Candaba
« delle dette terre nominate Marimla e Delayap », et deinde confinia
te r ra rum describuntur. Porro haec verba luce meridiana clariora sunt :
agitur enim in his ins t rument is iuridicis, authenticis et publicis de ipso
conventu S. Andreae, et ipsi conventui bona a t t r ibuuntur , et possessio
datur non parocho, aut rectori ecclesiae, sed procuratori generali pro
vinciae, nomine provinciae et conventus. Certe, si bona pert inuissent
ecclesiae parochiali aut, quod idem est, parochiae, aut missioni loci
Candaba, iudex et notar ius alia verba in praedictis documentis publicis
adhibuissent.
4. Aliud a rgumentum desumitur ex tenore sic dictae compositionis,
quam provincia August in ianorum inivit cum Gubernio, ut propr ium
dominium in sua bona publice recognosceretur. Die 16 septembris 1692
iudex regni his composit ionibus praeposi tus rogavit P. Provincialem
August inianorum, eique mandavit , ut per procuratorem suum generalem
titulos omnes possessionum Ordinis in Insulis Philippinis exhiberet,
ut fieri posset compositio. Die 22 septembris eiusdem anni manda to
obtempera vit P. Provincialis, salva immunita te regular i ; ideoque man
dato et nomine Procurator is generalis provinciae comparuit P. Cam-
brana dictos titulos exhibens; inde factum est decretum compositionis
die 5 iulii 1698. Porro in hoc decreto haec leguntur : « E parimenti
« appartengono al convento di Candaba nella provincia di Pampanga
«cer t i terreni alti e bassi sul monte Maysin.. . che comunemente si
S. Romana Rota 285
« chiamano Marimla e Delayap, lasciati nel suo tes tamento a detta
« provincia o convento da donna Lucia Gumamela. . . la quale fondò cap-
« pellame sui detti terreni ». Ex quibus clarissimis formulis desumitur,
quod bonorum dominium non tr ibui tur ecclesiae, parochiae aut mis
sioni, sed praecise conventui. Unde concludendum est bonorum illorum
dominum ess^ conventum, quod eo magis dicendum est, quia tituli
domini i horum bonorum petiti ,sint a provinciali Augustinianorum, et
ab ipso exhibiti, et cum eo compositio sit facta. Certe, si bona fuissent
parochiae, aut missionis, tituli dominii vel ab episcopo peti debuissent,
vel ex archivio parochiae, au t missionis extrahi ; et ab episcopo au t
parocho exhiberi, et cum his compositio fieri debuisset, non cum pro
curatore Provinciae.
5. His adiungenda est iongissima observantia et praescriptio, quae
decurr i t ab an. 1679, quo factum fuit legatum, usque ad an. 1771, quo
P P . Augustiniani e sedibus suis et bonis eiecti sunt . In hoc enim lon-
gissimi temporis spatio, bona, de quibus agitur, adminis t rata semper fue
run t ab Augustinianis, et habita semper fuerunt uti bona Augustinia
norum, non ut bona parochiae, au t missionis. Quod clare demonst ra tur
ex actis capitulorum S. Provinciae SSmi Nominis Iesu. Sic in capitulo
an . 1695 s tatutum est, quod, praedium de Delayap adminis t raretur a
Provincia, cuius erat. In capitulo 1699 administrat io commissa est Priori
conventus de Candaba cum onere celebrandi missas adnexas, Provin-
ciaeque decimam redituum par tem solvendi. In capitulis 1704, 1710, 1725
singulis Conventibus Provinciae, non excluso Conventu de Candaba,
taxae impositae sunt in utilitatem Provinciae. In capitulo an. 1784 ob
gravia adiuncta persecutionis exortae contra regulares, administrat io,
imo et dominium bonorum loci Candaba Conventui Manilensi t radi ta
sun t cum onere adimplendi missarum onera. Ex hac observantia ori tur
favore P P . August inianorum praescriptio quasi centenaria, quae iuxta
notum axioma iuridicum, constituit meliorem ti tulum de toto mundo.
Neque contra hanc praescriptionem quidquam valet possessio dictorum
bonorum a parochis saecularibus habi ta ab an. 1771 usque ad an. 1829,
vel etiam 1854; haec enim possessio nul lam vim habere potest adversus
P P . Augustinianos ob rat iones adductas superius, quando agebatur de
dominio bonorum clausulae 115. Igitur omnia bona utr iusque clau
sulae P P . Augustinianis res t i tuenda sunt .
Quod spectat ad fructuum rest i tut ionem, Patres dixerunt ius
commune esse a t tendendum. Proinde si agatur de fructibus perceptis
post pet i tam a P P . Augustinianis resti tutionem in integrum, omnes
fructus sunt res t i tuendi : quod extendendum est ad fructus etiam
286 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
consumptus, qui in altera specie, v. g. in pecunia sunt rest i tuendi.
Ratio est, quia « inchoato resti tutionis processu, possessor respectu
« rei, ex qua fructus percepit, censetur fictione iuris esse in mala
« fide » (Reiffenst., tit. De in integr. restit, n. 131). Si agatur de fru
ctibus perceptis ante peti tam restitutionem in integrum, illi non sunt
restituendi, qui praescriptione triennali acquisiti sun t ; haec enim prae
scriptio triennalis valet contra bona omnia, etiam ecclesiarum et loco-»
rum religiosorum, ut receptum est apud omnes. Illi autem fructus;
qui praescriptione triennali non sunt acquisiti rest i tuendi sunt , modo
non sint consumpti (Reiffenst, 1. c, n. 134). Nec dicatur in casu
D. Vincentium Lapus bona fide possedisse, possessorem autem bonae
fidei omnes fructus facere suos ; nam hic agitur de instituto speciali,
scilicet de resti tutione in integrum quae propriis legibus regitur, et cui
proinde applicari nequit theoria possessionis bonae fidei . Quod adverti t
etiam d'Annibale (Summula, t. 1, n. 420, n. 26, tertiae edit.). Notandum
autem est fructus non intelligi, nisi deductis expensis, ut dicitur in 1.
Si a domino, 36, § 5, De hereditatis petitione : « Fruc tus intelliguntur
«deduc t i s impensis, quae quaerendorum, cogendorum conservandorum-
« que eorum gratia fiunt ».
Quibus omnibus rite consideratis, ac sedulo perpensis, Nos infra
scripti Auditores de turno , pro Tribunali sedentes et solum Deum prae
oculis habentes , Christi nomine invocato, decernimus, declaramus et
definitive sentent iamus, propositis dubiis r esponden tes : Ad I. affirma
tive; ad IL dominium controversorum bonorum (cum fructibus) legatorum
a pia femina Lucia Gumamela pertinere ad Fratres Augustinianos
Provinciae SSmi Nominis lesa. Expensas vero iudiciales decernimus
inter par tes compensari et pro compensatis haberi decernimus.
I ta pronunciamus, mandantes Ordinariis locorum et ministris tribuna
lium, ad quos spectat, ut exsecutioni mandent hanc nost ram definitivam
sententiam, et adversus reluctantes procedant ad normam sacrorum
canonum, et praesert im cap. 3, sess. XXV, de Reform., Conc. Tridentini,
iis adhibitis exsecutivis et coercitivis mediis, quae magis efficacia et
oppor tuna pro rerum adiunctis exsti tura sint.
Romae, in sede Tribunalis S. R. Rotae, die 7 februarii 1916.
Guilelmus Sebastianeiii, Decanus, Ponens.
L. Çfa S. Seraphinus Many.
Ioannes Prior.
Ex Cancellaria, die 9 marti i 1916.
Sac. T. Tani, Notarius.
Signatura Apostolica 287
SUPREMUM
SIGNATURAE APOSTOLICAE TRIBUNAL
S A L U T I A R U M
IURIUM, SIVE NULLITATIS SENTENTIAE ROTALIS
inter Rev. Iacobum Conte, canonicum Archipresbyterum, repraesentatum
per legitimum procuratorem Hadrianum Aloisi-Masella, advocatum,
et Rev. Capitulum Cathedrale Salutiarum, repraesentatum per legiti
mum procuratorem Vincentium Sacconi, advocatum.
Salutiis in dioecesi Taurinensi , Ecclesia parochialis antiquitus erat
plebania Beatae Mariae nuncupata . Anno 1483, duodecimo kalendas
februarii, cardinalis Dominicus della Rovere, episcopus Taurinensis ,
Sedis Apostolicae Legatus in Sabaudia et nonnull is aliis provinciis,
datis litteris quae incipiunt Per immaculata Salvatoris D. N. I. C. vesti
gia, praefatam parochialem ecclesiam in Collegiatam erexit. Eadem vero
anno 1511 a Pontifice Iulio II in Cathedralem aucta est. Legatus Apo
stolicus curam animarum imminere decrevit Archipresbyteratui, quar tae
nempe in Capitulo dignitati, quae quidem post erectionem Collegiatae
in Cathedralem tertia dignitas facta est. Inter Archipresbyterum et
Capitulum decursu temporum controversiae non defuerunt. Nuper quae
stio agitata est praesertim circa curam habitualem et actualem ter apud
S. Rotam. Pr ima sententia Archipresbytero favens, altera vero eidem
adversa fuit. Hanc alteram sententiam, latam die 1 iulii 1913, is impu
gnare aggressus est coram tertio turno rotali. Controversia i taque propo
sita est sub assueta formula dubii: An sententia Rotalis diei 1 iulii 1913
sit confirmanda vel infirmanda in casu, ac die 15 iulii 1915 prodiit
responsio : Affirmative ad primam partem ; negative ad secundam. Ad
dubium vero solvendum processerunt iudices tertii turni examini subii-
ciendo singula implexae huius controversiae capita ad eaque peculiares
respective adhibendo responsiones, prout sequitur.
Dubia nempe quinque, initio litis concordata, haec fuerunt:
1. An, quibusque sub limitibus, cura animarum habitualis competat
Capitulo vel potius Archipresbytero in casu.
% An Archipresbytero in casu competat cura actualis universa, exclu
sive et independenter a Capitulo exercenda.
^88 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
3. An Archipresbyter habendus sit verus parochus et parochiam exclu
sive a Capitulo repraesentare possit.
4. An et quomodo regimen Ecclesiae Cathedralis competat Capitulo
vel Archipresbytero in casu.
5. An Archipresbyter habeat ius residendi in domo Ecclesiae Cathe
drali adiacenti, eamque domum ad usum habitationis aptandi suis sum
ptibus et independenter a Capitulo. ,
Proposit is dubiis ita responderunt iudices tertii t u r a i : =,
Ad l u m Affirmative ad primam partem; negative ad secundam.
Ad 2 u m Archipresbytero competere curam actualem universam, salvis
tamen quatuor iuribus superius iudicatis a Capitulo vi consuetudinis
immemorabilis praescriptis [NB. Quatuor iura, de quibus agitur, sun t :
ius canendi Missam praesente cadavere, ius benedicendi domos tempore
paschali , ius praedicandi, et ius fidelium confessiones audiendi].
Ad 3 u m Ad primam partem provisum in responsione ad primum
dubium; ad secundam negative.
Ad 4 U M Regimen Ecclesiae Cathedralis competere Capitulo.
Ad 5 u m Negative.
Adversus hanc sententiam S. Rotae productus est Archipresbyteri
nomine recursus apud Supremum hoc Tribunal , sub hisce dubi is :
1. Sitne nulla rotalis sententia, vel sitne locus eius circumscriptioni
seu rescissioni in casu.
Et quatenus negative:
% Sitne locus restitutioni in integrum in casu.
In plenariis comitiis Signaturae die 13 maii 1916 in aedibus Vaticanis
habitis, referente Emo ac Rmo P. D. Francisco de Paula card. Cassetta,
maturo examini duplex quaestio subiecta fuit Decisio autem Eminen
t iss imorum Pa t rum, instantibus part ibus, de mandato Emi Cardinalis
Praefecti publici nunc iuris fit.
QUAESTIO 1. - Sitne nulla rotalis sententia, vel sitne locus eius cir
cumscriptioni seu rescissioni in casu.
Cum quaest ionem de nullitate ipsa pars recurrens ne attigerit qui
dem, Emi Patres animadver terunt querelam ad duo tan tum capita reduci,
u t rum nempe sententia impugna ta : a) manifeste in legem peccet, an
b) factorum perversionem induxerit .
Notandum tamen est in prolixa hac controversia non ad omnia
quinque superius recensita dubia extendi actoris impugnationes, sed
restringi ad l u m e t 2 u m t an tum dubium, cum reliqua tr ia accessoria sint.
Imo fere omnia argumenta recursus tum pr imae seriei (ex manifesta
Signatura Apostolica 289
legis violatione) tum alterius seriei (ex factorum perversione) circa
l u m dubium versantur, quod est de cura habi tual i ; circa vero 2 u m dubium,
quod est de parte curae actualis, unicum tan tum affertur a rgumentum,
quod postremo loco in prima serie recensebitur. Insuper no tandum est
recursu directe, ut i par est, impeti t an tum sentent iam tertii t u rn i ; sed
cum haec, ut brevitati opportune consuleret, saepe innixa sit amplioribus
argumentis sententiae secundi turni , indirecte hanc quoque sentent iam
impugnari . Quibus posi t is :
Quoad a) manifestam legis violationem, haec in specie prolata sun t :
I. Non recte invocata est praesumptio iuris, in Ecclesiis Collegiatis
curam habi tualem an imarum competere Capitulis, eo magis quod eadem
praesumptio cessat, imo inverti tur quoties agitur de Cathedralibus,
prout i in nostro casu.
II . Excludenda est interpretatio a iudicibus data verborum « cui
« immineat cura animarum », secundum quam iudices contenderunt,
haec verba in documentis ecclesiasticis designare solere curam anima
rum dumtaxa t actualem. Quae quidem interpretatio tunc magis reii
cienda est, cum cura animarum non habenti dignitatem in concreto, sed
dignitati ipsi in abstracto dicitur pertinere.
III . Admitti nequeunt ea quae enunciata sunt a iudicibus signa hinc
curae habitualis, illinc curae plenae atque universae animarum.
IV. Nec sustineri potest propositio, Capitulum in genere praescri
ptione acquirere posse ius exercendi par tem curae actualis, cum ad id
inhabile factum sit a Concilio Tridentino.
Quoad b) factorum perversionem, haec sunt summat im argumenta
recursus :
I. Bona plebaniae dicta sunt transiisse in dotem Ecclesiae Colle
giatae, quod tamen veritati non est conforme.
II. Neglecta est a iudicibus consideratio Bullae Sixti IV.
III . Asseri nequit Capitulum ius nominandi Archipresbyterum per
tempus valde d iu turnum exercuisse.
IV. Cura habitual is Capituli asserta est a iudicibus ex paucis rela
t ionibus Episcoporum ad limina, aliis similibus relationibus omissis.
V. Confusio et inversio habi ta est in aestimatione ti tulorum quibus
Capi tulum decimas, Archipresbyter vero quar tam funerariam percipiunt.
Ad a) Emi Pat res perpenderunt a rgumenta recursus ex iure de
sumpta rem non conficere. Sane :
Ad I. Dubitari nequit quin nodus totius quaestionis nectatur demon-
strationi principii a iudicibus secundi ac tertii turni fundamenti loco
ACTA, vol. VIII, n. 8. - 1-8-916. , 20
290 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
positi de iuris praesumptione quoad curam habitualem apud Capitula.
Iamvero principium huiusmodi legitimum esse agnoverunt Emi Patres .
Merito nempe S. Rota animadvert i t regulariter quando aliqua ecclesia
parochialis erigitur in Collegiatam, an imarum curam saltem habitualem,
de iure communi ad Capitulum transire, idque fuse probavit t um ex
doctrina tum ex iurisprudentia Romanae Curiae. Hoc quidem regulariter
fit , addidit, quia exposita doctrina locum sibi non vindicat, ubi constet
Summum Pontificem in inst i tuendo Collegio aliter suam voluntatem
manifestasse.
Ad dignoscendum autem, utrum in casu, de quo agitur, constaret
necne de diversa Pontificis voluntate, sententia ipsa edixit perpenden
dum esse documentum erectionis ecclesiae parochialis in Collegiatam.
Quod si ex eo res plene non evinceretur, et ideo non constaret Sum
mum Pontificem per se vel per suum Legatum derogasse iuri communi ,
s ta tuerunt iudices recurrendum esse ad coniecturas, praesumptiones,
adminicula, iuxta regulam communiter receptam et a li t igantibus admis
sam. Quae profecto sunt rectissime dicta.
Sed instat pars recurrens negando saltem praesumpt ionem curae
habi tual is applicari posse Capitulis Ecclesiarum Cathedralium. Cum
autem Ecclesia Collegiata Salutiarum inde ab anno 1511 facta sit Cathe
dralis, hinc, concludit, cessat quoad eam praesumptio iuris favens Capitulo.
Difficultas haec iam in sententia secundi turni praevisa ac breviter
ex consideratione facti soluta est, qua tenus nempe erectio in Cathedra
lem nul lam muta t ionem induxit quoad s tatum Ecclesiae relate ad curam
an imarum, de qua nihil legitur in Bulla erectionis in Cathedralem. Quae
responsio cum versetur circa facti aestimationem definitiva est, ideoque
ex par te Supremi Tribunalis nihil est ad rem inter loquendum.
Verum placuit Emis Pat r ibus int imius considerare quoad quaestio
nem iuris allatae exceptionis vim relate ad Ecclesias Cathedrales. Pro-
nun t ia run t autem praedictam praesumptionem curae habitual is in Capi
tulo, urgeri non posse quoad Ecclesias Cathedrales - a t tenta ha rum
peculiari origine ac constitutione - eadem generali rat ione atque in
Ecclesiis Collegiatis, quamvis saepissime in iisdem Cathedral ibus cura
habitualis resideat in Capitulo vel in terdum in al iqua Dignitate, dum
cura actualis exercetur per Vicarium etiam perpetuum, sicut expresse
de ipsis quoque Ecclesiis Cathedralibus statui t Conc. Trid., sess. 7, de
ref., cap. 7.
Ad II. Censuerunt Emi Patres interpretat ionem verborum Bullae
erectionis Collegiatae, cui immineat cura animarum, ad eum finem a
iudicibus susceptam ut discernere possent, n u m in casu praesumptio
Signatura Apostolica 291
antea memorata cederet veritati, rectam omnino esse ideoque reiiciendam
esse etiam hanc a l teram querelae rat ionem.
Sane u t raque impugnata sententia, ut rite determinaret sensum
verborum Bullae : et in ea (Collegiata)... Archipresbyteratum, cui immi
neat cura animarum, copiosam adduxit Auctorum doctrinam simulque
iurisprudentiam non ambiguam Romanae Curiae, merito ex u t roque
capite ostendens, per ea verba in documentis ecclesiasticis indicari non
curam universalem sed tan tum actualem curam animarum.
Contra hanc interpretationem pars recurrens obiectionem detexit
in nonnullis locis Concilii Tridentini, quasi in his similia verba desi
gnaren! curam plenam et integram animarum, ideoque pariter de cura
plena et integra an imarum eadem verba quoties occurrunt intelligenda
essent. Loca sic obiecta sunt a) sess. 7, de ref., cap. 8; b) sess. 21, de
ref., cap. 8; c) sess. 25, de regularibus, cap. 11.
Obiectio tamen non sustinetur. Nam interpretatio .huiusmodi in
primis credibilis non est quoad memora ta loca, si considerentur ea
quae Concilium in ipsa sess. 7, de ref., cap. 7 disponit de Vicariis etiam
perpetuis insti tuendis, cui dispositioni ea interpretatio contradiceret.
Insuper eadem explanatio excluditur contextu locorum quae obiiciuntur.
Nam iis locis sermo non est ex professo, sed tan tum obiter et velut
historice de cura animarum, licet locutio sit materialiter eadem. Agitur
nempe praefatis locis respective de visitatione apostolica in Ecclesiis
exemptis, de iurisdictione, visitationis et correctionis iure apud Episco
pum relate ad monasteria curam an imarum habentia , de obligatione
habent ium plures dignitates vel ecclesias exhibendi Ordinario dispen
sationes ad hoc sibi concessas. Pate t ergo ibidem legislatoris mentem
non fuisse ut nos doceret plenitudinem vel limites curae an imarum quae
competat personis physicis vel moralibus, au t aliquid de his decerneret.
Quare dicendum potius est, ea locutione in locis obiectis significari
curam generice sumptam atque intelligendam pro casuum varietate ad
normam principiorum iuris.
Aliter profecto res se habet, cum in aliquo documento erectionis
alicuius Collegii vel erectionis paroeciae in Collegiatam, Superior de
cura an imarum t r ibuenda expresse decernit. In hoc casu ipse loquens
de Ecclesia, Collegio, dignitatibus, canonicatibus, etc., quos enumerat ,
certe specificam verborum significationem intendere censendus est. Simul
tamen sollicitus esse non debet de ass ignando titulo curae, de quo iam
ius vel praesumptio iuris statuit , sed solum de exercitio curae alicui
commit tendo; ideoque obvium omnino est, ut, per unicam formulam
quam respectu unius ex enumerat is et non respectu rel iquorum adhibet,
292 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
ipse non aliam curam designare intendat , quam actualem. Ex quibus
omnibus , dum interpretatio part is recurrentis removetur, ru r sus confir
man tu r sententiae rotales.
Ceterum nihil valet a rgumentum desumptum a par te recurrente ex
supposita confusione a iudicibus commissa inter nomen abstractum
Archipresbyteratum et nomen concretum Archipresbyterum, quasi nempe
si servata fuisset distinctio, clare apparuisset Archipresbyteratui , cui in
documento erectionis cura an imarum imminere dicitur, utpote dignitati
in abstracto non convenire nisi curam plenam atque integram, minime
vero solam curam actualem.
Nam a) confusio nulla irrepsit, uti patet legenti sentent ias rotales,
in quibus verba Bullae fideliter relata sunt ; b) etiamsi nomina illa pro
miscue al iquando adhibi ta sint, nullum inde inconveniens possibile fuit,
quia iudices non ex ipsa vi nominis abstracti vel concreti a rgumentum
inst i tuerunt , sed ex aliis capitibus, unde practice distinctio illa in casu
ad meram subtili tatem reduci tur ; c) quod si vis nominis abstracti in
casu rigorose accipienda esset, a rgumentum contra recurrentem retor-
queretur , quia dignitas in abstracto considerata, si in hypothesi exclu
deret curam actualem, excludere quoque deberet curam plenam atque
integram, quae actualem comprehendit , et so lummodo componi posset
cum cura mere habituali , quam tamen illationem pars recurrens respue
ret. Ergo respuere quoque debet, ut nimis probantem, hypothesim ex
qua illatio procedit.
Iure ergo concluserunt iudices tertii turni , a t tenta bulla erectionis
Collegiatae Salut iarum, non constare Legatum Apostolicum derogasse
iuri communi, quae formula negativa profecto satis caute ac discrete
veritatem continet.
Ad III. Dici nequi t signa curae t um habitual is tum plenae a tque
integrae an imarum a iudicibus inepte enunciata esse. Sane haec enun-
ciatio facta est dum iudices ad roborandam suam praecedentem demon-
strat ionem, dixerunt recurrendum esse ad coniecturas, praesumpt iones
aliaque adiuncta, quod criterium profecto valde rationabile est. Huius
modi autem coniecturae, praesumptiones, etc., favore curae habitualis
ab iisdem iudicibus ad has reductae sun t :
a) assignationem bonorum omnium plebaniae in dotem Ecclesiae
Collegiatae confirmatam per factum possessionis a tque administrat ionis
eorumdem bonorum ex parte Capituli ;
&) ius decimandi titulo parochiali per p lura saecula exerci tum;
c) pari tatem praebendae inter canonicos, incluso Archipresbytero,
si quaedam incerta excipiantur;
Signatura Apostolica 293
d) ius praesentandi personam idoneam inst i tuendam in vacante
Archipresbyteratu;
e) ius Capituli repraesentandi parochiam coram Episcopo, municipio
ac in quibuscumque etiam iudiciis, sust inendo ad hoc necessarias expen
sas, etc.
Porro recensita Capituli iura, praerogativae et onera a iudicibus
tertii turni designata sunt uti propria rectoris principalis, habent is nempe
curam habitualem, ita ut ex his confirmari valeat adamussim ipsa cura
habitualis . Iamvero dubitari nequit quin criterium huiusmodi appr ime
congruat principiis iuridicis circa curam habi tualem eiusque indicia.
Quod vero de fado haec indicia curae habitualis in Capitulo Salu-
t iarum concurrerint ac concurrant, quaestio est ad meri tum causae per
t inens, de qua Supremum Tribunal non est sollicitum.
Ad IV. Quoad al teram par tem controversiae, quae versatur circa
qua tuor iura, quae Capitulum sibi vindicat relate ad ipsam curam
actualem, ratio querelae, negans in casu locum esse praescriptioni
acquisitivae, pari ter non sustinetur. Sane principia qu ibus innixi sun t
iudices 2' ac 3* turni in sua demonstrat ione ad haec r educun tu r :
1. Iura parochialia praescribi possun t ; a vi enim praescriptionis
non excluduntur na tu ra rei, neque speciali iuris prohibitione. Prohibi ta
quidem est praescriptio contra fines parochiarum, sicut et contra fines
dioecesum et provinciarum; verum nullibi prohibi tum est quin iura
parochialia praescribantur . Ita plus minus sententia 2* turni , quae
deinde fuse probat tum ex doctrina tum ex iurisprudentia principium
s ta tu tum. Eadem proponit sententia 3 ' turni , simul animadvertens, opponi
non posse aliquas sacrarum Romanarum Congregationum decisiones;
quia in speciebus iisdem Congregationibus proposit is vel agebatur de
praescriptione iurium extinctiva nervum abrumpente ecclesiasticae disci
plinae, vel non constabat de possessione plus quam centenaria.
Iamvero in his proposit ionibus nihil est iuridice reprehenden dum,
neque profecto defuerunt iudices officio suas enunciationes rite pro
bandi . Unum est quod clarius exprimi potuisset, quod tamen in causa
momentum non habet . Iudices 2* turni , postquam dixerunt : « (iura
« parochialia) a vi ... praescriptionis non excluduntur na tu ra rei, neque
« speciali iuris prohibitione », addiderunt : « non excluduntur na tu ra rei,
« cum et ipsa iura episcopalia iurisdictionis, quae magis sacra sunt, et
« immediate pert inent ad divinam Ecclesiae constitutionem, praescribi
« possint iuxta omnes doctores ».
Haec tamen minus exacta sun t : saltem nimis generalia. Notum est
enim iura episcopalia, quae iure canonico determinata sunt innixo
294 Acta.Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
intentioni iuris divini, uti v. g. ius sacrae visitationis praescribi non
posse, ut i doctores loquuntur , plene extinctive, sed solum translative.
Aliis verbis fieri non potest ut certum terr i tor ium praescriptione libe
re tur a cuiuscumque Praelat i visitatione, bene vero fieri potest, ut in
certo terri torio pr imus Praelatus ex non usu ius amit ta t visitationis,
alteri vero diligentiori idem ius comparetur . Si vero agatur de iuribus
episcopalibus ex lege ecclesiastica introductis nec in iure divino .p ro
xime fundatis, praescriptio etiam vere extinctiva per se non prohibetur .
Id non satis animadvert i t sentent ia 2* turni . Iudices vero 3 ¡ turni
distinctionem innuisse videntur si contextus rite examinetur, sed ne ipsi
quidem clare rem proposuerunt . Hoc nihilominus, ut notatum est, nul
lum causae affert detr imentum.
2. Aliud principium, a sententiis impugnat is invocatum, hoc est>
deficiente in hac re, in qua praescriptioni ius resistit, favore Capituli
titulo ad praescriptionem requisito, opus esse praescriptione immemo
rabili. Descripserunt insuper iudices 2* turn i quaenam requirantur ad
probandam consuetudinem immemorabilem, quid et quomodo testes
deponere debeant, de visu, vel de auditu, quando admit tantur etiam
scripturae et aliae probationes, quae expositio sane accurata est. - In
his quoque nihil in legem offendit. Ceterum legitime canonicos tam
quam testes admissos fuisse rite ostenderunt iudices, referentes doctri
nam quam tradit Cardinalis De Luca in part . 1 de iudiciis, disc. XXXII,
n. 46, ac praeterea adnotantes non solos canonicos excussos fuisse,
eorumque testimonia, aliis deposit ionibus addita, vim habere saltem
adminiculat ivam.
Quin imo diligentissima immemorabil is consuetudinis demonstrat io,
quae occurrit in sententia 2* turni laudi ver tenda est iudicibus, qui
certe non cogebantur tam sedulo procedere, cum, uti ipsi animadver
terunt , circa factum materiale et sensibile illius multiplicis observan
tiae, utpote notorium, nulla esset dubitatio, ipso fatente Archipresby
t e ro : il fatto del possesso era in confesso da ambo le parti.
Difficultas et quidem uti maxima adducta est ab Archipresbytero
circa na tu ram illius possessionis, quia ipse dicit Capitulum eos omnes
actus peregisse, nomine ac delegatione Archipresbyteri. Insuper idem recur
rens p lur imum insistit in affirmatione, omnia iura quae Capitulum sibi
vindicat, sive ea de quibus nunc loquimur, sive ipsam curam habi tualem,
originem habuisse a conventione anni 1493 Capitulum inter et pr imum
Archipresbyterum Bartholomaeum Vacca, acceptata ab eius successore
et fratre Antonio Vacca. Iamvero, subdit, ea conventio invalida fuit ob
defectum pontificiae approbationis . Proinde dicendum est praescriptio-
Signatura Apostolica 295
ne m fundari titulo vitioso vel saltem aequivoco. - Quaestio ista, ut i
patet, tota ad factum pertinet, in praecedentibus iudiciis examinata est,
neque nunc amplius ad t ru t inam est revocanda. Quod vero ius spectat,
an imadver tendum est recte observasse iudices, non sufficere asser t ionem
de ea origine possessionis Capituli, sed opus esse probatione, ex illa
praecise conventione factum exercitii quo rumdam iurium parochial ium
ex parte Capituli der ivatum fuisse, quod probationis onus Archipresby
tero incumberet . Insuper iure u t raque sententia et iam adnotavi t : « n e c
« est necesse ut Capitulum doceret de vera origine, seu titulo suae
« praescript ionis: haec enim praescriptio eo ipso quod est immemora-
« bilis, constituit per se ipsam t i tulum, et t i tulum validissimum.. . imo
« meliorem t i tulum de toto mundo ». Pos t remo etiam circa quaest ionem
ab Archipresbytero suscitatam, quo nomine Capitulum eos actus posuerit
ac ponat , suo nempe an ex delegatione accepta ab Archipresbytero,
iudices 2* turni amplam admiserunt discussionem. Iamvero etiam haec
diligentia notabilis est, cum rigorose loquendo vera sint quae, praeter
alia, consideraverunt iudices 3' turni , a ientes: « Denique, cum canonici
« clare probaverint recensita quatuor iura exercuisse per quatuor cir-
« citer saecula, d iu turna ac immemorabil is possessio facultativam pos-
« sessionis naturam excludit, uti adnotat Rota in Colonien., coram Rev.
« P. V., dec. 85, n. 8. - Praesumpt io facultatis excluditur a multiplicitate
« actuum et ex continuata possessione per longum tempus ».
His tamen omnibus firmiter contradicit pars recurrens. Admitt i t
quidem principium, quod iudices 3 ' turni ex Fagnano a l legarunt :
« regula est, consuetudine plus quam centenaria acquiri posse quidquid
« potest per privilegium obtineri » ; sed exceptionem opponit. Exceptio
ex ipso Fagnano, inquit pars instans, haec es t : nisi desit capacitas in
exercente seu possidente. Nam, si desit capacitas, v. g. in laico ad cogno
scendas causas criminales clericorum, ad absolvendum ab excommunica
tione, ius illud acquiri potest per privilegium, minime vero per praescri
pt ionem immemorabilem. Aliis verbis, si lex inhabilem reddit personam
ad exercendum aliquod ius, possessio immemorabil is non suffragatur
et res in casu fit velut impraescriptibilis. Iamvero, contendit pa rs instans,
Capitulum in genere factum est a Concilio Trident ino sess. 7, de ref,
cap. 7, inhabile ad exercendam quomodolibet curam actualem. Ergo,
concludit, nihil valet in casu possessio immemorabil is , ideoque ea qua^
tuor iura Capitulo competere non possunt .
At contra animadverterunt Emi Pat res haec ad rem non facere.
Nam laicos incapaces esse de iure communi ad exercendam ecclesia
sticam iurisdictionem, et solum privilegio apostolico habi l i tan posse
296 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
notiss imum est. At Capitulum, cui lex t r ident ina vetuit exercitium curae
actualis factum esse eadem lege inhabile ad tale exercitium nemo huc
usque demonstravit , prouti etiam iure observat S. Rota. Illud t a n t u m cum
aliqua veritatis specie pa r s recurrens, hac in re, opponere potest, n e m p e
consuetudinem in casu esse irrationabilem ac veluti corruptelam iuris.
Verum consideraverunt Emi Pat res hac in re distinctione opus esse,
quam ipsa pa r s recurrens quodammodo praesenserat . Etenim, si Capi-
tu lum aliquod contra gerentem curam actualem sibi, vi consuetudinis ,
tale curae actualis exercitium vindicaret, quod ex se, vel ex modo quo
ageretur, frustraneam redderet intent ionem Conc. Trid., sess. 7, cap.-7
de ref., facile contingere posset, ut talis consuetudo irrationabilis ab
Ecclesia haberetur . At si nec substant ia nec modus participationis Capi
tuli ad exercitium curae actualis detr imentum illud afferat, multo magis
si oppor tunum potius ex adiunctis adiutor ium in bonum an imarum
exinde Vicario sic exhibeatur, consuetudo huiusmodi legitima esse
poterit . Ceterum de facto, prout ipsa pars recurrens agnoscit, p lures
casus hodie dantur Capitulorum curae actuali a l iquatenus cooperandum,
in quibus nullum grave inconveniens deprehendatur . Iudicium certe de
his ferre ad Episcopum spectat, ut opportunis modis ipse provideat
malis forte occurrentibus, vel, si opus sit, rem deferat ad S. Sedem.
Quod si Episcopus usui illorum iurium tacite vel expresse consentiat,
facto suo confirmat consuetudinem, de qua agitur, irrationabilem non
esse. Quomodo vero circa consuetudinem Ecclesiae Salut iarum agendi
ratio Episcoporum in terpre tanda sit, res est ad meri tum causae perti
nens, de qua S. Rota satis implicite pronuntiavi t . Ex quibus conclu
ditur etiam ex hoc capite rat iones querelae admitt i non posse.
Quoad b) factorum perversionem, quam pars recurrens exprobrat
S. Rotae, Emi Pat res aliquid in antecessum animadver tendum esse
censuerunt .
Quaestiones nempe quae ad factum pert inent tunc t an tum pro
recursu ad Supremum hoc Tribunal admi t tun tur quando involvunt
adamussim factorum perversionem. Iamvero nomine perversionis huius
modi profecto venire non potest quilibet error in quem sive in perei?
piendis sive in aest imandis factis inciderint inferiores iudices, sed signi
ficatur t an tum - a t tenta quoque ipsius vocis genuina vi - talis factorum
corruptio quae iudicum mentem in edenda sentent ia a veritate agno
scenda prorsus abduxerit . Quam quidem corruptionem, cum de senten
tiis a S. Rota prolatis agitur, non facile contigisse credendum est, sed
in singulis casibus clare est p robandum.
Signatura Apostolica 297
Quod vero spectat praesentem controversiam eo clarius factorum
perversio demonst randa est, quo minus verisimilis ex peculiaribus
adiunctis apparet , a t tenta praesert im notabili diligentia, qua, uti legenti
statim patet, iudices in triplici g radu causam per t ractarunt .
In specie vero haec Emi Pa t res cons iderarunt :
Ad I. Pa r s instans, factorum perversionem invenit in eo quod iudi
ces rotales senserint vi Bullae erectionis bona plebaniae assignata fuisse
in dotem Ecclesiae Collegiatae, idque falso concluserint ex confusione
facta inter declarat ionem bonorum vere exhibitam pro par te dilectorum
Marchionis etc. in obsequium regulae XXII Cancellariae Apostolicae, in
par te , ut recurrens dicit, narra t iva Bullae, et similem declarationem,
quam iudices supponunt a Cardinali Legato peractam. Hinc factum est,
inquit instans, ut falsis praemissis utentes iudices er raver in t ; error
autem adeo in causae exitum influxerit, ut iudices 2* turni pronunt ia-
ver int : « haec fructuum omnium ecclesiae parochialis assignatio facta
« Collegiali est s ignum constans, perpetuum et indubitatum curae habi-
« tualis remanentis* in Capitulo ... ».
At nulla factorum perversio in his es t : pot ius haec part is recur
rentis expositio subvert i t ratiocinationem iudicum, qui plane aliter pro
cesserunt, et viceversa sermonis initium ex eo sumpserunt , quod part i
recurrent i visum est orationis terminum constituere.
Sane his criteriis innixi iudices pronunt ia runt :
1 . Ex communi canonistarum doctrina bonorum et iurium omnium
Ecclesiae parochialis assignatio facta alicui Collegiatae signum est con
stans, perpetuum ac indubi ta tum curae habitualis remanent is in Collegio.
2. Ex eo quod al iqua Ecclesia erigatur in Collegiatam censentur
omnia eius bona - nisi omnino expressa fiat exceptio - transferri in
ipsam Collegiatam ; secus enim non ecclesia simpliciter sed pars t an tum
ecclesiae erigeretur in Collegiatam.
3. Etsi Auctor alicuius Bullae non expresse dicat se unire et appli
care omnia bona Collegiatae, censetur t amen implicite id determinare,
si ita declaravit valorem bonorum, ut alia non detur illius declarationis
explicatio.
4. Id praeser t im valet cum Auctor alicuius Bullae statuerit, ut fru
ctus bonorum omnium - nonnull is exceptis - dis t r ibuerentur aequal ibus
port ionibus inter Canonicos.
5. Quod si aliquod dubium supersit , illud omnino seponendum erit,
quoties a tempore erectae Collegiatae per p lura saecula Capitulum ali
quod in possessione fuerit omnium bonorum antiquae Ecclesiae paro
chialis, eaque t amquam massae capitulari pert inentia administraveri t .
298 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Iamvero dubitari nequit quin principia seu criteria huiusmodi
recta sint.
Eadem vero in casu de quo agitur reipsa verificari, quaestio facti
est, cuius definitiva aestimatio iudicibus de merito rel inquitur. Nec quid
quam valet oblivio, quae iudicibus exprobra tur regulae XXII Cancella
riae Apostolicae, cum ipsi, inspectis omnibus principiis positis, indepen
denter a praefata regula suam facti persuasionem aliunde efformaverint.
Quod si adhuc dubitatio aliqua manere videretur, ea, prout animadver
sum est, prorsus abiicienda est, pos tquam S. Rota iudicio circa factum
irreprehensibili , cri terium 5° loco posi tum reipsa applicavit.
Ad IL Queritur pars recurrens quod iudices rotales, contra ipsius
protestationes, non at tenderint ad pr imaevam Bullam Sixti IV, sed tan
tum ad litteras Cardinalis Legati.
Querela t amen inanis est. Nam in primis interpretari quoad factum •
controversum exhibita documenta ad iudices de merito videntes spe
ctat. Deinde, cum ex deductis a Capitulo colligatur Bullam Sixti IV
revocatam fuisse, idque non neget pars recurrens, t enendum est eam
tacite consentire, ideoque nullum querelae motivum invocare posse.
Ad III . Negari nequit re ipsa circa d iuturni ta tem temporis, per quod
Capitulum ius nominandi Archipresbyterum exercuit, errorem occur
risse in sententiis impugnatis . Pu t a run t enim iudices secundi turni Capi
tu lum elegisse seu praesentasse Archipresbyterum, ab Ordinario insti
tuendum, sine intermissione a tempore erectae Collegiatae per duo sae
cula et d imidium; quod etiam similiter protulerunt iudices tertii turni .
Id tamen ne ipsum quidem Capitulum asserit , solummodo contendens
sibi ex Bulla erectionis ius illud nominationis collatum fuisse ; de facto
vero Capitulum concedit, se idem ius paucis t an tum vicibus, prioribus
temporibus, exercuisse, postea vero se amplius eo usum non esse. Cre
dendum ergo est S. Rotam quoad factum, de quo nunc agitur, in erro
rem lapsam esse.
Attamen error hic uti accidentalis in casu habendus est. Etenim ad
a rguendam ex hoc capite curam habitualem apud Capitulum, sufficit
ius praesentat ionis Archipresbyteri fuisse eidem Capitulo assignatum in
Bulla erectionis Collegiatae, etsi semel tan tum vel raro ius illud exer
ceri potuisset. Quod autem postea eo iure Capitulum, ut i supponitur ,
legitime pr ivatum sit, hoc mutare non potui t s ta tum Ecclesiae, transfe
rendo curam habitualem de Collegiata in Archipresbyterum. Haec qui
dem postrema animadversio rite proposita est a sententia secundi turni
ad respondendum difficultati desumptae ex adoptata , ab anno 1744 ac
deinceps, pro electione Archipresbyteri forma concursus, sed eadem
Signatura Apostolica 299
animadvers io optime extendi potest ad tempus praecedens annum 1744,
per quod Capitulum neminem ad Archipresbyteratum praesentavi t ; ex
quo patet errorem hunc facti influxum non exercere in exitum causae.
Ceterum dum collatio facta Capitulo in Bulla erectionis iuris praesen
tandi Archipresbyterum constituit, etiam per memoratas adversas vices,
a rgumentum positivum pro cura habituali apud Capitulum - defectus
eiusdem iuris, si nempe forma concursus introducta anno 1744 pro ele
ctione Archipresbyteri , inde ab initio, ex mera hypothesi, s ta tu ta fuisset,
defectus, inquam, eius iuris nul la tenus inservire posset ad curam habi
tualem a Capitulo excludendam, prout egregie probavit , considerando
nunc quaest ionem iuris, sententia rotalis secundi turni .
Quae cum ita sint, corruunt quoque ea quae pars instans disputât
de forma concursus quoad dignitates curatas servanda ante vel post
Benedictum XIV; ea nempe, ceteris omissis, nihil conferunt ad rem de
qua agitur.
Ad IV. Asserit praeterea pars instans, iudices curam habi tualem
Capituli ostendisse quoque ex relationibus Episcoporum ad l imina; ex
his vero duas tan tum quae pert inent ad post remos viginti annos ante
nos t ram aetatem considerasse, praecedentes vero omnes a iudicibus
neglectas fuisse.
Verum satis apparet non solum ex relationibus ad limina senten
tias impugnatas , a rgumentum sumpsisse, sed etiam ex actis Visitationis
annorum 1701, 1730 etc., et in genere, uti inquit sententia coram Many,
ex mult is aliis documentis .
Ad V. Im m erito tandem gravamen se pati affirmât pars recurrens
ex argumento, quod iudices pro cura habitual i Capituli ex perceptione
decimarum et emolumentorum funerum hauserunt . Tota actoris impu
gnatio circa factum versatur, quia, ut ipse contendit, iudices e r ra runt
pervertentes seu invertentes titulos, quibus Capitulum decimas aliaque
emolumenta , Archipresbyter vero quar tam funerariam percipere dixe
runt .
Haec tamen esse nequit ea factorum perversio de qua agi potest
apud Supremum Tribunal , nisi factorum perversionem dixeris quidquid
a iudicibus contra al terutr ius litigantis placita prolatum est. Contra,
haec est mera aestimatio facti, quae rel inquitur prudent i cognitioni
iudicum pro merito const i tutorum. Iamvero iudices secundi turni ele
menta facti in hac re accurate inspexerunt ; sententia vero tertii tu rn i
negligentiae nullo modo argui potest, cum expresse dixerit se in hac
par te rem tan tum innuere ne videretur « inutiliter repetere quae fuse,
« erudite et concludenter exposita sunt in sententia appellata ».
300 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Concluditur ergo rat iones querelae de nulli tate aut rescissione sen
tentiae rotalis non sustineri , ideoque Emi Pat res ad pr imam quaest io
nem respondendum censuerun t : Negative.
QUAESTIO IL - Sitne locus restitutioni in integrum in casu. Ad hanc
al teram quaest ionem Emi Patres vix opus esse animadvertere dixerunt ,
nul lam causam verificari ex iis quae iuxta Regulas huius Supremi .Tr i
bunal is art. 9, collatas cum Appendice art . 1, requiruntur , ut remedium
extraordinar ium restitutionis in integrum concedendum sit. Sane nihil
adducitur , ex quo documentorum fallacia au t adul terat io deprehendatur ,
nul lum documentum publicum aut pr ivatum reper tum est, quo factum
aliquod novum decretorium in causa comprobetur . Neque tandem ulla
intercessit ratio non prius deducta vel disputata, ex qua grave ac mani
festum detr imentum boni iuris demonstrar i queat .
Quare etiam ad hoc al terum dubium Emi Pa t res respondendum
esse manda run t : Negative.
I taque ad proposita dubia, nempe :
1. Sitne nulla rotalis sententia, vel sitne locus eius circumscriptioni
seu rescissioni in casu.
Et qua tenus negat ive:
2. Sitne locus restitutioni in integrum in casu
Emi ac Rmi Pat res responderunt die 13 maii 1 9 1 6 : Negative ad
utrumque.
De expensis autem iudicialibus Supremum idem Tribunal decrevit
eas inter par tes esse compensandas, exceptis tamen sententiae defini
tivae expensis ex integro ab Archipresbytero sust inendis .
Atque ita editum est, pronunciatum, decretum, declaratum ac defi
nitive iudicatum, manda tumque ut haec definitiva sentent ia publici iuris
f ieret , et ab omnibus ad quos pertinet exsecutioni mandare tu r , non
solum etc., sed et omni etc.
Datum Romae, die 28 iunii 1 9 1 6 .
Iosephus Pauca, Signaturae Votons
L. « S.
VISA
Nicolaus Marini, a Secretis.
Aloisius Scialdoni, Notarius.
Diarium Romanae Curiae
DIARIUM ROMANAE CURIAE
301
S E G R E T E R I A D I S T A T O
NOMINE
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di nominare:
8 luglio 1916. — Mons. Achille Locatelli, arcivescovo titolare di Tessa-lonica, Nunzio Apostolico presso la Beai Corte del Belgio.
10 luglio. — L' Eöio signor cardinale Filippo Giustini, Protettore dell'Ordine dei Carmelitani Scalzi.
18 luglio. — L'Emo signor cardinale Giulio Tonti, Protettore della Ven. Compagnia delle Stimmate di S. Francesco in Firenze.
21 luglio. — Il medesimo Emo signor cardinale, Protettore dell'Ar cicon-fraternita di Sant'Antonio di Padova ai Ginnasi in Boma.
— Gli Emi signori cardinali Filippo Giustini e Aidano Gasquet, Membri della Sacra Congregazione di Propaganda Fide per gli affari di rito latino e per gli affari di rito orientale.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Assistenti al Soglio Pontificio:
7 giugno 1916. — Mons. Ludovico Rajner, vescovo tit. di Cidiesso, ausiliare e vicario generale del Card. Arcivescovo di Strigonia.
22 luglio. — Mons. Giuseppe Lopez Mendoza y Garcia, vescovo di Pamplona e Tudela.
Protonotari apostolici ad instar participantium :
19 maggio 1916. — Mons. Edoardo Giovanni Me Laughlin, della diocesi di Davenport.
28 maggio. — Mons. Enrico Flavigny, dell'archidiocesi di Rouen. 6 luglio. — Mons. Giacomo Mancuso, della diocesi di Mileto.
302 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Prelati Domestici di S. S.:
27 aprile 1916. — Mons. Vittore Bilski, dell'arehidiocesi di Leopoli di r. 1. 15 maggio. — Mons. Giuseppe Mizsicsko, della diocesi di Eperjes di rito
greco-ruteno.
19 maggio. — Mons. Tommaso Véale Tobia, della diocesi di Little-Rock.
— Mons. Antonio Hensen, presidente dell'Istituto storico neerlandese in Roma.
25 maggio. — Mons. Giacomo Collins, dell'arehidiocesi di Sidney. 27 maggio. — Mons. Pietro Kempkes, della diocesi di Munster.
21 giugno. — Mons. Maurizio Carton de Wiart, dell'arehidiocesi di Westminster.
— Mons. Antonio Brugidou, della dioc. di Carcassona, residente in Roma. — Mons. Antonio Dobronic, della diocesi di Lesina. 3 luglio. — Mons. Giovanni Vizzini, della diocesi di Muro Lucano.
4 luglio. — Mons. Sanzio Sanzi, dell'arehidiocesi di Spoleto, residente in Roma.
17 luglio. — Mons. Antonio Sacco, della diocesi di Teggiano, residente in Roma.
18 luglio. — Mons. Patrizio Guglielmo Talion, dell'archid, di S. Luigi. — Mons. Giovanni Giuseppe Tannrath, della medesima archidiocesi. .
ONORIFICENZE
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze :
La Commenda dell' Ordine Piano :
27 giugno 1916. — Al sig. Girolamo dei marchesi Sacripante, esente delle
Guardie Nobili di S. S.
La Gran Croce dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
26 maggio 1916. — Al sig. Ferdinando Tovia, caposezione delle Colonie
nel ministero degli esteri in Ispagna.
La Commenda con placca dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
22 marzo 1916. — Agli infrascritti signori, facenti parte del governo dell' Impero etiopico :
Sig. Bittoded Haïle-Guiorguis, cancelliere dell 'Impero; Sig. Kantiba-Wold-Tsadek, ministro dell'agricoltura e dell ' industria; Sig. Badjironde Iggnezou, ministro delle finanze;
Diarium Romanae Curiae 303
Sig. Dediazmateh Mechaeha Wòrkie, consigliere di Stato;
Sig. Ato Tessamma Echétie, ministro delle poste e dei telegrafi.
17 maggio. — Al sig. Giovanni Murphy, dell'archidiocesi di Chicago.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
13 aprile 1916. — Al sig. Francesco Felm ayer, dell'archidiocesi di Vienna. 19 maggio. — Al sig. Giuseppe Rodríguez Alves, incaricato di affari del
governo brasiliano in Svezia.
15 giugno. — Al sig. Fiorenzo Iemina, della diocesi di Mondovì.
— Al sig. Carlo Dalton, della diocesi di Charlottetown.
17 giugno. — Al sig. conte Carlo Zucchini, presidente generale dell' Unione economico-sociale dei cattolici italiani.
— Al sig. Giuseppe Giglio Tramonte, dell'archidiocesi di Palermo.
• 13 luglio. — Al sig. Lorenzo Barbosa Pereira de Cunha, dell'archidiocesi di Rio de Ianeiro.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe militare:
24 luglio 1916. — Al sig. conte Francesco Bezzi Scali, cadetto aiutante delle Guardie Nobili di S. S.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
3 maggio 1916. — Al sig. Leopoldo Rauscher, dell'archidiocesi di Vienna.
26 maggio. — Al sig. Tommaso M. D. Cardeza, segretario particolare dell'ambasciatore degli Stati Uniti di America a Vienna.
3 giugno. — Al sig. Paolo L. Mimbela, dell'archidiocesi di Lima.
21 giugno. — Al sig. architetto Cecilio Arpesani, dell'archidiocesi di Pisa. 27 giugno. — Al sig. Maria Adriano Völker, della diocesi di Bois-le-Duc.
1 luglio. — Al sig. Michele Zehentbauer, dell'archidiocesi di Monaco di Baviera.
3 luglio. — Al sig. Carlo Duchesne, già console francese a Varna. 5 luglio. — Al sig. Giacomo Enrico Martino Ellis, del vicariato aposto
lico di Curaçao. 6 luglio. — Al sig. Giuseppe Berselli, dell'archidiocesi di Bologna.
— Al sig. Paolo Berselli, della medesima archidiocesi.
La Commenda dell' Ordine di S. Silvestro Papa :
22 marzo 1916. — Al sig. Ato Teoga, ufficiale ministeriale nell'Impero etiopico.
— Al sig. Ato Wold-Mariam, capo dei cattolici indigeni del Choa.
28 maggio. — Al sig. cav. Enrico Wuillemont, capitano della guardia palatina d'onore.
304 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
20 giugno 1916. — Al sig. cav. prof. Guido Galli, sotto-direttore dei musei e delle gallerie pontificie.
27 giugno. — Al sig. cav. Francesco Bianchi, incisore Pontificio. 20 luglio. — Al sig. cav. Giuseppe Ambrogetti, di Roma. — Al sig. cav. avv. Francesco Pacelli, di Roma. — Al sig. cav. Lorenzo M. De Rossi, di Roma.
ñ Cavalierato dell'Ordine di S. Silvestro Papa: *
22 marzo 1916. — Al sig. conte d'Apchier le Mangin, residente nell'Impero etiopico.
20 luglio. — Al sig. Alfredo Giovanni Mason, presidente generale a Londra e a Parigi della società « The Aeolian Co. ».
— Al sig. Giovanni Gabriele Brower, direttore a Parigi della medesima società.
M A G G I O R D O M A T O D I S U A S A N T I T À
NOMINE
Con Biglietti di S. E. Rma Mons. Maggiordomo, il Santo Padre si è degnato
di nominare:
Camerieri Segreti di Spada e Cappa soprannumerari di S. S. :
3 giugno 1916. — Il sig. Giuseppe Carignani dei duchi di Novoli, dell'arehidiocesi di Napoli.
11 luglio. — Il sig. conte Ambrogio Caracciolo di Melissano, della medesima archidiocesi.
Camerieri d'onore in abito paonazzo di S. S.:
30 giugno 1916. — Mons. Giuseppe Cingolani, della diocesi di Recanati. 11 luglio. — Mons. Giovanni Battista Haindl, dell'arehidiocesi di Monaco
(Baviera).
N E C R O L O G I O
17 luglio 1916. — Mons. Giovanni Battista Krapac, vescovo di Sirmio.
Annus T U I -Toi . T U I Die 1 Septembris 1916 Num. 9
ACTA APOSTOLICAE SEDIS COMMENTARIUM OFFICIALE
ACTA BENEDICTI PP. XV
L I T T E R A E A P O S T O L I C A E
LATIS NOVIS LEGIBUS DE PONTIFICIO INSTITUTO BIBLICO, DECERNITUR QUAE
INTERCEDERE DEBEANT RATIONES TUM EIDEM INSTITUTO, TUM PONTIFICIO
CONSILIO VULGATAE RESTITUENDA E, CUM SUPREMO PONTIFICIO CONSILIO
REI BIBLICAE PROVEHENDAE.
BENEDICTUS P P . XV
Ad perpetuam rei memoriam. — Cum Biblia Saera a rationalistis,
qui quidem nullam Dei nec revelationem nec inspirationem ponunt , sic
recentiore memoria t ractarentur , quasi a solis hominum ingeniis pro
fecta essent, eorumque commenta, omni appara tu eruditionis instructa,
lat ius in dies, cum gravissima imperi torum offensione, serperent, Apo
stolici officii conscientia permotus , Decessor Noster Leo XIII , ut huic
t an tae t amque perniciosae temeritati occurreret, Litteris Encyclicis Pro
videntissimus Deus, die xvin mensis novembris an. MDCCCXCIII datis,
certa quaedam posuit i l lustravitque principia, quibus parere omnes
oporteret , quicumque se ad studium et interpretat ionem divinarum Lit
te rarum contulissent. Eiusmodi autem incommodis cotidie ingravescen
t ibus , idem Pontifex, ne ulli providentiae modo pepercisse videretur,
Litteris Apostolicis Vigilantiae studiique memores, die xxx mensis octo
bris an. MDCCCCii datis, Consilium seu Commissionem, quam vocant,
studiis Sacrae Scripturae provehendis instituit, cui universa rei biblicae
cura propria esset ac peculiaris. Opt imum sane propositum uberrimi,
ut exspectare par erat, consecuti sunt laetissimique fructus, cum Car
dinales aliique doctissimi viri, in id Consilium adlecti, hoc spatio tem-
ACTA, vol. VIII, n. 9. — 1-9-916. 21
306 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
poris, p lura ediderint, post ma tu ram deliberationem Romanoque Pontifice
adprobante , responsa, quibus et quaest iones satis multae, antehac in con
t rar ias par tes agitatae, sunt opportune diremptae, et leges studiis catho
licorum doctorum biblicis dirigendis sapienter util i terque praefinitae.
Neque vero actuosa Pontificii Consilii opera hos intra fines con
stitit. Anno enim MDCCCCVII, auctore a tque auspice fel. rec. Decessore
Nostro Pio X, decrevit, ut Bibliorum a S. Hieronymo in la t inum facta
conversio, quae Vulgatae nomen invenit, ant iquis praesert im codicibus
inspectis, ad pris t inam lectionem rest i tueretur . Quod quidem munus ,
laboriosum sane ac pera rduum, sodalibus Benedictinis auspicato dela
t u m est, qui, nullo paleographiae cognatarumque doctr inarum neglecto
praesidio, remotisque omnibus, quae in re tam gravi necessario obsta-
rent, impedimentis , admirabili , qua solent, et sollertia et constantia,
inceptum, acatholicis ipsis probat iss imum, persequuntur .
Haud ita multo post, cum eidem Pontifici visum esset expeditiorem
clericis aperire viam, ut omnibus saepti muniment is propugnat ionem
pro Scriptura Sacra susciperent, suasore eodem Pontificio Consilio,
Litteris Apostolicis Vinea electa, datis die VII mensis maii an. MDCCCCIX,
Inst i tutum Biblicum in hac alma Urbe condidit, i l ludque non modo
apparat issimis aedibus bibliothecaque singulari et fere unica instruxit ,
sed locupletavit etiam eo omni eruditionis biblicae ins t rumento, quod
ad pleniorem intelligentiam validioremque Librorum Sacrorum tui t ionem
quam maxime conferret. Societatis Iesu sodalibus, praeclare de disci
plinis sacris deque clericorum institutione meritis, mandavit , Insti tuto
praeessent, docerent ; qui Pontificis bonorumque omnium ita exspecta
tionem explevere, ut iam, haud longo intervallo, complures eosque peri
tissimus in Ecclesiae campum horum studiorum cultores dimiserint.
Haec omnia diligenter animo reputant ibus , occurrit Nobis cogitatio,
quo pacto possemus insti tuta tant i ponderis sic complere ac perficere,
ut par ta antehac Ecclesiae Dei magno numero commoda uberiorum
accessione uti l i tatum cumularentur : quod si fecissemus, videbamur rem
certe facturi a mente proximi Decessoris Nostri minime alienam, quan
doquidem constat, p lura hac in re Pontificem statuisse ea lege, ut, quem
admodum vel condicio temporum vel re rum usus et experientia
postulasset, ita corrigerentur, pe r f i ce re tu r . Deliberatum igitur Nobis
est, nonnul la constituere, quibus tum Insti tuti in primis Biblici efficien
tiam vir tutemque, quantum fier i potest, augeamus, t um etiam mutuas
rat iones et necessitudines moderemur, quae et eidem Insti tuto et Pon
tificio Consilio Vulgatae rest i tuendae praeposito cum supremo Nostro
de universa re biblica Consilio intercedant oportet .
Acta Benedicti BP. XV 307
I taque, salvis iis omnibus, quae , antea quoquo modo sancita, ab
hisce Litteris Nostris minime discrepent, haec Apostolica Auctoritate
Nostra edicimus ac decernimus quae sequun tu r :
I. Ad Scripturae Sacrae studia in Inst i tuto Biblico ne admit tantur ,
nisi qui ordinar ium studiorum philosophiae et theologiae cursum
confecerint.
IL Studiorum biblicorum curriculum tr ibus ibidem annis absol
vatur , servata t radendarum disciplinarum ratione, quae, Nostro rei
biblicae provehendae Consilio probata, ad hunc diem viguit; unoquoque
autem exeunte anno, f iat , uti assolet. doctrinae experimentum.
III . Iis penitus abrogatis, quae continentur tum Litteris Apostolicis
Iucunda sane die xxii mensis martii an. MDCCCCXI et Ad Pontificium
Institutum Biblicum die n mensis iunii an. MDCCCCXII datis, t um aliis
Litteris, quae huic voluntatis Nostrae significationi haud congruant,
Inst i tuto Biblico largimur, ut alumnis, qui facto periculo probati sint,
post pr imum annum det litteras test imoniales legitimi adscensus, post
a l terum vero, academicum conferat baccalaureatus g radum.
IT. Litteris Apostolicis Scripturae Sanctae, die xxin mensis februarii
an. MDCCCCIV datis, derogantes, Inst i tuto Bibblico concedimus, u t disci
pulis, qui integrum ibidem studiorum curriculum confecerint, ten ta ta
eorum doctrina eademque probata, academicum in Sacra Scriptura pro-
lytatus gradum, nomine tamen Pontificii Consilii Biblici, decernat. i.
V. Testimoniales l i t t e r a e et diplomata academicorum graduum, de
quibus nn. III et IV sermo est, in eam sententiam edantur, quam Pon
tificium Consilium Biblicum antea probaverit .
VI. Iudiciis, quibus in Insti tuto Biblico candidatorum ad prolytatum
doctr ina expiorabitur, unus aliquis e consultoribus Pontificii Consilii
Biblici, quem Cardinales e Consilio eodem detegerint, continenter intersit
et suffragium ferat, ut ceteri.
VII. Quemvis academicum in Sacra Scriptura gradum conferri ne
liceat nisi iis, quos legitime constet laurea sacrae theologiae potitos
esse in aliquo athenaeo ab Apostolica Sede adprobato. Si quis autem
eam lauream vel alium similem t i tulum sit alibi consecutus, res ad
Pontificium Consilium Biblicum iudicanda deferatur.
VIII. Ius laureae in Sacra Scriptura impert iendae uni esto Supremo
Nostro rei biblicae provehendae Consilio, quod item perget ad experi
mentum admittere eos ad prolyta tum candidatos, qui Sacrae Scripturae
studiis extra Ins t i tu tum Biblicum vacaverint .
IX. Nemini liceat suam periclitari doctrinam, laureae in Scriptura
Sacra pot iundae causa, nisi saltem biennio ante Prolyta renunt ia tus
308 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
sit, s imulque vel rem biblicam docuerit vel al iquam de eadem elucu-
brat ionem edider i t
X. Professores ordinarii Sacrae Scripturae in Inst i tuto Biblico tra
dendae a Praeposi to Generali Societatis Iesu, uti antehac, e l igantur ;
accedat t amen Pontificii Consilii assensus .
XI. Tum Pontificium Consilium Vulgatae rest i tuendae, tum Pontifi
cium Inst i tutum Biblicum, quotannis , ad supremum Nostrum rei biblicae
provehendae Consilium de opera et condicione sua, deque rebus ma
ioris momenti universis , scripto plene absoluteque referant.
Quae vero in hac causa statuere ac decernere visum est, ea omnia
et singula, uti s ta tu ta et decreta sunt, ita ra ta et firma esse ac manere
vo lumus et iubemus: contrariis non obstant ibus quibuslibet.
Datum Romae apud Sanctum Pet rum, sub annulo Piscatoris, die xv
mensis august i anno MDCCCCXVI, Pontificatus Nostri secundo.
P. CARD. GASPARRI, a Secretis Status. L. © S.'
E P I S T O L A E
I
AD R. P. D. IULIANUM ARCHIEPISCOPUM PORTUS PRINCIPIS, CETEROSQUE EPI
SCOPOS PROVINCIAE ECCLESIASTICAE HAITIENSIS IN CONVENTUM CONGRE
GATOS,
Venerabiles Fra t res , salutem et apostolicam benedictionem. — Pie
tatis in Nos vestrae quamdam veluti expressam imaginem vidimus in
amantiss ima epistola, quam proxime congregati dedistis ad Nos. Quod
enim omni officiorum genere tueri, firmare contendit is suavissimae neces
situdinis nexus, qui vobis Nobiscum sunt : quod studiose recolitis bene
ficia-, quae in vos a tque in gentem vestram contu l imus: quod ea cele
bratis quae ad suadendam pacem et ad levandas belli calamitates
apostolica providentia egimus, agnoscimus quo Nos simus apud vos
loco: quan ta cum exspectatione u n a cum tr ist issimarum Europae rerum
cursu, Nostrae persequamini caritatis consilia ac coepta, quamque gratis
ea vel ipsi vos teneat is animis. - In iis vero quae scribitis de Venerabili
Fra t re Francisco, Archiepiscopo tit. Nicosiensi, viro Nobis probatissimo,
quem Legatum ad vos haud ita pridem misimus, ac de Venerabili Fra t re
Ignatio, Episcopo Caiesensi, quem vestro delectum de clero, socium in
Acta Benedicti PP. XV 309
ministerio vobis adiunximus, amavimus, in re sane optatissima, vestrae
auctori tat is suffragium. Alterum enim a vobis ornari laudibus, frui alte
rum benevolentia atque existimatione vestra, tant i profecto Nobis est,
quant i prudent ium virorum iudicio comprobari ad eas utilitates, quas
ex eorum virtute speramus, satis esse in illis praesidii .
Hisce vestrae in Nos pietatis officiis, officia plane respondent pie
tatis Nost rae; quorum nuriciae hae sint vobis litterae et testis aposto
lica benedictio, quam, caelestium auspicem munerum, vobis omnibus ,
venerabiles Fratres , Clero ac populo unicuique ves t rum tradito, pera
manter in Domino impert imus.
Datum Romae apud S. Pe t rum, die iv iulii MCMXVI, Pontificatus
Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
II
AD IULIUM S. R. E. PRESB. CARDINALEM BOSCHI, ARCHIEPISCOPUM FERRARIEN
SEM EPISCOPUM COMACLENSEM, GEORGIUM S. R. E. PRESB. CARD. GUSMINI,
ARCHIEPISCOPUM BONONIENSEM, ET ARCHIEPISCOPOS ATQUE EPISCOPOS
FLAMINIAE REGIONIS IN ANNUUM CONVENTUM CONGREGATOS.
Dilecti Filii Nostri ac venerabiles Fra t res , salutem et apostolicam
benedictionem. — Epistolam accepimus, quam ad Nos dedistis dimisso
nuper Bononiensi coe tu ; eamque ut legimus, dici vix potest quan tum
ad Nostrum de vobis iudicium, quan tum etiam ad benevolentiam acces
serit. Vidimus enim nihil vos magis desiderare, quam ut coniunctissimi
Nobis, uti semper fuistis, ita esse perseveret is : nihil studiosius curare
quam ut Ecclesiae vestrae in exemplum floreant: nihil earum caussa
velle, nihil moliri nisi eximia cum utilitate coniunctum. Qua in re,
non probamus solum, sed vehementer lae tamur in eo nunc vos maxime
adlaborare, ut quamplurimi etiam ex vestris gregibus sint, qui catho
licis iis societatibus dent nomen, quas novis curis efficere conati sumus
proposito aptiores. Quae sint t empora , quid postulent : futuri eventus
quid spei afferant, quid timoris, ipsi vos tenetis. Cavendum sane, ne
iidem imparatos ac desides catholicos offendant; sed non obliviscendum
bonos Christi milites eos tan tum esse qui chr is t ianarum virtutum cultu
Chris tum induant ac prae se ferant.
Auspex divinorum munerum, in primisque optatissimae illius pacis,
quam cotidianis precibus a Deo vobiscum efflagitare non desistimus,
310 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
apostolica sit benedictio, quam vobis omnibus, dilecti Filii Nostri ac
venerabiles Fra t res , et uniuscuiusque vestrum Clero ac populo pera
manter in Domino impert imus.
Datum Romae apud S. Pe t rum, die v iulii MCMXVI, Pontificatus
Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
iii AL CONTE MASSIMILIANO ZARA, PRESIDENTE GENERALE DELLA SOCIETÀ DI
S. PAOLO PER LA DIFFUSIONE DELLA STAMPA CATTOLICA.
Diletto Figlio, salute ed apostolica benedizione. — Il devoto indi
rizzo, che Ci avete fatto pervenire uni tamente al resoconto generale dei
libri distribuiti dalla Società di S. Paolo dal 1875 al 1915, nel tempo
stesso che r ichiama il Nostro pensiero su di un opera, alla quale demmo
già anche Noi il Nostro nome e la Nostra adesione, con la dettagliata
enumerazione delle s tampe da essa diffuse, Ce ne pone quasi sott 'occhio
la vita intensa e la rgamente benefica. Sono esse atti pontifici ed opu
scoli di polemica cattolica: libri di pietà e di amena let tura: illustra
zioni storiche e pubblicazioni di sana cultura ed educazione cristiana.
Nulla insomma è stato t rascurato di quanto può giovare a formare nei
lettori lo spirito cristiano, a difenderlo dai quotidiani assalti della incre
dulità e del vizio e ad offrirgli gradito e salutare pascolo. Possiamo
pertanto ra l legrarc i ben di cuore con voi, diletto Figlio, e con quant i
sono che vi coadiuvano in questa nuova forma di apostolato, e conce
pire le migliori speranze per l 'avvenire, ora specialmente, che la s tampa
cattolica viene promossa anche dall 'Opera Nazionale delia Buona Stampa.
La quale, se a differenza della Società di S. Paolo, si occupa principal
mente della s tampa periodica, ha tut tavia con essa identico lo scopo,
e l 'una e l 'altra possono a ragione considerarsi due fratelli, che, in
campo alquanto diverso, combattono ambedue una medesima battaglia.
Battaglia veramente santa, ed alla quale i tempi che vengono matu
randosi at t raverso così luttuosi avvenimenti , r ichiedono quanto mai
sollecito e generoso il concorso di ogni buon cattolico.
Auspice delle celesti r icompense ed at tes tato della pa te rna Nostra
benevolenza vi sia intanto l 'Apostolica Benedizione, che di gran cuore
impar t iamo a voi, diletto Figlio, alia Società cui con tanto zelo presie-
Acta Benedicti PP. XV 311
dete, ed a quant i vi assistono con l 'opera, col consiglio e con l'obolo della
loro carità.
Dal Vaticano, li 22 luglio dell 'anno 1 9 1 6 , secondo del Nostro Pon
tificato.
BENEDICTUS P P . XV
IV
AD R. P. D. BERNARDUM, ARCHIEPISCOPUM BOGOTENSEM, CETEROSQUE COLUM
BIAE ARCHIEPISCOPOS ET EPISCOPOS CONVENTUM CELEBRATURUS.
Venerabiles Fratres , salutem et apostolicam benedictionem. — Acce
pimus vos brevi congressuros esse ad t rac tanda communia Ecclesiarum
vest rarum negotia; et quamquam sollertia vestra vix ullum faciat horta
tioni locum, caritati tamen providentiaeque Nostrae haud videmur satis-
fecisse, nisi quaedam suggesserimus quae et solatio vobis et dioecesibus
vestris utilitati non exiguae futura confidimus. Nova ea quidem non
sun t : sed cum de rebus agatur quibuscum catholicae rei profectus
coniungitur maxime, i teranda vobis et commendanda duximus.
Ac primo illud at t ingimus, quod unum prae omnibus arb i t ramur dili
gentiam vestram desiderare: id est consilium provincialium Seminariorum.
Plane nostis, venerabiles Fratres , quam ubere cum fructu iis alibi utan
tur dioeceses bene plures. Quid ni igitur, non minori spe proposita,
eadem experiatur Columbiana Ecclesia? Tempora, in quae incidimus,
eiusmodi, ut videtis, sunt, quae viros e clero non in u n a sacri ministerii
perfunctione sancte versari velint, sed docendo, medendo, sanando,
omnes persequi nocendi vias, quas catholici nominis hostes cotidie novas
nanciscuntur . At vero sacerdotum eiusmodi non cuique vestrum praesto
erit copia, nisi iisdem formandis etiam apud vos maiora quaedam desti
na ta sint clericorum domicilia, in quibus uberior a tque elegantior magi
strorum doctrina spem portendat a lumnorum, qui ad praelianda praelia
Domini cum se paullo utilius conferre, tum ceteros apte valeant com
para re . Quare hoc petimus, ut cogitationes curaeque vestrae, ut in ceteris
r ebus , ita in hac, qua profecto nil conducibilius ad frugiferum episco
pale ministerium, quam diligentissime versentur.
Ad haec, non abs re erit commendare vobis etiam eam institu
torum providentiam, quorum complexus audit actio christiano more
socialis. Novimus vel apud vos eam tempora clamare ac vehementer
clamare. Hostis enim, si nondum in apertam aciem descendit, suas tamen
instruit copias, eo erupturus audacius, quo catholicos imparat iores offen-
derit. Valde igitur velimus in hoc quoque campo, qui sane patet amplis-
312 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
simus, caritas ves t ra alacris contendat ac prudens , neque ullo modo
pat ia tur f i l ios lucis minus esse prudentes quam fi l i i t enebra rum. Sed in
providendo rectum tenendum est iter. Neque enim clericis vel laicis
catholicae actioni studiosis adeundae t an tum congregandaeque sun t ple
b e s ; sed catholicae fidei veritatibus penitus innutr iendae, ut quid officii,
quidve muner is sit cuiusque propr ium quisque teneat et opere exhau-
riat. Christus, ut oninia uno verbo complectamur, in singulis fidelibus
formandus est, an tequam iidem Christo valeant militare. Siquid prae
terea nova tempora visa fuerint postulare, non difficili id negotio obti
neri ab iis poterit, quos disciplina sancta dicto audientes effecerit et
ad bonum fidei certamen egregie comparaveri t .
Ad rem subsidia, et ea quidem temporibus summopere accommodata,
praebere explorat issimum est catholicas ephemerides. Eiusmodi enim
paginas, ad multorum manus facileperventuras, plur imum valere ad seren-
dum bonum semen, ad errores refellendos, ad hor tandos exci tandosque
desides, nemo est qui non experiendo noveri t : i isque carere bonos ad
aedificationem, quum improbi t am misere abu tan tu r ad destructionem,
ferendum neut iquam est. Verum curandum etiam ut arma eiusmodi
ab iis t ractentur, qui recte tractare valeant et velint: qui n imirum et
doctrina affluant et officia non negligant eorum propria, qui pro caussa
sanctissima se sciunt dimicare.
In re rum denique genere politico, quid catholicis sequendum sit,
quidve vi tandum, non obscure patet in datis ad rem, a Decessoribus
Nostris, documentis gravissimis. Hisce ut nullo non tempore debi tus sit
apud vos honos , omni ope admit tendum vobis est ; illud prae ceteris hortan-
tes fideles, in primisque viros e clero, ne studia par t ium, neve inutil ium
content ionum caussae tunc cum maxime vires dissipent atque animos
disiungant, cum dimicatio praesens vel imminens exigit ut una eademque
sit catholicorum omnium mens, una eademque voluntas atque actio.
Habetis, venerabiles Fratres , quid ex desiderio Nostro, ad commune
Ecclesiarum vestrarum bonum, in proximo conventu agi tet is : in idem
que curas vos omnes esse impigre volentesque collaturos adeo Nobis
cer tum est, ut ab omni exhortatione abs t ineamus .
Testem interea benevolentiae Nostrae ac divinorum auspicem mune -
rum, vobis omnibus , venerabiles Fratres , Clero populoque unicu ique
vestrum tradito, apostolicam benedictionem peramanter in Domino
imper t imus.
Datum Romae apud S. Petrum, die i augusti M C M X V I , Pontificatus
Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
Suprema S. Congregatio S. Officii 313
SS. CONGREGATIONUM
SUPREMA SACRA CONGREGATIO S. OFFICIT
Cum experientia comprobatum sit casuum, quos vocant, conscien
tiae reservationes, si debi tam mensuram et modum excedant, in anima
rum perniciem pot iusquam in earum utilitatem vergere posse; Suprema
haec Sacra Congregatio Sancti Officii, praecedentibus ad rem disposi
t ionibus novas , pro opportunitate temporum, superaddens , de expresso
mandato Ssmi D. N. Benedicti divina providentia P P . XV, haec cum
omnibus et singulis Rmis locorum Ordinariis decretorie omnino ac prae
ceptive communicanda s ta tui t :
1. Meminerint ante omnia Rmi Ordinarii casuum conscientiae reser
vationes ad destructionem munitionum, iuxta dictum Apostoli (2 Gor.,X, 4),
ad removenda scilicet obstacula quae saluti an imarum non communi
impedimento sunt, esse dirigendas; ideoque, generatim loquendo, extraor
dinario huic remedio manus ne velint apponere nisi, re in synodo dioe
cesana discussa, vel, extra synodum, auditis Capitulo Cathedrali et aliquot
ex probat ior ibus ac prudentiori bus suae dioecesis animarum curato
ribus, de vera reservationis necessitate aut utilitate in Domino c o n v o
cantur.
2. Utcumque, casus reservandi sint pauci omnino, tres vel, ad sum
mum, quatuor, a tque ex gravioribus tan tum et atrocioribus criminibus
specifice de te rminandis ; ipsa vero reservatio non ultra in vigore maneat
q u a m necesse sit ad publicum aliquod molitum vitium ext i rpandum au t
collapsam forte christ ianam disciplinam ins taurandam.
3. Reservationi, generatim, ne submit tan tur sive peccata mere interna,
quippe quae, ut docet Benedictus XIV (De syn. dioec, V, 5, 5), non est
in praxi receptum ut unquam reserventur, propter an imarum periculum ;
I SUPER CASUUM CONSCIENTIAE RESERVATIONIBUS
INSTRUCTIO
314 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
sive quae ex humana fragilitate derivantia aliam non habean t specialem
sibi coniunctam malitiam, propter humanam infirmitatem..
4. P ro r sus autem ab iis peccatis sibi reservandis Ordinarii absti
neant , quae iam sint Sedi Apostolicae reservata, ne scilicet absque neces
sitate multiplicentur leges; et, regulariter, ab iis quoque quibus censura,
etsi nemini reservata, a iure imposita sit ; hoc enim expresse prohibet
vetus Instructio S. Congregationis Episcoporum et Regularium diei
26 novembris 1602, quae ita se habe t : « Praesert im vero haec monenda
« censet Sacra Congregatio, ut videant ipsi Ordinarii ne illos casus pro-
« miscue reservent quibus adnexa est excommunicat io maior a iure
« imposita, cuius absolutio nemini reservata sit, nisi forte propter fre-
« quens scandalum aut aliam necessariam causam aliqui huiusmodi
« casus nominat im reservandi viderentur ».
5. Cauti insuper omnino sint et quam maxime parci quod ad poe
nales sanctiones, excommunicationes praesert im, quibus forte suas reser
vat iones communire velint; nam, ut sapienter admonet Sacrosancta
Trident ina Synodus (Sess. 25, de Ref, c. 3): « Quamvis excommunica-
« tionis gladius nervus sit ecclesiasticae disciplinae et ad continendos
« in officio populos valde sa lu tar is ; sobrie tamen magnaque circumspe-
« ctione exercendus est, cum experientia doceat, si temere aut levibus
« ex rebus incutiatur, magis contemni quam formidari et perniciem
« potius parere quam salutem ».
6. Verumtamen, s tatut is semel reservationibus quas vere utiles au t
necessarias iudicaverint, curent omnino ut ad certam fidelium notit iam,
quo meliori eis videbitur modo, eaedem deducantur - nam quaenam
earum vis si la teant? - easque, quamdiu necessitas aut utilitas perdu
raverit, firmas teneant , seu facultatem a reservatis absolvendi ne cuivis
et passim impertiant. Mens tamen est S. Congregationis ut huiusmodi
absolvendi facultas habitualiter impert iatur saltem Canonico Poeniten
tiario, etiam Ecclesiae Collegiatae, et Vicariis Foraneis eorumve vices
gerentibus, addita his ultimis, praesert im in locis dioecesis a sede
episcopali remotioribus, etiam facultate subdelegandi toties quoties con
fessarios sui districtus, si et quando pro urgentiori aliquo determinato
casu ad eos recurrant .
7. Ad evitanda demum gravia inconvenientia quae ex reservatio
n ibus util ibus quoque ac necessariis in peculiar ibus quibusdam re rum
adiunctis facile oriri possent, eadem S. Congregatio, nomine et aucto
ri tate Sanctissimi, sequentia decernit :
a) Quaevis Ordinariorum reservatio ipso iure cessat sive cum
aegrotis qui domo excedere non valent, confiteri cupient ibus; sive cum
Suprema S. Congregatio S. Officii 315
sponsis confitentibus matrimonii ineundi causa; sive tandem quoties,
prudent i confessarii iudicio, absolvendi facultas a legitimo Superiore
peti nequeat absque gravi poenitentis incommodo aut sine periculo vio
lationis sigilli sacramental is .
b) Cessat pariter reservatio si, petita prò aliquo determinato casu
a legitimo Superiore absolvendi facultate, haec forte denegata fuerit:
cessat t amen pro ea vice tan tum.
c) Toto tempore ad praeceptum paschale adimplendum utili, a
casibus quos quomodolibet sibi Ordinarii reservaverint, absolvere pos
sunt, absque alius facultatis ope, parochi quive parochorum nomine in
iure censentur .
d) Quo tempore Sacras Missiones ad aliquem populum haberi
contingat, eadem absolvendi facultate gaudent singuli Missionarii.
e) Post remo, a peccatis in aliqua dioecesi reservatis absolvi pos
sun t poenitentes in alia dioecesi, ubi reservata non sunt, a quovis con
fessario sive saeculari sive regulari, etiamsi praecise ad absolutionem
obt inendam eo accesserint.
8. Sed, denique, s tudeant potissimum Ordinarii doctos, pios ac pru
dentes confessarios in tota dioecesi efformare, eisque opportuniora
ad inolita vitia convellenda remedia suggerant quae ipsimet, si poeni
tentes ad se rem uterentur , adhibituri forent. Quo, dum et confessariis
et poenitentibus inevitabiles reservat ionum molestias vi tabunt , opta tum
effectum suavius simul ac certius, Deo adiuvante, consequi poterunt .
Inter im vero casuum reservatorum, si qui in propria dioecesi constituti
sint, disciplinam ad haec praescripta quampr imum reducere, servato
modo art. I o s tatuto, et haec omnia suos confessarios apprime edoceri
satagant .
Datum Romae, ex Aedibus S. Officii, die IB iulii 1916.
R. C A R D . M E R R Y D E L V A L , Secretarius
L. % S.
316 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
II
DICHIARAZIONE
« Il sacerdote Antonio Caccavari, della diocesi di Nicastro, con
« decreto della Suprema Congregazione dei S. Uffizio di feria iv, 12 luglio
« del corrente anno 1916, fu ridotto allo stato laicale firma lege casti-
« talis, per molte e gravi mancanze disciplinari, e specialmente perchè,
« dopo essere stato r imosso dalla parrocchia e sospeso a divinis, ha
« seguitato ad esercitare i sacri ministeri, mostrandosi os t inatamente
« refrattario a tut te le disposizioni prese r ipetutamente dalla S. Sede a
« suo r iguardo ».
I I I
DECLARATIO
Feria IV die 2 augusti 1916
Cum dubia varia orta fuerint circa decretum la tum ab hac Suprema
Congregatione S. Officii die 21 maii 1912 circa adsistentiam passivam Pa
rochorum in celebratione matrimonii mixti, haec eadem S. Congregatio
sui muneris esse duxit declarare praefatam adsistentiam passivam tole
rari solummodo in illis regionibus, quibus ante Decretum Ne temere
concessiones speciales factae ac instructiones datae fuerant a S. Sede, et
t an tum in casibus et sub conditionibus ibidem expressis, a tque proinde
matr imonia extra praedictas regiones sic contracta (idest cum adsistentia
Parochi passiva) esse non tantum illicita, sed et iam omnino invalida.
Et feria v, die 3 eiusdem mensis, SSmus D. N. Benedictus divina
providentia P P . XV, in solita audientia R. P. D. Adsessori huius Supre
mae Congregationis S. Officii impertita, re la tam sibi suprascr iptam decla
rat ionem benigne adprobare ac suprema sua auctoritate in omnibus
ratam habere dignatus est.
Contrariis qu ibuscumque non obstant ibus.
Datum Romae, ex aedibus S. Officii, die 5 augusti 1916.
Aloisius Castellano, S. R. et U. I. Notarius.
5. Congregatio Consistorialis 317
SACKA CONGREGATIO CONSISTORIALIS
I
W E S T M O N A S T E R I E N S I S ET N O R T A N T O N I E N S I S
DISMEMBRATIONIS ET UNIONIS
Decreto huius S. Consistorialis Congregationis diei 25 iulii 1916,
SSmus Dominus Noster Benedictus P P . XV statuit ut ea pars territorii
vulgo Royston, quae nonnullos ante annos, civilis auctoritatis iussu, a
comitatu Cambridgeshire, ad dioecesim Nortantoniensem pert inente, dis
iuncta fuerat et comitatui Hertfordshire dioecesi Westmonasteriensi pro
prio adiuncta, a dioecesi Nortantoniensi avulsa, dioecesi Westmonaste
riensi adscriberetur, ut fines ecclesiastici cum civilibus adaequarentur .
II
PROVISIO ECCLESIARUM
Successivis S. Congregationis Consistorialis decretis, SSmus D. N.
Benedictus P P . XV has , quae sequuntur , ecclesias de proprio pastore
providit, scilicet:
5 augusti 1916. — Titulari episcopali ecclesiae Poglensi praefecit
R. D. Rynaldum Muñoz, presbyterum dioecesis Ssmae Conceptionis,
Gubernatorem ecclesiae loci cui nomen « Chillan » in Cile.
10 augusti. — Metropolitanae ecclesiae S. Jacobi de Venezuela
(Caracas) R. D. Phil ippum Rincón Gonzalez, antist i tem urbanum, paro
chum et vicarium foraneum, dioecesis Emeriten. in Indiis.
19 augusti. — Cathedrali ecclesiae Apamiensi R. D. Petrum Mar-
ceillac, presbyterum archidioeceseos Tolosanae, ibique parochum eccle
siae S. Hieronymi.
22 augusti. — Cathedrali ecclesiae Seguntinae R. D. Eustachium
Nieto et Martin, presbyterum archidioeceseos Matritensis, parochum
ecclesiae Pur iss imae B. M. V. Conceptioni in hac urbe dicatae.
318 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
SACKA CONGREGATIO CONCILII
H I S P A L E N .
IUBILATIONIS
19 iunii 1915
1. Species facti. - Quidam sacerdos Dignitatem obtinens in Capitulo
Metropolitano Hispalensi, dato supplici libello ad hanc S. Congregationem,
humili ter postulavit indultum perpetuae iubilationis, ex legitima causa
quadragenari i servitii, quod obivisse se asseverabat , per sexdecim annos
in praefata cathedrali Hispalensi, per antecedentes vero in ecclesia Col
legiata Matritensi, in cathedrali Terulensi, ac i terum in ecclesia Matri
tensi, ex quo haec erecta fuerat in cathedralem. Preces commendabat
Emus Archiepiscopus Hispalensis, referens quoque de favorabili voto
Capituli ; eisdemque precibus addebantur at testat iones Capitulorum Ma
tritensis et Terulensis, quibus plena asser torum fides elucebat.
Super his autem oppor tunum visum est sententiam exquirere un ius
e S. Congregationis Consultoribus.
2. Votum Consultoris summat im ita referri potest. - Ne Orator inten
t ionem suam consequatur, pot iss imum obstare videtur contraria praxis
S. Congregationis. Etenim, quamvis iubilationis beneficium sit tandem
mera gratia ex benignitate S. Sedis concessa, a t tamen, decurrente tempore,
praxi et decretis huius S. Congregationis, nonnullae regulae et conditiones
de huiusmodi grat ia concedenda firmatae sunt, ex quibus etiam illa est,
quod servitium laudabile quadraginta annorum requiri tur praest i tum in
eadem ecclesia au t civitate, vel saltem in eadem dioecesi. I ta docent, inter
alios, Santi, Prae?., ed. IV, vol. III, p. 66 s., auctoritate innixus resolutionum
S. C. C. sub d. 17 dec. 1718, et Verulan. d. 17 sept. 1842, nec non praxis ino-
litae in Urbe, ubi, ait, «pro concessione indulti computa tur servitium Chori
« praest i tum successive, in variis vel plur ibus Ecclesiis, dummodo semper
« Urbanis » ; De Herdt, Prax. Cap., c. XI, § 3 ; De Angelis, Prael. Iuris,
t. II , p. 1, pp . 77 ss. ; Acta Ap. Sedis, vol. VI, p. 430, ubi innuuntur solum
modo « rarissimi casus, quibus S. Pontifex ex speciali et extraordinaria
« gratia, servitium in diversis dioecesibus praest i tum coniunxerit ad effe-
« ctum indulgendae iubilationis », qui casus, quum nulla specifica eorum
mentio fiat , a tque rarissimi, speciales, extraordinari i dicantur, speciem
praeseferre videntur exceptionis quae regulam firmare solet in contra-
S. Congregatio Concilii 319
r ium. Stat igitur q u a d r a g e n a r u m servitium ad iubilationis indul tum
obt inendum requiri praes t i tum saltem in ecclesiis eiusdem dioecesis.
3. Huius regulae si origo quaeratur , Consultor inveniri censet in
eo quod iubilationis beneficium pauliatim consuetudine inductum est,
t amquam interpretatio extensiva illius causae canonicae absentiae a
choro, quae in utilitate ecclesiae fundatur. Norunt quidem omnes ad tra
mites c. un. de Gier, non resid. (III, 3) in VI legitime lucrari posse distri
butiones quot idianas eum qui causa utilitatis ecclesiae cui inservit, a choro
abes t : hinc effectum videtur, iudicio Consultoris, ut satis censeretur
contulisse in utilitatem ecclesiae, deque ea satis meruisse qui per quadra
ginta annos eidem ecclesiae laudabili ter inserviisset, adeo ut ab ulte
rioris servitii gravamine ferendo, ex aequitate quadam solveretur. Idipsum
confirmat verbis Fagnani , in c. Licet, de Praebendis, n, 166: « Toleranda
« sunt s ta tu ta ecclesiarum quibus declarantur lubilati et immunes a
« choro, qui per XL annos continuos ecclesiae inservierunt. Hoc enim
« in utilitatem ecclesiae intelligitur esse sancitum, ut Canonici et Mini-
« stri spe immunita t is assequendae, ad servitium chori diutius exhiben-
« dum alacriores reddantur . . . Saepe etiam a S. C. C, me Secretario,
« indultum fuit Canonicis.. . septuagenari is , qui quadraginta annos con-
« t inuos divinis interfuerunt, ut tamquam de Ecclesia bene meriti, perci-
« pere valeant et distributiones, licet choro non intersint » (cfr. Garcia,
De Benef. III , c. II, n. 344?). Posita autem hac origine seu ratione iuri
dica beneficii iubilationis, quum ecclesia de cuius agitur utilitate, pro
fecto ea sit ecclesia particularis seu propria cui iubilandus adscriptus
est, non autem Ecclesia universalis, seu etiam ipsa nat io vel dioecesis,
(cfr. Gerunden., Distributionum choralium in Actis Ap. Sedis, 1915, p. 262),
p ronum erat inferre repellendum esse a beneficio iubilationis qui qua
draginta continuos annos servitii non peregisset in eadem ecclesia, sed
in diversis, licet eiusdem dioecesis, Capitulis.
