View
221
Download
2
Category
Preview:
Citation preview
Studia Regionalne i LokalneNr 4(46)/2011
ISSN 1509–4995
Monika Mularska-Kucharek, Agnieszka Świątek
Monika Mularska-Kucharek*, Agnieszka Świątek**
aktywność społeczna mieszkańców łodzi. analiza WybRanych WymiaRóW
ZnamiennącechąPolskijestniskipoziomaktywnościspołecznejwewszystkichanalizowanychwymiarach.Choćprzeważają postawybierne, od kilku lat dostrzega się również enklawyoby-watelskiegozaangażowania.Możnawskazaćdziedziny,wktórychPolacynajchętniejprzejawiająinicjatywę,poświęcającwolnyczasnapracęspołeczną.Oprócztegodasięwyróżnićnajbardziejaktywnegrupyspołeczne.WniniejszymartykulezostałaprzeanalizowanaaktywnośćspołecznamieszkańcówŁodziwdwóchwybranychwymiarach:działańnarzeczswojejspołecznościiudzia-łuworganizacjachobywatelskich.Staranosięodpowiedziećnapytanieopoziomaktywnościło-dzian,atakżeustalićkorelatywyżejwymienionychwymiarów.Wanalizieuwarunkowańaktyw-nościspołecznejuwzględniononastępującezmienneniezależne:płeć,wiek,zawód,wykształcenieidochód.
Słowa kluczowe:aktywnośćspołeczna,społeczeństwoobywatelskie,Łódź.
Dwudziestolecie poupadkukomunizmu towystarczającyokres, by zacząćanalizowaćzachodzącewPolscezmiany,kierując się jużnie tylepobożnymiżyczeniami, ile racjonalnymi przesłankami. Pozwoli to konstruować bardziejprawdopodobnewizjerozwoju.Współcześniekluczowąkwestiąstajesiępróbaodpowiedzinapytanie,czywPolscerozwinęłosięwpełnispołeczeństwoobywa-telskie,którestanowijednązkonstytutywnychcechdemokratycznegopaństwa.Wliteraturzeprzedmiotupoczesnemiejscezajmujeteza,żebudowaniespo-
łeczeństwaobywatelskiegowdłuższejperspektywieprzyczyniasiędorozwojulokalnychspołeczności:„Aktywnezaangażowaniespołeczeństwaobywatelskie-go jestobecnie corazczęściejpostrzegane jakogłównywarunek skutecznegorozwojulokalnego,łagodzeniaskutkówubóstwaorazświadczeniausługsocjal-nych”(Davis2000).PawełSwianiewicziWojciechDziemianowicz,opierającsięnawłasnychbadaniach,przyjmujątezęRobertaPutnama,któryprzyczynzróż-nicowaniarozwojowegoregionówdoszukujesięwpoziomieaktywnościobywa-telskiejmieszkańców(Chludziński2004).Wedługjednejzdefinicji,społeczeń-stwoobywatelskiejestto„zbiorowośćspołeczna,wktórejwystępujeswobodnawymianainteresówiwartościpoprzezzaangażowanewzinstytucjonalizowane
* Katedra Zagospodarowania Środowiska i Polityki Przestrzennej, Uniwersytet Łódzki,ul.Kopcińskiego31,90-142Łódź;e-mail:monikamularska@tlen.pl.
** KatedraSocjologiiWsiiMiasta,UniwersytetŁódzki,ul.Rewolucji1905r.nr41,90-214Łódź;e-mail:agnieszka.swiatek@interia.eu.
AKTYWNOŚćSPOŁECZNAMIESZKAńCóWŁODZI.ANALIZAWYBRANYCHWYMIARóW 69
formywspółżyciaspołecznego.Wywierająonewpływnapodejmowaniedecy-zjipolitycznych,dążądozdobyciawładzy,dbająorealizacjęinteresugrupowe-goswoichczłonków,mobilizują ludzidorozwiązywaniaważnychsprawspo-łecznychnaszczeblulokalnymiponadlokalnym”(Sikora2004,s.254).Aktywnyudziałobywatelimapolegaćnabudowaniudobrawspólnegospołecznościlokal-nejinarodowej(Koperek2008).Wartopodkreślić,żenajwiększezainteresowaniebadaczywzbudzafunkcjo-
nowaniespołeczeństwaobywatelskiegowpłaszczyźniepolitycznej.Aktywnośćobywatelskąrozumiesięwtymprzypadkujakouczestnictwowwyborach(za-równopoprzezgłosowanie, jak i kandydowanie), przynależnośćdopartii po-litycznych,wysyłaniepetycjiizapytańdopolitykówizaangażowaniewdzia-łalnośćtrzeciegosektora(Pacześniak2009,s.19).Równiedużeznaczeniemajednaktakżeaktywnośćspołeczna,rozumianajakodziałaniadobrowolne,bez-interesowneicelowe.Możnawyróżnićtrzynajważniejszewymiarytakiejdzia-łalności:1)jednostkinarzeczjednostek,2)jednostkinarzeczokreślonychzbio-rowości (środowisk, wspólnot), 3) jednostki na rzecz procesów, programów,ruchów,siłspołecznych,politycznychigospodarczych(Michalik1998,s.20).Autorkininiejszegoartykułuzajmująsiędwomawybranymiwymiaramiak-
tywnościspołecznejmieszkańcówŁodzi:działaniaminarzeczswojejspołecz-ności,a takżeudziałemworganizacjachobywatelskich.Głównymcelempre-zentowanychbadańjestpróbaodpowiedzinapytanieopoziomzaangażowaniaspołecznegołodzian.Istotnąkwestiąjestrównieżustaleniekorelatówwskaza-nychpowyżejwymiarówanalizowanegozjawiska.Podstawę empiryczną opracowania stanowimateriał zgromadzonyw roku
2010r.wramachgrantupromotorskiego„Kapitałspołecznyapostawyprzedsię-biorczościijakośćżyciamieszkańcówŁodzi”.Badaniemobjęto490dorosłychmieszkańcówŁodzi.Próbamiałacharakterreprezentatywny.