4. Verumtamen ab hac iuris severitate seu subtilitate pauliatim
recessum est, adeo ut hodie (prout certum omnino est, etiam ex praxi
H. S. C ) , minime censeatur canonicae aequitat i congruum, quemquam
ab hoc iubilationis beneticio repelli, hac u n a de causa, quod in diversis
ecclesiis eiusdem dioecesis inserv ient : idque profecto tum immutat is
re rum adiunctis, tum novo cuidam iuridico conceptui iubilationis acce
p tum referri debet.
Etenim, in primis, hodie in nonnull is ditionibus, ecclesiae colle
giatae iam non fruuntur bonis suis propriis, neque independenti gau
dent re rum suarum administratione, sed loco praebendarum sunt pro
ventus annui qui rependuntur a Gubernio ex massa quadam, quam illud
320 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
coacervavit ex ecclesiarum depraedat ione ; i tem translat iones Canoni
corum ex Capitulo ad Capitulum, ant iqui tus ra rae et odiosae, frequentes
admodum nostr is diebus factae sunt. Quapropter , ei qui, dum noviter in
ecclesiam receptus est, postularet t amen iubilationem, non s emper recte
hodie opponeretur , ignorari in Capitulo praecedentia eius merita, nec
posse de bonis Capituli praemio honestar i servitia aliis in ecclesiis
locisve praest i ta .
Hinc demum primaevae iuridicae notioni iubilationis ex causa uti
litatis ecclesiae, alia suffecta est (quae ceteroquin et in praecedenti con
tineri, vel cum ea coniungi sal tem quadam affinitate visa est) in utilita
tem scilicet et praemium personae, quae respiceret magis merita propria
Canonici: deducta comparat ione ex iure Romano, seu civili, quo cessare
a l iquando a militia publicisve servitiis, a tque emeri torum frui stipen
diis concedebatur iis qui quadraginta saltem annorum spatium utilitati
publicae consecrarint , idque ubivis et in quovis gradu seu officio.
5. Haec autem nova iuridica notio, cum suis consectariis, iudicio
Consultoris qui scripsit, minime respuenda videtur, quum satis consonum
videatur, ea quae consuetudine sunt inducta, consuetudine pariter, novis
emergent ibus r e r u m adiunctis , temperar i et accommodari . Multo magis,
quod haec notio iubilationis personalis nobilior videatur , et ad effectum
ad quem beneficium hoc inductum fuit, assequendum, apt ior ; nam v .g .
Canonicus ab u n a ad aliam dioecesim t r a n s l a t u s ' p o s t plures annos
servitii in pr ima, ita ut sperare non possit, se alios XL continuos annos
in altera esse emensurum, nec proinde iubilationem fruiturum, alias
bene promeri tus , multo minus profecto allicietur ad diligentem sedu-
lamque operam navandam servitio chorali, quam si probe sciat tem
pora servitii praesti t i in u t raque dioecesi posse simul coniungi.
Po r ro , si haec generatim admit tantur , nihil iam obstare videtur quo
minus precibus Oratoris adnuatur . In Hispania enim Canonici nonnisi
iis proventibus fruuntur qui a Gubernio, pro praestantia Capitulorum,
singulis solvuntur ; unde quasi quodam ascensu ad meliora translat iones
Canonicorum de uno ad al terum Capitulum, etiam in diversis dioece
sibus, pro meritis decernuntur , nec devitari possunt ; adeo ut Capitula
Cathedralia, veluti ex quodam iugi concursu inter clericos omnes nationis
de optimis et praestant ior ibus viris sane provideantur. In nost ra demum
specie, Canonicus per sexdecim annos ecclesiae Hispalensi inserviit, deque
ea idcirco satis benemeri tus censeri potest : nec ullus subest timor, ne
servit ium chori, in insigni et numeroso adeo Capitulo, ex hac iubilatione
det r imentum capiat. Concludit igitur Consultor, votum Emi Archiepiscopi
Hispalensis comprobans, ut peti tum in casu indul tum benigne concedatur.
S. Congregatio Concilii
R E S O L U T I O : Proposit is precibus Oratoris , in plenariis Emorum ac
Rmorum Pa t rum comitiis die 16 iunii 1915 habitis, Sacra Congregatio
Concilii rescr ibendum censui t : Pro gratia iubilationis, in forma consueta.
Quam resolutionem SSmus Dominus Noster Benedictus divina
providentia P P . XV, in audient ia die 18 eiusdem mensis infrascripto
Secretario concessa, approbavit . O. G I O R G I , Secretarius.
S. CONGREGATIO DE PROPAGANDA FIDE
NOMINATIONES
Brevibus apostolicis nominat i sun t :
27 novembris 1915. — Episcopus Ghristopolitanus, R. D. Matthaeus
Brodie.
15 aprilis 1916. — Episcopus tit. Tenedius et Vicarius Apostolicus
Arabiae, R. P. Evangelista ab Usselle, ex Ordine Min. Capulatorum.
28 aprilis. — Episcopus Ballaratensis, R. D. Daniel Foley.
— Episcopus Portus Victoriae Seychellarum, R. P. Ioannes Dama
scenus a Vovrai, ex Ord. Minorum Capulatorum.
8 iulii. — Episcopus Portus Ludovici 'in insula Mauritio, R. P. Ioan
nes Murphy, e Congregatione Spiri tus Sancti.
SACRA CONGREGATIO RITUUM
T A U R I N E N .
D E C R E T U M B E A T I F I C A T I O N I S E T C A N O N I Z A T I O N I S V E N . S E R V I D E I J O S E P H I B E N E
D I C T I C O T T O L E N G O , C A N O N I C I S A C E R D O T I S , F U N D A T O R I S I N S T I T U T I T A U R I
N E N S I S P A R V A E D O M U S A D I V I N A P R O V I D E N T I A .
S U P E R D U B I O
An et quibus miraculis constet in casu et ad effectum, de quo agitur?
Hac iniqua temporum acerbitate quant i referat quant ique momenti
sit memoriam excitare a tque meri ta praeclari e sacerdotali ordine Viri,
cui nomen Iosephus Benedictus Cottolengo, conspectus maiorum, ex ACTA, vol. VIII, n. 9. - 1-9-916. 2§
322 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
u n a parte , ac miseriarum, quae undique c i rcumdant et oppr imunt eorum
que causa et or igo; ex alia vero par te tot ius vitae ratio hu ius venera
bilis Dei Famul i e iusdemque fidelis et expressa imago suadent profecto
p lenaque significant.
Quamvis enim n u m q u a m fortasse ante actis aeta t ibus t an ta fuerit,
quan ta hodie, praedicatio humanae fraternitatis, haec t amen non est nec
esse potest, nisi quaedam verae germanaeque dilectionis fraternae fallax,
ementi ta et fucata species, quandoquidem, frigescente et arescente car i
ta te Christi, virescere nequi t u m q u a m in proximum caritas, quemadmo
dum toti iam innotuerat mundo cunctisque p lanum factum fuerat a tque
perspicuum ex quo divina illa vox insonuit : Mandatum habemus a Deo,
ut qui diligit Deum, diligat et fratrem suum (I Ioan., iv, 21). Tanta
siquidem hf duo amores , Dei videlicet ac proximi, necessitudine et cogna
tione coniunguntur inter se et colligantur, ut alter, altero sublato, locum,
ubi consistat, amplius non habeat . Revera, licet duo videantur , u n u s
nihi lominus semper est idemque erga Deum amor, qui, perinde ac prin
cipiis continentur conclusiones, amplecti tur in se explicatque amorem
proximi, ut est Angelici Doctoris sententia (2 a 2 a e , q. XLIV, art. % in
corp.). Ex quibus illud veluti sponte sua scatet p ronumque est intelli
gere ; quod scilicet, ista adeo lacrimabili, quae omnium ante oculos
obversatur, civilis societatis conditione, dum laesum se prodit manifesto
funditusque eversum divinum de fraterna dilectione praeceptum, hoc
ipso unaque simul neglectum omnino se ostendit impieque violatum
quod de caritate Dei maximum est et primum mandatum.
Quum igitur in discrimen vocentur suprema tot ius vitae christ ianae
principia, peroppor tunum sane contingit maximeque fructuosum, ut Dei
Famulus ad imitandum proponatur , qui exemplo suo doceat monêatque,
nul lam esse, eamque ne mente quidem concipi posse, in proximum cari
tatem seorsum a caritate Dei; eo vel amplius quod, edito iam, quinde
cim abhinc annos, apostolico decreto, quo praefati venerabilis Dei Servi
heroicae probatae sunt virtutes, easdem ra tas etiam habere et confir
mare dignatus sit Deus, miraculorum, quod accessit, test imonio.
E variis porro factis, quae, uti prodigia, fama celebrabat, ideo binae
selectae sunt sanationes, quippe aptiores inventae adipiscendae certitu
dini, quam, quum praesert im de miraculis agitur, necessario exposcen-
dam sacri hu ius fori iubent leges. Constitit namque de morbis rem
fuisse, quos appellant orgánicos, adhibi toque apud Deum deprecatore
fideli Eiusdem Famulo , venerabili Iosepho Benedicto Cottolengo, morbos
ipsos, momento temporis , esse depulsos, s imulque corporis, seu visceris,
partem, quae vere et materialiter, seu anatomice et patologice, ut inquiunt,
S. Congregatio Rituum 323
illuc usque graviter laesa erat, ad naturalem suam physiologicam inte
gritatem plene perfecteque fuisse rest i tutam. Haec vero viribus na tu rae
non acciderunt, neque f ier i ullo modo potest, ut accidant umquam, quem
admodum pro u t raque sanat ione concors tes ta ta fuit t r ium insignium
virorum, in arte peri torum, sententia, facilique negotio suadet sibi, immo
et fateri cogitur vel quilibet imperi tus homo et rerum medicarum ignarus.
Equidem huc perducta est res, severae ac d iu turnae disceptationis
ope; in antepraeparator ia namque Congregatione pr imum agitata fuit
quaestio, secundo ac tertio in duabus subinde praeparatori is Congre
gationibus, et quar to denique iii Congregatione generali, die decima
pr ima superioris mensis iulii, coram Sanctissimo Domino Nostro Bene
dicto P a p a XV coacta. Tn qua ad discut iendum propositum quum fuisset
dub ium: An et de quibus miraculis constet in casu et ad effectum, de
quo agitur? omnes, qui aderant , quum Reverendissimi Cardinales, tum
Pat res Consultores suffragia singuli ex ordine tulerunt , quibus laeto
intenteque animo exceptis, Sanctissimus Dominus Noster decretoriam
sententiam Suam «de more aperire distulit, interim divini luminis prae
sidium a Pat re luminum impensius deprecaturus .
Hac vero die Dominica nona post Pentecosten, sacro devotissime
peracto, ad se acciri iussit Reverendissimum Cardinalem Antonium Vico,
episcopum Por tuensem et S. Rufinae, Sacrae Ri tuum Congregationi P ro -
Praefectum causaeque Relatorem, una cum R. P . D. Angelo Mariani,
Fidei Promotore , meque insimul infrascripto Secretario, eisque adstanti
bus , solemniter edixit: Constare de duobus propositis miraculis; nempe de
primo instantaneae perfectaeqne sanationis Mariae Liberatae Re a cistite
gravissima et lethali infectione parta ab absorptis urinae elementis, deque
altero instantaneae perfectaeqne sanationis sororis Mariae Perdolentis a
cirrhosi biliari.
Hoc decretum publici iuris fieri et in acta Sacrae Ri tuum Congre
gationis referri mandavi t idibus augusti anni M C M X V I .
ffc A . C A R D . V I C O , E P . P O R T U E N . E T S . R U F I N A E ,
S. R. G. Pro-Praefectus.
L. % S.
Alexander Verde, Secretarius.
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
ACTA TRIBUNALIUM
SACEA ROMANA KOTA
I
P A R I S I E N , SEU N I C I E N .
N U L L I T A T I S M A T R I M O N I I ( M A S S I E R - G A U T H I E R )
Benedicto PP. XV feliciter regnante, Pontificatus Dominationis Suae
anno secundo, die 30 decembris 1915, BR. PP. DD. Petrus Rossetti, Ponens ,
Ioseph Mori et Raphael Giumenti, Auditores de turno, in causa Parisien,
seu Nicien. - Nullitatis matrimonii, inter Ioannem Massier appellantem,
repraesentatum per legitimum procuratorem Vincentium advocatum Sac
coni, et Germanam Gauthier appellatam, interveniente et disceptante in
causa vinculi defensore ex officio, sequentem tulerunt definitivam senten
tiam.
1. In ecclesia S. Augustini Lutetiae Par is iorum, die 10 martii 1900,
I o a n n e s Massier, domo Vallauris, Niciensis dioecesis, matr imonium con
traxi t cum Germana Gauthier, Parisiensi, puella di t issima: qui illico
societatem coniugalem inst i tuerunt adeo pacificam, ut quindecim fere
per menses nulla unquam inter ipsos vel minima exstiterit content io:
immo matrimonii etiam consummat ione natura l i lege rite servata, statim
et ulla absque difficultate dederunt ope ram; unde an tequam annus a
contracto matr imonio integer fuisset elapsus, f i l ia or tum habuit .
Hoc volvente tempore, Ioannes, pa te rna domo relicta, in civitate
Niciensi una cum uxore sua et prole suscepta sedem posu i t : tunc
domest ica felicitas turbar i coepit, et a coniugali domo pax exsulavit ;
vir enim erga uxorem suam amplius eam non servavit vitae consuetu
dinem, quam antea servaverat, et mulieri hoc aegre ferenti, a tque muta
tae vitae rat ionem exquirenti , fateri non erubuit , se nonnisi a matre sua
coactum, mediant ibus minis eiectionis e pa te rna domo et exhaereda-
tionis, cum ea matr imonium contraxisse, non vero sincero cordis affectu
et liberae voluntat is suae proposi to ; idque quia erga aliam mulierem
S. Romana Rota 325
vehementissime- afficiebatur amore, quam nullo u n q u a m pacto se r e l a t u
rum affirmavit.
Germana, hac recepta notitia, et viri sui iniquo cognito proposito,
cum aliter sibi consulere posse desperaret , coniugale tha lamum dese
ruit, et u n a cum fil ia apud parentes suos se recepit paterna in domo
perpetuo mansu ra : quod mense decembri 1902 factum est. Inter im
Ioannis mater die 30 martii 1903 supremum diem obii t : sed Germana-,
infirmitatis eius nacta occasionem, aegrotant i socrui charitatis officia
exhibitura eius domum Vallauris adivit, ibique virum sibi reconciliare
studuit, et dissociatae vitae consortium resti tuere : sed frustra. Nam
uxoris preces Ioannes non admisit, et Germana mense augusto anni 1903
coram civili magis t ra tu pro divortio consequendo agere coepit; quod
revera obtinuit per sentent iam diei 21 iulii 1908, et consequenter altero
viro civiliter nupsit .
Rebus sic s tant ibus , cum iam undecim fere effiuxissent anni a
discessu mulieris, Ioannes tandem die 11 aprilis 1913 Sacratissimo
Principi supplicem dedit libellum, petons humill ime ut matrimonii sui
causa, etiam in primo gradu, apud S. R. R. Tr ibunal posset pertractari ,
eiusque null i tas declarari ex capite vis et metus. Et revera, Pontificia
obtenta commissione, processus fuit rite confectus in Curia Niciensi,
et causa fuit proposita definienda in turno rotali diei 25 marti i 1915,
a quo sententia prodii t : Non constare de nullitate matrimonii in casu.
Sed ab hac sententia actoris Procura tor legitime ad alium tu rnum
appellavit, et hodie causa iterum examinanda et definienda proponi tur
sub consueta formula: An sententia rotalis diei 25 martii 1915 sit con-,
firmanda vel infirmanda in casu?
2. Ius quod attinet. - Cum matrimonium sit ipsemet contractus natu
ralis a Christo Domino auctus dignitate Sacramenti (Pius VTIÏ, Encycl.
Humilitati 24 maii 1829), sicut contractus ceteri consensu perficitur
(Cap. V, de Bigam., L. 30, de R. I). Quare quidquid consensum laedit,
matrimonio nocet, cum omnimodam consensus l ibertatem, quae est
potestas sui ac tus ad opposita, postulet nuptial is consociatio. Iamvero
consensui obstat metus, cfui ideo inter impedimenta matr imonium diri
mentia adnumera tu r ; sed u t rum natural i iure (Pont. IV, 14, 4), an cano
nico (Sánchez, IV, 14, 2) nondum satis est exploratum. Actus enim
positus ex metu, quantumvis gravi, est semper simpliciter vo lun ta r ius ;
sed est etiam secundum quid involuntarius : unde actio quod metus
causa seu resti tutio in integrum, datur metum passo : immo et exceptio
quod metus causa da tu r ; ut qui per metum talem ad dandum aliquid,
326 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
aut pro mit tendum coactus fuit, repetere donatum possit, aut excipere
contra eum, qui metu incusso promissionem obtinuit , ne solvere tenea
tur . Sed quia nupt iae semel coitae rescindi non possunt , ideo ex metu
initae ab initio irri tae decretae sunt. « Ius na tu rae alios actus reddit
« rescindibiles, ad peti t ionem part is metum pas sae ; cum autem id matr i -
« monio applicari nequeat , debuit illud irr i tum reddere, secus innocenti
« non consuluisset » (Gasparri , II, cap. IV, n. 934).
3. Quare explorati iuris est, matr imonium metu contractum, dummodo
metus requisi tas habea t conditiones, nul lum esse a tque irri tum, saltem
iure canonico (cap. Cum locum, 14; Cum veniens, 15; cap. Consultationi,
28; de Sponsal. et matrim.; cap. Significasti, 2 de eo qui dux. in matrim);
quod uno ore Theologi et Canonistae fatentur (S. Thom., 4, dist. 29, qu.
unie, art. 3; Sánchez, de matrim., 1. 4, disp. XI I ; Reiffenst., lib. IV, tit. 1,
n. 325; Schmalz., lib. IV, tit. 1, n. 386). Non igitur quilibet metus hoc
operatur , sed qui a causa libera, seu ab homine, incutitur, qu ique :
1) directe incuti tur ad ex torquendum consensum, seu ad ex torquendum
mat r imonium (cc. 15, 28, de sponsal. et matrim.; cap. 2, de eo qui dux.
in matr.), quamvis doctores magnae notae contradicant (Schmalz., 1. IV,
t. 1, n. 398; Lugo, de Iust. et Iur., n. IX, 175 seq.); 2) sit iniustus (cap. 10
eod.; Pont . IV, 19, 7), quoad substant iam (ex L. 12, § 1, quod metus
causa); 3) sit gravis seu absolute seu relative (cc. 15, 28 de sponsal. et
matrim.), licet t an tum reverential is sit, cum tamen ei aliquid accedit
e. g. preces impor tunae , minae, iurgia, vexationes (D'Annibale I, p. 104,
n. 128 edit. I I I ; Gasparri I I , p. 54, n. 493, edit. I I I ; Rota, Parisien.,
26 febb. 1910; item Parisien., 13 marti i 1911); levis non a t tendi tur
(L 6, 7, 8. Quod metus causa), quia nemo praesumitur compulsus hoc
metu.
4. Quis sit metus vere gravis explicant Alexander III in cap. 15 et 28
de spons. et matrim, et Innocentius III in cap. 6 de iis quae vi metusve
causa fiunt, qui dicunt, illum esse qui cadat in virum constantem. Sed
in hac re determinanda cum metus sit instant is vel futuri periculi causa
ment is trepidatio, non una est inspicienda obiectiva mali minitati con
sideratio, sed insuper ratio est habenda conditionis personae malum
illud pertimescentis, adeo ut malum instans t e l futurum sit grave pro
illa persona, quae t imet ; ita nempe ut haec persona facile illud susti
nere nequeat , et insuper persuasum habeat , illud malum sibi revera
imminere. Si u t rumque , vel etiam si a l terut rum desit, metus est levis
(Gasparri II, n. 940-944). Quare instructio S. Officii 20 iunii 1883 rite
docet: « Gravitas t imoris oritur ex na tu ra minarum, ex quali tate tum
« eorum, a quibus illae proficiscuntur, tum eorum, qui eas pati dicun-
S. • Romana Rota 327
« t u r » . Iudicis ergo est metum expendere gravis an sit, vel levis et
inanis ; sed perpensis etiam, praeter idoneos testes, antecedentibus, con-
comitantibus et subsequent ibus adiunctis , cum metus, utpote in animo
latens, sit difficilis probationis (Fagnanus , in cap. Consultationis, 1% de
sponsal. et matrim.; Gasparri II, n. 491; Rota coram Ludovisio, decis. 326;
vol. I I I decis., p. 205). Sed in dubio metus praesumitur levis propter
matr imonii favorem (Layman, lib. V, tract. X, par . 2, cap. V, n. 4).
5. Nec satis est, metum alicui vere incussum fuisse, nisi constet simul,
illum usque ad matrimonii celebrationem perdurasse : tunc enim revera
dici posset, metum fuisse matrimonii causam, a quo veluti necessarius
effectus dérivât : alias hoc non admitt i tur . Saepissime evenit, ut quod
pr ius non placuit, re melius perpensa, postea acceptetur ; et ideo potest
contingere, ut qui antea matr imonium noluit, et nonnisi coactus in illud
convenit, postea, mutato consilio, sponte ac libere illud admittat . Hoc
sufficit, ut matr imonium, quod iuris gaudet favore, libere contrac tum
praesumatur si metus existentia tempore celebrati matr imonii non
probetur.
6. Qui autem metum allegat, contra se habet praesumptionem, et ideo,
si velit contrar ium retineri, gravatur manifesta, concludenti et fortiori
probatione (decis. Rot. Rec. dec. 117, n. 3; dec. 290, n. 1; dec. 469, p. 3;
dec. 45, n. 7, par. 4, tom. I). Quare Ioannes Massier, nisi se metum pas
sum legitime probet, matrimonii sui null i tatem frustra sustineri conten
dit ; «praesumpt io enim, quae valere facit actum, est regina al iarum
« p raesumpt ionum; ac proinde praesumi tur pro validitate actus donec
« probetur invalidus » (Reiffenstuel, lib. V, tit. 23, n. 91). Iamvero pro
batio haec non resultat ex actis.
7. Factum quod attinet. - Enim vero RR. PP. , actis inspectis, pr imo
ret inuerunt , non constare, praetensum metum revera fuisse incussum:
quae enim ad hoc probandum allatae sunt depositiones hoc non evin
cunt.
Sane coniux u terque deponit, Ioannis mat rem minas filio intul isse;
vir enim affirmat, se nonnisi a matre per minas compulsum Germanam
Gauthier uxorem duxisse (Sum. I, p. 4; III , p. 8): hoc etiam affirmat
Germana (Sum. IV, p. 22, qu. 3). Sed cum hi pro se dicant tes t imonium
tempore suspecto, dubitare saltem licet an vera l oquan tu r ; et ideo
integra his non est habenda fides. «Confessio quam coniuges faciunt
« post mat r imonium contractum, in quan tum adversus matrimonii valo-
« rem pugnat , omni vi caret » (Instructio Austriaca, n. 148): sic et iam
« i u s i u r a n d u m a coniugibus p raes t i tum, aeque ac eorum confessio,
328 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
«proba t ionem de impedimento obtinente suppedi ta re , aut supplere
« n e q u i t » (1. c. n. 169). Concinit Ro ta : « Confessio coniugis non atten-
« ditur quoad vinculi solutionem » (dec. 264, n. 44, Par . V, Tom. I R e c ;
dec. 155, n. 57, Par . VI, R e c ) . Quare merito ait Lega: « in causis de
« nullitate? confessio est suspecta et pene nullius valoris quum editur tem-
« pore suspecto, seu post inst i tutam accusat ionem in matr imonium ». Et
in casu suspicio haec gravi non caret fundamento ; u t r iusque enim
coniugis maxime interest, accusati matr imonii null i tatem declarari, ut
valeant, recuperata libertate, alias nupt ias conciliare, quas contracturi
dicuntur etiam si rotalis sententia eis non arrideat, pro nihilo habentes
offensam Dei et suarum animarum perniciem. I ta parochus Ardisson:
« Ce que je puis ajouter c'est que les deux époux sont décidés à con-
« t racter un autre mariage, qu'ils soient ou non reconnus libres par
« R o m e » ; quod ceteroquin non obscure iam innuera t testis Maurel :
« J 'ai même fait des démarches, mais sans succès, parce que chacun
« d 'eux en aimait un aut re ».
8. Ex test ibus melior non oritur probatio. Qui enim fidem faciunt in
iudicio sunt testes de scientia (can. 15, caus. 3, p. 3), seu qui sensibus
suis percepta deponunt (ex L. 14, c. de Test.; § ult. de Testam.); non
vero testes de credulitate, quae magis non at tendi tur quam indicia
mereantur , quibus innititur, vel de auditu, qui ad summum praesumptio
nem par iunt (Mascard, de Probat., Conci. 60) : et si a non fide digno acce
perint fides testimonio habenda non est (cap. 47, de Test.). Iamvero
qui in casu excussi sunt testes, duobus tan tum exceptis, Augustino
Barel, et in novissima inquisit ione Leonia Blanchard, de quibus dicetur
infra, non sunt veri testes, sed testes de auditu, qui vel a non fide
digno, seu ab ipso actore, acceperunt deposita, ut Danillon, Alphridus
Massier, Maissa; vel acceperunt ab actoris matre, quae morte praeventa
non potui t audiri ut factorum veritas agnosceretur . Quare vel nullus
est valor deposit ionum si hae ad priores testes referantur, vel est dubius
si referantur ad alteros.
9. Sed insuper, depositionibus publicatis, immo publicata etiam sen
tent ia actori adversa, i terum excussi sunt testes, aliique novi induct i :
quamvis hoc in causis matr imonial ibus fieri non prohibeatur (cap. 35,
de Test.), non ideo tamen cessat iuridica suspic io , quae in generali
prohibit ione continetur (cap. 17, de Test.; cap. % cod. tit. in Clementinis),
quaeque in casu evidenter apparet . Nam qui, p r imum excussi, generice
t an tum, uno excepto Maurel, deposuerunt , post didicitas at testat iones
et post cognitas sententiae rat iones, i terum interrogati de minis speci
fice loquut i sunt iuxta suggestivas eis proposi tas quaest iones. Hanc
S. Romana Rota
testium variationem culpae Iudicis instructoris vertit actoris pa t ronus ;
cum enim quaest iones adaequatas test ibus non proposuisset necesse fuit
ut i terum accuratius interrogarentur, ex quo deposit ionem orta diver
sitas. Verum in prima inquisitione omnibus indiscriminatim eadem quae
stio fuit proposita, certe non ampla, sed ap ta satis. Et hoc est adeo
verum, ut Maurel, hac audi ta interrogatione, de minis illatis deposuerit .
Quod potuit unus , ceteri potuissent et dixissent. Non ergo interroga
t ionum defectui, sed alteri motivo est t r ibuenda test ium variatio. Imme-
rito etiam pat ronus idem affirmat, in suppletiva instructione non super
eisdem, sed super diversis articulis fuisse interrogatos. In p r ima enim
inquisitione fuerunt rogati de causa, quae Ioannem ad matr imonium
coegit, eumque fecit invi tum: « Savez-vous si Mr Jean Massier n 'a pas
* consenti l ibrement, pleinement lors de son mariage avec Mlle Gau
t h i e r ? » ; in altera suppletiva de minis specifice fuerunt interrogat i :
« Qu'avez-vous su au sujet de menaces. . . En quoi consistaient ces mena-
« ces? ». Unum ergo idemque in u t raque inquisitione fuit quaesi tum,
an scilicet voluntas libera mat r imonium admiserit , vel coacta voluntas,
licet sub forma diversa; generica in prima, in altera specifica: et ideo
iuridica suspicio non eliditur. Et hoc facto etiam proba tu r ; adeo enim
testes part is studio moti apparent , ut inter actorem et eorum deposi
tiones apertissima appareat contradict io; cum enim ille dixisset, pa t ruae
minas fuisse illatas post separat ionem a muliere : « Ma tante et marraine,
« Madame V. Guirard Massier, tenta à plusieurs reprises de me faire
« revenir vers ma femme », testes omnes hoc dicunt accidisse ante matri
monium, et quidem ad consensum extorquendum in illud. Iudici enim
sciscitanti : an sciant testes « si Madame Massier poussait aussi la tan te
« de Mr Jean à déshériter celui-ci s'il ne consentait pas à épouser
« Mlle Gauthier? », in sensu affirmativo responderunt omnes. Inde expli
catur quare , ut optime observat appellata sententia, personae familiae
extraneae per actoris matrem dicantur factae participes sermonum con-
si l iorumque omnium circa matr imonium, quae fil i i ipsi penitus ignora-
r u n t : hoc enim cum sit incredibile, adser tum a test ibus factum ret inetur
contra veritatem. Neque patroni sust inetur explicatio qua dicit, Ioannis
matrem, quae neminem suae voluntat i obsistere patiebatur, sui agendi
rat ionem filiis suis occultasse ne in illis oppositionem in veniret, quam
extraneis manifestavit. Etenim, fatentibus Pau l et Blanchard, conten
tiones mat rem inter et fi l ium, atque minae in familia non erant occultae:
« Jean. . . a eu des discussions assez vives entre lui et sa mèr'e à ce
« sujet... Mme Massier a menacé son fils devant moi de le déshériter
« et de le chasser de la maison s'il n 'épousai t pas Mlle Gauthier »,
330 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
quas ideo Ioannis fratres n o n ignorassent « dont les personnes de la
« maison ont eu aussi connaissance »: deinde quae filii non didicissent a
matre aliunde discere poterant, et praeser t im a-b illis, qui officinae erant
addicti, et quorum consuetudine u tebantur , content ionum et minarum
non ignaris ; et ideo mater prae tensam opposit ionem non vitasset. Filio
rum ergo ignorantia a pa t rono non conciliatur cum cognitione minarum
ex parte ext raneorum, et a rgumentum inde pet i tum a primis Iudicibus
optime sust inetur .
10. Quod si depositiones ipsae expendantur , saltem praecipuae, aliud
habetur a rgumentum, quod test ibus f idem adimit. Alphridus et Ioseph
Massier pugnant inter se ; ille enim minas a matre illatas admitti t , sed eas
dicit, se a fratre Ioanne accepisse, quas potuisset et debuisset directe
cognoscere cum simul in paterna domo viverent: « Mon frère, avec qui
« j 'habi ta is , me l'a a v o u é » ; iste vero minas excludit omnino, dum e
contra suasiones t an tum ex parte matr is admit t i t : « Ma mère je ne crois
« pas qu'elle ait fait des menaces ; mais elle a sur tout persuadé mon
« frère que c'était son intérêt qu'il se mariait avec cette personne- là ».
Equidem Iosephus Niciae moraba tu r ; sed cum personis familiae optimas
servavit re la t iones; immo matr is etiam fiducia utebatur , «e l l e se con-
« fiait habituel lement à moi », a qua etiam de fratris matr imonio fuit
edoctus, saltem postquam omnia fuerant composi ta: « Elle ne m'a parlé
« de ce mariage que quand elle a eu tout réglé », et omnia, sicut eve-
nerunt , ei a matre re t inentur manifestata; Iosephus enim, hisce auditis,
observationes non omisit, quas mater non acceptavit : « J 'ai essayé de
« lui faire quelques observations sur la gravité de ce projet ; elle m'a
« r é p o n d u qu'elle savait bien ce qu'elle fa isa i t» . Nihilominus minas
excludit, et suasiones dumtaxat admittit . Utri c redendum? Alphrido non
cer te ; eius enim depositio cum fratris Joannis depositione confunditur,
et maiorem quam ista non meretur f idem; deinde suspectus est reti
nendus , iudici enim interroganti respondens plus affirmât quam actor
ipse desideret, cum nedum a matre , ut vult Ioannes, sed etiam a
pat re minas huic dicit in la tas : « Mon frère a été contraint par ma
« mère, sous menaces de le déshériter, et mon père de le chasser de la
« maison s'il ne consentait à ce mariage », et adiungit exhaeredationis
minas a pa t rua etiam illatas fuisse: « Sa marra ine même, qui était sa
« tante , le menaça également de lui diminuer sa par t d 'héritage s'il
«refusai t de consentir à ce mariage ».
1 1 / Augustus Barel sibimet contradicit, e t aperte ment i tur ; qui enim
sub iurament i fide in pr ima inquisitione dixerat : « Je ne sais pas si elle
« (mater actoris) a fait des menaces à son fils pour le faire consentir »,
(S. Romana Rota 331
in al tera apert issime affirmat: « Je sais que Mr Jean ne voulait pas
« é p o u s e r Mlle Gauthier, et que Mme Massier tenait beaucoup à ce
« mariage, qu'elle voulait l'y contraindre et le menaçait de le mettre
«à la porte et de le déshéri ter s'il s'y refusai t» . Parochus Ardisson
hunc testem ab admissa contradictione et mendacio excusat ob culturae
defectum; sed frustra. Adeo enim sunt clarae factae depositiones, ut
electum non requi ra tur ingenium ad rectam earum intelligentiam, et
ad differentiam percipiendam inter p r i m a m : « Je ne sais pas si elle a
« fait des menaces à son fils » et alteram : « Je sais. . . qu'elle voulait l'y
« contraindre et le menaça de le mettre à la porte et de le déshériter . . .
« J e l'ai entendu moi-même plusieurs fois ». Parochi defensionem nec
ipse testis Barel pr imum admisit , qui potius duxit exponere, pr imae depo
sitionis defectum ex scriptoris errore p romanasse : « Sûrement un erreur
« s'est glissée en verbalisant ma déposition », quin adverteret ad explica
tionis futili tatem: si enim scriptor errasset, audi ta lectione scriptae depo
sitionis, testis ipse errorem advertisset, et emendat ionem curasset. Sed,
cum tertio fuit excussus, Parochi defensionem fecit s u a m : « Ma réponse,
« au premier interrogatoire n 'a pas été ainsi fait que, vu mon peu d'ins-
« truction, je n 'avais pas compris toute la question ». Nec est omitten
dum, hunc testem ab actore moni tum, cui erat addictus, « é tant resté
« dans la maison vingt-quatre ans », ei morem gerere spopondisse
d. 24 aprilis 1914: « Vous n'avez qu 'à me faire convoquer à nouveau
« étant prêt à rectifier une erreur », eique fidem servasse die 4 iunii 1914
in. al tera depositione, et die 14 maii 1915 in tertia.
12. In novissima inquisitione Leonia Blanchard ut testis inducitur,
quae cum sit testis de scientia: « Madame Massier a menacé son fils devant
« moi », plenam faceret fidem in iudicio. Sed si vera testis refert, non
explicatur quare neque in prima, neque in altera, sed t an tum in tertia
inquisitione fuerit induc tus ; et deinde cum facta referat, quae in familia
saepe e venerant: « Je l'ai su, vu que je fréquentais la maison, et que
« j e l'ai entendu répéter fréquemment. . . Mme Massier le lui disait sou-
« vent elle-même...», nec explicatur cur Alphridus, qui in familia vivebat,
ea peni tus non adverterit . Adde nimiam hu ius testis levitatem qui
suggestivae interrogationi respondens , aliter ac actor affirmat, praeter
matr is minas , periculum exponit, una cum electione a pa terna domo,
patr is etiam et pa t ruae amittendi haeredi tatem, simulque maternae hae
reditat is exaggerat quant i ta tem, quam ad decies centena millia libellarum
extendit, ut inde concludat, quar tam partem grave damnum pro Ioanne
consti tuere idque Ioannem plene cognovisse (Summ, alterum, p. 20-21,
n. 7, 8, 9, 10). Quare testis hic a RR. P P . suspectus habe tur in causae
332 Acta Apostolicae aedis - Commentarium Officiale
commodum ab actore vocatus ; et ideo eius depositio omni vi carens
ret inetur. Danillon etiam mendax es t ; qui enim in pr ima inquisit ione
dixerat, se minas agnovisse, sed eas in specie non posse de te rminare :
« Je sais que la mère fit des menaces ; mais je ne puis préciser en détail
« quelles furent », p lus quam par sit eas determinavit in specie cum fuit
excussus in al tera: « 11 (Ioannes) me dit : " Ce qui me fait le plus de
« peine c'est que ma mère m'a menacé de me chasser de la maison et
« de me déshéri ter si je ne fais pas sa volonté, et je ne puis m'y
« résoudre „ ».
13. Equidem testes non solum a Parocho Ardisson (Summ, addit, I,
p. 15 et seq.) d icuntur viri praediti « d 'une parfaite honorab i l i t é» , sed
etiam Tribunali Niciensi (Summ, addit., III , n. I) persuasio fuit de eorum
probitate, honesta te et veritate. Sed an huiusmodi sit a t tendenda testi
ficatio primo licet dubitare . Parochus enim Ardisson, quem testificatio
ipsa habe t auctorem, aliquod in causa videtur habere interesse. Et hoc
non solum evincitur ex universa sui agendi rat ione sive in laudibus pro-
digandis, sive in test ibus defendendis, iisque a contradict ionibus vindi-
candis ; sed etiam quia Ioannis amasia, quae a lege viri l iberata « tenait
« à ce que je (Ioannes) fasse annuler mon mar iage» , ut inde simul matri
monium contraherent , erat sub dicti Parochi tutela, ipso actore fatente:
« Quand le 11 maii 1907 le docteur Colignon décédait voilà donc Mme Coli-
« gnon libre à Vallauris ne vivant qu 'auprès de mon curé ». Tri
bunali vero persuasum fuit de test ium probitate, sed quo fundamento
non apparet . Insuper admissa etiam testium omnium probitate, non inde
sequitur, eos deceptos quacumque de causa, falsum non deposuisse. Et
revera, quae hactenus sunt disceptata hoc evidenter o s t e n d u n t Incussi
ergo metus existentia in actis probata non existit. Hoc u n u m sufficit,
ut appellata sententia, contrariis quibuscumque non obstant ibus a tque
reiectis, confirmetur.
14. Attamen quaestionis mer i tum Domini perpendere non omiserunt ,
et pro certo re t inuerunt , t imorem, qui in casu dicitur incussus, siqui
dem vero fuisset incussus, talem non esse, qui a iure requiri tur , ut
matrimonii dirimens consti tuat impedimentum; praescriptas enim ad hoc
non habet quali tates.
Enimvero, ipso actore fatente, domina Massier de hoc fuit valde
sollicita, ut f i l ium suum ad bonam frugem revocaret, amasia relicta.
Hunc ad finem consequendum ei matr imonium proposuit cum Germana
Gauthier cont rahendum. « Cette union m'avait été imposée par ma
« famille qui , pour des raisons d 'ordre intime, voulait mettre un terme
« à une affection profonde, que je ressentais pour une certaine personne.
S. Romana Rota 333
« Ma mère, qui était le chef moral de la famille et soucieuse de mon
«aven i r , avait t rouvé en Mile Germaine Gauthier toutes les garant ies
« de bonheur et d'avenir, aussi m'avait elle conseillé d 'épouser cette
« j eune fille, qui lui avait avoué son amour pour moi ». Sed Cum Ioan
nes e vit iorum coeno renuisset recedere, ipsum inter et mat rem ortae
sunt contentiones, quae ad pravam eius consuetudinem superandam
a tque vincendam ex parte matr is fuerunt ordinatae. « A ce désir je
« répondais par un refus formel, disant à ma mère que jamais je ne
« me marierais , ayant déjà donné mon cœur. Plus ieurs fois des expli-
« cations t rès vives eurent lieu entre n o u s ; ma mère me fit connaître
« sa décision, je dirai même sa menace :.... elle considérait faire son
«devo i r de mère agissant ainsi ». Et revera Ioannes ipse coram Iudice
sub iurament i f ide fassus est, se matr is consilium non acceptasse, non
quidem Germanae intuitu, quae ei non displicebat, sed ne amasiam
relinqueret cui amore invincibili se devictum sentiebat. « Pourquoi vous
« refusiez-vous à l 'épouser? - R. Parce que j ' ava i s une affection ailleurs,
« et que, sans ressentir pour elle de la répulsion, je ne pouvais me
« détacher de ma première affection ». Si quae ergo in sermonum aestu
a matre factae sunt ruinae, hae directe fuerunt perversae Ioannis volun
tati ab amasia retrafiendae, quin matr imonium excluderet t amquam
medium ad finem directe volitum consequendum. Hoc revera testis Paul
deponit affirmans, se ita accepisse, post inita sponsalia, an tequam matr i
monium contraheretur , tum ab ipso actore tum ab eius matre . « Je l'ai
« su par Mme Massier et par Jean Massier, pendant les quelques mois
« qui ont précédé ce mariage, étant alors de la maison ... ». Sed testis
Maissa hac de re clarius profert t es t imonium: « Mme Massier avait
« pressé son mari d 'avantager son fils ainé au détr iment de Mr Jean
« pour le contraindre à quit ter une liaison qu'elle lui connaissait, et à
« épouser Mlle Gauthier ». Minae ergo, si quae vere in casu fuerunt
illatae, nonnisi indirecte matr imonium respexerunt , quae directe metum
non induxerun t ad extorquendum consensum in illud.
15. Neque praetensae minae gravem metum produxissent ; eiectio
enim a pa terna domo et exhaeredatio comminatae, in casu vim non
habuissent ad illum excitandum. Eiectionem a paterna domo primi Iudi
ces ineptam omnino re t inuerunt metui incutiendo, quem Ioannes facile
contempsisset ; non enim matri , sed patri ius est filium eliciendi a d o m o :
et quamvis pater Ioannis adeo debilis a test ibus dicatur, ut uxoris volun
tati facillime se submittere!, hoc tamen non adeo urgendum esse censue
runt , ut in eis etiam, quae patr iam potestatem respiciunt, mulieris subiret
imperium veluti mancipium. Huius argument i vis non eliditur per ea,
334 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
quae in novissima inquisitione deposuerunt testes, quando affirmarunt,
Ioannis matrem viro sibi lucrando, suisque placitis in hoc etiam subii-
ciendo, sedulam impendisse ope ram; idque Ioannem non-lattasse. Pr imo
enim, qui inducti sunt testes, fidem non merentur , cum ex dictis sint
suspecti . Deinde non sun t veri testes ; si enim u n u m vel al terum excipias,
de quibus iam actum est, omnes sunt testes de credulitate, qui subiecti
vam opinionem pandiderunt . Iudici enimvero sciscitanti : « Croyez-vöus
« que la menace de Mme Massier d 'expulser son fils de la maison, s'il*
« n 'épousait pas Mlle Gauthier, était sérieuse et qu'elle aurai t pu amener
« son mari à l 'exécuter? Savez-vous si Mr Jean était persuadé* ou non,
« que cette aurai t été exécutée en cas de refus au .mariage ? », omnes
uno ore responderunt se hoc re t inere : « Je suis persuadé . . . je le crois
« parfai tement. . . oui, je le crois », u n u m ergo certum hic habetur , scilicet
test ium omnium fuisse opinionem, qua Ioannis eiectio a pa terna domo,
instante matre, et viro non resistente, re t inebatur possibilis. Sed cum
a posse ad esse non teneat iilatio, factum testes non const i tuunt metui
incutiendo satis a p t u m ; vir enim, quantumvis debilis, patr iae potestat is
iura ita prosequuturus praesumitur , ut omnes uxoris ar tes et impor-
tuni ta tes eluderei ne coram societate nota servi mulieris inureretur ,
hominis dignitatis obl i tus ; quae praesumpt io non destrui tur per sim
plicem contrarii possibilitatem.
16. Nec contrar ium evincitur ex facto allegatae donationis, quae sub
menti to titulo recognitionis debiti a viro, suadente a tque urgente uxore,
facta dicitur favore Alphridi in fraudem et cum damno Ioannis : haec
enim recognitio, coram publico Notario facta, re t inetur vera quoadusque
non probetur falsa. In novissima inquisitione declaratio fuit producta ,
coram Parocho Ardisson emissa ab Alphrido Massier, et, eo a paralysi
scribere impedito, ipsius Parochi manu exara ta ; qui conscientiae sti
mulis agitatus, ut suae satisfaceret obligationi, se dicit fraudis fuisse
participem a patre commissae in fratris sui Ioannis praeiudicium sub
uxoris imperio. Sed haec declaratio nullo omnino in pretio est h a b e n d a :
facta enim post publicatam sentent iam adversam, seu tempore suspecto,
suspicionis nota non caret. Et revera in pr ima iudicii sede Ioannis
pa t ronus asseruit , se documenta al laturum, quibus probaretur , donatio
nem hanc coram civili magistratu, iuris ordine servato, fuisse impeti tam,
sentent iamque prodiisse, quae nullam et irri tam eam declaravit. Haec
erant documenta producenda, quae non fuerunt producta , quin iusta
fuerit ass ignata omissionis causa ; rat io enim allata, furoris bellici in
Europa grassantis , apta non est omissioni adprobandae , quia qui plura
requisivit et in actis deposuit documenta, bellicis condit ionibus et impe-
S. Romana Rota 335
dimentis non obstant ibus, Civilis etiam Tribunalis aeque potuisset asserti
iudicii documenta sibi comparare a tque producere, si iudicium praeten-
sum revera locum habuit . Documentorum defectum non supplet Alphridi
declarat io , quae non uno defectu laborat . Etenim primo est actus
extraiudicialis, qui in iudicio at tendi non potest ; et deinde exarata est
a Parocho Ardisson, quamvis ab Alphrido subscripta, qui cum in causa,
ut supra dictum est, al iquod habea t interesse, nedum in forma, sed
etiam in declarationis substant ia , ret inetur auctor illius. Sed ab hoc
etiam praescindendo, donatio, quae est declarationis obiectum, sufficienti
rat ione caret, ut possit admitt i . Enimvero Ioannes die 10 martii 1900
matr imonium cum Germana contraxit , et nonnisi decembri mense a. 1902
coniugalis vita fuit intercepta, quando mulier, viro relicto, apud parentes
suos Parisi is se recepit : affirmata vero donatio die 27 augusti 1902, seu
tempore intermedio, facta fuit, quando domina Massier, voti compos
effecta, insidias in filium moliri non debebat ; sed potius in premium
filialis obsequii eum beneficiis cumulare tenebatur . Donatio ergo fraudis
non fuit effectus, sed ab aliis causis repeti debet: et consequenter Al
phridi allata declaratio merito ut suspecta reiicitur.
17. Ceterum cum eiectio a pa terna domo dicatur a matre comminata,
nullo ad virum suum habito respectu, si test ium depositiones hac super
re forent admit tendae, altera ret inenda esset incussi t imoris causa, agendi
ratio patris , quam nec actor cognovit, nec considerandam proposuit .
Non relevat affirmare, causam hanc ideo ab actore fuisse reticitam quia
super illa a Iudice non fuit interrogatus, quin ideo eam excluderet ; non
enim ipse eam exposuit in supplici libello die 11 aprilis 1913 ad Sum
mum Pontificem misso, contentus t an tum exponere, se timuisse eiectio-
nem a paterna domo et matr is exhaeredat ionem, nulla omnino patr is
facta mentione : « Ou épouser Mlle Gauthier, ou quitter la maison, et
« m'avisant en autre qu'elle (mater) me déshériterait . . . ou aller m'occu-
« per ailleurs mener une vie misérable. . . puis la crainte d'être déshérité.
« Je cédais aux menaces de mes parents , et le 10 mars 1900 j ' épousa is
« Mlle Germaine Gauthier ». Immo hoc etiam affirmat coram Iudice, et
unicam assignat matrimonii causam: « Pour ne pas être chassé de la
« maison et déshérité », iuxta matr is suae minas. Non ergo alter adfuit
miharum auctor, qui, praeter matrem, timorem incuteret: et ideo patr is
in terventus non admitt i tur . Eadem de causa non admit t i tur in terventus
pa t ruae ; idque eo magis quia pa t ruae minae factae dicuntur post con
t rac tum matr imonium, seu post coniugum separat ionem, et ad eum finem
ut Ioannes cum alia muliere matr imoniale foedus iniret: « Ma tante et
« marra ine Mme V. Guirard-Massier ten ta à plusieurs reprises de me
336 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« faire revenir vers ma femme: j ' a i toujours refusé... ma tante décédait
« en me déshéri tant ».
18. Exhaeredat ionem vero quod att inet, quae et quan ta esset dominae
Massier magni tudo fortunae, nullo omnino ex documento resultat , quod
in actis debuisset deponi. Unica habetur depositio test ium, qui in novis
sima inquisitione de hoc expresse interrogati ut damni gravitas pro
baretur , aliter ac appellata sentent ia ret inuerat , eam ad decem centena
millia libellarum extollunt. Verum affirmatio haec, data etiam testium
attendibili tate, unice fundata dicitur in iis, quae exterius apparent , seu
personarum refert opinionem fundatam t an tum in exteriori familiae
Massier vivendi rat ione luxur iosa : « Ils étaient considérés comme très
« riches, par le t rain qu'ils menaient ». Sed neminem latet, exteriorem
luxur iosam vivendi ra t ionem non esse cer tum a rgumen tum fortunae
magnitudinis , saepissime enim accidit, pinguiora etiam patr imonia fami
liarum in civitate praes tant ium adeo gravi aere alieno esse affecta, ut
quod superest vix et ne vix quidem sit pa t r imonium alendae familiae
sufficiens. Et hoc non immerito ret inetur in casu. Etenim domina Massier
adversis officinae conditionibus perterrita, dotem inhiavit Germanae iis
sublevandis dest inandam : « J'ai forcé mon fils à vous épouser à cause
« de votre dot qui devait rélever l 'usine que nous exploitions ». Quod
etiam testis Danillon confirmat (Summ., p. 38 c.) et Pau l (Summ., p. 17
ad 6). Retenta etiam test ium depositione, gravi tas damni comminati
inde non oritur. Exhaeredare proprie est, eum, qui ipso iure haeres
des ignatus erat, ab haereditate removere: et tes tamentum infirmatur si
tes ta tor in legitima saltem port ione non inst i tuat , au t iuste exhaeredet ,
qu ibus eadem legitima portio debetur. Cum in casu t res essent liberi,
portio legitima unicuique assignata consistebat in quar ta par te haeredi
tat is (Cod. Civ. Gaii., art . 913), qua nemo potera t privari nisi ex causis
a lege praescriptis . Quae causae cum non adessent in casu, Ioannes
proprie non poterat exhaeredari , et ex hoc capite n o n solum metum
gravem, sed nec metum quemcumque poterat concipere; non solum enim
deerat grave damnum, sed nullum omnino d a m n u m aderat . Una rema
nebat quar ta pars haereditat is , a lege l iberae paren tum dispositioni
reservata, quae si inter t res fil ios fuisset distributa, Ioannes duodecima
dumtaxa t par te potuisset pr ivar i ; haec grave d a m n u m in casu non con
stituit. Quare P P . Domini metum absolute reiiciunt.
19. Sed RR. P P . metus gravitatem neque concedunt relate ad perso
nam, cui dicitur incussus. Ioannes enim 23 annos na tus , qui idoneus
in ar te describitur et auctori tate famae praes tans in societate (Sum.
p. 42, n. 2), qui na turae donis praedi tus commendatur (p. 14, Sum. alter.
S. Romana Rota 337
n. 1 1 ) , quique de sua persona libere disponebat cum aliqua indepen
dent ia a parent ibus , is certe non fuit, quem, sicut t imida puella inter
domest icos parietes vitam ducere assuefa, eiectio a pa te rna domo valde
•commoveret; maxime si a t tendatur , eam a matre fuisse comminatam,
cui nul lum ius erat, nec exsequendi potestas . Unde conditio deest ad
me tum gravem const i tuendum; malum enim quod t imetur instans non
est , neque probabili ter secuturum. Et revera, anno vix elapso a matr i
monio celebrato, Ioannes, ut a matr is vigilantia se subduceret et aucto
ri tate, pa te rnam domum deseruit, null imode terr i tus de difficultatibus
inde orituris, sibi suaeque familiae necessi tat ibus convenienter susti
nendis idoneus: esto quod uxoris dote frueretur, sed pro ea et pro fil ia
gravior ibus oneribus tenebatur . Quod si in familia vivere non curavit
quando hoc ei magis intererat, nec a familia egredi ei displicere poterat
q u a n d o solus liberius et commodius vivere potera t ; nec eiectionis iniu
riam poterat t imere qui per adulterinos amores coram societate fecerat
i ac turam suae bonae famae.
20. Neque magis exhaeredat ionem timuit. Nam domina Massier, Ger
manae cognito discessu a viro, apud filium institit, ut coniugale con
sor t ium in prist inum resti tueret . « Mme Massier, ait Barel, à la suite de
« ce départ me fit appeller pour aller à Nice, et obtenir de Mr Jean qu'il
« fit revenir sa femme pour reprendre la vie commune ». Sed hic p a r e r e
noluit , quamvis mater se minas exsequuturam addidisset. « Mr Jean me
« répondi t : " Elle est pa r t i e : j amais je ne ferais la moindre démarche pour
« la faire revenir ... „. A la suite de ce refus et de la réponse de Mr Jean,
« Mme Massier me di t : " Puisqu' i l en est ainsi, je vais exécuter toutes
« les menaces que je lui ai faites „ ». Haeredi tatem ergo amittere non
t imui t : quod actor ipse fatetur: « Ma mère, comprenant que le départ de
« ma femme était occasionné par mon manque d'affection, m'en fit de
« vifs reproches, qui n 'eurent sur moi aucun effet... »; neque eum pudui t
Germanae manifestare, se hoc fecisse ne ab inhonesta vivendi rat ione
recedere i : « Quand je lui demandais la cause de sa manière d'agir à
« mon égard, il me répondi t : " C'est que j ' a i aimé, et j ' a ime une autre
« femme, que ni vous, ni les menaces de ma mère ne me feront aban-
« donner „ ». Et si Ioannes exhaeredat ionem non t imuit quum de coniu
gali vita res t i tuenda ageretur, nec eam t imuisse dicendus est quum
de matr imonio contrahendo agebatur ; in u t roque enim casu u n a eadem
que erat oppositionis causa, alterius mulieris inhonestus amor ; u n u m
idemque erat d a m n u m comminatum, haereditat is privatio.
21. Dicitur a patrono, Ioannem sperasse, se poenam non subi turum,
n o n enim ipse uxorem deseruerat , sed uxor a coniugali tha lamo reces-
AOTA, vol. VIII, n. 9. — 1-9-916. 23
338 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
serat. Sed hoc, potius quam clienti suo, vinculo favet. Enimvero actor
fatetur se causam fuisse desertionis mul ier is : « Ma femme a ' é t é pour
« moi pleine d 'a t tent ions affectueuses. Malgré toutes ces quali tés je ne
« pouvais chasser de mon cœur, de mon esprit l 'autre amour. Je témoi-
« gnais à ma femme la plus grande indifférence et un manque total
« d'affection. Je lui avouais même que je ne l 'aimais pas . . . car j ' a ima i s
« une au t re femme que rien ne pour ra me faire oublier. Cet aveu fut
« une révélation. - Elle me quit ta et alla habi ter avec son père à Pa r i s
« en décembre 1902 ». Si Germana discessit, ob viri culpam discess i t
Et si Ioannes speravit, se poenam non subi turum, t am gravi culpa sua
non obstante , a fortiori se poenam subi turum non t imuisset si matri
monium non acceptasset : in u t roque enim casu mater peroptatum finem
non obtinuisset ; sed in primo, praeter amaras sollicitudines, familiae
dedecus accessisset. Nec hic est p rae tereundum, minas dominae Massier
t r ibuendas potius esse vitio illius na tu rae ad i racundiam proclivis, eius
que educationis defectui, quibus officinae curae et difficultates adiunge
bantur , quam serio voluntat is eius proposito. «Mme Massier, teste Danil-
« Ion, est une très bonne personne ; mais qui n 'a pas reçu une t rès forte
« éducation. Elle a toujours souffert de l 'estomac duran t son mar iage
« et les affaires commerciales lui ont donné beaucoup de soucis. C'est
« soufe cette double influence que son caractère devint difficile et elle se
« laissait facilement aller à une première impression ... C'est une femme
« qui ne refléchissait pas et ne raissonnait pas ses premières impres-
« sions ». Si quae igitur inter contentiones minae a matre fuerunt p ro
latae, hae f i l io assueto mat rem iracundam audire metum gravem non
potuissent incutere ; immo contemnendae prorsus ei debuissent apparere ,
et de facto appa rue run t : « Me fit de vifs reproches qui n 'eurent sur moi
« aucun effect... ». Quare audiendi non sunt testes, qui tan to cum ver
borum appara tu eam dicunt capacem minas exsequendi ; bonitas enim
eius, ab ipsis testibus commendata , exsequi non sinit quod sine reflexione
et sub i racundiae motu profertur.
22. Nec contrarium evincitur ex facto quo domina Massier u n u m Al-
phr idum, fi l ium primogenitum, haeredem instituit. Etenim, praescindendo*
etiam quod in hoc tes tamento sermo est tan tum, non de haeredis insti
tutione, sed de legato, de quo infra, hoc ac tum immeri to prorsus reti
ne tur veluti minarum exsecutio. Nam, pr imo, non u n u s Ioannes in hoc
tes tamento fuit posthabi tus , sed nec alter filius Iosephus fuit conside
ra tus . Quare alia omnino huiusmodi tes tamentar iae dispositionis ra t io
esse debuit , quae, seclusa vindicta, u t r ique fratri est communis . Et hanc
ra t ionem revera mater assignavit ; cum enim Alphridus, prae ceteris fratri-
S' Romana Rota 339
bus , familiae et officinae negotia curasset, aequum retinuit, ut prae caeteris
etiam consequeretur p raemissum: et ad hoc tes tamentum fuit ordina
tum : « Voulant reconnaître le dévouement et le désintéressement dont
« mon fils aîné Alfred Massier a fait preuve dans l ' intérêt générale de la
« famille, en me secondant dans a gérance et l 'administration de notre
« manufacture, et même en assumant seul cette lourde tâche, je lui lègue
« par préciput et hors par t le quar t de tous mes biens ». Sed insuper
vindictam excludit c ircumstantia temporis quo conditum fuit tes tamen
t u m : hoc enim in actis Notarii publici fuit consignatum die 17 dec. 1901,
quando Ioannes, matr is votis obsequutus , pacificam cum uxore sua Ger
mana agebat vitam ; matr imonium enim, die 10 martii 1900 contractum,
nonnisi decembri mense 1902 fuit dissolutum. Quare nulla tunc aderat
ratio vindictae s u m e n d a e ; immo contrar ia prorsus ratio aderat f i l io
praemia largiendi, qui matr is consilia sequutus anxietat ibus illius animi
removendis operam utilem dederat, et familiae a tque officinae difficulta
t ibus consulerat.
23. Denique eo in tes tamento domina Massier de quar ta par te dum
taxa t bonorum suorum Alphridi favore disposuit , portione legitima
omnibus fil i is reservata, quin ideo ullum ex hoc damnum Ioanni affer
ret, quamvis quar ta pars maxima revera fuisset, ut testes deponunt .
Sane si mater revera fi l io dixisset, se eum quar ta parte bonorum pri-
va turam in poenam non admissi matrimonii, malum comminatum inde
or i turum non fuisset de poena damni , sed de amissione lucr i ; de
port ione enim agebatur, quae liberae matr is dispositioni erat reser
vata, quaeque ab ea unicuique, etiam extraneis personis, poterat assi
gnari , quin damnum fil i is afferret quorum ius nullum per hoc violas-
set. Nec relevat cum pat rono dicere, filiis lege na turae ius competere
ad universi tatem bonorum suorum paren tum, quibus sine iniuria privari
non possun t : hoc enim conceditur si parentes intestati decedant, non
vero si t es tamentum condant, ad praescr iptum civilis legis ord inandum,
qua ius na turae temperatur atque explicatur. Quare Ioannes in casu
non damnum subiisset, sed amisisset lucrum. Iamvero matr imonia
debent esse libera a poena damni, non a poena amissionis lucri, iuxta
L. 70, § 1, de cond. et demonstr., cum Panormitano in cap. Gemma, n. 1,
de sponsal., et Barbosa, Vot. decis. 127, n. 15, ibi: « Unde poena, quae
« consistit in amissione lucri, imposita alicui ut contrahat matr imo-
« nium cum certa persona, illud non impedit, nec annullat , quamvis
« dicatur metu non amittendi lucrum contractum ». Ideo dato quod
quar ta pars haereditat is maternae magna vera fuerit, eam amit tendi peri
culum ob minas illatas, cum ad illam Ioannes iu s non haberet , metum
340 Acta Apostolicae Sedis ~ Commentarium Officiale
non poterat indueere qui cadit in virum constantem. Ad rem Sánchez,
de Matr., l ib. IV, disp. 5, n. 29; et Pont ius , de Matrim., lib. IV, cap. 5,
n. 10: « Deinde dicendum existimo, metum amit tendi lucrum aut haere-
« ditatem, aut beneficium, quod quis sperat ab aliquo, ad quod non habet
« ius ad rem, non cadere in constantem virum, cuius opt ima ratio est
« quia id non est t am metu deterreri vel obligari, quam invitari spe lucri:
« spes au tem et concupiscentia, ut inquit S. Thomas , non minuit sed
« auget voluntar ium ». *
24. Quare metus , si quis vere fuit incussus, neque dici potest iniustus.
Etenim ex u n a parte Ioannes nullum ius habeba t ad quar tam par tem
maternae haeredi tat is , qua ideo absque iniuria poterat privari ; et ex
al tera satis graves rat iones suadebant parent ibus , ut de illa libere dispo
n e r e t , nullo ad Ioannem habito respectu; periculum praesert im, a t tenta
eius inhonesta ac libidinosa vita, ne eam cum meretricibus dissipare!.
Quare mater hanc privationem comminando usa est iure suo ; et inde
nulla orta iniustitia quae metum afferret. Eiectionem vero a paterna
domo quod attinet, ratio est inspicienda comminationis. S. Thomas a i t :
« Cum in matr imonio sit quasi quaedam servitus perpetua, pater non
«, potest cogere filium ad matr imonium per praeceptum, cum sit liberae
« condit ionis: sed potest eum indueere ex rationabili causa ; et tunc
« sicut se habet filius ad causam illam, ita se habe t ad praeceptum
« patr is ; ut scilicet si causa cogat de necessitate vel honesta te , et prae-
« ceptum patr is similiter cogat, alias non » (Summ. Theol. Sup., par. 3,
q. 4). Familiae decus et ipsius Ioannis spiri tuale et materiale bonum
in casu suadebant matr i ut mat r imonium urgere t ; quae motiva cum
cogèrent de necessitate vel de honestate, et matr is praeceptum absque
iniustitia coegit.
25. Quapropter metus, in hypothesi quod vere a matre fuerit incussus,
quali tates a iure praescriptas non habui t , eumque propterea Domini
pro effectu in casu non admiserunt . Quod mi rum esse non debet. Spon
salia sex fere per menses matr imonium praecessere; quo tempore Ger
mana ne suspicionem quidem habui t de amoris defectu ex par te viri
sui, quam forte nec habuisset si, egressi a pa terna domo, cum Niciae
viverent, et contentiones inter ipsos exarsissent, hoc ei p r imum Ioannes
non manifestasset : « Je lui avouais que je ne l 'aimais pas , et que si je
« l 'avais épousée ce n 'étai t que contraint et forcé par ma famille, car
« j ' a imais une autre femme. Cet aveu fut pour ma femme une révé-
« lation ». Quod Germana confirmat, quae a iudice in ter rogata : « Vous
« a-t-il déclaré avant le mariage, qu'il ne voulait pas vous épouser? »,
respondit : « Non ». Cum ex communiter contingentibus res soleant aesti-
S. Romana Rota 341
mari, iure meri toque retinetur, omnia inter ipsos rite processisse to to
sponsal ium tempore, mutuo amore prosequutus sicut decet sponsos .
Contrar ium non est credibile; nullo enim argumento ex u n a parte f ir
matur , et ex al tera amoris simulatio ad tam longum tempus non es t
possibilis in eo, qui, alteri mulieri devotus, subit invitus matr is impe
rium, quin saltem aliquando iratus an imus se proderet .
26. Hinc explicatur quare in actu celebrati matrimonii nihil omnino
accidit extraordinarium, sed nupt iae fuerunt initae sicut ordinario con
trahi solent: « Au moment du mariage (ait Germana), je n 'ai pas eu raison
« d'en (de vero consensu) douter . . . Je ne pouvais alors soupçonner r ien
« du tout ». Ioannes quidem affirmat, se in consensu matrimoniali expri
mendo contrariam habuisse intent ionem ; sed addit hoc invitum fecisse :
« J e n 'étais pas content de dire oui, tout en pensant non, et quoiqu'à
« regret ». Sed nihil inde deducitur: haec enim verba optime explicantur
quin verus excludatur consensus. Nam Ioannes alienam deperibat mulie
rem: ideo cum noluisset cum Germana matr imonium contrahere; et cum
amasiam matrimonio copulatam, uxorem non posset habere, Germanam
duxit, animo inter u t ramque a l iquantum diviso. Non ergo in casu verus
defuit consensus, qui a t tenta Ioannis animi dispositione, fuit iure et
simpliciter voluntarius, licet secundum quid dici possit involuntarius,
non aliter ac qui, imminente procella, ne vita pereat, merces pure et
simpliciter vult in mare proiicere, non proiecturus si vitae periculum
non immineret : idque eo magis est re t inendum quia consensus exclu
sionem, Toanne ipso fatente, aegre tulit, non plene admisi t : « ... tout en
« pensant non, et quoiqu'à regret ». Aliunde in foro exteriori actus cen
sentur validi quoadusque invalidi non demostrentur , iuxta illud « prae-
« sumitur recte factum quod erat de iure faciendum ».
27. Hinc explicatur etiam quare vix ac matr imonium fuit celebratum,
ioannes et Germana commune vitae consortium rite insti tuerint sub
eodem tecto et eodem thalamo us i : et quindecim per menses infra dome
sticos parietes t amquam vir et uxor pacifice vixerint. Hoc revera affir
mat Ioannes : « J'ai rempli mon devoir sous tous les rapports . Nous
« avons habi té environ quinze mois ensemble ». Hoc Germana ipsa con
firmat: « Dès notre mariage il s'est conduit en véritable mar i ; après la
« conception de l'enfant il n 'y a eu plus d 'autres rappor ts conjugaux.. .
« Pendan t quinze mois mon mari a été t rès convenable à mon égard.. . ».
Adeo est verum, Ioannem se retinuisse coram Deo matr imonio liga
tum, ut cum patrua, post separat ionem, alias nupt ias ei voluisset impo
nere, respondere non dubitaverit , hoc sibi a religione sua non permitti ;
et non obstante divortio a civili magistratu decreto, sequuto etiam matr is
342 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
suae obi tu , a petenda declaratione nulli tatis matr imonii abstinuerit .
Quam declarationem sibi concedendam postulavit iis in adiunctis , quae
non levem ingerunt suspicionem. En ipsius Ioannis verba : « Quand le
« 11 mai 1907, le docteur Golignon décédait, voilà donc Madame Colignon
« libre, après avoir respecté son deuil et sa douleur, et avoir mené une vie
« exemplaire à Vallauris, ne vivant qu 'après de mon curé, j ' avouais mon
« amour il y a 4 ans à Madame Golignon qui touché de ma pérsévé-
« ranee, ma fidélité à son souvenir, fut touchée de mon amour et còn-
« sentit à me permettre de le lui dire, et je fus heureux le jour où j ' en-
« tendais de sa bouche l 'aveu qu'elle m'aimait : mais qu'elle tenai t à
« ce que je fasse annuler mon mariage. . . aussi avons-nous (pensé) à
« intenter la cause voulant être un menage uni , es t imant avoir assez
« souffert pour mériter ce bonheur tout a t t endu ». Nec obscure conclu
dit, matr imonium inter ipsos celebratum iri quomodocumque proposita
quaestio resolvetur; ait en im: « Notre foi est in tangible ; notre conscience
« est à couvert ; nous tentons tout : mais les forces humaines ont des
« limites ». Hoc ceteroquin Parochus Ardisson apert is verbis iam relatis
exposuit .
28. Quibus omnibus in iure et in facto perpensis , Christi nomine
invocato, Nos infrascripti Auditores de tu rno pro Tribunal i sedentes, et
solum Deum prae oculis habentes, dicimus, declaramus et definitive sen
tent iamus, proposito dubio respondentes : affirmative quoad pr imam par
tem, quoad secundam vero negative : seu sententiam rotalem diei 25 mar
tii 1915 esse confirmandam, s imulque decernimus, actorem Ioannem
Massier teneri ad omnes iudicii expensas sive primi sive secundi gradus.
Ita pronunciamus, mandantes Ordinariis locorum et ministris Tribu
nalium, ad quos spectat, ut exsequutioni mandent hanc nos t ram senten
t iam, et adversus reluctantes procedant ad no rmam Sacrorum Canonum
et praesert im sess. XXV, c. 3, de ref., Conc. Trid., adhibitis exsecutivis et
coercitivis mediis, quae pro rerum adiunctis , magis in Domino oppor
tuna et efficacia esse iudicaverint.
Romae, in sede Tribunalis S. R. Rotae, die 30 decembris 1915.
Pe t rus Rossetti , Ponens.
Ioseph Mori.
Raphael Chimenti. L. j$j S.
Ex Cancellaria, 19 ianuari i 1916.
Sac. T. Tani, Notarius.
S. Romana Rota 343
I I
B E R G O M E N .
S O L U T I O N I S
Benedicto PP. XV feliciter regnante, anno Dominationis Suae secundo,
die 10 aprilis 1916, BB. PP. Aloisius Sincero, Ponens , Ioseph Mori et
Fridericus Cattani, Auditores de turno, in causa Bergomen. - Solutio
nis, inter Sac. Franciscum Gossali, actorem appellantem, repraesentatum
per legitimum procuratorem Sac. Henricum Pezzami, advocatum, et Ioan
nem Benigna, conventum appellatum, repraesentatum per legitimum pro
curatorem Christophorum Astorri advocatum, hanc tulerunt definitivam
sententiam.
Anno 1895 in oppido Almenno S. Salvatore, dioecesis Bergomensis,
inita fuit quaedam societas, seu « Società cooperativa in accomandita
« per azioni a capitale limitato », in qua socii commendatari i , vulgo
accomandatarii, ideoque absque limitatione et in solidum obstricti in
sociales obligationes (Cod. comm., art . 76, n. 2, etc.) erant plures Sacer
dotes.
At brevi tempore societas non t an tum totam socialem sortem, pr ius
in libellis 30.000, serius in libellis 160.000 const i tutam, consumpsit , sed
ingens quoque aes al ienum contraxi t : quare ante t empus praefinitum,
die 6 aprilis 1904, s ta tu tum fuit societatem solvendam esse.
Ex finali au tem rat ione ducta a l iquidatoribus, quos vocant, in
comperto fuit aes al ienum societatis fuisse libellarum 225.885,85.
Die vero 27 decembris 1911 sac. Franciscus Gossali, socius com-
mendatar ius , Guriam Bergomensem adivit, et in suo libello exponens
debi tum sociale dividendum esse inter decem socios commendatar ios ,
socium vero Teanini in se suscepisse debitum duorum sociorum,se autem
ad evi tanda peiora damna fere integrum debitum sociale solvisse, salvo
iure repetitionis, vulgo rivalsa, a socio Ioanne Benigna petiit libellas
22.596,35, a socio vero Canova Policarpo libellas 14.008,55 una cum
foenore debito : de aliis autem sociis agendum nobis non est.
Benigna excepit praescript ionem artic. 919 Cod. comm. in quo sta
tu i tu r : « Si prescrivono col decorso di cinque anni le azioni derivanti
« dal contrat to di società o dalle operazioni sociali ». Canova au tem
praescriptionem non excepit. Quare Curia Bergomensis, sententia data
344 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
die 23 septembris 1913, pronunciavit debi tum Sacerdotis Benigna prae
scr iptum fuisse ad no rmam citati articuli Cod. comm. Sacerdotem vero
Canova ret inui t quidem « giuridicamente responsabile pro virili dei debito,
« che possa essere r imasto a carico della presente società cooperat iva di
« Almenno S. Salvatore dopo la sua legale liquidazione », at reiecit peti
t ionem actoris « in quanto r iguarda il dirit to di r imborso della somma
« segnata nel libello 27 décembre 1911 », eo quod actor « non prova suf-
« ficientemente la sua domanda del r imborso nella somma indicata ' tas-
« sat ivamente nel suo libello... a carico del convenuto sac. Canova Poli-
« carpo: anzi si è constatato (in iudicio nempe peritali insti tuto super
« asser ta solutione actoris) che per parecchi dei creditori . . . non esiste
« prova alcuna del pagamento avvenuto a saldo del presupposto loro
« credito ».
Ab hac sententia quoad ea quae statuit circa debi tum sac. Benigna,
appellavit sac. Cossali, et nunc causa nobis definienda venit sub dubio
proposito et inter par tes concordato: An sac. Benigna teneatur ad solu
tionem libell. 22.596,36 in favorem Can. Francisci Cossali.
Pa t ronus actoris pr imo quidem adverti t sentent iam Curiae Bergo
mensis non admisisse praescript ionem contra sac. Canova, qui al ter
erat ex conventis a Can. Cossali, eam vero admisisse in favorem
sacerdotis Benigna: at argumenta , quibus praedicta sentent ia ut i tur ad
denegandam praescriptionem Sac. Canova, eadem esse quae induci pos
sunt contra Sac. Benigna. Verum haec argumentat io inanis es t ; nam
praescriptio exceptionem significat (L. 91, in fin. De Solutionibus) et
iudex non potest ex officio supplere praescriptioni non oppositae (Cod.
civ. 2109).
Pa t ronus vero Sac. Benigna ita pot iss imum a rgumen ta tu r : vel actor
proponit act ionem prout utilis gestor negotiorum Sacerdotis Benigna, vel
ut qui societati se se subroga vit in credito, quod eidem asser i tur perti-
nuisse contra socios commendatar ios illimitate responsabiles pro aere
alieno societatis. In priori casu licet nobis petere ab adversario ut
ostendat ipsum utiliter gessisse negotium Sacerdotis Benigna, nec magis
petere q u a m reapse cliens noster solvere debuisset. In secundo vero, adver
sario opponere possumus omnes exceptiones quae ipsi societati oppo
nere liceret, quia ipse eandem actionem contra Sacerdotem Benigna exer
cet, quam societas ipsa exercere potuisset. Verum haec quoque argumen
tatio inepta est. Nam, ut observat Gianturco (Ist. di dir. civ., pag. 160) :
« Il debitore solidale che ha pagato l 'intiero debito ha contro ciascun
«condebi tore V actio mandati per pretendere la quota * virile ; e non
« l'azione di surrogazione nei diritti del creditore soddisfatto, per la
S. Romana Rota 345 i
« q u a l e potrebbe richiedere il solidum e si farebbe, con ispreco di
« spese e danno degli associati, un utile circuito di azioni ». Verius
vero Venzi, in Inst dir. civ. Pacifici-Mazzoni, (vol. IV, pag. 103): « Le
« m o l t e dispute che nel diritto comune facevansi per determinare se
« l'azione di regresso fosse urtactio pro socio, o xm'actio mandati, o
« un'actio negotiorum gestorum utilis o un'actio de in rem verso, o u n a
«az ione derivante della ficta cessio dell 'azione da par te del creditore,
« h a n n o perduta ogni ragione di essere, non ammet tendo più i l nos t ro
« diritto alcun formalismo nel nomen iuris dell 'azione e nel modo di
« esercitarla in giudizio ». Si igitur Canova ageret definite ex iure cesso,
nullum dubium quod eius actio praescr iberetur decursu quinque anno
rum (Vivante, Tratt. dir. comm., n. 2226, b; Vidari, Oors. dir. comm., I I ,
n. 1221 et seqq.): at actio Sac. Cossali, prout de cetero recte eam insti
tuit in suo libello, necessario non est nec actio mandati , nec actio pro
socio, nec actio negotiorum gestorum utilis, nec actio ex iure cesso,
sed pure et simpliciter actio repetit ionis vulgo di regresso, quae est
actio concessa debitori, qui solidum solvit, et eo quod solidum solvit.
Quonam igitur tempore praescribatur actio repetitionis seu regressus
in casu, summa quaestio est, in qua tota causa vert i tur: quod n o n
videntur intellexisse sententia appellata et part ium patroni .
In huius igitur quaestionis resolutionem haec observanda sunt, tum
circa obligationem solidalem, tum circa praescriptionem actionis regres
sus, in casu.
a) Solidalis dicitur obligatio, ut docet cum communi D'Annibale, II,
329, cum res ipsa divisionem quidem recipit, sed pacto vel tes tamento
cautum est (palam inquam) , ut integra a singulis creditoribus peti
possit, vel a singulis debitoribus dari debeat. Ex NN. LL. omnes per inde
quasi socii (quod tamen iuxta ea, quae superius diximus, intelligen
dum est) et mutu i procuratores : quod velim ne excidat: ideoque quisque
ex illis solidum petere, quisque ex his solidum solvere potest . Quamo
brem unius exactio vel solutio omnium quidem ius et obligationem
extinguit: verum quod u n u s accipit cum coeteris communicat , quod
solvit, a ceteris repetit , deducta sua par te .
In casu agitur de obligatione solidali passiva, de qua in cod. civ.
art . 1198 s ta tu i tu r : « L'obbligazione contrat ta in solido verso il credi-
« tore si divide di diritto fra i debi tor i : quest i non sono fra loro obli-
« gati, se non ciascuno per la sua parte ». Nam « pagato il comun
« creditore, » ait Venzi, loc. cit., « o in altro modo taci tata la sua pretesa,
« cessa l 'obbligazione solidale e su ciò non può cadere dubbio. Riman-
« gono i rapport i t r a i condebitori : r ispetto a questi la legge s tessa
346 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« dichiara che cessata la ragione dell'eccezione, to rna ad applicarsi il
« principio generale, per il quale i 'obligazione congiunta si divide t ra
« i debitori, concursu partes fiunt ». Et perbelle Vivante (Ist. dir. comm.,
pag. 191) : « Una volta che l 'obbligazione solidale è adempiuta , cessa la
« ragione di ogni rigore, e quindi subent ra anche in commercio il diritto
« comune, per cui chi pagò il debito per intiero può chiedere dai con-
« debitori, fossero anche soci, la loro rispettiva porzione, in modo che
« ciascuno finisca di pagare la sola par te che gli s p e t t a » . •
ô) Debitor solidalis vero, qui solidum solvit, habe t actionem regressus
adversus alios socios quoad portionem ab iis debi tam; arg. cod. civ.,
ar t . 1199: « Il condebitore in solido che ha pagato l ' intiero debito non
« può ripetere dagli altri condebitori che la porzione di ciascuno di essi ».
c) Ad quaest ionem vero u t rum actioni regressus in casu, applicanda
sit praescriptio ordinaria commercialis 10 annorum, an praescriptio
specialis in materia societatis 5 annorum, s ta tu ta in cit. art. 919, n. 1,
iuxta recentiorem et veriorem sententiam actio regressus in casu extin
gui tur decursu 5 annorum. Ait enim Pugliese (La prescrizione, II, n. 843) :
« Posto che la prescrizione opera nei soli rappor t i interni della società,
« ma ad un tempo investe tut t i questi rapport i , logicamente ne discende
« che essa abbraccia. . . i diritti tu t t i del singolo socio come tale con-
« tro la società e contro gli altri soci... le azioni eventuali dei soci
« t ra di loro, così se uno solo abbia pagato in forza della solidaria
« responsabil i tà il debito sociale, l 'azione di regresso si estingue nel
« più breve termine dell 'art. 919 ». Idem quoque docet Vivante (Tratti
dir. comm., vol. IV, pag. 823-824). Sedulo vero no tanda sunt illa verba :
« Se uno solo abbia pagato, in forza della solidaria responsabilità il
« debito sociale » ; ideo enim ius regressus induit na tu ram socialem,
quia est effectus solidalis responsabili tat is . Quare procul dubio actioni
regressus in casu applicanda esset praescriptio ordinaria 10 annorum,
si revera, resoluta societate, intercessisset inter socios commendatar ios
illa part icularis conventio, quam actor insinuât in suo libello ; tunc enim
Sac. Cossali non vi suae solidalis responsabil i tat is , sed pot ius vi huius
conventionis debita solvisset. Hinc est quod Ponens mandavi t inquiri
de existentia et conditionibus huius asser tae conventionis : at frustra,
nam Pa t ronus actoris, cuius maximi intererat hanc demonstrare con
ventionem, ne vim quidem huius quaestionis intellexisse videtur. Cete
rum, ut generaliter dicamus, quid operetur conventio expressa vel tacita
sociorum in obligatione solidali, egregie docet Abello (Il regresso nella
solidità passiva, « Riv. ital. scienz. giurid. », vol. XXXIII I , pag. 178, 180»
et Venzi cit., pag. 103 et seqq.).
S. Romana Rota 347
d) Quae hucusque disseruiraus valent equidem si t an tum atten
da tu r ad dispositiones positivas legis civilis seu commercialis. Nam
quoad forum ecclesiasticum, et quoad forum conscientiae animadver
t endum est: I o Quamvis ex iure civili bona f ides non requira tur in
praescriptione extinctiva, Gianturco (cit. pag. 356), requir i tur t amen ex
iure canonico (Bucceroni, Theol, mor., I, n. 925; D'Annibale, II, n. 140
et 152), saltem bona fides canonica seu theologica, quia quod non est
ex fide peccatum est (CC. 5, 20, De usuc. et praescr.). iamvero vix aut ne
vix quidem concipi potest bona fides in sacerdote Benigna in casu, nam
admoni tus fuit de debito solvendo, nec ei licebat leges ignorare, qua rum
vi in solidum erga debita tenebatur . 2° Nec satis, nam lex positiva in
praescript ione extinctiva non sustuli t na tura lem obligationem (D'Anni
bale cit. n. 152, not. 10), sive obligationem conscientiae (Pothier, Giorgi,
Borsari cit. a Polacco, Le obbligazioni, pag. 104, 112, 113). Et perbelle
ipse Polacco (pag. 135), quoad debitum preescriptum ait : « C'è un rap-
« porto precosti tuito, che per una causa che è mera creazione del diritto
«posi t ivo nell ' interesse sociale (non eternare cioè le liti) non può più
« produrre l'effetto civile dell 'azione, ma intanto ne va di mezzo il prin-
« cipio di giustizia del suum cuique tribuere ».
e) Immo, etiamsi iuri regressus in casu applicanda sit, iuxta legem
* posit ivam commercialem art : 919, praescriptio quinque annorum, non
t a m e n tempus praescriptionis decurri t a deliberatione conventus vulgo
assemblea, diei 6 aprilis 1904, vel a die quo resolutio societatis vim
accepit erga tert ios, ceu censuit sentent ia appellata, sed a die, quo
debita socialia soluta fuerunt a Gan. Gossali : et hoc certissimum est,
nam actio regressus suam causam habet in solutione solidalis debiti,
et actioni nondum natae non praescribitur. Est enim « principio certo
« che l 'azione comincia a prescriversi quando comincia la possibilità di
« esercitarla ». (Vivante cit., pag. 820). Et Abello (cit. pag. 170): « L'azione
« di rivalsa non può in fatto esperirsi, se non dopo l 'avvenuto paga-
« mento, che è il solo atto che est inguendo l 'obbligazione per tut t i i
« condebitori, sia compiuto nel l ' interesse comune ».
Ergo ad iudicandum u t rum die 27 decembris 1911 tempus praescri
ptionis iuris regressus completum fuerit necne, videndum est quonam
tempore can. Gossali solidum vel singula debita socialia solverit : u t rum
nempe intra tempus utile concessum creditoribus socialibus adversus
socios commendatarios, et intra quinquennium ante diem 27 decem
bris 1911: haec autem pa t ronus actoris praetermisi t quia, veluti dimi-
cans contra suum clientem, adhaesi t sententiae interlocutoriae Curiae
Bergomensis, qua s ta tutus fuit dies a quo praescriptionis quinquennal is
348 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
in casu. Nec obest sentent ia interlocutoria Curia Bergomensis. Nam
I o n o n facit rem iudicatam, ceu puta t pa t ronus actoris. Etsi enim a c t o r /
ut refert sententia Curiae, eam acceptaverit, ab ea appellavit ad Curiam
Metropolitanam Sac. Benigna, et ut coniici licet ex ipsa sententia, non
Curia Metropolitana, sed iudex a quo in gradu appellat ionis cognovit:
« Questo t r ibunale con decreto 20 gennaio 1913 respingeva il det to
« appello ». 2° Equidem verum est quod «per le obbligazioni derivanti
« dalla liquidazione i 5 anni decorrono dalla approvazione del bilancio
« finale », at in casu nostro agitur de iure regressus, et hoc in casu quin
quennium praescriptionis procul dubio decurri t a die factae solutionis.
f) At alia ex parte , ut actor actionem regressus experiri valeat, debet
probare se debita socialia solvisse (Crome, Teoria fondamentale oblig.,
§ 19, pag. 234; Abello cit., pag. 179) et seq. Et quod potissimum est, ut a
condebitore Benigna petere possit summam definitam libellarum 22596,36,
demonst rare debet se to tum debitum sociale in t ra t empus utile, ut supra
s ta tutum est, solvisse. Iamvero I o Actor ipse in suo libello exponebat
quod « si è addossato quasi solo il peso ». 2° Actoris pa t ronus , etsi sum
mam definitam in dubio concordato postulasset , t amen in sua pr ima
scriptura concludebat summam debitam canonico Cossali in separata
sede determinandam esse. 3° Nec postea demonstravi t canonicum Cos
sali to tum solidum solvisse. Nam ex iudicio per i torum in pr ima instant ia
exhibito constat quaedam tan tum debita revera soluta fuisse. Quod si
pa t ronus actoris conqueri tur non omnia documenta praesto fuisse peri
tis, eius erat invocare aliud peritale iudicium, aut aliter demonst rare
omnia debita socialia, et quidem tempore utili, soluta fuisse a cano
nico Cossali.
Quum igitur ex hucusque actis et allatis in causa actor non pro
baverit suum ius ad summam definitam libellarum 22.596,36, quam petit
iure regressus a sac. Benigna, proposito dub io : An sacerdos Ioannes
Benigna teneatur ad solutionem lib. 22.596,36 in favorem can. Francisci
Cossali, respondendum est negative, qua tenus ex hucusque actis et allatis
in causa demonst ra tum non est Sacerdotem Benigna teneri ad solven
dam definitivam summam libellarum 22.596,36, in favorem can. Francisci
Cossali.
His i taque omnibus rite diligenterque perpensis , Nos infrascripti
Auditores de turno, pro Tribunali sedentes, et solum Deum prae oculis
habentes , Christi nomine invocato, ad proposi tum dubium respondemus
Negative, seu ex hucusque actis et allatis in causa Sacerdotem Benigna
non teneri ad solutionem libellarum 22.596,36 in favorem Can. Francisci
Cossali, actorem vero esse d a m n a n d u m in expensis.
S. Montana Bota 349
I ta pronunciamus, mandantes Ordinari is locorum et ministris tri
bunal ium, ad quos spectat, ut exsecutioni manden t hanc nos t ram defi
nit ivam sententiam, et adversus reluctantes procedant ad normam
ss . canonum, et praesert im cap. 3, sess. XXV, de Ref., Conc. Trid., iis
adhibit is exsecutivis mediis, quae magis efficacia et oppor tuna pro re rum
adiunctis exsti tura sint.
Romae, in sede Tribunalis S. R. Rotae, die 10 aprilis 1916.
Aloisius Sincero, Ponens.
L. S. Ioseph Mori.
Fridericus Cattani Amadori.
Ex Cancellaria, 27 maii 1916.
Sac. T. Tani, Notarius.
III
Citatio edictalis
F O R O I U L I E N .
N U L L I T A T I S M A T R I M O N I I ( D E B L O N A Y - D E M E L E N I E W S K A )
Cum constet mulierem conventam, Mariam De Meleniewska, loci
Narawska in Russia, reperiri non posse, infrascriptus S. R. Rotae De
canus , Ponens in hac causa, per praesens edictum, praefatam Mariam
De Melienewska peremptorie citat ad comparendum sive per se, sive
per procuratorem, in sede S. Tribunal is die 9 mensis decembris, hora
undecima, ad effectum ut subscribatur infrascriptum dubium necnon
dies destinetur quo habebi tur Turnus Rotalis pro causae de qua supra
definitione; ulterius declarando, si non compareat , processum continua
t u m et perfectum iri in eius contumacia.
D U B I U M
An constet de nullitate matrimonii in casu?
Ordinarii locorum et quicumque fideles quibus notitia est de loco
commorat ionis praefatae Mariae De Meleniewska curare debent, qua
tenus fieri possit, ut de hac citatione edictali moneatur .
Datum Romae, die 2 august i 1916.
G. Sebastianeiii, Decanus, Ponens. L. © . S .
Ioannes Ladelci,
Notarius S. R. Rotae.
350 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Traduction.
T R I B U N A L D E L A S A C R É E R O T E R O M A I N E
Citation par Édit
F O R O J U L I E N .
N U L L I T A T I S M A T R I M O N I I ( D E B L O N A Y - D E M E L E N I E W S K A )
Gomme il résulte que la dame défenderesse Marie De Meleniewska
du pays Narawoska en Russie, ne peut être t rouvée, le Doyen de la Rote
soussigné, Ponent en cette cause, cite péremptoirement, par le présent
édit, a même Marie De Meleniewska à comparaî t re , personnellement ou
par procureur légit imement constitué, au siège du Tr ibunal de la Sacrée
Rote Romaine e 9 décembre prochain, à onze heures , pour vouloir
souscrire le doute ci-dessous rapporté, et fixer le jour de la proposi t ion
de la cause devant la Rote, déclarant en outre que, si elle ne compa
raît pas , le procès canonique sera continué et terminé en sa con
tumace.
D O U T E
Conste-t-il de la nullité de mariage dans le cas présent?
Les Ordinaires des lieux et les fidèles qui aura ient connaissance
du lieu de la résidence de la dite Marie De Meleniewska, doivent faire
en sorte, dans la mesure du possible, qu'elle soit avertie de la pré
sente citation.
G. Sebastianeiii , Decanus, Ponens. L. © S.
Ex Cancellaria, die 2 augusti 1916.
Ioannes Ladelei,
Notarius S. R. Rotae.