aktywność społeczna w ujęciu teoretycznym i empirycznym
Wjęzykupotocznymaktywnośćspołecznąrozumiećmożnajakoenergięlu-dzi nakierowaną na innych. Ogólną definicję tego pojęcia przedstawia LidiaZbiegień-Maciąg(1979),stwierdzając,żejesttosposóbpoznawaniaspołecznejrzeczywistości,ogólnawłaściwośćpsychiczna,przejawiającasięwdziałaniuza-równowjegoaspekciefizycznym(zachowania,czyny,reakcje),jakiintelektual-nym(idee,myśli).BardziejszczegółowądefinicjęproponujeMariaTyszkowska,któratwierdzi,żeodnośnyterminmożnarozumiećdwojako:1)jakoswoistące-chęosobowości,któraprzejawiasięwgotowościdozajmowaniasięproblemamispołecznymiiwykonywaniazadańnarzeczinnychludziigrup;2)jakozespółokreślonychzachowańjednostki,służącychrealizacjijejdążeniadooddziaływa-nianaotoczenie(Tyszkowska1990,s.188).Wpełniejszejcharakterystyceaktywnościspołecznejpomagawskazanie,czym
onaniejest.Nienależyjejutożsamiaćzprzedsiębiorczościąigospodarnościąwzakresiestosunkówhandlowych(Bieranowski1998,s.204).Przeciwstawia
MONIKAMULARSKA-KUCHAREK,AGNIESZKAŚWIąTEK70
sięjejbierność,pasywność,niechęćdowprowadzaniazmianizgodęnatrwaniezastanychstosunków.Koncentracjajednostkinarealizacjiwłasnychinteresówbywaokreślanamianemwolnościnegatywnejiwiązanazkoncepcjąhomo so-vieticus, w której podmiot cechuje egoizm i lekceważenie dobra wspólnego(Miklaszewska1998,s.10).Wieluautorówpostrzegaaktywność społecznąprzedewszystkim jakopra-
cęnarzeczdrugiegoczłowiekalubgrupy.Dośćczęstowiążesięjązdziałalno-ściąpolityczną(Koperek2008).WartowtymmiejscuprzywołaćuwagęJackaRaciborskiego:„Praktykiobywatelskiesą turozumianejakozłożone,względ-niespójne,powtarzalneispołecznieznaczącedziałaniajednosteklubgrupprze-jawianewprzestrzenipublicznej”(Raciborski2010,s.).WedługAnnySzuster,przestrzeńpublicznato„wielkiobszarżyciapublicznego,artykułującysięwróż-nych formach organizacyjno-prawnych (lub nieposiadający ukształtowanychform)ipozwalającyobywatelomnapodejmowaniedziałańspołecznychnakiero-wanychnaróżnecele”(Szuster2009,s.17).Dowyznacznikówaktywnościspo-łecznejnależą:działalnośćobywatelska,wolontariat,filantropia,przedsiębior-czośćspołeczna,programyzwiększeniapartycypacji,edukacjaobywatelska,ruchsamopomocowyisektororganizacjipozarządowych.Autorzyzajmującysiękatolickąnaukąspołecznąiproblemamietykispołecz-
nejzwracająuwagę,żedefinicjaaktywnościspołecznejzawierawsobiezałoże-niemocysprawczejjednostki.Aktywnośćczynijednostkęwartościową,alenieoznaczato,żeniedoceniasięznaczeniaczłowiekajakoosoby,gdyżbyłobytosprzeczneznaukąKościoła.Podkreślasiępotrzebęjejrzeczywistegozaangażo-waniawokreślonąrzeczywistośćspołeczno-kulturowo-gospodarczo-polityczną,którestanowiprzeciwieństwonadmiernegoindywidualizmuipostawyroszcze-niowej(Kropka2008).Innymważnymelementemkatolickiejnaukispołecznejjestsolidarnośćspołeczna,pozytywniewpływającanawszystkiewymiaryak-tywnościspołecznej.Kościółdużąwagęprzywiązujedodobroczynności.Dobrychrześcijaninniemożeokazywaćobojętnościnaproblemyspołeczności,wktórejżyje.Jednymzesposobówrealizacjiobowiązkówwobecwspólnotymożebyćza-angażowaniewpracęworganizacjachpozarządowych.„WiarawBoganiezwal-niaodaktywnegouczestnictwawżyciuspołecznym.Zchrześcijańskiegopunk-tuwidzenianiemożnabyćspołeczniebiernym,polityczniezupełnieobojętnym.Niewolnouciecwsferęprywatnościiograniczyćsiętylkodosprawrodzinnychczyosobistych.Wokołodziejesięprzecieżtyleniesprawiedliwości,zatempowi-nienonmyślećouzdrowieniustrukturspołecznych,powinienprzezwyciężaćróż-nesiłybezładu,któredziałająprzeciwkoludzkości”(Dawidowski2001).Aktywnośćspołecznamożebyćtakżetraktowanajakoobowiązek,którywyni-
kazmoralnegonakazudbaniaodobrowspólne.Takiepodejścieimplikujezarów-nokompromiswrelacjachosobistych,jakiwzmożonezainteresowanieaktualnąsytuacjąspołeczną.Dziękiczynnemuudziałowiwżyciuspołecznymmożezostaćzaspokojona„potrzebawyrażeniaiwprowadzeniawżycieprzezjednostkęwar-tości,którewjejoceniesądobredlacałejzbiorowości,aniesąwdanymspołe-czeństwiewystarczającospełnionelubwydająsięzagrożone.[…]Uczestnictwo
AKTYWNOŚćSPOŁECZNAMIESZKAńCóWŁODZI.ANALIZAWYBRANYCHWYMIARóW 71
wewspólnociewymagapodejmowaniadziałańwceluzachowaniatychwartości,przekazaniaichinnymludziom”(Miklaszewska1998,s.12–13).Jednostkipodwpływempodzielanychzinnymiemocjiświadomieangażująsięwsprawyspo-łeczne,dbającowspólneinteresy(Kulik2009;Gliński,Palska1997).Coważne,dobrowolnadziałalnośćmożebyćprowadzonawwielusferach,więcwliteratu-rzeprzedmiotuwystępująróżnemiaryiokreśleniainteresującegonaszjawiska.Niestety,dlaPolskicharakterystycznyjestniskipoziomwszystkichanalizowa-
nychwymiarówaktywnościspołecznej,m.in.obywatelskiej,prospołecznejczykooperacyjnej.Jakwynikazbadań,zdecydowanawiększośćPolakówniewyka-zujezainteresowaniasprawaminiedotyczącymiżyciaprywatnego,niepartycypu-jewkształtowaniurzeczywistościspołecznejinieangażujesięwrozwiązywa-nieproblemówspołecznych(CBOS2006;2008b;2010a;Czapiński,Panek2007;Domański2009).Niechęćdowspólnegodziałaniaiprzekonanieoskuteczniejszejrealizacjiceluwpojedynkęsąażnadtowidoczne.Polacypostrzeganisąjakooso-by,które„nieumieją,boniedziałają,aniedziałają,bonieumieją(Sułek2009).JaktwierdziMarcinChludziński(2004),naszespołeczeństwoobywatelskie
pozostawiawieledożyczenia,alenieulegawątpliwości,żeod1989r.wciążsięrozwija.Potwierdzajątom.in.porównawczebadaniaCentrumBadaniaOpiniiSpołecznej,zktórychwynika,żecorazwięcejdorosłychPolakówzasługujenamianospołeczników(CBOS2004),przybywaosóbopoglądachprospołecznychiumacniasiępoczuciesprawczościobywatelskiej(CBOS2008a).Coważne,wnaogółbiernymspołeczeństwiepolskimodkilkulatwystępują
enklawyaktywności.Zjednejstronydajesięwyróżnićdziedzinyżyciaspołecz-nego,wktórychPolacynajchętniejprzejawiająinicjatywę,poświęcającimswójwolnyczas.Zdrugiej strony, jakpokazująbadania, aktywność społeczna jestzróżnicowana,cooznacza,żeniektóregrupyspołeczneintensywniejangażująsięwdziałalnośćnarzeczwspólnoty(CBOS2004,CBOS2008b).Wprzypadkupierwszegozwyróżnionychpowyżejwymiarów–tzw.enkla-
wowości–Polacynajchętniejangażująsięwdziałalnośćzwiązanązedukacją,prawamipracowników,religią,sportem,a takżedobroczynnością.Najbardziejaktywne sąosobyzwyższymwykształceniem,w lepszej sytuacjimaterialnejiposiadającewyższąpozycjęzawodową.Aktywnościsprzyjatakżereligijność.Natomiastfunkcjęinhibitorówaktywnościspołecznejpełnią:najniższedocho-dyiniskiewykształcenie,złewarunkimaterialne,atakżestarszywiek(CBOS2004;2008a;2010a).
aktywność społeczna mieszkańców łodzi
Wniniejszymopracowaniuuwzględnionodwawymiaryaktywnościspołecz-nej.Popierwsze,zajętosiędobrowolnąinieodpłatnądziałalnościąnarzeczśro-dowiskalokalnego.Podrugie,analizowanoudziałłodzianwpracachorganiza-cjiobywatelskich.UwzględnionokilkaformaktywnościbadanychnarzeczŁodzi:nieodpłatne
wykonywanieprac,udzielanieporadwrozwiązywaniuproblemów,informowa-
MONIKAMULARSKA-KUCHAREK,AGNIESZKAŚWIąTEK72Ta
b. 1
. Kor
elac
je m
iędz
y w
ymia
ram
i akt
ywno
ści n
a rz
ecz
Łodz
i
Bez
płat
ne w
yko-
nyw
anie
pra
c
Udz
iela
nie
pora
dw
rozw
iązy
wa-
niu
prob
lem
ów
Info
rmow
anie
śr
odkó
w m
asow
e-go
prz
ekaz
u
Prz
ekaz
ywan
ie
pien
iędz
yZb
iera
nie
podp
isów
Wys
yłan
ie
zaża
leń
do
wła
dz
Zgła
szan
ie
prob
lem
ów
polic
ji
Bez
płat
ne w
ykon
ywan
ie
prac
xxx
Udz
iela
nie
pora
d w
roz-
wią
zyw
aniu
pro
blem
ówp
= 0,
000
V =
0,33
9xx
x
Info
rmow
anie
śro
dków
m
asow
ego
prze
kazu
p =
0,00
0V
= 0
,213
p =
0,00
0V
= 0
,298
xxx
Prz
ekaz
ywan
ie p
ie-
nięd
zyp
= 0,
000
V =
0,2
13p
= 0,
000
V =
0,2
43
p =
0,01
5V
= 0
,109
xxx
Zbie
rani
e po
dpis
ówp
= 0,
000
V =
0,39
1p
= 0,
000
V =
0,1
95p
= 0,
001
V =
0,1
50p
= 0,
000
V =
0,2
06xx
x
Wys
yłan
ie z
ażal
eń d
o w
ładz
p =
0,00
0V
= 0
,159
p =
0,00
0V
= 0
,269
p =
0,00
0V
= 0,
361
p =
0,01
5V
= 0
,139
p =
0,00
1V
= 0
,150
xxx
Zgła
szan
ie p
robl
emów
po
licji
p =
0,00
2V
= 0
,140
p =
0,00
2V
= 0
,136
p =
0,00
2V
= 0
,142
p =
0,00
2V
= 0
,142
p =
0,00
2V
= 0
,140
p =
0,00
0V
= 0
,229
xxx
Źród
ło: o
prac
owan
ie w
łasn
e.
AKTYWNOŚćSPOŁECZNAMIESZKAńCóWŁODZI.ANALIZAWYBRANYCHWYMIARóW 73
nieśrodkówmasowegoprzekazuolokalnychproblemach,przekazywaniepie-niędzynaspołeczneinicjatywy,zbieraniepodpisów,wysyłaniezażaleńdowładzizgłaszanieproblemówpolicji.Zprzeprowadzonychanalizwynika,żewszystkiebadanewymiaryaktywno-
ścispołecznejsązesobąmniejlubbardziejpowiązane(istniejekorelacjaistotnastatystycznie).Oznaczato,żedziałaniewjednejdziedziniewpływanazaanga-żowaniewinnychobszarach.Najsilniejszezwiązkiwystąpiłymiędzyzbieraniempodpisówabezpłatnym
wykonywaniemprac(V=0,391;p=0,000),wysyłaniemzażaleńainformowa-niemśrodkówmasowegoprzekazu(V=0,361;p=0,000)iudzielaniemporadw rozwiązywaniuproblemówabezpłatnymwykonywaniemprac (V=0,339;p=0,000).Powiązaniewymiarówspołecznejaktywnościmożemiećzarównopozytyw-
ne,jakinegatywnekonsekwencje.Zjednejstronyudziałwpojedynczychdzia-łaniachpobudzawiele innychformaktywności,zdrugiejstronybiernaposta-wawjednymczykilkuobszarachutrudniapodejmowanieinicjatywlokalnych.Dlategoteżtakdużeznaczeniemapromocjaideispołeczeństwaobywatelskiegoiwspieraniepostawprospołecznych.Wprzypadkułodzianaktywnapostawaznalazławyrazzwłaszczawczwartej
formiedziałania(zob.tab.1),czyliprzekazywaniupieniędzy.Nadrugimmiej-scuznalazłosięzgłaszanieproblemówpolicji,anatrzecimnieodpłatnewykony-waniepracnarzeczŁodzi.Jednakwewszystkichuwzględnionychwymiarachbadanejaktywnościdomi-
nujebierność.ZdecydowanawiększośćdorosłychmieszkańcówŁodziniechcepodejmowaćdziałańnarzeczspołecznościlokalnejiosóbpotrzebujących.