In titulo Causae Claramontana - Restitutionis, fase. 7 (7 iulii 1916), pag. 232„ omissum est nomen Rev. Dñi Aloisii Carabini, Procuratoris Congregationis Sororum a S. Ioseph de Bono Pastore.
Romae, ex Cancellaria S. R. Rotae, die 12 augusti 1916.
Diarium Romanae Curiae 351
DIARIUM ROMANAE CURIAE
SEGRETERIA DI STATO
NOMINE
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Prelati Domestici di S. S.:
8 maggio 1916. — ons. Guglielmo Lorenzo Penny, dell' archidiocesi di New York.
— Mons. Giacomo Walsh Power, de la medesima archidiocesi. 9 maggio. — Mons. Edwiao Maria Sweeney, della medesima archidiocesi.
10 maggio. — Mons. Giovanni Patrizio Ghidwick, della medesima archi-diocesi.
2 agosto. — Mons. Giacomo T. Walsh, della diocesi di Kansas City (Missouri).
— Mons. M chele J. 0' Rielly, della medesima diocesi. 3 agosto. — Mons. Sallustiano Gomez Ri año, dell'archidiocesi di Bogota.
ONORIFICENZE
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti onorificenze :
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
27 aprile 1916. — Al sig. Giuseppe Francesco Daly, dell'archidiocesi di New York.
1 maggio. — Al sig. Clarence Hungerford Mackay, della medesima archi-diocesi.
11 agosto. — Al sig. Tommaso Edoardo de Sampayo dell'archidiocesi di Colombo.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
4 maggio 1916. — Al sig. Vittorio Giacomo Dowling, dell'archidiocesi di New York.
5 maggio. — Al sig. Giovanni Giraud Agar, della medesima archidiocesi. — Al sig. Guglielmo Bourke Cockran, della medesima archidiocesi.
7 maggio. — Al sig. Michele Giuseppe Mulqueen, della medesima archi-diocesi.
— Al sig. Myles Tierney, della medesima archidiocesi. 18 agosto. — Al sig. avv. Ernesto Calligari, dell'archidiocesi di Genova. — Al sig. Paolo Weingaertner, della diocesi di Würzburg.
352 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
La Gran Croce dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
10 agosto 1916. — A S. E. il sig. conte Maggiorino Capello, Inviato straordinario e Ministro plenipotenziario del Principe di Monaco presso la Santa Sede.
La Commenda dell' Ordine di S. Silvestro Papa :
10 agosto 1916. — Al sig. Enrico Bourée, aiutante di campo di S. A. S. il Principe di Monaco. „
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
3 agosto 1916. — Al sig. Giovanni Celasco, della diocesi di Tortona.
M A G G I O R D O M A T O D I S U A S A N T I T À
NOMINE
Con Biglietti di S. E. Rma Mons. Maggiordomo, il Santo Padre si è degnato di nominare:
Camerieri Segreti soprannumerari di S. S.:
3 agosto 1916. — Mons. Luigi Grilli, della diocesi di Lugo. 10 agosto. — Mons. Eliseo Maia, della diocesi di Biella. — Mons. Luigi Testi, della diocesi di Sarsina. — Mons. Pietro de Arruola y Basabe, della diocesi di Vittoria. 23 agosto. — Mons. Achille Corneo, officiale della S. Congregazione Con
cistoriale.
Camerieri d'onore in abito paonazzo di S. S. :
6 luglio 1916. — Mons. Alvaro Naranjo, della diocesi di Jerico (Colombia)z 27 luglio. — Mons. Uberto Flecken, dell'arehidiocesi di Colonia. 23 agosto. — Mons. Cesare Lenzi, della diocesi di S. Miniato.
Camerieri d'onore di Spada e Cappa soprannumerari di S. S.:
10 agosto 1916. — Í1 sig. cav. Giuseppe Del Chiaro, di Roma. 12 agosto. — 11 sig. Massimo Gerard, della diocesi di Teneriffa.
N E C R O L O G I O
27 luglio 1916. — Mons. Enrico Doulcet, arcivescovo titolare di Dioclea.
Annus VIII • Vol. VIII Die 5 Octobris 1916 Num. 10
ACTA APOSTOLICAE SEDIS COMMENTARIUM OFFICIALE
ACTA BENEDICTI PP. XV
L I T T E R A E A P O S T O L I C A E
U N A E P R A E B E N D I S C A N O N I C A L I B U S E C C L E S I A E S S . G E L S I E T I U L I A N I A D T E M
P L U M S . I O A N N I S F L O R E N T I N O R U M I N U R B E C L E R O V E T E R I S F L 0 R E N T 1 N I
S T A T U S , R E S E R V A T U R .
BENEDICTUS P P . XV
Ad perpetuam rei memoriam. — Quod, iri t an ta Urbis amplifica
tione, ad salutem an imarum apt ius tut iusque procurandam, omnino
necessarium videretur, id fel. rec. decessor Noster Pius X providente
aggressus est, ut in recentissimis Urbis regionibus novae e solo exci
t e n t u r Curiales Aedes, e t nonnul larum e veteribus paroeciis ambi tus
opportuniore rat ione circumscriberetur. Quo permotus consilio, idem
decessor Noster per Lit teras Apostolicas « Susceptum, Deo inspirante »
a. d. ix Kal. Novembris an. M C M V I datas , Ordinem Canonicorum et
Paroeciam SS. Celsi et Iuliani ad templum Sanet Ioannis, nationis
Florent inorum, transtulit , abolita paroecia quae ibidem iam consti tuta
e ra t e iusque redit ibus novae paroeciae at tr ibutis , quam ad Sanctae
Mariae Angelorum in Thermis per easdem Apostolicas Litteras insti
tu t am voluit. Rem feliciter ad effectum deductam esse decem paene
a n n o r u m experimento satis est cognitum; Archisodalitas enim Pietat is
ad Sancti Ioannis Florentinorum non modo Archipresbyterum Paro
chum et Canonicos SS. Celsi et Iuliani l ibenter excepit, sed etiam se
in mutuis rat ionibus tam aequam t amque benevolam praestitit , et u n a
ACTA, vol. V I I I . n. 10. — 5-10-916. 24 .
354 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
cum'Cap i tu lo et curia se optime in eodem templo consistere luculenter
ostenderit . Qua re cum mirifice delectati s imus, no lumus Archisodali
ta tem, quam memoravimus , aliqua carere pa ternae charitatis Nostrae
significatione, quae quidem tum pro meritis eius Sit praemio, tum ipsam
eius coniunctionem cum Capitulo et Curia, non sine u t r iusque utilitate,
arctiorem efficiat. P lur imum igitur confisi, fore, ut proposito Nostro
grata eorum voluntas, quorum interest, cumulate respondeat , unam e
praebendis canonicalibus SS. Celsi et Iuliani reservamus clero veteris
F lorent inorum Status uti anno M D X X X erat, salvo tamen Nobis ac Suc
cessoribus Nostris iure eiusdem libere conferendae cuivis uni e sacer
dotibus, quos legitime cooptari liceat in Archisodalitatem Sancti Ioannis
Florent inorum seu Pietatis. Ne quid vero dubitat ionis incidat, neve quis
temere ius sibi vindicet a niente Nostra alienum, distincte ac singillatim
declaramus, ad veterem Florent inorum Sta tum pertinere, ad rem de qua
agitur, quotquot orti sint ipsimet, vel geniti ex patre vel saltem pro
gnati ex avo nat is t um in Provinciis, uti hodie definiuntur, Florentina,
Arretina, Pisana, Liburnensi (excepta insula Uva), tum in territoriis Collis
Hetrusci et Montis Politiani (vulgo Colle Val d 'E l sa et Montepulciano)
e Provincia Senensi, i temque Piscae, Bargae et Feroniae (vulgo Pescia,
Barga et Pietrasanta) e Provincia Lucensi. Quod rel iquum est, s ta tuimus,
quae e .p r aebend i s canonicalibus SS. Celsi et Iuliani pr ima posthac
vacabit, eam esse, eo modo quo diximus, conferendam. Concessionem
vero Nostram tamdiu durare volumus quamdiu Ordo Canonicorum
SS. Çelsi et Iuliani in eodem Sancti Ioannis templo, sua munia exer
cebit, eamque omnino desinere, si, quavis de causa, idem Capitulum
alio t rans fe ra tur Contrari is quibuslibet minime obstant ibus.
Datum Romae apud Sanctum Petrum, sub annulo Piscatoris, die x
mensis augusti an. M C M X V I , Pontificatus Nostri secundo.
P. C A R D . G A S P A R R I , a Secretis Status.
Acta Benedicti BB. XV 355
E P I S T O L A E
" . ' " 1
A D R . P . D . F E L I C E M . A M B R O S I U M A R C H I E P I S C O P U M S . I A C O B I D E C U B A , C E T E
R O S Q U E C U B A N A E R E I P U B L I C A E E P I S C O P O S , D E F O V E N D A P O P U L A R I P I E
T A T E I N A L M A M D E I M A T R E M .
Venerabiles Fra t res , salutem et apostolicam benedictionem. — Vene
rabilis Fra ter Titus, Archiepiscopus tit. Lacedaemoniensis , Noster apud
vos Legatus , proxime certiores Nos reddidit Decretum q u o , vestris
annuentes precibus, a lmam Dei Matrem renunt iavimus principem Rei
publicae istius pa t ronam, popular ibus vestris exspectatum gra tumque
adeo fuisse, ut in omnium ore ac sermone statim versata res, omnium
statim animos laetitia affecerit. Recreat Nos, venerabiles Fratres , haec
iuncta cum grati in Nos animi significatione fidei pietatisque christianae
testificatio, eademque in spem erigit fore ut, hor ta tu atque exemplo
vestro ac reliqui omnis Cubani Cleri, avita religio in Virginem augu
stam tam alte radices firmet in istis civitatibus atque adeo floreat chri
stianae vitae laudibus, ut omnia vobis bona pari ter cum illa advenisse
laetemur.
Quam spem Nobis vobisque communem ut divinae gratiae subsidia
curaeque vestrae ac labores ad opta tum adducant exitum, testem bene
volentiae Nostrae apostolicam benedictionem vobis omnibus, venera
biles Fratres, Clero populoque unicuique vest rum tradito libentissime
imper t imus.
Datum Romae apud S. Pe t rum, die xxi augusti M C M X V I , Pontifi
catus Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
I I
A D R . P . L U D O V I C Ü M T H E I S S L I N G , R E C E N S E L E C T U M D O M I N I C A M O R D I N I S M O D E
R A T O R E M G E N E R A L E M , U T E I D E M G R A T U L E T U R E T V O T A E X P R I M A T .
Dilecte Fili, salutem et apostolicam benedictionem. — Laetamur
u t rumque : et concreditum tibi a fratribus fuisse supremum Ordinis
Magisterium,, et comitia i ta fuisse peracta, ut fraternitatis caritatem con-
356 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
cordia confirmaverit. Alterum enim te eum praesta t cui ad hones tandam
collatam dignitatem s u m m a facultas in opt ima voluntate non desit : argu
mento al terum est te posse fidenter ad gubernacula accedere, cum non
nisi frugiferum esse possit regimen illud quo obedientes gaudent, a tque
ita gaudent , ut lata unis animis suffragia novum quasi ignem suppo
s a s s e videantur communibus religiosae perfectionis propositis ac stu
diis. Id quidem epistola nuntiavit , quam ad Nos dedisti cum sodalibus
qui tecum comitiis interfuerunt, et ut i ex animo gratulamur, ita "Deum
exoramus, ut grat ia sua confirmet quod opera tus est in vobis, et
magisterium tuum ita fortunet, ut quos fructus tuli t consilium ac
pietas antecessoris tui, dilectissimi Nobis in Christo, Hyaeinthi Cormier,
sollertia tua ac prudent ia in ampliorem adducat uber ta tem.
Hisce votis et hac spe iucundissima, cum tibi, dilecte Fili, quem
videre quampr imum confidimus et coram alioqui, tum universo Domi-
niciano Ordini caelestium conciliatricem munerum Nostraeque testem
benevolentiae, apostolicam benedictionem peramanter in Domino imper
t imus.
Datum Romae apud S. Petrum, die x x n august i M C M X V I , Pontificatus
Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
I I I
A D F E L I C E M S . R . E . P R E S B . C A R D I N A L E M D E H A R T M A N N , A R C H I E P I S C O P U M
C O L O N I E N S E M , C E T E R O S Q U E A R C H I E P I S C O P O S E T E P I S C O P O S E G E R M A N I A
Q U I N U P E R F U L D A M C O N V E N E R U N T .
Dilecte Fili Noster et venerabiles Fra t res , salutem et apostolicam
benedictionem. — Legentes vestram communem epistolam, quae quidem
reddita Nobis est ipso die anniversario suscepti a Nobis Pontificatus
maximi, tempest ivum quemdam solatii fructum cepimus, pr imum, cum
perspiceremus, id quod noveramus iam, vos gravissima in re Nostram
plane mentem assequi rectissimeque interpretari voluntatem. Etenim
ad hanc aegri tudinem, qua ob t an tam tamque d iu turnam f i l iorum
eaedem conficimur, accedit ut crebrae illae Nostrae ad reconcil iandam
pacem hor ta t iones nonnul l is in indignam suspicionem venerint, in alio
r u m quoque aper tam offensionem ceciderint, quasi eas voces Nobis non
communis salutis amor, sed Nostrae propriae alicuius utilitatis spes
Acta Benedicti PP. XV 357
elieeret, au t i ta hoc bellum velimus componi ut talis exsistat pax, quae
iustitiae et aequitat is fundamento non ni ta tur . Adeo per turbat iones ani
morum impediunt iudicium veri, ut his obscurum sit quod est eviden-
t issimum, Pontificem Romanum, ut Vicarium Regis Pacifici, et omnium
christ ianorum Patrem, non posse ex officii conscientia admonere, sua
dere, hor tar i aliud, nisi pacem; illum hoc pacto non al iquorum hominum
agere causam, sed humani ta t i s ; idque praeser t im in hac immani ta te
belli, cuius si quis vel unius diei spatio finem acceleraverit, non is
parum bene meri tus de genere humano dicendus sit. Interea, dum erit
iri exspectatione pax, levare aliqua ex par te molem miseriarum, quae
huic bello coniuncta est, omni qua possumus ope, pergamus. In quo vos
Nobis egregiam navare operam cernimus, t um universis catholicorum
societatibus, quae per Germaniam beneficentiae causa sunt, foederatis,
quo necessitatibus tenuiorum in immensum auctis celerius uber iusque
subvenia tur ; t um iis providentissime insti tut is Paderbornae operibus in
multiplicem uti l i tatem omnium, quotquot in t ra Germanici imperii f ines
captivi reperiuntur . Quod Nos laudantes christ ianae caritatis inventum,
eodem tempore Episcopi Clerique Paderbornens is curam atque soller
tiam, et catholicorum omnium e Germania liberalitatem laudamus. Sed
potissimum hodie caritatis m u n u s - quod vos praeclare exsequimini
et in quo perseveretis hor tamur - est hoc, dare operam ut inter homines
diversarum gentium, quas bellum dissociavit, non modo ne exacuantur
odia, verum, mutuis christ ianae misericordiae officiis, sensim moll iantur .
I ta quodammodo munietur via ad optatissimam bonis omnibus pacem
et hanc eo stabiliorem, quo altiores in ipsis animis radices egerit. Quare
insistite, ut facitis, divinam implorare opem, i terando etiam piacularia
sacra et pueros ad caeleste epulum invi tando: p lur imum enim possunt
apud Deum humiles supplicesque preces, qu ibus paenitentia simul et
innocentia suffragentur. Atque auspicem divinorum munerum Nostrae
que benevolentiae testem, apostolicam benedictionem vobis, dilecte Fili
Noster et venerabiles Fratres , ac vestro Clero et populo peramanter
impert imur.
Datum Romae apud S. Pe t rum, die V I I I mensis septembris, in festo
D. N. Mariae nascentis , anno M D C C C C X V I , Pontificatus Nostri tertio.
BENEDICTUS P P . XV
358 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
ACTA 88. CONGREGATIONUM
SACRA CONGREGATIO CONSISTORIALIS
PROVISIO ECCLESIARUM
Successivis S. Congregationis Consistorialis decretis SSmus D. N.
Benedictus P P . XV has , quae sequuntur , ecclesias de proprio pastore
providit, scilicet :
16 iunii 1916. — Titulari episcopali ecclesiae Europensi praefecit
R. P. D. Tranqui l lum Guarnen , t rans la tum ab ecclesia cathedrali Reatina.
7 augusti. — Cathedrali ecclesiae Pembrokensi R. P. D. Patr i t ium
Thomam Ryan, hac tenus episcopum tit. Ciazomen. et adminis t ra torem
eiusdem Pembrokensis dioecesis.
22 augusti. — Titulari episcopali ecclesiae Basil inopoli tanae R. P.
D. Tur ib ium Minguella y Amedo, hactenus episcopum Segunt inum in
Hispania.
29 augusti. — Cathedrali ecclesiae Corcagiensi R. P. D. Danielem
Cohalan, hactenus episcopum tit. Vagen, et Auxiliarem eiusdem Corca-
giensis dioecesis.
6 septembris. — Metropolitanae ecclesiae de Manila R. P. D. Michae
lem O' Doherty, hac tenus episcopum Zamboangensem.
— Episcopali ecclesiae Tarensi seu S. Elisabeth R. P. D. Maüritium
Patr i t ium Foley, hac tenus episcopum Tuguegaraoanum.
— Episcopali ecclesiae Lipensi R. D. Alfridum Verzosa, parochum
loci Bantay, dioecesis Novae Segobiae.
12 septembris. — Episcopali ecclesiae S. Agathae Gothorum R. D. Iose
p h u m de Nardis, pa rochum loci Capri, dioecesis Surrent inae .
30 septembris. — Cathedral ibus ecclesiis Maceratensi et Tolentinae,
R. D. Romulutn Molaroni, canonicum praeposi tum cathedralis ecclesiae
Pisaurensis .
S. Congregatio Rituum 359
SACRA CONGREGATIO RITUUM
Q U E B E C E N .
D E C R E T U M I N T R O D U C T I O N I S C A U S A E B E A T I F I C A T I O N I S S E U D E C L A R A T I O N I S M A R
T Y R I I S E R V O R U M D E I I O A N N I S D E B R É B E U F , G A B R I E L I S L A L E M A N T , A N T O N I I
D A N I E L , C A R O L I G A R N I E R , N A T A L I S C H A B A N E L , I S A A C I J O G U E S , R E N A T I
G O U P I L E T I O A N N I S D E L A L A N D E , E S O C I E T A T E I E S U .
Causa beatificationis seu declarationis martyri i Servorum Dei Ioan
nis de Brébeuf, Gabrielis Lalemant, Antonii Daniel, Caroli Garnier,
Natalis Chabanel, Isaaci Jogues, Renat i Goupil et Ioannis de la Lande,
e Societate Iesu, ad Sacrorum Ri tuum Congregationem deducta, Ecclesia
Canadensis universa spe atque exspectatione felicis exitus erigitur, eius
que faustum laetumque nuncium iam praegustare videtur. In conspectu
enim illius sunt Viri sanctitate et vi r tut ibus illustres, decus et orna
mentum propriae regionis, ex quibus sex, sacerdotes et missionarii, re
gionem ipsam excoluerunt et irr igarunt, et duo, strenui ac ferventes
laici, Pa t r ibus coadiutores et in passione socii; omnes autem divina
gratia roborat i et « aspicientes in auctorem fidei et consummatorem
« Iesum, qui, proposito sibi gaudio, sust inui t crucem, confusione con-
« tempta, a tque in dextera sedis Dei s ede t» . Insuper, grato iucundoque
animo, Canadensis Ecclesia eorum laboribus et cruciatibus acceptam
refert magna ex parte illam fidei legisque christ ianae firmitatem et obser
vant iam qua sequioribus temporibus usque in praesens se decoratam
et auctam esse conspicit. Neque potest Ipsa unquam oblivisci pr iorum
ac feliciorum temporum et verae avitaeque gloriae, quando prisca mater
Gallia, catholicae fidei et Apostolicae Sedi addictissima, suos filios mis
sionarios, prout i in alias regiones, et in novam Galliam mit tebat ; eosque
omni favore prosequebatur qui, Christi et Ecclesiae legatione fungentes,
Evangelium regni Dei gentibus praedicabant in salutem credentium.
Sed ad proposi tum reverti opus est et de singulis Dei Servis quaedam
delibare breviterque innuere. - Pr imus occurrit Ioannes de Brébeuf nobili
genere na tus in oppido Gondé-sur-Vire, die 25 martii an. 1603. In Socie
tatem Iesu cooptatus die 8 novembris an. 1617 et sacerdotio auctus
an. 1622, missiones indicas Canadensis regionis adivit. Ad Hurones a
360 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
moderator ibus missus an. 1626, ibi mansi t usque ad an. 1629. In Gal
liam redire coactus, i terum Canadensem regionem, an. 1633, petiif a tque
inter Hurones ab an. 1634 ad an. 1641 ac ru r sus ab an. 1644 ad
an. 1649 commoratus fuit. Hoc eodem a n n o , quasi chris t ianorum
caput et pater habi tus , a barbar is captus et in vincula coniectus, cru
delissime torquetur , donec, securis ictu percussus, mortem obit, die
14 marti i . Ingenio et scientia praeditus, libros barbarorum sermone
scripsit et léxica lucubravit, quibus auxiliis missionarii varios Cana
densium dialectos addiscunt et in bonum christ ianae religionis loquuntur .
Sacerdotal ibus vir tut ibus ac laboribus praes tans , impenso studio curavit,
ut omnes Christo lucrifaceret; singularis etiam pietatis cultor et pro-
pagator exstitit in Deiparam Virginem Mariam eiusque castissimum
sponsum losepb, sanctosque Angelos tutelares . - Secundo loco adsta t
Gabriel Lalemant, Lutetiae Paris iorum die 10 octobris an. 1610 or tus
ex parent ibus nobilitate et virtute claris. Anno 1630 Societatem Iesu
ingressus, tyrocinio peracto atque, emenso philosophiae ac theologiae
curriculo, sacerdos ordinatus , u t ramque disciplinam magna cum laude
publice docuit. Doctrina et virtutibus orna tus et ad Canadenses mis
siones, quas iampridem optaverat, dest inatus, an. 1646, mense septembri ,
Quebecum pervenit, ubi Indorum linguam didicit. Duobus circiter annis
regiones illas Sillery et Trois Bivières sacro ministerio peragravit . Ineunte
an. 1649 cum Sociis ad Hurones transiit , sed, vix medio anno elapso^
a barbar is comprehensus exquisit isque tormentis caesus, fidelis Christi
Servus ac minister supplicio affectus est. - Succedit ter t ius Antonius
Daniel, ex honesta familja Deppae na tus die 27 maii an. 1601, et Socie
tati Iesu adscriptus die 1 octobris an. 1621. Vertente an. 1632, sacerdotio
insignitus, die 24 iunii insequentis anni ad Canadenses missiones se
contulit. Indorum lingua al iquanto instructus, in eam vertit orat ionem
Dominicam, piosque versus a neophitis canendos composuit. E primis
Sociis fuit Patr is de Brébeuf, qui ad Hurones appulerunt et ad locum
Missionis a S. Iosepho Thonatiria, nuncupatae . Quebecum inde missus ,
seminarium erigendum suscepit i l ludque perfecit, a lumnis indigenis,
missionariorum opera, insti tuendis. Ad Hurones reversus an. 1638, plures
Missiones fundavit, ex .qu ibus tres praecipuae a sanctis patronis Ioanne
Baptista, Ioseph sponso B . M . V , et lgnat io a Lojola seorsim nomen
acceperunt. I r ruent ibus in Missionis locum Iroquensibus, ad foras templi ,
ubi Dei Famulus stabat, custos et defensor sui gregis, in teremptus e s t
- Quar tus e Sodalibus, Carolus Garnier, Parisi is or tum habui t die 25 maii
an. 1606. In collegio Claramontensi studiis diligenter incubuit . An. 1624
in Societatem Iesu admissus, post tyrocinium, l i t terarum et scientiarum
S. Congregatio Rituum 361
curriculo absoluto, volvente anno 1636, sacerdotio initiatus, ad Cana
denses Missiones profectus est. Quebeci infantulae Huronensi , quam
primo baptizavit, nomen Mariae ex voto imposuit . Ad Huronenses
populos dest inatus, inter eos apostolicis laboribus et vir tut ibus mini
sterium suum usque ad obi tum consecravit. Speciali mentione dignae
sunt expeditiones quas Dei Famulus peregit in regionibus Thonatiria et
de Petan, ac fundationes duarum Missionum quae a S. Ioanne et a S. Ma-
thia respective appellatae sunt . A barbar is missili plumbeo graviter vul
neramus, hominem tamen morientem videns, ad eum omni conatu pervenit,
quem sacramenti poenitentiae absolutione sublevavit : post haec, ob
exhaus tas vires, in te r ram recubuit p iamque animam exhalavit, die 7 de
cembris an. 1640. - Quintus heros, Natalis Chabanel, in diocesi Mima-
tensi, die 2 februarii an. 1613, ortus est. In Societatem Iesu, die 9 februarii
an 1630, relatus, tyrocinio peracto, philosophica s tudia cum ingenii et
diligentiae laude explevit. Plures annos grammaticam, humanas lit teras
et rethoricam Tolosae cum a lumnorum profectu docuit. Post theologiam
et tert ium quem dicunt probationis annum, moderatorum iussu ad
Canadensem provinciam se transtuli t , quo appulit die 15 augusti an. 1643.
Anno uno Quebeci exacto, ad Hurones missus est, eique demanda ta
Missio quae a S. Maria nomen habet. Maximo studio a tque impensa
voluntate gloriae Dei et an imarum saluti unice intentus, ad opus mini
sterii se to tum dedit a tque usque ad obitum in eo perseveravit. Multas
tamen adversitates a na tu r a et a daemone sibi oppositas patienter tulit,
quas , Deo adiuvante, invicte superavit . Pos t rema vitae die 17 marti i
an. 1649, ad Missionem S. Mathiae proficiscens, quemdam Sodalem
complexus d ixi t : « D e o esse serviendum usque ad m o r t e m » ; atque,
ipsa die nondum expleta, ab Hurone aposta ta interfectus est. - Sextus
et u l t imus e sacerdotum coetu Isaacus Jogues, Aureliae in Gallia na tus
die 10 ianuarii an. 1607, a tenera aetate optimam indolem et ad vir tutem
inclinatam domi ostendit. In collegio Aurelianensi Societatis Iesu sedu
lam dedit operam studiis. Ipsam Societatem Iesu iniit et tyrocinium fecit
Rothomagi an. 1624. Sacerdotio sancto praeditus, pr imum sacrum litavit
die 10 februarii an. 1636; eodemque anno in Canadam missus, Quebecum
tetigit et ad Hurones transiit , ubi usque ad an. 1642 permansi t . Eo
temporis intervallo Evangelium praedicandi grat ia cum P. Garnier et
cum Raymbaul t regionem Petunensem petiit. Autumno eiusdem anni
cum indigenis christianis et cum duobus e Gallia iuvenibus Goupil et
des Coutures ad Huronenses rediens, prope oram fluminis Richelieu a
militibus I roquensibus comprehendi tur et, uno fere anno, durissimo
familiae Iroquensis famulatui addicitur. Multa passus a tque etiam cor-
362 Acta. Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
potis mutilationem, mox in Galliam se confugere potest, ubi ob debili
ta tem virium et mutilationis defectum impotens factus ad Sacrum litan
dum, àb Urbano Papa VIII benignam obtinet dispensationem magno
cum gaudio ad Sacra acceptam. Ad firmi or em valetudinem rest i tutus
Ganadam iterum mitt i tur an. 1644 et ad Montem Regalem progreditur.
Vertente anno 1646, de mandato Canadensis Gubernator is ac praehabito
suorum modera torum assensu, cum Iroquensibus foedus init ac feliciter
perficit. Tandem tertio ad Iroquenses regressus, Verbi Dei praedicandi
munus sibi commissum suscipit ; sed a barbar is male exceptus ac
vexatus, die 18 octobris eiusdem anni 1646 bipennis ictu occiditur. -
P r imus e laicis coadiutoribus se exhibet Rena tus Goupil, Ahdegaviae
natus . Adolescens inter tyrones Societatis Iesu aliquot menses Parisiis
commoratur , sed, infirma valetudine laborans, in incoepto non permanet .
Attamen, post aliquod tempus viribus refectus et sui voti compos red
ditus, in Novam Galliam se transfert et Pa t rum famulatui se to tum
devovet. Duobus integris annis, quum ar te chirurgica caderet, sauciis
aegrotisque in nosocomio degentibus perutilem operam praebuit , in
simul pueros et adultos christianae religionis mysteriis et praeceptis
erudivit. Demum, dum iter ad Iroquensium regionem cum Sociis faciebat,
in ingressu primae villae ab host ibus captus et fustibus virgisque ferréis
percussus, sacra Familia Iesu, Maria, Ioseph devotissime invocata,
aerumnosam vitam cum beata et sempiterna- commutavit , die 29 septem
bris an. 1642. - Alter laicus coadiutor, nomine Ioannes de la Lande,
Deppae ortus, in Canadensi Missione Patr ibus Societatis Iesu se socium
et famulum sponte l ibenterque tradidit , publice professus unice cupidi
tate inserviendi gloriae Dei se fuisse permotum. Anno 1846, mense
septembri, Pater Jogues cum fideli suo Socio Ioanne de la Lande ad
I roquenses proficiscitur; at medio in itinere, prope Sancti Sacramenti
lacum, ambo in barbarorum manus incidunt. Ab iis vestibus spoliati
verberibusque caesi, ex t remum supplicium passi sunt, eodem a n n o ;
Ioannes de la Lande die 19 octobris, nempe die postero quo eius magi
ster Pa ter Jogues. - Interim fama sancti tat is et martyri i praefatorum
Servorum Dei signis quoque ac prodigiis, uti fertur, confirmata, adeo in
dies invaluit, ut super ea Processus Ordinar ius Informativus in Eccle
siastica Curia Quebecensi fuerit adorna tus et cum Processu Roga tori ali
Parisiensi ad Sacrorum Ri tuum Congregationem t ransmissus . Quum
vero scripta quoque eisdem Dei Famulis at tr ibuta, ab ipsa Sacra Con
gregatione expensa sint et ex decreto diei 28 maii 1912 nihil obstet
quominus ad ul ter iora procedatur, instaute Rmo P. Camillo Beecari,
Societatis Iesu Postulatore Generali, a t tent isque litteris quorumdam-
'I
i
i
S. Congregatio Rituum 363
Emorum S. R. E. Cardinalium, Rmi Dñi Archiepiscopi Delegati Aposto
lici Canadensis a l iorumque Archiepiscoporum et Episcoporum necnon
Abbatum, Superiorum Generalium Ordinum et Congregationum Reli
giosarum, Capitulorum, Rectorum univers i ta tuum, collegioruum et eccle
siarum, praesert im Dioecesium ac Missionum Canadens ium; rogante
etiam Suprema Curia Canadensi legibus ferendis -cum primo Ministro,
praecipuis magistrat ibus aliisque praes tant ibus viris ac mulieribus,
nominat im ex iis qui cum Servis Dei sanguinis vinculis coniuncti sunt ,
infrascriptus Cardinalis Antonius Vico, Episcopus Por tuen. et S, Rufinae,
huius Causae Ponens seu Relator,- in- Ordinariis Sacrorum Rituum Con
gregationis comitiis subsignata die ad Vaticanum coadunatis , sequens
dubium discutiendum proposuit : An signanda sit Commissio Introdu
ctionis Causae in casu et ad effectum de quo agitur? Et Emi Pat res
sacris tuendis Rit ibus praepositi , post relationem ipsius Cardinalis Po
nentis , audi to voce et scripto R. P. D. Angelo Mariani, Fidei Promotore ,
omnibus maturo examine perpensis, rescribendum censuerunt : Affirma
tive, seu signandam esse Commissionem Introductionis Causae Beatifica
tionis seu Declarationis martyrii,si Sanctissimo placuerit. Die8august i 1916.
Facta pos tmodum de his Sanctissimo Domino Nostro Benedicto
Papae XV per infrascriptum Cardinalem Sacrae Ri tuum Congregationi
Pro-Praefectum relatione, Sancti tas Sua, rescriptum eiusdem sacri Con
silii ra tum habens , propria manu signare dignata est Commissionem
Introductionis Causae Beatificationis seu Declarationis martyrii Servorum
Dei Ioannis de Brébeuf, Gabrielis Lalemant, Antonii Daniel, Caroli
Garnier, Natalis Chabanel, Isaaci Jogues, Renati Goupil et Ioannis de la
Lande, e Societate Iesu, die 9, eisdem mense et anno .
Pg A. C A R D . E P . P O R T U E N . E T S. R U F . , S. B. C. Pro-Praefectus.
L. >B S. Alexander Verde, Secretarius.
364 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
S. CONGREGATIO DE SEMINARIIS
ET DE STUDIORUM UNIVERSITATIBUS
LEGES ACADEMIAE ROMANAE
S A N C T I T H O M A E A Q U I N A T I S
I . Academiae nomen erit: Academia R o m a n a S. Thomae Aqui
natis .
II . Huic propositum est explicare, tueri , propagare doctrinam, prae
sert im philosophicam, Angelici Doctoris, omniaque accurate servare quae
t radi ta sunt in Litteris Encyclicis qua rum in i t ium: Aeterni Patris.
III . Officia Academiae praecipua haec e run t : Studia viresque con
ferre cum aliis Academiis eiusdem insti tuti ad phi losophiam christ ianam
secundum principia S. Thomae Aquinatis ubique ins taurandam.
Operum et ephemeridum illustrium, et ea rum maxime quae de rebus
philosophicis pertractant , noti t iam sibi comparare , ut quaenam sit ubi
que scientiarum conditio dignoscatur.
Lucubrat iones , ubi opus sit, et libros edere quibus vel gliscentes
errores refutentur, vel philosophica doctrina i l lustretur et amplificetur.
Sedulam dare operam doctoribus informandis scholasticae philoso
phiae t radendae apprime idoneis.
IV. Academia constabit Consilio Academiae regundae praeposito,
Academicis et Alumnis.
V. Consilium Academiae Moderatorum coalescet ex t r ibus EE. Car
dinalibus, quorum Cardinalis Praefectus pro tempore Sacri Consilii Semi
nariis et Studiorum Universi tat ibus regundis prior loco erit. EE. Cardi
nales Moderatores de rebus Academiae acturi conventum habebunt cum
e re visnm fuerit. Aderit a secretis Academicus u n u s qui poterit adiu
torem sibi adsciscere Academicum al terum ubi opus fuerit.
VI. Academici a Consilio EE. Cardinalium Moderatorum eligentur.
Plures quam XXXX numero non erunt. Horum viginti ex doctis viris
in u rbe commorant ibus , decem ex italica regione, tot idem ex nat ionibus
exteris cooptabuntur . Consilio Academiae moderandae omnes parebunt .
S. Congregatio de Seminariis et de Studiorum Universitatibus 365
VII. Conventus Academiae singulis mensibus anni academici, uno
saltem ex EE. Cardinalibus Moderatoribus adstante , habebuntur . Nemini
ex Academicis Romae commorant ibus a conventu abesse fas erit.
VIII. In his conventibus alter ex Academicis lucubrationem recitabit,
quam, proposito a Consilio EE. Cardinalium Moderatorum argumento,
confecerit.
Lucubrat io reci tanda expendi prius ab uno e Consilio EE. Cardi
nalium Moderatorum et probari debebit.
Consultatio deinde habebi tur de libris ac scriptionibus super re phi
losophica in lucem recens edit is ; et quid facto opus sit, vel ad refu
ta ndos errores, vel ad philosophicam doctr inam declarandam et pro
movendam, de sententia EE. Cardinalium Moderatorum in conventu
ads tant ium decernetur.
IX. Lucubrat iones in Academicis conventibus recitatae, quas Emi
nentissimi Cardinales Moderatores dignas iudicaverint, in exitu anni
typis edentur .
X. Ex iuvenibus optimae spei qui philosophiae curriculum emensi
fuerint coetus Alumnorum constabit.
EE. Cardinales Moderatores al iquibus ex Academicis a lumnos semel
sal tem in unaquaque anni academici hebdomada inst i tuendos t radent
in praecipuis thomisticae doctrinae capitibus, illisque Academici desi
gnati Angelici Doctoris disputat iones explanabunt , cum aliorum philo
sophorum placitis, ubi opus fuerit, comparatas .
Dabitur in terdum Alumnis ut in academicis conventibus, exercita
tionis causa, aliquod philosophicae doctrinae caput, ad mentem D. Tho
mae, in praelectionis modum exponant .
XI. Alumnis qui lectiones academicas integrum a n n u m assidue fre-
quentaverint , ad eiusdem anni exi tum ius erit ad praemia concurrere.
Ipsis dictabitur aliquod a rgumentum scripto ab omnibus intra s ta tu tum
tempus explicandum. Qui facto periculo praestant iores iudicati fuerint,
praemia laudemve consequentur .
Alumni qui doctoris lauream in philosophia S. Thomae expetant,
ad periculum doctrinae et scripto et voce faciendum de quolibet capite
philosophiae, quae vel in speculatione veri vel in moribus versetur, ne
admi t tan tur nisi biennio saltem in scholis Academiae instituti fuerint
disputat ionesque in academicis conventibus frequentaverint.
Candidatis res successerit satis, si duas tertias punctorum partes
tulerint. Academici examinatores deligantur per turnum, iique ne pau
ciores quam tres ne plures quam quinque unquam sint : ac tum ad pro
bandum tum ad improbandum terna singuli habeant puncta, secreto
366 Acta Apostolicae Sedis — Commentarium Officiale
at t r ibuenda. Academicus qui est a secretis, vel eius adiutor semper
aderit, officio examinatoris fungetur et rei exitum adnotabi t .
XII . Certum quoque praemium tum Academicis vel pro praelectio
n ibus quas habuerint , vel pro scriptionibus quas confecerint, vel prout
coetibus adfuerint, tum etiam alumnis pro disputat ionibus quas sive
defendendo sive arguendo partecipaverint, t r ibuetur . Huiusmodi autem
praemia i temque ceteras omnes impensas quotannis faciendas EE. Car
dinales Moderatores defmient. is vero qui est a secretis Academiae
EE. Cardinalibus Moderatoribus postea rationem reddet.
Ex Audientia habita die 11 februarii 1916, Ssmus D. N. Benedi
ctus PP. XV has Leges Academiae Romanae S. Thomae Aquinatis ab
EE. Cardinalibus eiusdem Academiae Moderatoribus adprobatas, con
firmavit, ratasque habuit non obstante Decreto S. C Studiorum, die
23 iulii anno 1910, ceterisque contrariis quibuslibet.
C A I E T A N U S C A R D . B I S L E T I .
L U D O V I C U S C A R D . B I L L O T .
M I C H A E L C A R D . L E G A .
Salvator Talamo, Academicus a Secretis.
S. Romana Rota 367
ACTA TRIBUNALIUM
SACKA ROMANA ROTA
P A R I S I E N .
N U L L I T A T I S M A T R I M O N I I ( E D E L I N E - L E D A N O I S )
Benedicto Pp. XV feliciter regnante, Pontificatus Dominationis Suae
anno secundo, die 4 martii 1916, RR. PP.DD. Ioseph Mori Ponens, Fri
dericus Cattani et Petrus Rossetti, Auditores de turno, in causa Parisien. -
Nullitatis matrimonii , inter Albertum Edeline, repraesentatum per legi
timum procuratorem ex officio Nazarenum Ferrata, advocatum,ßt Ioannam
Ledanois viduam Lerebours, ream conventam in sede appellationis, inter
veniente et disceptante in causa Vinculi Defensore ex officio apud hoc
s. Tribunal, sequentem tulerunt definitivam sententiam.
Albertus Eduardus Edeline, communes habens lares cum parent ibus
in oppido Vimoutiers, arti mechanicae addictus post expletam servitii mili
tar is instructionem in Gallia, circa mensem novembris a. 1899 ad Africanas
oras profectus, apud Boeros in Transvaliensi regione stipendia meru i t ;
elapsisque 8 mensibus ad suos reversus est, qui habitationem alibi seu
in oppidum Bordeaux Saint-Clair interea temporis t rans tu lerant et apud
quos ante suam in Africain digressionem propria mobilia miserat a civi
tate Parisiensi qua considerat ad inveniendam occupationem suae arti
respondentem. Albertus post paucos commorat ionis dies in nova paren
tum sede, ob eumdem scopum Paris ios remeavit , sed hac vice non divertit
apud priorem habitat ionis locum seu in Avenue de Segur, sed apud
suum fratrem Iulium in via Buci n. 13, quin t amen nunt ium mitteret
paternae habitationi, in qua adhuc mobilia servabat.
Parisiis exstans ad dictam occupationem sibi comparandum, obvium
habui t Georgium Ledanois suum commilitonem in Africa et m eadem
civitate degentem cum suis pa ren t ibus in via Pierre Sarrazin n. 9. Huic
aderat soror Ioanna iam vidua Lerebours quae post marit i mortem non
368 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Ufficiale
ad suos remeavit, sed marit i defuncti domicilium in via du«. Faubourg
Montmartre n. 42 sita in paroecia B. M. Virginis Laure tanae servavit,
dum parentum domus erat in t ra fines paroeciae S. Severini. Amicitiae
relationem Albertus illico instauravi t cum Georgio et iniit cum eius sorore.
Quin imo a Iulio fratre t ranslat is alio lar ibus seu in oppidum Lilas,
Albertus habi ta tum concessit in domum sui amici apud quam cubicu
lum conduxit, et post paucos commorationis dies ope et instantia paren tum
Georgii inter eumdem et supra memoratam Ioannam viduam Lerebours
sponsalia conciliata sunt, et dein brevi tempore mat r imonium initum est,
cuius celebratio locum habui t die 2 februarii 1901 coram vicario parocho
eiusdem paroeciae S. Severini, praeviis tan tum publicationibus in dicta
paroecia, eo quod erronee pu ta tum est inibi sponsos domicilium habere .
Matrimonium hoc infelices exitus sort i tum es t ; si quidem post t res
vel quatuor cohabitat iouis annos ex infidelitate et p rava agendi rat ione
uxoris concordia inter coniuges evanuit et an. 1904 civiliter separa
tum fuit ex culpa eiusdem uxoris et ad instant iam Alberti, qui serius
edoctus de eius nulli tate in foro ecclesiastico ob defectum formae Tri
dentinae, die 13 ianuari i 1913 instant iam coram Curia Archiepiscopali
Parisiensi promovit pro eiusdem nullitatis declaratione. Rite Tribunali
consti tuto et processu instructo, iudex Parisiensis d. 24 successivi septem
bris sentent iam edidit actori favorabilem. A qua cum appellaverit localis
Vinculi Defensor ad nost rum S. Tribunal hinc est quod hodie, praemissis
omnibus de iure explendis, causa iterum examini subiicitur sub consueta
dubitandi formula : An constet de nullitate matrimonii in casu ?
In iure. Pa t re s Domini haec revocanda et prae oculis habenda cen
suerunt . Antequam decretum S. C. C. Ne temere d. 2 augusti 1907 ede
retur, matr imonia coram parocho sive rat ione domicilii sive quasi domi
cilii proprio, au t illius, vel Ordinarii delegato, et duobus vel t r ibus testibus,
sub poena nulli tatis ex lege tr identina iuxta notum caput Tametsi
sess. 24 de Ref. matr. contrahi debebant . «Qui aliter quam praesente
« parocho vel alio sacerdote de ipsius parochi seu Ordinarii licentia et
« duobus vel t r ibus test ibus matr imonium contrahere a t tentabunt , eos
« S . Synodus ad sic contrahendum omnino inhabiles reddit e t huius-
« modi contractus irritos et nullos esse decernit prout eos praesent i
« decreto irritos facit et annul la t ». Parochus vero quem Conc. Trid.
indigitat, e s t i l l e intra cuius limites paroeciae habent nuptur ientes
verum domicilium vel quasi domicilium, seu parochus p ropr ius : et
sufficit ut u n a saltem pars in hac conditione inveniatur (Urbanus V i i i ,
Const. Exponi 14 augusti 1627; Bened. XIV, Const. Paucis; 19 mar-
S. Romana Rota 369
tii 1758; S G. S. Off. 7 iulii 1887) exceptis vagis, de quibus in quae
stione u t r u m ad validitatem eorum matrimonii requira tur u t cont rahant
coram parocho loci apud quem diversan tur , vel sufficiat ut cont rahant
coram quocumque parocho, conferri potes t 'Card . Gasparri , Tract Can. de
mat, § 1090, edit. 3 a ; in quocumque casu vero pro ho rum mat r imoniorum
liceitate servandae sun t praescriptiones in cap. 7 eiusdem sessionis.
Domicilium nostris et Canonistis, ut tradit Card. D'Annibale, T. Moral.,
v. 1, § 83, est locus perpetuae habitat ionis . I taque domicilium eo loco
quis habere dicitur, ubi larem perpetuum re rumque ac for tunarum sua
rum summam constituit, seu, ut in leg. 7 Cod. de incolis, unde non si t
discessurus si nihil avocet: locus vero pro civilistis est municipium, in
iure canonico in ordine ad mat r imonium est parochia, adeo ut quis domi
cilium fovere possit in aliqua civitate et nihi lominus illud non ret inere
in paroecia si extra hu ius fines habeat habi ta t ionem a iure requisitam.
Quasi - domicilium est locus, in quo quis habi ta t saltem per maiorem
anni par tem. Sed ad u t rumque (domicilium scilicet et quasi - domicilium)
requir i tur habitat io more civium, et non sufficit nuda commoratio more
peregrinorum : Van de Burgt , De imped. mat, vol. 1, cap. 7, n. 210. Ad
u t rumque assequendum duo copulative elementa concurrere debent, nempe
an imus seu intentio habi tandi perpetuo vel per maiorem ann i par tem
in eo loco, quasi elementum formale, et factum habitat ionis quasi elemen
tum materiale, i ta tamen ut elementum materiale sine formali nihil
omnino operetur, formale e contra sine materiali a l iquando domicilium
vel quasi domicilium recipiat : commoratio enim sine voluntate eam
ad praescr iptum tempus prot rahendi inefficax est ad domicilium vel
quasi domicilium acquirendum, e contra semel domicilio vel quasi
domicilio acquisito, absentia a loco habitat ionis etiam ad longum
tempus si de primo agatur, vel ad aliquod t empus si de secundo, non
nocet nisi animo eo amplius non redeundi contingat. Unde domicilium
vel quasi domicilium non concipitur quoadusque quis in aliquo loco
sedem sibi non consti tuat cum animo eam ret inendi per tempus prae
scr ip tum: quamobrem, iuxta Card. d 'Annibale 1. c, « s i quis aliquo
« venerit quasi viator, vel litis aut negotii expediendi causa his expe-
« ditis au t muner is alicuius quaerendi causa eo non quaesito disces-
« surus , quamvis praeter opinionem immorari eo loci vel per annum conti-
« gerit quasi domicilium non acquiri verius est ».
Domicilium vel quasi domicilium semel rite acquisi tum non amit
t i tur nisi per contrar iam voluntatem et discessum, quia uti expenditur
in Ravennaten. H. S. T. d. 15 maii 1911, « omnis res per quas causas
« nascitur, per easdem dissolvitur ». Ideo non sufficit discessisse, si ani-
ACTA, vol. VIH, n. 10. - 5-10-916. 25
370 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium, Officiale
mum. revertendi habeas , nec an imum discedendi in perpe tuum ijuoad
revera discesseris : Sánchez, De matr. lib. 3, dis. 23, n. 2. Quin imo, ut i in «
cit. Ravennaten, edicitur, difficilius amitt i tur, quam acquiri tur, t u m quia
in dubio de relicto domicilio s tandum est pro eius conservatione, iuxta
t r i tam regu lam: In dubio melior est conditio possessoris (cfr. etiam
Parisien, d. 22 aprilis 1913 coram eodem S. T.), t um quia ut i adver t i tur
in alia causa Gratianopolitana eiusdem mensis nempe d. 8, domicilium
est quid favorabile pro fidelibus et eius amissio spectatur ut res odiosa.
Domicilium autem aliud est necessarium aliud voluntarium. Necessa*
r ium quod habent personae alieni iuris ut f i l i i famil ias in minori ae ta te
vel uxor vel pupil lus respective sub potestate patr is , marit i , tu tor is . Filii
familias per adeptam maiori tatem amit tunt domicilium necessarium, verum
si sibi aliud non acquirunt vel melius si pr imo non renuncian t, prae
sumun tu r cont inuare pa te rnum et p r imum domicilium converti tur in
voluntar ium, ut i t radi tur in supra allegatis causis Ravennaten, et Pari
sien. At quando hoc domicilium dici debet amis sum? In praxi est res
valde difficilis pro solutione. Auctor F. Deshayes, Questions pratiques
sur le mariage, in quaes. 48, pag. 80, post nonnul las hypotheses subiectas,,
i ta in sua conclusione disseri t : « E n vertu donc de ce principe, qui veut
« que l 'on conserve un domicile tan t qu 'on ne Fa pas intentionnellement
« et définitivement abandonné , le majeur reste canoniquement domicilié
« chez ses parents après avoir atteint sa majorité, jusqu ' au moment où
« ces deux conditions se t rouvent pour lui s imul tanément réalisées: son
« établissement, au sens propre du mot, sur une aut re paroisse, et. lo
« renoncement au domicile (la cessation de V affectus domicilii) qu ' il avait
« jusqu 'a lors conservé auprès de ses parents ». At haec cessatio affectus
domicilii paterni non illico praesumi potest ex acquisit ione facta a filio-
alibi simplicis domicilii, vel ex mutat ione domicilii facta a parent ibus in
alium locum: non pr ima quia domicilium in aliquo loco et quasi domi
cilium in alio non repugnant , iuxta Card. D'Annibale , I. c, ad notam
n. 23; non secunda quia per dictam mutat ionem non praesumitur dis
solutum vel cessatum ligamen familiae cum fil io et proinde domicilium
familiare adhuc perseverare censetur, quoadusque non constet per ido
neos testes, au t aliis probationis mediis de muta t a f i l i i voluntate.
In facto. Quod vicarius paroecialis S. Severini in cuius ecclesia
matr imonium inter Ioannam Ledanois et Albertum Edeline celebratum
fuit, egerit ex delegatione parochi al terutr ius ex contrahent ibus nullimode
statui potest, siquidem de hoc tacet f ides initi matr imonii et b a n n a tan
t um in ea ecclesia publicata sunt , a l iunde in iure licentia seu dele-
S. Montana Bota 371
gatio praesumpta non sufficit (confr. supra ci tatam causam Parisien, diei
22 aprilis 1913). Hinc videndum an saltem u n u s ex contrahentibus tem
pore contracti matr imonii in paroecia S. Severini domicilium vel quasi
domicilium fovent.
Certe Ioanna Ladenois vidua Lerebours affirmat tempore contracti
matrimonii se habuisse domicilium in paroecia S. Severini. Iudici enim
sciscitanti respondit , se tunc temporis apud parentes suos habi tasse :
« Où habi t iez-vous au moment de votre mariage avec Mr Edel ine? ».
Resp. : « Avec mes parents rue Pierre Sarrazin ». Sed huic affirmationi
alia opponitur ab actore, qui contra deponi t : « Au moment du mariage
« ma future habitai t 42 Faubourg Montmartre : ses parents au contraire
« habi taient 9 rue Pierre Sarrazin ». Cuinam depositioni fides praes tanda
est ? Rem in casu dirimit iudex Parisiensis qui in suis adnotationibus,
ut apud acta, haec habet : « L'affirmation de Mme Edeline disant qu 'au
« moment du mariage elle habitai t chez ses parents et avait quitté
« sans esprit de retour son domicile précédent (qu'elle ne nomme
« m ê m e pas) rue de Faubourg Montmartre, n ' e s t pas conforme à la réa-
« lité... Au contraire... Mr Edeline a dit la vérité en affirmant que Mme
« Ledanois veuve Lerebours habitai t bien au moment du mariage 42 Fau-
« bourg Montmartre ». Et reapse iudex Parisiensis in confirmationem suae
assertionis producit nonnul la documenta, uti quasdam pistoris notas, sin-
graphas argentar ías pro emptione mobil ium facta ab Alberto pro sponsa
in via Faubourg in pervigilio matrimonii , contractum locationis condu-
ctionis domus in « rue des Martyrs » incipiendae d. 1 iulii 1901, ex
quibus certo certius appare t ipsam servasse vetus domicilium in via
Faubourg Montmartre ante dictum matr imonium, neque mirandum
eius depositionem esse mendacem, utpote quia emissam scripto t an tum
et absque iuramento et insuper a muliere perditis moribus et Deum
non t ímente.
Praeterea nedum Albertus Edeline actor in causa, sed qui inducti sun t
testes sive ex par te viri sive ex par te mulieris Ioannae , omnes affirmant
hanc apud parentes suos tempore celebrati matr imonii non habuisse
domicilium quod reliquit cum primo viro nupsit , nec unquam restituit ,
et addun t hoc habuisse « rue Faubourg ». Neque relevat opponere hos
testes discordes esse inter se cum de vero domicilio Ioannae sta
tuendo tunc temporis deponun t : ex u n a enim par te est qui dicit domici
lium hoc Ioannam habuisse 42 Faubourg Montmartre, et ex al tera qui
illud ponit « près de la Bourse » aut « du côté de la Bastille ». Verum
haec discrepantia in casu non nocet : quod enim essentiale est, respicit
domicilii vel quasi domicilii Ioannae in paroecia S. Severini carentiam
372 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
in qua omnes testes unanimi ter conveniunt, et praefata discrepantia
facile componi potest. Nam quae ab u t raque par te indicata sunt habi- *
tationis loca in u n a sita sunt paroecia a Virgine Laure tana nuncupata ,
cuius fines exstant in dextero latere « de la Seine » longe dissita a paroe
cia S. Severini sita in latere sinistro. Gum de vero ageretur designando
viarum nomine facile error in mente test ium irrepere potuit, quin tamen
eorum depositio quoad substant iam conformis, ob hoc caperet detri
mentum. Quod ergo affirmavit Ioanna contra ver i ta tem de domicilio suo
in paroecia S. Severini cum matr imonium contraxit , excluditur a testibus*
omni exceptione maioribus, quorum deposit ionibus ideo s tandum est.
Neque ullum pondus tr ibui potest f idei celebrati matr imonii in qua
Ioanna asseri tur habere domicilium in paroecia S. Severini apud suos
parentes. Parochus enim utpote novus in paroecia da tam domicilii indi
cationem bona fide acceptavit, quin illam super hoc investigationem
institueret, ceu ipse rite rogatus in iudicio deposui t : « C'était un des
« premiers mariages que je faisais à St -Séver in où je ne connaissais
« personne. Rien ne m'a permis de penser que la future avait domicile
« ailleurs. J 'ai inscrit dans l'acte que la future était majeure ; elle devait
« l ' ê t r e » . Caeterum super hoc puncto non vacat ul ter ius immorari , cum
defensor vinculi Parisiensis Curiae, nihil super eo obiecerit et eadem
Curia ut i certum defectum domicilii in dicta paroecia retinuerit : « Le
« t r ibunal de l'officialité de Par is n 'a eu aucun doute sur le domi-
« cile personnel au moment du mariage de madame veuve Lerebours
« née Jeanne Ledanois au n. 42 Faubourg située sur la paroisse N. D.
« de Lorette ». Iure i taque Pat res Domini in sede appellationis eamdem
conclusionem amplexi sunt quoad defectum domicilii Ioannae in paroecia
in qua controversum matr imonium initum fuit.
Eadem Pat res Domini senserunt quoad p raesumptum domicilium
vel quasi domicilium Alberti actoris apud sponsae parentes in via Pierre
Sarrazin n. 9 tempore secuti coniugii. Sane Albertus e regione Transva-
liensi remeans , pr imum apud suos parentes perrexi t apud quos omnia
sua mobilia servabantur inibi t ransla ta ante eius in Africam profectio-
nem: i terum deinde petiit civitatem Parisiensem ut occupationem arti
suae respondentem inveniret. Ivit ipse in domum fratris sui Iulii in via
Buci 13, et inibi consistens invisit Ioannae fratrem Georgium cum quo
iam stipendia meruera t in bello apud Boeros : exinde initium habuere
matrimoniales t rac ta tus cum eadem Ioanna ad hu ius paren tum instan
t iam. Albertus in fratris domo mansit usque ad finem novembris 1900,
ceu frater eius Iul ius deponit qui eodem mense suos lares ob novam
occupationem adeptam in oppidum Lilas t ranstulerat . Hac occasione
Ä. Montana Mota 373
Albertus pr ius ad suos parentes et dein divertit apud amici Georgii
paren tes in citata via Pierre Serrazin, ibidem brevi tempore com
mora tus seu quoadusque solemnitas nup t ia rum sequeretur seu usque ad
diem 2 feb. successivi. Ini to autem matr imonio conventum erat ipsum
sequi sponsae domicilium in domo Faubourg Montmartre n. 42 : «Cet te
« si tuation (seu m ansio Alberti in domum paren tum Georgii, ait idem
« Albertus), a duré hui t ou dix jou r s . Le mariage était convenu à ce
« moment-là. Il avait été convenu dès les debuts de mon arrivée rue
« Pierre Sarrazin. . . Après le mariage nous devions habiter chez ma
« femme qui avait son domicile et les meubles Faubourg Montmar t re» .
Habitat io i taque Alberti apud Ioannae parentes sub ditione paroeciae*
S. Severini fuit t an tum precaria et absque animo ibi quaerendi domi
cilium vel quasi domicilium. Quod a testibus etiam confirmatur. I ta
pater Albert i : « Après le mariage mon fils se proposait d 'habiter chez
« sa femme ». Eius mater : « Après le mariage les mariés devaient habi ter
« chez la femme ». Helena Edeline, Alberti soror : « Après le mariage
« ils devaient habi ter chez la femme Faubourg Montmartre ». Testes
Georgius Ledanois frater Ioannae et Carola eius soror ponunt sponsos
convenisse hab i ta tum post nupt ias in via des Martirs n. 2 0 : sed hoc
nil officit, quia haec via proxima est viae Faubourg Montmartre et
proinde non sita in paroecia S. Severini, sed in illa B. M. Virginis Lau-
re tanae ; hinc etiam iuxta hos testes in Alberto exulabat e lementum
formale seu voluntas adipiscendi domicilium vel quasi domicilium in
praefata paroecia S. Severini. Quibus positis, cum vicarius parochus
huius paroeciae non fuerit proprius neque sponsae Ioannae neque sponsi
Alberti, consequitur quod horum matr imonium coram ipso initum, ex
formae Trident inae defectu tunc vigentis vit iatum renunc ian debet et
proinde nul lum.
Neque Pa t res Domini admittere potuerunt fuisse Albertum momen
tanee vagum et proinde ipsum quamvis praecario in paroecia S. Seve
rini tempore matrimonii commorantem sorti tum esse ex titulo vagitatis
ut i proprium illius parochum. Ad hoc enim s ta tuendum, concludenter
esset demonst randum Albertum nunt ium misisse domicilio paterno. Va-
gitas enim in iure est res valde odiosa, quod principium, ut t radi tur in
causa Parisiensi-Nullit, matr. (Mellard-Varigault) d. 27 ianuarii 1912, est
incussum, cum status vagi sit extraordinarius et minime praesumendus ,
quia uti legitur in iure romano leg. 25 ff. ad municipalem § 2 « Diffi-
« cile est sine domicilio esse quemquam ». Hinc in dubio s t andum est
pro domicilio servato, praesert im si agatur de domicilio originis : D'Anni
bale 1. c, nota 12. Concinit etiam Rota in supra citata Gratianopolitana :
374 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium, Officiale
« cum non constet aperte per expressam animi declarat ionem quejnpiam
voluisse suum relinquere domicilium et suae pot issimum originis domici- *
lium, potius admissa est cumulatio duorum vel p lur ium domiciliorum, ceu
declaratum est ab H. S. O. in decis. 429^ n. 13, p. V, tom. I I , decis. 670,
n. 24, p. IV, tom. III , dec. 364, n. 7, p. XII I in Recent . : « et iure
« merito, nam ut inibi expenditur domicilium est quid favorabile pro
«fidelibus, quare eius amissio est valde odiosa et proinde stricte inter-
« pre tanda et applicanda ». In casu pater loquens de domicilio paterno
'sui fili i Alberti haec ait : « Il n ' a jamais rompu avec le domicile d ë s e s
« parents ». Equidem mater et soror actoris declarant hunc post redi tum
e Transvaal non habuisse intentionem apud eos manendi : « Il n 'a pas
« e u l ' intention de se fixer chez nous , i l n 'avai t pas l ' intention de se
« fixer chez ses paren ts ». Sed hoc non probat absolu tam volunta tem
relinquendi domicilium paternum, siquidem haec fuit subordinata facto
inventionis congruae occupationis. Albertus de domo sua et de cogna
tione sua discessit necessi tat ibus vitae magna in civitate consul turus
mechanicae artis operam locando; sed nullibi unquam habui t sedem fir
mam, ut inde argui possit voluntas eius ad pa te rnam domum non
redeundi. Et revera eo semper remeavit sive an tequam stipendia mere
retur, sive reversus ab Africa, sive dum Parisiis cum fratre suo mora-
re tu r : et insuper Transvaal versus discessurus suppellectilem apud suos
parentes custodiendam tradidit ibique manserunt usque ad diem cele
brationis matr imonii . Constat quidem de Alberti voluntate domicilium
Parisi is vel in alia civitate acquirendi, sed de facto cum nullibi unquam
invenerit quod optabat praesumitur pa te rnum domicilium conservasse,
amissio enim domicilii est valde odiosa proinde stricte intelligenda et
applicanda.
Defensor vinculi apud Curiam Parisiensem contendit pa te rnum domi
cilium Alberti fuisse rup tum ex facto quod durante eius permanent ia
apud Boeros, eius parentes muta run t domicilium illud transferendo
ab oppido Vimoutiers in oppidum Bordeaux Saint-Clair. Sed in casu
domicilium pa te rnum seu familiare Alberti pendebat non a materiali
mutat ione loci sed potius a voluntate permanendi in familia, quae volun
tas etiam post eius redi tum perseveravit, ut p robant frequentes eius
reditus in novum parentum domicilium. Ut au tem quis amit tat domici
lium non sufficit discessus a loco in quo illud retinet, sed requir i tur ut
discedat cum animo non revertendi, ex leg. 27 § Gelsus ad Munici-
palem (Sánchez, De matr., l ib. 3, dis. 32, 2; supra citata Ravennaten.
n. 5), qui an imus non revertendi in Alberto defuit ex supra enarrat is
circumstantiis, proindeque spectari non potui t uti vagus.
S. Romana Rota 375
Hisce omnibus in iure ei in facto consideratis et sedulo perpensis,
Christi nomine invocato, Nos infrascripti Auditores de tu rno , pro Tri
bunal i sedentes et solum Deum prae oculis habentes , decernimus,
declaramus et definitive sentent iamus, proposito dubio respondentes :
Affirmative, seu constare de nullitate matrimonii in casu et sententiam
Paris iensem primi gradus confirmamus.
I ta pronunciamus, mandantes Ordinariis locorum et ministris tribu
nalium, ad quos spectat, ut exsecutioni manden t hanc nos t ram defini
t ivam sententiam et adversus reluctantes procedant ad normam ss. cano
n u m et praesert im cap. 3, sess. XXV, De reform., Concilii Tridentini ,
iis adhibitis exsecutivis et coercitivis mediis, quae magis oppor tuna et
efficacia pro re rum adiunctis exsti tura sint.
Romae, in sede Tribunalis S. R. Rotae, die 4 marti i 1916.
Ioseph Mori, Ponens.
Fridericus Cattani Amadori .
Pe t rus Rossetti . L . © S .
Ex Cancellaria, 26 aprilis 1916.
Sac. T. Tani, Notarius.
SUPREMUM
SIGNATURAE APOSTOLICAE TRIBUNAL
B O N O N I E N .
COMMISSIONIS SEU REGULARITA TIS PAROECIAE
inter Ordinem Canonicorum Regularium Ssmi Salvatoris, repraesentatum
per legitimum procuratorem Thomam Ambrosetti, advocatum, et Curiam
Archiepiscopalem Bononiensem.
1. Ante publ icarum rerum eversionem, sub exitum saeculi x VIII,
civitatis Bononiensis paroeciae LIV recensebantur , ex quibus duodecim
ad Regulares pert inebant , ac plures aliae iur ipat ronatus tum populari ,
t um familiari subdebantur . Anno autem 1806 universae ad numerum XVIII
376 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
redactae sunt , omnesque declaratae saeculares, ac, u n a excepta, liberae
collationis; quae nova paroeciarum conditio u sque in praesens substan
tialiter immuta ta perseveravit : hodie enim auc tus est numerus paroe
ciarum ad XXIV; ex his vero tres t an tum iur ipat ronatus subiacere,
nullam tamen regular ibus concreditam esse, asserebatur vel in ipsa
Relatione s ta tus dioeceseos in visitatione SS. Liminum a. 1911.
Inter XVIII paroecias quae anno 1806 supererant , adnumera tur
quoque paroecia S. lohannis in Monte, quae, absque controversia, ante
r ioribus annis , immo et saeculis, ad Ordinem Canonicorum Regular ium
Lateranensium SS. Salvatoris pienissimo iure per t inebat ; ac propterea,
dispersis in publica eversione religiosis, bonisque ipsorum depraedatis ,
novo beneficio, novisque reddit ibus, simul cum ampliore territorio ab
Archiepiscopo dotar i debuit . Rest i tut i postea Bononiae Canonici Regulares
Lateranenses, in vacationibus huius paroeciae, quae contigerunt aa. 1846
et 1898, quoddam ius nominandi sibi asserere visi sunt , donec in post rema
vacatione, quae accidit per obi tum parochi saecularis Antonii Domeni-
chini, d. 13 augusti 1914, iidem Regulares formaliter postularunt ab
Archiepiscopo, ut praefatam paroeciam regularis conditionis fuisse et
esse recognosceret. Abnuente au tem Curia Archiepiscopali, quae e con
trario asserebat paroeciam ab a. 1806 fuisse et esse saecularis prorsus
conditionis, cogitarunt de lite apud S. R. Rotam vel in pr imo gradu
iurisdictionis ins tauranda, ad quem effectum oblato libello Commissio
nem impetrarunt . Immo, quum casum evenisse a rb i t ra rentur articuli 13
Appendicis ad Regulas Nostri Ordinis, s ta tuent i s : « Quum res sit de
« negotio gravis ponderis , et difficultatibus implexo,. . . decisio remit t i tur
« ad P lenam Signaturam », ad Hanc explicite pro vocarunt .
In plenariis igitur comitiis Signaturae, die 8 iulii 1916 in aedibus
Vaticanis habit is , referente Emo ac Revmo P. D. Vincentio Card. Van-
nutelli, Sacri Collegii Decano, prodiit decisio super consueta formula
dubii : An sit signanda Commissio in casu. - Quae decisio Emorum Pa
t rum, instante nunc Emo ac Revmo Archiepiscopo Bononien. Georgio
Cardinali Gusmini, de mandato Emi ac Revmi Card. S. Tribunali Prae
fecti, publici iuris fit.
2. Animadver terunt in primis Emi Pa t res necessar iam conditionem
cui satisfieri debeat per quamcumque pet i t ionem Commissionis, ad Rotale
iudicium ins taurandum, hanc esse, ut saltem fundamentum aliquod boni
iuris ex par te petentis demonstretur , super quo consistere valeat actio
iudicio explicanda et definienda. Ut rumque enim manifesta lege indi
ci tur: t um can. 40, § 2, Legis Propriae, coli. cum art. 28-29 Regularum
Nostri Ordinis, ubi reiiciendam esse iubetur quamlibet petit ionem fun-
Signatura Apostolica 377
damento boni iuris des t i tu tam; tum can. 16 Legis Propriae, ubi sta
tui tur « reservari Sacris Congregationibus cognoscere de dispositionibus...
« quae non sint sententiae in forma iudiciali latae » ; idque adeo, ut
(can. 17) « ne obiter quidem de his S. Rota videre possit , et si t amen
« sentent iam proferat, haec ipso iure sit nul la ». Apertius etiam legimus
in Normis peculiaribus, cap. I, § 3 : « Si libellus ad S. R. Rotam delatus
« est,... de quaestionis na tu ra videbunt, u t rum res administrat ionis ac
« disciplinae t ramite t rac tanda sit, an summo iure agendum. Horum
« pr imum si accidat, iudicium quaest ionis reservatur Sacrae Congrega-
« tioni cui competit » ; quae praescriptio iure Emis Pa t r ibus visa est
continere normam, quae in praesenti casu potissimum ab Ipsis prae
oculis habenda esset.
Ad ostendendum autem quam consonum sit Signaturae insti tutis,
huic fundamentali principio, hodie universim recepto, de distinctione
duplicis competentiae, administrat ivae nempe et iudiciariae, f irmiter
inhaerere, placuit recolere ipsos art. 1698 ss. mot. prop. 10 nov. 1834
(alias Regolamento Gregoriano), ubi principium illud perspicue ad praxim
deducitur, ex normis et rescriptis Nostri Ordinis corrivatos esse, prout
ostenditur in decisione causae Bononien. Competentiae, 20 iunii 1836
(eius anni XXXIX), extensore Emo Praef. Card. Io, Francisco Falza-
c a p p a . 1 Quin etiam, ipse Emus Falzacappa in alia decisione Lauretan.
Circumscriptionis, 1834 (LXXIX), enarrat , se auctore, ad oraculum Ssmi
per Signaturam tunc pr imum fuisse provocatum, a quo solemne respon
sum acceptum: « Nullum ius esse, nul lamque iurisdictionem iudicibus
« ordinariis in negociis ac controversiis cognoscendis et definiendis,
« quae a potestate administrativa, politica, directiva, curantur et expen-
<* dun tur »; cuius oraculi summam sapientiam plur ibus disertisque con
siderationibus ibidem i l lus t ra t . 2
3. Hoc igitur fundamento praest i tuto, in facto animadver terunt Emi
Pat res duo compertissima esse: decretum videlicet in actis haberi , quo
de conditione et s tatu saeculari paroeciae S. Iohannis in Monte inde
ab a. 1806, praeter omnem exceptionem, constat ; nul lumque e contrario
afferri documentum, quo decretum illud al iquando rescissum, revocatum
aut quovis modo effectu dest i tutum fuisse evincatur.
P r imum quod attinet, prostat in actis decretum die 20 maii 1806
ab Emo Carolo Card. Oppizzonio, Archiepiscopo Bononien. et Delegato
1 Decisiones Supremi Tribunalis Signaturae Iustitiae quae prodierunt ab anno 1825 ad annum 1844, vol. XII, pag. 240.
2 Decisiones etc., vol. X, pag. 380.
378 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Apostolico, editum, quo, in vim ipsius Delegationis Apostolicae, de uni
versis paroeciis ßononiens ibus regularibus, et in his nominat im de
S. lohann i s in Monte paroecia, disponitur, et i ta disponitur, ut praesens
intentio Canonicorum Regular ium e diametro excludatur . Dum enim
hi contendunt evincere paroeciam S. lohannis in Monte esse regularem,
in decreto ex adverso legitur: « Usando dell 'Apostolica facoltà ed au to-
« rità, a Noi anche specialmente delegata per let tere del Santo Padre
« Pio Papa VII in da ta delli 8 giugno e delli 3 agosto del p. p. anno ;
« decretiamo e comandiamo e dichiariamo, che tu t te le Chiese Parroc-
« chiali, le quali per l 'addietro sotto qua lunque titolo appar tenevano ai
« Regolari, cioè quelle di S. Giovanni in Monte e del SS . Salvatore, etc. ;
« ora e per l 'avvenire ordiniamo che siano libere, sciolte e pienamente
« esentate da ogni autorità o diritto dei Regolari,... e che siano piena-
« mente soggette a noi, in perpetuo, e ai nostri successori nélV Arcivesco-
« vado di Bologna. Usando poi delle facoltà a Noi concesse per mezzo
« delle suesposte Lettere Apostoliche, le riferite chiese di S. Giovanni
« in Monte, del Ssmo Salvatore etc. le erigiamo in cure secolari ed ordi-
« niamo e stabiliamo eleggere, Noi ed i nostri successori, dei chierici
« secolari, i quali , previo il concorso ed esame alla forma del S. Con-
« cilio di Trento. . . a s sumeranno la Cura delle anime. Derogando etc.;
« ed anche, etc. ; in ogni, etc. ». Porro nemo non videt huiusmodi decre
tum, documentum esse in causa decisivum, iuxta praescr iptum quoque
ab Hoc Ordine saepius enunciatum, v. g. in Forolivien. Restitutionis in
integrum, 22 aug. 1844 (LV), n. 5: « Authenticum et decisivum documen
t u m illud solum dicitur, quod claram evidentemque rei probationem
« ad oculum exhibet, remotis ambagibus, et procul ab omni rationabili
« haesitat ione ».
4. Alterum quod spectat, pariter in facto est, nullum proferri ex par te
Regularium instant ium documentum quo sufficienter argui possit, post
a n n u m 1806 paroeciam S. lohannis in Monte in s ta tum regularem fuisse
rest i tutam. E contrario in actis habentur at testat iones Archiepiscoporum
in Visit. SS. Liminum, a. 1830, 1873, 1878, 1897, 1911, ubi illud exclu
ditur, dum asseritur in civitate Bononiensi nullam haberi paroeciam regu
larem, duas t an tum in rel iqua dioecesi. Quae autem Regulares ins tantes
afferunt adminicula probat ionum ad coniiciendum, hisce omnibus non
obstant ibus, praefatam paroeciam mansisse regularem, vel delibata, insuf
ficientia et inconsistentia apparent , quin immo non semel haec ipsa in
contrar iam conclusionem Iudicum sententiam cogunt.
Afferunt in primis quoddam rescriptum d. 9 august i 1828, ubi Aposto
lica Auctoritate firmatur t ransact io inter Archiepiscopum et Canonicos
Signatura Apostolica 379
Regulares circa regulari tatem rural is paroeciae S. Luciae de Corbaria ;
a tque ex eo quod in par te narrativa rescripti praesupponi tur « Cardinalis
« Archiepiscopus in correspectivitatem nominat ionis presbyteri saecu-
« laris, quoad unam dumtaxa t ecclesiam paroecialem di Gasalecchio
«^nuncupatam, asserto cuicumque iuri quoad cetera[s\ de quibus agitur
« ultro valedixit », confirmare n i tuntur , ex eo saltem tempore Cano
nicos Regulares rest i tutus fuisse in pr is t inum quoad omnes paroecias
ßononienses olim sibi quomodocumque spectantes, u n a excepta di
Casalecchio; ergo, concludunt, quoad paroeciam quoque S. Iohannis in
Monte. Sed, - praetermisso etiam quod lectio ceteras facile potest coniici
o r ta ex inadvertentia amanuens is qui in subiecta specie t an tummodo
cetera scribere debuisset , se referens videlicet ad diversas proposit iones
q u a s de tunc controversa paroecia Corbariensi Archiepiscopus succes
sive in medium attulerat, - quisque intelligit locutionem ceteras (etiam
si ita demum legi deberet), additis verbis « de quibus agitur » coarctari
ad ea quae in precibus rescripto praeviis cont inebantur ; quod cetero
qu in iubetur principio a Nostro Ordine pluries firmato, v. g. in Romana ,
Circumscriptionis et appellationis, 26 ian. 1832 (XXXVI), n. 10: « P lus in,
« gratia Principis esse nequi t quam in petitione, et concessio a peti-
« t ione normam acc ip i t» . Idque manifestius elucet consideranti, al lata
qu idem verba esse in par te narra t iva rescripti, in par te vero dispositiva
explicite a s se r tum: « expositam in ipsis precibus concordiam probamus ».
At vero « in ipsis precibus », ubi cont inentur ea « de quibus agitur »,
nec verbum quidem demonstrare valuerunt Canonici quod ad paroe
ciam S. Iohannis in Monte t rahi u t cumque posset, quum negotium uni
versum ibi versetur inter duas nominatas paroecias rurales, S. Andreae
de Casalecchio et S. Luciae de Corbaria, de quibus tan tummodo, in
effectu, t ransact io exinde valuit.
Ostendunt praeterea Canonici, se, in vacat ionibus quae contigerunt
a,a. 1846 et 1898, sollicitos satis fuisse in asserendo suo iure coram Archie
piscopis, satisque intent ionem suam fuisse consecutos. Verum, inspectis
act is , illico in comperto posi tum est huiusmodi ius, quod sibi dicunt
«um effectu asseruisse, nequaquam illud fuisse de quo quaeri tur , nempe
proprietatis seu regularitatis paroeciae: etenim in u t raque vacatione
praehabi tus est concursus, cuius vi - a. 1846 libere, a. 1898 ad praesen
tat ionem Abbatis Canon. Regular. SS. Salvatoris - Archiepiscopi paroe
ciam sacerdotibus saecularibus contulerunt. At vero incontroversum
in iure est, ex Constit. S. P. Pii V Ad exequendnm, d. 1 nov. 1567, § 5,
paroeciam regularem, qualis dici potest solummodo paroecia pienissimo
iure Monasterio seu Ordini unita, non conferri per concursum. Quin
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
etiam haec intentio asserena i regular i ta tem paroeciae in praefatis
rerum adiunctis , expressis verbis exclusa appare t in ipsis litteris Ab
batis Can. Regul. Lateranens ium praetensi iuris assertivis. Legimus enim
in litteris a. 1846: « quella parrocchia già di antica nos t ra pert inenza »;
in litteris a. 1898: « Nomino quindi e presento... come parroco di S. Gio-
« vanni in Monte, parrocchia di diritto padronale dei Canonici Latera-
« nensi » : ubi elucet non de regular i ta te paroeciae, sed de i u s p a t r o
na tus regulari super paroeciam saecularem tunc negot ium fuisse: a t
iuxta ipsos iuridicos conceptus , et ea quae fuse recolit, v. g. S. R. Rota ,
in u n a Brunnen. , Incorporationis seu iurispatronatus, d. 28 mart . 1914
(Acta Apostolicae Sedis, vol. VI, p. 319 ss.), mutuo sese excludunt haec
duo, iuspa t ronatus et incorporat io, adeo ut non possit iam consistere
actio de regular i ta te paroeciae, post invocatum merum iuspat ronatum.
Ceterum, an imadver te runt Emi Pa t res , non doceri in praefatis rerum
adiunctis, intercessisse ullo modo Auctori ta tem Apostolicam, sine qua
nec Oppizzonius, nec alius quilibet immutare valuisset quae vigore spe
cialium facultatum delegatarum a S u m m o Pontifice consti tuta fuerant.
5. Quum igitur in facto p rae ter omnem exceptionem constet de de
creto, seu de causa sufficienti ex q u a incoeperit nova conditio saecularis
paroeciae controversae, q u u m nullo modo evincatur decretum illud usque
in praesentem diem cessasse, seu causam illam effectu dest i tutam fuisse,
palam est nullo alio fundamento inniti posse actionem Canonicorum
Regul. Lateranens ium nisi in o p p u g n a n d a validitate seu efficacia decreti
diei 20 maii 1806 supra relat i . Verum huiusmodi actio nullitatis, nunc,
post CX annos , nul la lege ins taura r i permit t i tur (cfr. Decis. Sign. a. 1832
[XV] in Romana Gircumscr. et appell, n. 5: « t r ig inta enim annorum spatio
actiones quascumque nul lo facto discr imine perimi, tralati t ium in iure
scimus »); multo magis , quod, sive ex iam delibatis, sive ex iis quae in
actis prostant , sat is supe rque evincitur , pluries in praeteri to tempore ,
verbis et factis, Canonicos Regul . Lateranenses agnovisse plenam vim
decreti de quo agitur , quodque , ut a limine animadver t imus, adeo fir
mum semper e t i nvu lne ra tum mansi t , u t nulli unquam contestationi
occasionem dederit , a tque vel in p raesen t ia rum universum s ta tum paroe
ciarum Bononiensium, s imul cum aliis eodem tempore editis, regat a tque
moderetur . Sufficiat vel innuere quod a. 1823 Canonici Regul. Latera
nenses ut recuperarent l ibros chorales in ecclesia S. lohannis de Monte
derelictos, Apostolicum Resc r ip tum de re impetrarunt . At vero, si adeo
constat de ipsorum acquiescent ia praeter i to tempore, normis ipsius decreti
Oppizzoniani d. d. 20 maii 1806 (liceat verba usurpare in simili specie
prolata in decis. Sign, in Centumcel larum, Restitutionis in integrum,
Signatura Apostólica 381
d. 21 aprii . 1825 [eius anni XVIII, p. 65]): « veti tum est iudicibus destruere
« quod semel actoribus placuit ». Cfr. et decis. CXXI, in Collect. Decis.
Signaturae, an. 1845-1854, § 8, 9 : « licet ea irrita et nulla fuissent, ex
« posteriori t amen acquiescentia et acceptatione, plenam adversus eos
« sibi vindicant auctori ta tem ».
Super hisce validissimis rat ionibus innixis nihil adiiciendum Emi
nentissimis Pa t r ibus visum fuisset, ut suaderent Oratoribus, inaniter se
in Commissionis beneficio spem suam collocasse; sed missis omnibus,
adhuc u n u m in hac causa exsurgit quod ipsorum intentioni e regione
adversa tu r : quod nempe cognitio de validitate et efficacia decreti a
Delegato Apostolico editi in materia ad ordinem administrativum procul
dubio spectanti , ut est innovatio s ta tus paroeciarum, quae non privata
iura sed publicum bonum et quidem directe respicit, praesertim in adeo
gravibus et extraordinariis re rum adiunctis p rocurandum, haec cognitio,
inquam, quavis difficultate cessante, ex allatis can. Legis Propriae, non
quidem S. R. Rotae est deferenda, sed Sacris Congregationibus reser
vanda. Agi autem in casu non de privatis iuribus, sed de publica causa,
luculentissime evincitur, vel ex eo, quod decretum Oppizzonianum d. 20
maii 1806, non modo ad universas paroecias regulares Bononienses exten
d i tur , sed id ipsum circa eas Auctoritate Apostolica Delegata disponit,
quod, in ea angustissima tempestate , fere omnes Episcopi Regni Italici,
ut ex actis constat in specie de Imolan., Forolivien., Faventin. , etc., in
suis dioecesibus consti tuere debuerunt , Apostolica Sede sciente et non
contradicente, de paroeciis a Regular ibus, tunc dispersis, omnino de
relictis.
I taque ad propositum dubium : An sit signanda commissio in casu,
Emi ac Revmi Pat res in Plena Signatura diei 8 iulii 1916 responderunt :
Negative.
Hanc vero ipsorum Eminentiss imorum Pa t rum decisionem, SSmus
Dnus Noster Benedictus Div. Prov. P P . XV, in Audientia eadem die
Emo Card. Praefecto concessa, approbavit et ra tam habui t .
Atque ita editum est, etc.; non solum, etc., sed et omni, etc.
Datum Romae, die 8 augusti 1916.
I Ubaldus Mannucci, Signaturae Votans
L. © S. VISA
Nicolaus Marini, a Secretis.
Iosephus adv. Fornàri , Notarius.
382
DIARIUM ROMANAE CURIAE
SEGRETERIA DI STATO
NOMINE
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di
nominare:
4 settembre 1916. — Mons. Luigi Sincero, Uditóre della S. R. Rota, e il
Rino P. Raffaele di San Giuseppe, dei Carmelitani Scalzi, Consultori della
sacra Congregazione dei Semi/nari e delle Università degli Studi.
— Il Rmo P. Domenico Reuter, ex-generale dei Minori conventuali, Con
sultore della sacra Congregazione dell' Indice.
13 settembre. — Mons. Teodoro Valfré di Bonzo, Nunzio apostolico in
Austria-Ungheria ed arcivescovo titolare di Trebisonda.
22 settembre. — L'Emo signor cardinale Diomede Falconio, Protettore
delle Suore del Patrocinio di S. Giuseppe.
4 ottobre. — Il Rmo Sac. Alberto Levarne, Segretario dell'Intemunziatura
apostolica di Colombia.
AVVISO
La Direzione dell'« Annuario Pontificio » presso la Segreteria di Stato
interessa vivamente gli filmi e Rmi Ordinari delle diocesi, i Collegi prelatizi,
i Superiori generali degli Ordini religiosi, i Rettori dei collegi ecclesiastici e
tutti i dignitari appartenenti alla Corte pontificia a volerle trasmettere in
tempo utile le relazioni e rettifiche occorrenti per la edizione dell'« Annuario »
pel prossimo anno 1917, in conformità della lettera circolare dell'Emo sig. Car
dinale Gasparri, Segretario di Stato, in data 15 luglio 1915, e delle particolari
istruzioni ricevute al momento delle nomine e promozioni.
Diarium Romanae Curiae 383
MAGGIORDOMATO DI SUA SANTITÀ
NOMINE
Con Biglietti di S. E. Rma Mons. Maggiordomo, il Santo Padre si è degnato»
di nominare:
Camerieri Segreti soprannumerari di S. S.:
29 agosto 1916. — Mons. Luigi Camboni, della diocesi di Ozieri.
— Mons. Elia Lutzu, della medesima diocesi.
30 agosto. — Mons. Ugo 0' Reilly, della diocesi di Dromore.
— Mons. Emidio Gresele, della diocesi di Ascoli Piceno.
là settembre. — Mons. Domenico Marena, della diocesi di Sant'Angelo
de' Lombardi e Bisaccia.
Camerieri Segreti di Spada e Cappa soprannumerari di S. S.:
14 ottobre 1914. — Il sig. Van Waterschoot van der Gracht Gualtiero,
della diocesi di Amsterdam.
10 agosto 1916. — Il sig. marchese Raimondo de Dalmau y de Olivart,
della diocesi di Madrid.
28 agosto. — Il sig. Giorgio Salleron, della diocesi di Versailles.
5 settembre. — Il sig. avv. Marcantonio Caracciolo del Leone, di Roma.
Camerieri d'onore in abito paonazzo di S. S.:
26 agósto 1916. — Mons. Alessio Cavallini, della diocesi di Padova.
29 agosto. — Mons. Antonio Isoleri, dell'archidiocesi di Filadelfia.
2 settembre. — Mons. Enrico Bechern, della diocesi di Colonia.
Cameriere d'onore di Spada e Cappa di numero di S. S.:
2 settembre 1916. — Il sig. comm. Luigi Bersani.
384 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Cappellano Segreto d'onore di S. S.:
13 settembre 1916. — Mons. Luigi de Marco, dell'arehidiocesi di Ghieti.
Cappellano d'onore extra urbem di S. S.:
13 settembre 1916. — Mons. Giuseppe Vilaplana Jové, della dioc. di Lérida.
N E C R O L O G I O
v
10 settembre 1916. — Mons. Giulio Alessandro Leone Bouissière, vescovo
di Costantina e di Ippona.
14 settembre. — Mons. Antonio Maria Bonito, arcivescovo tit. di Assume»
Annus T U I - Vol. VIII Die 3 Novembris 1916 Num. 11
ACTA APOSTOLICAE SEDIS COMMENTARIUM OFFICIALE
ACTA BENEDICTI PP. XV
L I T T E R A E A P O S T O L I C A E
I
E R E C T I O N O V I V I C A R I A T U S A P O S T O L I C I H O - N A N O R I E N T A L I S
BENEDICTUS P P . XV
Ad perpe tuam rei memoriam. — Summa afficimur laetitia, quum
edocti s imus, catholicam fidem adeo in longinquas regiones propagatam
esse, ut vinea Domini novos ibidem operarios exigat et requirat . Et
pro al t issimo munere , Nobis divinitus commisso, gratum acceptumque
habemus , spiri tualibus f idel ium necessi tat ibus primo quoque tempore
providere. Cum igitur relatum sit Nobis, in Apostolico Vicariatu Ho-nan
meridionali, a lumnis Seminarii Mediolanensis ab Exteris Missionibus
concredito, ubi, propter eorum studium atque operam sollertem, regio
occidentalis abhinc annos quinque distracta fuit, et aliis non minus
actuosis Missionariis tradita, Christi religionem, iuvante Domino, in
dies feliciter augeri ; Nos, ad huiusmodi incrementum adiuvandum, novum
intra illius Missionis fines Vicariatum constituere decrevimus. Quare
omnibus rei momentis at tente perpensis cum VV. F F . NN. S. R. E.
Cardd. christiano nomini propagando, motu proprio, certa scientia ac
ma tu ra deliberatione Nostra deque Apostolicae potestatis plenitudine,
praesent ium tenore ab Apostolico Vicariatu Ho-nanens i meridionali
civiles Praefecturas, vulgo Kueitefu, Cengcioufu et Kaifongfu nuncu-
patas , disiungimus ac separamus, easque in propr ium Vicariatum Apo-
ACTA, TOI. VIII, n. 1 1 . — 3-11-916. 26
386 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
stolicum erigimus cum omnibus et singulis iur ibus , honor ibus , privile
giis, indultis, quae ad huiusmodi Vicariatus Apostolicos pert inent , eumque
« de Ho-nan orientali » nominandum esse s ta tuimus. Volumus autem, ut
a postrema ha rum Praefectura, idest « Kaifongfu », civiles Sub-praefe-
cturae « Juciou, Singtchenghsieng » et « Mihsieng » excipiantur, et novus
erectus Vicariatus de H o - n a n orientalis eorundem Alumnorum Semi
narii ab exteris Missionibus Mediolani, qui t an tum ibidem meruerunt ,
curis et laboribus demandetur . - Decernentes praesentes Litteras firmas,
validas et efficaces semper exsistere et fore, suosque plenarios a tque
integros effectus sortiri a tque obtinere, illisque ad quos spectat vel in
posterum spectare poterit in omnibus et per omnia plenissime suffra
gari, sicque in praemissis per quoslibet iudices ordinarios ac delegatos
iudicari ac definiri debere, a tque irr i tum esse et inane si quid secus t
super his a quoquam, quavis auctoritate, scienter vel ignoranter conti
gerit a t tentar i . - Non obstant ibus Nostra et Cancellariae Apostolicae
regula de iure quaesito non tollendo, aliisque Consti tut ionibus et San
ctionibus Apostolicis ceterisque omnibus in contrar ium facientibus
quibuscumque.
Datum Romae apud S. Pet rum, sub annulo Piscatoris, die xxi
mensis septembris anno MCMXVI, Pontificatus Nostri tertio.
De speciali mandato SSmi
P . CARD. GASPARRI, a Secretis Status.
II
DECERNITUR NUMISMA PRO COHORTE MILITUM, QUI VULGO « GENDARMI PON
TIFICII » VOCANTUR, CENTESIMO EXEUNTE ANNO AB EIUS INSTITUTIONE.
BENEDICTUS P P . XV
Ad perpe tuam rei memoriam. — Cum centesimus hoc ipso die
compleatur annus , ex quo fel. rec. decessor Noster Pius VII mili tum
Cohortem instituit, quae, initio, vulgo « dei Carabinieri Pontificii » nun
cupabatur , nunc, muta to nomine, « dei Gendarmi Pontificii » audit ,
no lumus faustum hunc praeterire diem, quin paternae Nostrae erga
eandem benevolentiae peculiare publice edamus tes t imonium. Grato
enim iucundoque recolimus animo, quam praeclaram Pontificia ea Cohors
pepereri t sibi hoc intervallo laudem in tuenda t um civilis communitat is
tum Romanorum Pontificum secur i ta te ; cuius in perfunctione muner is i i
Acta Benedicti PB. XV 387
quemadmodum antehac decessoribus Nostris, sic Nobis in praesenti ,
pro re rum temporumque condicione, f idel i ta tem vir tutemque suam
luculenter probavit . Laetabilis igitur eventi ut al iquod exstaret moni-
mentum, nomisma signari iussimus, cuius adversa pars Nostram refert
imaginem et nomen et Pontificatus a n n u m ; aversa autem habet tum
expressa gentilicia insignia Pii VII et Nostra, Clavibus ac Tiara superim-
positis, et duobus ramis, altero querelis, lauri altero, subnexis a tque hinc
inde in coronae modum inflexis, tum inscriptos in orbem titulos « Co-
H O R T i MILITUM PONTIFICUM», « F I D E I ET VIRTUTI », numero anni MDCCCXVI
sinistrórsum, anni MCMXVI dextrorsum, inter u t rumque t i tulum interiecto.
Concedimus vero ut dilecti filii Pontificiae Cohortis seu ductores seu
milites, quotquot hodie stipendia merent , nomisma ita signatum, quod e
taenia serica caerulei coloris, extremis oris flava, dependeat, in saecu
lar ium ho rum sollemnium memoriam, ad sinistrum pectoris la tus gestare
possint omnes ; eiusmodi au tem concessionem Nostram, pro iis qui legi
t ime ea utentur , benigne volumus eosdem parere effectus, a tque annus
plenus in militia consumptus . Confidimus interea fore, ut praecipua
haec voluntatis Nostrae significatio, qua milites securitati Aedium Nostra
rum tu tandae honestamus, id prorsus efficiat, ut iidem, tum fidei morum
que integritate, tum navitate sollertiaque in officiis suis fungen dis haud
minore fulgeant, quam qui ex eadem Cohorte ante actis temporibus
mirabiles decessoribus Nostris p raebuerun t utilitates. Contrariis quibus
libet minime obstantibus.
Datum Romae apud Sanctum Pet rum, sub annulo Piscatoris, die
XXII mensis octobris anno MCMXVI, Pontificatus Nostri tertio.
P. CARD. GASP ARRI, a Secretis Status.
M O T U P R O P R I O
DE SANCTUARIIS S. MARIAE AD RUPES ET S. BERNARDINI SENENSIS QUOD
AQUILAE E S T , MINISTRI GENERALIS FRATRUM MINORUM IURISDICTIONI
IMMEDIATE SUBIICIENDIS.
BENEDICTUS | P P . XV
Sanctae Mariae ad Rupes , imminens valli Suppentoniae, Sanctua
rium, quod quidem decessor Noster fel. rec. P ius X basilicam minorem
appellavit, cum aedificiis adiunctis, id est coenobio et ecclesia, constat
ab anno MCMXII, ex eiusdem decessoris chirographo, in dominium et
388 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
proprietatem cessisse Apostolicae Sedis; ipsius autem custodiam ac pro
curationem Fra t r ibus Ordinis Minorum e provincia Saxonica S. Crucis
in perpetuum demanda tam esse, hac lege ut illius provinciae minister
in ea procurat ione gerenda Apostolicae Sedis vice fungeretur. I am vero,
cum cognoverimus eum ministrum provincialem instanter a moderatore
Ordinis petere et eius basilicae et coenobii et ecclesiae regimen depo
nere sibi liceat, videtur Nobis commoda oblata occasio, ut, praesert im
ob religiosam disciplinam eo sanctius ibi cum pietatis popularis incre
mento servandam, pro Saxoniae provinciali ipsum Ordinis praeposi tum
subs t i tuamus . I taque his litteris Motu Proprio et certa scientia edicimus,
ut Sanctuar ium S. Mariae ad Rupes cum coenobio et ecclesia continen
tibus, iam nunc ministri generalis F ra t rum Minorum iurisdictioni imme
diate subs in t ; eidemque iura ac privilegia omnia quae in id Sanctuarium
easque aedes quae ministro et provinciae F ra t rum Minorum Sàxoniae
t r ibuta sunt, a t t r ibuimus. - Aliis iisque gravibus causis adducimur, ut
de domo minoritica, quae Aquilae est in Aprutio, coniunctaque ecclesia
S. Bernardini Senensis , ubi sacri eius cineres requiescunt, idem decer-
n a m u s . Quare in hanc quoque tum domum tum ecclesiam non alius
quam minister generalis Ordinis Minorum posthac iurisdictionem habe
bit. Is autem utr ique coenobio Sanctuarioque S. Mariae ad Rupes et
S. Bernardini Senensis sodalem praeficiet, Praesidentis ti tulo ; eique ad
varia ministeria tot adiiciet sacerdotes et laicos, quot res postulaveri t ;
quos omnes delegent «x quavis Ordinis provincia, more usitato in
omnibus coenobiis Fra t rum Minorum, quae sub dicione ministri gene
ralis Ordinis directe sunt .
Atque haec vo lumus et iubemus, contrariis quibusvis non obstan
tibus.
Datum Romae apud S. Pet rum, die xix mensis septembris, anno'
MDCcccxvi, Pontificatus Nostri tertio.
BENEDICTUS P P . XV
Acta Benedicti PP. XV 389
E P I S T O L A E
I
A D L U D O V I C U M N A Z A R I U M S . R . E . P R E S B . G A R D . B É G I N , A R C H I E P I S C O P U M Q U E -
B E C E N S E M , C E T E R O S Q U E A R C H I E P I S C O P O S E T E P I S C O P O S R E G I O N I S C A N A
D E N S I S : M U T U A M T N T E R F I D E L E S C O N I U N C T I O N E M E N I X E C O M M E N D A T .
Dilecte Fili noster, Venerabiles Fratres , salutem et apostolicam
benedictionem. — Commisso divinitus Nobis pascendi dominici gregis
officio vehementer impellimur, ut, si qua inter Ecclesiae filios discidia
commoveantur, unde pacem mutuamque coniunctionem in discrimen
vocari contingat, ea quoquo pacto componere pro viribus s tudeamus.
Quid enim tam rei catholicae perniciosum, aut quid a divinis prae
ceptis Ecclesiaeque principiis t am alienum, quam christifideles inter
se studiis par t ium dividi? Siquidem regnum in se ipsum divisum deso-
labitur : et christ ianus populus, si quando cor unum et anima una esse
desierit, ab illa sensim caritate desciscit, quae non modo est vinculum
perfectionis,1 sed christiani nominis praecipua ac pr ima l e x , 2 cum eam
humani generis Redemptor discipulis suis veluti tes tamento commen-
dave r i t , 3 eandemque verae fidei signum et a rgumentum fore edixeri t :
In hoc cognoscent omnes quia discipuli mei estis, si dilectionem hdbueritis
ad invicem.i Accedit quod dissensiones eiusmodi, praeterquam quod a
Christi Domini spiritu longissime absunt , id quoque misere efficiunt,
ut eos qui foris sunt a catholica fide magis magisque avertant , cum,
contra, fraterna catholicorum consensio et caritas magno semper fuerit
externis ad part ic ipandam eorum societatem invitamento.
I taque in summa versamur sollicitudine, venerabiles Fratres , ob
eas, quae inter catholicos istius regionis, quorum alioqui fides et pietas
apud omnes pervagata est, abhinc aliquot annos exarsere s imul ta tes ;
quas quidem cotidie ingravescere et publicas iam factas esse, tum plu
r ibus certisque argumentis comper imus , t um etiam a vobismetipsis
edocti sumus.
1 Coloss., III, 14 . 2 MATTH., XXII, 38 -39 . 3 Io., XIII, 3 4 ; XV, 12, 17; XVII, 11. 4 Io., XIII, 3 5 .
390 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale .—— ... •—— • »
Quaenam vero sit hu ius causa discidii, plane liquet. Cum enim ex
catholicis Canadensibus alii, ex Gallis oriundi, gallico sermone, alii, etsi
var ia ab stirpe profecti, anglico u tan tur , idcirco inter se decertant,
contendunt .
Franco-canadenses , quos vocant, recte omnia in sua QuebeCensi
provincia procedere affirmant; ast in Ontario aliisque locis, ubi suae stir
pis familiae h a u d ita paucae vi tam degunt, sermoque anglicus, provinciae
lege, in usu est, non aequam haberi sermonis gallici ra t ionem nec in
ministeriis sacris nec in separatis catholicorum scholis, conqueruntur .
Volunt igitur, ita, pro catholicorum utr iusque l inguae numero, sacri
administr i ecclesiis praefici antur , ut, ubi Franco-canadenses sint numero
plures, ibi sacerdos suae l inguae ac stirpis sibi const i tua tur ; in paroeciis
autem, in quorum finibus iidem aliquo numero vivunt, in praedicatione
verbi aliisque ecclesiasticis officiis sermo gallicus item atque anglicus
adhibeatur ; ut denique in separatis scholis, eo modo, qui, suo ipsorum
iudicio, plenior apt iorque videatur, pueri gallicum sermonem doceantur.
Contendunt ex adverso alii, in Ontario ceterisque linguae anglicae
provinciis catholicos pauciores esse quam acatholici, tametsi Franco-
canadenses catholicis alterius l inguae praestent alicubi n u m e r o ; in desi
gnandis vero ecclesiae administr is ra t ionem ducendam quoque esse tum
eorum qui ad veram religionem converti possint ac debeant, t u m lin
guae quae provinciae sit propria, tum etiam al iarum locorum persona
rumque condicionum, neque inspecta t an tummodo maiore catholicarum
stirpium par te rem dirimi posse. Addunt, haud ra ro sacerdotes Franco-
canadenses anglicum se rmonem aut minus probe nosse, au t non optime
loqui, aut suae gentis l inguae postponere : ex quo accidere, ut in mini
sterio exercendo vel pa rum proficient vel non e a m praestent operam,
quam locorum necessi tas postulat . Ad scholas separa tas quod attinet,
si gallicus sermo sic t raderetur , quemadmodum Franco-canadenses po-
scunt\ id rectae pue ro rum institutioni in sermone anglico, provinëiae
proprio, graviter obfuturum, non sine parentum offensione, qui coge
rentur vel sumptu suo mancam supplere inst i tut ionem ut filii anglicam
l inguam perfecte absoluteque addiscerent, vel, catholicis scholis postha
bitis, filios ad publicas seu neutras mittere, quod omnino nefas; ea deni
que institutionis rat ione facile excitam iri guberna torum invidiam in scho
las separatas , quas si de communis utilitatis negligentia argui liceret, in
discrimine versari posset ipsum legis de propriis catholicorum scholis
beneficium, quod incolume servari religionis quam plur imum interest.
Atque u t inam haec omnia sedate placideque disceptarentur! Verum,
quasi in causa sit gens vel religio ipsa, in diariis et ephemeridibus, in
Acta Benedicti PP. XV 391
libris et opuseulis, in privatis colloquiis et in publicis contionibus, t am
acriter exagitantur, ut, animis magis magisque incensis coneitatisque,
discidium inter u t ramque par tem cotidie i n s a n a b i l e s evadat.
Huic tanto incommodo ut oppor tuna adhibeamus remedia, placet,
venerabiles Fratres , quos Nobis coniunctissimos novimus, vobiscum con
silia Nostra communicare. Sciatis, rem vos facturos, qua nulla Nobis
optatior, si omni contentione enitemini, ut, cum pacis cari tat isque
muner ibus , consensus a tque coniunctio inter f ideles procurationi vestrae
créditos denuo consistat. Verba apostoli Paul i Nostra facimus: Obsecro
vos, fratres, per nomen Domini Nostri Iesu Christi, ut idipsum dicatis
omnes, et non sint in vobis schismata : sitis autem perfecti in eodem sensit
et in eadem sententia.. .1 supportantes invicem in caritate, solliciti servare
unitatem spiritus in vinculo pacis.2 Filii enim sumus eiusdem Patr is ,
eiusdem divinae mensae eorumdemque sacramentorum part icipes, ad
eandem vocati beati tatem: in unum corpus baptizati... in uno Spiritu
potati.3 Quicumque enim in Christo baptizati estis, Christum indwistis:1
... ubi non est gentilis et iudaeus, circumcisio etpraeputium, barbarus et
Scytha, servus et liber, sed omnia et in omnibus Christus.5
Quod si fideles regionis istius, rat ione famiiiarum ac stirpium, non
idem sentiunt, et angustiantur vasa carnis, at contra oportet, suasore
Augus t ino , 6 ut dilatentur spatia caritatis. Si vero ex aequo bonoquë et ex
sola caritatis lege nequeant omnia componi, sunt in Ecclesia, á Spiritu
Sancto positi, qui iudicent, et quorum sententiae parere fideles debeant,
si velint Christi esse et haberi nolint tamquam ethnici et publicam.
Controversias igitur dirimere, quas inter se habent catholici Cana
denses de utr iusque sermonis iuribus et usu in sacris aedibus et in scho
lis catholicorum propriis, Episcoporum est, eorum praesert im qui iis
p raesunt dioecesibus ubi plus ardet contentio. Quare hor tamur in u n u m
conveniant, rem tam gravem diligenter considerent a tque perpendant ,
proposi taque sibi unice Christi causa an imarumque salute, quae iusta
et oppor tuna visa sint, s ta tuant ac decernant . Quod si, quavis de causa,
eorum sententia definiri quaestio ac terminari nequeat , rem ad Aposto
licam hanc Sedem deferant, quae causam ad iustitiae et caritatis leges
1 I Cor., i, 10. 2 Eph., IV, 2-3. 3 I Cor., XII, 13. 4 Colat., III, 87. 5 Coloss., III, 11. 6 Sermo LXIX, MIGNE, P. L., t. 38, col. 440.
392 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
sic dirimet, ut f ideles pacem mutuamque benevolentiam, sicut decet
sanctos, in posterum conservent.
Inter im autem, diaria et ephemerides, quae catholico nomine glo
r iantur , oportet discordiam inter fideles ne alant, neve Ecclesiae iudi
cium praeoccupent ; quae qui conscribunt, si pat ienter modesteque
siluerint, si animis sedandis dederint ul tro operam, rem professione sua
omnino dignam fecerint. Abstineant item se fideles ab hac quaestione
in popularibus comitiis, in contionibus, in coetibus catholicis propri i
nominis per t rac tanda; f ieri enim paene nequit, quin oratores studio
par t ium abr ipiantur novasque incendio t am vehementi faces admoveant .
Quae vero omnibus paterno animo praescribimus, ea quidem clerus
sibi in primis praecipi sciat. Cum enim sacerdotes forma gregis fieri et
esse debeant ex animo, eos plane dedecet ista aemulationis invidiaeque
tempestate iactari. Quare peramanter eos admonemus ceteris e populo
praeeant , t um moderat ione et benignitate animi, t um sacrorum Antisti
tum reverentia, t um denique obedientia, in iis potissimum quae ad iusti
t iam et disciplinam ecclesiasticam pert inent et de quibus Ecclesia iure
suo decernit. Certe spirituali bono et concordiae catholicorum utr iusque
linguae valde est profuturum, si sacerdotes u t rumque sermonem calle-
bun t omnes. Quamobrem mirifice delectati sumus cum accepimus, in
nonnul la seminaria eam inductam esse disciplinam, ut clerici et gallice
et anglice loqui perdiscant : quod equidem velimus exemplo esse ceteris.
Studeant interea sacerdotes, qui sacris ministeriis vacant, in u t raque
lingua peritiam usumque habere, invidiisque omnibus amotis , modo
una , modo alia u tantur , pro f idelium necessitate.
Sed cum de scholis, quas catholici in Ontario habent , contentio sit
acrior, videtur propria quaedam de iis att ingere.
Nemo unus negaverit, Ontarii gubernatores exigere merito posse, ut
anglicam linguam, quae propria provinciae est, pueri in scholis docean
tur ; i temque catholicos Ontarienses iure postulare, ut in separatis scholis
ea t am perfecte t radatur , ut eorum fil i i pari condicione sint ac pueri
acatholici qui scholas neutras celebrant, a tque haud ita minus idonei
evadant tum altioribus scholis adeundis, tum officiis civilibus assequendis .
Neque vero est, cur abiudicetur Franco-canadensibus, qui eandem pro
vinciam incolunt, ius f lagitandi, debita tamen ratione, ut in scholis, quas
eorum fi l i i aliquo numero frequentant, gallica l ingua t rada tur : nec pro
fecto videntur iidem obiurgari posse, quod rem sibi suisque caram-
tueantur .
Meminerint t amen catholici istius regionis, unum maxime omnium
interesse, idest catholicas haberi scholas easque nulla prorsus de causa
Acta Benedicti PP. XV 393
in discrimen adduci, ut, dum pueri l i t terarum scientia imbuuntur , discant
quoque catholicam fidem custodire et Christi tum doctrinam aper te
profiteri t um legem sancte servare : id enim et pietas in pueros et reli
gionis bonum et ipsa Christi causa omnino postulat.
Quo autem pacto haec duo componi liceat, plenam videlicet in l ingua
anglica et aequam puerorum franco-canadensium in lingua gallica insti
tut ionem, manifesto apparet , si de scholis agitur publicae auctori tat i
subiectis, rem iniussu eius definiri non posse. Quod t a m e n minime
prohibet , quominus sacrorum Antistites, pro suo curandae an imarum
salutis studio, sollerti actuosaque opera efficiant, ut moderationis con
silia plus possint, et quod aequum et iustum sit, unicuique ex part ibus
t r ibuatur .
De cetero, venerabiles Fratres , ita fidei ac nativitati vestrae confidi
mus , vosque tam cognovimus et memores officii et de reddenda apud
divinum Iudicem ratione sollicitos, Ut pro certo habeamus, nihil vos
reliqui facturos, quod ad damma removenda pacemque rest i tuendam
tentari possit. I taque cogitationes curasque vestras in eo collocetis, ut
omnes unum sint et ut sint consummati in unum, quemadmodum divi
n u s Magister proxime ante docuit oravitque quam pro nobis mortem
in Cruce oppeteret. Haereant fidelium vestrorum animis Apostoli Paul i
verba : Unum corpus et unus spiritus, sicut vocati estis in una spe voca
tionis vestrae. Unus Dominus, una fides, unum baptisma. Unus Deus et
Pater omnium, qui est super omnes, et per omnia, et in omnibus nobis.1
In hac autem mutua coniunctione fideles sint invicem benigni, miseri
cordes, donantes invicem, sicut et Deus in Ghristo donavit vobis.2
Caelestium interea munerum conciliatricem paternaeque caritatis
Nostrae testem, vobis, dilecte Fili Noster, venerabiles Fratres , et clero
populoque cuiusque vestrum, apostolicam benedictionem ex animo im
pert imus.
Datum Romae apud sanctum Petrum, die VIII mensis septem
bris MDCCCCXVI, Pontificatus Nostri anno tert io.
BENEDICTUS P P . XV
1 Eph., IV, 4-6. 2 Eph., IV, 3°2.
394 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
n AD FRANCISCUM S. R. E. PRESBYTERUM CARDINALEM DE BETTINGER, ARCHIEPI
SCOPUM MONACENSEM ET FRISINGENSEM : RESPONDET LITTERIS, ALTERO
REDEUNTE NATALI PONTIFICATUS SUI, AB EO MISSIS OBSERVANTIAE CAUSA.
Dilecte Fili Noster, salutem et apostolicam benedictionem. — Sin
gulare t u u m in Nos pietatis et observantiae studium ex humanissimis
litteris elucet quas Pontificatus Nostri natal i i terum redeunte misisti.
Inde enim comperimus non modo," quem capimus, maerorem, ex hac
temporum acerbitate tibi Nobiscum esse communem, sed te etiam ut
eum in Nobis lenias laborare. Quod scribis, Nos, cum reconciliare
pacem non possemus, tantis tamque variis belli doloribus mitigandis
dedisse usque adhuc operam, certe hoc biennio id pro viribus s tuduimus,
et nihil ceteroqui apostolico officio magis est conveniens. In quo si quid
assequuti sumus, faventi quidem Deo totum est t r ibuendum. Iamvero de
communi salute desperandum non est, maxime si apud Deum Magnam
eius Matrem rite adhibeamus deprecatricem, quam nuper universo chri
st iano nomini Reginam Pacis invocandam ediximus. Id quod studiosius
quodammodo Bavariam praestare decet, cuius Illam peculiarem Pat ro
nam proxime renunt iavimus. Ceterum et de l i t terarum officio gratias tibi
agimus et volunta tem in Nos tuam paterna rependimus caritate. Cuius
testem, in auspicium divinorum munerum, apostolicam benedictionem
tibi, dilecte Fili Noster, et omnibus qui tuae sunt curae concrediti,
amantiss ime in Domino impert imus.
Da tum Romae apud S. Pet rum, die x mensis septembris MDCCCCXVI,
Pontificatus Nostri anno tertio.
BENEDICTUS P P . XV
III
AD PETRUM S. R. E. PRESB. CARD. MAFFI, ARCHIEPISCOPUM PISARUM, ALPHON-
SUM MARIAM S. R. E. PRESB. CARD. MISTRANGELO, ARCHIEPISCOPUM FLO
RENTINORUM, CETEROSQUE ARCHIEPISCOPOS ET EPISCOPOS ETRURIAE
OCCASIONE ANNUI CONVENTUS PISIS CONGREGATOS.
Dilecti Filii Nostri ac venerabiles Fra t res , salutem et apostolicam
benedictionem. — Quid agant et quo spectent curae vestrae, quae vos
caussa gravissima superioribus diebus dolore confecerit, quae habeat
Acta Benedicti BB. XV 395
in dies magis sollicitos, plane intelleximus ex litteris, quas Pisis nuper
congregati , ad Nos dedistis. Nimirum quae ingruunt tempora et salu
t a r e m vigilantiam et fructuosos labores, praesert im ab episcopis, requi
run t . At vero quoscumque ea afferant casus, despondere an imum haud
opor te t . Qui enim Ecclesiam condidit, Is ut i nutr i t ac fovet eam, ita
t u e t u r . . I n d e profecto f i t , ut non sibi metuat Ecclesia: metuit f i l i is quos
habe t concredi tos ac fert in oculis: iis metuit populis, quos, quo magis
'a se recedere videt, eo videt turpius perire. Ceterum scitis diligentibus
Deum omnia in bonum cooperari.
P ro amant iss ima epistola et pro delatis officiis gratias vobis agimus
ex animo, ac caelestis auxilii solatiique auspicem, iisdem vobis, dilectjf
Filii Nostri ac venerabiles Fratres , et Clero populoque unicuique vest rum
tradito, apostolicam benedictionem peramanter in Domino impert imus.
Da tum Romae apud S. Pet rum, die xiv octobris MCMXVI, Pontifi
c a t u s Nostri anno tertio.
BENEDICTUS P P . XV
I V
AD R. P. LUDOVICUM THEISSLING, ORDINIS DOMINICIANI MAGISTRUM GENERALEM,
APPETENTIBUS SOLLEMNIBUS OB ORDINEM ANTE ANNOS DCC LEGITIME
CONFIRMATUM.
Dilecte Fili, salutem et apostolicam benedictionem. — In coetu soda
lium Tert iar iorum Sancti Dominici, qui abhinc t r ibus annis actus est
Florentiae, cum praesentes Nos quoque cum pluribus Episcopis ades-
semus, valde probantibus et suadent ibus Nobis, s ta tutum est ut per
sollemnia, quae appropinquabant , exeuritis anni septingentesimi ab Or
dine Dominiciano legitime confirmato, conventus, eiusdem generis at
longe maioris celebritatis, Bononiae haberetur . Non sane tum suspica-
bamur quid de personae Nostrae humili tate Deus in proximum tempus
decrevisset: sed ad celebrandum [institutum et f memoriam sanctissimi
Pat r iarchae propriis et peculiaribus quibusdam causis videbamur adduci ,
qu i et sacrorum eius cinerum quasi tutores et custodes essemus, et in
a lumnis disciplinae eius qui ad numerum beatorum caelitum essent
adscript i , unum de gentilibus Nostris coleremus. Nunc autem, quoniam
arcano Dei consilio accidit ut , saeculari hac sollemnitate adveniente, iam
396 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
non in Petronii sede, verum in ipsa Apostolorum Principis cathedra
collocati simus, consentaneum est a Nobis, immortal ium in Ecclesiam
meritorum, prae terquam Nostrae privatae necessitudinis, rat ionem haberi ,
inclitoque Ordini singulare aliquod dari tes t imonium apostolicae caritatis .
Praeclarae quidem laudes familiae Domin icanae , t amquam divino
spiritu inst inctus praenuntiasse dicendus est decessor Noster, Hono
rius ITI : qui, cum Ordinem, ante novem annos conditum, sua constitu
tione, edita die xxn mensis decembris a. MCCXVI, sanxisset ra tumque
habuisset , eo ipso die ad legiferum Patrem iterum apostolicas l i t teras
dedit hoc exemplo : « Nos at tendentes fratres Ordinis tui futuros púgiles
<< Fidei et vera mundi lumina confirmamus Ordinem tuum ». Quae quam
vere dixerit, eventus re rum qui deinceps usque ad nos t ram memoriam
acciderunt, aperte ostendunt.
Nam, quod ad eorum pro Fide operam et contentionem attinet,
constat nullos unquam fuisse qui oppugnatores christ ianae sapientiae
fortius his repellerent aut constantius. Ante omnes Albigensium, quos
quidem ad debellandos divinitus excitati sunt, quan ta virtute fregerunt
audaciam ! tum Gatharis et Patar inis , t um Hussitis et Novatoribus, t um
ceteris qui consecuti sunt, haereticis quam strenue, quam docte, docendo,
concionando, scribendo, repugnarunt ! Nec ra ro ex iis exsti terunt, qui
Fidei professionem profuso sanguine consecrarent : unus instar omnium
sit Pe t rus ille Martyr quo potissimum filio Ecclesia Veronensis gloriatur. -
Quo autem studio refovere ac tueri integritatem Fidei vitaeque chri
st ianae vulgo consueverint, quis ignorat? Ut cetera mi t tamus quae sunt
ab eis in hanc rem salubriter instituta, ut Collegium Sodalium a san
ctissimo nomine Iesu, ut sodalitium a Sacramento augusto, ut Tert ius
Dominicianorum Ordo, profecto e manibus Dominici a lumnorumque eius
magnum illud « adversus haereses et vitia praesidium » accepit Ecclesia
quod Rosario Mariali continetur. - Nec vero in propagan dis Ecclesiae
finibus minus im pigre uti l i terque elaborarunt . Iam inde ab initio Or
dinis multum profecisse novimus sacras eorum expeditiones ad barba
ros Asiae et superioris Africae, plurimum in ipsa Europa : praesert im
autem salutares Polonis et Hungar is fuisse. Atque, ubi pr imum America
patuit , novum immensumque campum apostolico suo labori aper tum
puta run t sodales maxime ex Hispania. In eo igitur ita sese omni dein
tempore exercuerunt, ut uberes cum salutis an imarum fructus percipe
r e t , tum solidae gloriae. Clarissima in eo numero sunt nomina Ludovici
Bertrandi et Bartholomaei Las Casas, quorum alter vir tutum splendore
miraculorumque magnitudine illustria Apostolorum renovavit exempla,
alter, indígenas non modo e Satanae servitute eripiendo, sed etiam ab
Acta BenedicU PP. XV 397
improborum hominum dominatu et iniuria protegendo, merito nobili
t a t a e s t inter vindices humanae dignitatis. - Denique, id quod sinceram
incorruptamque Fidem vel maxime indicat, in Dominiciani Ordinis com
mendatione ponendum est praecipuum ac perpetuum obsequium eius
erga hanc Apostolicam Sedem. Etenim, cum pontificia potestas caesa
reae potestat is contumacia impugnaretur , silentio praetereundum non
est, tum alios tum hos sodales in primis, quia Pontifici fidelissime stu
derent, indigna perpessos e s se ; quot iescumque autem de tuendis aut
i l lustrandis Pontificatus Romani iuribus ageretur, Dominicianos in primis
semper fuisse qui ea defenderent au t i l lustrarent. Ceterum, dum Catha
r inae Senensis memoria in benedictione erit, satis Dominicianae familiae
cum Apostolica Sede singularis necessitudo constabit.
Quod vero lucem huc usque mundo attulerint, pr imum doctrina,
sane dubium arbi t ramur esse nemini. Compertum est omnibus quantam
operam omni tempore posuerint in studiis optimis, quibus quidem verae
humani generis progressiones ad bene vivendum adiuvantur ; nec att inet
de iis commemorare sodalibus qui, et ingenio et maximarum rerum
scientia abundantes , ponderosa sua scripta immortali tati commendarunt .
Quis enim, gravioribus imbutus litteris, non miretur Alberti Magni, Anto
nini, Caietani volumina? Quis, severis disciplinis deditus, modo cum"
discendi studio amorem Ecclesiae sanctae coniungat, non maximi faciat,
non vehementer diligat, non religiosissime sequatur Thomam Aquinatem,
cuius certe doctrina, divinae providentiae munere , illuxit Ecclesiae ad
ve rum confirmandum omnesque in rel iquum tempus errores convin-
cendos? Atque huic Ordini laudi dandum est non tam quod Angelicum
Doctorem aluerit, quam quod n u m q u a m postea, ne latum quidem unguem,
ab eius disciplina discesserit. - Iam ad hanc lucem eruditionis illa
addenda est, vel divinior, sanctimoniae. Plur imos enim ex hac religiosa
familia, ab eius primordiis ad hanc diem, eosque alios aliis clariores,
innocentissime vita acta sustulit in caelum, unde, t amquam sidera, iter
christianis populis ad omnem virtutis excellentiam collustrarent. Chorum
quodammodo ipse ducit Dominicus Pater , ac post eum mirifica in varie
ta te minorum luminum enitent vel Aquinas, vel Ferrerius, vel canonum
ordinator, vel Virgo Senensis, vel illa quae australes Americae oras
sancti tat is laude princeps honestavit . Quae qui consideret, non mira
bi tur si de Ordine Dominiciano apud Apostolicam Sedem, quam quidem
quat tuor ex eius a lumnis sanctissime obtinuerunt , magna semper opinio
fuit. Inde enim Romani Pontifices saepe quaesivere, quos vel in amplis
simis digni tatum gradibus constituerent, et quibus munera vel gravis
sima mandarent . Ac certa quaedam officia quae in Fidei tutelam con-
398 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
BENEDICTUS P P . XV
*
sti tuta sunt , huic Ordini, quasi ad commendandam disciplinae eius
doctr inaeque integritatem, in perpetuum at t r ibuerunt . ' , - .
Nos vero, dilecte Fili, haec respicientes, p r imum auctori et largitori
bonorum omnium Deo ingentes gratias agimus, quod legiferi tui Pat r i s
inst i tutum usque adhuc sua benignitate promovit, supplicesque adhi
bemus preces ut simili modo etiam in posterum illud fovere a tque
adiuvare velit. Tunc tibi et tuis sodalibus, quotquot triplex iste Ordo
complectitur, gra tu lamur ex an imo; vosque ut dignos et Parent is t am
magni f i l ios et vestrorum maiorum haeredes praestare perseveretis, hor
tamur. At ipsi tibi, quod sub faustae celebrationem memoriae s u m m u m
Ordinis magisterium orsus es, bono auspicio esse duc imus ; optamusque
prosperum cursum tui muneris et Ecclesiae frugiferum. - Quo autem ista
saecularia sollemnia, quae in diem xxn proximi decembris incident, ube
riore cum fructu gaudioque spiritus celebrentur, ea placet pontificalis
indulgentiae augere muner ibus . I taque omnibus qui quamlibet aedem
aut publicum oratorium primi, alterius tertiique Ordinis Dominiciani
inviserint, ubi eadem solemnia in t r iduum aut eo t an tum festo die haberi
contigerit, dummodo usitat is condicionibus satis fecerint, plenariam pec
catorum veniam semel indulgemus. Praeterea damus ut non solum sae
cularis solemnitatis die, sed etiam aliis duobus t r iduanae supplicationis,
ubi haec fiet, Missam de S. P. Dominico recitari liceat.
Auspicem interea caelestium donorum, ac Nostrae paternae bene
volentiae testem, tibi, dilecte Fili, a tque universae Dominicianae familiae
apostolicam benedictionem amantissime impert imus.
Datum Romae apud S. Pet rum, die xxix mensis octobris MCMXVÍ,
Pontificatus Nostri anno tertio.
Suprema S. Congregatio S. Officii 399
ACTA SS. CONGREGATIONUM
SUPREMA SACRA CONGREGATIO S. OFFICII
D E C R E T U M
SODALITATES AD PROVEHENDAS IUVANDASQUE RELIGIOSAS VOCATIONES INDUL
GENTIIS DITANTUR.
SSmus D. N. D. benedic tus div. Prov. Pp . X V , in audient ia Revmo
P. Commissario Generali S. Officii, feria V, die 7 septembris 1 9 1 6 , imper
tita, benigne concedere dignatus est, ut omnes et singulae Indulgentiae
ac privilegium Missarum, quae per decretum huius Supremae S. Con
gregationis sub die 29 maii 1 9 1 3 , s . m. P ius Pp . X elargitus est Soda
li tatibus promovendis iuvandisque ecclesiasticis vocationibus erectis vel
erigendis, extendantur ad consimiles Sodalitates, provehendis iuvandis
que, pro quolibet Ordine, Congregatione, Insti tuto, ex u t roque sexu,
religiosis vocationibus atque admissionibus ad novit iatus, canonice iam
consti tutas vel in posterum consti tuendas. Praesent i in perpe tuum vali
turo, absque ulla Brevis expeditione. Contrariis quibuscumque non
obstant ibus.
Datum Romae, die 11 octobris 1 9 1 6 .
L . © S .
R. CARD. MERRY DEL VAL, Secretarius.
Fr. D. MA Pasqualigo, O. P., Comm. Gen. S. O.
400 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
SACRA CONGREGATIO CONSISTORIALIS
I
D E C R E T U M
C I R C A P R O P O N E N D O S A D E P I S C O P A L E M I N I S T E R I U M I N F O E D E R A T I S A M E R I C A E
S E P T E N T R I O N A L I S S T A T I B U S .
Ratio pro candidatis ad episcopale ministerium proponendis , quae
in istis Foederat is Americae Stat ibus viget, quaeque temae nomine venit,
quamvis i teratis Balt imorensis Concilii studiis et S. Sedis provisionibus,
melior sensim evaserit, praesent ibus tamen Ecclesiae necessitatibus non
videtur plene respondere.
Sane in praesenti rerum statu, vacata aliqua sede, ut tertiae pro
positio fiat, pr imum convenire debent dioecesani consultores et rectores
inamovibiles, deinde provinciae Episcopi; quod si de Archiepiscopo
deligendo res sit, singuli quoque Metropolitae audiri solent. Cum de
maximi moment i negotio agatur, cautelae huiusmodi prudent iss imae
sun t ; ast, ut id servetur, notabile tempus decurrat oportet.
Cum autem res demum deferenda sit ad eam Ecclesiam « ad quam
« p r o p t e r potiorem principalitatem necesse est omnes convenire eccle-
« sias » iuxta celebre S. Irenaei effatum; nova mora et tardi tas sedis
episcopalis provisioni interponitur, ipsa fundamentali Ecclesiae lege id
exigente. Summus enim Pontifex nonnisi re examinata, dubiis, si quae
occur ran t , d i rempt is , et idcirco saepenumero novis informationibus
requisit is, sentent iam ferre potest. Quod quidem si semper et ubique
congruum temporis spat ium requirit , in t an ta locorum distantia et am
plissima Foedera torum Americae Sta tuum republica vitari nullo modo
potest.
Quibus de eausis evenit ut vacationem dioecesum plus aequo, cum
fidelium offensione, ecclesiasticae disciplinae et s ta tus dioecesani dispen
dio pro t rahantur .
His accedit h a u d consul tum videri, tant i moment i rem, qua maior
in Ecclesia vix esse potest, festinanter pertractar i , urgente et impellente
dumtaxa t necessitate : dum e contra, quum dioecesum vacationem, etsi
S. Congregatio Consistorialis 401
incertae tempore, certae t amen eventu sint, sat ius esset tempestive hoc
agi, et in antecessum saltem generice Apostolicae Sedi nomina facere
eorum quos Episcopi dignos et aptos pastorali .munere censeant.
Quapropter ad haec aliaque non modica aver tenda incommoda, de
quibus alias iam sermo tac tus est; et ad eonsult ius maiqrique animi
tranquill i tate in re gravissima procedendum, visum est expedire ut nova
aptior s ta tua tur norma in proponendis Apostolicae Sedi candidatis ad
Episcopale officium, iuxta id quod alibi utiliter iam invectum erat.
Interrogatis autem pr ius hac de re singulis S ta tuum Foederatorum
Americae Episcopis, cum constiterit eorum pars longe maior novae disci
plinae suffragari, alii nonnulli autem aliquas emendat iones proponere,
quas de consulto Emorum Pat rum Sacrae huius Congregationis, et in
quan tum fas erat, Summus Pontifex admisit ; omnibus mature perpensis,
idem SSmus D. N. Benedictus P P . XV, hanc novam normam, seu legem
in proponendis ad Episcopale officium sanxit et praesenti S. Congrega
tionis Consistorialis decreto publ icandam et promulgandam decrevit,
iuxta articulos qui s equun tu r :
1. Sub initium quadragesimae proximi anni 1917, et deinde quolibet
biennio, eodem tempore, omnes et singuli Episcopi Metropolitano suo
nomina iudicabunt unius vel al terius sacerdotis, quem dignum et aptum
episcopali ministerio exist imabunt .
Nil vetat quominus sacerdotes extradioecesani et etiam alterius pro
vinciae proponantur . Id tamen sub gravi exigitur, ut qui proponitur,
personali ter et ex d iu turna conversatione a proponente cognoscatur.
Una cum nomine aetatem quoque designabunt candidati, eius ori
ginis et actualis commorationis locum, et officium quod modo principa
liter tenet.
2. Antequam tamen determinent quem proponant , tam Archiepiscopi
quam Episcopi consultores dioecesanos et parochos inamovibiles roga-
bunt , eo modo qui infra statuitur, ut sacerdotem indicent aliquem, quem
prae ceteris dignum et idoneum coram Domino censeant cui Christiani
gregis custodia in aliqua dioecesi committatur .
Ast a) interpellatio facienda erit consultoribus et parochis, non in
conventu coadunatis, sed singulis singillatim, data unicuique sub gravi
obligatione secreti, et sub lege destruendi, si quod intercessit hac de
re, epistolare commercium.
b) Episcopi autem habi tum consilium nemini patefacient, nisi forte
in Episcoporum conventu, de quo infra.
3. Poterunt quoque Episcopi alios prudentes viros, etiam e clero
regulari tam prò proponendis candidatis quam pro cognoscendis alicuius
ACTA, vol. V I I I , n. I i . - 3-11-916. 27
402 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
quali tat ibus in ter rogare ; sed ad unguem servatis regulis superius sub
litt. a) et b) articuli 2 recensitis.
4. Susceptum in u t roque casu art. 2 et 3 consilium sequi possunt
Episcopi, sed non tenentur , soli Deo rat ionem bac in re reddituri .
Nomina au tem unius vel alterius sacerdotis quem Episcopi iuxta
art. l u m proponent , nulli p rorsus praeter quam Archiepiscopo patefacient.
5. Habi ta a Suffraganeis candidatorum indicatione, Archiepiscopus
suos adiiciat; et omnium indicem ordine alphabetico conficiat, reticitis
tamen proponent ibus, et hanc notulam t ransmi t ta t singulis Suffraganeis,
ut oppor tunas investigationes peragere valeant de quali tat ibus eorum
quos personali ter et certa scientia non cognoscant.
6. Investigationes vel etiam maiori secreti cautela peragendae erunt ,
ac supra num. 3 dictum est. Po te runt autem Episcopi investigationum
causam reticere et caute prudenter celare. Quod si vereantur rem palam
evasuram, ab ulterioribus inquisitionibus abst ineant . ...r...
7. Post Pascham, die et loco ab Archiepiscopo determinandis , omnes
Provinciae, Episcopi una cum Metropolitano suo convenient ad selectio
nem eorum qui S. Sedi ad episcopale ministerium proponendi erunt .
Convenient autem absque ulla solemnitate, quasi ad familiarem
congressum, ut at tentio quaelibet, praesertim diariorum et ephemeridum,
et curiositatis s tudium vitetur. v n - , , o
8. In conventu, invocato divino auxilio, praes tandum erit a singulis?
Archiepiscopo non excepto, tactis SS. Evangeliis, ius iurandum de secreto
servando, ut sacratius f iat vinculum quo omnes ads t r inguntur : et regulae
ad electionem faciendam legendae erunt.
9. Deinde unus ex Episcopis praesent ibus in Secretarium eligetur.
10. Quo facto, moderata disceptatio fiet, ut inter tot exhibitos dignio-
res et aptiores seligantur. Veluti Christo ipso praesente et sub eius
obtutu, omni humana consideratione postposita, cum discretione tamen
et caritate, supremo Ecclesiae bono, divina gloria et animarum salute
unice ob oculos habitis, discussionem fieri omniaque • agi, gravitas ipsa
negotii apprime exigit. Idque faciendum perspecta omnium Praesu lum
pietas ac religio prorsus exigunt.
11. Candidati maturae sed non nimium provectae aetat is esse debent ;
prudentia praediti in agendis, quae sit ex ministeriis exercitis compro
bata; sanissima et non communi doctrina exornati , et cum debita erga
Apostolicam Sedem devotione coniuncta; maxime autem honesta te vitae
et pietate insignes.
At tendendum quoque est ad capacitatem candidati in temporali
bonorum administrat ione, ad conditionem eius familiarem, ad eius indo-
$. Congregatio Consistorialis 403
lem et valetudinem. Uno verbo videndum u t rum omnibus iis qualita
t ibus polleat, quae in optimo pastore requiruntur , ut cum fructu et
aedificatione populum Dei regere queat.
12. Discussione Archiepiscopi nu tu clausa, fiet hac ratione scru
t inium :
a) Qui omnium Episcoporum consensu, u n a aliave de causa,
durante disceptatione visi sunt ex albo proponendorum expungendi, in
suffragium non vocabuntur : ceteri, etiam probatissimi, vocabuntur.
b) Scrutinium fiat dé singulis per secreta suffragia, incipiendo a
primo ex candidatis ordine alphabetico.
c) Omnes Episcopi, ipöo Metropolitano comprehenso, pro singulis
candidatis t r ibus taxillis seu calculis donabuntur , uno albo, altero nigro,
tertio alterius cuiusdam coloris. P r imus signum erit approbationis, alter
re probationis, tertius abstensionis a sententia ferenda, qualibet demum
de causa. ' ;
d) Singuli Praelati incipiendo ab Archiepiscopo in u rna apte
disposita taxil lum déponent quem coram Deo, graviter onerata eorum
conscientia, iustum aest imabunt pro sacerdote qui in suffragium vocatur:
ceteri duo taxilli in alia u rna pari ter secreta deponentur.
e) Datis ab omnibus suffragiis, Archiepiscopus cum adsis tent ia
Episcopi Secretarii coram omnibus taxillos et eorum speciem numerabi t ,
et- resultantia scripto consignabit.
1& Scrutinio de omnibus expleto, l iberum erit Episcopis, si id ipsis
placeat, aut aliquis eorum postulet, ut inter approbatos plenis aut par ibus
suffragiis novo scrutinio designetur quinam ex eis praeferendus sit. Ad
hunc finem autem singuli Praelati nomen praeferendi in schedula signa-
bunt , eamque in u rna déponent : quae examinabuntur ut supra num. 11,
litt. e, decernitur .
14. Quamvis autem SSmus Dominus Noster sibi reservet, al iqua
dioecesi vel archidioecesi vacata, per R m u m Delegatum Apostolicum,
aut alio modo, oppor tuna consilia ab Episcopis vel Archiepiscopis requi
rere ut personam eligat quae inter approbatas magis idonea videatur
dioecesi illi regendae; nihilominus fas erit Episcopis, imo bonum erit,
si ipsi in eodem conventu aliquas saltem generales indicationes prae
beant cuinam dioecesi regendae candidatos magis idoneos censeant,
e .g . u t rum parvae, ordinatae et t ranquil lae dioecesi, an etiam maioris
momenti , vel in qua plura sint ordinanda et c reanda ; u t rum dioecesi
mitioris climatis et in planifie positae, an alterius generis, et similia.
15. Episcopus a secretis durante discussione diligenter adnotabi t
quae de singulis a singulis Praelatis dicentur : quaenam discussionis
404 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
fuerit conclusio: denique quidam tum in primo scrutinio tum in secundo
(si fiat) exitus fuerit et quidnam specialius iuxta ar t iculum lánm fuerit
dictum.
16. Antequam Episcopi discedant legenda erit, ut probetur, relatio
a Revmo Secretario confecta circa nomina proposita, candidatorum
quali tates et obtenta suffragia.
17. Actorum exemplar ab' Archiepiscopo, a Praesule a secretis et a
ceteris Episcopis praesent ibus subsignatum quam tutissime ad Sacram
hanc Congregationem per Delegatum Apostolicum mittetur. Acta vero
ipsa penes Archiepiscopum in Archivo secretissimo S. Officii servabun
tur, destruen da tamen post annum vel etiam prius, si periculum viola
tionis secreti immineat.
18. Fas quoque erit Episcopis, tum occasione propositionis candidati
t um vacata aliqua Sede, praesertim maioris momenti , l i t teras S. H. C.
vel ipsi SSmo Domino dirigere, quibus mentem suam circa personarum
quali tates sive in se sive in relatione ad provisionem dictae Sedis pate
faciant.
Praesent ibus valituris, contrari is quibuslibet etiam peculiari men
tione dignis minime obstant ibus et ad nutum Apostolicae Sedis:
Datum Romae, die 25 iulii 1916.
^ C. CARD. DE LAI , Episc. Sabinen., Secretarius.
L . © S .
f Thomas Boggiani, Archiep. Edessen., Adsessor.
II
P R A T E N S I S AMPLIFICATIO FINIUM DIOECESIS
Ex officio divinitus sibi concesso Romani Pontifices numquam desti
terunt , in oeconomica agri Dominici procuratione, ea moderari vel
etiam immutare quae propter nova rerum ac temporum adiuncta ad
spiritualem Christifidelium salutem utilitatem que apt ius comparandam
magis in Domino experti sunt profutura. Siquidem Innocent ius P P . X,
ut controversiis Episcopos Pistorienses inter et Praeposi tos Pra tenses
tunc temporis agitatis finem tandem im poneret, apostolicis litteris qua
rum initium Redemptoris nostri die 22 septembris anno 1653 datis, Pra-
S. Congregatio Consistorialis 405
tensem praeposi turam in propriam dioeeesim erexit, eamque aeque
principaliter ac perpetuo univit dioecesi Pistoriensi, coarctato tamen
novae erectae dioecesis territorio' ad ipsius urbis Pratensis moenia.
Haec tamen finium dioecesis Pratensis delimitatio:, u n a t an tum excepta
paroecia suburbana S. Mariae a Pietate dein adiecta, usque nunc eadem
permansit , quamvis municipium Pra tense alias easque plures comple
cteretur paroecias de iurisdictione Ordinariorum dioecesum Pistoriensis
et Florent inae: quod quidem minime arr idebat inuuicipibus civitatis
Pratensis . P ronum erat enim coniicere difficultatibus expertem esse non
posse hunc rerum s ta tum, nimirum tri bus Ordinariis subesse et t r ibus
diversis ecclesiasticis iurisdictionibus obnoxium esse unius municipii
populum. Quocirca factum est ut cathedrale capitulum Pratense, clerus
populusque ac ipsi eiusdem:civitatis praesides Apostolicam Sedem sae
pius ultimis potissimum temporibus ins tanter supplieaverint ut huic
rerum conditioni opportune consuleret. Ad haec igitur incommoda in
posterum removenda et ut procuratio rei sacrae congruentibus aptius
que explicaretur intra ambitum civilis administrationis, SSmus Domi
nus Noster Benedictus P P . XV, auditis interesse habent ibus , de consulto
S. G. Consistorialis, Praedecessorum suorum vestigia prosequens a tque
civium Pratensium vota benigne obsecundans, certa scientia ac matura
deliberatione, limites dioecesis Pratensis ad universum eiusdem Pra
tensis municipii territorium extendere s tatui t ac decrevit. Et quamvis
Emus Cardinalis Archiepiscopus Florent inus aegre ferret aliquot paroe-,
cias sibi carissimas a sua dioecesi separari , nihi lominus statim ac novit
id a Sanctitate Sua in maius animarum bonum exoptari, filiali obsequio
dismembrationi assensit atque consensum suum libenti animo praebuit .
Quare Sanctitas Sua de apostolicae potestatis plenitudine, suppleto qua
tenus opus sit, quorum intersit vel sua interesse praesumant consensu,
quae sequuntur paroecias dioecesi Pistoriensi nunc subiectas, id est
S. Salvatoris a Vaiano, S. Martini a Schignano, S. Miniati a Pupigliano,
S. Luciae in Monte, S. Michaelis a Cerreto, S. Petri Apostoli a Figline,
S. Mariae ab Humilitate a. Chiesanuova, S. Bartholomaei a Coiano,
S. Mariae Assumptae a Narnali, S. Petri Apostoli a Galciana, S. Mariae
a Capezzana, S. Hippolyti in Piazzanese, S. Martini a Vergaio, S. Iusti
in Piazzanese, S. Silvestri a Tobbiana, S. Blasii a Casale, S. Petri Apo
stoli a Iolo, S. Andreae a Iolo, S. Mariae Magdalenae a Tavola, S. Georgii
a Castelnuovo, S. Martini a Paperino, S. Mariae a C'àfaggio, S. Petr i
Apostoli a Grignano, S. Mariae a Succursu, S. Georgii a Colonica,
S. Mariae a Colooica, S. Petri Apostoli a Mezzana; i temque insequentes
alias ad dioecesim Florent inam modo pert inentes, idest S. Laurentii a
406 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Pizzidimonte, S. Martini a Gonfienti, S. Ghristinae a* Pimonte , S. Blasii
a Cavagliano, S. Mariae a Filettole, S. Paul i a Carteano, S. Michaelis
a Canneto, S. Leonardi in Collina, SS. Iusti et Clementis a Fal tugnano,
S. Martini a Fabio, SS. Andreae et Donati a Savignano, SS. Viti et
Modesti a Sofignano ; a memorat is Pistoriensi ac Florent ina dioecesibus
disiungit ac separat , illasque cum proprio adnexo territorio at tr ibuit et
perpetuo; uni t dioecesi Pratensi , ita ut posthac fines huius dioecesis pro-
tendantur ad fines usque municipii Pratensis cum iisque coincidat. In
quamdam vero huius cessionis recognitionem, Capitulum cathedrale Pra
tense quotannis offeret Capitulis cathedral ibus, t um Florentino tum
Pistoriensi, decem cerae l ibras die festo ut r iusque Titularis sacra. Ad
ea véro quae hic decreta sunt exsecutioni mandanda , idem SSmus Domi
nus deputare dignatus est R. P. D. Richardum Carlesi, Episcopum ele
ctum Soanensem et Pitil ianensem, eidem tr ibuens necessarias et oppor
tunas facultates alium vel alios subdelegandi ad effectum de quo agitur,
iniunctoque onere intra tres menses ad hanc S. Congregationem Con-'
sistorialem. mittendi authent icum exemplar ipsius peractae exsecutionis.
Hisce denique super rebus edi mandavit praesens consistoriale decre
tum! perinde valiturum ac si apostolicae sub plumbo litterae expeditae
forent, contrariis non obstant ibus quibusvis, etiam speciali .mentione
dignis.; . - : , « . ,
Datum Romae, ex Secretaria e iusdem S. Congregationis, die B .se
ptembris 1916.
C . C A R D . DB LAI , Ep. Sabinen:, Secretarius.
L . © S ,
f Thomas Boggiani, Archiep. Edessen., Adsessor.
I I I
M A G E L L A N E N S I S
ERECTIONIS VICARIATUS APOSTOLICI DECRETUM
Quae rei sacrae procurationi melius gerendae facere possunt, ea
Romani Pontifices de plenitudine Apostolicae potestatis decernere sata-
gerunt. i am vero quum SSmo Domino Nostro Benedicto P P . XV expo
situm fuerit in amplissimo territorio Patagoniae Cilenae, cui nomen
S. Congregatio Consistorialis 407
Magellano, ubi pars veteris Apostolicae Praefecturae Patagoniae meri
dionalis exstat, apt ius catholicae fidei incremento prospici posse, si Apo
stolicus Vicariatus erigeretur et vir charactere episcopali insignitus illius
regimen tenere t ; eadem Sancti tas Sua hisce postulat is benigne annuere
dignata est. Quapropter, de consulto huius S. Congregationis Consisto
rialis Emorum Pa t rum, suppleto quorum intersit vel sua interesse prae
suman t consensu, praesens edi iussit Consistorial e Decretum, quo, sup
pressa adhuc exstante Praefectura Apostolica Patagoniae meridionalis^
territorium Magellanense, ' intra fines dioecesis S. Caroli de Ancud exi
stens, in Vicariatum Apostolicum, Magellanensem nuncupandum, donec
in propriam ac distinctam dioecesim constitui possit,- erigit a tque erectum
declarat, cum sede principe in loco Puntarenas. Huius autem Vicariatus
f ines e run t : ad septentr ionem linea geographica parallela 47; ad orientem
limites civiles inter Rempublicam Argent inam et Cilenam ; ad meridiem
et occasum mare Pacificum, insulis Malvinis comprehensis, ad Anglicum
Gubernium spectantibus. Voluit praeterea Beatissimus Pater ut hic Apo
stolicus Vicariatus Magellanensis et metropolitico iuri Archiepiscopi
S. Iacobi de Chile sit subiectus et concreditus maneat curae et regimini
Sacerdotum Piae Societatis Salesianae a Ven. Ioanne Bosco insti tutae,
qui iam a plurimis annis ibidem magnos impendunt labores. Tandem
idem SSmus Pater disposuit ut, iuxta Constitutionem Sapienti Consilio,
memoratus Vicariatus omnimodae subiiciatur dependentiae ac iurisdi
ctioni S. C. de Propaganda Fide. Contrariis quibuslibet minime obstann
tibus.
Datum Romae, ex Secretaria eiusdem S. Congregationis, die 4 octo
bris 1916.
C. CARD. DE LAI , Ep. Sabinen., Secretarius.
L. © S.
f Thomas Boggiani, Archiep. Edessen., Adsessor.
408 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
I V
PROVISIO ECCLESIARUM
Successivis S. Congregationis Consistorialis decretis SSmus D. N.
Benedictus P P . XV has, quae sequuntur, ecclesias de proprio pastore
providit, scilicet :
4 octobris 1916. — Metropolitanae ecclesiae Pragensi promovit
R. P. D. Pau lum de Huyn, hac tenus episcopum Brunensem.
16 octobris, -r- Cathedral ibus ecclesiis Luceoriensi et Zytomiriensi
perpetuo canonice uni t is praefecit R. D. Ignat ium Dubowski, pa ro
chum et vice-decanum cathedralis Zytomiriensis, cum deputat ione in
Administratorem ecclesiae cathedralis Camenecensis.
S. CONGREGATIO DE PROPAGANDA PIDE
NOMINATIONES
Brevibus apostolicis nominati sun t :
16 augusti 1916. — Episcopus Bacchensis in Indiis Orientalibus,
R. P. Iosephus Legrand, e Congregatione Sanctae Crucis.
4 septembris. — Episcopus Mysuriensis in Indiis Orientalibus,
R. D. Hippolytus Teissier, e Seminario Parisiensi ab exteris missio
nibus .
S. Congregaiio Caeremonialis
SACKA CONGREGATIO CAEREMONIALIS
409
D B F U N C T I O N I B U S S A C R I S A S . R . E . C A R D I N A L I B U S I N U R B E C E L E B R A N D I S -
D E C A E R E M O N I A L I C A P E L L A E P A P A L I S - D E U S U G E S T A N D I C R U C E M
P E C T O R A L E M S U P E R C A P P A M M A G N A M - D E E X E Q U I I S A C F U N E R I B U S
S . R . E . C A R D I N A L I U M I N R O M A N A C U R I A .
Die 17 mensis augusti anni 1916, feria T, in Palatio Apostolico
Vaticano, habita fuit Caeremonialis Congregatio, relatore Eflio ac R m o
Dno Cardinali Vincentio Vannutelli, Episcopo Ostien. èt Práenestin. ,
S. Collegii Decano, Praefecto.
Eminentissimi Pa t res quaestiones quasdam ac dubia ëxpènderunt
circa interpretat ionem atque applicationem Decretorum Dignitatis emi
nentia et Sollemne semper fuit, quae ab hac Sacra Congregatione edita
sunt die 30 maii 1902, quoad functiones Cardinalitiás, sive solemnes
sive pr ivatas in Urbe celebrandas. Emi Patres , eadem Decreta in omni
bus confirmantes, declararunt insuper, non licere mulieribus, neque si
de aliqua religiosa Congregatione vel pia sodalitate sint, Sollemnia Car
dinalitia cantu comitari.
Nonnulla praeterea statuta sunt circa Caeremoniale Capellae Papa
lis et ordinem in eadem servandum.
Quum vero alicubi Episcopi Crucem pectoralem super Cappam
magnam gestare soleant, Emi Patres , ne illis Romam adv ament ibus
certa desit norma qua se gerere debeant, re diligenter perpensa, secun
dum contrariam traditionem Cardinalium et Episcoporum in Urbe, sta
tue run t : In Romana Curia et in Pontifìcia Capella nihil innovetur.
Quaedam etiam decreta sunt circa exequias et funera S. R. E.
Cardinalium, atque etiam, Summo Pontifice optante pietatem suam
Cardinalibus defunctis testari, propositum susceptum est instituendi
funus anniversarium in Palatio Apostolico, ipso Summo Pontifice prae
sente, mense novembri habendum, in suffragium Cardinalium qui intra
a n n u m in Curia vel extra Curiam sint defuncti.
Quàë omnia SSmo D. N. Benedicto Pp . XV relata ab Emo Cardi
nali S. H. C. Praefecto, in audientia diei 22 augusti , Sancti tas Sua
confirmare et approbare dignata est, s ta tuens ac iubens, ut quotannis ,
410 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
mense novembri, Capella Papalis in Apostolico Palat io habeatur , in
suffragium S. R. E. Cardinalium intra a n n u m defunctorum; mandans
insuper ut hac de re a Sacra eadem Congregatione speciale edatur
Decretum. •• • • •>
E Secretaria S. C. Caeremonialis, die 24 august i 1916.
NICOLAUS CANALI, Secretarius.
D E C R E T U M
Cum in obitu S. R. E. Cardinalium, qui in Curia decessissent,
varii, pro varietate temporum, fúnebres r i tus adhiberentur , Benedi
ctus XIV P. M., morem a Benedicto XIII servatum probando, Consti
tut ione Praecipuum, die xxni novembris MDCCXLI edita, haec¿deerevi t :
: « Quod in posterum Cardinalium in Romana Curia decedentium
« exequiae semper de mane, nunquam vero de vespere celebrentur et
« celebrari debeant, infrascripta forma servata, videlicet, quod Fra t res
« ex Ordinibus Mendicantium de mane diluculo ad Ecclesiam in qua
« defuncti Cardinalis corpus expositum reperitur, pro inibi t r ibus Officiis-
« defunctorum Nocturnis de more decantandis , sollicite accedant ; quibus 1
« quidem Nocturnis decantatis , eodem mane . . . Capella Pontificia; inter
v e n i e n t i b u s Romano Pontifice ac Sacro Cardinalium coetu,- nec non
« omnibus et singulis Capellani Pontificiam const i tuent ibus/ habeatur ,
« et in ea Sacrum Missae defunctorum Sacrificium a Cardinale Cardi-
« nal ium coetus pro tempore Camerario existente, eoque impedito, ab
« altero Cardinale ab eodem Cardinale Camerario delegato, solemniter
« celebretur, quodque supra defuncti Cardinalis corpus absolutio ab
« eodem Pontifice praesente, eoque absente, a dicto Cardinale Camerario,
« seu, eo pariter absente, a Cardinale, ut praefertur, delegato, imper-
« t iatur ».
Sed hae praescriptiones cum muta ta Urbis condicio quominus ser
varen tur vetaret, Sacra haec Caeremonialis Congregatio funebria pro
Cardinalibus officia ad eam exegit ra t ionem, quae vestigium veteris
magnificentiae quam maxime retineret. I taque constituit ut, Praefecto
pontificalium caeremoniarum moderante, Sacrum solemne ab Episcopo
fieret, cui ministri atque adiutores, qui soliti essent, inservirent; liceret
autem Cardinalibus civitatumque exterarum Legatis, quamvis non palam,
interesse: et cum ipse Pontifex Maximus adesse non posset, eius loco
S: Congregatio Caeremonialis 411
Cardinalis Sacri Collegii Decanus ri tualem absolutionem, Sacro peracto,
impertiret.
Hoc tamen SSmo D. N. Benedicto Pp . XV haud satis esse, pro eius
erga Cardinales animo atque studio, visum es t ; ob eamque rem huic
Sacrae Congregationi mandavi t ut, re diligenter perpensa, modum ali
quem excogitaret quo posset Summus Pontifex eis qui sibi in oneroso
Pontificii regimine adiutores exstitissent, ut est in illa Constitutione, ulti
mum debitumque sui amoris suaeque pietatis persolvere officium.
Quare Sacra haec Congregatio, in conventu proxime habito, die xvii
mensis Sextilis, censuit Cardinalium funera in Curia eodem quo usque
adhuc ritu, sed ampliore quodam appara tu in templis idoneis, esse
facienda, ac praeterea solemne quotannis in Vaticanis aedibus Sacrum
pro omnibus Cardinalibus, qui intra annum proximum decessissent,
Summo adstante Pontifice, habendum esse.
Haec SSmus D. N. Benedictus Pp . XV, cum sibi ab infrascripto
Cardinali Sacrae Caeremonialis Congregationis Praefecto in audientia
diei X X I I eiusdem mensis et anni relata fuissent, probavit , et constituit
ut quotannis , mense novembri, certa die, pro omnibus Cardinalibus,
qui intra annum proxime elapsum, sive in Curia sive extra Curiam,
supremum diem obiissent, Sacrum solemne in aedibus Vaticanis, adstan-
t ibus 'Romano Pontifice ac Sacro Cardinalium Collegio atque etiam omni
bus Pontificiam Capellani consti tuentibus, a Cardinali S. Collegii Came
rario, vel a Cardinali ab eo delegato, fieret:-quo peracto, ipse Summus
Pontifex ritualem absolut ionem tumulo impertiret.
Contrariis quibuscumque non obs tan t ibus .
Datum e Secretaria S. Caeremonialis Congregationis, die xxv augusti
anni MCMXVI. . •
; VINCENTIUS CARD. VANNUTELLI, Episc. Ostie n. et Praenestin. , :i p - S. Congr. Caeremonialis Praefectus.
L. ^ S.
» Nicolaus Canali, Secretarius..
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
S. CONGREGATIO DE SEMINIBUS
ET DE STÜBIOEÜM TJNTYEESITATIBUS
EPISTOLA
A D R . P . D . A L F R E D U M B A U D R I L L A R T , R E C T O R E M I N S T I T U T I C A T H O L I C I P A R I
S I E N S I S , D E D O C T R I N A S A N C T I T H O M A E A Q U I N A T I S I M P E N S I U S E X C O L E N D A .
Monseigneur,
En présence des ruines matérielles et morales que le monde actuel
voit s 'accumuler Chaque jour , le Saint-Siège, confiant en Celui qui a
promis d'être avec Son Eglise jusqu 'à la consommation des siècles, se
plait à envisager l 'époque prochaine du relèvement. Il n 'est pas douteux
que la France aura une par t considérable, dans cette œuvre de restau
ration. Nous espérons que les glorieuses paroles, par lesquelles on a
resumé votre histoire dans le passé : « Gesta Dei per Francos », se véri
fieront encore dans l 'avenir.
Or ce relèvement moral ne sera complet et durable, que dans la
mesure où il au ra été préparé et soutenu par la saine doctrine.
Comme la foi, au dire de votre célèbre Guillaume de Par is , est la
première vie de l 'esprit humain , la première lumière dans l 'œuvre de
la seconde création et de la réparat ion humaine (Guliei. Parisien., Lib.
De Moribus, cap. I), ainsi la formation doctrinale est la première et la
plus indispensable.
Vous savez en quel sens doit s 'orienter cette formation dans les
Universités catholiques. « Des Papes se succèdent - disait le Card. Billot,
« une des gloires de votre patrie, - Papes de nationali té différente, avec
« des tendances et des caractères très divers, mais tous, depuis Jean XXII *
« ju squ ' à Benoît XV, n 'on t qu 'une voix pour recommander Saint Tho-
« mas d'Aquin ». « Omnium tamen in commendando Aquinate u n a inva-
« r ia ta sententia est ». (Oratio habita die 11 martii 1915, pro instaura
tione Academiae S. Thomae).
Il suffit, pour se convaincre, de parcourir, même rapidement, l 'ou
vrage dans lequel le R . P . Berthier, 0. P., a réuni , comme en une chaîne
S. Congregatio de Seminariis et de Studiorum Universitatibus 413
d'or, ces témoignages des Souverains Pontifs en faveur de la doctrine
de l'Ange de l'Ecole (P. ßer thier , S. Thomas Doctor Communis Eccle
siae, 1914).
Je me limite à vous rappeler les paroles de l 'Encyclique: Depuis
le jour que le St.-Père Léon XIII adressa, le -8 septembre 1899, au Clergé
de votre pays et que l'on peut appeler la Magna Charta pour la for
mation intellectuelle et morale des élèves des Séminaires. « Est-il besoin
«d ' a jou te r que le livre par excellence, où les élèves pourront étudier
« avec plus de profit la Théologie scolastique, est la Somme Théologf-
« que de St Thomas d'Aquin ? Nous voulons donc que les professeurs
« aient soin d'en expliquer à tous leurs élèves la méthode, ainsi que les
«p r inc ipaux articles relatifs à la foi c a tho l ique» . Deux ans après
(1 oct. 1901) le regretté Pontife écrivait à l 'Evêque de Verdun: « Que
« ceux qui s 'appliquent à l 'enseignement et à l 'étude de la Théologie
« e t de la Philosophie, considèrent comme leur devoir capital, après
« avoir laissé de côté les inventions d'une vaine philosophie, de suivre
« St Thomas d'Aquin et de le cultiver comme leur maître et leur chef ».
Et dans la Lettre Encyclique Aeterni Patris à tous les Evêques: « Provi-
« dete ut sapientia Thomae ex ipsis eius fontibus haur ia tur , aut saltem
« ex iis rivis, quos ab ipso fonte deductos, adhuc integros et illimes
« decurrere, certa et concors doctorum hominum sententia est ».
Dans le même sens, le Pape Pie X de s. m. écrivait, le 6 mai 1907,
a u x Evêques Protecteurs de votre Inst i tut : « De philosophia pet imus a
« vobis, ne unquam patiamini in Seminariis vestris minus sancte obser-
« vari quae providentissime Litteris Encyclicis' Aeterni Patris Decessor
« Noster praecepit. Permagni ad custodiam et tutelam Fidei hoc interest...
« Ergo vos, vestros alumnos sacri ordinis non debetis velle philosophiae
« praeceptis t an tum imbui, quan tum in legitima l i t terarum institutione
«praesc r ip tum est publice, sed eo uber ius et altius, nempe secundum
« disciplinam Thomae Aquinatis, ut solidam deinceps possint S. Theo-
« logiae reique biblicae scientiam percipere ».
La pensée de Sa Sainteté Benoît XV n'est pas différente. — Dans
un Bref adressé au R. P. Hugon, 0. P., et publié dans les Acta Aposto
licas Sedis du 7 ju in 1916, le Souverain Pontife écrivait: « Sanctum
« et salutare est, ac paene necessarium in scholis catholicis, ubi ad
« philosophiae ac theologiae scientiam insti tuitur sacra iuventus, sum-
« mum haberi magistrum Thomam Aquinatem ». Et dans le Motu Pro
prio, du 3 dec. 1914, en faveur du Collège théologique de Bologne:
« Probe novimus debito in honore ibidem esse Thomam Aquinatem,
« c u i u s doctrinas decessores Nostri illustres, Leo XIII et Pius X, maxi-
414 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« mis extulerunt laudibus, easque scholis catholicis religiose re t inendas
« praescr ipserat^ . . . . S ta tu imus ut Archicancellarius et Collegium Theo-
« logorum Bononiense, - servatis rite praescriptionibus vel sacri Consilii
« studiis provehendis, in primisque decreto Doctoris Angelici, die xxix iunii
« huius anni edito, de summis Thomae Aquinatis principiis in philosophia
« sancte tenendis deque ipsa Summa Theologica in scholis theologiae prae-
« legenda, - vel aliis quae Sedes Apostolica praeceperit praecepturaque
« sit, academicos theologiae gradus et lauream conferre poss in t . . . ».
Et enfin le même Pontife daigna approuver et confirmer la réponse
de cette Congrégation, du 7 mars 1916, touchant l 'étude du Docteur
Angélique.
Je suis bien sûr, Monseigneur, que la Fille ainée de l'Eglise, qui a
tant de fois devancé même les désirs du St-Siège, et qui t ient à être la
première dans l 'amour, observera a^ ec plus d 'ardeur encore dorénavant
ces directions pontificales, et que en particulier votre Inst i tut et les'
autres Universités catholiques de France, dont l 'a t tachement a l a chaire
de Pierre est si connu, contr ibueront ainsi t rès efficacement à cette
résurrection que nous saluons d'avance.
En vous exprimant mes désirs et mes espérances, Monseigneur, je
vous félicite une fois encore, du zèle que vous avez employé pour le
bien de l 'Institut catholique, et qui vous fera t rouver les moyens cd'ap*.
pliquer les mesures salutaires dont j e viens de parler. > v ,
Agréez, Monseigneur, mes vœux les meilleurs et les sentiments avec
lesquels j ' a ime à me dire
Rome, le 30 septembre 1916.
votre tout dévoué en N . - S .
G. CARD. BISLETI , Préfet,
S. Romana Rota 415
ACTA TRIBUNALIUM
SACKA ROMANA ROTA
, r M O H I L O V I E N .
N U L L I T A T I S M A T R I M O N I I ( R A D Z I W I L L - B E N A R D A K Y )
Benedicto XV feliciter regnante, Pontificatus Dominationis Suae anno
secundo, die 18 aprilis anni 1916, RR. PP. DD. Seraphinus Manu, Ponens,
Ioannes Prior, et Aloisius Sincero, Auditores de Turno, in causa Mohilo-
vien. - Nullitatis matrimonii , inter Michaelem Radziwill, actorem, reprae
sentatum per legitimos procuratores Vincentium Sacconi, advocatum,
et Nazarenum Ferrata, advocatum, êx una parte, et Mariam Benarclaky,
conmntam, cum assistentia legitimorum procuratorum Caroli Santucci,
advocati, et Christophori Astorri, advocati, ex altera parte, in gradu
appellationis contra sententiam Rotalem diei 27 iulii 1915 a Defensore
Vinculi interpositam, interveniente et disceptante in causa eodem Defensore
Vinculi, sequentem tulerunt definitivam sententiam.
Princeps Michael Radziwill, na tus Berolini anno 1870, religione
romano-catholicus, civilitate Russiaca auctus, diplomaticum curriculum
iniit, et, anno 1898, mense aprili, legationi Russiacae apud Gubernium
Anglicum Londini addictus fuit. Iam ab anno 1895 Michael amore pro-
sequebatur Mariam Benardaky; haec, na t a anno 1874, religione graeco-
orthodoxa, Parisiis cum suis genitoribus in domo propria domicilium
a multis annis fovebat. Mense iulio anni 1898, Michael sponsalia con
traxit cum Maria. Cum, iuxta legem Russiacam, nuptiae ritu graeco-
orthodoxo celebrandae essent, et difficile fuisset invenire sacerdotem
catholicum, qui, post caeremoniam schismaticam, nuptiis benedicere ritu
catholico vellet, Michael et Maria, huiusque genitores Petropolim se
contulerunt , et ibi nuptiae celebratae sunt hoc modo : Die 31 augu
sti 1898, Rev. P. Lagrange, O. P. , obtenta, ut ipse refert, delegatione ab
archiepiscopo Mohiloviensi, secreto, in capella domus suae pr iva tae ,
416 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
sponsis benedictionem nuptialem impert ivi t ; postea, die 2 septembris,
sponsi, coram capellano graeco-orthodoxo, in ecclesia graeco-orthodoxa,
matr imonium hoc ri tu publice ce lebrarunt ; et deinde in ecclesia catho
lica, r i tu catholico, coram eodem P. Lagr.ange, matr imonium, repetito
consensu, i teraverunt. Eodem die 2 septembris , Petropolim reliquerunt,
et, absoluto itinere nuptiali, Londinum petierunt. Vita communis fere
usque ad annum 1909 duravit , et inde proles suscepta est. Verum, exortis
postea inter coniuges dissidiis, Pr inceps Michael, obtenta, die 7 septem
bris anni 1909, commissione Pontificia, hoc S. Tribunal adivit, ut suum
cum Maria matr imonium nullum declararetur ex defectu formae Tri
dent inae. Longa apud plures Curias instructione peracta, sententia
tandem prodiit, die 27 iulii 1915, qua declaratum est constare de nul
litate matrimonii , salva legitimitate prolis. A qua sententia, quoad par
tem quae matr imonii nullitatem respicit, appellavit Defensor Vinculi, et
inde causa denuo proponi tur sub consueta dubii formula : An sententia
Rotalis diei 27 iulii 1915 confirmanda vel infirmanda sit in casu?
Quod ad ius attinet. - Ante omnia no tandum est decretum Triden
t inum Tametsi p romulgatum fuisse in archidioecesi Mohiloviensi, ad
quam pertinet civitas Petropol is ; valida tamen ibi esse, quamvis illicita,
t um matr imonia haeret icorum aut schismaticorum inter se, tum matr i
monia mixta, ad normam Declarationis Benedicti XIV pro matr imoniis
Hollandiae. Quod constat ex attestatione episcopi Attaliensis, olim Suf
fraganei archiepiscopi Mohiloviensis, iam producta apud H. S. O. in
alia causa matrimoniali Mohilovien.: quae attestatio sic se habe t : « Tnfra-
« scriptus tes tatur decretum Conc. Tridentini Tametsi vigere in uni-
« versa archidioecesi Mohiloviensi. Verum forma Tridentina t an tum locum
« habet pro romano-cathol ic is illius Imperii, non autem pro matr imo-
« niis haeret icorum seu or thodoxorum sive inter se contrahant , aut cum
« romano-cathol ico; nam dispositio quae prius a Pio VI, 2 martii 1780,
« concessa fuerat pro Polonia Russiaco imperio subiecta, postea a Gre-
« gorio XVI, die 19 augusti 1844, per organum S. C. a Negotiis extraor-
« dinariis, extensa fuit ad niatrimonia haeret icorum et mixta totius ìm-
« perii Russiaci, declaratione orali sequentis tenoris - Respondendum
« o r e t e n u s matr imonia mixta, quae in Russiaco imperio et in regno
« Poloniae inita sunt praeter formam a Conc. Tridentino praescr ip tam,
« esse prudenter dissimulanda, et, quamvis illicita, pro validis habenda,
« n i s i tamen aliud obstet canonicum imped imen tum». Hucusque atte
statio episcopi Atta l iensis ; praedictae t amen declarationes tum Pii VI
pro Polonia Russiaca, tum Gregorii XVI pro toto imperio Russiaco,
S. Romana, Rota 417
iam notae erant ex opere P. Perrone, De matrimonio christiano, t. II ,
p. 269-270, edit. Romae, 1858.
Quo posito, nota sunt principia canonica, quae causam, de qua
hodie agitur, regunt, sicque breviter exponi possunt :
1. Concilii Tridentini decretum Tametsi, quo vigente matr imonium
controversum celebratum est, est lex territorialis, vim legis localis
habens , quae omnes in loco degentes, non solum eos qui ibi domici
lium aut quasi domicilium habent , sed etiam peregrinos adstringit . Unde
si quis e loco ubi non viget decretum illud, t ransi t in locum ubi viget,
decreto tenetur, licet ibi nec quasi domicilium acquisierit; et ideo matri
monium, quod praeter formam ab hoc decreto praescriptam contrahere
at tentaret , «nullum est. Haec doctrina est communissima et certa, contra
quosdam, v. g., Carrière, De matrimonio, n. 1184-1194, t. II, p. 406-411,
qui dicunt praefatum decretum non habere nisi vim personalem, seu
non obligare nisi ad instar s tatut i personalis. Verum ex ipso decreti
tenore patet illud esse primo et ante omnia locale, seu attingere primo
locum seu terri torium ; legimus enim in fine decreti : « Decernit insuper
« (Sancta Synodus) ut hujusmodi decretum in unaquaque parochia suum
« robur post tr iginta dies habere incipiat a die primae publicationis in
« eadem parochia factae numerandos » ; unde decretum attingit primo
ipsam parochiam seu terr i torium parochiae. Insuper leges quae sta
t uun t de contractibus sunt locales, ita ut omnes ibi contrahentes , etiam
peregrini, his legibus adstr ingantur , unde ax ioma: Locus regit ac tum;
unde etiam iudex fi t competens ratione loci contractus, uti s ta tu tum
est in cap. Licet, 20, De foro competenti. Por ro matr imonium est con
t rac tus , nec, saltem in hac parte, u n q u a m a generali contractuum con
ditione exceptum est. Unde S. Rom. Congr. praefatum decretum Triden
t inum in hoc sensu, scilicet quod sit lex localis seu territorialis, semper
interpretatae sunt . I ta S. Congr. Conc., etiam ab ipsis eius initiis, uti
pate t ex decisione diei 4 feb. 1580, quam refert Pignatelli , Consultationes
canon., t. V, cons. 79, n. 8; sic etiam in Parisien. - Matr., diei 28 ian. 1899,
de qua Emus Gasparri , De Matrimonio, n. 1170, t. H, p. 192, edit. 1904,
Par i ter S. Congregatio Inquisit ionis clarissime docet, in Instruct ione
diei 14 dec. 1859, legem illam esse terr i tor ialem; haec sunt eius verba :
« Lex Tr ident ina de clandestinis matrimoniis debet sane in unaquaque
* parochia promulgari ; . . . sed, facta semel promulgatione,. . . lex territo-
« r ium afficit, et adaequate loquendo, localem et personalem esse in con-
« fesso est apud omnes ; qua tenus localis, afficit territorium, eosque qui ibi
« matr imonio iungendi sunt, obligat; quatenus vero personalis, eos obligat
« qui domicilium vel quasi (domicilium) habentes in loco, ubi Triden-
ACTA, TOI. V I I I , n. 11 . - 3-11-916. 28
418 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« t inum decretum publicatum est et viget, in altero, ubi illud non viget,
« contrahere vellent ». Quam S. Officii Instruct ionem S. Congregatio de
Propaganda Fide ad Archiepiscopum S. Francisci, in Stat ibus Foede
ratis Americae, velut no rmam servandam, t ransmisi t , die 29 feb. 1860
(Collectanea S. C. de Propaganda Fide, edit. 1907, n. 1186, t. I, p. 647r).
Et ita, ut dictum est, communissima opinio doctorum, v. g., Sánchez,
De matrimonio, lib. III , disp. 18, n. 26; Pont ius , De matrimonio, lib. V,
cap. 9, n. 1; ßoss ius , De matrimonii contractu, cap. 1, n. 79; Pigna-
telli, Consultationes canon., t. V, cons. 79, n. 32, etc. ; quibus concinunt
recentiores, v. g., Perrone, De matrimonio christiano, t. II , p. 274 seq. ;
Rosset, De matrimonio, t. IV, n. 2098 seq.; E m u s Gasparri , loco cit.,
n. 1169 seq., t. II , pag. 191, edit. 1904; Wernz, Ius matrimoniale, n. 169,
p. 257, edit. 1904, et in Voto quod in citata Parisien. - Matrimonii, diei
28 ianuarii 1899, exaravit, n. 32-36 (apud Analecta ecclesiastica, t. VII,
p. 70-71), etc.
2. Concilii Tridentini decretum Tametsi non solum est lex territo
rialis, sed etiam personalis, ita ut , praeter vim localem supra descriptam,
etiam vim personalem habeat , seu obliget ad instar statuti personalis.
Unde si quis, domicilium aut quasi domicilium habens et ret inens in loco
ubi viget decretum, t ransea t in locum ubi n o n viget, adstr ictus decreto
remanet (nisi in loco saltem quasi domicilium acquirat), ita ut non possit
valide contrahere, nisi ad formam praedicti decreti. Licet multi doctores
hanc vim personalem inesse decreto Tridentino negarint (quorum elen
chum videre est apud Gury, edit. Ballerini, t. II , n. 8.39, vel apud Scri
ptores periodici Acta Sanctae Sedis, t. VII, p. 557), a t tamen de dicta pro
positione, scilicet de vi personali decreto Tridentino inhaerente, amplius
dubitari nequit . Pr imo enim suadetur ex ipso tenore decreti Tridentini ;
sancta enim Synodus non t an tum annullat contractum matrimonii clan
destine celebratum, sed etiam si qui sic contrahere a t tentabunt , « eos
«ad sic contrahendum omnino inhabiles reddit»: quae inhabilitatio ipsius
personae vim personalem decreto inesse h a u d obscure significat. Secundo
propositio clare deducitur ex decisione S. Congregationis Concilii diei 5 se
ptembris 1626, quam Urbanus VIII ad vim et dignitatem legis, etiam adie
cto decreto irr i tante, evexit in brevi Exponi nobis, diei 14 augusti 1627
(Bullarium Bom., edit. Taurinen. , t. XIII , p. 591). Haec decisio sic ab ipso
Pontifice relata es t : « P r i m o , an incolae, t am masculi quam feminae,
« loci in quo Concilium Trident inum in puncto matr imonii est promul-
« gatum, t ranseuntes per locum in quo dictum Concilium non est pro-
« mulgatum, ret inentes idem domicilium, valide possint in isto loco
« matr imonium sine parocho et testibus cont rahere? Secundo, quid si eo
S. Romana Rota 419
« praedicti incolae, tam masculi quam feminae, solo animo sine parocho
« et test ibus contrahendi se transferant, habitat ionem non mutan tes?
« Tertio, quid si iidem incolae, tam masculi quam feminae, eo transferant
« habitat ionem, illo solo animo ut absque parocho et test ibus contra-
« han t? Iidem Cardinales ad pr imum et secundum, non esse legitimum
« matr imonium inter sic se transferentes ac t ranseuntes cum fraude ;
« ad ter t ium vero dubiorum huiusmodi, si domicilium vere transferatur,
« matr imonium esse validum, responderunt et resolverunt ». Uti patet
ex tenore decisionis, quoad eos qui t ranseunt de loco ubi viget decre
tum Tametsi, in locum ubi non viget, t res sunt casus ; in duobus primis,
t ranseuntes non mutan t domicilium ; in tert io, mutan t domicilium illud
que transferunt in locum ubi non viget decretum Tametsi; in duobus
primis casibus, matr imonium declaratur inval idum; in tertio, va l idum;
discrimen inter pr imum et secundum casum est quod, in secundo, trans
euntes agunt solo animo contrahendi sine parocho; dum, in pr imo, non
habetur hic an imus ; et tamen, in responsione, utr ique t ranseuntes di
cuntur se transferre cum fraude; agitur ergo, non de fraude subiectiva,
seu de dolo (qui abest in primo casu), sed de mera fraude obiectiva, scilicet
de detr imento quod, velint nolint t ranseuntes , parochus proprius pa t i tur
ex hoc t rans i tu ; quae fraus obiectiva, seu detr imentum, vitari nequit ,
nisi per mutat ionem domicilii (uti fit in tertio casu contemplato); muta to
enim domicilio, parochus prioris loci ius non amplius habet ut t r ans
euntes matrimonio coniungat. Igitur, in summa, t ranseuntes e loco ubi
viget decretum in locum ubi non viget, non mutato domicilio, dicuntur
agere cum fraude (saltem obiectiva), et nulliter cont rahere : quod, aliis
verbis, clare significat decretum Tametsi habere vim non tantum localem,
sed etiam personalem, et sequi personam, etiam in loco ubi non viget,
nisi persona ibi saltem quasi domicilium acquirat . Et in hoc sensu SS. Ro
manae Congregationes hanc decisionem sunt in terpre ta tae : « Quamo
b r e m , ait d 'Annibale, Summula, t . III , n. 457, nota 42, non valere
« matr imonium initum ab his qui legem Trident inam ignorabant, cen-
« suit S. C. C, 26 augusti 1873; vel qui eam scientes, alio discesserant ut
« ab iniusta parentum vexatione sese redimerent (S. C. C, 3 aprilis 1841 ;
« 11 iunii 1866) vel ut matr imonium inirent coram parocho consanguineo
« (ex S. U. I., probante SS., 17 maii 1804) ». Sed clarius adhuc S. C. In
quisitionis vim personalem decreti Tametsi in suis Instruct ionibus asserit.
Supra relata sunt verba Instructionis diei 14 decembris 1859: « Lex
« (Tridentina) territorium afficit, et, adaequate loquendo, localem et per
s o n a l e m esse in confesso est apud omnes ; . . . qua tenus vero perso-
« nalis, eos obligat qui domicilium vel quasi (domicilium) habentes in
m Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« loco, ubi Trident inum decretum publicatum est et viget, in altero, ubi
« illud non viget, contrahere vellent ». Pariter, in Instruct ione diei 7 iu
nii 1867 (cit. Collectanea S. C. de Prop. Fide, n. 1305, t. II, p. 2 ) , eadem
S. Congregatio, loquens expresse de citato decreto Urbani VIII, haec ai t :
« Iux ta ea quae in hoc decreto sanciuntur , qui domicilium habent et
« re t inen t in loco ubi Trident ina lex viget, nequeunt valide matrimo-
« niüm inire in loco ubi non viget, nisi ibi nedum habitat ionem, sed
« etiam vere domicilium fixerint, quo fraudem, si qua intercesserit, pur-
« gare omnino d e b e a n t » ; quae aperte supponunt decretum Trident inum
vi personali pollere, personasque, quas semel adstrinxit , persequi, sicut
umbra corpus, etiam in loca ubi non viget. In eodem sensu respondit
haec eadem S. C. Inquisitionis in u n a Parisien, die 6 aprilis 1895; scilicet
matr imonium, quod vir et mulier, in Gallia domicilium habentes et reti
nentes, Londini contraxerant , nul lum declaravit, licet sponsi de lege
Tridentina nihil suspicati fuissent; imo, cum in libello supplici ab Archie
piscopo Parisiensi ad S. Congregationem misso, exposita fuisset diffi
cultas contra null i tatem matrimonii , or ta ex opinione communiori quae
fraudem subiectivam exigit in contrahent ibus, ad hoc ut eorum matri
monium nul lum declaretur, S, Congregatio istius communioris opinionis
ne minimam quidem rat ionem habui t ; sed et eam prorsus floccifecit et
neglexit, ita ut (cum aliunde facta, in casu, essent legitime probata, ad
no rmam decreti S. Officii, diei 3 iunii 1889) decreverit satis esse in casu
unicam sententiam ad l ibertatem coniugum declarandam, nec requiri
appellationem a Defensore vinculi in terponendam. Quae decisio relata
est in periodico Oanoniste contemporain, t. XVIII, p. 449-451. Unde
praefata opinio, fraudem subiectivam exigens, quae revera olim com
munior erat, paulatim derelicta est, ita ut eam Wernz dicat antiquam,
ve potius antiquatam; haec sunt eius verba (loco cit., n. 170, no ta 156,
in fine, edit. 1904): « Hinc liquet quare communior olim sententia, quae
« n i m i u m insistebat verae fraudi subiectivae, iam a compluribus scrip-
« toribus antiquis non fuerit admissa, sed praesert im a recentioribus,
« p o s t ul t imas decisiones SS. CC., magis magisque derel inquatur , v. g.,
«a D'Annibale, Gasparri , Rosset, Laurin, Leitner, Scherer, Peries, cum
« Scavini, Gretoni, Grandclaude, Schnitzer, de Becker, Fleiner, aliisque.
« N e q u e , at tentis principiis et decisionibus part icularibus, praesert im a
« S . C. Inquisit ionis datis, ulla videtur esse spes fore, ut ille recessus
« ab antiqua vel potius antiquata sententia olim communiori per novam
« t h e o r i a m ab Arendt . . . p ropugnatam re tardetur ». In eodem sensu
Buceeroni ait (Instit. Theologiae Moralis, t. II , n. 1026, edit. 1908):
« C o m m u n i o r sententia tenuit validum etiam esse matr imonium eorum,
S. Romana Rota 421
« qui, habentes domicilium vel qüas i -dom cilium in loco ub Trid. viget,
« veniunt in alium locum, ubi Trid. non viget, sine intentione quidem
« acquirendi domicilium vel quasi-domicil ium, at simul sine intentione
« clandestine contrahendi, si deinde ibidem clandestine contrahant . Con-
« trariae tamen nunc sunt S. G. G. et S. O. decisiones, quibus decla
r a t u m est Tridentinam legem esse simul localem et personalem ; et
« etiam quia, in foro externo, fraus ipso facto praesumitur . Cfr. S. C.
« de P. F., 7 iun. 1867, n. 1047., A. S. S. v. 36, p. 222 seqq. ». Hinc
etiam concludit Emus Gasparri, loco cit., n. 1207, edit. 1904, in foro
contentioso, iudicem pronunciare debere null i tatem matrimonii in dicto
casu etiam absque fraude subiectiva contracti : « Sed etiam, ait, si agitur
« de matrimonio contracto, et ad forum contentiosum deducto, Officialis
» debet, ni fallimur, ob auctori tatem Sacrarum Congregationum, pro
« nulli tate pronunciare ».