Tab. 2. Praca społeczna na rzecz swojej społeczności lub osób potrzebujących
Rodzaj aktywności Tak(%)
Nie(%)
Nieodpłatne wykonywanie prac 10,7 89,3
Udzielanie porad w rozwiązywaniu problemów 9,3 90,7
Informowanie środków masowego przekazu o lokalnych problemach 6 94
Przekazywanie pieniędzy na społeczne inicjatywy 30,4 69,6
Zbieranie podpisów w związku ze społecznymi inicjatywami 7,7 92,3
Wysyłanie zażaleń do władz 6 94
Zgłaszanie problemów policji 18,3 81,7
Źródło: opracowanie własne.
Wskaźniksumarycznypozwalastwierdzić,żeponadpołowabadanych(52%)wciąguostatnichczterechlatniepodjęłażadnychdziałańnarzeczswojegomia-sta.Jednaczwartaankietowanych(25%)byłaaktywnatylkowjednymzuwzględ-nionychwymiarów.Najmniejrespondentów(0,4%)deklarowałozaangażowanie
MONIKAMULARSKA-KUCHAREK,AGNIESZKAŚWIąTEK74
wewszystkiedziedziny.Średniamierzonanaskali0–7wyniosła0,9,aodchyle-niestandardowe1,22.Żebyzbadaćogólnypoziomzaangażowaniałodzianwsprawyswojegomia-
sta,skonstruowanoskalęaktywnościspołecznejnarzeczswojejmiejscowości.Stanowionasumęitemówwchodzącychwskładanalizowanegowymiaruaktyw-ności.Informacjeowartościachskonstruowanejskaliprzedstawiaponiższyhisto-gramzkrzywąnormalną(ryc.1).
6,00 4,00 2,00 0,00
Wymiary aktywności społecznej na rzecz Łodzi
300
250
200
Czę
stość
150
100
50
0
średnia = 0,8831 odchylenie standardowe = 1,22698
n = 496
Ryc. 1. Rozkład zmiennej syntetycznej: aktywność społeczna na rzecz swojej miejsco-wości
Statystykiopisoweuwzględnionejzmiennejwskazują,żewbadanymzbiorzewystępujejednawartośćmodalna,którawynosi0.Oznaczato,żedominującymtypemzachowaniamieszkańcówŁodzijestbierność.Wartość współczynnika skośności analizowanej zmiennej wynosi 1,614.
Rozkładzmiennejaktywnośćspołecznanarzeczswojejmiejscowościjestskraj-nie asymetryczny (asymetria dodatnia), więc dla większości łodzian wartośćwskaźnikajestniższaniżśrednia(0,9).Analizę rzetelności skonstruowanej zmiennej przeprowadzono metodą
α-Cronbacha.Wartośćstatystykialfawyniosła0,604,zatemskalastanowidośćrzetelne narzędzie pomiarowe. Uzyskane wyniki potwierdzają, że łodzianieniechętniedziałająnarzeczswojejspołeczności.Jaksięjednakokazuje,biernośćwtymobszarzewystępujenietylkowśródmieszkańcówŁodzi.Niewielkiezaan-gażowaniewsprawyswojejmiejscowościzdiagnozowanonapróbieogólnopol-skiej(CBOS2007),atakżem.in.wśródmieszkańcówGdańska.Zbadańprzepro-wadzonychprzezUniwersytetGdańskiwynika,żewdziałalnościnarzeczswojejmiejscowościiosóbpotrzebującychuczestniczyłozaledwie20%ankietowanych.
AKTYWNOŚćSPOŁECZNAMIESZKAńCóWŁODZI.ANALIZAWYBRANYCHWYMIARóW 75
Identycznywynikaktywnościwtymwymiarzeuzyskanow2008r.wbadaniachogólnopolskich(CBOS2008).Przywołane wyniki świadczą, że zdecydowana większość Polaków nie
interesujesięsprawami,któreniedotyczążyciaprywatnego.Aktywność,któ-ramaprowadzićdowspółtworzeniaotaczającejrzeczywistościirozwiązywaniaproblemówspołecznych,macharakterokazjonalnyidotyczynieznacznejczęścipolskiegospołeczeństwa.Dopodobnejkonkluzjiprowadzirównieżanalizadrugiegozuwzględnionych
wymiarówaktywnościspołecznej,czylizaangażowaniawpraceorganizacjioby-watelskich.ZdanychCBOSwynika,żetakisposóbpostępowaniawybieranie-wieluPolaków(CBOS2006;2008;2010).W2008r.wskaźnikaktywnościspo-łecznejwyniósłzaledwie11%iwporównaniuzinnymikrajamieuropejskimibyłdośćniski(CBOS2008).WedługdanychzpierwszejedycjiEuropejskiegoSondażu Społecznego za lata 2002–2003 w Polsce występował najmniejszyudziałworganizacjachspołecznych.Poziomprzynależnościwyniósł19,1%,cowporównaniuznajwyższymwskaźnikiemwHolandii(83,8%)byłowartościąbardzoniską (Domański2009). Jednakprzeprowadzanewostatnich latachnapróbieogólnopolskiejbadania(Czapiński,Panek2007)pokazują,żezaintereso-wanieprzynależnościądoorganizacjiobywatelskichwzrasta.W2010r.odno-towanonajwyższąaktywnośćworganizacjachobywatelskichodmomenturoz-poczęciamonitorowaniategozjawiska,czyliod1998r.(CBOS2010).Niestety,wskaźniktennadalnieosiągnąłzadawalającegopoziomu.Polskiespołeczeństwowykazujestosunkowosłabezainteresowaniedziałalnościąworganizacjachoby-watelskich.ProblemtendotyczytakżemieszkańcówŁodzi.Przeprowadzonebadaniaudowodniły,żełodzianieprzejawiająjedynieogra-
niczonąaktywnośćorganizacyjną.Jakwynikazdanychzamieszczonychwpo-niższejtabeli3,najwięcejbadanych,prawie83%,nienależałodożadnejz26wymienionychorganizacji.Wartowspomnieć,żenieznaczniewyższywskaźnikbiernościorganizacyjnejodnotowanowcześniejwśródmieszkańcówGdańska,gdziewyniósł88%.
Tab. 3. Poziom zaangażowania w organizacjach pozarządowych
Liczba organizacji pozarządowych, do których przynależy badany Częstotliwość Odsetek
0 412 82,91 58 11,72 15 3,03 7 1,44 1 0,25 3 0,66 1 0,2Ogółem 497 100,0
Źródło: opracowanie własne.
MONIKAMULARSKA-KUCHAREK,AGNIESZKAŚWIąTEK76
Dominowałyosobynieaktywneorganizacyjnie,jedynieniespełna12%nale-żałoprzynajmniejdojednejorganizacji,a5,4%działałowwięcejniżjednejz25analizowanychorganizacji.Wartozaznaczyć,żeporównywalnewynikizareje-strowanowMieściePodlaskim–11,5%iMieścieWarmińskim–13,9%(Theiss2007).SytuacjawŁodzinieodbiegazatemodstosunkówobserwowanychwin-nychpolskichmiejscowościach.Strukturaprzynależnościdoposzczególnychorganizacjijestponiekądzbieżna
zuzyskanąwbadaniachogólnopolskich(CBOS2008;2010).Łodzianienajczę-ściejangażująsięwdziałalnośćzwiązanązeszkolnictwemioświatą,związkamizawodowymi,atakżestowarzyszeniamiiklubamisportowymi.Poświęcająswójwolnyczas również związkomdziałkowiczów,hodowców,wędkarzy imyśli-wych,organizacjomcharytatywnymiekologicznym,ruchomkościelnym,wspól-notomparafialnym,atakżeorganizacjommłodzieżowym.Należyzaznaczyć,żeudziałbadanychwwymienionychpowyżejdziedzinach
aktywnościnieprzekroczył4%.Przynależnośćdo16innychorganizacjinieosią-gnęłanawet1%.Organizacjeistowarzyszeniaturystyczne,jakrównieżkomitetypowołaniewcelurozwiązaniakonkretnegoproblemuigrupyprotestuniezosta-łyanirazuwskazaneprzezrespondentów.
korelaty aktywności społecznej
Przyjętezałożenia teoretyczne ipoczynioneustaleniaempirycznepozwala-jąstwierdzić,żepostawyidziałaniabadanejzbiorowościzależąodwieluczyn-ników.Zmienneniezależne,któremogąbyćuznawanezazmiennewyjaśniają-ce,wedługklasyfikacji zaproponowanejprzez JohnaScottadzielą sięna trzykategorie.Dopierwszejznichnależązmienneatrybutywne,czyliwłaściwości,względneatrybutyjednostekdecydująceoichpozycjiwstrukturzedemograficz-nejiklasowo-warstwowej.Pozwalająoneodpowiedziećnapytanie,ktowyka-zujeinteresującąnaswłaściwość.Drugakategoriaobejmujezmiennerelacyjne,którychniedasięzredukowaćdozmiennychjednostkowychiktóredotycząza-chowań.Wtrzeciejwyróżnionejkategoriiznalazłysięzmienneświadomościowe. Charakteryzują one jednostkowe definicje sytuacji, motywacje, preferencje,orientacjepsychospołeczne,postawyiwartości,czyli–najogólniejrzecujmując–poglądy.Wyjątkiemsąwłaściwościemocjonalne,któredotycząniezwerbalizo-wanychodczuć życiowej satysfakcji, frustracji bądźlęku(Scott1991).Wopracowaniuskupionosięnazmiennychatrybutywnych,więcprzywyja-
śnianiuuwarunkowańaktywnościspołecznejuwzględniononastępującezmien-neniezależne:płeć,wiek,zawód,wykształcenieidochód.Jakwynikazwieluwcześniejprzeprowadzonychbadań,właśnieteczynniki różnicują aktywnośćwobydwuanalizowanychwymiarach:działalnościspołecznejnarzeczwłasnejmiejscowościizaangażowaniuwpraceorganizacjiobywatelskich(CBOS2006;2008;2010).Powyższezależnościwzdecydowanejwiększościzachodziłytak-żewprzypadkuprezentowanychwynikówbadań,cowykazałajednoczynnikowaanalizawariancji(zob.tab.4).
AKTYWNOŚćSPOŁECZNAMIESZKAńCóWŁODZI.ANALIZAWYBRANYCHWYMIARóW 77Ta
b. 4
. Wym
iary
akt
ywno
ści s
połe
czne
j a z
mie
nne
atry
buty
wne
Wym
iary
akt
ywno
ści
społ
eczn
ejZm
ienn
e at
rybu
tyw
ne
płeć
wie
kdo
chód
wyk
szta
łcen
ieza
wód
Pra
ca s
połe
czna
na
rzec
z sw
ojej
spo
łecz
-no
ści
F(1,
489)
= 0
,860
p =
0,35
4F(
5,48
2) =
0,1
70p
= 0,
984
F(5,
456)
= 2
,257
p =
0,01
9F(
3,48
9) =
5,7
16p
= 0,
001
F(5,
413)
= 3
,070
p =
0,01
0
Akt
ywno
ść w
org
aniz
a-cj
ach
obyw
atel
skic
hF(
1,48
9) =
0,0
04p
= 0,
950
F(5,
483)
= 0
,510
p =
0,76
9F(
5,45
6) =
3,7
78p
= 0,
002
F(3,
490)
= 4
,700
p =
0,00
1F(
5,41
4) =
5,5
87p
= 0,
001
Źród
ło: o
prac
owan
ie w
łasn
e.
MONIKAMULARSKA-KUCHAREK,AGNIESZKAŚWIąTEK78
Analizawymiarówaktywnościspołecznejdowiodławystępowaniaistotnegostatystycznieefektunastępującychzmiennych:wykształcenie,dochódizawód.PrzeprowadzonezapomocątestuBonferroniegoporównaniapost hocujawniłyróżnicepomiędzyniektórymigrupami.Wykazanoistotneróżnicemiędzyosobamiposiadającymiwykształcenienaj-
niższeinajwyższe,przyczymnajbardziejaktywnebyłyosobylegitymującesięwykształceniemwyższym, a najbardziej bierne te, któremiaływykształceniemniejniżpodstawoweipodstawowe.Istotnestatystycznieodmiennościmiędzyposzczególnymigrupamizaobserwowanotakżewprzypadkudrugiegowymiaruaktywności,czyliudziałuworganizacjachobywatelskich.Różnicewystępowa-łymiędzyosobamiznajwyższymwykształceniemaposiadającymijedyniewy-kształceniezasadniczezawodoweinajniższe.Najwyższąaktywnościąorganiza-cyjnącechowalisięmieszkańcyŁodzi,którzyukończyliszkołęwyższą.Istotneróżnicezaobserwowanomiędzygrupąosób,któremiesięczniezara-
białynajwięcej,agrupą,wktórejmiesięcznydochódmieściłsięwprzedziale200–500zł.NajwyższypoziomzaangażowaniawpracęnarzeczŁodziwykaza-limieszkańcyosiągającydochódpowyżej5000złmiesięcznie.Podobneróżni-cemiędzygrupamizachodziłytakżewprzypadkuaktywnościworganizacjachobywatelskich.Innypoziommiałaaktywnośćspołecznaposzczególnychgrupzawodowych.