3. Ut ex dictis patet, si quis, domicilium habens et ret inens in loco
ubi viget decretum Tametsi, t ransit in locum ubi non viget, remanet
decreto adstr ictus, propter vim huius personalem, et ideo, si velit in hoc
altero matr imonium contrahere, tenetur contrahere coram parocho pro
prio, vel alio sacerdote de parochi proprii licentia. Porro, parochus eius
propr ius non est parochus aut rector ecclesiae loci, per quem t rans i t ;
sed parochus loci, in quo domicilium au t quasi domicilium ret inet ;
parochus enim proprius non intelligitur nisi rat ione domicilii, vel quasi
domicilii, nisi agatur de vagis, qui proprium parochum sort iuntur, ubi
sun t ; cum ergo non agamus de vago, sed de peregrino suum domici
lium aut quasi domicilium retinente, parochus eius proprius nequit esse
nisi parochus domicilii eius aut quasi domicilii. Pari ter , si quis domi
cilium habens et ret inens in loco ubi non viget decretum Tametsi, t ransi t
in locum ubi viget, adstrictus efficitur decreto propter vim huius terri
torialem seu localem, uti supra visum es t ; et ideo, si velit in hoc altero
loco matr imonium contrahere, tenetur contrahere coram proprio parocho,
vel alio sacerdote de licentia proprii parochi. Porro , etiam in hoc casu,
parochus eius proprius non est parochus loci per quem transit , sed
parochus, seu rector, seu quocumque alio nomine vocetur, loci In quo
domicilium aut quasi domicilium retinet. Nec dicatur in hoc eius domi
cilii loco non esse parochum in sensu decreti Tametsi quod ibi non
viget; hoc enim falsum es t ; parochus enim parochus proprius intelli
gitur independenter a decreto Tametsi; Synodus enim Tridentina non
creavit parochum proprium, sed supposuit , i l lumque adhibuit uti testem
qualificatum matr imoniorum. Igitur vir Anglus, ret inens domicilium
in Anglia, et t ransiens par Parisios, si velit hic matr imonium contra-
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
here, tenetur contrahere, non coram parocho parochiae Parisiensis in
qua commoratur , sed coram parocho domicilii sui in Anglia, au t coram
alio sacerdote de huius licentia. Et haec clara sun t et cer ta : et argu
menta quae contra hanc doctr inam allata sunt , occasione citatae causae
Parisien., diei 28 ianuari i 1899, probabil ia non sunt , ut bene ostendit
Wernz in cit. eius voto, n. 51-53; 61^64; 70-72.
4. Ad complendam hanc iuris expositionem, no tandum est quid sin
gulare in hoc clandestinitatis impedimento. In aliis quidem impedimentis,
pars ab impedimento immunis alteri part i immuni ta tem seu exemptio
nem suam non communicat ; sic, si mulier l ibera contrahere at tentet
cum viro voto solemni au t sacro ordine ligato, exemptionem suam ei
non communicat , et mat r imonium invalidum est. Aliter res se habet in
impedimento clandestinitat is; si u n a pars est ab hoc impedimento immu
nis, v. g., quia domicilium habet in loco Tridentinae legi non subiecto,
exemptionem suam alteri part i communicat , ita ut Anglus, Londini
domicilium habens , et ita a decreto Tametsi immunis , cum muliere
Galla, decreto adstricta, valide Londini contrahit . Hoc principium iam
tempore Benedicti XIV satis receptum erat, uti concludere est ex his
quae ipse nar ra t De Synodo, lib. VI, cap. 6, n. 12. I tem hoc principium
firmavit S. Congregatio Inquisi t ionis, in u n a Quebecen., diei 17 novem
bris 1835, ad 2 et 4 {Collectanea S. C. de Prop. Fide, n. 842 ,1 .1 , p. 488).
Unde hodie sine ulla controversia hoc principium viget; i ta ut omnes
doctores teneant par tem ab impedimento clandestinitatis immunem
exemptionem suam alteri part i communicare, propter individuitatem
contractus; ubi tamen addendum est: et attenta positiva dispositione
Ecclesiae, quae sic decretum Tametsi interpretata est. In aliis enim impe
dimentis, individuitas contractus non sufficit ut exemptio un ius part is
alteri communicetur.
Quod ad factum attinet. - Pr inceps Michael Radziwill, tempore matri
monii contracti, quasi domicilium habebat Londini, in Anglia; a die
enim 14 aprilis anni 1898 nominatus erat addictus legationi Russiacae
apud Gubernium Anglicum; quod munus usque ad diem 24 maii 1903
re t inui t : quae constant ex attestatione authentica, diei 9 ianuarii 1910,
data ab officiali publico Ministerii Russiaci Negotiorum extraneorum (in
Summario) . Unde passim referunt testes Pr incipem Michaelem e Lon-
dino profectum esse Petropolim, ad nupt ias celebrandas. Cum ergo
decretum Tametsi Londini non fuisset u n q u a m publicatum, Petropoli
autem vigeret, Pr inceps Michael e loco immuni se conferebat in locum
decreto subiectum, et ideo, iuxta supradicta in expositione iuris, adstri-
S. Romana Rota 423
eius erat legi Tridentinae, propter vim huius legis localem seu terr i to
rialem.
Ex altera parta, Maria Bernardaky, eodem tempore matrimonii , domi
cilium fovebat Parisiis, via dicta Ghaillot, 65, ubi a multis annis cum
genitoribus vivebat, a quibus, licet maiorennis , n u n q u a m recesserat. In
Gallia autem, ut i notor ium est, decretum Tametsi vigebat, et omnes,
tum catholicos, t um haereticos et schismaticos adstringebat. Unde Maria,
e Gallia se conferens Petropolim, veniebat e loco legi Tridentinae subie
cto, et proinde, ubicumque consisteret, decreto Tametsi ligata remanebat ,
ob vim huius personalem; ideoque, etiam Petropoli , formae Tridentinae,
in matr imonio contrahendo, subiecta erat .
I taque ambo sponsi, in civitate Petropoli constituti, decreto Tametsi
adstricti erant . Porro, in matrimonio quod in hac civitate die 2 septem
bris anni 1898 celebrarunt, forma Tridentina non fuit observata; non
enim contraxerunt coram parocho proprio aut alio sacerdote de parochi
proprii licentia. Cum enim sponsi Petropoli nec domicilium nec quas i
domicilium acquisivissent (quod extra controversiam est), nullum ibi paro
chum propr ium habeban t ; ex altera autem parte, Rev. P. Lagrange, O. P. ,
coram quo contraxerunt, non habebat licentiam nec parochi Parisiensis
Mariae, nec parochi Londinensis Michaelis, sed tan tum delegationem
Rmi Archiepiscopi Mohiloviensis: quae ut ique delegatio in casu nullo
modo sufficit, uti constat ex dictis in expositione iuris. Matrimonium
ergo nul lum est.
Sed hic occurrit tripliciter Defensor Vinculi.
Pr imo enim dicit matr imonia mixta in civitate Petropoli , sicut et
in toto Imperio Russiaco, esse valida ex declarat ionibus Pii VI, 2 mar
tii 1780, et Gregorii XVI, 19 august i 1844, supra relat is ; matr imonium
autem quod Princeps Michael catholicus, et Maria, religione graeco-
orthodoxa, die 2 septembris anni 1898, Petropoli contraxerunt , esse
mat r imonium mixtum, ideoque validum. Praefatae enim declarationes
Pontificum cadunt immediate super genus matrimoniorum, n imirum
super matr imonia haeret icorum et mixta in Imperio Russiaco celebrata:
quale fuit matr imonium controversum. - Verum haec difficultas nullo
negotio solvitur. Principia enim supra exposita de vi locali et perso
nali decreti Tametsi, a doctoribus et a iur isprudentia unanimiter admissa,
generalia sunt et ubique applicanda. Quapropter etiam in iis locis in
qu ibus viget decretum pro catholicis, non vero pro acatholicis (ut in
Imperio Russiaco), eadem principia vigent, quin respiciendum sit ad
genus matr imoniorum. Unde catholicus, qui e loco immuni venit, et
ad locum, in quo decretum viget pro catholicis, accedit, vi locali decreti
m Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
tenetur t amquam catholicus. Ad acta au tem quod attinet, clara sunt ,
nec ipse Defensor Vinculi dissentit : Princeps Michael catholicus erat,
veniebat ex Anglia, scilicet e loco immuni ; accedebat autem ad Pet ro
polim, scilicet ad locum ubi decretum Tametsi publ icatum est prò catho
licis; ergo vi locali decreti tenebatur , et proinde nulla immuni ta te
fruebatur, quam alteri part i communicare p o s s e t Haec al tera pars ,
nempe Maria Benardaky, licet tunc heterodoxa, vi personal i decreti
tenebatur , quia veniebat Gallia, scilicet e loco decreto obnoxio, in
quo suum domicilium ret inebat . Ambo ergo sponsi decreto tenebantur ,
unus vi eius locali, alter vi eius personali . Cum ergo eorum matr imo
nium praeter o rmam decreti celebratum sit, nul lum est.
Secundo dicit Defensor Vinculi decretum Urbani VIII, diei 14 augu
sti 1627, quod nul la declarat matr imonia eorum qui e loco legi Triden
tinae subiecto t ranseunt per locum exemptum, ibique nupt ias contrahunt ,
non applicari, si sic t ranseuntes « id non fecerunt in fraudem speci-
« ticam, nempe eo animo ut clandestine contrahere possent (Animad
versiones alterae, n. 1 6 ) » ; unde, ad hoc ut in casu matr imonium sit
nullum, Defenso Vinculi exigit fraudem subiectivam, quam de facto non
adfuisse putat . - Verum haec interpretatio decreti Urbani VIII contraria
est decisionibus S. Officii supra relatis in expositione iuris, ex quibus
constat ecreto Tametsi inesse vim localem et personalem ; ea enim est
indoles vis personalis, ut personam (semel decreto adstr ictam, utpote
domiciliatam aut quasi domiciliatam in loco legi Trident inae subiecto)
ubique sequatur , sicut umbra corpus, eamque adstr ingat ad instar sta
tut i personalis, et proinde independenter a bona vel mala fide: quae
omnia supra late demons t ra ta sunt ,
Ceterum, ad abundant iam iuris, data (nullatenus vero admissa) inter
pretat ione decreti Urbani , a Defensore Vinculi facta, adfuit in sponsa
Maria fraus subiectiva specifica, quam requiri t ad null i tatem matrimonii
declarandam. Uti enim constat ex actis, cum sponsi vellent celebrare
matr imonium ri tu graeco-orthodoxo iuxta legem Russiacam, et diffìcile
fuisset invenire sacerdotem catholicum qui, post caeremoniam schisma
ticam, nupti is benedicere r i tu catholico vellet, Petropol im profecti sunt .
Probe enim sciebant sponsi, nec parochum Michaelis Londinensem, nec
parochum Mariae Parisiensem, facile adducendos esse ad nupt ias in his
adiunctis per se, vel per alium sacerdotem benedicendas. Unde, ad haec
incommoda vitanda, in Russiam migrarunt ; voluerunt ergo absque
praesent ia et licentia parochi proprii matr imonium contrahere : in quo
certe fraus contra legem Trident inam adest. Non refert quod u n u s aut
alter testis dicat sponsos Petropolim ad nupt ias celebrandas migrasse,
S. Romana Rota 425
quia ibi hoc anni tempore pater Mariae negotiorum causa moraretur ; haec
enim paucissimorum test ium opinio dictis mul torum aliorum test ium
praevalere nequit . Atque haec omnia confirmantur ex eo quod, ut nota
tum est in causa S. Christophori de Habana, diei 11 iulii 1910 (Acta Apo
stolicae Sedis, t. II , p. 878): « Si solo animo matr imonium contrahendi,
« vel etiam praecipuo, ad locum immunem sponsi se conferunt, conve-
« niunt Doctores matr imonium esse nullum, quia cum fraude contractum,
« parochum videlicet fraudando iure suo matr imonio assistendi ». Porro
quod, in casu, sponsi Petropolim se contulerint, solo animo, vel saltem
praecipuo, matr imonium contrahendi , ex actis clarissimum est.
Dicit tertio Defensor Vinculi sponsam Mariam, quando Petropoli
mat r imonium cum Michaele contraxit , fuisse iuridice vagam; quippe quae,
saltem a momento caeremoniae civilis quae vero matrimonio praecessit,
plene domicilio Parisiensi renunciasset ; «unde , ait, eius conditio momenta-
« neae vagitatis, in aliorum t i tulorum defectu, satis superque erat ad coniu-
« gii valorem sust inendum (Animadversiones alterae, n. 13; cf. n. 18-19) ». -
Verum haec etiam tertia difficultas facile dissolvitur. Quando enim Maria
Benardaky domicilium paternum reliquit, Petropolim profectura, non illud
reliquit nisi intuitu et conditione veri matrimonii , quo sponsa sponso
alligaretur, et vice versa, et quo proinde iure domicilium sponsi acqui-
reret et sequi teneretur. Porro hoc verum matr imonium, quo sponsi ad
invicem alligarentur, non poterat esse, in mente Mariae, r i tus religiosus
schismat icus; probe enim noverat hunc r i tum schismaticum nihil esse
pro sponso catholico, et Michaelem non se reputa turum obligatum, nisi
vi r i tus catholici, qui schismatico successit; tunc ergo solum, scilicet
celebrato r i tu catholico, Maria se reputavit obligatam, et lege matrimonii
et domicilii devinctam; obligationem enim suam, uti clarum est, obliga
tioni sponsi subordinabat . Iure Romano, sponsa non amit tebat domi
cilium paternum, nisi per matr imonium re ipsa celebratum, iuxta
L. Ea quae, 32, D. Ad Municipalem, L. 1 : « Ea quae desponsa est, ante
« contractas nupt ias non muta t domicilium »; quod etiam receptum est
in iure canonico, uti uries in S. Rota no ta tum est, v. g., in Parisien. -
Nullit. Matrim., diei 27 ianuarii 1912 (Acta Apostolicae Sedis, t. IV, p. 282).
Sponsa enim non nisi vi matr imonii iuxta canonicas leges celebrati,
domicilium mariti acquirit, i l ludque sequi tenetur , et sic demum domi
cilio pa terno renunciat . Sic igitur et in praesent i specie; Maria non acqui
sivit domicilium sponsi catholici, nec paterno domicilio definitive renun
ciavit, nisi per matr imonium iuxta canonicas leges celebratum, scilicet
per mat r imonium catholicum. Igitur ante hoc matr imonium catholicum
n u m q u a m vaga fuit.
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
His ergo omnibus t am in iure quam in facto consideratis et bene
perspectis, Christi nomine invocato, Nos infrascripti Auditores, pro Tribu
nali sedentes, et solum Deum prae oculis habentes , decernimus, decla
r amus et definitive sentent iamus constare de nulli tate matr imonii inter
Michaelem Radziwill et Mariam Benardaky, et proinde ad dubium propo
si tum respondemus: Affirmative aa primam partem; negative ad secundam, t
scilicet confirmandam esse sententiam Rotalem diei 27 iulii 1915; declaran
tes et decernentes insuper, confirmata etiam in hac par te pr ima sententia,
prolem ex dicto matr imonio susceptam esse legitimam, a t ten ta bona fide
coniugum. Quod att inet ad iudiciales expensas, declaramus eas inter
partes esse compensatas .
I ta declaramus, mandantes Ordinariis locorum et ministris t r ibuna
lium, ad quos spectat, ut exsecutioni mandent hanc nos t ram definitivam
sententiam, et adversus reluctantes procedant ad norman SS. Canonum
et praesert im cap. 3, sess. XXV, De reform., Concilii Tridentini , iis adhi
bitis exsecutivis et coercitivis mediis, quae magis oppor tuna et efficacia
pro rerum adiunctis exst i tura sint.
Romae, ,in sede Tribunalis S. R. Rotae, die 18 aprilis 1916.
Seraphinus Many, Ponens.
Ioannes Prior.
Aloisius Sincero.
Ex Cancellaria, 28 aprilis 1916.
Sac. T. Tani , Notarius.
S. Romana Rota 427
I I
Citatio edictalis
F L O R E N T I N A
NULLITATIS MATRIMONII (MARCHIÒ - B I N l )
Cum constet ex inquisit ione in archiepiscopali curia Florent ina
peracta v i rum conventum Iosephum Marchiò reperiri non posse, infra
scriptus S. R. Rotae Decanus, Ponens in causa hac, per praesens edi
c tum, praefatum Iosephum Marchiò peremptorie citat ad comparendum,
sive per se, sive per procuratorem, in Sede S. Tribunalis die 1 decem
bris, hora 11, ad effectum ut subscribatur infrascriptum dubium, nec
non dies destinetur, quo habebi tur Tu rnus Rotalis pro causae, de qua
supra , definitione ; ulterius declarando, si non compareat, processum con
t inua tum et terminatum iri in eius contumacia.
D U B I U M
An constet de matrimonii nullitate in casu?
Ordinarii locorum et quicumque fideles quibus noti t ia est de loco
commorat ionis praefati dñi Iosephi Marchiò curare debent, qua tenus
fieri possit, ut de hac citatione edictali moneatur .
Datum Romae, die 31 octobris 1916.
G. Sebastianeiii, Decanus, Ponens. h. •© S.
Ex Cancellaria, die 31 octobris 1916.
Ioannes Ladelci,
Notarius S. B. Rotae.
428 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Traduction.
T R I B U N A L D E L A S A C R É E R O T E R O M A I N E
Citation par Edit
L O R E N T I N A
NULLITATIS MATRIMONII (MARCHIÒ - B I N l )
Comme il résulte de plusieurs enquêtes faites dans la curie archié
piscopale de Florence, que le mari défendeur, Joseph Marchio, ne peut
être t rouvé, le Doyen de Rote soussigné, Ponent en cette cause, cite
péremptoirement, par le présent édit, le même Ioseph Marchio à com
paraî tre personnellement, ou par procureur légitimement constitué, au
siège du Tr ibunal de la S. Rote Romaine le 1 décembre prochain, à
onze heures , pour vouloir souscrire le doute ci-dessous rapporté , et
fixer le jou r de la proposition de la cause devant la Rote, déclarant en
outre que, s'il ne comparaît pas, le procès canonique sera continué et
terminé en sa contumace.
D O U T E
Comte-t-il de la nullité de mariage dans le cas présent?
Les Ordinaires des lieux et les fidèles qui auraient connaissance
du lieu de la résidence du dit Mr Ioseph Marchiò, doivent faire en sorte,
dans la mesure du possible, qu'il soit averti de la présente citation.
Donné à Rome, le 31 octobre 1916.
G. Sebastianeiii, Becanus, Ponens. L . © S .
Ex Cancellaria, die 31 octobris 1916.
Ioannes Ladelci,
Notarius S. B. Botae.
Diarium Romanae Curiae 429
DIARIUM ROMANAE CURIAE
S E G R E T E R I A D I S T A T O
NOMINE
Con Biglietto della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di
nominare:
18 ottobre 1916. — L'Emo signor cardinale Filippo Giustini, Protettore dell' Istituto delle Béligiose Filippine, che hanno la Casa-madre a Barcellona.
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Protonotari apostolici ad instar participantium :
20 giugno 1916. — Mons. Stefano Siminiati, della diocesi di Lesina. 10 luglio. — Mons. Cirillo Riedl, della diocesi di Brünn. — Mons. Giuseppe Pospisil, della medesima diocesi. 5 agosto. — Mons. Floriano Stan, della diocesi di Gran Varadino di rito
greco-rumeno. 23 agosto. — Mons. Guglielmo Nolens, della diocesi di Ruremonda. 17 ottobre. — Mons. Francesco d'Assisi Ribeiro Costa, dell'archidiocesi
di Braga.
Prelati Domestici di S. S.:
8 giugno 1916, — Mons. Casimiro Wais, dell'arehidiocesi di Leopoli di rito latino.
là giugno. — Mons. Giovanni Trzopinski, della medesima archidiocesi. — Mons. Vincenzo Czajkowski, della medesima archidiocesi. 21 giugno. — Mons. Antonio Dobronic,. della diocesi di Lesina. 10 luglio. — Mons. Ignazio Zimmermann, della diocesi di Scepusio.
5 agosto. — Mons. Giacomo Radu, della diocesi di Gran Varadino di rito greco-rumeno.
23 agosto. — Mons. Benedetto Saenz, dell'arehidiocesi di San Domingo. — Mons. Pasquale Ciocia, rettore del Seminario regionale di Catanzaro.
9 settembre. — Mons. Bartolomeo Capasso, canonico Liberiano» 10 settembre. — Mons. Pietro Brommenscenkel, della dioc. di Des Moines.
430 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
12 settembre 1916. — Mons. Giuseppe Furlan, della diocesi di Treviso. 28 settembre. — Mons. Giuseppe Schwind, della diocesi di Spira. — Mons. Federico Molz, della medesima diocesi.
3 ottobre. — Mons. Ludovico Saverio Bazin, della diocesi di Savannah.. 12 ottobre. — Mons. Michele Guarini, dell'archidiocesi di Taranto.
Con Breve Pontificio il Santo Padre si è degnato di concedere al Maestro del S. Ospizio la facoltà di assumere la denominazione di Gran Maestro del Sacro Ospizio e di distaccarlo dalla classe dei Camerieri Segreti Partecipanti di Spada e Cappa.
ONORIFICENZE
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti
onorificenze :
La Commenda dell' Ordine Piano :
15 settembre 1916. — Al sig. dott. Giuseppe M. Cantilo, sottosegretario
del Ministero degli Esteri nella Repubblica Argentina.
La Gran Croce dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
18 ottobre 1916. — Al sig. Yagoro Miura, inviato straordinario e ministro plenipotenziario dell'imperatore del Giappone, in missione speciale presso la Santa Sede.
La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
22 agosto 1916. — Al sig. Edoardo Pietro Francesco Antonio van den Bogaert.
26 agosto. — Al sig. Ermanno Ritschel, dell'archidiocesi di Vienna. — Al sig. Ludovico Baumann, della medesima archidiocesi. 29 agosto. — Al sig. Narciso Gelats, dell'archidiocesi di Santiago di Cuba.
5 ottobre. — Al sig. dott. Carlo Schwering, dell'archidiocesi di Colonia.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
26 agosto 1916. — Al sig. Ernesto Hegenbarth, dell'archidioc. di Vienna.
1 settembre. — Al sig. Giuseppe Grossi-Gondi, di Roma.
27 settembre. — A sig. Emilio Novak, dell'archidiocesi di Zagabria.
La Gran Croce dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
22 settembre 1916. — Al sig. conte Renato de Lamotte d'Allogny, ciam
bellano del principe di Monaco.
Diarium Romanae Curiae 431
La Commenda delV Ordine di S. Silvestro Papa :
15 settembre 1916. — Al sig. Attilio Daniele Barilari, introduttore degli ambasciatori e capo del cerimoniale nella Repubblica Argentina.
1 ottobre. — Al sig. dott. Lorenzo Cochetti, di Roma.
lì Cavalierato dell'Ordine di S. Silvestro Papa:
26 agosto 1916. — Al sig. Cristoforo Stumpf, dell'arehidiocesi di Vienna. — Al sig. Giuseppe Meissner, della medesima archidiocesi. — Al sig. Alfonso Zehle, della medesima archidiocesi. 31 agosto. — Al sig. dott. Tommaso Pensa, della diocesi di Ascoli Sa-
triano e Cerignola. 2 settembre. — Al sig. Camillo Angelucci, custode del pontificio palazzo
di Castelgandolfo. 12 settembre. — Al sig. Romeo Bernardini, di Roma. 15 settembre. — Al sig. Adolfo J. de Urquiza, segretario di Legazione,
della Repubblica Argentina. 17 ottobre. — Al sig. dott. Raffaele Trua, della diocesi di Orte.
AVVISO
La Direzione dell'« Annuario Pontificio » presso la Segreteria di Stato interessa vivamente gli Illmi e Rmi Ordinari delle diocesi, i Collegi prelatizi, i Superiori generali degli Ordini religiosi, i Rettori dei collegi ecclesiastici e tutti i dignitari appartenenti alla Corte pontificia a volerle trasmettere in tempo utile le relazioni e rettifiche occorrenti per la edizione delF« Annuario » pel prossimo anno 1917, in conformità della lettera circolare dell'Emo sig. Cardinale Gasparri, Segretario di Stato, in data 15 luglio 1915, e delle particolari istruzioni ricevute al momento delle nomine e promozioni.
P R E F E T T U R A D E I S S . P A L A Z Z I A P O S T O L I C I
NOMINA
Con Biglietto della Prefettura dei SS. Palazzi Apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
27 ottobre 1916. — I l sig. cav. Camillo Beccari, Coadiutore con futura successione al comm. Edmondo Pulcinelli nell'ufficio di Maestro di Casa dei SS. Palazzi Apostolici.
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
MAGGIORDOMATO DI SUA SANTITÀ
NOMINE
Con Biglietti di S. E. Rma Mons. Maggiordomo, il Santo Padre si è degnato
di nominare:
Camerieri Segreti soprannumerari di S. S.:
23 agosto 1916. — Mons. Mattia Frana, della diocesi di Budweis.
— Mons. Francesco Saverio Expectacao Barreto, della diocesi di Damao.
7 ottobre. — Mons. Moisé dott. Cagnac, dell'archidiocesi di Bourges.
— Mons. Filippo Bernardini.
20 ottobre. — Mons. Alfonso Gammilli, della diocesi di Pistoia.
21 ottobre. — Mons. Federico Lunardi.
Cameriere Segreto di Spada e Cappa soprannumerario di S. S. :
30 agosto 1916. — Il sig. conte Wolfango Schlitz von Görtz und von
Wrisberg, della diocesi dl Hildesheim.
Cameriere d'onore m abito paonazzo di S. S.:
5 luglio 1916. — Mons. Andrea Zivkovic, della dioc. di Djakovar (Sirmio).
Cappellano d'onore extra Urbem di S. S.:
23 agosto 1916. — Mons. Giuseppe Hello, della diocesi di Rosnavia.
NECROLOGIO
9 ottobre 1916. — Mons. Giacomo Ozcoidi y Udave, vescovo di Tarazona e Amministratore Apostolico di Tudela.
12 ottobre. — Mons. Roberto Menini, arcivescovo titolare di Gangra, Vicario Apostolico di Sofia e Filippopoli.
17 ottobre. — Mons. Carlo Marbach, vescovo titolare di Pafo.
Annus T U I - Yol. YIII Die 1 Decembris 1916 Num. 12
ACTA APOSTOLICAE SEDIS COMMENTARIUM OFFICIALE
ACTA BENEDICTI PP. XV
E P I S T O L A E
1
A D R . P . D . A U G U S T I N U M D O N T E N W I L L , A R C H I E P I S C O P U M P T O L E M A I D E N S E M ,
O B L A T O R U M B . M . V . I M M A C U L A T A E P R A E P O S I T U M G E N E R A L E M , P R I M O
R E V O L U T O S A E C U L O A F U N D A T A E O R U M D E M R E L I G I O S A C O N G R E G A T I O N E .
Venerabilis Frater , salutem et apostolicam benedictionem. — Iucun
dum sane nunt ium accepimus ex tuis litteris, istam, cui sapienter prae
sides, familiam Oblatorum Mariae Immacula tae revolutum iam saecu
lum, ex quo condita est, proxime celebraturam. Equidem ad communem
vestram Nos laetitiam perlibenter accedimus gratulando. Etenim probe
novimus et mul ta et praeclara in Ecclesiae sanctae utili tatem vestrum
Ins t i tu tum hoc toto spatio gessisse: eaque non solum intra natal is
Provinciae terminos, sed apud exteros et iam; adeo ut affirmari quodam
modo possit, da tam ei divino nu tu provinciam ad laborandum orbis
t e r r a rum finibus contineri. In quo quidem videtur Deus operam indu-
s t r iamque vestram praemio afficere voluisse: quibus enim vir tut ibus
eximius ille Auctor et Legifer vester, cuius memoria in benedictione est,
in pr imis vos curavit conf i rmandos , eas perpetuo usque adhuc in vobis
d u x i s s e comper imus; singularem vel pietatem in Virginem Beatissimam,
vel observant iam erga Apostolicam Sedem, vel caritatem fraternam tam
quam inde efflorescentem, qua et inter vos diligatis et ad an imarum
salutem elaboretis. Nec vero prae tereundum, quin etiam in magna est
ACTA, vol. VIII, n. 12. — 1-12-916. 29
434 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
vestra laude ponendum, vos in pluribus regionibus utiliter contendere,
ut barbaros ad christ ianum civilemque cultum traducat is , i temque dare
operam iuventuti in litteris et in sacris disciplinis maioribus quoque
inst i tuendae. Haec omnia Decessores Nostri saepe per occasionem dilau-
d a r u n t : nunc Nos eas laudes Nostris volentes cumulamus. Atque ut
Nostrae benevolentiae illustre aliquod exsistat documentum, te, vene
rabilis Fra ter , Archiepiscopum Statorem ad Solium Nostrum renunt ia-
m u s : quo quidem honore universum, quod moderaris , Inst i tutum pro
sequi videri volumus. Vos vero pergite, ut facitis, cum Romano Pontifice
coniuncti bene de Ecclesia merer i ; certum habentes n u m q u a m defore
vobis caelestia munera si magnam Dei Parentem eo summo, quo soletis,
semper prosequamini studio. Quorum auspicem i temque paternae No
strae benevolentiae testem, tibi, venerabilis Frater , a tque omni Obla
torum familiae, apostolicam benedictionem peramanter in Domino
impert imus.
Datum Romae apud S. Pet rum, die xxn i decembris MDCCCCXV,
Pontificatus Nostri anno secundo.
BENEDICTUS P P . XV
II
AD RR. PP . DD. NATALEM BRUNI, ARCHIEPISCOPUM MUTINENSIUM, ABBATEM
NONANTULANUM, CETEROSQUE AEMILIAG PRAESULES, AD ANNUUM COETUM
CONGREGATOS, GRATIAS DE COMMUNIBUS OBSEQUENTISSIMIS LITTERIS PER
SOLVENS.
Venerabiles Fratres , salutem et apostolicam benedictionem. — Com
munis epistola, quam ad Nos dedistis Mutinae nuper congregati, vestra
Nobis detulit officia, praecipua quadam amoris nota significata. Nam
et ea diligenter recolitis quae his, quibus iamdiu premimur, rerum, aspe-
ri tat ibus multiplici caritatis consilio a tque opera occurrere conamur, et
quae proximis hisce diebus congestae in Nos sunt aegri tudinum causae,
eas ita scribendo expostulatis, ut Nostram dolere vicem vix quis potuis
set amant ius . Intolerabilia sane ea sun t quae commemorat is ; at vero-
Nos, neque ad dexteram neque ad sinistram declinantes, u temur ea
iudicii aequitate, qua usi adhuc s u m u s ; neque u m q u a m com m u t e m u s
ut au t non recte iudicantium opiniones, au t malevolorum obtrectationes,
plus apud Nos sint quam officii conscientia.
Acta Benedicti PP. XV 435
De epistola et de significatione studiorum gratias vobis et agimus
et habemus ; ac benevolentiam in vos Nostram tes ta tam volumus etiam
apostolica benedictione, quam caelestium conciliatricem munerum vobis
omnibus, venerabiles Fra t res , et Clero ac populo unicuique vestrum
tradito peramanter in Domino impert imus.
Datum Romae apud S. Pe t rum, die xxx octobris MCMXVI, Pontifi
catus Nostri anno tertio.
BENEDICTUS P P . XV
III
AD RR. P P . DD. LUDOVICUM GAVOTTI, ARCHIEPISCOPUM GENUENSIUM, CETEROS
QUE LIGURIAE EPISCOPOS, IN ANNUUM CONVENTUM CONGREGATOS, DE
COMMUNI OFFICIOSISSIMA EPISTOLA GRATIAS AGENS.
Venerabiles Fra t res , salutem et apostolicam benedictionem. — Quae
verba sunt extrema in amantissima epistola vestra, ab iis a rgumentum
sumimus rescribendi. Brevi enim ac perspicua sententia et caussas ea
innuunt maiorum quibus affligimur, et viam demonstrant , quam ingredi
necesse est, ut furor Domini aver ta tur a nobis. Nimirum ad percutien-
tem se populi rever tantur oportet ac Dominum Deum suum inquirant .
Et in hoc, venerabiles Fra t res , maxime velimus eluceant studia ves t ra
ac pietas: hoc religionis non secus ac patriae caritatem adeo a vobis
expostulare putatote, ut, in praesenti re rum discrimine, officium vix
inveniri maius possit.
Ceterum, quidquid in epistola vestra iudicii in Nos officiique con
tulistis, pergratum Nobis fuisse scitote, benevolentiaeque in vos Nostrae
testis sit apostolica benedictio, quam caelestium auspicem donorum
vobis omnibus, venerabiles Fra t res , et Clero ac populo unicuique vestrum
tradito peramanter in Domino impert imus.
Datum Romae apud S. Pe t rum, die i novembris MCMXVI, Pontifi
catus Nostri anno tertio.
BENEDICTUS P P . XV
4 3 6 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
IV
A D G E O R G I U M S . R . E . P R E S B . C A R D . G U S M I N I , A R C H I E P I S C O P U M B O N O N I E N
S E M , D E L I B R O I N V E N E R A T I O N I S T E S T I M O N I U M R E V E R E N T E R O B L A T O ,
G R A T I A S A G I T .
Dilecte Fili Noster, salutem et apostolicam benedictionem. — In
libro, quem nuper edidisti inscriptum La perfezione sacerdotale ac Bono
niensi Clero - quod pergratum habu imus - dicatum, quam multa quam
paucis complexus es ! Veloci - uti occupatissimo licuit - percurr imus
oculo nonnullas ex commentat ionibus, quibus cotidianum quasi ignem
sacerdotali pietati admovere s tudes ; et cum argumentorum delectu, t um
delectati sumus haud sane inutili varietate et copia sentent iarum Sacrae
Scripturae, cui ita assuescere doces sacrorum administros, ut verbum
Dei fìat in illis fons aquae salientis in vitam aeternam. Habeto igitur pro
oblatis exemplariis significationem grati animi Nostri et pro suscepto,
in scribendo, proposito sancto gratulat iones; idemque fortunet aposto
lica benedictio, quam caelestium auspicem adiumentorum Nostraeque
tes tem benevolentiae, tibi, dilecte Fili Noster, omnique Clero Bononiensi
peramanter in Domino impert imus.
Datum Romae apud S. Petrum, die xni novembris MCMXVI, Pont i
ficatus Nostri anno tertio.
BENEDICTUS P P . XV
S. Congregatio Consistorialis 437
ACTA 88. CONGREGATIONUM
SACKA C O N G R E G A T I O C O N S I S T O R I A L I S
I
L E T T E R A C I R C O L A R E A I R E V . M I A R C I V E S C O V I E V E S C O V I D I C A L A B R I A S U L L A
C O S T I T U Z I O N E D I P A T R O N A T I E C C L E S I A S T I C I I N P R O D E G L I E M I G R A N T I .
Assai gradite giunsero al S. Padre le notizie, che il sac. G. Botassi
in questi ultimi giorni r iportava dalla Calabria, dell ' impegno del Rmo
Episcopato per la costituzione d'un pat ronato ecclesiastico in pro degli
emigranti .
È infatti questa un 'opera di grande carità verso tant i poveretti che,
lasciando la patr ia per cercare miglior fortuna, inesperti come sono, se
non vengono pietosamente aiutati , cadono facilmente in mano di specu
latori sia nei luoghi di par tenza sia nei luoghi di arrivo, e sono misera
mente o illusi o sfruttati. Ma è anche un 'opera necessaria e santa per
custodire l 'avita fede e religione in chi emigra, e di rimbalzo anche nei
nostri paesi; poiché è noto che associazioni di altre tendenze, assai dif
fuse e potenti di mezzi, cercano accaparrarsi i nostri popolani avanti la
partenza, e così ancora nei porti di sbarco per avvincerli a sè, avviarli
in luoghi dove si t roveranno spesso privi di assistenza religiosa, ed in
tal modo più facilmente guadagnarseli , distaccandoli dalla cattolica fede
e da ogni pratica di vita cristiana.
Laonde non solo pia e caritatevole, ma religiosa e necessaria deve
ritenersi la costituzione di patronat i ecclesiastici in pro degli emigranti,
direi quasi , per l 'avvenire della fede in Italia. Ed è bene costituire sin
d 'ora le basi di questi pa t rona t i ; giacche, sebbene per le condizioni
del momento vi sia un ristagno inevitabile nell 'emigrazione, domani , al
ristabilirsi delle condizioni normali , si prevede pur t roppo un esodo ancor
più grande del passato per i lontani paesi : ed è necessario allora trovarsi
pronti per l 'assistenza.
438 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
I nostri patronat i dovrebbero costituirsi secondo le provincie civili,
a cagione dei rapport i che necessariamente gli emigranti debbono avere
colle Prefetture pei passaport i ed altro. Ma al presente per la Calabria,
come principio, non si è potuto che costituirne uno in Cosenza; e ad
esso si dovranno aggiungere due corrispondenti nelle altre due città sedi
di provincia civile, Catanzaro e Reggio; salvo più tardi , quando si potrà,
creare anche in esse due patronati autonomi.
E poi necessario, sia con le conferenze, sia in aitro modo, far cono
scere ai parroci ed ai fedeli la costituzione di questi offici, onde chi ha
in animo di emigrare sappia á chi con fiducia può rivolgersi, e ad essi
piut tosto che ad altri si affidi.
II S. Padre raccomanda quest 'opera, e confida che la pia e reli
giosa iniziativa, per l'efficace cooperazione del l 'Episcopato e del clero,
avrà vita feconda di bene.
E da mia parte, mentre prego la S. V. R m a di tenermi informato
dello sviluppo e del l 'andamento di questa nuova istituzione, mi professo
di V. S. R m a
Roma, 24 novembre 1916.
affino come fr.
)$i G. CARD. DB LAI , Vescovo di Sabina, Segretario.
II
PROVISIO ECCLESIAE
S. Congregationis Consistorialis decreto SSmus D. N. Benedictus
P P . XV hanc , quae sequitur , ecclesiam de proprio pastore providit,
scilicet:
21 octobris 1916. — Titulari episcopali ecclesiae Aegearum in Africa
praefecit R. D. Michaelem Godlewski, Magistrum Academiae Ecclesia
sticae Petropoli tanae, cum deputat ione in Auxiliarem R. P. D. Ignatii
Dubowski, episcopi Luceoriensis et Zytomiriensis.
S. Congregatio Concilii 439
SACKA C O N G R E G A T I O CONCILII
I
DIOECESIS N. D I S T R I B U T I O N U M
Die 12, loco 13 decembris 1913
Species facti. - Civitatis N. terr i torium antiquitus unicam efformabat
paroeciam, cuius curam gerebant Canonici ecclesiae cathedral is . Saeculo
autem xvin illud divisum fuit in qua tuor partes , s ingularumque cura
actualis, nomine Vicariae parochialis, concredita fuit. sacerdotibus, qui
non essent de gremio Capituli, i l lamque exercerent in propriis ecclesiis,
fructus percipientes ex certis sibi assignatis congruis beneficiis. Verum,
recentiore aevo, quum Capitulum strenue et cum effectu parochialia
sua iura vindicasset, a Gubernio in discrimen vocata, a tque ea de
causa conservationem obtinuisset nonnul lorum bonorum ad Massam
pert inent ium, quae propterea Gubernium ad dotat ionem quatuor paro
chiarum addixit, sponte veluti sua effectum est ut, qui sacerdotes
curam gerebant an imarum, in gremium Capituli reciperentur. Idque
peculiari quadam eos inter et Capitulum conventione firmatum, qua
s ta tuebatur « tamquam inviolabilis in futurum lex, bona quidem
« ut supra ad curam addicta nomine et utilitate Parochorum a Capitulo,
« sicut in praeteri to, administrari simul cum Massa communi ; Canonicos
« autem Parochos, sive potius Oeconomos Curatos, quum servitio Eccle-
« siae cathedralis, prout ceteri omnes, excepto tamen tempore quo curae
« animarum exercitio sunt detenti, iam mancipentur , iisdem muniis , iuri-
« bus et honoribus quibus Canonici fruuntur, esse fruituros ». Hanc
vero conventionem curavit Episcopus ut auctori tate S. Sedis communi-
retur, quod obtinuit per Rescriptum huius S. Congregationis; exindeque
parochi utpote in Capitulum adlecti, iur ibus universis, sicut ceteri cano
nici pacifice gavisi sun t ; dum vero cura an imarum impediti a choro
aberant t amquam praesentes habebantur ac distr ibutionum participes
efficiebantur.
440 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Verum super hoc ipso quaestio non levis superiore anno oborta est,
quum aliqui Capitulares ex adverso contenderent parochos illos, absentes,
etiam pro curae exercitio, punctandos esse, eo quod curam agerent in
ecclesiis propriis, diversis et alienis a cathedrali ; quae controversia, quum
pacifice componi non posset, iudicio Huius Sacri Ordinis subiecta fuit
sub hac formula dubi i :
An tres Canonici-Curati Capituli Cathedralis N. praesentes in Choro
habendi sint ad hoc, ut distributiones quoque omnes lucrari possint quae
non sint stricte inter praesentes, quoties choro absunt ut paroecialibus
incumbant ministeriis aut in paroecialibus ipsis Ecclesiis, aut in aliis
intra ambitum uniuscuiusque paroeciae in casu.
Synopsis disceptationis.
a) Argumenta adversus Canonicos-curatos prolata. - Notissima sunt,
a iunt Capitulares, qui intentioni Curatorum in casu obsistunt, cap. un.,
Consuetudinem, in VT, et Conc. Trid., Sess. XXIV, cap. 12, de Ref., decre
tum, ubi s ta tui tur : « Distributiones qui stat is horis interfuerint, reci
piant » ; nec quisquis ignorat praecipuas rat iones ab hac generali lege
quodammodo eximentes, iuxta idem caput n e m p e : infirmitatem, seu
iustam ac rat ionabilem corporis necessitatem, aut evidentem Ecclesiae uti
litatem', a tque in comperto prorsus est hanc pos t remam rat ionem intel
ligi quoque de canonicis, qui in ecclesia collegiata aut cathedrali curam
habente an imarum, ad huius curae exercitium deputantur , quoties eodem
exercitio det inentur aut impediuntur quominus choro intersint. Verum,
quum, ut saepius definitum est, ecclesia de cuius utili tate agitur, eadem
esse debeat cuius sunt distr ibutiones, prono sequitur alveo, non posse
ad has percipiendas admitt i eos, qui quum sint canonici, v. g. in cathe
drali, curam agunt an imarum in parochialibus ecclesiis ab eadem cathe
drali diversis et alienis, quoties huius curae exercitio detinentur, quia,
ut omnes intelligunt, nul la exinde utilitas in cathedralem redundat .
Obstat etiam, in casu, explicita legis dispositio, nempe Const. Cu
pientes S. P. Pii V, d. 8. iul. 1568, qua s ta tu tum fuit ut parochi districte
tenerentur in sua paroecia residere, adeo ut obtinentes canonicatum,
ex legitima dispensatione, in cathedrali seu in collegiata ecclesia a sua
paroeciali diversa, t an tummodo praebendae fructus, non autem distribu
tiones tuerentur , prout explicat Fagnanus , in c. Licet, De praeb., n. 121.
Etenim, ut innuit Benedictus XIV, Istrus., CVII, n. 56, in hoc casu cura
animarum non ipsi canonicatui inhaerere dicitur, sed beneficiis paroecia
libus prorsus distinctis et separatis a canonicatu; nec ideo fas est utrius
que onera et fructus ad invicem compensare. Cfr. etiam Santi , Inst. can.,
S. Congregatio Concilii 441
in tit. IV, de cler. non resid.; de Herdt , Prax. Capit., c. XXVIII, etc. Monit.
eccl., 1910, (vol. XXII) , p. 499.
Quibus praesuppositis , facile evincitur, iuxta capitulares recurrentes,
canonicos parochos in casu non posse percipere distributiones. Etenim
non agitur de cura quae ipsis canonicatibus inhaereat quia cura paro
chialis a saec. saltem xvrn ab ecclesia cathedrali per Episcopum trans
lata fuit in alias quatuor ecclesias noviter erectas, certis bonis assigna
tis unicuique ex dictis ecclesiis. Hinc etiam contigit ut parochi tunc
et deinceps, communi forma ab Episcopis pleno iure fuerint instituti .
Quod si recentiore, ut diximus, aevo, quadam conventione firmatum
est ut Parochi electi, canonici quodammodo fierent, licet (quod non con
ceditur) ea rat ione unio effecta fuisset canonicatuum quorumdam cum
paroeciis, semper tamen instat praescriptum Constit. S. Pii V, Cupientes,
ex quo ipsi canonici parochi, quum teneantur residere in sua parochiali
lucrari possunt « fructus et redditus omnes Canonicatus, exceptis t amen
distr ibutionibus » de quibus nunc agitur.
Nec opponere iuvaret, addunt Capitulares, in conventione ipsa supra
dicta illud cautum fuisse quod parochi in casu « servitio Ecclesiae Cathe
dralis, p rou t ceteri omnes, excepto tamen tempore quo Curae animarum
exercitio sunt detenti, mancipentur » atque id consuetudine taliter firma
tum et acceptum esse ut « iam a triginta ul t ra annis qui curam gerunt
an imarum in hac civitate semper habit i sunt tanquam moraliter prae
sentes in choro ». Fort ius enim consuetudine et conventione in casu obsi
stit veti tum Concilii Tridentini, sess. XIV, c. 12, de Ref. quod explicit
clausula « non obstant ibus quibuscumque statutis et consuetudinibus ».
Ad rem Reiftenstuel (in Lib. III Decretal, tit. IV, n. 173): « Adeo data
« conclusio procedit, ut consuetudo percipiendi distributiones quotidia-
« nas in absent ia non valeat sive introducta fuerit ante relatam Consti
t u t i o n e m Bonifacianam, sive pos t ; quia Constitutio Bonifacii VIII non
« solum simpliciter derogat consuetudini recipiendi distributiones in
« absentia, sed etiam ipsi resistit, eamque reprobat ut iniquam et irra-
« t ionabilem, prout liquet ex illis verbis : Consuetudinem quae in quibus-
« dam partibus inolevit, etc., penitus reprobantes ». Idem docent fere
omnes Canonistae, velut Fagnanus , in c. Licet, de Praeb., n. 77 et 79;
Garcías, de Benef, p. 3, c. 2, n. 430; Barbosa, de Canon, et Dignitatib.,
c. 22, n. 22; De Luca, de Can. et Capit., disc. 3, n. 3, et in Adnot. ad
Conc. Trid., disc. 1, n. 16; Piton., Discept, eccl., in disc. 23; n. 16 et 17
a tque disc. 112, n. 29; Ferrar is , v. Distributiones, art. 2, n. 1; De Herdt ,
Praxis Capitular., c. 30, § 8; Pallottini, 1. c, ubi addi t : « Lex enim Tri-
« dentini tant i est roboris ut nedum ulla inveni possit eidem contrar ia
4i2 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
« consuetudo etiam immemorabilis, sed ne iurata quidem Capituli Con-
« stitutio, ut docet Fagnanus , in c. Licet de Praeb., n. 92, licet auctori
t a t e Episcopi r o b o r a t a » . Idemque semper docuit H. S. C. velut in
Anagnina, Distributionum, 29 feb. 1744; Illerden., Absentiae et Distribut.,
3 mart . 1792; Derthonen., Constit. Capit, 12 sept. 1829; Ipporegien., Ser
vitii Chori, 30 ianuar . 1830; Vaivén., Distribut., 23 apr. 1853; Signina*
29 iul. 1854; Tranen. , Distribut., 20 dec. 1862 (Cfr. Card. Gennari , Con
sultazioni morali-canoniche-liturgiche, vol. II, pag. 283).
In themate observant praeterea Capitulares recurrentes, consuetu
dinem et conventionem non posse adduci quoad distributiones ordina
rias seu quot id ianas ; bene vero aliquid operari posse circa extraordi
narias seu eventuales, ut communis doctrina est (Cfr. Bened. XIV, Instit,
cap. VII, n. 58; Piton., Discept., 1 ; Scarfant., ad Ceccop., 1. II, t. X, n. 1)
ac semper tenui t haec S. Congregatio, sub clausula tamen « dummodo
« oblatorum vel testatorum non obstet voluntas ». Hinc concludunt, nisi
pot ius sit in casu, allegatam conventionem et consuetudinem damnare ,
prout reprobatas in textu Concilii Tridentini, eas interpretari et susti
nere licebit, t an tummodo quoad fructus praebendae, vel ad summum
quoad distributiones extraordinarias , de quibus in casu nulla fi t quaestio.
b) Argumenta favore Curatorum adducta. - Ius quod attinet, cano
nici curati , adversariorum allegationes minime respuunt , nec inficiantur
causam legitimae absentiae in casu non posse invocari, nisi evidentem
util i tatem ecclesiae de cuius distr ibutionibus agi tur ; i temque concedunt
omnino non esse admit tendos ad distributiones qui curam animarum
exercent in ecclesiis prorsus extraneis, nullaque ratione pertinentes ad
illam, cuius sunt controversae distributiones. Sed nihil ul t ra . Sufficit
enim textus ipsos ex adverso citatos legere, ut stat im appareat vetitum
illud restr ingendum esse ad curam exercitam in ecclesiis omnino aliis
a cathedrali , seu ad Capitulum neque actualiter, neque habituali ter , nec
ulla alia rat ione spectantibus. Etenim S. P. P ius V, in Const, Cupientes,
loquitur de his t an tummodo, qui, quum sint Canonici, onus habent
curae an imarum in ecclesia a canonicali prorsus extranea : adeo ut iuxta
Fagnani explicationem « legitima dispensatione » opus sit, ut u t rumque
beneficium quis poss idea t : nec aliter Benedictus XIV in 1. c. (Istruz., CV1I,
n. 56) ubi recte arguit in hypothesi de vera et reali distinctione inter
canonicatum et parochiale beneficium. Ex recentioribus vero sufficit
ipsum De Herdt adducere, qui, 1. c, Prax. Capit, c. XXVIII , commu
nem doctrinam ita contrahi t : « E x t r a ecclesiam cathedralem non licet
« Canonico eiusdem ecclesiae exercere an imarum curam, quae nec aciua-
« Uter nec habitualiter ad Capitulum spectat: nam hoc cum canonicatu
S. Congregatio Concilii 443
« incompatibile videtur. Excipitur t amen si Apostolica adsit dispensatio,
« quo in casu Canonicus in parochiali ecclesia residere debet, et eodem
« tempore fructus praebendae dumtaxat Canonicatus lucratur ». In quo
t ex tu scriptor hic prae oculis habere videtur saepius relatam a Cano
nistis resolutionem H. S. C. in Venusina diei 30 iulii 1763, quae ita
sona t : « Distributiones amit tunt curam animarum exercentes in alia
« ecclesia, quae ad Capitulum non pertinet, neque actualiter, neque habi-
« tualiter ».
At quidem, in casu, contendunt canonici curati, nullo modo posse
s u a s ecclesias dici extraneas, alienas, non pert inentes ad cathedralem. Ad
hoc e vincendum sufficit iuxta eos recolere: I o Antiquitus, nemine dissen
t iente, ante saec. XVII, universam curam parochialem in civitate N. fuisse
omnino apud Capitulum. T Saeculo xvni divisum fuisse quidem territo
r ium, sed ita ut parochialitas, seu cura, saltem habitualis, manseri t inte
g ra in cathedrali . Argumento sunt Sta tuta capitularia, adhuc vigentia, in
qu ibus legitur: « Ecclesia parochialis ipsa Cathedralis est, ceteraeque
« omnes in quibus cura exercetur an imarum, sunt filiales et vicariae paro-
« chiales i l l ius; Oeconomi autem appel lantur qui eamdem curam gerunt » ;
ac propterea - monent eadem statuta - « quod ad curam actualem inducti
« sunt Oeconomi parochiales, illis numquam de iure nomen t i tulusque
« Parochorum aptatum est »; et revera in omnibus actis capitularibus,
non excepta Conventione cuius verba recitavimus, n u m q u a m nominantur
Parochi simpliciter, sed cum addito correctivo: « Canonici Parochi
« seu potius Oeconomi Curati ». Nec solum de denominat ione res est,
verum etiam de iuribus plurimis, quae sibi reservat, t amquam univer
salis paroecia, ecclesia cathedralis quaeque Canonici-curati, non con
tradicent ibus Capitularibus, ita recensent : « a) Sola cathedralis erigit
« crucem in exequiis defunctorum totius civitatis; b) pro matrimoniis
« ubicumque celebrandis, ipsa cathedralis certum exigit emolumentum;
«c) libros baptizatorum conservat, a tque ideo sua facit emolumenta in
« actorum copiis ex t rahendis ; d) in festo titulari cathedralis tributum
« quoddam cerae a singulis paroeciis exigit; e) demum sola ecclesia paroe-
« cialis fontem baptismalem habet , a tque, quod caput est, omnes paroe-
« ciani (id est omnes cives) praeceptum paschale in ipsa Cathedrali
« adimplere debent ». Haec autem omnia non possunt competere nisi
personae morali , seu ecclesiae habent i curam animai um saltem habi
tualem. Dici igitur nequit ecclesias in quibus canonici curati exercent
an imarum curam, npn pertinere ad cathedralem, sed immo tenendum
huic illas habituali ter adhaerere ac propterea moralem praesent iam
curam agentis in cathedrali continuari , ut verbis u t amur ci. D'Annibale
444 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Offictale
(Summula, lib. III , n. 493): « quasi absentis Ecclesiae suae causa: a tque
« ideo si paroecia excitata sit in ipsa Cathedrali ».
c) Hic autem rerum sta tus nostris tempor ibus minime immuta tus
est, sed immo luculentior evasit. Ut enim in specie facti observatum est,
recentiore aevo Capitulum apud Gubernium contendit, et quidem cum
effectu, sibi adhuc competere curam parochialem saltem habi tualem,
a tque ita consecutum est conservationem eorum bonorum quae postea
Gubernium ad paroeciarum dotationem addixit: quae bona, quum ex ini ta
conventione a Sacro hoc Ordine approbata « nomine et utilitate pa ro-
« chorum a Capitulo, sicut in praeteri to, simul cum Massa communi
« administrari debeant », revera videtur universus rerum s ta tus rediisse
omnino, saltem perduran t ibus praesent ibus re rum adiunctis , in eam
conditionem, in qua cura an imarum tot ius territorii erat apud Capi
tu lum et per Capitulares exercebatur. Exinde profecto cura anima
rum ipsi beneficio canonicali adnexa censenda erat, vel saltem eius
actuale exercitium agi nomine Capituli eamdem habi tu ret inent is : quod,
nemine denegante, satis est ad evincendum controversum ius distr ibu
t ionum percipiendarum.
Quibus positis, ipsa conventio, in qua explicite s ta tui tur « Canonicos
« parochos seu potius Oeconomos Curatos, p rou t ceteri omnes servitio
« Ecclesiae cathedralis mancipari , excepto tamen tempore quo curae anima-
« rum officiis sunt detenti », minime censeri potest irri ta et nulla, quasi
legi canonicae adversetur. Est immo conventio iuxta legem dicenda, quia
lex excludit quidem a percipiendis distr ibutionibus canonicos qui curam
gerunt in ecclesiis sub quocumque respectu extraneis, non tamen illos
qui curam exercent in ecclesiis t an tummodo materiali ter diversis a
cathedrali , ad quam, ut in casu, habituali ter referuntur, adeo ut omnino
t amquam pertinentiae illius sint censendae. Atque prout talis ab hoc
Sacro Ordine conventio illa approbata fuit; quae circumstant ia omnem
controversiam dirimere videtur. Nec admitt i potest interpretat io restri
ctiva, quam nunc Capitulares eidem conventioni affigunt, quasi liceat
per eamdem canonicos curatos fructus praebendae dumtaxat , non autem
distributiones percipere : tum quia contra factum, non valet argumen
tum, et in facto est, prout a Capitularibus conceditur, iam a tr iginta
annis et ultra, conventionem ita exsecutioni demanda tam esse, ut curati
an imarum cura impediti universas distr ibutiones sive quot idianas sive
eventuales, non solos praebendae fructus, perceperint, et a puncta tur is
omnino soluti fuerint; t um quia frustra, ad fructus praebendae perci
piendos, in hac hypothesi , exigeret conventio « Oeconomos cura tos . . .
« servitio Ecclesiae, cathedralis mancipari , excepto tamen tempore », etc.,
S. Congregatio Concilii 445
quia, iuxta Const. Cupientes S. P. Pii V, ad percipiendos praebendae fru
ctus absque distr ibutionibus nul lum servitium requiri tur, sed sola suf
ficit residentia in propria paroecia.
Resolutio. - His igitur ab u t raque parte in medium deductis, iudicio
Emorum Pa t rum S. C. Concilii, in plenariis Comitiis die 12 loco 13 decem
bris 1913 in Palat io Apostolico Vaticano habitis, d i r imendum proposi tum
fuit dubium supra relatum, n e m p e :
An tres Canonici-Curati Capituli Cathedralis N. praesentes in Choro
habendi sint ad hoc, ut distributiones quoque omnes lucrari possint quae
non sint stricte inter praesentes, quoties choro absunt ut paroecialibus
incumbant ministeriis aut in paroecialibus ipsis Ecclesiis, aut in aliis
intra ambitum uniuscuiusque paroeciae in casu.
Ad quod rescriptum prodiit:
« Attentis peculiaribus rerum adiunctis, iisque perdurant ibus , affir-
« motive ».
Quam Emorum Pat rum resolutionem, Ssmus, in audientia die 15
eiusdem mensis et anni, infrascripto Secretario concessa, approbavit .
O. GIORGI, Secretarius
II
DECRETUM
DE PROVISIONE OFFICIORUM ET BENEFICIORUM DURANTE BELLO
Cum vi praesentis belli quamplures presbyteri militari servitio
mancipentur, ac proinde impendiantur quominus adimpleant conditio
nes pro assequendis officiis et beneficiis ecclesiasticis requisitas, oppor
t u n u m visum est declarare et, quatenus opus sit, decernere praescriptio
nem SS. Canonum, sapientissimam illam quidem, de non protrahenda
provisione officiorum et beneficiorum ul t ra sex menses a die habitae
notitiae vacationis, huiusmodi perduran te impedimento, non urgere.
I taque haec S. Congregatio Concilii, auctori tate Ssmi Domini Nostri
Benedicti Pp . XV, declarat, statuit ac decernit, tempore belli, integrum
esse Ordinariis locorum collationem officiorum et beneficiorum vacan
t ium differre ul tra sex. menses, quoties et quousque peculiaria rerum
et personarum adiuncta, prudenti eorum iudicio, id suadeant : speciatim
446 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
vero pro iis officiis et beneficiis quorum provisio per concursum, sive
specialem, ad no rmam Const. Cum illud Benedicti Pp . XIV, sive gene
ralem, fieri debet au t solet, eadem S. Congregatio, tenore praesent ium
li t terarum, decernit collationem tituli pro t rahendam esse ubicumque et
donec sacerdotes propriae cuiusque dioecesis ad mili tare servitium, belli
caussa, ad igantur ; interim autem providendum esse, praeser t im curae
an imarum in paroeciis vacant ibus, per idoneos vicarios seu oeconomos,
ad normam S. Concilii Tridentini Sess. 24, cap. 18 de Ref.: contrariis
quibuscumque non obstant ibus.
Datum Romae, ex Secretaria S. Congregationis Concilii, die 14 no
vembris 1916.
£g F. CARD. CASSETTA, Praefectus.
L. % S. O. Giorgi, Secretarius.
SACRA C O N G R E G A T I O D E R E L I G I O S I S
DUBIA
CIRCA EGRESSUM POSTULANTI UM E MONASTERIIS MONIALIUM
Sacrae Congregationi de Religiosis sequentia dubia, pro oppor tuna
solutione, proposita sun t :
I. An puellae postulantes e monasteri is c lausurae papali subiectis
egredi possint, parentes vel notos invisendi gratia, aut alia de causa.
Et qua tenus negat ive:
II . Utrum ad huiusmodi egressum venia Apostolicae Sedis indi
geant, an satis sit consensus Ordinarii.
Eadem S. Congregatio,"re mature perpensa, respondendum censuit :
Ad I. Negative.
Ad U. Affirmative ad pr imam par tem; negative ad secundam.
Datum Romae, ex Secretaria eiusdem S. Congregationis de Religiosis,
die 7 novembris 1916.
í$í D. CARD. FALCONIO, Episcopus Veliternen., Praefectus.
L. © S. f Adulphus, Episcopus Canopitan., Secretarius.
S. Congregatio de Propaganda Fide 447
S . C O N G R E G A T I O D E P R O P A G A N D A F I D E
NOMINATIO
Litteris S. Congregationis de Propaganda Fide, Ssmus D. N. Bene
dictus Pp . XV nominare dignatus es t :
14 novembris 1916. — Revmum can. Pe t rum Fumasoni-Biondi , ad
archiepiscopalem dignitatem evectum, Delegatum Apostolicum in Indiis
Orientalibus.
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
ACTA TRIBUNALIUM
SACRA R O M A N A R O T A
ROMANA
C O L L A T I O N I S B E N E F I C I I
Benedicto Pp. XV feliciter regnante, Pontificatus Dominationis Suae
anno secundo, die 14 augusti anni 1916, Commissio Pontificia constans
BR. PP. DD. Seraphino Manu, Aloisio Sincero et Maximo Massimi, Prae
latis Auditoribus Sacrae Bomanae Rotae, in causa Romana - Collationis
beneficii, inter Datariam Apostolicam et Revmum Capitulum Vaticanum,
circa collationem beneficii vacantis in Basilica Vaticana, in altera instan
tia, promota ab eodem Bevfho Capitolo contra sententiam diei 10 maii
p. e. a prima Commissione Pontificia in eadem causa latam, quae altera
instantia expresse a Sanctitate Sua permissa et concessa fuit, sequentem e*
tulit sententiam definitivam.
Die 10 nov. anni 1914, in civitate vulgo Montefiascone, diem supre
mum obiit Rev. Fridericus Savignoni, clericus beneficiatus Basilicae Vati
canae. Defuncti beneficium, cum huius vacatio in hebdomadam Capituli
incidisset, Revmus Ascensus Dandini, canonicus de tu rno , contulit sacer
doti Bernardo Bocchini, qui iam a 23 annis Basilicae Vaticanae incardi
na tus erat. Hanc autem collationem impugnavit Apostolica Dataria, tum
quia beneficium, vi Regulae IX Cancellariae, reservatum erat, t um quia,
contra Bullam Dum singularem Leonis X, clerico non romano collatum
fuerat. Hinc de iure Revmi Capituli ad conferendum dictum beneficium,
et alia beneficia, pariter extra Curiam mensibus reservatis vacatura ,
au t ad ea clericis non romanis conferenda, orta est controversia inter
praefatum Capitulum et Datar iam Apostolicam. Porro hanc controversiam
prior Commissio Pontificia, sententia diei 10 maii proxime elapsi, diremit.
S. Romana Rota 449
Ad dubium quod his terminis concordatum era t : « An, a t tenta Bulla
« Benedicti XIV Ad honorandam, facultas quam habet Capitulum Vati-
« canum conferendi beneficia vacantia in sua Basilica, obnoxia sit reser-
« vationi mensium contentae in Regula IX Cancellariae Apostolicae et
« dispositioni Bullae Dum singularem Leonis Papae X », dicta Com
missio respondit :« Ad primam et secundam partem dubii, affirmative ».
Verum huic sententiae non acquievit Rmum Capitulum, et apud Ssmum
institit, ut controversia novo examini sub ice re tu r . I taque Sancti tas Sua,
per epistolam diei 9 iunii p. e. ab Emo Cardinali a Secretis Sta tus
subscriptam, novam Commissionem, uti supra, deputavit , quae contro
versiae finem imponeret. Cum igitur utr ique part i terminus perempto
r i a , scilicet dies 11 iulii, praefixus fuisset ad deducenda nova iura et
documenta , si qua fuissent, nova Commissio dubium iam in pr ima
instant ia concordatum accuratae disquisitioni subiecit, ut sequitur.
DE PRIMA PARTE DUBII. - « An, a t tenta Bulla Benedicti XIV Ad hono-
« randam, facultas quam habet Capitulum Vaticanum conferendi bene-
* ficia vacant ia in sua Basilica, obnoxia sit reservationi mensium con-
« tentae in Regula IX Cancellariae Apostolicae ».
Quo melius intelligatur hoc dubium, ponendae sunt sub oculis
dispositiones Benedicti XIV in praefata Bul la ; continentur in § 39, qui
to tus et solus agit de collatione beneficiorum.
Benedictus XIV distinguit tria genera beneficiorum, scilicet: 1) omnia
et singula perpetua beneficia» simplicia quae in Basilica Vaticana exi
stunt , quique beneficiatus aut clericatus beneficiati vocantur ; 2) omnia
et singula alia beneficia a monasteri is , abbatiis, et prioratibus (Basilicae
unit is au t subiectis) dependent ia ; 3) alia quaelibet beneficia « quae hacte-
« nus Archipresbyter et Capitulum conferre consueverunt ». Quod ergo
att inet ad haec tria genera beneficiorum, Benedictus XIV confirmat,
favore Archipresbyteri et Capituli, ius conferendi illa beneficia; aut, pro
quibusdam beneficiis, iura in iis instituendi, au t ad ea praesentandi ,
« quibus ad hunc diem Archipresbyter et Capitulum gavisi sunt ».
Insuper confirmat Pontifex tum veterem consuetudinem, vi cuius Archi
presbyter et Canonici praefata beneficia alternis hebdomadibus confe
runt , tum ant iquum usum circa formam expediendi litteras huiusmodi
collationum aut provisionum. In fine, addit Pontifex hanc c lausulam:
« Salvo tamen nostro et Datariae Apostolicae iure quoad collationes
« eorum beneficiorum, quae ex persona alicuius ea obtinentis, uni vel
« pluribus respective aftectionibus et reservationibus apostolicis obnoxia,
« quomodolibet vacare contingat ». Pate t autem, in nos t ra specie, non
ACTA, vol. V I I I , n. 12. - 1-12-918. 30
450 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
agi nisi de primo genere beneficiorum, scilicet de beneficiis perpetuis
simplicibus, in Basilica Vaticana existentibus, de quibus proinde solis
agemus.
Certum igitur est, at tentis praefatis Bullae Benedictinae dispositio
nibus, Capitulum Vaticanum ius habere conferendi dicta beneficia, in
Curia vacantia, in quocumque anni mense vacent. Certum etiam est
idem Capitulum ius habere conferendi praefata beneficia, etiamsi vacent
extra Curiam, modo vacent in quatuor mensibus qui in Regula IX Can
cellariae Ordinariis concessi sunt. Tandem certum est Capitulum nullum
ius habere collationis circa praefata beneficia, si ex persona beneficia-
to rum oriantur una vel plures reservationes au t affectiones, ubicumque,
quandocumque et quomodocumque vacent; v. g., si beneficiatus sit Papae
familiaris, Collector, Cubicularius, Protonotar ius , etc. Hanc autem exce
ptionem, quam ipse Benedictus XIV generali concessioni Capitulo Vati
cano a se factae apponit , intelligi debere de sola reservatione personali,
propter sensum obvium et naturalem verborum, admitt i potest, quin
tamen inde sequantur consectaria, quae Capitulum deducit, ut infra
dicetur.
Haec ergo certa sun t ; quaeri tur autem an dicta facultas Capituli
Vaticani praefata beneficia conferendi sit obnoxia reservationi mensium
contentae in Regula IX Cancellariae Apostolicae. Affirmat Dataria Apo
stolica, negat vero Revmum Capitulum Vaticanum.
Ante omnia dicendum est beneficia minora Basilicae Vaticanae,
per se, obnoxia esse praedictae reservationi mensium, contentae in Re
gula IX. Verba enim huius Regulae respiciunt « omnia beneficia eccle-
« siastica, cum cura et sine cura, saecularia et quorumvis ordinum
« regular ium, qualitercumque qualificata et ubicumque existentia, in
« singulis ianuarii , februarii, aprilis, maii, iulii, augusti , octobris et
« novembris mensibus, usque ad suae voluntatis beneplacitum, extra
« Curiam Romanam alias quam per resignationem vacatura » : quae
ve rba : «omnia beneficia... qualitercumque qualificata et ubicumque exi-
« stentia », ita generalia sunt , ut exceptionem pro beneficiis Urbis fieri
non pa t ian tur ; tanto magis quod Pontifex, nolens sibi reservare illa
beneficia, quando in Urbe vacant, praecise distinxit locum vacationis
et reservavit sibi t an tum beneficia extra Curiam vacantia. Quoad au tem
locum, ubi sita sunt beneficia, nul lam fecit distinctionem, sed reservavit
sibi praedicta beneficia ubicumque existentia; s ignum ergo aper tum est
beneficia quaecumque, etiam beneficia Urbis, dictae reservationi obnoxia
esse. Quod etiam confirmatur ex eo quod Pontifex ab hac generalissima
reservatione non excipit nisi beneficia a Cardinalibus conferri solita, aut
S. Romana Rota
de quorum collatione aliter in concordatis s ta tu tum est: exceptio enim
firmat regulam in contrarium, uti certissimum est. Unde, cum, anno 1663,
sub Alexandro VII, quoddam beneficium minus Capituli Vaticani extra
Curiam per mortem beneficiati in mense reservato et in hebdomada
Capituli vacasset, hoc beneficium obnoxium esse reservationi Regulae IX
Cancellariae decisum est ab illa Congr. particulari , quatuor Praelat is
Romanae Curiae constante, de qua loquitur Riganti, In 1 partem Regu
lae IX Cancellariae, § 3, n. 25 ; cuius decisionem recepit et firmavit
Alexander VII in suo Motu proprio diei 4 aprilis anni 1664; qui Motus
proprius Regulam IX Cancellariae nullo modo mutavit , aut extendit, sed
t an tum declaravit quoad casum manifeste in ea contentum. Unde cum
idem casus contigisset anno 1671, sub Clemente X, et anno 1701, sub
Clemente XI, idem Motus propr ius Alexandri VII observatus est ; imo
Clemens XI, novo Motu proprio, Alias sicut accepimus, diei 4 maii 1701,
declarans et interpretans dictam Regulam IX Cancellariae, decrevit, ut
etiam pro perpetuis futuris temporibus, quoties idem casus contingeret,
collatio beneficii Summo Pontifici reservata maneret .
I taque quaeri tur ut rum Benedictus XIV, in Const. Ad honorandam,
§ 39, collationem praedictorum beneficiorum, sic, per se, reservationi
Regulae IX subiectorum, Capitulo Vaticano concesserit. Hanc collatio
nem Capitulo non concessit expresse, ut patet, et hoc est extra contro
vers iam; quaerendum ergo es t , u t rum hanc collationem concesserit
saltem tacite. Porro haec tacita concessio deduci nequit nisi ex volun
tate Pontificis ampliandi iura Capituli Vaticani, aut ex formula finali
§ 39 supra reci ta ta: « Salvo tamen nostro et Datariae Apostolicae
« iure, etc. », aut ex amplissimis clausulis in fine Bullae, § 67, appositis,
quibus Pontifex Regulis Cancellariae derogat.
Atqui deduci nequit ex voluntate Pontificis ampliandi iura Capi
tuli. Initio paragraphi 39, revera declarat Pontifex se iura, facultates
et iurisdictiones Archipresbytero, Capitulo et Canonicis competentia circa
collationem beneficiorum, et circa adminis t rat ionem ecclesiarum Basi
licae uni tarum, asserere, confirmare et respective declarare et ampliare
velle. Sed dubium est u t rum hoc verbum ampliare respiciat collationem
beneficiorum, aut administrat ionem ecclesiarum Basilicae uni tarum. Imo
probabil ius est ampliationem non respicere nisi administrat ionem eccle
s ia rum; nam, quoad collationem beneficiorum, Pontifex satis habet appro
bare et confirmare quod hucusque factum est ; nec ullibi adhibet part i
culam, qua declaret se velle, quoad hoc, ampliare iura Capituli, au t
supprimere praefatam legem et usum vigentem de reservatione benefi
ciorum extra Curiam mensibus apostolicis vacantium ; quoad al terum
452 Acta, Apostolicae ißsäis - Commentarium Officiale
autem punctum, scilicet administrat io nem ecclesiarum Basilicae unita
rum, plura Capituli iura, indulta, privilegia, in sequent ibus paragraphis
declarat, ampliat et extendit , cf. praesert im §§ 45, 51, 57, 58, 59. Sed
quidquid id est, ex verbis dubiis, obscuris et ambiguis, deduci nequi t
ampliatio certa privilegiorum Capituli, multoque minus tacita concessio
collationis beneficiorum Regulae IX Cancellariae subiectorum.
Nec haec tacita concessio deduci potest ex formula finali § 39, iam
supra recitata : «Sa lvo tamen nostro et Datar iae Apostolicae iure quoad
« collationem eorum beneficiorum, quae ex persona etc. » ; ex quibus ver
bis Revma Commissio Capitularis efficaciter demonstrar i contendit Pon
tificem tacite Capitulo Vaticano concessisse collationem beneficiorum vi
Regulae IX reservatorum. Et hoc est principalissimum argumentum, quo
nit i tur dicta Commissio. Verum neque hoc a rgumentum tenet. Ut enim
concessio tacita, praesertim in re iuribus Apostolicae Sedis praeiudiciali,
affirmari possit, necesse est ut clare deducatur ex verbis concessionis,
ita ut vitari non possit, et verba concessionis aliter intelligi nequeant :
« Opus est, ait Rota in Tirasonen. - Prior atus, diei 19 novembris an. 1691,
« coram Molines (quam in extenso ex scribit Pi tonius, Disceptationes eccles.,
« discept. .25, n. 30 seq.) ut talis sint efficaciae huiusmodi verba (con-
« cessionis), ut pernecesse concludant exclusionem dd. reservat ionum,
« sintque cum illis incompatibilia, et t rahi non possint ad aliam iuridicam
« i n t e r p r e t a t i o n e m » . Porro, ex verbis concessionis in § 39 Bullae con
tentis, concessio tacita, de qua agitur, non clare et necessario sequitur.
Utique, si Pontifex dixisset: « Concedo Capitulo Vaticano facultatem con-
« ferendi omnia beneficia etiam reservata, salvo iure nostro quoad reser-
«vata ex persona», forsan inde deduci posset Pontificem reliquisse
dispositioni Capituli beneficia reservata alia rat ione, v. g. rat ione tem
poris seu mens i s ; cum enim non sint nisi qua tuor species reservatio
num, rat ione scilicet rei, personae, loci et temporis (de reservatione
rat ione rei hic non agitur), Pontifex, retentis sibi t an tum beneficiis reser
vatis rat ione personae, alia beneficia reservata, v. g. rat ione temporis ,
reliquisse videretur dispositioni Capituli; inclusio enim unius est exclusio
alterius. Verum nequaquam Pontifex dixit: « Concedo Capitulo faculta-
« tem conferendi beneficia, etiam reservata », sed t an tum: « Concedo, seu
« assero et confirmo, Capitulo facultatem conferendi omnia perpetua he-
« neficia simplicia, quae existunt in Basilica Vaticana »; quae concessio
generalis non extenditur ad reservata ; sicut enim facultas absolvendi a
peccatis, non extendi tur ad reservata (cap. Si episcopus, 2, De Paeni
tentiis et Remissionibus, in VI), nec facultas dispensandi a votis exten
ditur ad reservata, sic nec facultas au t privilegium conferendi beneficia,
S. Montana Bofa 453
extenditur ad reservata, sed semper intelligi debet exercenda ad no rmam
iuris communis , et ideo salvis reservationibus apostolicis. Cum ergo Pon
tifex non dixeri t : « Concedo Capitulo facultatem conferendi beneficia
« etiam reservata », non est locus applicationi principii: Inclusio un ius
est exclusio alterius; sed est loeus applicationi Regulae Iuris, D. L.,
XVII, 195 : « Expressa nocent, non expressa non nocent ». In formula
ergo finali § 39, Benedictus XIV memorat solas reservationes rat ione
personae, non quia has solas sibi retinet, sed quia erant fréquentions
usus , dum reservatio rat ione temporis est rar iss ima et per accidens,
saltem pro Capitulo Vaticano, in quo, de facto, casus hu ius reserva
tionis a tempore Alexandri VII non nisi ter au t quater contigit.
Aliis verbis, sunt duo genera beneficiorum: scilicet beneficia non
reservata, et beneficia reservata. Quoad priora, Benedictus XIV, in § 39
Bullae Ad honorandam, ea plene dispositioni Capituli Vaticani reliquit;
quoad autem beneficia reservata , haec nullo prorsus modo Capitulo
concessi t ; iuxta enim omnes, concessio facultatis conferendi beneficia
reservata non continetur in facultate conferendi beneficia. Quando igitur
Pontifex, loquens de quadam specie horum beneficiorum reservatorum,
nempe de reservatis ratione personae, haec se sibi retinere declarat, haec
formula non significat Pontificem Capitulo alias reservatorum species
concedere, cum genus non concesserit. Igitur hic non est locus appli
cationi principii: Inclusio unius est exclusio al terius: quod aliunde prin
cipium, in iure canonico, multis l imitationibus obnoxium est, ut docet
Barbosa, Axiomata Iuris, axioma 120, n. 11-17.
Hinc non sunt vera haec Rmae Commissionis Capitularis verba
(Novae deductiones, pag. 7) : « At si (Pontifex) concessisset collationem
« beneficiorum simplicium, salva reservatione mensium, ceteris reserva-
« t ionibus intelligeretur renunciasse, hoc ipso quod facultatem gene-
« ralem illa sola reservatione limitatam voluisset. Hoc autem fecit, etc. ».
Pontifex enim, in § 39 Bullae, concedens Capitulo Vaticano facultatem
conferendi beneficia simplicia, hoc ipso facultatem illam limitatam voluit
omnibus reservationibus apostolicis; quando ergo, in fine paragraphi ,
nominat im se sibi ret inere declarat u n a m ex his reservationibus spe
ciem, haec declaratio non significat Pontificem aliis reservationum spe
ciebus renunt iare (alias sibi contradiceret), sed significat illum hanc spe
ciem specialiter notare voluisse, vel quia erat f réquentions usus , ut
supra dictum est, vel quia speciales erant circa illam difficultates, vel
propter alias rat iones quas interpres non tene tur afferre. Hic, ut i terum
dicamus, est locus applicationi Regulae : « Expressa nocent, non expressa
« non nocent ».
454 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Ceterum probe scit doctissima Commissio Capitularis, Benedi
ctum XIV, concedendo Capitulo collationem beneficiorum simplicium,
et reservationes personales sibi ret inendo, nullo modo aliis reservatio
n ibus renunciasse. Non enim, v. g., renunciavit reservat ionibus ratione
loci, scilicet rat ione vacationis apud Sedem. Norunt enim omnes etiam
beneficia Urbis obnoxia esse reservationi rat ione vacationis apud Sedem
vel in Curia ; scilicet quando beneficiatus est Gurialis et mor i tur apud
Sedem seu in Curia. « Ad effectum, ait Riganti In Regulam I Cancella-
« riae, § 1, n. 129, ut beneficia Urbis sint obnoxia reservationi ob vacatio-
« nem apud Sedem seu in Curia, tr ia requiruntur , nempe quod defunctus
« beneficiatus fuerit Curialis; quod hanc qualitatem ret inueri t usque ad
« obi tum; quodquo in Curia decesserit ». Cf. etiam ibidem, n. 118, 124.
Quinam sint autem Curiales, late exponit idem Riganti , ibid., n. 130 seq.
Por ro Benedictus XIV, in § 39 Bullae, non obstante formula finali
hu ius paragraphi , dici nequi t huic reservationi rat ione vacationis apud
Sedem renunciasse. Gonzalez ait, Ad Regulam VIII (IX) Cancellariae,
Glossa 13, n. 35: « Ista reservatio vacationis apud Sedem est fortior et
« vebementior et amplioris praerogativae omnibus aliis reservationi-
« bus. Et propterea, nisi de illa fiat specialis et individua mentio, non
« censetur comprehensa in quacumque dispositione Papae , nec narra-
« tiva ». Par i ter Riganti, loc. cit. n. 354. Et haec est unanimis doctorum
sententia. Igitur Benedictus XIV, licet, in § 39 Bullae, videatur sibi reti
nere solas reservationes personales, et ideo, uti ait R m a Commissio
Capitularis, aliis reservationibus renunciare, a t tamen reservationi locali
non. renunciavit .
Et quod dicimus de beneficiis Curialium apud Sedem vacantibus,
quod scilicet Pontifex horum reservationi non renunciavit , idem dici
debet de plur ibus aliis beneficiorum speciebus, v. g. de beneficiis quae
res ignantur in manibus Papae, resignationem acceptant is ; de benefi
ciis quibus beneficiatus pr ivatur per sentent iam a P a p a vel eius nomine
l a t am; de beneficiis quae vacant vi decreti Pontificis de dimittendo, eie
Certo nemo dicet Benedictum XIV his reservat ionibus renunciasse et
Capitulum Vaticanum posse, data occasione, haec beneficia conferre ; et
tamen haec beneficia non sunt reservata aut affecta rat ione personae.
Igitur, ut i terum dicamus, vera non sunt haec verba Revmae Commissio
nis Capitularis: « At si (Pontifex) concessisset collationem beneficiorum
« simplicium, salva reservatione mensium, ceteris reservationibus intelli-
« geretur renunciasse, hoc ipso quod facultatem generalem illa sola reser"
« vatione l imitatam voluisset. Hoc autem fecit, etc. ». Haec verba non sun t
vera, et ideo falsum est Benedictum XIV, in clausula finali pa rag raph i 39 7
S. Romana Rota 455
ret inendo sibi expresse solas reservat iones personales, alias reliquisse
dispositioni Capituli Vaticani. .
Remanen t ergo amplissimae clausulae in fine Bullae, § 67, appositae,
quibus Regulis Cancellariae Pontifex derogat : « Non obstant ibus , qua
t e n u s opus sit, Nostris e t Cancellariae Apostolicae Regulis » , qua rum
tenores veluti de verbo ad verbum expressos esse declarat. Sed neque
ex his clausulis deduci potest tacita concessio facultatis conferendi bene
ficia reservata rat ione mensium. Nam: 1° In clausulis in fine Bullarum
apponi solitis, quod caute an imadver tendum est, nulla fit concessio, sed
tan tum removentur obstacula seu impedimenta quae concessionibus in
corpore Bul larum factis obstare forte possent ; quod etiam hic fecit Bene
dic tus : unde dixit: « Non obstantibus, quatenus opus est, etc. »; id est,
si forte aliqua aut plures concessiones supra factae in corpore huius
Bullae contrariae sint uni au t plur ibus Cancellariae Regulis, h is Regulis
de rogamus ; unde praedicta tacita concessio in his clausulis § 67 non
est quaerenda. 2° Etiam seposita hac animadversione, dicendum est
nullum a rgumentum ex praefatis clausulis deduci posse, unde probetur
praefata tacita concessio. Nam huius indolis est Regula IX Cancellariae,
mensium reservatoria, ut nihil ei contrar ium concessum u n q u a m cen
seatur, nisi hu ius Regulae fiat specialis et individua derogatio. Cuius
ratio desumitur ex fortissimis et insolitis clausulis, quibus haec Regula
muni ta est. Revera, in hac Regula IX, Pontifex, postquam sibi omnia
beneficia extra Curiam vacatura in octo mensibus designatis reservavit,
haec addi t : « Volens... privilegia, etiam in limine erectionis concessa, et
« indulta apostolica circa ea, ac etiam disponendi de huiusmodi bene-
« ficus, au t quod illa sub huiusmodi reservationibus n u n q u a m compre
se hendantur , etiam cum quibusvis derogatori a rum derogatoriis, et for-
« tioribus, efficacioribus, et insolitis clausulis, necnon irr i tant ibus et aliis
« decretis, quorum tenores pro expressis haberi et latissime extendi
« voluit, quibusvis personis et collegiis, cuiuscumque dignitatis, gradus ,
« s ta tus , ordinis et conditionis existentibus quomodolibet concessa, adver-
« sus reservationem huiusmodi minime suffragari ». His ergo verbis qui
libet Pontifex, initio Pontificatus, dum renovat Regulas Cancellariae, et
in specie hanc Regulam IX, supprimit omnia indul ta aut privilegia,
quae forte praedecessor, etiam cum clausulis insolitis et effrenatis, con
cesserit, conferendi beneficia reservata rat ione mensium, et eo ipso, et
quidem clarissime, voluntatem suam manifestat haec beneficia, hoc modo
reservata, sibi semper et firmiter ret inendi. Igitur hic applicari debet
regula 81 Iuris in VI: « In generali concessione non veniunt ea quae
« quis non esset verisimiliter in specie concessurus »; ideoque, nisi Pon-
456 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
tifex huius Regulae individuam mentionem faciat, nihil ei contrar ium
concedere censetur. Iam, ante tempora Alexandri VÌI (1655-1667), qui
auctor est Regulae 71 (de qua infra), communis erat opinio doctorum,
ad derogandum Regulis Cancellariae, praesert im notabil ibus, notoriis,
máxime iudicialibus (quae Regulae iudiciales opponuntur Regulis « diplo-
« maticis », seu de modo conficiendi litteras), qualis est Regula IX, requiri
derogationem specialem et individuam, quin sufficeret haec derogatio
general is : « n o n obstant ibus Regulis Cance l l a r i ae» ; i ta docent Gome-
sius, Commentaria in Regulas Cancellariae Apostolicae, in Proemio ; Hie
ronymus Pau lus Barcinonensis, Praxis Cancellariae (apud Riganti, in
Regulam 71 Cancellariae, n. 16-17); Py r rhus Corradus, Praxis dispen
sationum Apostolicarum, lib. 1, cap. 6, n. 13 ; Barbosa, Clausula 83, n. 37;
Lotterius, de Re beneficiaria, lib. II, q. 39, n. 15-19, qui expresse agit de
Regula reservatoria mensium. Sic etiam pluries S. Rota, v. g. in dec. 569,
n. 7, parte II Recentiorum, in qua legimus : « Praedictis addendum videbatur,
« quod, qua tenus praetendere tur concessum ius conferendi in mensibus
« reservatis, fuisset necessaria specialis derogatio Regulae, ut pluries reso-
« íu tum fuisse in Rota tes ta tur Sarnensis . . . Felinus, Rebuffus, Cassadorus,
« Mandosa... Non obstat clausula Quarum tenores, et aliae ex adverso ponde-
« ratae, quia sunt clausulae accessoriae, quae non ampliant principalem
« dispositionem, sed t an tum tollunt subrept ionem.. . Idem respondetur ad
« d e c r e t u m irr i tans »; ita etiam in dec. 101, in Urgellen. - Plebaniae,
11 dec. 1730, coram Crescentio, n. 13, 14. Quae doctrina et iur isprudentia
f irmiores adhuc evaserunt post Alexandrum VII, qui septuaginta Regulis
suo tempore vigentibus adiecit septuagesimam primam, vi cuius Regu
lae Cancellariae sub derogationibus general ibus non comprehenduntur ,
ideoque specialem et expressam derogationem requi runtur . Unde, at tenta
hac dispositione, sic concludit Riganti, in Regulam LXXI Cancellariae,
n. 20: « Hodie, inspecta illius dispositione, supradictae clausulae minime
« suffragantur, quia singulae Regulae Cancellariae, ut censeatur iis dero-
« gatum, requi runt specialem et expressam mentionem, nec sufficiunt
« clausulae, quamvis amplissimae et efficacissimae, habentes vim spe-
« cialis et individuae expressionis. Unde licet clausula Non obstantibus
« Regulis Cancellariae, quarum tenores, etc. praeseferat illarum indivi-
« duam expressionem, et p lura operetur, de quibus Viviani . . . a t tamen
« hodie minime apta est derogat ionem Regulis praeseferre ». Et hoc
probe noverat Benedictus XIV, qui, in Const. Ad honorandam, cum
vellet derogare duabus in specie Regulis Cancellariae, scilicet Regu
lae XVIII de iure quaesito non tollendo, et Regulae LIV de indulgentiis
ad instar non concedendis, illis specialiter et nominatim derogavit, dicens,
S. Bomana Bota 457
§ 67: « Non obstant ibus Nostris et Cancellariae Apostolicae Regulis,
« etiam de iure quaesito non tollendo, ac de indulgentiis non concedendis
« ad instar ». Porro de Regula IX nul lam, ne minimam quidem, men
tionem fecit; s ignum ergo aper tum est doctissimum illum Pontificem
nul lum huic Regulae contrar ium privilegium aut indul tum concedere
voluisse.
I taque demonstrar i nequit Benedictum XIV tacite Capitulo Vaticano
concessisse facultatem conferendi beneficia rat ione mensium reservata.
Sed, ad abundant iam iuris, licet admi t t amus hunc Pontificem hoc pri
vilegium Capitulo concessisse, a t t amen Revmum Capitulum hoc privilegio
uti nequi t ; etenim cum Pontifice concedente exstinctum est. Supra enim
reci tavimus clausulam Regulae IX, qua quilibet Pontifex, hanc regulam
initio Pontificatus sui renovans, supprimit omnia indulta et privilegia
a praedecessore suo concessa, huic Regulae contraria, etiamsi concessa
fuerint « cum quibusvis derogatoriarum derogatoriis, et fortioribus, effi-
« cacioribus, et insolitis clausulis, necnon irr i tantibus, et aliis decretis,
« quorum tenores pro expressis haberi , et latissime extendi voluit ». Unde
Clemens XIII , qui anno 175& Benedicto XIV successit, praefatum pri
vilegium Capituli Vaticani, si u n q u a m ei a Benedicto XIV concessum
fuerit, omnino suppressit et annulla vit; quod tanto facilius fuit, quod
hoc privilegium non nisi tacite et obscure concessum fuerit. Addenda
est Regula XV Cancellariae, qua item novus Pontifex supprimit et
annul la t omnia indulta et privilegia, quibusvis personis a suis praede
cessoribus concessa, disponendi de beneficiis reservatis ; licet enim haec
Regula dicat: « Quibusvis personis concessa », a t tamen patet hic etiam
agi de personis moralibus, seu de collegiis et capitulis, quia Regula
loquitur etiam de beneficiis electivis, quae corpus electorum supponunt .