Wodniesieniudopierwszegowymiaruaktywnościistotnestatystycznieróżni-cewystępowałymiędzy dwoma grupami zawodowymi: robotnikamiwykwa-lifikowanymi i osobami pracującymi na własnych rachunek. ZdecydowanieczęściejwpracachnarzeczŁodziuczestniczyłyosobyprowadzącewłasnąfir-mę.Znaczniewiększezróżnicowaniemiędzygrupamizawodowymiwystąpiłowprzypadkuzaangażowaniaorganizacyjnego.Istotnestatystycznieróżnicepo-jawiłysięmiędzyspecjalistamiarobotnikamiwykwalifikowanymi,szeregowy-mipracownikamiiosobamipracującyminawłasnyrachunek.Najwyższympo-ziomemaktywnościwtejsferzecharakteryzowalisięłodzianienależącydogrupyzawodowejobejmującejspecjalistów(inteligencjatechnicznainietechniczna),lekarzyinauczycieli.Statystycznie nieistotnymi determinantami aktywności okazały się dwie
zmienne:płećiwiek.Zanalizyśrednichwynikajednak,żenajwyższąaktywno-ściąspołecznącharakteryzująsięmężczyźniiosobywwieku45–54lata.Ponieważ rozkład analizowanych zmiennych zależnych był asymetryczny
imógłwpływaćnawyniki testuANOVA,zastosowanonieparametrycznytestKruskala-Wallisa.Przeprowadzonaanalizawzdecydowanejwiększościpotwierdziłazależności
istotnestatystycznieuzyskanezapomocątestuANOVA.Jedynaróżnicadoty-czyłazwiązkumiędzyaktywnościąnarzeczŁodziadochodem.TestKruskala- -Wallisawykazał,żezależnośćtaniebyłaistotnastatystycznie(p=0,108).
AKTYWNOŚćSPOŁECZNAMIESZKAńCóWŁODZI.ANALIZAWYBRANYCHWYMIARóW 79
Tab. 5. Wyniki testu Kruskala-Wallisa dla korelatów aktywności społecznej
Wymiary aktywności społecznej
Zmienne atrybutywne
płeć wiek dochód wykształcenie zawód
Praca społeczna na rzecz swojej społeczności
p = 0,323 p = 0,994 p = 0,108 p = 0,000 p = 0,004
Aktywność w organizacjach obywatelskich
p = 0,651 p = 0,813 p = 0,005 p = 0,040 p = 0,004
Źródło: opracowanie własne.
Eksploracyjnaanalizakorelatówbadanychwymiarówaktywnościspołecznejudowodniła,żezarównopracanarzeczwłasnejspołeczności,jakiudziałworga-nizacjachobywatelskichzależąodstatususpołeczno-zawodowegoorazmaterial-negobadanych.Zmiennetakiejakwykształcenie,dochódizawódznaczącoróż-nicująbadanezjawisko.Silnyzwiązekpoziomuaktywnościspołecznejzpozycjąmaterialnąbadanychmożnawyjaśnić,odwołującsięm.in.do teoriipsycholo-gicznych.ZgodniezteoriąpiramidypotrzebAbrahamaMaslowa(1990)punktemwyjścia prawidłowego funkcjonowania jednostki jest zaspokojenie podstawo-wychpotrzeb,którezależyprzedewszystkimodposiadanychzasobówfinan-sowych.Zatemwprzypadkubrakuśrodkówmaterialnychikoncentracjinapo-trzebachniższegorzęduzainteresowaniepotrzebamiwyższegorzędudrastyczniespada.Wartopamiętać,żedochódbardzoczęstozależyodwyższegowykształce-niaiuprzywilejowanejpozycjizawodowej.Potwierdziłatotakżeanalizazwiąz-kumiędzywspomnianymizmiennymi.WspółczynnikV-Crameradladochoduiwykształceniawyniósł0,404(p=0,000),dladochoduipozycjizawodowej–0,810(p=0,000),dlawykształceniaidochodu–0,406(p=0,000),dlawykształ-ceniaipozycjizawodowej–0,810(p=0,000),dlazawoduidochodu–0,437(p=0,000),adlazawoduiwykształcenia–0,810(p=0,000).Międzywszyst-kimiuwzględnionymizmiennymiatrybutywnymiistniałasilnazależnośćistot-nastatystycznie,aletowykształceniestanowiłobezwątpieniapodstawętworze-niapozostałychatrybutów.Cowięcej,wykształcenie,jakoelementkapitałowychzasobówjednostki,należydowyznacznikówstatusu.WedługPiotraSztompki,umożliwiaonotakżepodnoszeniekompetencjiilepszerozpoznawanieotaczają-cejrzeczywistości(Sztompka1991),coniewątpliwewpływanawiększezainte-resowaniesprawamiwykraczającymipozażycieprywatne.
Podsumowanie
PrzedstawionewynikibadańaktywnościspołecznejmieszkańcówŁodzizdająsiępotwierdzaćtezę,żewpolskimspołeczeństwiewystępujeograniczonezaan-gażowaniewsprawywłasnejmiejscowości,audziałworganizacjachobywatel-skichjestniewielki.Innymisłowy,przeważającaczęśćmieszkańcówŁodzi,takjakwiększośćPolaków,niewykazujezainteresowaniasprawamiwykraczający-
MONIKAMULARSKA-KUCHAREK,AGNIESZKAŚWIąTEK80
mipozażycieprywatne,nieprowadzidziałańobywatelskichiniechętnieuczest-niczywrozwiązywaniuproblemówspołecznych(CBOS2006;2008;2010).Jednakzarównobadanianapróbachogólnopolskich,jakizrealizowanenapo-
trzebynaszegoopracowaniaświadcząoenklawowymcharakterzeaktywnościspołecznej.Łodzianie,podobniejakwiększośćPolaków,angażująsięwwybra-nesferyaktywności,ajejpoziomróżnicująsytuacjaspołeczno-zawodowaima-terialna.Niezmieniatojednakfaktu,żestanspołeczeństwaobywatelskiegopozosta-
wiawieledożyczenia.Na jegozmianęmogąwpływaćprogramyaktywizacjispołecznościlokalnych,szkolenia,podnoszeniekwalifikacjiprzezlokalnychli-derów,pracownikóworganizacjipozarządowychiinstytucjipublicznych,porad-nictwoikonsultacje,umacnianielokalnychgrupobywatelskich,budowatożsa-mościwspólnotlokalnych,atakżepomocwtworzeniuspołecznościlokalnych.Dziękiwiększejaktywnościspołecznejobywatelezwiększająkontrolęnadwła-snymżyciem,alekorzyścizzaangażowaniajestznaczniewięcej:„jakwskazu-jądotychczasowedoświadczenia–właśniespołeczeństwoobywatelskiemożeprzeciwdziałaćmarginalizacjispołecznejwieluPolakówiosłabieniuPaństwa.Możetakżeprzyczynićsiędotego,żebyPolskawypracowałasobiegodnąpozy-cjęwjednoczącejsięEuropie”(CBOS2004).
Literatura
BaranE.,KoczerbaA.,2006,„Społeczeństwoobywatelskieaaktywnośćobywatelskamłodzieży.Omówieniewybranychinicjatywidziałań”,w:M.S.Szczepański,A.Śliz(red.), Kapitały: ludzie i instytucje. Studia i szkice socjologiczne, Tychy: ŚląskieWydawnictwaNaukowe,Opole:WydawnictwoUniwersytetuOpolskiego.
Bartkowski J., 2002, „Społeczne determinanty geograficznego rozmieszczenia orga-nizacjipozarządowychwPolsce”,w:P.Gliński,B.Lewenstein,A.Siciński, (red.),Samoorganizacja społeczeństwa polskiego: trzeci sektor,Warszawa:WydawnictwoInstytutuFilozofiiiSocjologiiPAN.
BieranowskiA.,1998,„Zasadaswobodyumówaaktywnośćspołeczna”,w:R.Sztychmiler(red.), Aktywność społeczna. Warunki prawne i formy aktywności w społeczności świeckiej i kościelnej. Materiały z konferencji naukowej, Olsztyn 21–22 maja 1996 roku,Olsztyn:WydawnictwoWyższejSzkołyPedagogicznej.
Bukraba-RylskaI.,2003,„Samoorganizacja–społeczeństwoobywatelskie–demokra-cja,czyliosilestereotypów”,w:I.Bukraba-Rylska,Stare i nowe dylematy socjologa i inne szkice,Warszawa:InstytutRozwojuWsiiRolnictwaPAN.
CBOS,2008a,Polacy o swojej aktywności społecznej,Warszawa.CBOS,2008b,Stowarzyszeniowo-obywatelski kapitał społeczny, Warszawa.CBOS,2010a,Aktywność Polaków w organizacjach obywatelskich w latach 1998–2010,
Warszawa.CBOS,2010b,Bilans aktywności ekonomicznej, społecznej i kulturalnej Polaków, a także
doświadczeń osobistych w roku 2009,Warszawa.CBOS,2010c,Działalność społeczna Polaków,Warszawa.
AKTYWNOŚćSPOŁECZNAMIESZKAńCóWŁODZI.ANALIZAWYBRANYCHWYMIARóW 81
ChludzińskiM.,2004,„Organizacjepozarządowearozwójlokalny–krótkiewprowadze-nie”,w:K.Anuszkiewicz(red.),Organizacje pozarządowe powiatu augustowskiego,Augustów:StowarzyszenieInicjatywSpołeczno-Gospodarczychim.KrólaZygmuntaAugusta.
Czapiński J.,PanekT. (red.),2007, Diagnoza społeczna 2007. Warunki i jakość życia Polaków. Raport,Warszawa:VizjaPress&IT.
DavisL.,2000,Przedsiębiorstwa sektora pozarządowego. Czy to alternatywa dla filan-tropii?,Warszawa:FunduszWspółpracy/CooperationFund.
Dawidowski T., 2001, „Powołanie chrześcijańskie i jego realizacja w życiu publicz-nym”,Prawica polska,nr18[dostęp12.11.2011:http://www.prawicapolska.pl/pp/18/pp18_15.shtml].
Domański H., 2009, Społeczeństwo europejskie. Stratyfikacja i systemy wartości,Warszawa:WydawnictwoNaukoweScholar.
DudkiewiczM., 2009,Technokraci dobroczynności. Samoświadomość społeczna pra-cowników organizacji pozarządowych, Warszawa: Wydawnictwa UniwersytetuWarszawskiego.
Gliński P., 2002, „Wprowadzenie”, w: P. Gliński, B. Lewenstein,A. Siciński (red.),Samoorganizacja społeczeństwa polskiego: trzeci sektor,Warszawa:WydawnictwoInstytutuFilozofiiiSocjologiiPAN.
Gliński P., Palska H., 1997, „Cztery wymiary społecznej aktywności obywatelskiej”,w:H.Domański,A.Rychard(red.),Elementy nowego ładu,Warszawa:WydawnictwoInstytutuFilozofiiiSocjologiiPAN.
GrewińskiM.,KamińskiS.,2007,Obywatelska polityka społeczna,Warszawa:PolskieTowarzystwo Polityki Społecznej, Wydawnictwo Wyższej Szkoły PedagogicznejTWP.
GumkowskaM.,HerbstJ.,2008,„Organizacjepozarządowe”,w:J.Dąbrowska(red.),Od trzeciego sektora do przedsiębiorczości społecznej: wyniki badań ekonomii spo-łecznej w Polsce,Warszawa:StowarzyszenieKlon/Jawor.
HerbstJ.,2008,„Wstęp.Poleprzedsiębiorczościspołecznej”,w:J.Dąbrowska(red.),Od trzeciego sektora do przedsiębiorczości społecznej: wyniki badań ekonomii społecznej w Polsce,Warszawa:StowarzyszenieKlon/Jawor.