Unde, si quis Pontifex alicui personae vel capitulo privilegium concedat
conferendi beneficia reservata rat ione mensium, hoc privilegium non
dura t neque durare potest nisi vivente Pontifice concedente, quibuscum
que demum clausulis privilegium illud fuerit muni tum. I ta unanimiter
doctores, qui de hoc speciali puncto t rac ta runt : v. g. Lotterius, De re
beneficiaria, lib. II, q. 39, num. 15-19; Pitonius, Disceptationes eccles.,
discept. 150, n. 8, et De Controversiis Patronorum, Alleg. 100, n. 206-207;
Riganti , In I partem Regulae IX, § 5, n. 41-42. Ita etiam constans iuris
prudent ia S. Ro tae : cf. dec. 200 per to tum, Par te IX Recentiorum;
dec. 343, n. 8-11, Par te XVI Recentiorum, mul tasque alias, quas allegat
Riganti , loc. cit. - In decis. 101, Urgellen. Plebaniae, 11 dec. 1730, coram
Crescentio, S. Rota, at tent is duabus regulis IX et XV Cancellariae,
declarat nul lum privilegium aut indul tum vel conferendi beneficia reser-
45S Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
vata rat ione mensium, vel optandi beneficium mense reservato vacans
(quae duo in Regula IX assimilantur) durare ul t ra vitam Pontificis con
cedentis, nec dari posse casum in quo similia indulta operari valeant
post obitum concedentis. Et ratio ha rum decisionum clara est ; Pontifex
enim (uti etiam nota t Lotterius, loc. cit.) legem imponere nequi t suc
cessoribus su i s ; successor autem, renovando Regulas IX et XV Can
cellariae cum suis clausulis, eo ipso et s tat im privilegium a praedeces
sore concessum e medio tollit. Igitur, etiamsi supponamus Benedictum XIV
Capitulo Vaticano privilegium conferendi beneficia de.quibus agitur, etiam
mensibus reservatis, concessisse, Clemens XIII , eius successor, praefatas
Regulas renovando, hoc privilegium abrogasset ; quod eo facilius fuisset,
uti iam supra notatum est, quod hoc privilegium non nisi tacite et
obscure concessum fuisset.
Quibus igitur omnibus at tentis , quod att inet ad hanc pr imam dubii
partem, respondemus, stante Bulla Benedicti XIV Ad honorandam, facul
tatem, quam habet Capitulum Vaticanum, conferendi beneficia suae Basi
licae vacantia, obnoxiam esse reservationi mensium, in Regula IX Can
cellariae Apostolicae contentae.
D E SECUNDA PARTE DUBII. - « An at tenta Bulla Benedicti XIV Ad hono-
« randam, facultas quam habet Capitulum Vaticanum conferendi bene-
« ficia vacantia in sua Basilica, obnoxia si t . . . dispositioni Bullae Bum
« singularem Leonis Papae X ».
Bulla Leonis X Dum singularem, edita anno Incarnat ionis Domi
nicae 1513, XIV kalendas aprilis, continet, in § 4, dispositionem sequentis
tenoris : « § 4. Et quod Sancti Gregorii intra et Sancti Sebastiani extra
« dictae Urbis muros , Sancti Benedicti et Cisterciensis Ordinum, et alia
« monasteria ac pr ioratus , canonicatus et praebendas , dignitates, perso-
« na tus , administrat iones et officia, ceteraque beneficia ecclesiastica, cum
« cura et sine cura, in dicta Urbe et illius districtu existentia (Venerabi-
« lium fratrum nos t rorum praefatae Ecclesiae cardinal ium titulis et deno-
« minationibus, ac basilicae Beatorum Petri et Paul i et Lateranensis et
« Beatae Mariae Maioris de eadem Urbe ecclesiarum archipresbyterat ibus,
« Sancti Laurenti i et Sancti Sabae, intra eosdem muros, eorumdem Ordi-
« num, dictis cardinalibus commendari solitis, monasteri is dumtaxat exce-
« ptis), non nisi Bomanis civibus conferri seu commendari, au t alias de
« eis, in alios quoquomodo, prae terquam si beneficia praedicta ex resi-
« gnatione alienigenae vacarent, quae etiam alienigenis conferri valeant,
« etiam per nos et Sedem Apostolicam disponi nullo modo possit; colla-
« t ionesque, provisiones, commendae, et aliae quaevis dispositiones de
S. Bomana Bota 459
« illis, etiam per nos et Sedem eamdem, et iam cum expressa praesent ium
« derogatione, etiam motu proprio et ex certa scientia, pro tempore factae»
« nullius sint roboris vel momenti , nul lumque alicui, etiam coloratum,
« t r ibuat t i tu lum possidendi ».
Unde, in summa, iubet Keo X, omnia beneficia Urbis (exceptis qui
busdam, scilicet titulis cardinalitiis, t r ibus Archipresbyterat ibus Basili
carum Urbis, et quibusdam monasteri is , cardinal ibus in commendam
dari solitis) non conferri nisi civibus Romanis , sub paena nullitatis.
Quaeri tur e rgo: I. Utrum facultas Capituli Vaticani conferendi bene
ficia Basilicae, sit obnoxia praedictae dispositioni; II. Ut rum haec
locutio : cives Romani, restr ingenda sit ad originarios, an comprehendat
etiam domiciliarios.
Quod att inet ad pr imum quaesi tum, affirmative respondendum est.
Nam, ex una parte , Bulla Leonina confert populo et clero Romano pri
vilegium maximi momenti , quod recte iur ipat ronatus passivo assimila-
tum est, scilicet quod beneficia Urbis, paucissimis exceptis, non nisi
civibus Romanis conferenda sint. Porro dici nequit hoc privilegium
cessasse cessatione subiecti : alia quidem privilegia, per Bullam Leoni-
nam concessa, cessarunt cessatione subiecti, v. g. privilegia quae Bulla
Conservatoribus Urbis concessit, quia n imirum hi conservatores omnino
cessarunt ; sed populus et clerus Romanus nullo modo cessarunt, ideoque
beneficium illis inhaerens mansi t ; tan to magis quod « decet concessum
« a Principe beneficium esse mansurum (Regula 16 Iuris in VI) »: et
« favores convenit ampliari (Regula 15, ibid.) ». Ex alia parte, privile
gium illud non cessavit revocatione, scilicet revocatione aut deroga
tione facta a Benedicto XIV in Bulla Ad honorandam. Nam haec Bulla
non tangit Bullam Leoninam ; Bulla enim Benedictina, quod att inet ad
beneficia Basilicae Vaticanae, non agit nisi de iure ea conferendi, non
vero de quali tat ibus aut dotibus promovendorum; igitur, sub hoc respe
ctu, res in eo s tatu relinquit, in quo erant antea, scilicet sub disposi
t ionibus Bullae Leoninae. Unde clausulae derogatoriae, quae in § 67
Bullae Benedictinae positae sunt, non veniunt ad r em; non enim erat
cur Benedictus XIV Bullae Leoninae derogaret, cum in Bulla sua nihil
contrarium Bullae Leoninae praeceperit , permiserit , disposuerit . Cete
rum privilegium de quo agitur, nec usu contrario, aut non usu, cessavit,
cum, e contra, testante Scriptore Datariae, beneficia Basilicae Vaticanae
semper collata sint ad normam Bullae Leoninae, aut cum expressa
illius dispensatione.
Quod at t inet ad al terum quaesi tum, responsio clara apparet ex ipso
tenore § 4 supra relati, scilicet locut ionem: cives Romani, restr ingendam
460 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
esse ad cives originarios, nec posse extendi ad domiciliarios, multo
minus ad privilégiâtes. Iubet enim Leo X beneficia Urbis conferri solis
civibus Romanis , « prae terquam si beneficia praedicta ex resignatione
« alienigenae vacaverint, quae etiam alienigenis confèrri valeant ». Cla
r u m est civem Romanum opponi alienigenae, id est civem Romae na tum,
ei qui alibi na tus sit, cum hic sit sensus obvius et natural is vocabuli
alienígena. Insuper ex iisdem verbis, patet Leonera X unum casum a
lege sua excepisse, scilicet quando quis alienígena possidet beneficium,
il ludque resignet ; tunc enim Leo permitti t ut illud conferatur etiam
alienigenae. Sed fieri ut ique poterat ut alienígena, beneficii possessor,
beneficium, ante resignationem, possedisset, per viginti, triginta, aut etiam
quadraginta , et amplius, annos, et sic factus fuisset civis domiciliarius;
nihilominus, remanet et vocatur semper alienigena, et eius beneficium
dicitur beneficium alienigenae, ita ut etiam alienigenae conferri possi t ;
signum ergo aper tum est, in mente et voluntate Leonis X, ius civitatis,
domicilio acquisitum, non profuisse ad acquirenda beneficia Urbis , sed
requisi tum fuisse ius civitatis, origine seu nativitate acquisitum. Igitur,
licet in aliis materiis, et etiam in materia beneficiali, vocabulum cives
comprehendat etiam cives domiciliarios (cfr. De Luca, De Praeeminen
tiis, disc. 37, n. 3; et in Summario n. 94, 100; Ferrar is , Bibliotheca,
v. cives n. 42, 54, 62), a t tamen, in specie nostra, sic volente Pontifice,
locutio cives Romani restringi debet ad cives originarios. Et ita consue
tudo legem interpretata es t ; quod testatur Riganti, In Regulam XVII
Cancellariae, n. 179: « Talis etiam in casu nost ro videtur sensus Data-
« riae et Cancellariae, quae, derogando indultis et privilegiis populi
« Romani , supponi t expresse ea concessa civibus originariis », quae con
suetudo etiam ad nos t ra usque tempora viguit, tes tante Scriptore Data-
riae : « La prassi della Dataria è s tata sempre costante nel porre questa
« deroga nelle collazioni dei benefici di Roma agli esteri, come si riscon-
« tra nei Libri Provisionum, anche dell 'epoca di Benedetto XIV » ; et
plura exempla ab anno 1862 allegat, ex istis Libris Provisionum de
prompta.
Unde etiam ad secundam partem dubii affirmative respondendum
est, et ita quidem ut locutio cives Romani de solis civibus originariis
intelligi debeat.
His igitur omnibus t am in iure quam in facto consideratis et bene
perspectis, Christi nomine invocato, Nos infrascripti Auditores S. R. Ro
tae, specialiter a Sancti tate Sua ad hanc causam denuo cognoscendam
et definiendam deputati , pro Tribunali sedentes et solum Deum prae
S. Romana Rota mi
oculis habentes , decernimus, declaramus et definitive sentent iamus,
Revmum Capitulum Vaticanum, in collatione beneficiorum perpetuorum
simplicium Basilicae, subiectum esse t um reservationi mensium in Re
gula IX Cancellariae contentae, t um dispositioni Bullae Bum singularem
Leonis X, ideoque, confirmata sententia a priori Commissione Pontificia
die 10 maii huius anni 1916 lata, respondemus:
Ad pr imam par tem dubi i : Affirmative.
Ad secundam par tem dubii : Affirmative, intelligendo verba cives
Romani de solis civibus originariis.
Datum Romae, die 14 augusti anni 1916.
Seraphinus Many, S. R. Rotae Auditor.
Aloisius Sincero, S. R. Rotae Auditor.
Maximus Massimi, S. R. Rotae Auditor.
Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
DIARIUM ROMANAE CURIAE
SACRA CONGREGAZIONE DEI RITI.
I l g i o r n o 1 4 n o v e m b r e 1 9 1 6 , n e l P a l a z z o A p o s t o l i c o V a t i c a n o , c o n l ' i n t e r
v e n t o d e g l i Eoli e R e v m i S i g n o r i C a r d i n a l i , e c o l v o t o d e i Rmi P r e l a t i O f f i c i a l i
e C o n s u l t o r i t e o l o g i , s i è t e n u t a a l t r a n u o v a P r e p a r a t o r i a C o n g r e g a z i o n e d e i
S a c r i R i t i , p e r d i s c u t e r e d u e m i r a c o l i , c h e s i a s s e r i s c o n o d a D i o o p e r a t i p e r
i n t e r c e s s i o n e d e l l a S e r v a d i D i o A n n a d i S . B a r t o l o m e o , M o n a c a p r o f e s s a
d e l l ' O r d i n e d e i C a r m e l i t a n i S c a l z i : i q u a l i m i r a c o l i v e n g o n o p r o p o s t i p e r l a
B e a t i f i c a z i o n e d e l l a m e d e s i m a V e n e r a b i l e .
I l g i o r n o 2 8 n o v e m b r e 1 9 1 6 , n e l P a l a z z o A p o s t o l i c o V a t i c a n o , d i n a n z i a l l a
a u g u s t a p r e s e n z a d e l S a n t o P a d r e , s i è t e n u t a l a C o n g r e g a z i o n e G e n e r a l e d e i
S a c r i R i t i , n e l l a q u a l e g l i E m i e R m i S i g n o r i C a r d i n a l i , i Rmi P r e l a t i e d i
C o n s u l t o r i t e o l o g i c h e l a c o m p o n g o n o , h a n n o d i s c u s s o d a p p r i m a s u l d u b b i o
d e t t o de tuto, p e r l a s o l e n n e b e a t i f i c a z i o n e d e l V e n . G i u s e p p e B e n e d e t t o C o t -
t o l e n g o , S a c e r d o t e , C a n o n i c o , F o n d a t o r e d e l l a P i c c o l a C a s a d e l l a D i v i n a P r o v
v i d e n z a i n T o r i n o .
I n d i h a n n o d i s c u s s o e d a t o i l l o r o v o t o s u l d u b b i o d e l l e v i r t ù i n g r a d o
e r o i c o d e l V e n . M i c h e l e G a r i c o i t s , S a c e r d o t e , F o n d a t o r e d e l l a C o n g r e g a z i o n e
d e l S a c r o C u o r e d i G e s ù n e l l a d i o c e s i d i B a i o n a .
SEGRETERIA DI STATO
N O M I N E
C o n B i g l i e t t i d e l l a S e g r e t e r i a d i S t a t o , i l S a n t o P a d r e s i è d e g n a t o d i
n o m i n a r e :
4 novembre 1916. — L ' E m o s i g n o r c a r d i n a l e G i u l i o B o s c h i , a r c i v e s c o v o
d i F e r r a r a , Protettore della Pia Società Feretrana dei Cento Parroci. 8 novembre. — L ' E m o s i g n o r c a r d i n a l e D o m e n i c o S e r a f i n i , Protettore
della Congregazione delle Religiose dell'Assunzione. 17 novembre. — L ' E m o s i g n o r c a r d i n a l e G i o v a n n i C a g h e r ò , Protettore
deir Istituto delle Suore Adoratrici del SSmo Sacramento, che hanno la Casa-Madre in Buenos Aires.
— M o n s . A u g u s t o B o u d i n h o n , Consultore delle Sacre Congregazioni dei Sacramenti, del Concilio, e dei Seminari e delle Università degli Studi.
Diarium Romanae Curiae 463
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di nominare:
Assistente al Soglio Pontificio:
15 novembre 1916. — Mons. Michele Zezza, vescovo di Pozzuoli.
Protonotari apostolici ad instar participantium :
25 ottobre 1916. — Mons. Giuseppe Martin, della diocesi di Segni. 15 novembre. — Mons. Michele Glancey, dell'arehidiocesi di Birmingham.
Prelati Domestici di S. S.:
17 ottobre 1916. — Mons. Carlo Mause, della diocesi di Treviri. 19 ottobre. — Mons. Giacomo Coyle, della diocesi di Falls-River. 24 ottobre. — Mons. Giacomo Mastripietri, della diocesi di Pistoia. — Mons. Paolo Badiani, della diocesi di Prato. 26 ottobre. — Mons. Giuseppe Romano, della diocesi di Cava e Sarno. 30 ottobre. — Mons. Augusto Boudinhon, rettore della chiesa di S. Luigi
dei Francesi in Roma. 15 novembre. — Mons. Giuseppe Marcarelli, della dioc. di S. Agata dei Goti. 23 novembre. — Mons. Angelo Bonaiti, della diocesi di Cremona. — Mons. Angelo Fongoli, della diocesi di Foligno.
ONORIFICENZE
Con Brevi apostolici il Santo Padre si è degnato di conferire le seguenti onorificenze :
' La Commenda dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
20 ottobre 1916. — Al sig. avv. Gennaro De Simone; dell'arehidiocesi di Napoli.
7 novembre. — Al sig. Arnoldo Cremer, della diocesi di Paderborn. 22 novembre. — Al sig. barone Lorenzo Zampaglione, dell'arehidiocesi
di Napoli.
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Gregorio Magno, classe civile:
17 ottobre 1916. — Al sig. Cario Driessen, della diocesi di Treviri. — Al sig. Federico Springmuehl, dell'arehidiocesi di Colonia. 22 ottobre. — Al sig. Giovanni Redaelli, dellarchidiocesi di Milano. 27 ottobre. — Al s/g. Carlo Jaegle, della diocesi di Columbus (Ohio). 18 novembre. — Al sig. Andrea Coppa, dell'arehidiocesi di Milano. 23 novembre. — Al sig. Sante Ubaldi, della diocesi di Foligno.
La Commenda dell' Ordine di S. Silvestro Papa :
10 novembre 1916. — Al sig. Giovanni Oscar Kuehlen, dell'arehidiocesi di Colonia.
464 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Il Cavalierato dell'Ordine di S. Silvestro Papa :
20 ottobre 1916. — Al sig. Paolo Casini, di Roma. 22 ottobre. — Al sig. dott. Garlo Albizzati, di Roma.
MAGGIORDOMATO DI SUA SANTITÀ
NOMINE
Coa Biglietti di S. E. Rma Mons. Maggiordomo, il Santo Padre si è degnato
di nominare:
Camerieri Segreti soprannumerari di S. S. :
31 ottobre 1916. — Mons. Placido Ilario Henriques, della dioc. di Damao. — Mons. Pietro Giovanni Elia Moniz, della medesima diocesi. — Mons. Carlo Bajko, della diocesi di Vilna. — Moas. Antonio Daniszewski, della medesima diocesi. 4 novembre. — Mons. Eugenio lannotta, della dioc. di S. Agata de Goti.
— Mons. Sebastiano Siciliano, dell'archidiocesi di Nola. 8 novembre. — Mons. Andrea De-Stefano, dell'archidiocesi di Amalfi.
24 novembre. — Mons. Pio Casetta. — Mons. Luigi Campa.
Cameriere Segreto di Spada e Cappa di S. S. :
24 novembre 1916. — Il sig. conte Riccardo Ceccopieri.
Camerieri d'onore in àbito paonazzo di S. S.:
8 novembre 1916. — Mons. Nicola d'Acunzo, dell'archidiocesi di Napoli. — Mons. Silvio Fagiolo, sostituto della Sacra Penitenzieria Apostolica.
Cappellano d'onore extra Urbem di S. S.:
28 settembre 1916. — Mons. Pasquale Marrocco, della diocesi d'Alife.
NECROLOGIO 25 agosto 1916. — Mons. Giovanni Lancaster Spalding, arcivescovo tito
lare di Seitopoli. 27 settembre. — Mons. Modesto Augusto Vieira, vescovo titolare di Arche-
laide, ausiliare dell'arcivescovo di Marianna nel Brasile. 6 novembre. ^- L'Emo signor cardinale Francesco Salesio Della Volpe,
Camerlengo di S. R. Chiesa, Prefetto della S. C. dell'Indice. 9 novembre.— Mons. AntonioStillemans, vescovi di Gand.
Annus VIII - Vol. VIII Die 9 Decembris 1916 Num. 13
ACTA APOSTOLICAE SEDIS C O M M E N T A R I U M O F F I C I A L E
ACTA BENEDICTI PP. XV
SACRUM CONSISTORIUM
i
Die 4 decembris 1916 in palatio apostolico Vaticano habi tum est
Consistorium secretum, cuius Acta ex ordine referuntur :
i. - ALLOCUTIO SS. D. N. BENEDICTI PP. XV
ET CREATIO CARDINALIUM S. R. E.
VENERABILES F R A T R E S
Quandoquidem quae huic Apostolicae Sedi undique solent deferri decernenda, non ea in Consistorio, ut olim, tractari possunt omnia - sunt enim frequentiora in dies, multaque ex iis dilationem non recipiunt - eum retineamus, quem a Decessoribus accepimus, praeclarum morem, ut si quid inciderit quod christianae reipublicae intersit, vobiscum, in solemnem coetum convocatis, communicemus. Ex eo genere gratissimum est Nobis quod rem licet ad vos afferre tam magnam tamque Ecclesiae opportunam, ut eius gratia haec aetas apud posteaos nobilis futura videatur. Codicem dicimus Iuris Canonici feli-
ACTA, vol. V I I I , n. 13. — 9-12-916. 31
466 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
citer absolutum; quem Nos quidem, secundum vestra ipsorum vota, quamprimum promulgaturi sumus. Nam quo die insignia rite suscepimus Pontificatus maximi, id probe meminimus significatum Nobis a venerabili Fratre Nostro desideratissimo, Cardinali Antonio Agliardi, cum amplissimi Ordinis vestri nomine Nobis gratularetur.
Profecto, si quos alios, non vos fugit, Venerabiles Fratres, leges praescriptionesque, Ecclesiae matris providentia et cura, iam inde ab initio usque adhuc conditas, continuatione quadam accessionum per tot saecula in eum excrevisse quasi cumulum, ut eas omnes habere perceptas et cognitas vel iuris peritissimus quisque haud facile posset. Ad haec, multorum statuta canonum cum ob temporum commutationem iam non moribus congruerent, apte prudenterque erant novanda. Quo igitur melius, cum disciplinae emolumento, constaret quae iura et instituta valerent in Ecclesia, apparebat, ex Ecclesiae legibus componi codicem oportere, qui facile inter manus versari posset : id quod non solum Episcopi Clerusque exspectabant, sed omnes qui se Iuris Canonici studio dederant. Idem ipsum Apostolica Sedes cum sibi habuisset iam diu propositum, maximae tamen semper difficultates obstiterant quo minus ad rem incumberet. Scilicet provisum erat divinitus, ut huius tam insignis in Ecclesiam promeriti Pio X, sanctae memoriae Decessori Nostro, deberetur laus. Nostis, Venerabiles Fratres, qua is alacritate animi, vixdum inito Pontificatu, immensum paene opus inceperit, et qua deinceps sedulitate et constantia, quoad gubernacula Ecclesiae tenuit, sit prosecutus. Quod si non ei licuit inceptum absolvere, is tamen unus huius Codicis habendus est auctor, eiusque propterea nomen, ut Innocentii III, ut Honorii III, ut Gregorii IX,, Pontificum in historia Iuris Canonici clarissimorum, perpetuo posthac praedicabitur : Nobis satis fuerit si, quod ille effecit, promulgare contigerit. — Iam grati animi significationem a Iesu Christi Vicario universi et singuli sibi habeant quotquot e Sacro» Cardinalium Collegio, ex Episcoporum ordine, ex utroque Clero, ex iipso laicorum numero aliquid operae in hanc rem, pro sua,
Acta Benedicti PP. XV 467
quisque sollertia et industria, contulerunt. Quod cum facimus verbis Nostris perlibenter, simul suavi quodam iucundoque officio ac munere, quod ipse Nobis Decessor commiserit, fungi videmur. Praecipuas vero et laudes et grates libet hic agere dilecto Filio Nostro, Cardinali Petro Gasparri, qui quidem in confectione Codicis cum amplius oneris, quam ceteri, usque a principio sustinuit, tum egregiam suam non modo ingenii facultatem iurisque scientiam ostendit, sed etiam studii ac laboris perseverantiam, eamque ne postea quidem visus est intermittere, quam, Negotiis Publicis praefectus, gravibus aliis .coepit occupationibus distineri.
Itaque hoc maximi ponderis summaeque opportunitatis opus iure confidimus fore ut valeat multum ad ecclesiasticae disciplinae ñervos roborandos : quia enim notiores reddit Ecclesiae leges, ideo non parum earumdem observantiam adiuvat, idque cum fructu animarum et cum catholici nominis incremento. Hoc sane in quavis hominum societate, atque in ipsa civili universarum gentium consociatione usu venit, ut, ubi sollemnis est obtemperatio legibus, ibi in sinu pacis uberrime res floreant; ubi vero auctoritas legum negligi solet vel contemni, ibi, discordia .dominante et cupidine, privatim ac publice omnia perturibentur. Quod, si confirmatione indigeat, rerum cursu in quo sumus, maxime confirmatur. Horrenda belli huius insania, quae vastitatem affert Europae, nonne clamat quantum cladis et ruinarum possit exsistere, iis contemptis summis legibus quibus mutuae civitatum rationes temperantur? Cernere enim in tanta populorum confectione licet, vel res sacras, sacrorumque administros, etiam dignitate praestantes, quamvis divino ac gentium iure sanctissimos, indigne violari; vel quietos cives complures procul .a domo, matribus coniugibus Aliisque complorantibus, abripi ; vel urbes non munitas ac multitudines indefensas aëriis potissimum incursionibus vexari; passim terra marique talia patrari facinora quae horrore animum et aegritudine perfundant. At Nobis, hunc maiorum quasi acer-vum deplorantibus, et quidquid inique in hoc bello fit, ubicum-
468 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
que et a quoquo fiat, iterum reprobantibus, illud pergratum est votum, quod Deus evenire velit, ut quemadmodum cum promulgatione novi Codicis tranquillior Ecclesiae, ut speramus, ac fructuosior quaedam oritura est aetas, sic societati civili, restituto per iuris ac iustitiae verecundiam ordine, exspectata celeriter illucescat pax, quae gentibus rursus inter se amice compositis bonorum omnium pariat ubertatem.
Iam, antequam plurium ecclesiarum viduitati consulamus, placet, Venerabiles Fratres, in amplissimum Collegium vestrum aliquot egregios cooptare viros, qui aut illustrés ecclesias gubernando, aut gravissima alia munera gerendo, operam sollertiam-qué suam Nobis admodum probarunt.
Hi sunt:
PETRUS LA FONTAINE, Patr iarcha Venetiarum ;
VICTOR AMADEUS RANUZZI DE BIANCHI, Archiepiscopus tit. Tyrensis,
Domus Nostrae Pontificalis Praepos i tus ;
DONATUS SBARRETTI, Archiepiscopus tit. Ephesinus , S . Romanae
et Universalis inquisit ionis Assessor;
AUGUSTUS DUBOURG, Archiepiscopus Rhedonens is ;
• LUDOVICUS ERNESTUS DUBOIS, Archiepiscopus Rothomagens i s ;
THOMAS P I U S BOGGIANI, Archiepiscopus tit. Edessenus, Sacrae Con
gregationis Consistorialis Assessor;
ALEXIUS ASCALESI, Archiepiscopus Beneven tanus ;
ALOISIUS IOSEPHUS MAURIN, Archiepiscopus Lugdunens is ;
NICOLAUS MARINI, Adiutor Noster a consiliis, idemque Signaturae
Apostolicae a Secretis;
ORESTES GIORGI, Sacrae Congregationis Concilii Secretarius.
Praeter hos, qui nominati sunt, adlegere in Collegium vestrum decrevimus praestantes alios viros duos f quos tamen in pectore reservamus.
Quid vobis videtur?
Acta Benedicti PP. XV 469
Itaque auctoritate omnipotentis Dei, sanctorum Apostolorum Petri et Pauli et Nostra, creamus et renuntiamus S. R. E. Presbyteros Cardinales
P E T R U M L A F O N T A I N E
V I C T O R E M A M A D E U M R A N U Z Z J D E B I A N C H I
D O N A T U M S B A R B E T T I
A U G U S T U M D U B O U R G
L U D O V I C U M E R N E S T U M D U B O I S
T H O M A M P I U M B O G G I A N I
A L E X I U M A S C A L E S I
A L O I S I U M I O S E P H U M M A U R I N
et Diaconos Cardinales
N I C O L A U M M A R I N I
O R E S T E M G I O R G I
Item duos alios, ut supra diximus, Cardinales creamus, et in pectore reservamus, quandocumque arbitrio Nostro renun-tiandos.
Cum dispensationibus, derogationibus et clausulis necessariis et opportunis. In Nomine Patris £g et Filii et Spiritus £g Sancti. Amen.
Restat, ut Venerabilium Fratrum Episcoporum Ordinum suppleamus.
,470 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
II. - MUNUS CAMERARÏATUS S. R. E.
Postea Beatissimus Pater Camerarium Sanctae Romanae Ecclesiae
renunciavit Emum et Revmum Dnum Card. Pe t rum Gasparri , a Secretis
S t a tus eiusdem S. S.
III. - PROVISIO ECCLESIARUM
In eodem Consistorio SSmus Dominus Noster has quae sequuntur
ecclesias de proprio pastore providit, scilicet:
Metropolitanae ecclesiae Valentinae praefecit R. P. D. Iosephum
Marianum Salvador et Barrera, hactenus episcopum Matritensem-Com-
plutensem.
Titulari archiepiscopali ecclesiae Diocletanae R. D. Pe t rum Fumason i -
Biondi, canonicum S. Mar iae ' t r ans Tiberim, officialem S. C. de Propa
ganda Fide, Delegatum Apostolicum in Indiis Orientalibus.
Cathedrali ecclesiae Bolivarensi R. P. D. Ulpianum Perez et Qui
ñones , hac tenus episcopum Ibarrensem.
Cathedrali ecclesiae Matritensi-Complutensi R. P. D. Prudent ium
Melo et Alcalde, hac tenus episcopum Victpriensem.
Cathedrali ecclesiae Ibarrensi R. D. Albertum M. Ordoñez, canonicum
theologum cathedralis ecclesiae Conchensis in indiis.
Insuper Beatissimus Pa te r alios etiam iam renunciatos per Aposto
licas, sive sub plumbo sive sub annulo Piscatoris, Litteras, Sacrorum
Antistites publicavit, scilicet:
ARCHIEPISCOPOS :
Metropolitanae ecclesiae Olomucensis E m u m ac R m u m Dnum Leo-
nem S. R. E. presbyterum cardinalem de Skrbensky, iam archiepiscopum
Pragensem.
Metropolitanae ecclesiae Cassiopensis R. P. D. Phi l ippum Prosperum
Augouard, e Congr. Spiri tus Sancti, iam episcopum Sinidensem, Vica
r ium Apostolicum de Congo Gallico superiore.
Titularis archiepiscopalis ecclesiae Ancyranae R. P. D. Pellegrinum
Franciscum Stagni, iam archiepiscopum Aquilanum, Delegatum Aposto
licum in regione Canadensi.
Acta Benedicti PP. XV m
Metropolitanae ecclesiae Cardiffensis~~ R. P. D. Iacobum R o m a n u m
Bilsborrow, O. S. B., iam episcopum Por tus Ludovici in Africa insulari .
Metropolitanae ecclesiae Rothomagensis R. P .D .Ludov icum Ernestum
Dubois, iam archiepiscopum Bituricensem.
Metropolitanae ecclesiae S. Iacobi de Cuba R. P . D. Felicem Ambro
sium Guerra, iam episcopum ti tularem Hamathensem.
Metropolitanae ecclesiae Lugdunensis, cui adnexus est t i tulus Vien
nensis Allobrogorum, R. P. D. Aloisium Iosephum Maurin, iam episcopum
Gratianopoli tanum.
EPISCOPOS:
Cathedralis ecclesiae Christopolitanae R. D. Matthaeum Brodie, vica
rium generalem eiusdem dioecesis.
Cathedralis ecclesiae Nottinghamensis R. D. Thomam Dunn, cano
nicum metropoli tanae ecclesiae Westmonasteriensis .
Cathedralis ecclesiae Caiesensis R. D. Ignatium Le Ruzic, Admini
stratorem Apostolicum eiusdem ecclesiae Caiesensis.
Cathedralis ecclesiae Haileyburensis R. P. D. Eliam Anieetum Latu-
lipe, iam episcopum ti tularem Catennensem, Vicarium Apostolicum de
Temiskamingue.
Titularis episcopalis ecclesiae Augilensis R. P. D. Antonium Aure
lium Torres et Sanz, iam episcopum Centumfocensem.
Titularis episcopalis ecclesiae Eudoxiadensis R. D. Ioannem Pinardi ,
pa rochum in civitate Taurinensi , Auxiliarem Emi Card. Richelmy, archie
piscopi Taurinensis .
Titularis episcopalis ecclesiae Sobralensis R. D. Iosephum Tupinambá
da Frota , parochum eiusdem civitatis Sobralensis,
Titularis episcopalis ecclesiae Aegearum R. D. Iacobum Victorem
Mariam Rouchouse, a lumnum Societatis Parisiensis pro Missionibus ad
exteros, Vicarium Apostolicum Se-Ciuen. septentr.-occidentalis.
Titularis episcopalis ecclesiae Mactaritanae R. P. Emmanuelem Prat ,
Ordinis Praedicatorum, Vicarium Apostolicum Amoensem.
Titularis episcopalis ecclesiae Sasimorum R. D. Aemilium Bongiorni,
vicarium generalem Brixiensem ac parochum mitratum S. Nazarii,
Auxiliarem Rmi Episcopi Brixiensis.
Cathedralis ecclesiae De Pace R. D. Dionysium Avila, canonicum
decanum metropoli tanae ecclesiae Platensis ac doctorem in iure civili.
Cathedralium ecclesiarum Vaterfordiensis et Lismorensis R. P. Ber
nardum Hackett, C. SS. R., superiorem domus Redemptoris tarum apud
Limerich.
472 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Cathedralis ecclesiae Leadénsis R. P. D. Ioannem Ieremiam Lawler,
iam episcopum ti tularem Hermopol i tanum et Auxiliarem Rmi Archie
piscopi S. Paul i de Minnesota.
Cathedralis ecclesiae Dromorensis R. D. E d u a r d u m Mulhern, paro
chum loci Innismacsaint in dioecesi Clogheriensi.
Cathedralis ecclesiae Guaxupensis R. P. D. Antonium Augustum de
Assis, iam episcopum de Pouso Alegre.
Cathedralis ecclesiae S. Rosae in Honduras R. D. Claudium Volio,
parochum et vicarium foraneum de Alajuela.
Titularis episcopalis ecclesiae Almirensis R. D. Ioannem Baptistam
Sproll , canonicum cathedralis ecclesiae Rot temburgensis et vicarium
generalem eiusdem dioecesis, Auxiliarem Rmi Episcopi Rottemburgensis .
Cathedralis ecclesiae de Pouso Alegre in Brasilia R. D. Octavium
Chagas de Miranda, parochum cathedra is ecclesiae de Campinas.
Titularis episcopalis ecclesiae Apolloniensis R. D. Pe t rum Segura
Saenz, canonicum doctoralem metropo itanae ecclesiae Vallisoletanae,
Auxiliarem Emi Card. Cos et Macho, archiepiscopi Vallisoletani.
Titularis episcopalis ecclesiae Chamachensis R. P. D. Leonidam
Medina, iam episcopum Pastopoli tanum, Auxiliarem Rmi Archiepiscopi
Bogotensis in Columbia.
Cathedralium ecclesiarum Aeserniensis et Venafranae R. P. N co-
laum Rotoli, Ordinis F F . Minorum, doctorem in S. Theologia.
Cathedralis ecclesiae Ballaratensis R. D. Danielem Foley, parochum
loci Terang, eiusdem dioecesis.
Cathedralis ecclesiae Portus Victoriae Seychellarum R. P. Ioannem
Damascenum a Vovrai (in saeculo Georgium Lachavane), ex Ordine
Minorum Capulatorum.
Titularis episcopalis ecclesiae Tenediae R. P. Evangelistam ab Usselle
(in saeculo Latinum Henricum Vanni), ex Ord. Minorum Capulatorum,
Vicarium Apostolicum Arabiae.
Titularis episcopalis ecclesiae Echinensis R. D. Eduardum Gimbert,
gubernatorem ecclesiasticum in civitate Valparaiso, in ditione Cilena.
Cathedralis ecclesiae Guayaquilensis R. P. D. Andream Machado,
S. L, iam episcopum Bolivarensem.
Cathedralium ecclesiarum Calvensis et Theanensis R. D. Calogerum
Licata, doctorem in S. Theologia et in u t roque iure, Subst i tu tum Poeni
tentiariae Apostolicae.
Titularis episcopalis ecclesiae Letensis R. D. Carolum Reth, prae
la tum domesticum S. S., canonicum cathedralis Augustanae Vindelico
r u m , Auxiliarem Rmi Episcopi Augustani .
Acia Benedicti PP. XV 473
Cathedralis ecclesiae Amazonum R. P. D. oannem Irenaeum Joffily,
iam episcopum ti tularem Sufetulensem.
Cathedralis ecclesiae Vicensis R. D. Franciscum Muñoz et Izquierdo,
archipresbyterum cathedralis ecclesiae Barcinonensis.
Cathedralis ecclesiae Maioricensis R. D. Rigobertum Domenech et
Valls, canonicum metropoli tanae ecclesiae Valentinae.
Cathedralis ecclesiae Monoecensis R. D. Gustavum Vié, vicarium gene
ralem Aurelianensem.
Cathedralis ecclesiae Dianensis R. D. Horont ium Caldarola, cano
nicum poenitentiarium ecclesiae Bitunt inae.
II . - EMI PP . CARDINALES RUBRO GALERO ORNANTUR.
Die 7 decembris 1916 in palatio apostolico Vaticano habi tum est Con
sistorium publicum, in quo Ssmus Dominus noster Purpura torum Pa t rum
galero ornavit, in primis Cardinales die 6 decembris 1915 creatos, nempe :
Emum ANDREAM FRANCISCUM FRÜHWIRTH,
Einum RAPHAELEM SCAPINELLIDI LÉGUIGNO,
deinde Cardinales die 4 decembris 1916 creatos, nempe :
Emum PETRUM LA FONTAINE,
E m u m VICTORIUM AMADA EUM RANUZZI DE BIANCHI,
Emum DONATUM SBARRETTI,
Emum AUGUSTUM DUBOURG,
Emum LUDOVICUM ERNESTUM DUBOIS,
E m u m THOMAM PIUM BOGGIANI,
E m u m ALEXIUM ASCALESI,
E m u m ALOISIUM IOSEPHUM MAURIN,
E m u m NICOLAUM MARINI,
Emum ORESTEM GIORGI.
I I . - PETITIO DE INTRODUCENDA CAUSA BEATIFICATIONIS
VEN. IOANNIS BOSCO
Interea advocatus consistorialis Carolus Santucci, comes, tertiam
et ul t imam orationem habebat pro introducenda Causa Beatificationis
et Canonizationis Ven. Servi Dei Ioannis Bosco, sacerdotis, fundatoris
474 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Congregationis Salesianae. Cum vero Rmus Promotor Fidei Sanctissi
mum rogasset ut S. Rituum Congregationi eadem causa remitteretur ,
Summus Pontifex respondi t : Ad Nostram Congregationem Rituum quae
videat ac referat.
UT. - PROVISIO ECCLESIARUM
Eadem die in Consistorio secreto, Beatissimus Pater has, quae
sequuntur , ecclesias de proprio pastore providit, scilicet:
Patriarchali ecclesiae Antiochenae Latinorum R. P. D. Ladislaum
Zaleski, hactenus archiepiscopum tit. Thebarum et Delegatum Aposto
licum in Indiis Orientalibus.
litulari archiepiscopali ecclesiae Thebarum R. P. D. Ioannem Bapti
s tam Nasalli-Rocca, hactenus episcopum Eugubinum.
Cathedrali ecclesiae Carolopolitanae R. D. Thomam Russel, praela
tum domesticum S. S., parochum S. Patritii in civitate Washingtoniensi.
Cathedrali ecclesiae Brunensi R. D. Norbertum Klein, presbyterum
Ordinis equitum teutonicorum et Praeposi tum Oppaviae in Silicia.
Titulari episcopali ecclesiae Cybistrensi R. D. Pau lum Nègre, rectorem
Seminarii Maioris Mimatensis, cum deputat ione in Auxiliarem Rmi Epi
scopi Vivariensis.
Insuper Beatissimus Pa te r alios etiam iam renunciatos per Aposto
licas, sive sub plumbo sive sub annulo Piscatoris, Litteras, Sacrorum
Antistites publicavit, scilicet:
ARCHIEPISCOPOS:
Metropolitanae ecclesiae Olindensis R. P. D. Sebast ianum Lerne da
Silveira Cintra, iam episcopum ti tularem Orthosiensem.
Metropolitanae ecclesiae Bituricensis R. P. D. Martinum Izart, iam
episcopum Apamiensem.
Titularis archiepiscopalis ecclesiae Mocissenae R. P. D. Ioannem
Baptis tam Vinati, iam episcopum Bosanensem.
Metropolitanae ecclesiae S. Iacobi de Venezuela (Caracas) R. D. Phi
l ippum Rincón Gonzalez, antisti tem urbanum, parochum et vicarium
foraneum dioecesis Emeri ten. in Indiis.
Acta Benedicti PP. XV 475
Metropolitanae ecclesiae de Manila R. P. D. Michaelem O' Doherty,
iam episcopum Zamboangensem.
Metropolitanae ecclesiae Pragensis R. P. D. Pau lum de Huyn, iam
episcopum Brunensem.
EPISCOPOS:
Cathedralis ecclesiae Omahensis R. P. D. leremiam Iacobum Harty,
iam archiepiscopum de Manila.
Cathedralis ecclesiae Laquedoniensis R. D. Franciscum Maffei, cano
nicum poenitentiarium ecclesiae Bisaciensis.
Cathedralis ecclesiae Neocastrensis R. P. D. Eugenium Giambro, iam 9
episcopum Sarsinatensem.
Cathedralis ecclesiae Lucionensis R. D. Gustavum Garnier, vicarium
generalem Nivernensem.
Cathedralis ecclesiae Adiacensis R. D. August inum Simeone, cano
nicum cathedralis ecclesiae Massiliensis.
Cathedralis ecclesiae Fanensis R. D. Iust inum Sanchini, vicarium
generalem dioecesis Ariminensis et parochum ecclesiae cathedralis.
Cathedralis ecclesiae Neo-Pampilonensis R. D. Raphaelem Afamador,
vicarium generalem dioecesis de Socorro.
Titularis episcopalis ecclesiae Pergamensis R. D. Honora tum Halle,
archipresbyterum cathedralis ecclesiae Montis Pessulani, Auxiliarem
Emi Gard, de Cabrières, episcopi Montis Pessulani .
Titularis episcopalis ecclesiae Sebastensis R. D. loachim Mamede
da Silva Leite, presbyterum dioecesis Gampinensis, ibidem visitatorem
dioecesanum et protonotar ium ad instar part icipantium, Auxiliarem
Rmi Episcopi Campinensis.
Titularis episcopalis ecclesiae Europensis R. P. D. Tranquillum Guar
nen , t rans la tum ab ecclesia cathedrali Reat ina.
Cathedralis ecclesiae Beatinae R. D. Franciscum Sidoli, canonicum
archipresbyterum ecclesiae Placentinae.
Cathedralis ecclesiae Sarsinatensis R. # D. Ambrosium Riccardi, vica
r ium generalem Fere t ranum.
Titularis episcopalis ecclesiae Germensis R. D. Ioannem Raynaud,
vicarium generalem Tolosanum, Auxiliarem Rmi Episcopi Tolosañi.
Cathedralis ecclesiae Soanensis-Pitilianensis R. D. Recaredum Car-
lesi, iam vicarium generalem Tibur t inum.
Cathedralis ecclesiae Portus Ludovici in insula Mauritio R. P. Ioan
nem Murphy, e Congr. Spiritus Sancti.
476 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Cathedralis ecclesiae Harrisòurgensis R. D. Phi l ippum Mac Deviti,
praefectum scholarum parochialium Philadelphiae.
Cathedralis ecclesiae Nursinae R. D. Vincentium Migliorelli, archi
presbyterum ecclesiae cathedralis Maceratensis.
Cathedralium ecclesiarum Nepesinae et Sutrinae R. D. Aloisium Oli
vares, Congr. Salesianae, parochum S. Mariae Liberatricis in Urbe.
Titularis episcopalis ecclesiae Poglensis R. D. Raynaldum Muñoz,
presbyterum dioecesis SSmae Conceptionis, gubernatorem ecclesiae loci
cui nomen Chillan in Cile.
Cathedralis ecclesiae Pembrokensis R. P. D. Pat r i t ium Thomam Ryan,
iam episcopum ti tularem Clazomen. et Adminis tratorem eiusdem Pem
brokensis dioecesis.
Cathedralis ecclesiae Dacchensis in Indiis Orientalibus R. P. iose
phum Legrand, e Congr. Sanctae Crucis.
Cathedralis ecclesiae Apamiensis R. D. Pe t rum Marceillac, presbyte
rum archidioeceseos Tolosanae, ibique parochum ecclesiae S. Hieronymi.
Titularis episcopalis ecclesiae Basilinopolitanae R. P. D. Turibium
Minquella et Arnedo, iam episcopum Seguntinum in Hispania.
Cathedralis ecclesiae Seguntinae R. D. Eus tachium Nieto et Martin,
presbyterum archidioeceseos Matritensis, pa rochum ecclesiae Pur iss imae
B. M. V. Conceptioni in hac urbe dicatae.
Cathedralis ecclesiae Corcagiensis R. P. D. Danielem Cohalan, iam
episcopum Vagen, et Auxiliarem eiusdem Corcagiensis dioecesis.
Cathedralis ecclesiae Mysuriensis in Indiis Orientalibus R. P. Hip-
po ytum Teissier, e Seminario Parisiensi ab exteris missionibus.
Cathedralis ecclesiae Iarensis seu S. Elisabeth R. P. D. Mauritium
Patr i t ium Foley, iam episcopum Tuguegaraoanum.
Cathedralis ecclesiae Lipensis R. D. Alfridum Verzosa, parochum loci
Bantay, dioecesis Novae Segobiae.
Cathedralis ecclesiae S. Agathae Qothorum R. D. Iosephum de Nardis,
parochum loci Capri, dioecesis Surrent inae.
Cathedralium ecclesiarum Maceratensis et Tolentinae R; D. Romulum
Molaroni, canonicum praeposi tum cathedralis Pisaurensis .
Cathedralium ecclesiarum Luceoriensis et Zytomiriensis perpetuo
canonice uni tarum, R. D. Ignatium Dubowski, parochum et vice-deca-
num* cathedralis Zytomiriensis, cum deputat ione in Administratorem
ecclesiae cathedralis Camenecensis.
Titularis episcopalis ecclesiae Aegearum in Africa R. D. Michaelem
Godlewski, magis t rum academiae ecclesiasticae Petropoli tanae, Auxilia
r e m Rmi Episcopi Luceoriensis et Zytomiriensis.
Acta Benedicti PP. XV 477
IV. - SACRI PALLII EXPOSTULATIO ET CONCESSIO
Deinde Beatissimus Pater sacrum Pall ium expostulatum concessit
ecclesiis Lugdunensi, Bothomagensi, Bituricensi, S. Iacobi de Guba, Olin-
densi, S. Iacobi de Venezuela, de Manila, Valentinae, Pragensi, Forta-
lexiensi, in metropoli tanam evectae, Tegugicalpensi, in metropoli tanam
evectae.
V. - TITULI EMINENTISSIMIS P P . CARDINALIBUS ASSIGNATI
Tandem Beatissimus Pater assignavit :
Emo FRÜHWIRTH t i tulum Ss. Cosmae et Damiani, pro hac vice ad
presbyteralem evectum;
Emo SCAPINELLI DI LÈGUIGNO t i tulum S. Hieronymi Il lyricorum;
Emo L A FONTAINE t i tulum Ss. Nerei et Achillei;
Emo RANUZZI DE BIANCHI t i tulum S. Pr iscae ;
Emo SBARRETTI t i tulum S. Silvestri in Capite;
Emo DUBOURG titulum S. Balbinae;
Emo DUBOIS t i tulum S. Mariae in Aquiro, pro hac vice ad presby
teralem evectum;
Emo BOGGIANI t i tulum Ss. Quirici et Iul i t tae;
Emo ASCALESI t i tulum S. Callisti;
Emo MAURIN t i tulum SS. Trinitatis in Monte Pincio;
Emo MARINI ti tulum S. Mariae in Domnica ;
Emo GIORGI t i tulum S. Mariae in Cosmedin.
478 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
ACTA SS. CONGREGATIONUM
SACKA C O N G R E G A T I O C O N S I S T O R I A L I S
PROVISIO ECCLESIAE
S. Congregationis Consistorialis decreto SSmus D. N. Benedictus
P P . XV hanc , quae sequitur, ecclesiam de proprio pastore providit,
scilicet:
1 decembris 1916. — Metropolitanae ecclesiae Lugdunensi praefecit
R. P. D. Aloisium Iosephum Maurin, hac tenus episcopum Gratianopo-
li tanum.
S A C R A C O N G R E G A T I O
D E D I S C I P L I N A S A C R A M E N T O R U M
VALIDITATIS BAPTISMATIS
Revmus Ordinarius S... haec retulit huic Sacrae Congregationi:
« Ad t r ibunal ecclesiasticum huius Dioeceseos inductus est quidam
« casus circa validitatem matrimonii , quae validitas dependet a validitate
«. baptismatis . Iamvero bapt isma ita collatum fuit. Aderat piscina : mini-
« stellus acatholicus protuli t verba ego te baptizo consona ritui Ecclesiae ;
« at ipse non infudit aquam, nec sponsam submersi t ; sed, prolat is verbis,
« ipsa sponsa descendit n piscinam et percurrens aquam, ip sa se sub-
« mersit ».
S. Congregatio de disciplina Sacramentorum 479
Hinc petiit ut S. Congregatio respondere d ignare tur : An validum
dici possit baptisma in casu.
Adnotanda - I, Nulla difficultas in hac re oriri potest ex parte mini
stri, qua tenus sectae acatholicae addicti. Non enim agitur de licita, sed
de valida t an tummodo collatione sacramenti .
II . Uti certum hic praesupponi tur ministellura acatholicum protu-
lisse integram formam : ego te baptizo in nomine Patris, et Filii, et Spi
ritus Sancti. Id satis aperte innui tur ex relatione ipsius Ordinarii, affir-
mant is ministellum protulisse verba: ego te baptizo consona ritui Ecclesiae.
Iamvero r i tus Ecclesiae tum latinae, tum graecae praescribit, uti formam
substantialem baptismatis , formulam praedictam cum invocatione t r ium
Personarum SSmae Trinitatis, quae t radi ta fuit directe a Christo Do
mino; ita ut si minister protulisset t an tummodo verba: ego te baptizo,
bapt isma esset certo invalidum.
I I I . Casus, prout exponitur, manifestat, post prolationem formae
evenisse applicationem materiae : prolatis verbis, ipsa sponsa se submersit.
Communis doctrina est ad validitatem baptismatis non requiri unionem
physicam materiae et formae, sed satis esse unionem moralem, quae
habe tur tum si f iat ablutio immediate antequam forma absolvatur, tum
si fiat immediate post. Haec unio moralis videtur exstitisse in casu expo
sito, quia innui tur immediata successio inter prolationem verborum et
descensum mulieris in piscinam. Proinde ex hoc capite non apparet
ratio invaliditatis baptismatis .
IV. Sed potior et ineluctabilis difficultas contra validitatem bapti
smatis in casu exurgit ex applicatione materiae, quae minime facta fuit
a ministro.
Doctrina catholica certissime tenet ab uno eodemque ministro
poni debere materiam simulque formam bapt ismatis proferri ; secus
enim forma: ego te baptizo, ego te abluo falsitate laboraret . S. Thomas
(Summa Theol., I II p., q. 67, a. 6 ad 3) a i t : « dicendum quod ntegritas
« baptismi consistit in forma verborum et in usu mai i a e ; et ideo neque
« ille qui tantum verba profert, baptizat, neque ille q immergit. Et ideo,
« si u n u s verba proferat et alius immergal , nulla forma verborum poterit
« esse conveniens ».
Rituale Romanum (tit. 2, cap. 1, n. 10), paucis pers ' r ingens doctri
nam catholicam circa praedictam unionem faciendam ab uno eodemque
subiecto, praescribit : idem sit aquam adhibens et verba pronuntians.
At in casu exposito nulla ratione innui tur ministellum aliquid externe
peregisse ad applicandam aliquo modo materiam subiecto, immo contra-
480 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
r ium exprimitur. Dicitur enim: ipse (ministellus) non infudit aquam, nec
sponsam submersit, sed, prolatis verbis, ipsa sponsa descendit in piscinam,
et per curr ens aquam, ipsa se submersit. Patet igitur bapt isma ex hoc
capite invalidum censeri debere.
Emi ac Rmi Pat res hu ius S. Congregationis, omnibus mature per
pensis, in plenario conventu habito die 17 novembris 1916, proposito
dubio: An validum dici possit baptisma in casu, respondendum censue
r u n t : Prout proponitur, negative.
f ALOISIUS CAPOTOSTI, Ep. Thermen. , Secretarius.
S A C R A C O N G R E G A T I O CONCILII
N A R N I E N . IURIUM
Die 12, loco 13 decembris 1913
Species facti. - * Olim in oppido Calvi, Narniensis dioecesis, duae
erant paroeciales ecclesiae: altera Collegiata, sub titulo S. Mariae, altera
S. Vaientini; illa t amen huic longe praevalebat , quippe quae, quum
maiore frueretur numero sacerdotum, fere universam curam gereret,
tum oppidanorum tum ruricolarum; in ea etiam omnes Confrater
ni tates ceteraeque piae Uniones sedem habebant , quae de suis red
ditibus in expensas cultus divini non modicum conferebant. Extra
moenia autem oppidi conventus Ordinis Minorum cum adnexa S. Fran
cisci ecclesia exstabat, unde ruricolarum spiri tualibus necessitatibus satis
erat consultum. Igitur parochus ecclesiae S. Vaientini, in ea rerum con
ditione, nonnisi exiguam par tem territorii oppidi suis pastoral ibus curis
excolebat; quin etiam haec altera S. Vaientini paroecia curam videbatur
agere animarum pot ius vice paroeciae S. Mariae quam proprio nomine ;
et revera ad huius curae exercitium deputari solebat unus e canonicis
ecclesiae collegiatae S. Mariae.
Verum, post editas civiles leges suppressionis, e suo conventu disce-
S. Cottgregaiio Concilii 481
dere coactis Fra t r ibus Minoribus, anno 1895 decrevit Episcopus ut paro
chus S. Valentini in ecclesiam S. Francisci sedem transferre!, a tque
noviter circumscriptis utr iusque paroeciae finibus, ad paroeciam S. Valen
tini (deinceps S. Francisci denominandam) omnes ruricolas assignavit;
ad paroeciam vero Collegiatam S. Mariae universum intra oppidi moenia
terri torium adiudicavit.
Hinc factum est ut christifidelium numerus sub curis paroeciae
S. Valentini in ecclesia S. Francisci positorum, a 200 ad 800 increverit,
complurimis nempe additis qui olim sub iurisdictione fuerant paroeciae
S. Mariae. Ex huiusmodi vero translat ione christifidelium ab una ad
alteram curam, nonnulla, ut fieri solet, incommoda et difficultates
suborta, quorum potiora et graviora iudicio S; Congregationis Concilii
subiecta sunt , pro oppor tuna definitione et provisione. Nimirum r
a) In primis, quum non exiguos proventus ecclesia S. Mariae
olim percipere soleret ex oblationibus fidelium occasione benedictionis
animalium in festo S. Antonii Abbatis, quae fieri consueverat in Ora
torio S. Antonii, quod erat, et perseverabat , in territorio ecclesiae Col
legiatae S. Mariae, inhibere praetendebat huiusce ecclesiae parochus ne
alter parochus benedictionem illam in sua ecclesia S. Francisci imper
t i re t ; dum ex adverso S. Francisci parochus ferre nolebat suos paro-
chianos in altera paroecia huiusmodi benedictionem accipere et in eam
propterea oblationes conferre.
b) Item, quum, ut diximus, Confraternitates et Piae Uniones, in eccle
sia S. Mariae dumtaxat sedem haberent , cuius expensas pro divino cultu
non parum levabant, contendit parochus S. Francisci, obsistente parocho
S. Mariae, saltem ex his Confraternitatibus nonnullas ad suam ecclesiam
sedem ponere, sin minus, favore suae quoque ecclesiae redditus erogare,
opor tere ; ne videlicet pia fundatorum intentio, qui bono consulerant om
nium paroecianorum, sive oppidum sive ru ra incolentium, defraudaretur.
c) Ex eadem causa, quod Confraternitates Piaeque Uniones oppidi
sedem suam pergant habere in ecclesia S. Mariae exclusive, contigit ut
subditi paroeciae S. Francisci his Confraternitatibus adscripti, quando
sepul turam explicite non elegerint, deferri post obitum soleant a soda
libus suae Confraternitatis ad ecclesiam ipsam S. Mariae, cuius paro
chus exequias peragere praetendi t ; id quod parochus S. Francisci
minime aequum esse putat .
d) Demum quaestio fit de quodam legato, in administrationem qui
dem a suo testatore can. Andrea Ronconi ecclesiae Collegiatae S. Mariae
olim concredito, ea tamen lege ut in certo oratorio S. Iuvenali dicato
adimpleretur. Quum enim in praesenti oratorium illud reperiatur intra
ACTA, vol. VIII, n. 13. - 9-12-916. £2
482 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
fines paroeciae S. Francisci, et Collegiata civiliter suppressa fuerit, con
tendit rector ecclesiae S. Francisci legatum illud ad se pert inere.
Ad has controversias componendas non parum adlaboravit Ordina
r ius : verum, quum ut raque pars suis praetensis iur ibus institisset, omnem
que respueret proposi tam transactionem, e necessitate fuit haec eadem
iura definire : ad quem effectum per distincta dubia, quaesi tum est :
I. Cuinam competat ius animalia benedicendi die festo S. Antonii
Abbatis atque oblationes percipiendi, in casu.
II. An Confraternitates, quae sedem habent in ecclesia parochiali
Sanctae Mariae, contribuere debeant pro expensis cultus favore ecclesiae
S. Francisci, in casu.
III . An sodales dictarum Confraternitatum, qui expresse sepulturam
non elegerint, debeant sepeliri in ecclesia S. Mariae, vel potius in propria
paroecia, in casu.
IV. Cuinam spectet administratio pii legati Ronconi, in casu.
Synopsis disceptationis. - Argumenta hinc inde deducta ad singula
capita, sic breviter referri possunt .
I. De primo dubio. - In facto est, ab immemorabil i , benedictionem
animalium de qua agitur, peragi consuevisse in solo Oratorio S. Antonii,
quod nunc reperitur intra fines paroeciae S. Mariae, a tque ad illud Orato
r ium convenisse christifideles tum oppidum tum agros incolentes. Exinde
deducitur, favore parochi S. Mariae, supradicto oratorio S. Antonii acqui
situm fuisse per praescriptionem quamdam verum privilegium, ut dicunt,
privativum, seu exclusivum, quoad utramque paroeciam. Agitur enim de
consuetudine facti, quae quum non sit irrationabilis, et a maiore parte
communitat is fuerit diu retenta, superiore ecclesiastico minime contra
dicente, « t ransi t eo ipso in consuetudinem iuris. . . et pro lege non imme-
« rito custoditur » (D'Annibale, Summ. 1, 245 ss.). Stat i taque favore
Oratorii S. Antonii, et ideo, indirecte, favore paroeciae S. Mariae, verum
privilegium, quatenus certum est posse privilegium acquiri praescri
ptione seu consuetudine legitime praescr ipta ; quod tralatitii iuris est,
ex cap. Novit., 13, de I u d i c , et cap. Super quibusdam, 26, de V. S.
Sed ex adverso opponitur in casu locum non esse praescriptioni,
nec consequenti privilegio, idque dupliciter: in pr imis quia agitur de
facultativis; etenim certum omnino est benedictionem animalium in
festo S. Antonii Abbatis nemini reservari, sed l iberum esse cuique
sacerdoti, sive parocho, sive non parocho, illam petent ibus impertiri .
« Quaedam sunt functiones - ait ci. D'Annibale (Summ. I, 98, n. 63) -
« quibus aliquid iurisdictionis inest, unde vocantur parochiales ; quae-
S. Congregatio Concilii 483
« dam autem, quae ex mera Ordinis potestate consistunt, et dicuntur
« sacerdotales: huiusmodi sunt benedictio seminum, ovorum, animalium,
« et similium ». Et pressius Fer ra r i s : «Benedictiones animalium in die
« festo S. Antonii Abbatis dare, et oblationes recipere, ab aliis Cappel-
« lanis et Rectoribus aliarum ecclesiarum intra fines Parochiae existen-
« tium » (a fortiori igitur extra hos fines) « nec prohibere nec impedire
« valet parochus, quia inter functiones parochiales ista benedictio non
« annumera tu r » (s. v. Benedictio, art . V, n. 22 ; ubi plures decisiones
S. G. G. et S. G. EE. et RR. allegat). Si autem in facultativis non da tur
praescriptio, multo igitur minus privilegium ex praescriptione in facul
tativis concedi tur ; ergo nullum privilegium acquiri potuit quoad bene
dictionem, de qua in casu.
Nec privilegium demonstrare licet ex eo dumtaxat quod ab imme
morabili benedictio animalium peracta sit t an tummodo in territorio
paroeciae S. Mariae. Id profecto fuit, quia terr i torium de quo quaeri tur
ad unicam tunc pert inebat paroeciam S. Mariae; sed propterea nec subie
ctum iuris habeba tur adversus quod praescriptio currere inciperet ; nullo
igitur pacto incipere poterat ipsa praescript io, iuxta effatum iur i s :
« actioni nondum natae non praescribitur ». Secus dicere oporteret, quo
ties in aliquo oppido, per unum vel p lura saecula, una tan tum habea tur
ecclesia, hanc posse sibi acquirere et vindicare iu"s sive privilegium pri
vative peragendi vel omnes ecclesiasticas functiones, etiamsi postea alia
erigatur in eodem oppido ecclesia: quod absonum profecto censebitur.
Speciatim vero circa benedictionem animalium in casu, pluries tenuit
S. C. EE. et RR. (apud Bizzarri, Collect., p. 292 ,1 , ed.) non posse impediri
quominus eam peragant vel sodales religiosi, qui domum cum ecclesia
fundent in aliquo oppido, in quo antea fieri solebat in una t an tum
ecclesia: idemque a fortiori oportet s tatuere quoad noviter fundatam
in oppido paroeciam, a primaeva prorsus independentem.
II. De altero dubio, quod respicit universas contributiones quas Con
fraternitates erogant in favorem ecclesiae S. Mariae, expeditior quaestio
est. Nam onus probandi profecto incumbit rectori novae paroeciae
S. Francisci, qui in his contributionibus ex novo par tem habere con
tendit. Ille autem nul lum ti tulum, nul lumque iuridicum intentionis suae
fundamentum adducere potest : etenim nul la ex Confraternitatibus sedem
in ecclesia S. Francisci habet, nec ulla generali aut peculiari lege tenetur
ad hanc ecclesiam quidquam conferre. Ceterum nec possibilitas seu
capacitas praetensae contributionis ades t : adeo enim tenues sunt in
praesenti praedictarum Confraternitatum redditus, ut non solum nullum
484 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
excessum praes tent , post persolutas necessarias expensas cultus in
ecclesia S. Mariae, sed immo propter exiguitatem reddi tuum vel ipsa
onera legatarum Missarum a pluribus iam annis adimpleri non potuerint .
Quae omnia suo test imonio confirmat Episcopus : « Mi è risultato
« per l 'ultimo ventennio che la rendita complessiva di tut te le Gonfra-
« ternite è s ta ta in media di L. 350 annue, e che a l t re t tanta n'è s tata
« pure l 'uscita; che in quest 'uscita non è ent ra ta mai a lcuna spesa per
« Legati di Messe, e che i Legati son rimasti tutti insoddisfatti per man-
« cama di mezzi, stante V impiego delle rendite in altri titoli ».
In favorem autem parochi S. Francisci non adduci tur nisi quae
d a m rat io ex aequitate desumpta, quatenus nempe praesumendum sit
pios ipsarum Confraternitatum fundatores uti l i tatem intendisse totius
civitatis, nec profecto ab ea ruricolas exclusos voluisse, prout contin
geret in praesenti , si universi redditus erogari deberent in favorem eccle
siae S. Mariae, quae hodie nullam ruricolarum curam habet . Verum
haec ratio insufficiens nimis v idetur : nam, ut subsumitur , praeprimis
hanc saltem tes ta torum mentem fuisse praesumendum est, ut pia Mis
sarum onera, quan tum maxime opes ferebant, ad imp lean tu r , quod secus
contingit. Ceterum nec deerunt novae ecclesiae parocho alia pastoralis
sollicitudinis remedia ut cultus divini necessitatibus consulatur .
III. De tertio dubio, nempe, quoad ius funerandi, hic est praesens
rerum status, ut omnes sodales Confraternitatum, etiamsi noviter ere
ctae paroeciae S. Francisci subditi sint, post obitum deferantur in eccle
siam S. Mariae, qua tenus alibi sepulturam non elegerint. Circa hoc nihil
innovandum censet parochus S. Mariae: pr imum, quia ecclesia illa pergit
esse sedes Confraternitatum ; secundo, quia sodales Confraternitatum se
libere obligaverunt ad funera peragenda in propria Confraternitatis sede,
potius quam in sua paroecia : quo in casu ius non concedit parocho nisi
quar tam funerariam.
Opponitur ex adverso, nihil quidem referre quod ecclesia pergat
esse sedes Confraternitatum, quia ratio cur istud ius funerandi etiam
quoad Sodales Confraternitatum, exercuerit anteacto tempore ecclesia
S. Mariae, haec profecto erat quod illa ecclesia tunc parochia propria
exstabat singulorum confratrum ; haec autem ratio iam cessavit in con
t rar ium, quoad omnes, etiam Confraternitatum sodales, t ransla tos sub
iurisdictione parochi S. Francisci. Etenim, nova erecta parochia, subintra t
favore huius, generale praeceptum quod antea pro vetere seu unica pa
rochia militabat, nempe quemquam in propria Parochia ubi Sacramenta
susceperat esse sepeliendum, nisi alibi sepul turam explicite elegerit.
S. Congregatio Concilii 485
Nec sufficit ad hunc effectum electio sepulturae praesumpta aut
interpretativa aut collectiva, sed requir i tur omnino explicita, individua,
l ibera et de facto manifestata, ut communis doctrina est (cfr. Alberti,
De sepult, écoles., n. 24). Speciatim vero quoad Confraternitatum sodales,
operae pret ium est exscribere auctori tates quas refert Ferrar is , s. v. Con
fraternitas, art . V, n. 1-8: « Confratres decedentes, non electa sibi expli-
« cite sepultura in sepulcro sui Oratorii seu Confraternitatis, debent
« sepeliri in ecclesia parochiali (S. Congr. Concilii in Neapolitan. 13 fe-
« bruari i 1660 ad 7)». Quin immo: « Electio sepulturae facta a Con-
« fratribus collective et collegialiter sust inetur et valet solum pro illis
« qui individualiter consenserunt, ut patet ex sequent ibus declaratio
ne nibus S. C. C. 16 maii 1682, (sequitur declaratio).... Ubi vides per
« illa verba individualiter consentientes aperte denotari quod Confra-
« tres , quamvis collective et collegialiter sepulturam eligant, adhuc non
« comprehenduntur illi qui nominatim et individualiter non consense-
« rint ( S . C. EE. et RR., in Camerinen., 18 aug. 1690) », etc.
IV. De quarto dubio. Agitur in casu de administrat ione legati, cuius
tabulae non periere, sed incolumes prostant ; in his vero quaestioni quae
agitatur plene consultum appare t : legimus en im: « con l 'annuo reddito,
« da amministrarsi dal Camerlengo, pro tempore, del Capitolo di Calvi ;
« si dovrà ivi (hoc est: " nella Chiesuola di S. Giovenale „ quae nunc est
« in territorio ecclesiae S. Francisci) celebrare tre messe, ecc. Il resto. . . si
« terrà in deposito dal Sig. Camerlengo amministratore , per erogarlo in
« altri bisogni di questo piccolo Oratorio ». Quae omnia adeo aperta et
perspicua sunt ut non interpretatione, sed mera exsequutione opus sit.
Licet enim Capitulum nunc civiliter veluti suppressum habeatur , canonice
t amen adhuc vivit et exstat, ut aiunt, in anima, ac repraesentatur saltem
per parochum ecclesiae collegiatae S. Mariae. Nec ullam difficultatem
praestat quod in praesenti Oratorium illud reperiatur in territorio novae
paroeciae S. Francisci : id enim nullo modo impedit quominus voluntas
testatoris adimpleatur, ut planum est ; certum autem in iure habemus ,
parocho, vi solius suae iurisdictionis, facultatem non inesse administrandi
bona universa causarum seu locorum piorum quae in suo territorio se
dem habeant . Cfr. Benedictus XIV Instit., 105, § 5, n. 99, ubi auctori
tate fretus decreti Urbis et Orbis S. R C, diei 10 decembris 1703 scri
b i t : « Oratoriis quoque in ambi tu Paroeciae conceditur ut bona sua
« adminis trent et libere impendant , inconsulto parocho, ut constat ex
« quaest ionibus 28, 30, 31 laudati Decreti, et ex responsis, quae data
« fuerunt ».
486 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Resolutio. Hisce praenotat is ac perpensis, quum in plenariis Emorum
ac Rmorum Pa t rum S. G. Concilii comitiis, habit is die 12 loco 13 decem
bris 1913, supradicta dubia proposita fuissent, responsum est ad sin
gula prout sequi tur :
Ad I: Reformato dubio in hanc formulam: « An impediri possit
« quominus parochus S. Francisci animalia benedicat die festo S. An-
« tonii Abbatis, in casu ? » : Negative.
Ad I I : Negative; Episcopi tamen erit curare, ut onera Missarum
fideliter adimpleantur , et qua tenus id ob inopiam fieri nequeat , impe
t rentur a S. Sede oppor tunae sanat iones et reductiones.
Ad I I I : Negative ad pr imam par tem; affirmative ad secundam.
Ad IV: Camerario Capituli ecclesiae Collegiatae S. Mariae, et,
durant ibus praesent ibus re rum adiunctis, parocho eiusdem ecclesiae,
sub vigilantia tamen Episcopi.
Quas Emorum Pa t rum resolutiones Ssmus, ad relationem infrascripti
Secretarii, in audientia diei 15 eiusdem mensis et anni, approbavit .
O. GIORGI, Secretarius.
S. Bomana Bota 487
ACTA TRIBUNALIUM
SACKA B O M A N A B O T A
CALATANISIADEN.
N U L L I T A T I S M A T R I M O N I I ( T E R R I T O - B A G L I O )
Benedicto PP. XV feliciter regnante, Pontificatus Dominationis Suae
anno secundo, die 28 iulii anni 19 Eß^ BB. PP, DD. Seraphinus Many,
Ponens, Ioannes Prior et Aloisius Sincero, Auditores de turno, in causa
Calatanisiaden. - Nullitatis matrimonii, inter Gratiam Territo, actricem,
repraesentatam per advocatum ex officio, Bev. Henricum Pezzani, et Catal-
dum Baglio, conventum, in gradu appellationis contra sententiam Revmae
Curiae Calatanisiaden, a Defensore Vinculi Calatanisiadensi interpositae,
interveniente et disceptante in causa Substituto Defensoris Vinculi ex offi
cio, sequentem tulerunt sententiam definitivam.
Die 13 decembris anni 1896, Gratia Terri to, quindecim annos nata
et Cataldus Baglio, na tus annos viginti quatuor , matr imonium contra
xerunt in ecclesia parochiali civitatis Sancti Cataldi, in dioecesi Calata
nisiadensi. Rumor autem ferebatur Gratiam non libere contraxisse, sed
sub influxu genitorum, matris praesert im. Brevi inter coniuges dissidia
or ta sunt, et post duos circiter annos a celebrato matrimonio, sic dictum
divortium civile petitum et pronuncia tum fuit. Tandem, ad consulendum
conscientiae suae, Gratia Curiam Calatanisiadensem, die 15 maii 1911,
libello supplici adivit, petens ut suum cum Cataldo Baglio matrimo
nium ex capite vis et metus nullum declararetur. Quod et factum est,
vi sententiae diei 20 martii 1913, qua Curia Calatanisiadensis constare
de nullitate matrimonii definivit. A qua sententia cum appellasset De
fensor Vinculi Curiae, in H. S. O. de more concordatum est dubium:
An constet de nullitate matrimonii in casu.
Quod ad ius spectat. Haud infrequens est, in hoc Sacro Tribunali ,
disputat io de nullitate matr imoniorum ex capite vis et metus, et, ad
488 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
normam capitum Iuris Cum locum, 14; Veniens, 15; Consultationi, 28, De
sponsalibus, constans firmaque iurisprudentia est, scilicet, saltem de iure
ecclesiastico, metum esse impedimentum dirimens matr imonium, si sit
gravis, etiam tan tum relative, iniustus, ab extrinseco ortus, et in ordine
ad extorquendum consensum matrimonialem incussus.
Quae cum clara sint, ad factum properare licet.
Factum quod spectat. Ut actrix in supplici libello refert, ipsa quem
dam Rosarium Anzalone deperibat, amboque sibi fidem de futuro matri
monio dederant . Verum quia Rosarius pauper et inops erat, Gratiae
mater huic matr imonio valde repugnabat , et absoluto iussu voluit ut
f i l ia cum Cataldo Baglio, consobrino suo, matr imonium contraheret .
Exinde, inter matrem et fi l iam gravissima dissidia orta sunt per plures
menses, cum obiurgationibus, reprehensionibus, iurgiis, minis, etiam
mortis, verberibus, arcta custodia; quibus additae sunt graves vexatio
nes ex par te fratris Gratiae, qui ad hoc a matre fuerat incitatus. Quae
omnia, iniuste patrata , et in ordine ad consensum matr imonialem extor
quendum, tam gravia exhibentur, ut, si vera sint, de nulli tate huius
matrimonii non sit ambigendum. Inqui rendum ergo est, u t rum haec
ex actis processus probata sint.
Porro plures testes iurati , scilicet Antonina Iacona, Cataldus Chin-
nici, Catalda Lipira, Teresa Bruccheri, Iosephus Palermo, Salvator Sor-
tino, Cataldus Carletta, tempore non suspecto, ab actrice, ab eius matre ,
vel a vicinis didicerunt tum continuam Gratiae contra Cataldum Baglio
aversionem, tum minas, verbera, aliasque matr is erga f i l iam vexationes,
ut haec matr imonium cum Cataldo acceptaret : ex illis depositionibus,
quae omnino inter se et cum actricis assert ionibus concordant, valida
praesumptio oritur de gravi et iniusto metu a matre Gratiae filiae
incusso, ad extorquendum ab illa consensum matrimonialem. Sed haec
praesumptio ad gradum certitudinis assurgit, si inspiciantur depositiones
al iorum ad minus octo test ium iuratorum, quae nunc exponendae sunt.
Marianna Baglio, Gratiae mater, vidua Rosarii Terri to, pos tquam
in sua depositione narravi t se omnia tentasse ut filiam a matrimonio
cum Rosario Anzalone averteret , addidi t : « In casa successe l 'inferno:
« mia figlia Grazia cont inuava la relazione con l 'Anzalone, ma a forza
« di pressioni e di minacce la indussi ad accettare il part i to Baglio ».
Haec matr is depositio, etsi brevis ac generalis, non vi desti tuta est in
casu, cum, ex u n a parte, sit manifesta confessio facta ab illa quae metum
intulit , et, ex al tera parte, depositionibus ad minus septem aliorum
testium confirmetur.
S. Bomana Bota 489
Maria Barbera de propria scientia refert Gratiam a matre et a fratre
verberatam fuisse, ut in matr imonium cum Cataldo consentiret, et nihilo
minus istud matr imonium constanter récusasse: « Essa (Gratiae mater),
« mi diceva: " Se Grazia non si mari ta con Cataldo Baglio, la ucciderò „.
« Un giorno, alla mia presenza, tanto la madre quanto il di lei fratello
« la percossero in un modo inumano, per costringerla a sposare il detto
« Baglio. La Grazia piangeva dirottamente, ma diceva " Non lo voglio „ ».
De huiusmodi verberibus deponunt etiam tres hi tes tes ; scilicet Rosa
Salerno, quae vidit matrem fuste fil iam percutientem, ut Cataldum in
virum acceptaret: « Alla mia presenza, la madre spogliò la Territo Grazia
« e la bastonò, minacciandola anche con la rivoltella per indurla a spo-
« sare il Baglio ». Michael Prizzi, qui sic refert: « Un giorno andai in
« casa della Territo, e trovai la Grazia semivestita e piangente. Doman-
« datane la causa, mi disse che tanto la madre quanto il di lei fratello,
« l 'avevano percossa per indurla a mari tarsi con il Baglio, minaccian-
« dola altresì di mandar la fuori di casa ignuda ». Carmela Armanno
quae dicit: « Io riferii ciò (scilicet repugnant iam Gratiae contra Catal-
« dum Baglio) alla madre per distoglierla dall 'usare pressioni alla figlia;
« ma quella invece venne per afferrarmi mentre il figlio bastonava la
« sorella Grazia ».
De minis mortis directe a matre cum armis ignitis intentatis, testis
fuit Carmela La Rocca: « La madre della Terri to, alla mia presenza,
« cercava di persuadere la figlia Grazia a mari tarsi con Cataldo Baglio.
« La Grazia r ispondeva che non lo voleva affatto, ma piuttosto voleva
« un certo Rosario Anzalone inteso Palma. Fu allora che la madre della
« Terri to impugnò il fucile, e lo spianò per ucciderla. Fu alle nostre
« grida che si potè evitare un omicidio ». Similia refert Carmela A r m a n n o :
« Ricordo ancora che una volta la madre aveva preso lo schioppo, ed
« io la t rat tenni ». His gemina habet Salvator Cammara t a : « Un'al tra
« volta, alla mia presenza, la madre della Territo disse alla figlia: " Se
« non ti marit i con Baglio, ti ucciderò a colpi di schioppo „. Si diceva
« nel vicinato che un giorno minacciò la Grazia con il fucile. Come
« ancora si diceva che le somministrava delle legnate per indurla a
« mari tarsi col Baglio ». Raymundus Naro nar ra t etiam se audivisse
matrem filiae exheredat ionem mini tantem: « Seppi poi che la Grazia
« aveva sposato il Baglio per minacce e sevizie sofferte a causa della
« madre e del fratello, che le mise financo la rivoltella di fronte. La
« madre alla mia presenza minacciò la figlia di diseredarla ».
Rosa Salerno, apud cuius matrem Grat ia per tres menses in custodia
collocata fuit, refert cont inuas obiurgationes, vexat iones, saevitias qu i .
490 Acta Apostolicae Sedis - Commentaritim Officiale
bus Gratiae mater f i l iam oppressit, ut eius consensum in matr imonium
cum Cataldo extorqueret : « La Grazia Terri to nei t re mesi che stette
« in casa di mia madre , dopo che già era s tata promessa a Baglio, e
« che la giovane rifiutavasi assolutamente, ad onta delle minacce, basto-
« nate, e sevizie a mano armata, si mantenne sempre costante nel
« rifiuto. E quando la madre della Territo veniva in casa di mia madre,
«Mar ia Baglio, faceva delle scenate, graffiandosi e t i randosi i capelli
« allo scopo di persuadere la figlia a retrocedere dalla promessa data
« all 'Anzalone. Non potendo ottenere lo scopo, malmenava e percuo-
« teva la figlia, la quale si ost inava e diceva che, dopo sposata, avrebbe
« lasciato il Baglio e sarebbe anda ta con l 'Anzalone ».
Et in hac repugnant ia contra sponsum ipsi proposi tum, aut potius
impositum, Gratia usque ad ipsum matrimonium perstitit , semperque
contra has nuptias verbis, lacrymis, modis omnibus quibus potuit, pro
testata est. Fugam cum Rosario Anzalone, ut ipsa refert in libello sup
plici, tentavi t ; sed pater, adhibitis armis, fugientes compescuit. Gratia
ad amicam Carmelam Armanno recurrit , consilia et opem implora tura ;
sed haec frustra apud matrem intervenit; similiter amicum Salvatorem
Cammara ta rogavit, ut Cataldo Baglio diceret se, Gratiam, nolle illum
in mari tum acceptare; quod ipse Cammarata sic refert: « Una volta la
« Grazia Territo mi disse: " Fatemi il favore di dire a Cataldo Baglio
« che non lo voglio per marito „. Io manifestai al Baglio quanto mi
« aveva detto la Grazia Terr i to; ma egli mi r ispose: " Per ora deve
« essere mia moglie, e succeda in avvenire quello che ha da succedere „.
Imo, referente teste Benedicta Mistretta, Gratia ipsi sponso dicere ausa
est se eum non velle in sponsum: « Anche di fronte a Baglio, la Grazia
« disse che non lo voleva »¿ Verum hae omnes protestationes, omnesque
repugnantiae significationes, s tante pertinacia matr is , in i rr i tum ces
serunt.
In his ergo angustiis constituta, nec habens amplius quo se ver
teret, Gratia consensum in matr imonium labiis expressit, sed sub influxu
illius metus, illiusque moralis simul et physicae coactionis, qua se per
plures menses oppressam senserat.
Quod pariter, vix contracto matrimonio, luctuose simul et manifeste
rei monstravit eventus. Gratia refert se, cum adhuc in ecclesia, matri
monio celebrato, consistebat, repulisse mari tum sibi brachium offeren-
t em: « D o p o il rito matrimoniale. . . nella stessa chiesa rifiutai il braccio
« offertomi dallo sposo, e volli r i tornare a casa lontana da lui ». Postri
die matrimonii , nova uxor fiebat, et amicae suae Antoninae lacona
dicebat istas nupt ias sibi vi fuisse imposi tas; quod ipsa Antonina refert
S. Bomana Bota 491
Brevi autem contigerunt quae Gratia in libello supplici refert: « I dissa-
« pori cominciarono fin dai primi giorni, rinfacciandomi egli che l'Anza-
« Ione mi fosse cont inuamente d 'at torno davanti l 'abitazione, per istrada,
« in chiesa, da per tut to . Ed era vero; i segnali e lo scambio di parole
« con l 'Anzaione ricominciarono dopo poche set t imane dal matr imonio
« ed erano cagione di continue lotte int ime e crepacuori t ra me ed il
« Baglio ». Elapsis autem decem et octo mensibus, coniuges ab invicem
se separarunt , et paulo post divort ium civile p ronunt ia tam est.
Quae cum ita sint, nulli dubium esse potest, quin Gratia, puella
quindecim annos nata, nupt ias cum Cataldo iniverit ex gravi metu,
iniuste a matre et a fratre incusso in ordine ad istud matr imonium
con t rahendum: unde sequitur matr imonium illud esse nul lum.
Remanent solvendae quaedam difficultates :
1. Gratiae mater metum filiae incussit, non directe ut haec cum
Cataldo matr imonium contraheret , sed ut a matr imonio cum Rosario
Anzalone retraheretur . I ta Defensor Vinculi Calatanisiadensis, et Substi
tu tus Defensoris Vinculi H. S. O.; quod probare tentant ex quibusdam
relatis ab actrice, eiusque matre aut ab aliis tes t ibus; sic Gratia in
libello supplici ait : « Continuando la mia relazione con l 'Anzaione, mia
« madre. . . si adirò talmente che mi coprì di ingiurie e minacce, e final-
« mente diede piglio ad uno schioppo per ispianarlo contro di me. Per
« togliermi l'occasione di vedere l 'Anzaione, mi r inchiusero nella casa
« di mia zia Maria Baglio, dove nessuna persona potevo più vedere, nè
« parlare ». Mater vero ait: « Quando seppi questo (scilicet mutuos filiae
« et Rosarii Anzalone amores), adoperai tutt i i mezzi per dissuadere
« mia figlia; la maltrat tai , la bastonai, e permisi che il fratello la mal-
« t ra t tasse e la minacciasse a mano armata . Vedendo che tut to riusciva
« inutile, la lasciai in città presso mia sorella Maria ora defunta ». Ita
etiam Benedicta Mistretta refert: « Innanzi a me, la madre spesso mal
« t ra t tava la figlia per indurla a dimenticare l 'Anzaione ».
Resp.: Facile solvitur haec difficultas, si a t tendatur veritatem hau
riri debere, non ex quibusdam deposit ionum part ibus, sed ex integris
test ium relationibus. Porro, ex depositionibus supra fuse relatis, patet
mat rem sibi proposuisse, non modo ut f i l iam retraheret ab amore erga
Rosarium Anzalone, sed etiam, et quidem directe, ut eam compelleret
ad matr imonium cum Cataldo Baglio ineundum. Satis est in mentem
revocare depositiones septem illorum aut octo testium, qui unanimiter,
de propria scientia, referunt se vidisse aut audisse matrem filiae graves
minas intentantem, ut eam ad matr imonium cum Cataldo Baglio coge-
ret. Recolenda sunt verba supra descripta Mariannae Baglio (matris
492 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
Gratiae), Mariae Barbera, Rosae Salerno, Michaelis Prizzi, Carmelae
Armanno, Carmelae La Rocca, Ray¡nundi Naro. Ipse vir, Cataldus Baglio,
ait: « Dietro insistenti inviti della madre, r i tornai a frequentare la casa
« della Baglio, la quale aveva interesse a non farmi a l lontanare e far
«conchiudere il progettato matrimonio, appunto perchè essa fiduciaria-
« mente mi aveva prestato lire cinquecento, ed io minacciavo di lasciare
« la mia patr ia ed emigrare in Africa »: ex quibus sponsi verbis videre
est Gratiae matrem, in sua agendi ratione erga filiam, directe intendisse
matr imonium cum Cataldo, et hoc etiam propter momenta oeconomica.
2. Vir, Cataldus Baglio, deponi t : « Per accertarmi delia volontà della
« Territo, le proposi, alla presenza della madre e dei parenti , di farmi
« giuramento dinanzi al l ' Immagine di Gesù Bambino, ed essa mi rispose
« che ne avrebbe fatti cento. . . Pr ima che si celebrasse il matr imonio,
« qualche volta trovai la Terri to, in casa, indifferente e melanconica;
« ma mai mi manifestò il motivo di questo stato d 'animo. In seguito
« tut to procedette con ordine fino alla celebrazione del matr imonio. I
« primi mesi del matrimonio passarono con u n a certa tranquill i tà ». Ex
quibus concludi potest Gratiam, etsi cum aliqua repugnant ia , libere tamen
in Cataldum consensisse.
Resp. 1) Gratia respondit quidem se para tam esse ad iurandum de
propensa voluntate sua in Cata ldum; sed ita respondit coram matre ,
causa metus ; ergo haec verba nihil probant. Egregie confirmatur haec
illatio depositione Benedictae Riggi: « Mio marito per certificarsi della
« volontà della Territo, la interrogò, alla presenza della famiglia e dello
« stesso Baglio, se volesse per marito il Baglio, e la Territo rispose a
« fior di l abbra : " Se non lo avessi voluto, non l 'avrei fatto venire ,,;
« però dal tono della voce e dall 'atteggiamento si vedeva chiaramente
« che erano parole pronunziate con la bocca e non col cuore, tanto che
« mio marito sconsigliava lo stesso Baglio, il quale stette assai per-
« plesso ».
2) Quod ait Cataldus, Gratiam n u m q u a m ipsi suam repugnant iam
manifestasse, contrar ium est his quae supra ex ore Benedictae Mistretta
et Salvatoris Cammarata audivimus. Ceterum haec sponsae tristitia et
« apathia » de quibus loquitur Cataldus, potius confirmant dicta testium
de metu ipsi incusso.
3) Affirmat Cataldus omnia usque ad matr imonium recte proces-
sisse; sed haec affirmatio sponsi, unica inter tot alias depositiones, et
generica, his praevalere nequit . Notandum hic est (quod iam alias ani
madversum est in S. Rota , v. g. in Nicien. - Nullit, matr., die 19 februa
rii 1916), mirum non esse consanguineos sponsi, et a fortiori sponsum
A. Bomana Bota 493
ipsum, ignorare metum sponsae incussum, quia genitores, qui metum
filiae incutiunt in ordine ad matr imonium, clam agere solent, ne forte
familia sponsi, habi ta notitia metus incussi, ideoque repugnantiae spon
sae, a t ractat ibus matrimonialibus recedat. Tandem affirmat Gataldus
primos matrimonii menses in quadam tranquill i tate t ransactos fuisse:
« con u n a certa t ranqui l l i tà» . Sed hoc non esse verum, aut saltem
exageratum esse, ostendit quae mox contigit, scilicet post menses 18,
coniugum separatio. Ceterum, licet verum sit primos matrimonii menses
in quadam pace transactos esse, inde non sequitur Gratiam metum pur
gasse, t um quia purgatio metus non intelligitur, nisi quando cessat
causa metus, scilicet Gratiae mater; tum quia in locis ubi decretum
Tametsi publicatum est, metus iuridice probatus purgatus non intelli
gitur, nisi renovato consensu in forma Trident ina; quod nunquam in
casu factum est.
His ergo omnibus t am in iure quam in facto consideratis et bene
perspectis, Christi nomine invocato, Nos infrascripti Auditores, pro Tri
bunali sedentes et solum Deum prae oculis habentes , decernimus, decla
r amus et definitive sentent iamus: Constare de nullitate matrimonii inter
Gratiam Territo et Cataldum Baglio, ideoque, confirmata sententia iudi
cis primae instantiae, ad dubium proposi tum respondemus: Affirmative.
I ta pronunciamus et definitive sentent iamus, mandantes Ordinariis
locorum et ministris t r ibunalium ad quos spectat, ut exsecutioni man
dent hanc sententiam, et adversus reluctantes procedant ad normam
sacrorum canonum et praesertim cap. 3, sess. XXV, de ref., Conc. Trid.,
iis adhibitis exsecutivis et coercitivis mediis, quae magis efficacia et
oppor tuna pro re rum adiunctis exst i tura sint.
Romae, in sede Tribunal is S. Romanae Rotae, die 28 iulii 1916.
Seraphinus Many, Ponens.
Ioannes Prior.
Aloisius Sincero. L . © S .
Ex Cancellaria, die 7 augusti 1916.
Sac. I. Ladelci, Notarius.
494 Actu Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
ACTA OFFICIORUM
S E C R E T A R I A S T A T U S
EPISTOLA AD R. P. ALOISIUM CATERINI, S. I., PONTIFICIAE UNIVERSITATIS GREGORIANAE
MODERATOREM, TRIA EX AURO NUMISMATA, IN PRAEMIUM OPTIMIS ALUMNIS
IAM PLURIES BENIGNE DESTINATA, QUOTANNIS LARGIENDA DECERNENS.
Rev. Padre ,
Come ebbi il piacere di annunziar le nei decorsi anni , Sua Santità,
Benedetto XY, ben volentieri si fece erede e prosecutore della bene
vola attenzione, di cui l ' immediato Suo Predecessore, il Papa Pio X
di santa memoria, volle giustamente onorare la benemeri ta Pontifìcia
Università Gregoriana.
Che se le gloriose tradizioni del Collegio Romano, non venute mai
meno e felicemente coltivate fino ai giorni nostri , valsero ad at t i rare
su di esso la considerazione del compianto Pontefice Pio X, partico
lari ragioni di personali attinenze muovono il Regnante Pontefice Bene
detto XV a porgere all ' insigne Istituto, ove Egli at tese all 'apprendi
mento delia scienza ecclesiastica, u n a più ampia e più durevole testi
monianza di Sovrana benevolenza.
L'Augusto Pontefice per tanto , non solo per il nobile intento di assicu
rare ai migliori alunni un premio, che suoni encomio ed incoraggiamento,
ma anche per assecondare quel sentimento di memore affezione, che
Lo tiene avvinto all 'Ateneo, al quale ama professarsi debitore di quanto
è in Lui di cultura nelle sacre discipline, si è benignamente degnato di
dare carattere di stabilità al dono delle t re medaglie d'oro che prece
dentemente furono assegnate anno per anno, in pro dei più distinti
a lunni delle facoltà legali, teologica e filosofica del medesimo Ateneo.
Nel darne alla P. V. il lieto annunzio, ho il piacere di rimetterle,
con questo mio dispaccio, le tre medaglie r iguardant i la prossima pre
miazione; e ben volentieri colgo quest ' incontro per raffermarmi con
sensi di stima distinta di V. R.
Dal Vaticano, 11 novembre 1916. Affino nel Signore P. CARD. GASPARRI.
Diarium Romanae Curiae 495
DIARIUM ROMANAE CURIAE
SEGRETERIA DI STATO
SS. CONGREGAZIONI ASSEGNATE AGLI EMI CARDINALI
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di assegnare ai nuovi Emi e Rmi signori Cardinali, che al Concistoro pubblico del 7 dicembre 1916 ricevettero il cappello cardinalizio, le seguenti SS. Congregazioni:
All'Emo signor cardinale Frühwirth, le sacre Congregazioni: dei Sacramenti, dei Religiosi, degli Affari Ecclesiastici Straordinari e dell' Indice.
All' Emo signor cardinale Scapinelli, le sacre Congregazioni : del Concilio, dei Sacri Riti, degli Affari Ecclesiastici Straordinari e del Ceremoniale.
All' Emo signor cardinale La Fontaine, patriarca di Venezia, le sacre Congregazioni: Concistoriale, dei Sacramenti, dei Sacri Riti e dell' Indice.
All'Emo signor cardinale Ranuzzi de Bianchi, le sacre Congregazioni: del Concilio, dei Religiosi, dei Sacri Riti e della Rev. Fabbrica di S. Pietro.
All'Emo signor cardinale Sbarretti, le sacre Congregazioni: dei Sacramenti, del Concilio, dei Religiosi e della Rev. Fabbrica di S. Pietro.
All'Eolo signor cardinale Dubourg, arcivescovo di Rennes, le sacre Congregazioni: dei Sacramenti, del Concilio, dei Sacri Riti e della Rev. Fabbrica di S. Pietro.
All'Emo signor cardinale Dubois, arcivescovo di Rouen, le sacre Congregazioni: Concistoriale, del Concilio, dell'Indice e del Ceremoniale.
All' Emo signor cardinale Boggiani, le sacre Congregazioni : Concistoriale, dei Sacramenti, dei Seminari e dell' Indice.
All'Emo signor cardinale Ascalesi, arcivescovo di Benevento, le sacre Congregazioni: del Concilio, dei Seminari, dell'Indice e del Ceremoniale.
All'Emo signor cardinale Maurin, arcivescovo di Lione, le sacre Congregazioni: del Concilio, di Propaganda, dei Sacri Riti e del Ceremoniale.
All'Emo signor cardinale Marini, le sacre Congregazioni: di Propaganda, di Propaganda per gli Affari di Rito Orientale, dei Sacri Riti e della Rev. Fabbrica di S. Pietro.
All'Emo signor cardinale Giorgi, le sacre Congregazioni: dei Sacramenti, del Concilio, dei Religiosi e dell' Indice.
496 Acta Apostolicae Sedis - Commentarium Officiale
NOMINE
Con Biglietti della Segreteria di Stato, il Santo Padre si è degnato di
nominare:
4 dicembre 1916. — L'Emo signor cardinale Filippo Giustini, Membro della Suprema Sacra Congregazione del S. Officio.
— Mons. Giuseppe Aversa, arcivescovo titolare di Sardi, Nunzio Apostolico nel Brasile, Nunzio Apostolico in Baviera.
— Mons. Angelo Scapardini, arcivescovo titolare di Damasco, Internunzio Apostolico nel Perù e Bolivia, Nunzio Apostolico nel Brasile.
6 dicembre. — Mons, Augusto Silj, arcivescovo titolare di Cesarea del Ponto, Vice-Camerlengo di Santa Romana Chiesa.
— Mons. Giovanni Battista Nasalli-Rocca, vescovo di Gubbio, Elemosiniere Segreto di Sua Santità.
8 dicembre. — Mons. Giovanni Tacci, arcivescovo titolare di Nicea, Maggiordomo di Sua Santità.
— Mons. Carlo Perosi, Assessore della Sacra Congregazione del S. Officio. — Mons. Vincenzo Sardi, arcivescovo titolare di Cesarea di Palestina,
Assessore della S. Congregazione Concistoriale. — Mons. Giuseppe Mori, Segretario della S. Congregazione del Concilio. — Mons. Evaristo Lucidi, Segretario della Segnatura Apostolica. — Mons. Giulio Grazioli, Uditore della S. Romana Rota. — Mons. Bernardo Colombo, Reggente della Penilenzieria Apostolica.
•— Mons. Cesare Cerretti, Pro-Segretario della economia della S. Congregazione di Propaganda Fide.
— Mons. Giuseppe Bruno, Sotto-Segretario della S. Congregazione del Concilio.
NECROLOGIO
5 dicembre 1916. — Mons. Giovanni Battista Scotti, vescovo di Osimo e Cingoli.
INDEX GENERALIS RERUM ( A N N . V I I I — V O L . V I I I )
A C T A B E N E D I C T I P P . X V
A P O S T O L I C A E S U B P L U M B O L I T T E R A E , 89,
169, 257 .
M O T U P R O P R J O , 387 .
L I T T E R A E A P O S T O L I C A E , 137, 259, 305,
353 , 385 .
D E C R E T U M , 217.
E P I S T O L A E , 5 , 3 3 , 57, 140, 172, 218 , 2 6 1 ,
308 , 355 , 389, 433 .
A L L O C U T I O , 465 .
S E R M O , 95 .
S A C R A E C O N G R E G A T I O N E S
S. C O N G R E G A T I O S. O F F I C I I , 7, 61, 146,
175, 263, 313, 399. S . C O N G R E G A T I O C O N S I S T O R I A L I S :
a) Documenta, 63, 147, 266, 400, 406, 437.
b) Erectiones et immutationes finium dioecesum, 8. 35, 62, 102, 224, 317, 404.
c) Provisio Ecclesiarum, 8, 36, 63, 104, 150, 177, 225, 270, 317, 358, 408, 438, 478.
S . C O N G R E G A T I O D E D I S C I P L I N A S A C R A
M E N T O R U M , 36, 64, 151, 478.
S. C O N G R E G A T I O C O N C I L I I , 9, 37, 271, 318,
439, 480. S . C O N G R E G A T I O D E R E L I G I O S I S , 446.
S . C O N G R E G A T I O D E P R O P A G A N D A F I D E :
Nominationes: 67, 225, 274, 321, 408, 447.
S . C O N G R E G A T I O D E P R O P A G A N D A F I D E
P R O N E G O T I I S R I T U S O R I E N T A L I S , 104.
ACTA, vol. V I I I , n. 14. — 30-12-916.
S . C O N G R E G A T I O I N D I C I S :
a) Documentum, 178. b) Subiectionis declaratio, 179.
S . C O N G R E G A T I O R I T U U M :
a) Decreta de Beatificatione vel Canonizatione, 13, 67, 154, 228, 321, 359.
b) Liturgica, 72, 179, 226. S . C O N G R E G A T I O C A E R E M O N I A L I S , 409.
S . C O X N G R E G A T I O P R O N E G O T I I S E C C L E S I A
S T I C I S E X T R A O R D I N A R I I S , 17 .
S . C O N G R E G A T I O D E S E M I N A R I I S E T D E
S T U D I O R U M U N I V E R S I T A T I B U S , 156,364, 412.
T R I B U N A L I A
S A C R A P O E N I T E N T I A R I A A P O S T O L I C A , 108.
S A C R A R O M A N A R O T A :
a) Sententiae, 19, 45, 75, 109, 158, 184, 232, 275, 324, 367, 415, 448, 487.
6) Citationes edictales, 349, 427. S I G N A T U R A A P O S T O L I C A , 206, 287, 375.
O F F I C I A
S E C R E T A R I A S T A T U S :
a) Epistolae, 85, 494. b) Decretum, 213.
D I A R I U M R O M A N A E C U R I A E :
a) Concursus ad Officia, 132, 214. 6) Monita, 382, 431, 462. c) Nominationes, 31, 53, 87, 132,
165, 214, 255, 301, 351, 382, 429, 462, 495.
d) Necrologium, 32, 56, 88, 136, 168, 256, 304, 352, 384, 432, 464, 496.
53
H
I I
INDEX DOCUMENTORUM C H R O N O L O G I C O O R D I N E D I G E S T U S
ANNO ¡ MENSE
1915
1916
Dec.
1916
Febr.
Apr.
Sept.
Apr.
Iul.
Aug.
DIE
20
7
3
19
15
27
15
10
I. - ACTA BENEDICTI PP. XV
I . - A P O S T O L I C A E S U B P L U M B O L I T T E R A E .
Inter praecipuas. - De erectione Provinciae Reginen-sis, divisione dioecesis sancti Bonifacii et erectione archidioecesis Winnipegensis
Apostolatus officium. - De erectione novae dioecesis « Portus Nationalis » ,
Cantoria, celtica. - De erectione ecclesiasticae provinciae Gardiffensis
Catholicae Ecclesiae cura. - De erectione novae dioecesis Penedensis
I L - M O T U P R O P R I O .
Sanctae Mariae ad Rupes. - Dé sanctuariis S. Mariae ad Rupes et S. Bernardini Senensis quod Aquilae est, Ministri Generalis Fratrum Minorum iurisdictioni immediate subiciendis
I I I . - L I T T E R A E A P O S T O L I C A E .
Cum Catholicae Ecclesiae. - Oratio ad populos christianos Orientis cum Ecclesia Romana iungendos indulgentiis ditatur.
Cum divinus Redemptor. - Oratio quaedam ad S. Petrum, Apostolorum Principem, indulgentia ditatur .
Romanorum Pontificum. - Templum S. Mariae vulgo «di Pozzano», apud Stabiam seu Castrum Maris, titulo Basilicae honestetur
Quod, in tanta. - Una e praebendis canonicalibus ecclesiae Ss. Celsi et Iuliani ad templum S. Ioannis Florentinorum in Urbe clero veteris Florentini Status reservatur . . . . . . . . . .
500 Index documentorum
ANNO I MENSE [ DIE
1916
1916
1915
Aui
Sept.
Oct.
Iun.
Oct.
Dec.
15
21
26
12
1916 Ian.
Febr.
Mart.
31
Cum Biblia Sacra. - Latis novis legibus de Pontifìcio Instituto Biblico, decernitur quae intercedere debeant rationes tum eidem Instituto, tum Pontificio Consilio Vulgatae instituendae, cum Supremo Pontificio Consilio Rei Biblicae provehendae. . . .
Summa afficimur laetitia. - Erectio novi Vicariatus Apostolici Ho-nan Orientalis . . . . . . . .
Cum centesimus. - Decernitur nomisma pro cohorte militum, qui vulgo «Gendarmi pontificii» vocantur, centesimo exeunte anno ab eius institutione.
I V . - D E C R E T U M .
De eucharistica puerorum utriusque sexus Communione ad mentem Summi Pontificis, die 30 mensis iulii solemni ritu promovenda
V. - E P I S T O L A E .
Quinquagesimo sacerdotii tui. - Ad R. P. D. Edmundum Prendergast, archiepiscopum Pbiladelphiensem, in quinquagesimo sacerdotii eius natali, scribens, eidem gratulatur ob merita.
PAG.
305
385
386
217
140 Iucundum sane. - Ad R. P. D. Augustinum Donten-
will, archiepiscopum Ptolemaidensem, Oblatorum B. M. V. Immaculatae praepositum generalem, primo revoluto saeculo a fundata eorumdem religiosa Con- i gregatione j 433
Ad christiani apostolatus apicem. - Ad Carolum Hamel j et Henricum Saint-Olive, coetus moderandi operi j « a Propagatione Fidei », alterum Parisiis, alterum j Lugduni praesides, gratulandi hortandique causa. | 5
Caritatemnumquam excidere. - Ad perillustrem virum ¡ Aloisium vicecomitem d'Hendecourt, Vincentianae j Congregationis praesidem, de litteris quibus pro spera Societatis condicio describitur, gratias agens, i 33
Quoniam africanarum. - Ad Paulinum Petrum S. R. E. card. Andrieu, archiepiscopum Burdigalensem, de stipe pro Nigritis corroganda in Epiphania Domini. I 57
Hac summa. - Ad R. P. Iosephum Bardoux, e Soc. Iesu, « Scholae apostolicae » Lancensis moderatorem, anno quinquagesimo exeunte cum eius generis schola primum Avenione aperta est | 141
Al tremendo conflitto. - Ad Basilium S. R. E. Presbyterum Cardinalem Pompilj, in Urbe Vicarium. Ad peculiares effundendas preces, quibus immanis belli finis imploratur, nationum belligerantium popu totumque universorum foeminas famillasque catholicas, sive singulas sive potius consociatas, adhor-
chronologico ordine digestus 501
A N N O I M E N S E
1916 Mart.
Apr.
D I E
10
13
19
30
Maii
Iun.
18
29
tatur, praesertim per opportunum et acceptabile quadragesimale tempus V
Vix poteras. - Ad religiosum virum Gyrum de Pisauro, O. F. M., de oblata, in obsequium, ephemeride quae inscribitur « Picenum Seraphicum » gratias persolvens
Nonnullos. - Ad R. P. D. Camillum Moreschini, archiepiscopum Camerinensem, de christianae doctrinae institutione per Picenum promovenda
Litteris tuis. - Ad R. P. D. Barnabam Piedrabuena, episcopum Catamarciensium, de sollemnibus gratulatur, quae B. M. V. « dei Valle » apparantur .
Altero iam exeunte saeculo. - Ad R. D. Antonium Lhou-meau, societatis Mariae et Filiarum a Sapientia praepositum generalem, anno vertente ducentésimo ab obitu beati Patris legiferi
Institutiones Theologiae Moralis. - Ad R. P. Ianuarium Bucceroni, e Soc. Iesu, doctorem decurialem theologiae morum tradendae in Athenaeo Gregoriano; cuius nuper editos libros commendat
Sanctum et salutare. - Ad R. P. Eduardum Hugon, sodalem domicianum, doctorem decurialem sacrae theologiae tradendae in urbano Collegio Angelico ; eum laudatis, quod sacrae theologiae doctrinam ad mentem Aquinatis in usum etiam laicorum divul-gaverit
Significandae tibi. - Ad R. D. Paulum Buguet, curio-nem Montislegionis, protonotarium apostolicum, cui gratulatur quinquagesimum sacerdotii natalem et incrementa Operis defunctorum animis expiandis.
Epistola, quam Mediolani. - Ad Andream card. Ferrari, archiepiscopum Mediolanensem, ceterosque provinciae ecclesiasticae Mediolanensis praesules, in annuum coetum congregatos
Optimo sane iure. - Ad R. D. Ianuarium Asprenatem Galante, protonotarium apostolicum, canonicum et cimeliarcham ecclesia*? Neapolitanae ; cui gratulatur natalem sacerdotii L celebranti
Cum ex apostolico officio. - Ad R. D. Amadeum Guiz-zoni, canonicum theologum Piacentinum : de commentario qui inscribitur << 11 catechista cattolico ».
Sollemnia. - Ad R. P. D. Carolum Garcia Irigoyen, episcopum de Truxillo, occasione quarti iam expleti saeculi a condita Truxiliensi dioecesi . . . . .
Ingravescente in dies. - Ad R. P. Seraphinum Cimino, Ordinis Fratrum Minorum ministrum generalem, septimo exeunte saeculo ex quo indulgentia plenaria de Portiuncula primum divinitus data est .
503 Index documentar um
A N N O I M E N S E I D I E
1916 Iul.
Aus.
Sept.
Oct.
21
10
14
A dilecto Filio. - Ad R. D. Aloisium Jauch scribens, pium opus a S. Francisco Salesio commendat . .
Pietatis in Nos vestrae. - Ad R. P. D. Iulianum, archiepiscopum Portus Principis, ceterosque episcopos provinciae ecclesiasticae Haitiensis in conventum congregatos
Epistolam accepimus. - A.d Iulium S. R. E. presb, cardinalem Boschi, archiepiscopum Ferrariensem, episcopum Comaclensem, Georgium S. R. E. presbyterum card.Güsmini, archiepiscopum Bononiensem, et archiepiscopos atque episcopos Flaminiae regionis in annuum conventum congregatos
Il devoto indirizzo. - Al conte Massimiliano Zara, presidente generale della Società di S. Paolo per la diffusione della stampa cattolica
Accepimus vos. - Ad R. P. D. Bernardum, archiepiscopum Bogotensem, ceterosque Columbiae archiepiscopos et episcopos conventum celebraturus . .
Venerabilis frater Titus. - Ad R. P. D. Felicem Ambrosium, archiepiscopum S. Iacobi de Cuba, ceterosque Cubanae reipublicae episcopos, de fovenda po^ pulari pietate in almam Dei Matrem . . .
Laetamur utrumque. - Ad R. P. Ludovicum Theis-sliug, recens electum Dominiciani Ordinis moderatorem generalem, ut eidem gratületur et vota exprimat
Legentes vestram. - Ad Felicem S. R. E. presb, cardinalem de Hartmann, archiepiscopum Coloniensem, ceterosque archiepiscopos et episcopos e Germania qui nuper Fuldam convenerunt . . . .
Commisso divinitus Nobis. - Ad Ludovicum Nazarium S. R. E. presb. card. Bégin, archiepiscopum Que-becensem, ceterosque archiepiscopos et episcopos regionis Canadensis: mutuam inter fideles coniunctionem enixe commendat
Singulare tuum. - Ad Franciscum S. R. E. presbyterum cardinalem De Bettinger, archiepiscopum Monacensem et Frisingensem : respondet litteris, altero redeunte natali Pontificatus sui, ab eo missis observantiae causa . .. . .. •.
Quid agant. - Ad Petrum S. R. E. presb, cardinalem Maffi, archiepiscopum Pisarum, Alphonsum Mariam S. R. E. presb. card. Mistrangelo, archiepiscopum Florentinorum, ceterosque archiepiscopos et episcopos Etruriae occasione annui conventus Pisis congregatos
In coetu sodalium. - Ad R. P. Ludovicum Theissling, Ordinis Dominiciani Magistrum Generalem, appe-
chronologico ordine digestus 503
A N N O
1916
M E N S E I DIE
Oct.
Nov.
1916
1916
Dec.
Mart.
1915
1916
Dec.
Febr.
Apr.
» Maii
» Iun.
30
13
16
19
8
13
»
11
[PAG.
tentibus solemnibus ob Ordinem ante annos pce legitime confirmatum. . . . . . . . . . . . . . . .
Communis epistola. - A.& RR. PP. DD. Natalem Bruni, archiepiscopum Mutinensium, abbatem Nonantu-lanum, ceterosque Aemiliae praesules, ad annuum coetum congregatos, gratias de communibus obsequentissimis litteris persolvens
Quae verba. -Ad RR. PP. DD. Ludovicum Gavotti, archiepiscopum Genuensium, ceterosque Liguriae episcopos, in annuum conventum congregatos, de communi officiosissima epistola gratias agens . .
In libro. - Ad Georgium S. R. E. presb. card. Gusmini, archiepiscopum Bononiensum, de libro in venerationis testimonium reverenter oblato gratias agit.
VI. - A L L O C U T I O .
Quandoquidem. - Habita in Consistorio.
VII. - SERMO.
Al vescovo. - Ad divini verbi per Quadragesimam in Urbe praecones.
I I . - A C T A S A C R A R U M C O N G R E G A T I O N U M
I. - S. C O N G R E G A T I O S. O F F I C I I .
Decretum. Declarantur et extenduntur concessiones quaedam pro tempore belli
Declaratio circa facultatem episcoporum in reconciliandis haereticis vel apostatis
Decretum circa imagines exhibentes B. V. M. indutam vestibus sacerdotalibus
Decretum. Declaratur dubium circa indulgentiam christianae salutationis: «Laudetur Iesus Christus » .
Declaratio circa opus quoddam . . . .. . . ....... . Decretum. Solvitur dubium de Ss. Numismatibus loco
scapularium benedicendis. . . . . . . . . . Decretum de quadam recensione periodica . . . . Decretum quo plura solvuntur dubia circa Indul
gentias a Tertiariis saecularibus Ordinis Minorum lucrandas
Decretum de formulis precum Indulgentiis ditatis non interpolandis
504 Index documentorum
A N N O MENSE' D I E P A G .
1 9 1 6 •Iul. 1 2 3 1 6 » » 1 3 Instructio super casuum conscientiae reservationibus. 3 1 3
Aug. 5 3 1 6 » Oct. 1 1 Decretum. Sodalitates ad provehendas iuvandasque
religiosas vocationes Indulgentiis ditantur . . . 399
II. - S A C K A C O N G R E G A T I O C O N S I S T O R I A L I S .
Í 9 Í 6 Febr. 1 5 6 3
» Mart. 3 1 Decretum circa quasdam choreas in Statibus Foederatis Americae Septentrionalis et in regione Cana-
147
» » » Declaratio circa clericalis vestis usum in regione 148
» • Iun. 9 A N D R I E N S I S . De titulo cathedralis pro ecclesia S. Sabini 266
» » 1 6 Lettera agli Ordinari d' Italia circa i Sacerdoti milita-»
» Iul. 2 5 Decretum circa proponendos ad episcopale ministerium in Foederatis Americae Sept. Statibus. . . 400
» Oct. 4 M A G E L L A N E N S I S . Erectionis Vicariatus Apostolici . . 406
» Nov. 2 4 Lettera circolare ai Revmi Arcivescovi e Vescovi di Calabria sulla costituzione di Patronati ecclesiastici
437
III. - S . C O N G R E G A T I O D U D I S C I P L I N A S A C R A M E N T O R U M .
1 9 1 6 Ian. 2 8 Liceitatis matrimonii 6 4
» » 3 1 3 6
» Febr. 2 5 151
Apr. 3 153
» Nov. 1 7 4 7 8
IV. - S. C O N G R E G A T I O C O N C I L I I .
1 9 1 3 Dec. 1 5 D I O E C E S I S N. Distributionum 4 3 9
» » » 4 8 0
1 9 1 5 Iun. 1 9 O R I T A N A . Participationis 3 7
» Iul. 3 1 9
1 9 1 6 Iun. 1 8 3 1 8
» » 1 9 271
» Nov. 1 4 Decretum de provisione officiorum et beneficiorum du-4 4 5
V. - S . C O N G R E G A T I O DE R E L I G I O S I S .
1 9 1 6 Nov. 7 Dubia circa egressum Postulantem e monasteriis 4 4 6
chronologico ordine digestus 505
MENSE D I E
M a r t
»
VI. - S . C O N G R E G A T I O D E P R O P A G A N D A F I D E
PRO NEGOTIÍS R I T U S ORIENTALIS
22 Dubia circa Const. << Incruentum » quoad Orientales. 27 Decretum de spirituali adsistentia fidelium graeco-
rutheni ritus in regionibus Americae meridionalis immigranti um
VII. - S. C O N G R E G A T I O I N D I C I S .
Iun. I 6 Decretum quo quaedam prohibentur opera . . . .
VIII. - S. C O N G R E G A T I O R I T U U M .
Dec. I 2 2 S A N C T I H I P P O L Y T ! . - Decretum de introductione causae Servi Dei Ioannis Baptistae Stoeger, laici professi Congregationis Ssmi Redemptoris
ian. I 9 I R O M A N A seu N E A P O L I T A N A . - Decretum beatificationis et canonizationis venerabilis Servi Dei Ioannis Baptistae a Burgundia, sacerdotis professi Ordinis Fratrum Minorum
2 6 1 P A R I S I E N . - Decretum beatificationis seu declarationis -.martyrii Servorum Dei Ioannis Mariae du Lau, archiep. Arelatensis, Francisci Iosephi de la Rochefoucauld, episcopi Bello vacensis, Petri Ludovici de la Rochefoucauld episcopi Santonensis, et Sociorum, Parisiis mense septembris 1 7 9 2 interempto-rum
Febr. ! i2 | Dubia Decretum de lampade coram. Sanctissimo Sacramento. Decretum de sacerdotum et sacrorum ministrorum
numero in benedictione et consecratione sanctorum Oleorum . . . .
Apr. j 1 2 I T A U R I N E N . Decretum beatificationis ei canonizationis servae Dei Aloisiae Borgiotti, con fundatricis Sororum a iesu Nazareno
D I O E C E S I U M T O T I U S I T A L I A E E T I N S U L A R U M A D I A C E N T I U M .
De festo translationis almae Domus B. M. V. . . 2 6 I B A V A R I A E R E G N I . De titulo, festo et officio B. V. Ma
riae, patronae Bavariae . . . . Maii I 5 I S E D U N E N . Dubia de festo dedicationis ecclesiae. . .
V l Z A G A P A T A M E N . E T N A G P O R E N . Dubia tun. I 2 I Dubia de Missa votiva Sacratissimo Cordis Iesu et de
precibus post Missam . ^ . 1 4 I A V E N I O N E N . Decretum beatificationis seu declarationis
martyrii Servarum Dei sororum Iphigeniaea S. Matthaeo, e Congregatione Sororum ab Adoratione perpetua Sanctissimi Sacramenti, Elisabeth Teresiae a S. Corde Iesu, Ordinis Ursulinarum, Mariae Rosae,
1 2
2 3
506 Index documentorum
A N N O ! M E N S E
1916 Aug.
1916
1915
1916
1916
Aug.
Dec.
Febr. Mart.
Sept.
Mart.
DIE
13
25
14
11 7
30
17
Ordinis S. Benedicti, Mariae a S. Henrico, Ordinis Cisterciensis, et Sociarum, in odium fidei, uti fertur, mense iulio anni 1794 Arausione interemptarum.
Q U E B E C E N . Decretum introductionis causae beatificationis seu declarationis martyrii Servorum Dei Ioannis de Brébeuf, Gabrielis Lalemant, Antonii Daniel, Caroli Garnier, Natalis Chabanél, Isaaci Jogues, Renati Goupil et Ioannis de la Lande, e Societate Iesu
T A U R I N E N . Decretum beatificationis et canonizationis venerabilis Servi Dei Iosephi Benedicti Cottolengo, canonici sacerdotis, fundatoris Instituti Taurinensis Parvae Domus a Divina Providentia . . .
IX. - S. C O N G R E G A T I O C A E R E M O N I A L I S .
Decretum de functionibus sacris a S. R. E. Cardinalibus in Urbe celebrandis. De Caeremoniali Capellae papalis. De usu gestandi Crucem pectoralem super cappam magnam. De exequiis ac funeribus S. R. E. Cardinalium in romana Curia
X. - S. C O N G R E G A T I O
1 ' R O N E G O T I I S E C C L E S I A S T I C I S E X T R A O R D I N A R I I S .
Extensio iurium ac potestatis Ordinarii Castrensis apud Belgarum exercitum
XI. - S. C O N G R E G A T I O
D E S E M I N A R I I S E T D E S T U D I O R U M U N I V E R S I T A T I B U S .
Leges Academiae romanae S. Thomae Aquinatis. . Dubia circa Motu Proprio « Doctoris Angelici » et circa
XXIV theses philosophicas a S. Congregatione Studiorum recognitas et probatas .
Epistola ad R. D. Alfredum Baudrillard rectorem Instituti Catholici Parisiensis, de doctrina S. Thomae Aquinatis impensius excolenda
III. - TRIBUNALIA
I . - S A C R A P O E N I T E N T I A R I A A P O S T O L I C A .
Declaratio circa obligationem divini Officii recitandi clericorum in sacris constitutorum qui, lege civili coacti, in bello versantur
chronologico ordine digestus 507
A N N O MENSE DIE P A G .
II. - S A C R A R O M A N A R O T A . -
2 8
5 2
1 9 1 5 Mart. 2 9 F E S U L A N A . Iurium, seu curae habitualis et actualis . 1 9
» Maii 21 P A R I S I E N . Nullitatis matrimonii (Pic-Garreaud) . . . 4 5
Iul. 2 7 M O H I L O V I E N . Nullitatis matrimonii (Radziwill-Benar-7 5
» 3 1 N I C L E N . Nullitatis matrimonii (Surcouf-de Serres) . . 1 0 9
Aug. 1 3 1 2 0
» 1 6 P I T I L I A N E N . Nullitatis matrimonii (Santelli-Stettiner). 1 8 4
e * » »
Nov. 4 P A R I S I E N . Nullitatis matrimonii (Charrier-Godet) . . 1 5 8
Dec. 3 0 P A R I S I E N , seu N I C I E N . Nullitatis matrimonii (Massier-3 2 4
1 9 1 6 Febr. 7 2 7 5
» Mart. * 4 P A R I S I E N . Nullitatis matrimonii (De Payer-Level) . . 2 0 0
» » » P A R I S I E N . Nullitatis matrimonii (Edeline-Ledanois). . 3 6 7
» Apr. 1 0 3 4 3
» 1 8 M O H I L O V I E N . Nullitatis matrimonii (Radziwill-Benar-4 1 5
Maii 1 0 R O M A N A . Circa la collazione d'un Beneficio . . . . 2 3 9
» Iul. 2 8 C A L A T A N I S I A D E N . Nullitatis matrimonii (Territo-Baglio). 4 8 7
Aug. 2 F O R O I U L T E N . Nullitatis matrimonii (De Blonay-De Mele-3 4 9
» » 1 4 R O M A N A . Collationis beneficii 4 4 8 » Oct. 3 1 F L O R E N T I N A . Nullitatis matrimonii (Marchio-Bini). Cita
4 2 7
li!. - S I G N A T U R A A P O S T O L I C A /
1 9 1 6 Apr. 2 8 2 0 6
» Iun. » S A L U T I A R U M . iurium, sive nullitatis sententiae rotalis. 2 8 7
» Aug. 8 B O N O N I E N . Commissionis seu regularitatis paroeciae . 3 7 5
IV. - OFFICIA
S E C R E T A R I A S T A T U S .
1 9 1 6 Febr. 9 Epistola ad R. P. H. Desqueyrous, procuratorem generalem Sodalium Dominicianorum provinciae Hiberniae, de ephemeridibus « The irish rosary » et « The lmeldist» reverenter exhibitis, gratias persolvens. 8 5
» Maii 8 Decretum. Quinam nuncupandi sint Internuntii, quinam Delegati Apostolici 2 1 3
» Nov. U Epistola ad R. P. Aloisium Caterini, S. L, Pontificiae Universitatis Gregorianae moderatorem, tria ex auro numismata, in praemium optimis alumnis iam pluries benigne destinata, quotannis largienda decernens. 4 9 4
ra
A
Absolutio ab excommunicatione ob haeresim vel apostasiam, in foro conscientiae impertienda, est speciali modo R. P. reservata; - quando ab episcopo impertiri potest, 61.
Academia romana S. Thomae: eidem speciales leges dantur: eius nomen, propositum, officia; constabit Consilio Academiae regendae praeposito, academicis, alumnis; de tribus istis in specie, 364; semel saltem in hebdomada dentur lectiones in praecipuis thomisticae doctrinae capitibus ; de certamine doctrinae ad praemium obtinendum; conditiones ad lauream in philosophia S. Thomae assequendam, 365; de praemiis Academicis impertiendis, 366.
« Ad honorandam », Bulla Benedicti XIV, non modificat praecedentes dispositiones circa collationem beneficiorum relate ad Capitulum Vaticanum, 242 sqq., 449 sq.
Adsistentia passiva parochi in celebratione matrimonii mixti tantum toleratur in illis regionibus quibus ante Decretum Ne temere concessiones speciales factae ac instructiones datae fuerunt a S. Sede : alibi non solum illicita sed et invalida, 316.
Alagöas (de) dioecesis territorium in Brasilia in duas partes dividitur: quarum pars orientalis antiquae dioecesi de Alagöas, pars vero occidentalis novae et distinctae dioecesi Pen eden si denomi-nandae assignatur, quae suffraganea metropolitanae Ecclesiae Olindensis erit, 169 sq. - Harum dioecesum divisoria linea, 170.
AlbericMs de Foresta e Soc. Iesu : eum B. P. laudibus prosequitur, qui primus, quin
quaginta abhinc annos, « Scholam Apostolicam », ad sacras missiones sacerdo-dotibus alendas, Avenione condiderit eumque aliqua ratione eiusdem generis Scholarum auctorem habet, 141, v. Bar-doux.
Andrieu S. B. E. card. Paulinus Petrus, archiepiscopus Burdigalensis, epistolam accipit, qua B. P. nigritis ex misera et abiecta condicione relevandis operam dat. Memorat quanta in hac causa Ecclesia Dei gesserit; atque peropportunum Leonis XIII decretum confirmans, 57, quotannis in Epiphania Domini stipem redimendis nigritis corrogari vult, 58.
Animarum cura, v. Cura animarum. Ascalesi, v. Cardinales. Aversa Iosephus, archiep. tit. Sardianus et
in ditione Brasiliana Nuntius Apostolicus, a B. P. deputatur ut exsecutioni mandentur quae erectionem novae dioecesis Portus Nationalis respiciunt, 94, v. Portus Nationalis.
B
Baptismus valide administrari potest etiam ab acatholico 479; - invalidus si non ab eodem ministro ponatur materia et proferatur forma, 479 sq.
Bar doux Iosephus e Soc. Iesu, « Scholae Apostolicae » Lancensis moderator, anno quinquagesimo exeunte cum eius generis schola primum Avenione aperta est, epistolam accipit qua B. P. ipsum opus eiusque egregium conditorem Albe-ricum de Foresta magnopere laudat, 141, v. Albericus de Foresta.
Bandrillart Alfredus, Instituti catholici Parisiensis rector, epistolam accipit de do-
INDEX ANALYTICUS RERUM NOTABILIUM
510 Index analyticus rerum notabilium
ctrina S. Thomae Aquinatis impensius excolenda, 412 sqq.
Beatificationis et canonizationis decretum ven. servi Dei Ioannis Baptistae a Bur-gundia, sacerdotis professi Ordinis Fratrum Minorum, 13.
— servorum Dei Ioannis Mariae du Lau, archiepiscopi Arelatensis, Francisci Iosephi dé la Rochefoucauld, episcopi Bellovacensis, Petri Ludovici de la Rochefoucauld, episcopi Santonensis, et Sociorum, Parisiis mense septembri 1792 in-teremptorum, 67 sqq.
— ven. servae Dei Aloisiae Borgiotti, C Q n -fundatricis Sororum a Iesu Nazareno, 154 sqq.
— servarum Dei Sororum Iphigeniae a S. Matthaeo, e Congregatione sororum ab Adoratione perpetua SSmi Sacramenti, Elisabeth Teresiae a S. Corde Iesu, OrdinisUrsulinarum, Mariae Rosae, Ordinis S. Benedicti, Mariae a S. Henrico, Ordinis Cisterciensis, et Sociarum, in odium fidei, uti fertur, mense iulio anni 1794, Arausione interemptarum, 228 sqq.
— servi Dei Iosephi Benedicti Cottolengo, canonici sacerdotis, fundatoris Instituti Taurinensis parvae Domus a Divina Providentia (super dubio de miraculis), 321 sqq.
Bêgin S. B. .E. card/ Ludovicus Nazarius, archiepiscopus Quebecensis, ceterique archiepiscopi et episcopi Canadensis regionis epistolam a B. P. accipiunt, qua mutuam inter fideles coniunctionem enixe commendat, 389. Simultates enim exar-sere inter catholicos Canadenses, 390, quorum alii,, ex Gallis oriundi, gallico sermone, alii, etsi varia ab stirpe profecti, anglico utantur, de utriusque sermonis iuribus et usu in sacris aedibus et in scholis catholicorum propriis. Rem, qua nulla B, P. erit optatior, illos facturos, si enitentur ut cum pacis caritatisque muneribus consensus atque coniunctio inter fideles denuo consistat. Sunt in Ecclesia, a Spiritu Sancto positi, qui iudicent et quorum sententiae parere fideles debeant: hi sunt Episcopi qui, in unum convenientes, quae iusta et opportuna visa sint, statuant ac decernant. Si tamen quaestio terminari nequeat, res ad Apostolicam Sedem deferatur, 391: Diana et ephemerides catholicae discordiam
I inter fideles ne alant; fideles sese abstineant ab hac quaestione in popularibus
! comitiis, in concionibus, etc. pertractanda. Haec omnibus, sed in primis clero, praecipiuntur: spirituali bono et concordiae catholicorum utriusque linguae profuturum, si sacerdotes utrumque sermonem callebunt omnes. Quoad scholas, catholici meminerint unum maxime omnium interesse, 392: catholicas haberi scholas in quibus, dum pueri litterarum scientia imbuuntur, discant quoque catholicam fidem custodire et Christi tum doctrinam aperte profiteri tum legem sancte servare. Tandem ad unitatem pastores et fideles B. P. exhortatus 393.
Bellum : declarantur et extenduntur concessiones quaedam pro tempore belli, 7 ; -iam a sui Pontificatus initio, B. P. pluries, exhortationibus et consiliis, nisus est ut finis huic bello imponeretur, 58, sed frustra, 59 ; - in altero eiusdem anniversario die, B. P. eucharisticam puerorum utriusque sexus communionem ad mentem suam ut Ordinarii omnes promo-veant, mandat, 217; - multitudinem animarum, quae igni piaculari sunt addictae, innumerabilibus cotidie funeribus adau-get, 222 ; - tantis et variis belli doloribus mitigandis B. P. pro viribus studuit, 394;
— iterum lamentatur B. P. in allocutione ad PP. Cardinales in Consistorio 4 decembris 1916. Incommoda et horrenda ex illo promanantia enumerat B. P., praesertim violatos ministros et res sacras, cives per vim procul a domo abreptos, urbes non munitas ac multitudines aeréis ineursionibus vexatas, aliaque terra marique patrata B. P. reprobat, votum proferens pro societatis civilis pace, resti tuto iuris ordine quemadmodum pro Ecclesia ex promulgatione Codicis novam tran-quiiliorem aetatem sperare licet, 467 sq.
Benedictio animalium ponenda non est inter functiones parochiales, 483.
Benedictionem Apostolicam cum plenaria indulgentia in articulo mortis impertiendi facultas, pro sacerdotibus militiae adscriptis, ad omnes nationes bello dimi-cantes extenditur, 7.
Beneficia: - ecclesiastica sine diminutione conferantur : haec lex non aptatur a) quando aliqua pars fructuum primi anni beneficii applicatur fabricae seu ali-
Index analyticus rerum nötabilium 511
cui causae piae; 6) quando servitium gratuitum praestetur ante collationem beneficii, ad modum videlicet tyrocinii, 39.
— reservata, 453 ; curialia, 454. — in Basilica Vaticana tres classes benefi
ciorum distinguit Benedictus XIV in Bulla « Ad honorandam », 449 ; - v. Officia.
Beneventana archidioecesis: ab eius territorio tres paroeciae Casalnuovo Monteretaro, Lesina et Poggio Imperiale distrahantur, simulque prima finiti mae dioecesi Lucerinae, aliae vero duae dioecesi S. Severi uniuntur et aggregantur, 102.
Bernardini (S.) Senensis sanctuarium v. Sanctuaria.
Bettinger (de) v. De Bettinger. Biblia Sacra: ad illam a rationaiistis tuen
dam Leo PP. XIII Litteris Encyclicis « Providentissimus Deus » certa quaedam posuit illustravitque principia, omnino sequenda in studio et interpretatione divinarum litterarum ; postea Consilium rei biblicae provehendae instituit, 305. Laetissimi sunt consecuti fructus : multae quaestiones sunt opportune diremptae, et leges peculiares studiis biblicis dirigendis praefinitae. Non solum, sed auctore Pio PP. X, Pontificium Consilium decrevit ut Vulgata, antiquis praesertim codicibus inspectis, ad pristinam lectionem restitueretur, sodalibus Benedictinis munere delato. Haud multo post Institutum Biblicum in Urbe conditum est ut clericis viam aperiretur ad propugnationem pro S. Scriptura tuto suscipiendam, cui Instituto Societatis Iesu sodales optime praesunt. His omnibus inspectis, B. P., ad tanti ponderis instituta complenda et perficienda, nonnulla constituit circa Pontificium Institutum Biblicum, 306, v. Pontificium Institutum Biblicum.
Boggiani, v. Cardinales. -Bonifacii (S.) dioecesis, v. Sancti Bonifacii. Borgiotti -Aloisia, confundatrix Sororum a
Iesu Nazareno, in civitate Taurinensi nata, pietatem didicit praesertim a genitrice et postea apud moniales B. M. V. a Monte Carmelo. Christi passionem et Mariae Virginis dolores frequenter ei devote recolebat, praecipue in exercitio Viae Crucis. Domesticis curis deinde absorpta, aliquantum molestiis animique angoribus confecta fuit, sed, divina opitulante gratia, poenitentiis et lacrymis ad pristinum fervorem sese convertit et ad j
altiora contendit. Anno 1834, Piae Sodalitati vulgo Delle Umiliate nomen dedit ; aliis quoque sodalitiis se adscripsit et in omnibus utilem praebuit operam, 154. Eam tandem Deus ad institutum vocavit quod a Iesu Nazareno nomen habuit, pro adsistentia et cura domi aegrotantium an. 1865 fundatum. Eodemque anno magistra et superiorissa praeposita, per octo annos munus recte prospereque gessit, Iesu Nazareno eiusque ineffabili caritate sibi et sororibus ad praesidium et exemplum proposito. Infirma valetudine saepe laborans, austeritatibus debilitata, sacramentis roborata, septuagesimum aetatis annum agens, piissime obiit 23 februarii 1873. Sanctitatis eius fama in dies clarescente, Commissio introductionis causae eius beatificationis et canonizationis a B. P. signatur die 12 apr. 1916, 154 sqq.
Boschi S. B. E. card. Iulius, archiep. Fer-rariénsis, episcopus Comaclensis, Gu-smini card. Georgius, archiep. Bononiensis, et archiepiscopi atque episcopi Flaminiae regionis, in annuum conventum congregati, epistolam a B. P. accipiunt qua eorum coniunctionem laudat et probat quamplurimos ex eorum gregibus nomen catholicis societatibus dare, 309.
Bosco (Ven.) Ioannes, fundator Congregationis Salesianae: eius causae beatificationis et canonizationis introductio defenditur tertio et ultimo ab adv. Consistoriali Carolo Santucci in Consistorio diei 7 decembris 1916, 473.
Brébeuf (de) Ioannes, e Soc. Iesu, natus in oppido Condé-sur-Vire, an. 1603, sacerdotio auctus, missiones indicas Canadensis regionis adivit, ubi multa pro Christi evangelii praedicatione pertulit, usque ad an. 1649, quo, a barbaris captus et in vincula coniectus, crudelissime tor-quetur, donec, securis ictu percussus, mortem obiit die 14 martii, 360; a B. P. Commissio introductionis causae eius beatificationis signatur, 363.
Bruni Natalis, archiepiscopus Mutinensium, abbas Nonantulanus, epistolam accipit una cum ceteris Aemiliae praesulibus ad annuum coetum congregatis, 434.
Bucceroni Ianuarius, e Soc. Iesu, doctor decürialis theologiae morum tradendae in Athenaeo Gregoriano, epistolam accipit
512 Index- analyticus rerum notabilium
. qua B. P. eius nuper edi tos libros commendat, 173.
Buguet Paulus, Montislegionis curio, protonotarius Apostolicus, epistolam accipit, qua B. P. ei gratulatur de quinquagesimo sacerdotii natali et speciatim de incrementis operis defunctorum animis expiandis, 218.
C
Caccavari Antonius, sacerdos Neocastrensis diócesis, ad statum laicalem, ob multas et graves disciplinares culpas, firma lege castitatis, redigitur, 316.
Cancellaria Apostolica: eius Regula IX de reservatione mensium in beneficiis conferendis, an respiciat Capitulum Vaticanum, 247 , 450 sqq. Fuse de hac regula disceptatur, 455 sqq.
Canonici curati quoad punctaturas in choro, 439 sq. ; condiciones quibus ipsis curam animarum assumere licet, 462 sq.
Capellanía: eius differentia ab anniversariis ceterisque piis defunctorum relictis, 279.
Capella Papalis: nonnulla statuuntur circa eius Caeremoniale et ordinem in eadem servandum, 409.
Capitulum: quomodo curam animarum habere potest, v. Cura animarum, Collegiata ecclesia.
•Carathingensis nova dioecesis constituitur, Mariannensis archidioeceseos suffraganea, 8.
•Cardiffensis ecclesiastica provincia erigitur, ex duabus dioecesibus Neoportensi et Menevensi, in Cambria, a Blrmingamiensi provincia separatis. Episcopalis vero sedes Neoportensis in urbem Gardiff transfertur, et dioecesis in posterum Cardiffensis nomen habebit, 257 sq. Ipsa totius Cambriae Metropolitana erit et ; sedes Menevensis eius suffraganea. Venustum S. David templum sedes cathedrae, episcopali decernitur, ibique saeculare Capitulum S. Benedicti Ordinis in loco Bel-
. mont et episcopalis cathedra ibi erecta in suo statu ut antea servantur. Una tamen sit episcopalis cura. Ad haec executioni mandanda R. P. D. Eduardus Ilsley, archiepiscopus Birmingamiensis, i deputatur, 258. >.•....,,.,.„.•• j
^Cardinales S. R. E.: in Caeremonia! i Congre- i gatione nonnulla statuuntur de functio- i nimis sacris a S. R. E. Cardinalibus in I
Urbe celebrandis ; de caeremoniali Ca-pellae Papalis; de usu gestandi crucem pectoralem super Cappam magnam; de exequiis ac funeribus S. R. E. Cardinalibus in Romana Curia, 409. Quoad hoc ultimum B. P. statuit ut quotannis mense novembri, certa die, Sacrum Sollemne in Vaticanis aedibus, adstante Summo Pontifice, habeatur pro omnibus Cardinalibus qui intra annum proxime.decesserint: speciale editur decretum, 411.
—- in Consistorio diei 4decembris 1916 creantur: Petrus La Fontaine, Patriarcha Venetiarum; Victor Amadeus Ranuzzi de Biauchi, Archiepiscopus tit. Tyrensis, Domus Pontificiae Praepositus; Donatus Sbarretti, Archiepiscopus tit. Ephesinus, S. Romanae et Universalis Inquisitionis Assessor; Augustus Dubourg, Archiepiscopus Rhedonensis; Ludovicus Ernestus Dubois, Archiepiscopus Rothomagensis; Thomas Pius Boggiani, Archiepiscopus tit. Edessenus, Sacrae Congregationis Consistorialis Assessor ; Alexius Asca-lesi, ArchiepiscopusBeneventanus; Aloisius Iosephus Ma uri n, Archiepiscopus Lugdunensis; Nicolaus Marini, Adiutor B. P. a consiliis, idemque Signaturae Apostolicae a Secretis;. Orestes Giorgi, Sacrae Congregationis Concilii Secretarius, 468; - iidem rubro ornantur galero in Consistorio 7 decembris 1916, 473; iisdemque tituli a ss ign an tur, 477.
Castrensis Ordinarii apud Belgarum exer-ci t um iura ac potestas extenduntur, 17.
.—- in Italia, v. Episcopi Italiae. Casuum conscientiae reservationes v. Reser-
. vatio. •,• . • . ..... ••• v '.• Caterini Aloisius, S. L, Pontiliciae Univer
sitatis Gregorianae Moderator, epistolam accipit qua B. P. tria ex auro numismata, in praemium optimis .alumnis iam pluries benigne destinata, quotannis largienda decernit, 494.
Celsi et Iuliani (SS.) Ecclesia:: una ex eius canonicalibus praebendis ad templum S. Ioannis Florentinorum in Urbe Clero veteris Florentini status reservatur, 353.
Chabanel Natalis, sacerdos e Soc. Iesu, in dioecesi Minnetensi ortus est an, 1613. In Societate Iesu an. 1630 relatus, an. 1643 ad Canadensem provinciam missus est. Ibi, inter Hurones, gloriae Dei et animarum saluti unice intentus, usque ad obitum ad opus ministerii persevera-
Index analyticus rerum notábiliúm 513
vit. Interfectas est ab Hurone apostata an. 1649, 361. Commissio introductionis causae eius beatificationis á B. P. signatur, 363.
Charitatem praecipuam ac primam esse legem christiani nominis B. P. memorat, ad archiepiscopos et episcopos Canadensis regionis scribens, 389; v. Bégin.
Choreae quaedam, etiam ad opera pia promovenda, in Statibus Foederatis Americae Septentrionalis et in Regione Canadensi, non adprobantur ; et sacerdotes prohibentur quominus eas promoveant et foveant illisque intersint, 147 sq.
Cimino Seraphinus, Ordinis Fratrum Minorum Minister Generalis, septimo exeunte saeculo ex quo indulgentia plenaria de Portiuncula primum divinitus data est, epistolam accipit qua B. P. illius praeclari beneficii utilitatem in vivos et in defunctos memorat, hoc tempore peropportune, cum immanitas huius belli multitudinem animarum Purgatorii igni addictarum innumerabili ter adaugeat, 222. Frequentior solito christianus populus ad sacras destinatas aedes confluat, sed maxime ubi primum praeclare munus divinitus oblatum est. Quamobrem integri anni spatio, a vesperis primi diei augusti ad occasum secundi diei eius mensis consequentis anni, Assisiatem Basilicam S. Mariae ab Angelis adeuntes, notis conditionibus positis, toties quoties Plenariam indulgentiam lucrabun-tur: sollemnibus illis S. R. B. Cardinalis Philippus Giustini, B. P. Legatus, aderit, 223.
Clandestinitatis impedimentum: quando Parochi a civili lege graviter prohibeantur quominus matrimonio assistant, nisi praemisso civili connubio, quod non semper praemitti potest, et tamen expediat matrimonium celebrari, in singulis casibus, excepto casu periculi mortis, in quo quilibet sacerdos dispensare valet etiam ab impedimento clandestinitatis, ad S. Congr. de Sacramentis recurrant, 36 sq.
— in quonam consistat, 77 sqq., 417 sqq., v. Tametsi, Tridentina lex.
Clericalis vestis : circa eius usum in regione Canadensi quaedam decernuntur, 148 sqq.
Clerici militiae adscripti, in Sacris constituti, quibus in circumstantiis excusari
ACTA, vol. VIII, n. I i . — 30-12-916.
possint ab obligatione Divini Officii recitandi, 108; - v. Sacerdotes, etc., Episcopi Italiae.
Collegiata ecclesia: animarum cura ei pertinens in titulum, quibus praecipue modis ante Conc. Tridentinum exerceri poterat, 21.
— assignatio ei facta bonorum et iurium omnium Ecclesiae parochialis signum est curae habitualis remanentis in Collegio, 297; ex erectione alicuius Ecclesiae in Collegiatam omnia eius bona iii istam censentur transferri, 297.
Columbia: Archiepiscopus Bogotensis et ceteri archiepiscopi et episcopi conventum celebraturi epistolam accipiunt, qua B. P. eis suadet consilium Seminaria provincialia condendi ad perfectos sacerdotes efformandos ; deinde commendat institutorum providentiam, quorum est promovere actionem christiano more socialem, 311 ; et utilitatem memorat catho earum ephemeridum. In rerum genere politico quae iam sunt a decessoribus suis documenta edita, omnino sequantur, 312.
Comayagua (de) dioecesis in Honduras in tres partes dividitur, quarum una Tegu-cigalpensem metropolitanam ecclesiam constituit, altera dioecesim S. Rosae de Capan, et ultima Vicariatum Apostolicum de San Pedro Sula, 62.
Commorationis menstruae factum externum sponsae in aliqua paroecia, sufficit ut parochus eiusdem paroeciae licite matrimonio adsistat, praescindendo a facto conversionis .sponsae in fidem catholicam, 65; menstrua autem commoratio debet esse moraliter continua, 66.
Complicitas in crimen: qui con nuni consilio, licet diversa ratione, physice in dei ctum concurrunt, eamdem seu parem imputabilitatem contrahunt, 11.
Conan lu ianus, archiep. Portus Principis, ceterique episcopi Provinciae ecclesiasticae Haitiensis, in conventum congregati, epistolam accipiunt, qua B. P. laudat eorum devotionem erga Apostolicam Sedem et studiosam sollicitudinem ad suadendam pacem levandasque belli ca-lamitates, 308 sq.
Concursus ad officia et beneficia, v. Officia. — ad paroecias, v. Paroecia. Confessio coniugis quoad vinculi solutionem
est suspecta et pene nullius valoris, 328.
34
514 Index analyticus rerum notabilium
Confraternitates: regulae praecedentiae inter illas, v. Praecedentiae regula?.
— funerandi ius apud illas, 485. Congregationes (SS.) creatis; cardinalibus as
signatae, 495. Coniugis mors praesumpta : transitus ad
alias nuptias permittitur in quodam casu, nam talia concurrunt adiuncta et circumstantiae, quae, simul collecta, maximam probabilitatem seu moralem certitudinem exhibent praesumptae mortis, 151 sqq. ; v. Confessio.
Consensus : sicut ceteri contractus, matrimonium consensu perficitur ; quidquid consensum laedit, matrimonio nocet, 325.
— praesumptus, v. Superiorum. Conspiratio contra episcopum: huiusmodi
facinus gravissimis poenis plectitur, 12. Consistorium (Sacrum) diei 4 decembris 1916,
466 sqq. ; diei 7 dec. eiusdem anni, 473. Consuetudo plus quam centenaria valet ad
acquirendum quidquid potest per privilegium obtineri, 295.
— facti quomodo transeat in consuetudinem iuris, 482.
Gottolengo Benedictus (Ven.) : hisce temporibus peropportunum videtur ut ad imitandum famulus Dei proponatur, qui exemplo suo doceat nullam esse in proximum caritatem seorsim a caritate Dei. Eo vel magis quod heroicae eius virtutes, quindecim abhinc annos probatae, miraculorum testimonio confirmare dignatus sit Deus: Sacra enim Rituum Congregatio solemniter edixit constare de duobus propositis miraculis in causa Servi Dei, 322 sqq.
Crux pectoralis: de usu eam .gestandi super Cappam magnam, 409.
Cubanae reipublicae episcopi, v. Guerra Felix Ambrosius.
Cura animarum: ad ecclesiarum collegiatarum pertinens in titulum, quibus praecipue modis, ante Conc. Tridentinum, exerceri, poterat, 21.
— habitualis:, illa est quam quis de facto non exercet nec de iure exercere valet, sed tantum aliquatenus potest et debet
i providere ut per aliquem vicarium exerceatur, 22 ; quando penes ecclesiam collegialem sit, 22.
— verba « cui immineat cura animarum » in documentis ecclesiasticis designare solent curam animarum dumtaxat actualem, 291.
Cyrus de Pisauro, O. F. M., epistolam accipit, qua B. P. gratias persolvit de oblata, in obsequium, ephemeride quae inscribitur « Picenum Seraphicum », 142.
D •
Daniel Antonius, e Soc. Iesu, Deppae anno 1601 natus, sacerdotio insignitus an. 1632, insequenti anno ad Canadenses missiones se contulit, pro quibus multa perfecit. Irruentibus in Missionis locum Iro-quensibus, ad foras templi interemptus est an. 1638, 360. Commissio introductionis causae eius beatificationis a B. P. signatur, 363.
De Bettinger S. B. E. Card. Franciscus, archiepiscopus Monacensis et Frisingensis, epistolam accipit qua B. P. litteris respondet, altero redeunte natali Pontificatus sui, ab eo missis observantiae causa, 394.
Debitor solidalis, qui solidum solvit, habet actionem regressus adversus alios socios quoad portionem ab iis debitam, 340; v. Obligatio solidalis.
Dedicationis ecclesiae festum: dubia quaedam resolvuntur, 182 sq.
Defunctos (in) pietatem B. P. laudat et commendat, 218.
De Hartmann S. B. E. Card. Felix, archiepiscopus Coloniensis, ceterique archiepiscopi et episcopi Germaniae, Fuldam convenientes, a B. P. epistolam accipiunt, qua eos laudat quia egregiam navant operam ut aliqua ex parte miseriarum molem, huic bello coniunctorum, lèvent; ipsosque hortatur ut dare operam perseverent ad odia inter homines diversarum gentium, quos bellum dissociavit, mutuis christianae misericordiae officiis sensim mollienda, 356 sq.
Delegati Apostolici ii dicantur qui in exteris regionibus personam P o n t i f i c i s sustinent, charactere tamen diplomatico omnino carent, 213., ,
Desqueyrous H., procurator generalis Sodalium Dominicianorum Provinciae Hiberniae, gratias accipit de ephemeridibus « The irish Rosary » et « The Imeldist » reverenter B. P. exhibitis, 85.
D'Hendecourt Aloisius, vicecomes, Vincentianae Congregationis praeses, epistolam accipit, quo B. P. gratias agit de litteris prosperam Societatis condicionem decla-
Ind^¿ analyticus
rantibus, laudemque sodalibus impertitur, 33 sq.
Diniensi ecclesiae antiqui tituli Reiensis et Sistariensis adiiciuntur, 63.
Dioecesum novarum erectio: Carathingen-sis, 8; Haileyburensis in ditione Canadensi die 7 ianuarii 1916, 35; Tegu-eigalpensis et S Rosae de Capan in Honduras die 2 februarii 1916*62 ; Gua-xupensis in Brasilia die 3 februarii 1916, 62; Winnipegensis in dominio Canadensi die 4 decembris 1915, 89; Portus Nationalis in Brasilia die 20 decembris 1915, 92; Penedensis in Brasilia die 3 aprilis 1916, 170.
Distributiones inter praesentes : quandonam illis gaudere possint canonici curati, 339 sq.
Divinum officium: ab obligatione illud recitandi clerici in sacris constituti belloque interesse coacti tum solum excusantur quum actu in acie seu in linea et loco certaminis versantur ; secus tenentur quo meliori modo potuerint, 108.
« Doctoris Angelici », Motu proprio Pii Pp. X, v. Thomas (S.) Aquinas.
Doctrinae Christianae per Picenum promovendae qui praesunt a B. P. laudantur, 143; - quam maxime pium opus pueros doctrinae christianae «efformandi commendatur, 143 sq., v. Mor eschini.
Domicilium: eius mutatio non praesumitur ex simplici transitu in alium locum ob nuptias, 82; - est locus perpetuae habitationis; ad hoc requiritur intentio habitandi perpetuo in eo loco et factum habitationis: non amittitur proinde nisi per contrariam voluntatem et discessum, 369; - est quid favorabile pro fidelibus et eius amissio spectatur ut res odiosa ; - aliud est necessarium, aliud voluntarium ; quando domicilium necessarium fit voluntarium; quando hoc amittitur, 370.
Dominiciani Ordinis praeclaras laudes, ap-petehtibus sollemnibus ob Ordinem ante annos septingentos legitime confirmatum, B. P. edicit, ad R. P. Ludovicum Theissling, eiusdem Ordinis Magistrum Generalem, scribens, 395 sqq., v. Theiss-ling.
Dontennrill Augustinus, archiepiscopus Pto-lemaidensis, Oblatorum B. M. V. Immaculatae Praepositus Generalis, epistolam accipit gratulatoriam, primo revoluto iam saeculo ab eorumdem religiosa congre-
rèrum notabilium *51i>
gatione fundata, 433. Ipse Stator ad Solium pontificium renuntiatur, 434.
Dubia solvuntur circa Kalendarium adhibendum in dioecesibus Vizagapatamensi et Nagporensi ; circa titulares Ecclesiarum Cathedralium et Patronum Indiarum et eorumque mutationes, 226.
— circa indulgentias, a Tertiariis saecularibus Ordinis Minorum lucrandas, 263.
Dubois, v. Cardinales. Dubourg, v. Cardinales. «Dum singularem», Bulla Leonis Pp. X
edita an. 1513 circa beneficia quaedam ecclesiastica, 252 sq., 458 sqq.
E
Elisabeth Teresia a S. Corde Iesu, e sororibus Ursulinis, in saeculo Elisabeth Con-solin, nata in. pago Courthézon, adule-lescentula vitam religiosam Slsteronii in coenobio Ursulinarum professa est. Anno 1794 in Gallia legi de Ordinibus et Congregationibus religiosis supprimendis, dum coenobio praeerat, obsi-stens, comprehensa est; et cum affirmaret se non posse humanis potius quam divinis legibus obedire, capite damnata, viriliter obiit die 26 iulii 1794. Una cum illa et aliae quindecim sodales Ursuli-nae necem sustinuerunt, 229. Commissio introductionis causae earum beatificationis a Benedicto PP. XV signatur, 231.
Emigrantes :•• episcopi regionis Galabrae epistolam accipiunt S. C. Consistorialis de instituendis ecclesiasticis coetibus (vulgo patronati) in eorum bonum, 437 sq.
Ephemerides catholicae: quanta sit earum utilitas, 312, v. Columbia.
Episcopale'ministerium •(circaproponendos ad) in Foederatis Americae Septentrionalis Statibus nova aptior statuitur norma, 400; et aliquot de hac re articuli publicantur et promulgantur, 401 sqq.
Episcopi Cubanae Reipublicae, v. Guerra Felix Ambrosius.
— Italiae epistolam accipiunt a S. Congregatione Consistoriali circa sacerdotes ad militiam vocatos, 266-; qua normae aliquae- statuuntur ut ecclesiasticus spiritus in illis tutetur: 1) Quamvis clerici et sacerdotes sub militia episcopo Ca-
• strensi sint subiecti ut proprio Ordinario,
516 Index analyticus rerum notabilium
tamen non. eximuntur a vigilantia et tutela, episcopi urbis et dioecesis ubi com-
..... morantur, 267. - 2) Oportet ut Ordinarius sciat quot et qui sint qui versantur in sua dioecesi ;ubi et quomodo S. Missam celebrent ; deque hac re moneat illos qui a proprio deficiant, officio, etiam poenas contra illos statuendo ; evigilabit ne clerici et sacerdotes publicos conventus sine necessitate frequentent; eos monebit et in gravissimis casibus uti poterit suspensione a divinis; in civitatibus et locis ubi multi clerici et sacerdotes adsint, eligat pium sacerdotem qui eos convocet singulis hebdomadis vel singulis duabus hebdomadis ad sanctum colloquium, cui ipse Ordinarius, si potuerit, aderit. -3) Si quis ex clericis vel sacerdotibus graviter lapsus fuerit, Ordinarius loci statim officium Ordinarii commonefaciat, pariter ac proprium Ordinarium clerici vel sacerdotis, et (si in aliam transeat dioecesim) Ordinarium eiusdem, 258. -4) Ubi resideat Vicarius vel Delegatus aliquis episc. Castrensis, hic cum Curia et Ordinario loci communicet ad promovendum clericorum et sacerdotum bonum. 5) Ordinarii omnes singulorum clericorum vel sacerdotum et superiores Ordinum et Congregationum per epistolas suos sustineant et ducant. - 6) Unusquisque Ordinarius et superiores Ordinum et Congregationum quam citius nomina clericorum et sacerdotum qui militiae sunt adscripti ad officium Ordinarii Castrensis Romae mittant. -7) Bello confecto, est Ordinarii Castrensis notitias Ordinariis dioecesum et superioribus Ordinum et Congregationum mittere circa unumquemque ex clericis et sacerdotibus militibus; similiter faciet unusquisque Ordinarius pro clericis et sacerdotibus qui in sua dioecesi quodam tempore fuerint commorati. - 8) His normis omnes omnino obligantur, 269.
— Provinciae ecclesiasticae Haitiensis, v. Conan.
Episcopus : contra illum conspiratio gravissimis flectitur poenis, 12.
Eucharisticam puerorum Communionem Ordinarii omnes, in altero belli anniversario die, ad mentem B. P. promoveant,
;. 217. Exequia et funera S. R. E. Cardinalium,
v. Cardinales. •
F
Ferrari S. B. E. Card. Andreas et ceteri provinciae ecclesiasticae Mediolanensis praesules in annuum coetum congregati, epistolam a B. P. accipiunt, qua nihil esse quam vota pacis magis optandum edicit providumque existimat praecipua quadam ratione actionem christiano more socialem amplecti, 261.
Festorum solemnitas externa quae privilegio in ipsa Dominica celebratur, debet intelligi celebranda in praefata Dominica non in altera festum insequente ; Missae vero concessae de ipsa solemnitate celebrari possunt sed non debent, 74,
Festum: Translationis almae domus B. M:V., v Translationis, etc. • -
—r' Dedicationis Ecclesiae : v. Dedicationis. Fidei Propagandae Operis quodnam sit stu
dium, 5. Foeminas et familias catholicas B. P. ad
peculiares effundendas preces, quibus immanis huius belli finis imploretur, praesertim per opportunum; et acceptabile quadragesimale tempus, adhortatur, 58, v. Pompilj.
Fracassini Humbertus declarat nomen suum abusive inductum esse inter scriptores recensionis periodicae cui nomen « Rivista di Scienza delle religioni », quam non adprobavit, ipsi suam negans operam, 176.
Francisco Salesio (a S.) Opus B. P. commendat, v. Jauch Aloisius.
Fructus ante petitam restitutionem in integrum percepti non sunt restituendi, qui praescriptione triennali acquisiti sunt; aliter sunt restituendi, modo non sint consumpti, 286: semper autem intelliguntur deductis expensis, 286.
Friihtvirth S. B. E. Card. Andreas rubro galero ornatur in Consistorio diei 7 decembris 1916, 473; ei titulus assignatur SS. Cosmae et Damiani, 477.
Funerandi ius quoad confraternitates, 485.
G
G-alante Januarius, protonotarius Apostolicus, canonicus et cimeliarcha ecclesiae Neapolitanae, epistolam accipit qua B. P. ei gratulatur, natalem sacerdotii quinquagesimum celebranti, 219.
Index analyticus
G-aricoits (Ven.) Michael, sacerdos fundator Congreg. Presbyterorum a SS. Corde Iesu, vulgo de Bétharram: super dubium de eius virtutibus heroicis votum fert S. Congregatio Rituum die 28 - novembris 1916, 462.
Garnier Carolus, e Soc. Iesu, Parisiis ortus an. 1606, in collegio Claramontensi studiis diligenter incubuit; Sacerdotio initiatus, an. 1636, ad Canadenses missiones profectus est, ubi inter Huronenses apo r
stolicis laboribus et virtutibus ministerium suum consecravit. A barbaris missili plumbeo graviter vulneratus, piam animam exhalavit, an. 1640, 360. Com-
• missio introductionis causae eius beatificationis a B. P. signatur, 363.
Gasparri S. B. E. Card. Betrus a Secretis Status, laudatur amplissime ob confectum codicem iuris canonici, 467 ; Camerarius S. R. E. renuntiatur, 470.
Gavotti Ludovicus, archiepiscopus Genuensium, una cum ceteris Liguriae episcopis n annuum conventum congregatis, epi
stolam accipit gratias referentem, 435. « Gendarmi Pontifìcii » : centesimo exeunte
anno ab eorum institutione, nomisma decernitur, 386.
Ghizzoni Amadeus, canonicus theologus Placentinus, epistolam accipit qua B. P. laudat et commendat commentarium cui titulus « II Catechista Cattolico », 220.
Giorgi, v. Cardinales. Giustini S. B. E. Card. Philippus, B. P.
Legatus renuntiatur, sollemnibus quae Assisiis celebrabuntur septimo exeunte saeculo ex quo indulgentia plenaria de Portiuncula prius divinitus data est,
: 223, v. Cimino Seraphinus. Goupil Benatus, laicus e Soc. Iesu, Ande-
gaviae natus, apud Iroquenses ab hostibus fidei captus et fustibus virgisque ferréis percussus, pie obiit an. 1642, 362. Commissio introductionis causae eius beatificationis a B. P. signatur, 363.
Graeco-Butheni ritus fideles: m unum colliguntur quae decreta fuerunt ad spiritualem eorum adsistentiam in regionibus Americae Meridionalis. - Fideles ibi degentes unice a iurisdictione Episcopi loci
• pendent; sacerdotes ex Europa provenientes ad spiritualem curam fidelium exercendam ab episcopo loci unice pendent et sine huius licentia in patriam redire nequeunt; presbyteris deficienti-
rerum notabilium 517
bus, per S. Congr. de Propaganda Fide sacerdotes idonei postulentur; 105; sacerdos, suo marte illuc pergens, ad sacras peragendas functiones nullimode admittatur; fideles ubi nulla adest ecclesia graeco-ruthena valent se conformare ritui latino, quin haec frequentatio, etiam continua, inducat mutationem ritus ; neque transire possunt ad ritum latinum nisi de speciali S. Congregationis licentia; nequeunt sacerdotes ritus latini ad suum ritum graeco-ruthenos fideles allicere. Fideles latini apud sacerdotem graeco-ruthenum ab Ordinario suo adprobatum poenitentiae sacramentum recipere queunt, quod valet pro fidelibus graeco-ruthenis apud sacerdotes latinos ; pariter quocumque ritu confectam eucharistiam suscipere possunt fideles, eamque, urgente necessitate, sacerdotes suo quisque ritu ministrare; sed ad praecepto paschali satisfaciendum, 106, et ad viaticum, extra casum necessitatis, Eucharistia sumatur uniuscuiusque fidelis ritu et a suo parocho: ieiunia et festa iuxta morem locorum servari poterunt ; et in ecclesia propria, si exstet, graeco-rutheni praecepto missae audiendae satisfaciant: funera a parocho ritus, cui defunctus pertinebat, persolvantur. Matrimonia inter fideles alterutrius ritus permittuntur et iuxta decretum Ne temere : contrahantur coram parocho mulieris, obtenta, si opus sit, dispensatione super impedimentis ab episcopo sponsae ; uxor ritum viri sequi et post illius mortem proprium re sum ere valet; liberi semper ritum patris sequantur, in eoque, extra necessitatis casum, baptizentur, 107.
Gregoriana Universitas, v. Càterinï. Grignion (B.) Ludovicus Maria: eius librum
« De la vraie dévotion à la Ste Vierge » studiose ad populos exponendum B. P. commendat, 172, v. Lhoumeau.
Guaxupensis nova dioecesis in Brasilia erigitur, in duas partes territorio dioecesis de Pouso Alegre diviso, eritque suffraganea archidioecesis Mariannensis, 62.
Guernica (Juan de) P., eius opus « La Perla de la Habana » in Indicem refertur, 178.
Guerra Felix Ambrosius, archiep. S. Iacobi de Cuba, ceterique Cubanae Reipublicae episcopi, epistolam a B. P. accipiunt de
Iudex analyticus rerum notabilium 518
fovenda populari pietate in almam Dei Matrem, 355.
Gusmini S. B. E. Presb. Card. Georgius epistolam accipit gratulatoriam ob eius librum « La perfezione sacerdotale » B. P. reverenter oblatum, 436; v. Boschi.
H
Haileyburensis dioecesis, v. Temiskamin-gue (de).
Haitiensis Provinciae ecclesiasticae episcopi, v. Conan.
BZamel Carolus et Saint-Olive Henricus, coetus moderando operi « A Propagatione Fidei » alter Parisiis, alter Lugduni Praesides, epistolam a B. P., gratulandi hor-tandique causa, accipiunt, 5.
Ho-nan Orientalis, novus Vicariatus Apostolicus erigitur, complectens aliquas civiles Praefecturas ab Apostolico Vicariatu Ho-nanensi meridionali discerptas, 385, et alumnis Seminarii ab exteris missionibus Mediolani demandatur, 386.
Hugon Eduardus, sodalis Dominicianus, doctor decurialis sacrae theologiae tradendae in Urbano Collegio Angelico, epistolam accipit qua B. P. eum laudat, quod sacrae theologiae doctrinam ad mentem Aquinatis in usum etiam laicorum divulgaverit, 174.
HydrunUnae archidioecesis et dioecesis Lyciensis limites constituuntur, ita ut S. Caesarii oppidum totum dioecesi Ly-ciensi perpetuo uniatur, 35.
IS Jauch Aloisius epistolam accipit qua B. P.
pium Opus a S. Francisco Salesio, cuius est incorruptam in populis tueri fidem et christianum cultum fovere, commendat, m.
Imagines B. M. Virginis vestibus sacerdotalibus indutae sunt reprobandae, 146.
Impedimenta, v. Matrimonium, Tametsi, Tridentina lex.
Impedimentum non praestat, quod de iure non sortitur effectum, 27.
« Incruentum », Constitutio Apostolica Benedicti Pp. XV, v. Orientales.
Indulgentiae: circas eas, a Tertiariis Saecularibus Ordinis Minorum lucrandas, dubia solvuntur, 263.-
— formulae quaecumque precum, laudum, etc., indulgentiis ditatae, eis planedesti-luuntur per quamlibet additionem, detectionem, interpolationem, 265. .
Indulgentiae conceduntur : — plenaria per mensem orationem ad popu
los christianos Orientis cum Ecclesia Romana iungendos recitantibus, 137;
— CCC dierum quovis die eamdem orationem recitantibus, 138;
— CCC dierum cuidam orationi ad S. Petrum, Apostolorum principem, 139 ;
— v. Cimino, Piedrabuena, Theissling, .Vocationes religiosae.
Internuntii Apostolici nuncupentur quotquot Romani Pontificis personam in exteris regionibus gerunt, qui, etsi titulum gra-dumque Nuntiorum Apostolicorum non obtinent, legatione tamen stabili apud exteros rerum publicarum gubernatores funguntur, 213.
Interpretatio locum habet in dubiis, nam si verba perspicua sunt, nullam interpretationem admittunt, 244.
Ioannes Baptista a Burgundia, sacerdos professus Ordinis Fratrum Minorum, integram morum innocentiam servavit et quae propria erant sui status sancte inviolateque usque ad obitum adimplevit. Sex et viginti annorum spatio vitam conclusit, 13, et simillimum adeptus est sanctitatis genus, quo coruscant Aloisius Gonzaga, Stanislaus Kostka et Ioannes Berchmans. In servo Dei adolescentes praesto sibi habent praeclarum ad imitandum exemplar, 14. Decretum S. Rituum Congregationis declarat constare de virtutibus theologalibus necnon de cardinalibus ven. servi Dei in gradu heroico, 15.
Ioannis (S.) Florentinorum templum in Uvbe, v. Celsi et Iuliani (Ss.).
Jugues Isaacus, e Soc. Iesu, Ameliae in Gallia natus est, an. 1607. Sacerdotio sancto praeditus, in Canadam missus est, an. 1636, ad Hurones, ibique septem annos permansit. An. 1642 a militibus Iroquensibus comprehenditur et uno fere anno durissimo famulatui addic tur. In Galliam postea se confugit; deinde iterum Canadam mittitur. Ad Iroquenses regressus, an. 1646 bipennis ictu occidi-tur, 361. Commissio introductionis causae eius beatificationis a B. P. signatur, 363.
Index analyticus rerum notabilium
Iphigenia a S. Matthaeo, ex Adoratricibus: SSmi Sacramenti, in saeculo Francisca de Gaillard, Abolenae ortum duxit a coniugibus pietate ac nobilitate claris. Adhuc infantula in Monasterio ab Adoratione perpetua SSmi Sacramenti rece-, pta fuit: septemdecim annos agens ibidem religionis habitum induit, atque anno sequenti vota religiosa nuncupavit. Gravissima illa reipublicae tempestate in Gallia exorta, e coenobio depulsa, sodales in captivitate secuta est, in assiduis pietatis et virtutum exercitationibus perseverans; tandem ad tribunal deducta est et propter eius constantiam in fide condemnata: extremum supplicium Arau-sione fortiter tulit, die 2 iulii anni 1794. Una cum illa, eamdem ob causam, duodecim eius consodales passae sunt, 218 sq. Commissio introductionis causae earum beatificationis a B. P. signatur, 231.
Irigoyen Carolus Garcia, episcopus de Tru-xillo, epistolam a B. P. accipit occasione quarti iam expleti saeculi a condita Truxiliensi dioecesi, 221.
Irregularitas : si qui clerici maioribus Ordinibus initiati, contracta, praesenti bello, ex defecto corporis irregularitate, dispensationem postulent, vel ad ordines exercendos vel superiores recipiendos, ad S. G. de disciplina Sacramentorum in singulis casibus recurratur ; si qui nondum sint maioribus Ordinibus initiati, non expedit ut promoveantur, 153.
Iubilationis beneficium : ut concedatur, servitium laudabile quadraginta annorum requiritur praestitum in eadem ecclesia aut civitate, vel saltem in eadem dioecesi, 318; huius regulae origo, exceptiones, 319; nova iuridica notio iubilationis, 320.
Iuris canonici Codicem feliciter absolutum annuntiat B. P. in allocutione consistoriali die 4 decembris 1916. Eiusdem auctor habendus est Pius X s. m. Gratias agit B. P. universis et singulis, qui eidem operi ad laboraran t : praesertim Emo Card. Gasparri, cuius studium et labor iurisque scientia in codice perficiendo laudantur amplissime, 466 sq. Maximae utilitatis et opportunitatis haec. promulgatio, qua leges ecclesiae in unum collectae innotescunt. Legum auctoritas quantum prosit hominum societati,, et
quaenam damna ex earum spreta auctoritate oriantur, praesens horrendum bellum apertissime probat, 467, v. Bellum.
. . K
Kalendarium (circa) adhibendum in dioecesibus Vizagapatamensi et Nagporensi, 226.
Kearneyensi dioecesi comitatus civiles Whee-ler, Greeley, Howard et pars comitatus Hall, a dioecesi Omahensi subtracta, subiiciuntur, 224.
Keller Ludovicus, eius.opus «Le basi spirituali della Massoneria e la vita pubblica » in Indicem refertur, 178.
L
La Fontaine, v. Cardinales. La Lande (de) Ioannes, laicus e Soc. Iesu,
Deppae ortus, in Canadensi Missione Patribus Soc. Iesu se socium et famulum sponte libenterque tradidit. Ad Iroquenses cum P. Jogues profectus, in barbarorum manus incidunt. Ab iis vestibus spoliati verberibusque caesi, extremum supplicium passi sunt an. 1846, 362. Commissio introductionis causae eius beatificationis a B. P. signatur, 363.
Lalemant Gabriel e Soc. Iesu, Lutetiae Parisiorum an. 1610 ortus est; Sacerdos ordinatus, an. 1646 ad Canadenses missiones fuit destinatus. Sed, brevi, a bar-baris comprehensus exquisitisque tormentis caesus, supplicio affectus est, 360. Commissio introductionis causae eius beatificationis a B. P. signatur, 363.
Lampas, quae collucere debet coram Sanctissimo Sacramento, ut, in defectu olei olivarum, nutriatur aliis oleis, aut cera apum, et ultimo loco etiam luce electrica adhibita, prudenti iudicio Ordinariorum remittitur, 72 sq.
« Laudetur Iesus Christus » : dubium circa piam hanc salutationem declaratur, 146.
Lauretanum sacrarium prae omnibus celeberrimum habetur, perenni miraculorum virtute et coelestium gratia beneficiorum supereminens, 179.
Lhoumeau Antonius, Societatis Mariae et Filiarum a Sapientia praepositum generalem, anno vertente ducentésimo ab obitu beati Patris legiferi, epistolam accipit,
;520 index analyticus
qua B. P. sodales laudat ob obsequium in Apostolicam Sedem et pietatem in Virginem Matrem ; vehementer gratulatur de non mediocribus iam perceptis fructibus atque in posterum eis uberrima precatus 172.
Lyciensis dioecesis, v. Hydruntinae.
M
Macaire Cyrillus S. G. Indicis decreto laudabiliter se subiecit, 179.
Maffi S. B. E. Card, Petrus, archiepiscopus Pisarum,,Mistrangelo S. R. E. card. Alphonsus Maria, archiep. Florentinorum, ceterique archiepiscopi et episcopi Etru-rjae, occasione annui conventus Pisis congregati, epistolam a B. P. accipiunt, 394, qua gratias illis agit pro amantissimis litteris. Quae insunt tempora salutarem vigilantiam et fructuosos labores, praesertim ab episcopis, requirere : diligentibus autem Deum omnia in bonum cooperari B. P. memorat, 395.
Magellanensis novus vicariatus apostolicus erigitur, metropolitico iuri archiepiscopi S. Iacobi de Chile subiectus et concreditus sacerdotibus piae Societatis Salesianae, 406 sq.
Maria a S. Henrico et Magdalena a Sanctissimo Sacramento, e sororibus Cister-ciensibus Monasterii Avenionensis S. Catharinae, anno 1790, gravissima illa reipublicae tempestate in Gallia exorta, e Monasterio depelluntur. Abolenae cum ; aliis monialibus, in odium fidei, poena capitali damnantur, 229. Commissio introductionis causae earum beatificationis a B. P. signatur, 231.
Mariae (S.) a Pozzano templum apud S fabiani titulo Basilicae honestatur, 259.
Mariae (S.) ad Bupes Sanctuarium; v. San-: ctuaria.
Mariannensis archidioecesis in duas partes dividitur, quarum altera erit Carathin-gensis dioecesis, ipsius Mariannensis
, ecclesiae suffraganea, 8, v. Garathin-• gensis.
Maria Bosa, ex sororibus Benedictinis, in saeculo Susanna Agatha de Loye, Seri-gnani nata, adulescentula monasterium benedictinum in oppido Caderousse ingressa, votis religiosis se Deo obstrinxit die 14 ianuarii 1762. Monasterio sup-
rerum notabilium
presso, domum paternam rediit; sed uti religiosa recognita^ per vim erepta, Arausionem delata est, ubi, post duos circiter menses captivitatis, capitali sententia damnatur, 230. Commissio introductionis causae eius beatificationis et aliarum plurimarum Sociarum a B. P. signatur, 231.
Mariavé Henry: eius opus cui titulus: « La leçon de l'Hôpital Notre-Dame d'Yprès -Exégèse du secret de la Salette » damnatur et proscribitur, 175, et in Indicem refertur, 178.
Maria Virgo (B.) praecipua apud Deum Ba-varorum Patrona declaratur ab Apostolica Sede; peculiare festum B. M. V. Patronae Bavariae die 14 maii in universa Bavaria sub ritu duplici l a e classis cum octava quotannis celebrandum, 182.
Marini, v. Cardinales. Martyrii declaratio servorum Dei Ioannis
Mariae du Lau, archiepiscopi Arelaten-sis, Francisci Iosephi de la Rochefoucauld, episcopi Bello vacensis, Petri Ludovici de la Rochefoucauld, episcopi San-tonensis, et Sociorum, Parisiis mense septembris 1792, interemptorum, 67 sqq.
— servarum Dei Sororum Iphigeniae a S. Matthaeo e congreg. Sororum ab Adoratione perpetua SSmi Sacramenti, Elisabeth Theresiae a S. Corde Iesu, Ordinis Ursulinarum, Mariae Rosae Ordinis S. Benedicti, Mariae a S. Henrico, Ordinis Cisterciensis, et Sociarum, in odium fidei, uti fertur, mense iulio anni 1794, Arausione interemptarum, 228 sqq.
— servorum Dei Ioannis de Brébeuf, Gabrielis Lalemant, Antonii Daniel, Caroli Garnier, Natalis Chabanel, Isaaci Jogues, Renati Goupil et Ioannis de La Lande, e Societate Iesu, 359 sqq.
Mathieu Eleasarus Oliverius, hactenus episcopus Reginensis, in archiepiscopum eiusdem dioecesis constituitur;; 90, v^ Äe-ginensis, etc.
Matrimonia mixta: m eorum celebratione adsistentia passiva tantum toleratur in illis regionibus quibus ante Decretum •Ne temere concessiones speciales factae ac instructiones datae fuerunt a S. Sede, 316.
Matrimonium: per metum gravem dirimitur, non per metum reverentialem, 46, 110, 159, 187, 201, 306, 325, v. Metus; - ex capite metus irritum revalidan non po-
Index^analyticus: rerum, notabilium
v test nisi per consensum in forma tridentina expressum, 51 ; - ut licite eidem ; parochus adsistat, sufficit factum externum menstruae commorationis, moraliter tamen continuae, sponsae in sua paroecia,: praescindendo etiam a facto conversionis sponsae ad fidem catholicam, 65 sq. ; - vis absoluta seu coactio physica illud dirimit, 187; - est contractus naturalis a Christo Domino auctus dignitate Sacramenti, 325; - consensu perficitur, 325; - iuxta decr. Tametsi contrahi debet coram parocho sive ratione domicilii sive quasi-domicilii proprio, aut illius, vel Ordinarii delegato et duobus vel tribus testibus, 368.
Maurin, v. Cardinales. Metus : est in s tantis vel futuri periculi causa
mentis trepidatio, 109, 326 ; - unum est inter impedimenta matrimonium dirimentia, 46, 325, 326.
— gravis dicitur si periculum vel malum quod timetur est grave sive absolute sive relative, aliter est levis : tantum metus gravis, cadens scilicet in constantem virum, extrinsecus, iniustus et in ordine ad matrimonium incussus, istud dirimit, 110, 159, 187, 201, 326.
— reverentialis, in quantum nitatur tantum reverentia erga parentes, ne metus quidem est; si vero timeatur tantum offensa vel moeror aut tristitia parentum, levis per:se est; si autem timeatur gravis et diuturna indignado parentum, cum minis et aliis similibus circumstantiis, metus fit gravis, ac tantum hoc in casu matrimonium dirimit, 46, 110, 187, 201, 326, 488.
Missa: circa preces post Missam recitandas, v. Preces.
Missarum privilegium, v. Privilegium. Missa votiva SSmi Cordis Iesu pro prima
feria sexta in unoquoque mense concessa prohibetur tantum in festis Christi Domini, 227.
Monasterium : in causis civilibus non religiosus, sed Monasterium ipsius conveniri debet, tantum vero quando agitur de religiosis solemniter professis, 234 sq.
Moreschini Gamillus, archiep. Camerinensis, epistolam accipit, qua B. P. consilia doctrinae christianae per Picenum promovendae laudat, 143.
Mors praesumpta coniugis : specialis casus : solvitur a S. C. de Sacramentis, 151, cui
affirmative respondetur, nam talia con -currunt adiuncta et circumstantiae, quae, simul collecta, maximam .probabilitatem seu moralem certitudinem exibent praesumptae mortis, 151 sqq.
Mutatio domicilii praesumi nequit ex simplici transitu in alium locum ob • nuptias, 82.
%
Neoportensis et Menevensis dioeceses, v. Car-diffensis.
Nigritae: stipes pro iis in Epiphania Domini corroganda; quantum eorum condicio B. P. cordi sit, 58, v. Andrieu.
Nomisma decernitur pro cohorte militum, qui vulgo « Gendarmi Pontificii » vocantur, centesimo exeunte anno ab eius institutione, 386 sq.
Nonantulanus abbas, v. Bruni. Nortantoniensi, v. Westmonasteriensi. Notorium facti permanentis est quod no
torie se exhibet oculis et facti continuationem habet ut videre omnes possint, 10.
Numisma quod loco scapularium assumitur, toties est benedicendum quoties, primo deperdito vel usu detrito, novum sufficitur, 175 sq.
O
Obiecta pia benedicendi facultas pro sacerdotibus apud milites degentibus j dispensata clausula « de consensu Ordinarii »; necnon indulgentias apostolicas iisdem obiectis unico signo crucis applicandi, ad omnes nationes bello dimicantes extenditur, 7.
Obligatio solidalis dicitur cum res ipsa divisionem quidem recipit, sed pacto vel testamento cautum est ut integra a creditoribus peti possit, vel a singulis de-bitoribus dari debeat : unius exactio vel solutio omnium quidem ius et obligationem extinguit : verum quod unus accipit cum ceteris communicat, quod solvit, a ceteris repetit, deducta sua parte, 345. : . .
Officia et beneficia: durante bello, protrahi potest eorum provisio prudenti iudicio Ordinarii, praesertim si agatur de officiis et beneficiis quibus per concursum provideri debet vel solet, 445 sq.
522 Index analyticus
Olea sancta : eorum consecrationem intra fines nationum belligerantium, quousque clericorum defectus ex hoc bello proveniens durabit, Episcopi; conficere valeant
. eo presbyterorum et sacrorum ministrorum numero, qui pro loci rerumque adiunctis reperiri poterit; dummodo minor non sit ternario numero ex quolibet gradu, 73.
Oratio: ad populos christianos cum Romana Ecclesia iungendos, 138 ; indulgentiis ditatur, 137 sq.
— ad S. Petrum, Apostolorum Principem; indulgentia ditatur, 139.
Oratoria possunt administrare bona sua inconsulto parocho, 485.
Orientales: non gaudent privilegio celebrandi tres missas in die Commemora-tionis omnium fidelium defunctorum, 104 sq.; - quam semper fuit cordi Romanis Pontificibus ut ad antiquam fidem illi redeant ; - oratio ad illos cum Romana Ecclesia iungendos a B. P. indulgentiis ditatur, 137 sq.
P
Parochiales functiones distinguendae sunt a functionibus non sacerdotalibus, 483;
Parochialia iura praescribi possunt, 293 sq. Paroecia regularis non confertur per con
cursum, 379 ; - item sine concursu conferuntur paroeciae quae sunt de i u s patronatus laicorum, 272.
Pax: aequam et stabilem pacem omnibus proficuam B. P. vehementer optat, 58 sq.
— auspice atque adiutrice apostolica Sede, iustitiae et caritatis osculo quantocius consecretur, 261 ; illam cotidianis precibus a Deo efflagitare B. P. non desistit, 309; quam perverse nonnulli B. P. hortationes ad pacem reconciliaudam sint interpretati, 356; dum illa exspectatur, pergendum levare aliqua ex parte molem miseriarum huic bello coniunctarum ,357; v. etiam 467 sq.
Peccata: mere interna reservationi^generatim ne submittantur ; — Apostolicae Sedi reservata Ordinarii sibi ne reservent, 314; v. Reservatio, etc.
Penedensis nova dioecesis in Brasilia erigitur, e parte occidentali antiquae dioecesis de Alagöas, ecclesiae Metropolitanae Olindensis suffraganea, eiusque
rerum notabilium
episcopis iura et privilegia ac ceteris episcopis in Brasiliana Republica conceduntur, 169 sq.; Apostolicae Litterae de eius erectione, 169 sq.; facultas ei tribuitur mittendi Romam in Collegium Pium-Latinum-rAmericanum duo saltem delectos iuvenes, qui religionis scientiam in ipso veritatis centro acquisitam, cum suis deinde civibus utiliter communicent, 171.