KlimczukZ.,1998,„Budzenieaktywności społecznejobywatelawświetlekatolickiejnauki społecznej”, w: R. Sztychmiler (red.),Aktywność społeczna. Warunki praw-ne i formy aktywności w społeczności świeckiej i kościelnej. Materiały z konferencji naukowej, Olsztyn 21–22 maja 1996 roku,Olsztyn:WydawnictwoWyższejSzkołyPedagogicznej.
Kolarska-BobińskaL.,1998,„Jakośćpolskiejdemokracji”, w:J.Miklaszewska(red.),Polityka i świat wartości. Uczestnictwo obywateli w życiu społeczno-politycznym,Kraków:Fundacja„MiędzynarodoweCentrumRozwojuDemokracji”.
KoperekA.,2008,Zaangażowanie społeczne obywateli,Łódź:AdamKoperek.KulikE.,2009,„SamoorganizacjaspołecznanaprzykładziedzielnicyZamysłów–stu-
dium socjologiczno-historyczne”,w:R.Morawski,T. Jemczura (red.),W kierunku samoorganizacji społecznej. Społeczeństwo obywatelskie w działaniu, Racibórz:WydawnictwoPaństwowejWyższejSzkołyZawodowej.
Michalik M., 1998, „Aksjologiczne uwarunkowania aktywności społecznej”,w:R. Sztychmiler (red.),Aktywność społeczna. Warunki prawne i formy aktywno-
MONIKAMULARSKA-KUCHAREK,AGNIESZKAŚWIąTEK82
ści w społeczności świeckiej i kościelnej. Materiały z konferencji naukowej, Olsztyn 21–22 maja 1996 roku,Olsztyn:WydawnictwoWyższejSzkołyPedagogicznej.
MiklaszewskaJ.,1998,„Obecnośćwartościwżyciupublicznym”,w:J.Miklaszewska,(red.),Polityka i świat wartości. Uczestnictwo obywateli w życiu społeczno-politycz-nym,Kraków:Fundacja„MiędzynarodoweCentrumRozwojuDemokracji”.
MorawskiR., 2009, „Samoorganizacja i aktywność społecznaw świadomościmiesz-kańcówRaciborza.Szanseibariery”,w:R.Morawski,T.Jemczura(red.),W kierun-ku samoorganizacji społecznej. Społeczeństwo obywatelskie w działaniu, Racibórz:WydawnictwoPaństwowejWyższejSzkołyZawodowej.
PacześniakA., „Wpływ Unii Europejskiej na aktywność obywatelską w Polsce- do-brodziejstwo czy przekleństwo?” w:R.Morawski,T. Jemczura (red.),W kierunku samoorganizacji społecznej. Społeczeństwo obywatelskie w działaniu, Racibórz:WydawnictwoPaństwowejWyższejSzkołyZawodowej.
Raciborski J. (red.), 2010,Praktyki obywatelskie Polaków,Warszawa:WydawnictwoInstytutuFilozofiiiSocjologiiPAN.
Sadowski A., 2006, Białystok. Kapitał społeczny mieszkańców miasta, Białystok:WydawnictwoWyższejSzkołyEkonomicznejwBiałymstoku.
SchindlerJ.,2010,„Kontekstyaktywizowaniaspołecznościlokalnych”,w:B.Lewenstein,J.Schindler,R.Skrzypiec(red.),Partycypacjaspołecznaiaktywizacjawrozwiązy-waniu problemów społeczności lokalnych,Warszawa:Wydawnictwa UniwersytetuWarszawskiego.
ScottJ.,1991,Social network analysis. A handbook,London,NewburyPark,CA:SAGE.Sikora J., 2004, „Instytucje społeczeństwa obywatelskiego”, w: H. Januszek (red.),
Kapitał społeczny – aspekty teoretyczne i praktyczne,Poznań:WydawnictwoAkademiiEkonomicznej.
SkrzypiecB.,RetmaniakS.,2010,„CentrumAktywnościLokalnej–wposzukiwaniumodelu instytucji rozwoju społeczności lokalnej (1997–2009)”, w: B. Lewenstein,J.Schindler,R.Skrzypiec(red.),Partycypacja społeczna i aktywizacja w rozwiązy-waniu problemów społeczności lokalnych, Warszawa:Wydawnictwa UniwersytetuWarszawskiego.
SułekA.,2009,„DoświadczenieikompetencjeobywatelskiePolaków”,w:J.Czapiński,T.Panek(red.),Diagnoza społeczna 2009. Warunki i jakość życia Polaków. Raport,Warszawa:CentrumRozwojuZasobówLudzkich.
SztompkaP.,1991,Society in action: The theory of social becoming,Cambridge:PolityPress.
Sztychmiler R., 1998, „Prawnokanoniczne podstawy aktywności społecznej”, w:R. Sztychmiler (red.), Aktywność społeczna. Warunki prawne i formy aktywności w społeczności świeckiej i kościelnej. Materiały z konferencji naukowej, Olsztyn 21–22 maja 1996 roku,Olsztyn:WydawnictwoWyższejSzkołyPedagogicznej.
Szuster A., 2009, Polski sektor społeczny, wyd. 2, Warszawa: OficynaWydawniczaAspra-JR.
TheissM.,2007, Krewni, znajomi, obywatele. Kapitał społeczny a lokalna polityka spo-łeczna,Toruń:WydawnictwoAdamMarszałek.
ZollA.,1998,„Konstytucyjneaspektyudziałuwżyciupublicznym”,w:J.Miklaszewska,(red.),Polityka i świat wartości. Uczestnictwo obywateli w życiu społeczno-politycz-nym,Kraków:Fundacja„MiędzynarodoweCentrumRozwojuDemokracji”.
AKTYWNOŚćSPOŁECZNAMIESZKAńCóWŁODZI.ANALIZAWYBRANYCHWYMIARóW 83
the social activity of lodz residents. the analySiS of Selected dimenSionS of the activity
AlowlevelofsocialactivityinalldimensionsisacharacteristicfeatureofPoland.However,someenclavesofsocialactivitydoexist: therearefieldsofsociallifeinwhichPolesaremoreactiveanddevotemoresparetimetothem;wecanalsodistinguishactivesocialgroups.ThearticleisanattempttoanalyzesocialactivityofLodzcitizensinthefollowingdimensions:theparticipationincommunityactivitiesandtheparticipationinnon-governmentalorganizations.TheauthorstrytoindicatethelevelofsocialactivityofLodzresidentsandthecorrelatesoftheanalyzeddimensionsofcivicactivity.Sex,age,professionandincomeareanalyzedasindependentvariables.
Key words:socialactivity,civilsociety,Lodz.
Recommended