Perversio factorum: quid perversionis nomine veniat, 296.
Petrus (S.): eius auxilium a fidelibus impetrandum ut fidem integram servent et Ecclesiam veneratione et amore prosequantur, 139.
Piedrabuena Barnabas, episc. Gatamarcen-sium, epistolam accipit qua B. P. ei gratulatur de solemnibus quae B.M.V. « dei Valle » apparantur, 114 ; indulgentiam plenariam lucrandi potestatem facit, et Archiep. Tessalonicensem per eos dies specialem Legatum suum designat, 145.
Pompilj S. R. E. card. Basilius, in Urbe Vicarius, epistolam accipit qua B. P. vehementer dolet de luctuoso bello quod Europam opprimit; nihil ab initio omisit ut bello finis imponeretur, omnia inten-tavit, atque populos ut uniuscuiusque iura ac desiderata pensaren V 58, rationes solvendi conflictus mutuo quaererent ad pacem omnibus aequam et stabilem obtinendam, inaniter adiuravit. Voeem tamen iterum extollit et ad peculiares ef-fundendas preces, quibus immanis belli finis imploretur, nationum belligeran-tium populorumque universorum foeminas familiasque catholicas, sive singulas sive potius consociatas, adhortatur, praesertim per opportunum et acceptabile quadragesimale tempus, 59-60.
Pontificium Institutum Biblicum: latis de illo novis legibus, decernitur a B. P. quae intercedere debeant rationes tum eidem instituto, tum Pontificio Consilio Vulgatae resti tuendae, cum supremo Pontificio Consilio rei biblicae provehendae, 305 sqq; — I. In Instituto Biblico tantum admittantur qui philosophiae et theologia? cursum confecerint. IL. Studiorum curriculum tribus annis absolvatur; atque, unoquoque exeunte anno, fiat doctrinae experimentum. III. Alumnis qui, facto periculo, probati sint, post
523
primum annum dentur litterae testimoniales legitimi adscensus, post alterum vero, academicus conferatur baccalaureatus gradus. IV. Illis autem qui integrum studiorum curriculum confecerint, probata eorum doctrina, prolytatus gradus decernatur. V. Testimoniales litterae et diplomata academicorum graduum, in eam sententiam edantur quam Pontif. Consilium Biblicum antea probaverit. VI. Iudiciis ad prolytatum unus e consultoribus Pontificii Consilii Biblici, a Cardinalibus e Concilio eodem delectus, intersit et suffragium ferat. VII. Quisquis academicus gradus ne conferatur nisi iis qui laurea sacrae theologiae potiti sint in aliquo athenaeo ab Apo
stol ica Sede adprobato. VIII. Ius laureae in S. Scriptura impertiendae uni esto Supremo rei biblicae provehendae Consilio. IX. Nemo examini pro laurea consequenda admittatur, nisi saltem biennio antea renuntiatus sit Prolyta et simul vel rem biblicam docuerit vel aliquam de eadem elucubra ti onem ediderit, 307. X. Professores- ordinarii in Instituto Biblico a Praeposito Generali •S. I. eligantur cum assensu Pontificii Consilii. XI. Tum Pontificium Consilium Vulgatae restituendae, tum Pontificium Institutum Biblicum, quotannis ad Supremum rei biblicae provehendae Consilium de opera et condicione sua scripto referant, 308.
Portiuncula, v. Cimino. Portus Nationalis nova dioecesis in Brasilia,
e septentrionali regione dioecesis Goya-sensis, constituitur, archidioeceseos Mariannensis suffraganea, 92 sq., i03; Apostolicae Litterae de eius erectione, 92 sq.; facultas ei tribuitur ut Romam in Collegium Pium Latinum-Americanum duo saltem delecti iuvenes mittantur, qui religionis scientiam in ipso veritatis centro acquisitam, cum suis deinde civibus utiliter communicent, 94.
Possessor respectu rei, ex qua fructus percipit, inchoato restitutionis processu, censetur fictione iuris esse in mala fide, 286, v. Fructus.
Postulantes monialium egredi non possunt a monasteriis clausurae papali subiectis sine venia Apostolicae Sedis, 446.
Praecedentiae regulae circa confraternitates iuxta ius Commune sunt: a) possessio
praecedentiae, b) antiquitas usus sacco-rum seu habitus specialis, 121. In processionibus quibus Sancta Eucharistia defertur, Sodalitatibus, quae a Ssmo Sacramento nuncupantur, semper reliquis praeire conceditur, 122.
Praecones divini verbi per quadragesimam in Urbe B. P. alloquitur, eis benedic t i s verbis quibus Episcopus quadragesimali concionatori benedicit, 95. Quae verba sunt exhortatio et votum, sed votum praesertim. Votum ut gratia magis ac magis in sacerdote Christi augeatur, qui fiat vere homo Dei in omnibus : Dominus sit in corde eius, 96, sed speciatim in labiis ut praedicet Deum et solum Deum. Reprobantur praedicatores sui ipsius, qui argumenta non stricte religiosa, vel profana, vel theses politicas tractant, 97. Verbum Dei, evangelium Christi exponendum, 98, digne, competenter, 100, et, praesertim, fructuose. Quam minime de semetipso concionator loquatur; taceat quod spirituali fidelium profectui non prodest, eorumque intellectui verba accommodet. Fructus sit conversio peccatoris, profectus viri iusti, non simplex intellectus vel aurium delectatio, 100.
Praescriptio: in praescriptione contra ecclesias et entia iuridica his assimilata, uti sunt conventus, loca religiosa, etc., requiritur tempus quadraginta annorum,
, 2 8 1 . . — in praescriptione extinctiva ex iure ci
vili bona fides non requiritur, requiritur tamen ex iure canonico, 347.
Praesumpta mors coniugis, v. Mors praesumpta.
Praesumptio iuris in Ecclesiis Collegiatis curam habitualem animarum competere Capitulis, ut legitimum principium agnoscitur, 290.
Pratensis dioecesis : eius limites ad universum eiusdem Pratensis municipii territorium, nonnullis paroeciis a Pistoriensi ac Florentina dioecesibus disiunctis, extenduntur, 405 sq.
Preces post Missam non omittendae sunt in Oratorio cuiusdam communitatis dum ipsa aliis exercitiis pietatis vacat, neque si immediate post Missam Sacra Communio administranda sit, 227.
Precum formulae quaecumque indulgentiis ditatae, per quamlibet additionem, de-
524 Index, analyticus: rerum, notabilium
fractionem, interpolationem, indulgentiis .plane destituuntur, ; 265.
Prendergast Edmundus, archiep. Philadelphiensis, in quinquagesimo sacerdotii sui natali, epistolam accipit, qua B. P. eidem ob merita gratulatur, praesertim de eius munificentiae et religionis monumentis, 140 sq.
Privilegium missarum, quae in suffragium animarum illorum, qui in bello obierunt, celebrantur, ad omnes nationes bello dimicantes extenditur, 7.
— celebrandi tres missas in die Commemo-rationis omnium fidelium defunctorum non extenditur ad Orientales, 104 sq.
Pueri omnes utriusque sexus ut ad Sacram Synaxim ad mentem Summi Pontificis, die 30 iulii, in anniversario luctuosis-simi belli, sollemni ritu accedant, B. P. omnibus Europae Ordinariis mandat, 217.
Puerorum in doctrina christiana in stitutio, quam maxime est B. P. cordi; eamque promovet in epistola ad Archi episc. Ca-merinensem, 143, v. Moreschini. >
Q « Quandoquidem » : Allocutio B. P. in Con
cistorio diei 4 decembris, 1916, v. Bellum, Cardinales, Gasparri, Iuris canonici.
Quasi-domicilium est locus, in quo quis habitat saltem per maiorem anni partem ; ad hoc requiritur intentio habitandi per maiorem anni partem in eo loco et factum habitationis : non amittitur nisi per contrariam voluntatem et discessum, 369.
R
Ranuszi de Bianchi, v. Gardinales. Reginensis et Principis Alberti duae dioece
ses a provincia ecclesiastica S. Bonifacii in Canadensi Dominio seiunguntur et Reginensis in Metropolitanam constituitur, 89, eique dioecesis Principis Alberti uti suffraganea assignatur,, 90.
Reservatio casuum conscientiae: nonnulla de istis locorum Ordinariis decretorie et praeceptive communicantur : 1) Casus conscientiae ne reserventur nisi constet de vera reservationis necessitate -aut utilitate ; 2) sint pauci, tres vel ad summum quatuor; 3) reservationi ne sub
mittentur peccata mera interna neque •Si quae ex humana fragilitate derivantia
non habeant specialem malitiam, 313; 4) abstineant;Ordinarii a peccatis sibi reservandis quae iam sunt Sedi Apostolicae reservata et, regulariter, ab iis quibus censura a iure imposita sit; 5) cauti sint et quam maxime parci quoad poenales sanctiones quibus reservationes munire velint; 6) curent ut casus reser-
; vati ad certam fideli um notitiam deducantur. - Quibus habitualiter sit impertienda facultas ab illis absolvendi, 314; 7) plures enumerantur casus, in quibus quaevis
•-i Ordinariorum reservatio cessat; 8) Ordi-; narri studeant doctos, pios ac prudentes
confessarios in dioecesi efformare, 315. -—quoad beneficia conferenda, 454. Restitutio in integrum est extraordinarium
iuris remedium, quo notabiliter laesus : in eum statum reducitur in quo fuerat
ante laesionem; - conditiones ut habeatur, 277; ante eam petitam fructus percepti non sunt restituendi, qui praescriptione triennali acquisiti sunt, 386; -inchoato restitutionis processu, possessor respectu rei ex qua fructus percepit, censetur fictione iuris esse in mala fide, 286.
« Rivista di scienza delle religioni •» uti organum propagandae modernisticae damnatur, 176; in Indicem refertur, 178.
Romanus civis et alienigenae quoad beneficia in Urbe obtinenda, 459 sq.
Rosae de Capan (S.) nova diócesis, v. Comayagua et Tegucigalpensis.
S
Sabini (S.) Ecclesiae in civitate Canusina titulus et honor competit cathedralis ecclesiae, 266.
Sacerdotes: - orma gregis fieri et esse-ex animo debent, 392.
— et clerici militiae adscripti:quantum^eorum cura sit B. P. cordi, 226 ; normae aliquae statuuntur a S. C. Consistoriali, ut spiritus ecclesiasticus in illis servetur, 266 sqq.
-—militiae adscripti: privilegia et faculta-, tes quaedam pro tempore belli ipsis concessa, ad omnes nationes bello?dimicantes extenduntur, 7.
Saint-Olive Henricus, v. Hamel Carolus^
Index analyticus rerum notabilium
Salutatio christiana « Laudetur Iesus Christus » : circa eam dubium declaratur, 146.
Salvatorelli L. et Huhn E., eorum opus i « La Bibbia » in Indicem refertur, 178.
Sancti Bonifacii dioecesis in Canadensi Dominio in duas partes dividitur, quarum
: altera antiquae huic ecclesiae Archiepiscopali reservatur, altera vero novae dioecesi B. P. immediate subiectae et Archiepiscopali, Winnipegensi appellan-dae, assignatur. - Harum dioecesum divisoria linea, 90.
Sanctuaria S. Mariae ad Bupes et S. Bernardini Senensis, quod Aquilae est, immediate iurisdictioni ministri; generalis Fratrum Minorum subiiciuntur, 387 sq.
Sbarretti, v. Cardinales. Scapinelli di Léguigno S. B. E. Card. Ba-
phaël, rubro galero ornatur in Consistorio diei 7 decembris 1916, 473, eidem titulus assignatur S. Hieronymi Illyri-corum, 477.
Sepulturae electio a sodalibus alicuius Confraternitatis facta valet tantummodo pro individualiter consentientibus, 485.
Servitium gratuitum: de eius opportunitate vel minus quibusdam in casibus, 43 sq.
Signatura Apostolica: non est tribunal appellationis, sed pro vigili legum tutela institutum, 209; - iudicium quaestionis Sacrae Congregationi cui competit reservari, quam maxime consonum est Signaturae institutis, 377.
Societas: - qui vult ad societatem admitti, ipsius societatis leges et statuta servare tenetur, eaque implere quae alii imple-verunt vel adimplent, ad aequalitatem inter socios servandam, 42.
Stagni Peregrinus Franciscus, archiepiscopus Aquilanus et in Canadensi ditione Delegatus Apostolicus, a B. P. deputatur ut ea omnia exsequantur quae erectionem provinciae Reginensis, divisionem dioecesis Sancti Bonifacii et erectionem ArchidioecesisWinnipegensis respiciunt, 91 ; v. Reginensis, Sancti Bonifacii, Win-nipegensis.
« Stampa cattolica » (Società di S. Paolo per la diffusione della) a B. P .laudatur utpote utilissima hisce temporibus, 310, v. Zara.
Stoeger Ioannes Baptista, die 4 octobris anno 1810 in pago Eurersfeld natus, pueritia christiana vivendi ratione exacta, sanctorum exemplis ad charismata meliora assequenda incitabatur. Adole
scente enim aetate, in Congregationem SSmi Redemptoris, tamquam frater operarius, receptus, tyrocinio inito atque laudabiliter expleto, die 18 martii 1840, religiosa vota emisit. Per sex et¡ quadraginta annos suam impendit operam in Instituti utilitatem, humilia officia ita gerens ut externo labori vitam spiritus
v: constanter adiungeret. Religiosa conversatione amorem Christi Redemptoris, potissimum in. Eucharistiae Sacramento absconditi, et Deiparae -Virginis devotionem in confratres effundebat. Omnibus carus exstitit tam ob fidei morumque integritatem quam ob officiorum ac regularum observantiam. Tandem senio laboribusque confectus, diuturno poda-grae morbo patienter tolerata, in civitate Eggenburg pie obiit anno 1883. Sanctitatis interim vitae, virtutum et miraculorum fama ita post obitum increvit ut, processu de eius sanctitate instituto, instante Rmo P. Claudio Benedetti, causae postulatore, et attentis episcoporum precibus, relatione facta a card. Ianuario Granito Pignatelli di Belmonte, causa beatificationis et canonizationis die 22 dec. 1915 introducta fuerit, 16 sq.
Summa theologica S. Thomae habenda est uti textus praelectionum quoad partem scholasticam quaestionum, 157.
Superiores Ordinum et Congregationum per epistolas sacerdotes et clericos militiae adscriptos sustineant et ducant, eorumque nomina quam citius ad Officium Ordinarii Castrensis Romae mittant, 269 ; v. Episcopi Italiae.
— eorum praesumptus consensus arguitur ex exercitio publico et notorio commercii vel industriae ex parte alicuius religiosi, 235.
Supremum Bontificium Consilium rei biblicae promovendae: v. Biblia Sacra, Bontificium Institutum Biblicum.
. T ' .
« Tametsi »: iuxta istud decretum matrimonia coram parocho sive ratione domicilii sive quasi-domicilii proprio, aut illius, vel Ordinarii delegato, et duobus vel tribus testibus, sub poena nullitatis contrahi debebant, 368.
Tegucigalpensis nova dioecesis metropolitana erigitur in Honduras, cui suffraga-
3 2 6 Index analytica
nea est nova dioecesis S. Rosae de Capan et novum Vicariatum Apostolicum de San Pedro Sula, 62.
Temiskamingue (de) Vicariatus apostolicus in dioecesim erigitur, Haileyburensis denominabitur eritque suffraganea ecclesiae Ottaviensis, 35.
Tertiarii saeculares Ordinis Minorum : circa indulgentias ab iis lucrandas plura solvuntur dubia, 263.
Theissling Ludovicus, recens electus Dominiciani Ordinis moderator generalis, epistolam accipit qua B. P. ei gratulatur et vota exprimit, 355.
— iterum epistolam accipit, sollemnibus ap-petentibus ob eius Ordinem ante annos septigentos legitime confirmatum, 395, qua B. P. singulare aliquid inclito Ordini apostolicae caritatis testimonium dare vult. Memorat Honorium III ordinem, ante novem annos conditum, sanxisse, attendentem fratres futuros púgiles fidei et vera mundi lumina. Quae eventus rerum aperte ostendunt: nam contra Albigenses, Catharos et Patavinus, Hussitas et Novatores strenue pu-gnarunt ; multa instituerunt ut integritas fidei et vitae christianae tueretur: atque e manibus Dominici alumnorum-que eius accepit Ecclesia Rosarium mariale. Nec in propagandis Ecclesiae finibus, iam inde ab initio Ordinis, minus insigne utiliterque elaborarunt, ad barbaros Asiae et superioris Africae, in Europa ad Polonos et Húngaros praesertim, in America, ubi clarissima sunt nomina Ludovici Bertrandi et Bartholomaei Las Casas, 396. In commendatione vero Dominiciani Ordinis ponendum est praecipuum ac perpetuum obsequium in Apostolicam Sedem: sufficiat memoria Catharinae Senensis. Omnibus praeterea compertum est quantam operam omni tempore in studiis optimis posuerint: quod nomina confirmant Alberti Magni, Antonini, Caietani et Aquinatis. Sanctimonia etiam vitae plurimi ex hac religiosa familia, ab eius primordiis ad hunc diem, enitent, 397. Quae aliaque B. P. respiciens gratias Deo agit, sodalibus gratulatur ex animo, eosque hortatur ut maiorum haeredes sese praestare perseverent. Deinde indulgentiam plenariam concedit visitantibus, cum usitatis praescriptionibus, quamlibet ae
dem primi, alterius, tertiique Ordinis Dominiciani, ubi eadem solemnia in triduum aut eo tantum festodie haberi contigerit. Praeterea dat ut non solum solemnitatis die, sed etiam aliis duobus tri-duanae supplicationis, ubi haec fiet,Missam de S. Dominico recitari liceat, 398.
Theses philosophicae XXIV, a Sacra Studiorum Congregatione probatae, germanam S. Thomae doctrinam exprimunt, eaeque veluti tutae normae directivae proponuntur, 157. -..
Thomae (S.) Aquinatis Academia Bomana, v. Academia Bomana, etc.
Thomas (S.) Aquinas: eius Summa Theologica uti textus praelectionum quoad partem scholasticam quaestionum habenda est, 157; v. Theses; - magister summus philosophiae et theologiae in scholis catholicis habeatur, 174; - doctrina eius impensius excolenda, 412. ,
Titulares (circa) Ecclesiarum Cathedralium et Patronum Indiarum, serventur Rubricae novissimae ad normam Bullae Divino afflatu, 226.
Tituli cardinalitii, v. Cardinales. Translationis almae Domus B. M. V. festum
sub ritu duplici maiori in Italiae et insularum adiacentium dioecesibus, die 10 decembris, cum officio et Missa propriis iamdudum approbatis, quotannis celebrandum, 180.
Tridentina lex relate ad matrimonium est localis et personalis, scilicet afficit nedum personam, sed etiam locum, ita ut adstringat non solum incolas et domi-ciliatos in loco affecto, sed etiam alienígenas vel peregrinos qui inibi matrimonio iungi cupiunt. Quoad personam, adstrictus prosequitur etiam in territorio ab ea exempto, quoadusque ii retinent domicilium in loco subiecto, 77, 78, 417, 418. Qui exemptus a Tridentino contrahit matrimonium cum parte quae Tridentino est obnoxia in loco ubi hoc non viget, privilegium propter contractus individuitatem, alteri parti communicat, sive ipsa catholica sit, sive schismatica, sive haeretica, et valide contrahitur, 79, 422.
U
Unitas: - Catholicae Ecclesiae veritas imprimis ex ea elucet, 137; v. Oratio, Orientales.
Index analyticus rerum notabilium 527
Vagus : eius status est extraordinarius et minime praesumendus: vagitas est in iure res valde odiosa, 373.
Vaticanum Capitulum: eius iura circa collationem beneficiorum et exceptiones, iuxta Bullam « Ad honorandam » 240, 449 sqq. An sit obnoxium Reg. IX Cancellariae et Bullae « Dum singularem », 240, 499 sqq.
Vicariae parochiales, v. Canonici, Distributiones.
Vincentiana Congregatio, v. D'Hendecourt. Vis et metus:impedimentum dirimens matri
monium, 46, 110, 187, 201, 326,488. Vocationes religiosae: sodalitates ad eas
provehendas iuvandasque indulgentiis ditantur, 399.
Vulgatae restituendae Pontificium Consi
lium, v .Biblia Sacra, Pontificium Institutum Biblicum.
W
Westmonasteriensi dioecesi pars illa adscribitur quae vulgo Boy sion nuncupatur, a dioecesi Nortantoniensi avulsa, 317.
Winnipegensis nova archidioecesis in Canadensi Dominio erigitur, eiusque archiepiscopis iura omnia, privilegia et praerogativae ac ceteris archiepiscopis conceduntur, 90; v. Sancti Bonifacii.
Z
Zara Maximilianus epistolam accipit qua B. P. prosperam et beneficam vitam societatis a S. Paulo, vulgo per la diffusione della stampa cattolica; laudat, deque ea in posterum optimas sibi spes repromittit, 310.
r i
i
I V
A
Abbas praeses Congr. Angliae O. S. B., 258.
Abbet Iulius Mauritius, episc. Sedu-nensis, 182.
Abello, 346. Abraham Vincentius (Ven.), 69. d'Acunzo Nicolaus, 464. Aerts Adam, 134. Afamador Raphael, episc. Neo-Pampi-
lonen., 225, 475. . Agar (Giraud) Ioannes, 351.
Agliardi Antonius, S. R. B. card., 466. Agnes a S. Ludovico (Ven.), 231. Aichner, 234. d'Alauzier (de Ripert) Maria Gertrudes
(Ven.), 231. dAlbarède (de Berbegie) Maria Marga
rita (Ven.), 231. Alberti Iosephus, 28, 29, 52. Albertus Magnus (B.), 397. Albizzati Carolus, 464. d'Alessandri Angelus, 109,120,206,232. Alessi-Batu Iosephus, 168. Alexander III, R. P., 158, 159, 326. Alexander VI, R. P., 19, 21, 25. Alexander VII, R. P., 241, 451, 453, 456. de Almeida et Silva Iosephus, 88. Aloisi-Masella Hadrianus, 287. Aloisius (S.) Gonzaga, 13. Alricy Andreas Abel (Ven.), 69. Ambrogetti Iosephus, 304. Ambrosetti Thomas, 275, 375. Amyot Georgius Elias, 54. André des Pommerays Daniel (Ven.), 69. Andreucci, 128.
ACTA, vol. VIII, n. 14. — 30-12-916.
Andrieu Paulinus Petrus, S. R. E. card., archiep. Burdigalensis, 57.
Andrieux Renatus Maria (Ven.), 69. Angar Andreas (Ven.), 69. Angelucci Angelus, 87. Angelucci Camillus, 431. Angotti Caesar, 135. Anna a S. Bartholomaeo (Ven.), 462. Antoninus (S.), archiep. Florentin., 397. Antonius (S.) Abbas, 481 sqq. Anzalone Rosarius, 488 sqq. d'Apchier le Mangin, 304. Archiepiscopus Cardiffensis, 258. — De Manila, 275 sqq. — Dubuquensis, 224. — Florentinus, 405. — Hispalensis, 318, 320. — Mariannensis, 93. — Mohiloviensis, 84, 416, 423. — Olindensis, 170. , — S. Francisci, 418. — S. Iacobi de Chile, 407. — Winnipegensis, 90 sq. Ardisson (parochus), 328 sqq. Arendt, 420. Arguillière (dña), 49. Armanno Carmela, 489 sq., 492. Arpesani Caecilius, 303. Arrigoni Alphonsus, 167. de Arritola y Basabe Petrus, 352. Ascalesi Alexius, archiep. Beneventanus,
S. R. E. card., 468, 469, 473, 477, 495. Asproni Ioannes, 32. de Assis Antonius Augustus, episc. Gua-
xupensis, 63, 472. Astorri Christophorus, 19,75,275,343,415. Aubert Ioannes Baptista (Ven.), 69.
3 5
INDEX PERSONARUM
530 Index personarum
Augouard Philippus Prosper, archiep. tit. Cassiopensis, 470...
Augustini (S.) Ordo, 275, 276. Augustinus (S.), 391, Aurellana Rochus, 166. d'Avernas (comes), v. Des Ehffans. Aversa Ioseph, archiep. tit. Sardian., 92,
94, 496.
Avila Dionysius, episc. De Pace, 63, 471.
. B
ßadiani Paulus, 463. Badjironde Iggnezou, 302. Baglio Cataldus, 487-493. Baglio Marianna, 488, 491. Bagnini Ersilia, 195. Bajko Carolus, 464. Bajocchi Aloisius, 192. Bajocchi Ersilia, 192. Balagtas Gaspar, 226, 279, Balbi Thomas, 56. Baldus, Í24. Ballesio Hyacinthus, 216. Balmain Franciscus (Ven.), 69. Balzac Petrus Paulus (Ven,), 69. Bangue Ioannes Petrus (Ven.), 69. Barbera Maria, 489, 492. Barbosa, 39, 42, 111, 122, 128, 339,441,
453, 456. Barbosa Pereira de Cunha Laurentius,
303. Bardoux Ioseph, 141. Barel Augustinus," 328, 330, 337. Bargilli (parochus), 19. Barilari Attilius Daniel, 431. Barreau de la Touche Lud. (Ven.), 70. Barreré Ioannes, 215. Barret Ludovicus Franciscus (Ven.), 70. Barreto (Expectacâo) Franciscus Xave
rius, 432. Bassegoda y Amigó Bonaventura, 87. Basset Renatus, 134. Bassi Livius (sac), 190, 192. Bassus, 121. Batistió Nicolaus, 167. Baudrillart Alfridus, 412. Baumann Ludovicus, 430. Bazin Agatha Maria, 45. Bazin Ludovicus Xaverius, 430.
Beadon, v. de Court. Beaupoil de Saint-Aulaire Antonius
Claudius (Ven.), 70. Bécavin Iosephus (Ven.), 70. Beccari Camillus, 362. Beceari Camillus, 256, 431. Becchetti Caelestis, 136. Bechern Henricus, 383. de Becker, 420. Beer Ioanna, 47 sqq. Bégin Ludovicus Nazarius, S. R. E. card.,
archiep. Quebecen., 389. Béguin-Royal Maria Anna (Ven.), 231. de Bejar Bonaventura, 279 sq., 284. Bellino Iosephus, 167. Benardaki Demetrius, 83. Benardaki Maria, 75 sqq., 415-426. Benardaki Nicolaus, 82 sq. Benedetti Claudius, 17. Benedicti (S.) Ordo, 258, 306. Benedictus XIII, R. P., 247. Benedictus XIV, R. P., 78, 79,122,127,
240 sqq., 299, 313, 368, 410, 416, 422, 440, 442, 449 sqq., 485.
Benigna Ioannes, 343-348. Benoist Ludovicus Remigius (Ven.), 70. Benqist Ludovicus Remigius (Ven.), 70. Benoit Ioannes Franciscus (Ven.), 70. Ben vignati Henricus, 184. Berardi, 279. Berardi Pancratius, 136. Béraud de Péron Carolus (Ven.), 70. de Berbegie Maria Margarita, v. d'Alba-
rède. ' Berengo, 212. Berger Franciscus, 167. Beri Nicolaus, 168. Bernard Ioannes Carolus (Ven.), 70. Bernardi Ferdinandus, 135. Bernardini Philippus, 432. Bernardini Romaeus, 431. Bernardinus (S.) Senensis, 387 sq. Bersani Aloisius, 383. Berselli Iosephus, 303. Berselli Paulus, 303. Berthelot Maria, 159. Berthier P., 412. Bertrand, 163. Bertrandus Ludovicus, 396. Bès Rosalia (Ven.), 230.
Index personarum 531
de Bettinger Franciscus, S. R. E. card:, archiep. Monacen, et Frisingen., 394.
Bezzi Philelphus, 55. Bezzi Scali Franciscus, 303. Bianchi Franciscus, 304. Bianchi-Gagliesi Vincentius, 133. Billot Ludovicus, S. R. E. qard., 165,
214, 366, 412. Bilsborrow Iacobus Romanus, archiep.
Cardiffensis, 471. Bilski Victor, 302. Binard Michael Andreas (Ven.), 70. Bis (le) Robertus (Ven.), 70. Bisiaux Methildis, 159 sqq. Bisleti Caietanus, S. R. E. card., 157,
262, 366, 414. Bistanros Franciscus, 167. Bittoded Haïle-Guiorguis, 302. Bize Nicolaus (Ven.), 70. Bizzarri, 483. Blanc Maria Clara, (Ven.), 231. Blanchard Leonia, 328 sqq. Bocchini Bernardinus, 239, 448. Bochot Claudius (Ven.), 70. van der Boer Gerardus, 55. van den Bogaert Eduardus Petrus, 430. Boggiani Thomas, archiepisc. tit. Edes-
senus, 148, v. Index Documentorum: S. C. Consistorialis; S. R. E. card., 468, 469, 473, 477, 495.
de Boisgelin de Kerdu Thomas Petrus Antonius (Ven.), 70.
Bonaiti Angelus, 463. Bongiorni Aemilius, episc. tit. Sasimo-
rum, 36, 471. Bonifacius (S.), 89. Bonifacius VIII, R. P., 441. Bonito Antonius Maria, archiep. tit.
Auxumitan., 384. Bonnaud Iacobus Iulius (Ven.), 70. Bonnel de Pradal Ioannes (Ven.), 70. Bonnet Margarita, (Ven.), 231. Bonnin Petrus, 135. Bonnotte (Ven.), v. Thomas Lupus. Bonvicini Carolus, 206. Bonzano Ioannes, archiep. tit. Melite-
nensis, 224. Bonze Petrus (Ven.), 70. Borghi Jeremias, 186. Borgiotti Aloisia (Ven.), 154.
Borgiotti Augustinus, 154. Boschi Iulius, S. R. E. card., archiep.
Ferrariensis, 309, 462. Bosco Ioannes (Ven.), 407, 473. Bossatis Antoninus, 216. Bossius, 418. Botassi (sac), 437. Bottex Ioannes Baptista (Ven.), 70. Boubert Ludovicus Alexius (Ven.), 70. Boucharen de Chaumeils Ioannes Anto
nius (Ven.), 70. de Bouchon Ioanna Gabriela, 228. Boudinhon Augustus, 462 sq. Bouissière Iulius Leo, episc. Constanti-
nian. et Hipponen., 384. Bouix, 22. Bourée Henricus, 352. Bourke Cockran Gulielmus, 351. le Bous de la Villecrohain Mathurinus
(Ven.), 70. Bousquet Ioannes Franciscus (Ven.), 70. du Bouzet Antonius Carolus (Ven.), 70. Bracci Bonaventura, 55. de Brébeuf Ioannes (Ven.), 359, 363. Brindle Robertus, ep. tit. Tacapitan., 256. Briquet Petrus (Ven.), 70. Brisse Petrus (Ven.), 70. Brizzi Maria, 188,190, 193, 195. Brocard Iulietta, 114. Brodie Matthaeus, episc. Christopolitan.,
321, 471. Brommenscenkel Petrus, 429. Brower Ioannes Gabriel, 304. Bruccheri Teresia, 488. Brugidou Antonius, 302. Bruni Natalis, archiep. Mutinen., 87,434. Bruno Iosephus, 496. Bruschelli Felix, 136. Bruzat Guilelmus Saturninus, 133. Bucceroni Ianuarius, 173, 347, 420. Buguet Paulus, 218. van de Burgt, 369. Burté Ioannes Franciscus (Ven.), 70. Bushati Iacob, 55.
C
de Cabrières (de Rovérié) Franciscus, S. R. E. card., episc. Montis Pessulani, 225.
532 Index personarum
Caccavari Antonius (sac), 316. Caesarius (S.), 35. Cagiano de Azevedo Octavius, S. R. B.
card., 91, 95, 171, 259. Cagliero Ioannes, S. R, E. card., 462. Cagnac Moyses, 432. Caietanus (Thomas de Vio) card., 397. de Calan Carolus, 136. Caldarola Horontius, episcopus Dianen-
sis, 177, 473. Calligari Ernestus, 351. Camassa Iosephus, archiep. tit. Trape-
zuntin., 56. Camboni Aloisius, 383. Camilli Nicolaus Ioseph, archiep.-episc-
Iassien., 32. Cammarata Salvator, 489 sq., 492.
-Cammini Alphonsus, 432. Campa Aloisius, 464. Campanari Ludovicus, 216. Cam pori Iulius, 91, 95, 171, 259. Canac-Marquis Fridericus, 134, Canali Nicolaus, 410 sq. Canelli Felix, 135. Canova Polycarpus, 343 sq. Canoy Ioannes, 135. Cantilo Iosephus, 430. Capasso Bartholomaeus, 429. Capeau Ioannes Andreas (Ven.), 70. Capello Majorinus, 352. Capotosti Aloisius, episc, titul. Ther-
mensis, 37, v. Index Documentorum: • S. Congr. de Sacramentis.
Carabini Aloisius, 350. Caracciolo del Leone Marcus Antonius,
383. . Caracciolo di Melissano Ambrosius, 304. Caramia Vitus, 168. Cardella Michael, episc Soanen.-Piti-
lianen., 56. Cardeza Thomas, 303. Cardinalis Praefectus S. C. de Seminariis
et Studiorum Universitatibus, 364. Cardinalis S. Collegii Decanus, 411. Cardinalis S. R. E. Camerarius, 410 sq. Carignani di No vol i Iosephus, 304. Carlesi Recaredus, episc. Soanen.-Piti-
lianen., 270, 406,, 475. Carletta Cataldus, 488. . . -Carminati Iosephus, 136.
Carnus Carolus (Ven.), 70. Carolus (S.) Borromaeus, archiep. Me
diolanen., 68. Caron Andreas, archiep. tit. Chalcedo
nensis, 9. Caron ioannes Carolus (Ven.), 70. Carrière, 80, 417. Cartier Anna (Ven.), 231. Carton de Wiart Mauritius, 302. Casaroli Dionysius, 55. Casazza Aloisius, 134. Casetta Pius, 464. Casini Paulus, 464. Cassetta Franciscus de Paula, S. R. E.
card., episc. Tusculan., 15, 288, 446. Castellani Peregrinus Maria, 167. Castellano Aloisius, 61,146,175,176,316. Castelli, 116. Catalano Dominicus, 255. Catelli Franciscus, 215. Caterini Aloisius, 494. Catharina a Iesu (Ven.), 231. Catharina (S.) Senensis, 397; Cattani Amadori Fridericus, S. R. Rotae
Auditor, 19, 27, 28, 29, 30, 52, 75, 84, 184, 200, 232, 239, 254, 343, 349, 367, 375.
de Caupenne Bertrandus (Ven.), 70. Cavallini Alexius, 383. Cayx Claudius (Ven..), 70. Cecchini Marcus, 55. Ceccopieri Richardus, 464. Celasco Ioannes, 352. Celsus et Iulianus (Ss.), 353. Cennius Caietanus, 248. Cerretti Caesar, 496. Cervigni Nazarenus, 215. Chabanel Natalis (Ven.), 359, 361, 363. Chagas de Miranda Octavius, episc, de
Pouso Alegre, 63, 472. Chantrieux Gaston, 134. Chaptde Rastignac Armandus (Ven.), 70. Charransol Margarita Teresia (Ven.), 231. Charrier Eduardus, 158 sqq. Charrier Eugenius, 162, 164. Charton de Milou Ioannes (Ven.), 70. Chassagnon Hyacinthus, 166. Chaudet Claudius (Ven.), 70. Cherubini Franciscus, archiep. tit. Nico-
siensis, 308.
Index personarum 533
Chevreux Ambrosius (Ven.), 70. Chidwick Ioannes Patritius, 351. Chiesi Assumpta, 189, 194, 196. Chigi Ludovicus, 166. Chimenti Raphael, S. R. Rotae Audi
tor, 30, 75, 84, 109, 120, 200, 205, 324, 342.
Chinnici Cataldus, 488. Chiola Ioannes Iosephus, 215. Ciaburri Antonius, 166. Cicognani Caietanus, 53, 135, 216. Cieplinski Antonius, 135. Cimino Seraphinus, 222. Cingolani Iosephus, 304. Ciocia Paschalis, 429. Ciuti Iosephus, 32. Clairet Nicolaus (Ven.), 70.-Clemens V, R. P., 149. Clemens VIII, R. P., 127. Clemens X, R. P., 451. Clemens XI, R. P., 241, 249, 451. Clemens XIII, R. P., 457 sq. Cloutier Franciscus Xaverius, episc. Tri-
fluvianen. in Canada, 53. Cluse Maria (Ven.), 231. « Cochetti Laurentius, 431. « Cohalan Daniel, episc. Corcagiensis, 358,
476. Colignon (dna), 342. Colin Claudius (Ven.), 70. Colin Nicolaus (Ven.), 70. Collins Iacobus, 302. Colomb Albertus, 109, 232. Colombo Bernardus, 496. di Compostella (di SanguinetQ) Balthas-
sar, 256. Conan Iulianus, archiep. Portus Prin
cipis, 308. Consolin, v. Elisabeth Teresia a S. Corde. Consolin Ioannes, 229. de Contade Helena, 83. Conte Iacobus, 287 sq. Coppa Andreas, 463. Cormier Hyacinthus Maria, 356. Corneo Achilles, 352. Correa Nery Ioannes Baptista, episc.
Campinensis, 225. Correira Fontes Victorinus, 216. Corsani, episc. Fesulanus, 19, 25, 27. Cortini Penelopes, 184.
Cos et Macho Iosephus Maria, S. R. E. card., archiep. Vallisoletanus, 104.
Cosenza Ianuarius, archiepiscopus Ca-puanus, 103.
Cossali Franciscus, 343-348. Cossu Antiochus, 135. Costa Salvator (Ven.), 70. Cottolengo Iosephus Benedictus (Ven.),
321 sq., 462. Couet Eugenius, 53. de Court Beadon Richardus Rodulphus,
" 134. Coutan, 116. des Coutures, 361. Coy le Iacobus, 463. Cremer Arnoldus, 463. Crestirii Nazarenus, 191 sq. Cretoni, 420. Crome, 348. de Cucsac Bernardus (Ven.), 70. Czajkowski Vincentius, 429. Czarnecki Marcellus, 134.
D
de Dalmau y de Olivart Raymundus, 383. Dalton Carolus, 303. Daly Henricus, 255. Daly Iosephus Franciscus, 351. de Dampierre Iacobus, 88. Dandini Ascensius, 239 sqq., 448. Daniel Antonius (Ven.), 359, 360, 363. Danillon, 328, 332, 336, 338. Daniszewski Antonius, 464. DAnnibale, S. R. E. card., 46, 77 sqq.,
111, 118, 191, 201, 244, 250, 286, 326, 345, 347,369 sq., 373,419 sq., 443, 482.
Danois (le) Ludovicus (Ven.), 70. Dardan Franciscus (Ven.), 70. De Angeli Robertus, 88. De Angelis, 318. De Angelis Candidus, 55. De Angelis Salvator, 55. De Blonay, 349. Debrige Antonia, 232-238. Debrige Henricus, 238. Dediazmatch Mechacha Workie, 303. De Hecher Iosephus, 53. De Herdt, 318 441 sq.
534 Index personarum
De Knilling Eugenius, 54. De Lai Caietanus, S. R. E. card., episc.
Sabinensis, 91, 95,103, v. Index Documentorum: S. Congr. Consistdria-
• lis; 171, 259. ; Del Chiaro Ioseph, 352. Del Corto Fridericus, 215. Delegatus Apostolicus Canadensis, 363. De Leonrod Gulielmus, 54. Delfaut Guilelmus (Ven.), 70. Della Cella Michael, 215. Della Robbia, ep. Fesulanus, 24, 25. Delia Valle Antonius, 135. Della Volpe Franciscus Salesius, S. R. E.
Cardinalis Camerarius, 179, 464. Delle Macchie Octavia, 188,190,194,196. De Luca, S. R. E. card., 39 sqq., 126,
128, 251, 272, 294, 441, 460. Del Val (Merry), S. R. E. card., v. Merry. De Meleniewska Maria, 349. De Möy Maximilianus, 54. Depeyre Maria Anna (Ven.), 231. De Pisauro Cyrus, 142. De Rosa, 251. De Rossi Laurentius Maria, 304. Deruelle Mathurinus Victor (Ven.), 70. De Santi Ioannes Baptista, episcopus
Adiacensis, 56. Desbrielles Sebastianus (Ven.), 70. Des Enffans d'Avernas Dominicus, 135. Deshayes F., 78, 370. De Simone Ianuarius, 463. Desprez de Roche Gabriel (Ven.), 70. Desqueyrous H., 85. Dessain Carolus, 134. Dessain Franciscus, 134. De-Stefano Andreas, 464. De Stengel Paulus, 54. D'Hendecourt Aloisius, 33. Diedius (parochus), 23. Dinkgreie Bernardus, 55. Di Pietro ioannes Baptista, 134. Dobronic Antonius, 302, 429. Doëbbing Ioseph Bernardus, episc. Ne-
pesin, et Sutrin., 136. 0'Doherty Michael, archiep. de Manila,
358, 475. Dombek Petrus, 215. Domenech etValls Rigobertus, episc. Ma-
ioricensis, 177, 473.
Domeniehini Antonius, 376. Dominicus (S.), 395 sqq. Donoso (de Toro) Antonius, 256. Dontenwill Augustinus, archiep. tit. Pto-
lemaidensis, 31, 433. Doran Thomas Franciscus, episc. tit.
Halicarnassen., 88. Doria Lamba Franciscus, 216. Dorothaea a S. Corde Mariae (Ven.), 231. Doulcet Henricus, archiep. tit. Dioeie-
tanus, 352. Doux Maria Anna (Ven.), 231. Dowling Victorius Iacobus, 351. Drahos Ioannes, 167. Driessen Carolus, 463. Duarte Silva Eduardus, episc, de libe
raba, 53. Dubac Maria Clara (Ven,), 231. Dubois, 72. Dubois Aemilius, 215. Dubois Ludovicus Ernestus, archiep.
Rothomagen., 104; S. R. E. card., 468, 469, 471, 473, 477, 495.
Dubourg Augustus, archiep. Rhedonen-• sis, S. R. E. card., 468, 469, 473, 477,
495. Dubowski Ignatius, episc. Luceorien. et
Zytomirien., 408, 438, 476. Dubray Thomas Nicolaus (Ven.), 70. Dubuisson Thomas Renatus (Ven.), 70. Duchesne Carolus, 303. Dufour Iacobus (Ven.), 70. Dufour Ludovicus, 72. Dumas (Ven.), v. Cayx. Dumasrambaud de Calandelle Franci
scus (Ven.), 70. Dumont Ioseph, 115. Dunn Thomas, episc. Nottinghamensis,
8, 471. Duplessy (dna), 109, 111 sqq. Duplessy (dnus), 116. Durando Marcus Antonius, 155. Duval Dionysius Claudius (Ven.), 70. D uval Ioannes Petrus (Ven.), 70.
E
Echétie (Tessamma) Ato, 303. Edeline Albertus Eduardus, 367 sqq. Edeline Helena, 373.
Index persona/rum 535
Egger Franciscus, episc. Brixinen., 214. Elisabeth Teresia a S. Corde Iesu (Ven.),
228, 229, 231. Ellis Iacobus Martinus, 303. Episcopus Attaliensis; 416. — Claramontanus, 236, 238. — Concordiensis, 271. — de Caceres, 276, 278. — Diniensis, 63. — Fesulanus, 23. — Goyasensis, 92, 103. — Nagporensis, 226. — Narniensis, 481, 484. — Oritanus, 37, 40. — Penedensis, 170. — Pistoriensis, 404. — Portus Nationalis, 93. — Pratensis, 404. — Sancti Hippolyti, 16. — Stabiensis, 260. — Virodunen., 413. — Vizagapatamen., 226. Ermes Henricus Hippolytus (Ven.), 70. Esser Henricus, 135. Esser Thomas, 179. Evangelista ab Usselle, episcopus tit.
Tenedius, 321, 472. Everard Georgius, 55. Expectacao Barreto Franciscus Xave
rius, 432.
Fabre Amelia, 47 sqq. Fagiolo Sylvius, 464. Fagnanus, 39, 130, 295, 319, 327, 441 sq. Falconio Diomedes, S. R. E. card., epi
scopus Veliternus, 87, 165, 382, 446. Falcoz Iosephus (Ven.), 70. Falzacappa Franciscus, S. R. E. card., 377. Fanfani Aloisius, 56. Fangousse de Sartret Iacobus (Ven.), 70. Fanti Aloisius, 55. Farkas Franciscus, 167. Fauconnet Marcus Antonius (Ven.), 70. Faurie Teresia Henrica (Ven.), 231. Fautrel Gilbertus Ioannes (Ven.), 70. Felix Eustachius (Ven.), 70. Felmayer Franciscus, 303. Ferdinandus I,Utriusque Siciliae rex, 129.
Ferdinandus II, Utriusque Siciliae rex, ,.129. . . .
Ferdinandus IV, Utriusque Siciliae rex, . . . . 1 2 5 . .
Ferrari Andreas, S. R. E. card., archiep. Mediolanensis, 261.
Ferraris, 39, 42, 122, 272, 441, 460, 483. Ferrata Nazarenus, 75, 200, 367, 415. Fiandri Clara, 154. Filippi Ernestus, 214. Filzer Ioannes, 168. Fioni Vitus Antonius, episc. tit. Sido-
nien., 56. Fiorentini Agapitus, episc. tit. Rusadi-
tanus, 274. Fitzgerald Ioannes, 135. Flavigny Henricus, 301. Flavin Cornelius, 166. Flecken Ubertus, 352. Fleiner, 420. Flory (dna), 203. Foley Daniel, ep. Ballaraten,, 321, 472. Foley Mauritius Patritius, episc. Iaren
sis, 358, 476. Fongères Philibertus (Ven.), 70. Fongoli Angelus, 463. Fontaine Claudius (Ven.), 70. Fontes, v. Correira. Forcellini, 250. de Foresta Albericus, 141 142. Forlani Donatus, 166. Fornari Iosephus, 212, 381. Forzpni Petrus, 55. de Foucauld de Pontbriand Armandus
(Ven.), 70. Fracassini Humbertus, 176. Frana Mathias, 432. Francés, 122. Francesch ini Vincentius, episcopus Fa-
nensis, 136. Franciscus (S.) Assisiensis, 222, 263. Franciscus (S.) Salesius, 262. François Ludovicus (Ven.), 70. Friteyre-Durvé Iacobus (Ven.), 70. Fritz Holm, 55. da Frota (Tupinambá) Iosephus, episc.
Sobralensis, 63, 471. Frühwirth Franciscus Andreas, S. R. E.
card., 182, 473, 477, 495. Fruk Aloisia, 160 sq.
536 Index personarum
Fahrmeister Adulphus, 134. Fumasoni-Biondi Petrus, archiep. tit.
Diocletan., 447, 470. Furlan Iosephus, 430. Fusshoeller Ioannes, 134.
G
Gaggia Hyacinthus, ep. Brixien., 36. Gagliardi, 43. Gagnières des Granges Claudius (Yen.),
70. Gaillard Aloisius, 55. de Gaillard Francisca, v. Iphigenia a
'S. Mattheo. de Gaillard Ioannes Antonius, 228. Galais Iacobus Gabriel (Ven.), 70. Galante Ianuarius, 219. Galli Guidus, 304. Gandelet Albertus, 136. Garcia, 39, 272, 319, 441. Garcia Irigoyen Carolus, episc, de Tru-
xillo, 221. Garcia Pedreira Solon, 216. de la Gardette Michael (Ven.), 70. Gargano Caietanus, 215. Garicoits Michael (Ven.), 462. Garneau Némèze, 54. Garnier Carolus (Ven.), 359,360, 361,363. Garnier Gustavus, ep. Lucionen., 177,475. Garreaud G., 49. Garreaud Helena, 45 sqq. Garrigues Petrus Ioannes (Ven.), 70. Gasparri Petrus, S. R. E. card., 51, 76,
79, 81, 84, 86, v. Index Documentorum: Secretaria Status et Litterae Apostolicae; 111, 159, 199, 201, 217, 326, 369, 382, 417 sqq. ; 467, 470.
Gasquet Aidanus, S. R. E. card., 255,301. Gauben Aloisia, 160. Gaubert, 72. Gaudreau Nicolaus (Ven.), 70. Gauguin Petrus (Ven.), 70. Gauthier Germana, 324 sqq, Gauthier Laurentius (Ven.), 70. Gavotti Ludovicus, archiepiscopus Ge
nuensium, 435. Geha Cyrillus, patriarcha Antiochen.
Graecorum Melchitarum, 32. Gelats Narcissus, 430.
Gennari, S. R. E. card., 41, 442. Gerard Maximus, 352. Germain Ioannes Augustinus^ archiep.
Tolosanus, 225. Gervais Petrus Ludovicus (Ven,), 70. Ghini Ghinus, 31. Ghislain de Montpellier de Vedrin Al
phonsus M. Iosephus, 56. Ghizzoni Amadeus, 220. Giacomettus Michael Angelus, 248! Giambro Eugenius, episcopus Neoca-
strensis, 177, 475. Gianfelice Felix, episc Boianen., 256. Granturco, 344. Gibbons Franciscus, 134. Gigli Hieronymus, 256. Giglio Tramonte Iosephus, 303. Gillet Stephanus Michael (Ven.), 70. Gimbert Eduardus, epi^c. tit. Beninensis,
151, 472. Giorgi Orestes, 12, v. Index Documen
torum: S. Congr. Concilii; S. R. E. card., 468, 469, 473, 477, 495.
Giraldi, 12. Giraud Agar Ioannes, 351. Girault Georgius (Ven.), 70. Giroust Georgius Hieronymus (Ven.), 70. Giusti Iosephus, 14. Giustini Philippus, S. R. E. card., 37,
v. Index Documentor. : S. C. de Sacramentis; 53, 87, 165, 223,301, 429, 496.
Glancey Michael, 463. Godet Bertha, 158 sqq. _ Godet Maria, 158. Godlewski Michael, episc tit. Aegearum
in Africa, 438, 476. Goebl Petrus, episc tit. Sinopen., 88. Goizet Ioannes (Ven.), 70. Gomesius, 456. Gomez Ioannes Vincentius, 54. Gómez Riaño Sallustianus, 351. Gonçalves de Conto Moyses, 56. Gonçalves de Lima Franciscus, 216. Gonzalez, 454. Gonzalez Franciscus, 279. Gonzalez (Rincón) Philippus, archiep.
S. Iacobi de Venezuela, 317, 474. de Gordon Margarita Rosa (Ven.), 231. Gotti Hieronymus, S. R, E. card., 136. Goupil Renatus (Ven.), 359,361, 362,363.
Index personarum 537
Grandelaude, 420. Granero Godefridus, 255. Granito Pignatelli di Belmonte Ianua
rius, S. R. E. card., episcopus.Albanensis, 17, 31.
Grasset de Saint-Sau veur Andreas (Ven.), 70.
Grazioli Iulius, 496. Gregorius XIII, R. P., 121, 126, 276. Gregorius XVI, R. P., 77, 416, 423. Gresele Emygdius, 383. Grignion Ludovicus Marcia (B.), 172. Grilli Aloisius, 352. Gros Iosephus Maria (Ven.), 70. Grossi-Gondi Augustus, 32. Grossi-Gondi Iosephus, 430. Gruyer Ioannes (Ven.), 70. Guarini Michael, 430. Guarneri Tranquillus, episc. tit. Euro-
pensis, 358, 475. Gué (le) Carolus (Ven.), 70. de Guébriant Ioannes Baptista Maria,
episc. tit. Euroeensis; 225. Guerin du Rocher Petrus (Ven.), 70. Guerin du Rocher Robertus (Ven.), 70. Guérin Maria Anna, 229. Güerin Petrus Michael (Ven.), 70. de Guernica Ioannes, 178. Guerra Felix Ambrosius, archiep. S. Ia
cobi de Cuba, 225, 355, 471. Guerri Iosephus, 240. Guesdon (Ven.), 70. de Guilhermier Maria Anna (Ven.), 231. Guillaumot Franciscus (Ven.), 70. Guilleminet Ioannes Antonius (Ven.), 70. Guillon de Keranrum Ivon Ven.), 70. Gulielmus Parisiensis, 412. Gumamela, 275-286. Gürtler Theodorus, 168. Gury, 418. Gusmini Georgius, S. R. E. card., archiep.
Bononiensis, 309, 376, 436. Gutiérrez Alphonsus, 135.
H
Hackett Bernardus, episc. Vaterfordien. et Lismoren., 36, 471.
Haegy Iosephus, 255. Haïle-Guiorguis Bittoded, 302.
Haindl Ioannes Baptista, 304. Halle Honoratas, episcopus tit. Perga-
mensis, 222, 475. Hamel Carolus, 5. Hannig Ioannes, 168. de Hartmann Felix, S. R. E. card.,
archiep. Coloniensis, 356. Harty Jeremias, episc. Ömahen., 177,475. Hébert Franciscus Ludovicus (Ven.), 70. Hédouin lulianus (Ven.), 70. Hegenbarth Ernestus, 430. Heiner Franciscus, S. R. Rotae Auditor,
Hello Ioseph, 432. d' Hendecourt Aloisius, 33. Hénocq Petrus Franciscus (Ven.), 70. Henriques Placidus Hilarius, 464. Hensen Antonius, 302. Hermann Eduardus, episc. tit. Cybistren.,
136. Herque du Roule Eligius (Ven.), 70. Herrera Restrepo Bernardus, archiep.
Bogoten. in Columbia, 104, 311. Hertzog Franciscus Xaverius, 69. Herzog Ioannes, 216. Hé vin Theodorus, 215. Hieronymus (S.), 306. Hieronymus Paulus Barcinonensis, 456. Hirschberg, 202. Hoeveler Petrus, 216. Hoffmann Arnoldus, 167. Honorius III, R. P., 396, 466. Horak Aloisia, 203. Horváth Iosephus, 166. Hossu Basilius, ep. Armenopolitan., 32. Hourrier Iacobus (Ven.), 70. Hugon Eduardus, 174, 413. Hülm E., 178. Hungerford Mackay Clarence, 351. Huré Sanctes (Ven.), 70. Hurtrel Carolus (Ven.), 70. Hurtrel Ludovicus Benjamin (Ven.), 70. de Huyn Paulus, archiepiscopus Pra
gensis, 408, 475.
I-J
Jacobs Petrus, 216. Iacona Antonina, 488, 490. Jaegle Carolus, 463.
538 Index personarum
Jakab Adalbertus, 168. Jametel (comes), 200 sq. Ianclair Susanna, 230. Jannin Ioannes Baptista (Ven.), 70. Iannotta Eugenius, 464. Jannuccelli Dominicus, 255. Janssens Ludovicus, 135. Jasinski Anna, 190 sq. Jauch Aloisius, 262. Ibeas Stephanus, 281 sq. Iemina Florentius, 303. Iggnezou Badjironde, 302. Ignatius (S.) a Lojola, 360. Iguerastegui Iosephus, 133. Ilsley Eduardus, archiep. Birmingamien-
sis, 238. Innocentius III, R. P., 278, 326, 466. Innocentius X, R. P., 404. Innocentius XII, R. P., 39. Ioannes Baptista (S.), 360. Ioannes Baptista a Burgundia (Ven.), 13. Ioannes (S.) Berchmans, 14. Ioannes Damascenus a Vovrai, episc.
Portus Victoriae, 321, 472. Joffily Ioannes Irenaeus, episc. Ama
zonum, 151, 473. Jogues Isaacus (Ven.), 359. 361, 362 sq. Joret Petrus Ludovicus (Ven.), 70. lorio Petrus, archiepiscopus titularis Ni-
comediensis, 132. Ioseph (S.), 360. Iosephus a Cruce, 276, 279 sq., 283. Jové (Vilaplana) Iosephus, 384, Iphigenia a S. Matthaeo (Ven.), 228,
230 sq. Irenaeus (S.), 400. Irigoyen, v. Garcia. Isoleri Antonius, 383. Iulius II, R. P, 287. de Justamond Francisca, v. Magdalena
a Ssmo Sacramento. de Justamond Iulia, v. Dorothaea a
S. Corde Mariae. de Justamond Margarita Eleonora, v.
Maria a S. Henrico. de Justamond Maria Magdalena, v. Ca
tharina a iesu. i lvanisëvié Leopoldus, 167 Izart Martinus, archiep. Bituricensis,
177, 474.
K
Kantiba-Wold-Tsadek, 302. Keller Ludovicus, 178. Kempkes Petrus, 302. Klein Norbertus, episc. Brunensis, 474. Knopp Eduardus, 167. Koch Henricus, 55. Koeveler Petrus, 55. Kohont Philippus, 168. Kräder Carolus, 167. Krapac Ioannes Baptista, episcopus Sir-
miensis, 304. Kuehlen Ioannes, 463. Kwilecki Franciscus, 134.
L • •
Lacan Ioannes (Ven.), 70. La Croix, 251. Lachavane Georgius, v. Ioannes Dama
scenus a Vovrai. Ladelci Ioannes, 349, 427, 493. Ladeuze Paulinus, 133. La Fontaine Petrus, patriarcha Vene
tiarum, S. R. E. card., 468, 469, 473, 477, 495.
Lagrange Ioannes, 76, 84, 415 sq., 423. Laisant (le) Ioannes Petrus (Ven.), 70. Laisant (le) Iulianus (Ven.), 70. Lalemant Gabriel (Ven.), 359, 360, 363. Lamba (Doria) Franciscus, 216. Lambert Maria Anna (Ven.), 231. de Lambordette Maria, 115. La Monaca Angelus Maria, 133. de Lamotte d'Allogny Renatus, 430. Lancellotti Iosephus (princeps), 88. Lanchon Gilles Ludovicus (Ven.), 71. de la Lande Iacobus (Ven.), 70. de la Lande Ioannes (Ven.), 359, 362 sq. Landry Petrus (Ven,), 70. Lanfant Alexander (Ven.), 71. de Langlade Petrus (Ven.), 71. Lanier Aloisius (Ven.), 71. Laporte Claudius (Ven.), 71. La Puma Vincentius, 87. Lapus Vincentius (parochus), 275-286. La Rocca Carmela, 489, 492. Las Casas Bartholomaeus, 396.
Index persona/rum 539
Latulip^E^Sjl^icetus, episcopus Ha- "
du Lau*Ioannes Maria (Ven.), archiepiscopus Arelatensis, 67, 68, 72.
Laugier de Lamanon Franciscus (Ven.), 71. ...
Laurent (Ven.), 71. Laurin, 420. de Lavèze Belay Ioannes (Ven.), 71. Lavitrano Dominicus, 136. Lawler Ioannes Jeremias, episcopus Lea-
densis, 36, 472. Laye Maria Rosa (Ven.), 231. Layman, 327. Lebedieff, 76. Leber Michael, 71. Lebreton Carolus (Ven.), 71. Le Bron de Vescela Laurentius, 135. Le Camus Ioannes Baptista, 133. Leclercq Guilelmus Nicolaus (Ven.), 71. Leclercq Petrus Florentius (Ven.), 71. Ledanois Carola, 373. Ledanois Georgius, 367, 372 sq. Ledanois Ioanna, 367 sqq. Lefebvre Olivierus (Ven.), 71. Lefebvre Urbanus (Ven.), 71. Lefranc Franciscus (Ven.), 71. ;
Lega Michael, S. R. E. card., 20, 22,165, 191, 208, 328, 366, 376.
Legrand Ioannes (Ven.), 71. Legrand Iosephus, episcopus ' Dacchen-
sis, 408, 476. Leitner, 420. Lejardinier Deslandes Iacobus (Ven.), 71. Lemaitre Ioannes (Ven.), 71. Lerne da Silveira Cintra Sebastianus,
archiep. Olindensis, 151, 474. Lemercier Michael (Ven.), 71. Le Merdy Hyacinthus, 159, 162. Le Merdy Ioanna, 159,163. Lenzi Caesar, 352. Leo X, R. P., 239 sqq., 448, 458 sqq. Leo XIII, R. P., 57, 85, 120, 129, 130»
173, 174, 227, 305, 413. Leopoldus I, Magnus Dux Etruriae, 26-Lerebours, 367 sqq. Le Ruzic Ignatius, ep. Caiesen.j 63, 471. Lessius, 111. Levarne Albertus, 382. Lévay Michael, 215.
Level Paulus, 200 sqq. Lhoumeau Antonius, 172. Licata Calogerüs, episcopus Calven, et
Theanen., 150, 472. Lioy-Lupis Caietanus, 53. Lipari Carolus,135. Lipira Catalda, 488. Livec (le) Franciscus (Ven.), 71. Locatelli Achilles, archiep. tit. Thessa-
lonicen., 145, 301. Londiveau Franciscus (Ven.), 71. Longuet Ludovicus (Ven.), 71. Lopez Mendoza y Garcia Iosephus,
episc. Pampilonen. et Tudelen., 301. Loroy ioannes (Ven.), 71. Lotterius, 21, 23, 243, 456 sq. Loublier Martinus (Ven.), 71. Lozano Antonius, 276. de Loy e Ioannes Alexius, 230. de Loye Susanna Agatha, v. Maria Rosa. de Lubersac Iacobus (Ven.), 71. Luciarini Antonius, 135. Lucidi Evaristus, 496. Ludovicus III, Bavariae rex, 181. Lugo, 326. Lunardi Fridericus, 432. Lutzu Elias, 383. Luzeau de la Mulonnière Henricus
(Ven.), 71.
M
Macaire Cyrillus, 179. Mae Dermot Ioannes, 31. Mae Devitt Philippus, episc. Harrisbur-
gensis, 270, 476. Machado Andreas, episcopus Guayaqui
lensis, 151, 472. Mae Laughlin Eduardus Ioannes, 301. Mac Teigne Elisabeth, 47 sqq. Maffei Franciscus, episc. Laquedonien.,
175, 475. Maffi Petrus, S. R. E. card., archiepi
scopus Pisarum, 394. Magdalena a Ssmo Sacramento (Ven.),
229, 231. -M
Magini Annuntiata, 191. Magro Aloisius, 135. Magister S. Hospitii, 430. Mané Caelestinus, 216.
Index personarum hm
Maia Eliseus, 35Q. Maignien Gaspar (Ven.), 71. Maineaud de Bisefranc Claudius (Ven. )?
71. de Maio Franciscus Xaverius, 87. Maiocchi Rodulphus, 53. Malsou Petrus Maria, 87. Mamede da Silva Leite Toachim, episc.
tit. Sebastensis, 225, 475. Manassei (di Collestatte) Paulus, 56. Mancia-Salvini Galeatius, 133. Mancini-Raineri, episc. Fesulanus, 25,26. Mancuso Iacobus, 301. Mannucci Ubald us, 381. Many Seraphinus, S. R. Rotae Auditor,
21, 22, 28, 30, 45, 109, 120, 131, 158, 164, 188, 200, 205, 275, 286, 299, 415, 426, 448, 461, 487, 493.
Manzoni Caesar, 133. Marangó Ioannes, 167. Marbach Carolus, ep. tit. Paphien., 432. Marcarelli iosephus, 463. Marceillac Petrus, episcopus Apamien-
sis, 317, 476. Marchand Ioannes Philippus (Ven.), 71. Marchiò Iosephus, 427. de Marco Aloisius, 384. Marena Dominicus, 383. Marengo Franciscus, 135. M A R I A (S.) Virgo Dei Genitrix, 13,16, 60,
85, 144, 146, 154, 170, 172, 179 sqq., 259, 355, 360, 394, 433.
Maria a S. Henrico (Ven.), 228, 229, 231. Maria Rosa (Ven.), 228, 230, 231, Maria Teresia, regina, 181. Mariani Angelus, 15, 17, 69, 156, 230,
323, 363, 474. Marianus Franciscus, 248. Mariavé Henricus, 175, 178. Marini Nicolaus, 212, 300-, 381 ; S. R. E.
card., 468, 469, 473, 477, 495. Marinis Ioannes, 17. Marmotant de Savigny Claudius (Ven.),
71. Marnos Franciscus, 166. Marrocco Paschalis, 464. Martin (Ven.), 71. Martin Iosephus, 463. Martinelli Sebastianus, S. R. E. card.,
155.
Martínez Cabanas Iosephus Maria, archiepiscopus Tegucigalpen., 62.
Mascard, 328. Masón Aiphridus Ioannes, 304. Massey Renatus (Ven.), 71, Massi Eugenius, episc. tit. Ioppensis, 274. Massier Aiphridus, 328, 330, 334 sqq. Massier Ioannes, 324 sqq. Massier Iosephus, 330. Massimi Maximus, S. R. Rotae Auditor,
448, 461. Massin Ioannes (Ven.), 71. Mastripietri Iacobus, 463. Materazzo Nicolaus, 134. Matas Andreas, 168. Mátéffy Victor, 167. Mathias (S.), 361. Mathieu Oli verius Eleazarus, archiep.
Reginatensis, 90. Mauduit Ludovicus (Ven.), 71. Maurel, 328 sqq. Maurin Aloisius Iosephus, archiep. Lug
dunensis, S. R. E. card., 468, 469, 471, 473, 477, 478, 495.
Mause Carolus, 463. Maximilianus I, imperator, 181. Mazza Aurelius, 31. Méallet de Fargues Franciscus (Ven.), 71. Medina Leonidas, episc. tit. Chamachen-
sis, 104, 472. Medolago-Albani Stanislaus, 32. Meffre iosephus, 230. Meissner Iosephus, 430. Melo et Alcalde Prudentius, episc. Ma-
tritensis-Complutensis, 470. Menendez y Conde Valerianus, archiep.
Valentinus, 136. Menini Robertus, archiepiscopus tit.Gan-
grensis, 432. Menuret Iacobus (Ven.), 71. Menwissen Iacobus, episcopus tit. Pru-
sen., 256. de Mercede Anicetus, 281. Merizzi Iacobus, archiepiscopus tit. Mo-
cissenus, 136. Merry Del Val Raphael, S. R. E. card.,
7, v. Index Documentorum: S. Congr. S. Officii; 132.
Metropolitanus Dubuquensis, 224. Meunier (le) Iacobus Ioannes (Ven.), 71.
Index persona/runi 541
Meynier Iosepha, 159, 164. Meynier Renatus, 159. Migliorelli Vincentius, episc. Nursin.,
270, 476. Milacek Antonius, 168. Millet Henricus (Ven.), 71. Millet Petrus, 135. Mimbela Paulus, 303. Minacapelli Calogerus, 88. Minister generalis Fratrum Minorum,
387 sq. Minquella et Arnedo Turibius, episc.
tit. Basilinopolitanus, 358, 476. Minutte Anna (Ven.), 231. de Miranda (Chagas) Octavius, episc, de
Pouso Alegre, 63, 472. Mistrangelo Alphonsus Maria, S. R. E.
card., archiep. Florentinorum, 394. Mistretta Benedicta, 490, 491, 492. Miura Jagoro, 430. Mizsicsko Iosephus, 302. Molaroni Romulus, episcopus Macera-
ten. et Tolentin., 358, 476. Molz Fridericus, 430. Monge ioannes Maria (Ven.), 71. Moniz Petrus Ioannes, 464. Monnier Franciscus Iosephus (Ven.), 71. Monsaint Thomas (Ven.), 71. ¡ Monteleone Ernestus, 136. Morel Ioannes (Ven.), 71. Moreschini Camillus, archiep. Cameri-
nensis, 143. Mori Iosephus, S. R. Rotae Auditor^
19, 27, 28, 29, 30, 45, 51, 52, 75, 84, 184, 200, 232, 239, 324, 342, 343, 349, 367, 375, 496.
Mouffle Maria Franciscus (Ven.), 71. Moulin Aloisius, 215. Moulin Sophia, 160 sq. Mulhern Eduardus, episc. Dromorensis,
36, 472. Mulqueen Michael Iosephus, 351. Munoz et Izquierdo Franciscus, episc.
Vicensium, 177, 473. Munoz et Manzano Cyprianus, 54. Muñoz Raynaldus, episcopus titularis
Poglensis, 317, 476. Murphy Ioannes, 303. Murphy Ioannes, episcopus Portus Lu
dovici, 321, 475.
N
Nalbone Angelus, 215. Nalbone Iosephus, 215. Naranjo Alvaros, 352. Nardi-Dei Sylvius, 215. de Nardis Iosephus, episc. S. Agathae
Gothorum, 358, 476. Naro Raymundus, 489, 492. Nasalli-Rocca Ioannes Baptista, archiep.
tit. Thebarum, 474, 496. Nativelle Ioannes Baptista (Ven.), 71. Nativelle Renatus (Ven.), 71. Natoli Blasius, 54. Nègre Paulus, ep. tit. Cybistrensis, 474. Nelidow Demetrius, 133. Némèze Garneau, 54. de Netumières Raoul, 136. Nezel (Ven.), 71. Nicolosi Dionysius, episc. Chien., 56. Nieto et Martin Eustachius, episc. Se-
guntin., 317, 476. Nogier Mathias (Ven.), 71. Nolens Gulielmus, 429. Nouel Adulphus Alexander, archiep.
S. Dominici, 214. Novak Aemilius, 430. Nuntius Apostolicus in Ditione Brasi
liana, 169.
O
Obweger Iacobus, 167. O' Callaghan Thomas Alphonsus, episc.
Corcagiensis, 256. O' Connel Ioannes, 133. Olivares Aloisius, episc. Nepesin. et
Sutrin., 270, 476. Oppizzonio Carolus, S. R. E. card.,
archiep. Bononien., 377. Ordoñez Albertus, episc. Ibarrensis, 470. O' Reilly Hugo, 383. O' Rielly Michael, 351. Orienti Ioseph, 191. Orsini, S. R. E. card., archiep. Bene-
• ventan., 120, 125. Ortynskyi de Labetz Stephanus, episc.
Daulien., 136. Osorio y Eloia Ferdinandus, 215.
542 Index personarum
Oviefve Iosephus (Ven.), 71. Ozcoidi y Udave Iacobus, episc. Tira-
sonen., 432.
Paban Ernestus, 215. Pacelli Eugenius, 18. Pacelli Franciscus, 304. Pacelli Philippus, 186. Pagani-PIanca Incoronati Carolus, 133. Palermo Iosephus, 488. Palica Iosephus, 188, 300. Pallottini, 272, 441. Panken Ioannes Baptista, 216. Paolucci de' Calboli Ginnasi Ioannes
Rainerius, 136. Paolucci Richardus, 133. Papin (Villeré) Eduardus, 56. Parri Alexander, 167. Pascucci Ieremias, 135. Pasqualigo Dominicus, 147, 399. Passerat Iosephus (Ven.), 16. Patrizi Nazarenus, 120. Paulus (S.) Apostolus, 97, 100,310,313,
391, 393, 469. Pavanelli Laurentius, 56. de Payer Alicia, 200 sqq. de Paz y Morales Iosephus, 216. Pazery de Thorame Iosephus (Ven.), 71. Pazery de Thorame Iulius (Ven.), 71. Pazery de Thorame Petrus (Ven.), 71. de Pélacot Carolus, 134. Pelissier Maria (Ven.), 231. Pellier Ludovicus (Ven.), 71. Pellini Seraphinus, 255. Pellizzari Ioannes Maria, episc. Pìa-
centinus, 87. Penny Gulielmus Laurentius, 351, Pensa Thomas, 431. Pensati Nicolaus, 133. Perathoner Antonius, S. R. Rotae Audi
tor, 28, 29. Perez et Quiñones Ulpianus, episcopus
Bolivarensis, 470. Perez y Aguilar Antonius Adulphus,
archiep. S. Salvatoris in America, 166. Peries, 420. Perin Ioannes, 207 sq. Perkmaun Christianus, 167.
Perosi Carolus, 214, 496. Perrone P., 417 sq. Pétrone Iosephus, 133. Petronius (S.), 396. Petrus (S.) Apostolus, 139, 396,414, 469. Petrus (S.) Martyr, 396. Pey Franciscus Iosephus (Ven.), 71. Pezzani Henricus, 343, 487. Pfeiffer Nicolaus, 167. Pharis Emmanuel, 167. Philippot Ioannes Michael (Ven.), 71. Pie Aemilius, 45 sqq. Piccini Octavia, 185. Pichler, 111. Piedrabuena Barnabas, episc. Gatamar-
censium, 144. di Pietro Ioannes Baptista, 136. Pignatelli, 39, 128, 417 sq. Pinardi Ioannes, episc. tit. Eudoxiaden-
sis, 36, 471. Pinault Nicolaus Iosue, 54. Pinazzi Iosephus, 133. Pircëvié Jacob, 168. Pironneau, 204. Pitonius, 252, 273, 441 sq., 452, 457. Pius V (S.), R. P., 39,40,42, 379, 440, sqq. Pius VI, R. P., 77, 416, 423. Pius VII, R. P., 43, 378, 386 sq. Pius VIII, R. P., 325. Pius X, R. P.., 57, 85, 156, 173,174,
217, 258, 263 sq., 306, 353, 387, 399, 413, 466, 494.
Plagge Ioseph, 55. Ploquin Petrus (Ven.), 71. . Poels Henricus, 135. Pogliani Hermenegildus, 166. Polacco, 347. Polaczek Carolus, 215. Pompilj Basilius, S. R. E. card., 58. Ponse Claudius (Ven.), 71. Pontius, 119, 340, 418. Pontus Ioannes Baptista (Ven,), 71. Poret Renatus (Ven.), 71. Porlier Augustinus (Ven.), 71. Pospisil Iosephus, 429. Postulator generalis O. F. M., 14. Pothier Ch., 49, 51. Pottier Petrus Claudius (Ven.), 71. Poulain de Launay (Ven.), 71. Pouzet Iosephus, 55.
*
Index personarum
Power Ioannes, 136. Power (Walsh) Iacobus, 351. Prat Emmanuel, episc. tit. Mactaritanus,
67, 471. Prendergast Edmundus, archiepiscopus
Philadelphiensis, 140. Prieto Antonius, 216. Prior Ioannes, S. R. Rotae Auditor,
28, 30, 45, 46, 51,109, 120, 131, 58, 164, 188, 275, 286, 415, 426, 487, 493.
Privilenghios Gabriel, 168. Prizzi Michael, 489, 492. Przezdziecky Henricus, 215. Psalmon Petrus Nicolaus (Ven.), 71. Pugliese, 346. Pührerfellner Franciscus, 216. Pujia Antonius, 133. Puttini Melchiades, 194. Pyrrhus Corradus, 456.
Queneau Ioannes (Ven.), 71.
R
Rabé Iacobus (Ven.), 71. Radu Iacobus, 429. Radziwill Michael, 75 sqq., 415-426. Rajner Ludovicus, episc. tit. Cidyessen.,
301. Ranuzzi de Bianchi Victor Amadeus,
archiep. tit. Tyrensis, S. R. E. card., 468, 469, 473, 477, 495.
Raphael a S. Iosepho, 382. Rateau Ioannes Iosephus (Ven.)', 7 Rauscher Leopoldus, 303. de Ravinel Stephanus (Ven.), 71. Raymbault, 361. Raynaud Ioannes, episc. tit. Germen.,
225, 475. Re Maria Liberata, 323. Redaelli Ioannes, 463. Régine Ioannes, archiep. Tranen, et Ba-
rolen., 270. Regnet Petrus (Ven.), 71. Reiffenstuel, 111, 159, 234, 242, 277,286,
326 sq., 441. di Rende, S. R. E. card., archiep. Be-
neventan., 120. .
543
Reth Carolus, episc. tit. Leten., 150,472. Reuter Dominicus, 382. Revela Anna, 117. Rey de Kervisic Ivon Ioannes (Ven.), 71. Ribas de Avila Emmanuel, 88. Ribeiro Costa Franciscus, 429. Riccardi Ambrosius, episc. Sarsinaten.,
225, 475. Ricciardelli Raphael, 155. Richelmy Augustinus, S, R. E. card.,
archiep. Taurinensis, 36. Riedl Cyrillus, 429. Riegler Ioannes, 135. Riganti, 130, 241, 243, 252, 451, 454sqq. Riggi Benedicta, 492. Riggi Marius, 91, 95, 171, 259. Righetti Andreas, episc. Carpen., 214. Rigoni Antonius, 216. Rigot Ludovicus (Ven.), 71. Rincón Gonzalez Philippus, archiep.
S. Iacobi de Venezuela, 317, 474. Riou Carolus, 54. de Ripert Maria, v. d'Alauzier. Ritsch el Hermannus, 430. Rizzi Ambrosius, 255. Robert de Lézardière Iacobus (Ven.), 71. de la Rochefoucauld Franciscus Iose
phus (Ven.), episc. Bellovacen., 67, 68, 72.
de la Rochefoucauld Petrus Ludovicus (Ven.), episc. Santonen., 67, 68, 72.
de Rocher Anna Margarita (Ven.), 231. Rodríguez Al ves Iosephus, 303. Rohrmoser Rupertus, 168. Rolleri Hieronymus, 105, 107 Romagnoli Angelus, 190. Romagnoli Elvira, 189, 192. Romagnoli Moyses, 192 sq. Romagnoli Telemach us, 192 sq. Romano Iosephus, 463. de Romillon Ioanna Maria (Ven.), 231. de Romillon Sylvia, v. Agnes a S. Lu
dovico. Ronai Ioannes, 216. Ronconi Andreas, 481, 482. Ronveau Henrica, 48 sqq. de Roquard Maria Anna (Ven.), 231. Rosa Ioannes Baptista, 103, 266. Rosé Ludovicus Franciscus (Ven.), 71. Rosset, 111, 418, 420.
Index personarum 544
Rossetti Petrus, S. R. Rotae Auditor, 28, 29, 52, 239, 254, 324, 342,367, 375.
Rossi Jeremias, 158. van Rossum Guilelmus, S. R. E. card., 108. Rostain ioannes Caesar (Ven.), 71. Rotoli Nicolaus, episc. Aesernien. et
Venafran., 150, 472. Rouchouse Iacobus Victor Maria, episc.
tit. Aegearum, 67, 471. Rouleau Carolus Edmundus, 32. Rousseau Claudius (Ven.), 71. Rousseau (le) Vincentius (Ven.), 71. Roussel Nicolaus Carolus (Ven.), 71. Rovere (della) Dominicus, S. R. E. card.,
episc. Taurinensis, 287. Royez Marcus Ludovicus (Ven.), 71. Ruelland Eugenia, 48 sqq. Russel Thomas, episcopus Carolopoli-
tan., 474. Ruzic (le) Ignatius, episcopus Caiesen.,
63, 308. Ryan Patritius Thomas, episc. Pem-
brokensis, 358, 476.
S
Sacchi Aloisius, 55. Sacco Antonius, 302. Sacconi Vincentius, 45, 75, 206, 287,324,
415. Sacripante Hieronymus, 302. Saedt Felix, 135. Saenz Benedictus, 429. de Saint-Clair Guyard Ioannes (Ven.), 71. Saint-James Petrus (Ven.), 71. Saint-Olive Henricus, 5. Salerno Rosa, 489, 492. Saliège Leonia, 233. de Salin de Niart Franciscus (Ven.), 71. Salleron Georgius, 383. Salvador et Barrera Iosephus Marianus,
episcopus Matritensis, 87; archiepiscopus Valentinus, 470.
Salvatorelli L„ 178. Salvetti Ambrosius, 216. Salvioni Ioannes, 255. de Sampayo Thomas Eduardus, 351. Samson Ioannes Henricus (Ven.), 71. Sánchez, 46, 78, 100 sq., 117, 119, 159,
325 sq., 340, 370, 374, 418.
Sanchini Iustinus, episcopus Fanensis, 225,475.
di Sanguineto (di Compostella) Balthas-sar, comes, 256.
Santangeli Ioseph, 167. Santelli Franciscus, 184. Santelli Liberata, 184 sqq. Santi, 111, 278, 318, 440. Santi Sanctius, 302. Santucci Carolus, 75, 415, 473. Sardi Vincentius, archiep. tit. Caesa
riensis, 270, 496. Sarnari Rainerius, episc. Maceraten. et
Tolentin., 56. Savignoni Fridericus, 239, 448. Savine Ioannes Antonius (Ven.), 71. Savini Silvia, 192, 195, 197. Sbarretti Donatus, archiep. tit. Ephesi-
nus, 7, v. Index Documentorum : Sacra Congr. S. Officii; S. R. E. card., 468, 469, 473, 477, 495.
Sbrolli Bartholomaeus, 189 sq.. 194. Sbrolli Ursula, 190, 194, 197. Scalabrini Ioannes Baptista, episc. Pia-
centin., 220. Scannell Richardus, ep. Omanern, 32. Scapardini Angelus, archiep. tit. Da-
mascen., 496. Scapinelli di Léguigno Raphael, S. R. E.
card., 473, 477, 495. Scavini, 420. Scherer, 80, 420. Scherndl Balthassar, 166. Schioppa Laurentius, 214. Schlamandinger Robertus, 168. Schlitz' von Görtz und von Wrisberg
Wolfgangus, 432. Schmalzgrueber, 10, 326. Schmid Iacobus (Ven.), 71. Schnitzer, 420. Schnuetgen Alexander, 133. Schreiner Iacobus, 55. Schulz Stephanus, 56. Schwechler Carolus, 135. Schwering Carolus, 430. Schwertner Augustinus, 133. Schwind Iosephus, 430. Scialdoni Aloisius. 300. Scotti Ioannes Baptista, episc. Auximan.
et Cingulah., 496.
Index personarum 545
Sebastianeiii Guilelmus, S. R. Rotae Decanus, 20, 21, 30, 158,164,188, 200, 205, 234, 239, 254, 275, 286, 349, 427.
Sebastiani Iosephus, 134. Seconds Ioannes Antonius (Ven.), 71. Seedoch Carolus, 216. Séguin Ioannes Antonius (Ven.), 71. Segura Saenz Petrus, episc. tit. Apollo-
nien., 104, 472. Sentroul Carolus, 135. Serafini Dominicus, S. R. E. card., 53,
87, 107, 132, 165, 462. Seraglia Aemilius, 135. de Serres Emmanuel, 109-119. de Serres Ioseph, 113, 115. Sévin Hector Irenaeus, S. R. E. card.,
archiep. Lugdunen., 168. Shaw Ioannes Gulielmus, episcopus
S. Antonii, 53. Siciliano Sebastianus, 464. Sidoli Franciscus, episcopus Reatinus,
225, 475. Sikorski Andreas, 167. Silva Antonius Raymundus, episc. Eme-
riten. in Indiis, 53. Silj Augustus, archiepiscopus tit. Cae
sariensis Ponti, 496. Simeone Augustinus, episc. Adiacensis,
177, 475. Siminiati Stephanus, 429. Simlinger Rodulphus, 216. Simon Ioannes Petrus (Ven.), 71. Sincero Aloisius, S. R. Rotae Auditor,
19, 27, 28, 29, 30, 45, 51, 120, 131, 184, 200, 232, 239, 343, 349, 382, 415, 426, 448, 461, 487, 493.
Sinibaldi Iacobus, episcopus tit. Tiberien., 157.
Sixtus IV, R. P., 289, 298. 'de Skrbensky Leo, S. R. E. card., ar
chiep. Olomucensis, 177, 470. Sokolowski Wenceslaus, 135. Sole Iacobus, 55. Solieri Franciscus, 212. Soror a S. Maria Perdolente, 323. Sortino Salvator, 488. Sosio Angelus, 136. de Soto y de Aguilar Ferdinandus, 54. de Souza Monteiro Ferdinandus, episc.
Spiritus Sancti, 136. ACTA, vol. VIII , n. 14. — 30-12-016.
Spalding (Lancaster) Ioannes, archiep. tit. Scythopolitan., 464.
Springmuehl Fridericus, 463. Sproll Ioannes Baptista, episc. tit. Al-
mirerisis, 472. Stagni Peregrinus Franciscus, archiep.
Aquilan., 91 ; archiepiscopus tit. Ancyranus, 470.
Staiti Ioseph, episc. Ándrien., 270. Stan Florianus, 429. Stanislaus (S.) Kostka, 14. Stettiner Torquatus, 184 sqq. Stief Theodorus, 168. de Stieglitz Franciscus, 55. Stillemans Antonius, episc. Gandaven-
sis, 464. Stoeger Ioannes Baptista (Ven.), 16 sq. Strahinscak Aemilius, 166. Stumpf Christophorus, 431. Surcouf Germana, 109-119. Sweeney Edwinus Maria, 351. von Szczaniecki Michael, 135. Szeman Andreas, 166. de Szeptycki Andreas, archiep. Leopo-
lien. Ruthenorum, 146.
T
Tacci Ioannes, archiep. tit. Nicaen., 496. Taccone Gallucci Dominicus, archiepi
scopus tit. Constantiensis, 87. Tagliamonte Raphael, 133. Talamo Salvator, 366. Talieu Magdalena (Ven.), 231. de Talleyrand Vera, 83. Talion Patritius Gulielmus, 302. Tani Tancredes, 27, v. Index Documen
torum: S. Romana Rota. Tannrath Ioannes, 302. Tarquini P., 79. Teanini, 343. Tei Paulus Marcus, ep. Pisauren., 168. Teissier Hippolytus, episc. Mysurien.,
408, 476. Teoga Ato, 303. Territo Gratia, 487-493. Territo Rosarius, 488. Tessier Ioannes Baptista (Ven.), 71. Testi Aloisius, 352. Texier Iosephus Martialis (Ven.), 71.
36
546 Index personarum
Theissling Ludovicus, 355, 395. Thierrey Ioannes Iosephus (Ven.), 71. Thomas (S.) Aquinas, 156, 157, 174, 322,
326, 340, 364 sq., 397, 412 sqq., 479. Thomas Lupus (Ven.), 71. Tierney Myles, 351. Tobin Thomas, 302. Tonti Iulius, S. R. E. card., 31, 165, 301. de Toro Donoso Antonius, 256. Torras y Bages Iosephus, episcopus Vi-
censium, 56. Torres et Sanz Antonius Aurelius, episc.
tit. Augilensis, 63, 471. Tovia Ferdinandus, 302. Trabattoni Petrus, 166. Tramonte (Giglio) Iosephus, 303. Traversi Leopoldus, 190, 192 sq. Trocchi Titus, archiepiscopus tit. Lace-
daeraoniensis, 355. Trua Raphael, 431. Trzopinski Ioannes, 429. Tupinambá da Frota Iosephus, episc.
Sobralensis, 63, 471. Turchi Adulpjius, episcopus tit. Cano-
pitanus, 132, 446. de Turmenyes Petrus Iacobus (Ven.), 71.
U
Ubaldi Sanctes, 463. Ughetti Caelestinus, 255. Unger Carolus, 215. Urbanus VIII, R. P., 77, 82, 248, 362,
368, 418, 420, 424. de Urquiza Adulphus, 431. Urvoy Renatus (Ven.), 71.
Y
Vacca Antonius, 294. Vacca Bartholomaeus, 294. Vaccaro Iulius, archiep. Baren., 214. Valensise Dominicus Maria, archiep^tit.
Oxyrynchius, 56. Valions de la CalmetteCarolus (Ven.), 71. Valfrè di Bonzo Theodorus,"archiep. tit.
Trapezuntin., 382. Vali hora Augustinus, 166. Vanni Latinus Henricus, v. Evangelista
ab Usselle.
Vannutelli Vincentius, S. R. E. card., episc. Ostiensis et Praenestinus; 69, 132,230,376,409,411.
Van Waterschoot van der Gracht Gual-terus, 383.
Vareilhe Duteil Franciscus (Ven.), 71. Vassallo di Torregrossa Albertus, ar
chiep. tit. Hemesen., 165. Vauguelin Edgardus, 133. Vecchiotti, 80,111. de Vedrin (Ghislain) Alphonsus, 56. Venier, episc. Vicentin., 211. Venzi, 345. Verchière Elisabeth (Ven.), 231. Verde Alexander, 15, v. Index Documen
torum: S. Congr. Rituum. Veret Carolus Victor (Ven.), 71. Verrier Petrus (Ven.), 71. Verrón Nicolaus Maria (Ven.), 71. Verzosa Alfridus, episcopus Lipensis,
358, 476. Vichi Emygdius, 135. Vico Antonius, S. R. E. card., episc. Por
tuensis et S. Rufinae, 15, v. Index Documentorum: S. Congr. Rituum; 155, 165, 323, 363.
Vidal P., 249. Vidari, 345. Vié Gustavus, episcopus Monoecensis,
177, 473. Vieira Modestus Augustus, episc. tit.
Archelaidensis, 464. Vigna Aloisius, 56. Vilaplana Jové Iosephus, 384. Villapol Ioseph, 277. Villeré Papin Eduardus, 56. de Villette Ioannes (Ven.), 71. Vinati Ioannes Baptista, archiep. tit.
Mocissen., 474. de la Vinaza (comes), 54. Vincent Amatus Petrus, 160 sq. Vincent Clotildes, 161. Vincentius a Cruce, 283. Vincentius (S.) Ferrerius, 397. Violard Guilelmus (Ven.), 72. Virili Raphael, archiepiscopus tit. Pto-
lemaiden., 91, 95, 171, 259. Vitalis Petrus (Ven.), 72. Vitan Lucas, 275. Vivante, 345 sq.
Index personarum 547
Vizzini Ioannes, 302. Vòlio Claudius, episc. S. Rosae in Hon
duras, 62, 472. Völker Maria Hadrianus, 303. Volondat Iosephus (Ven.), 72. Volovió Iosephus, 166.
W
Wagner Franciscus, 167. Wais Casimirus, 429. Waldmann Abel, 166. Walsh Guilelmus, 166. Walsh Iacobus, 351. Wehofsits Iulius, 168. Weingaertner Paulus, 351. Weldon Michael, 166. Wengritzky Conradus, 216. Wernz, 22, 78, 80, 111, 118, 198 sq., 418,
420, 422. Westerwoudt Gulielmus Ioannes, 55.
de Wiart (Carton) Mauritius, 302. Wold-Mariam Ato, 303. Workie, v. Dediazmatch. Wuillemont Henricus, 303.
Z
Zaffarame Augustus, 216. Zaleski Ladislaus, patriarcha Antio
chenus Latinorum, 474. Zampaglione Laurentius, 463. Zara Aloisius, 168. Zara Maximilianus, 310. Zefilippo Aloisius, 133. Zehentbauer Michael, 303. Zehle Alphonsus, 430. Zemancsik Stephanus, 167. Zezza Michael, episc. Puteolanus, 463. Zimmermann Ignatius, 429. Zivkovic Andreas, 432. Zucchini Carolus, 303.
O C T A V U M V O L U M E N C O M M E N T A R I I O F F I C I A L I S « Acta Apostolicae Sedis »
A B S O L V I T U R D I E 3 0 D E C . 1916. - T Y P I S P O L Y G L O T T I S V A T I C A N I S
Recommended