ASİT-BAZ DENGESİ - dicle.edu.tr · PDF fileİlk modern tanım, İsveç'li bilim...

ASİT-BAZ DENGESİ

Yrd.Doc.Dr M. Veysi BAHADIR

HAYAT;ASLINDA GÜNAHA VE PARANIN GÜCÜNE KARŞI DEĞİL, H+ İYONUNA KARŞI BİR MÜCADELEDİR…..

H.L.MENCKEN

İlk modern tanım, İsveç'li bilim adamı Svonte ARHENİUS (1884) tarafından

Sudaki çözeltilerine H+ iyonu veren maddeler "asit"

Sudaki çözeltilerine OH- iyonu veren maddeler "baz"

İsveç'li kimyacı Sorensen (1909) Hidrojen iyonu derişimini

ölçmek için

pH SKALASI

pH = −log[H+]

p eksi logaritmanın matematiksel sembolünden

H hidrojenin kimyasal formülünden türetilmişlerdir

pH , hidrojen konsantrasyonunun eksi logaritması olarak verilebilir

pH bir çözeltinin asitlik veya bazlık derecesini tarif eden ölçü birimidir

Açılımı "Power of Hydrogen" dir. (Hidrojenin Gücü) 0'dan 14'e kadar olan bir skalada ölçülür

L.J. Henderson (1909) Asit baz dengesi terimini

Hasselbalch (1916) tamponlama sisteminde

karbonik asiti tanımlamış

Henderson-Hasselbalch eşitliği:pH= -log [H]

= pK + log[HC03-]

[H2C03]pK:6.1 (insanlarda sabittir),pH=7.4 ise HC03

- / H2C03 =20/1bulunur.ve normal koşullarda sabit orandır.bu oran içinde HC03 böbreklerin etkisini, H2C03 ise Akciğerlerin fonksiyonunu gösterir. HC03

- da olan primer değişiklikler metabolik kan gazı bozukluklarına, H2C03(0.03xpCO2) de olan değişiklikler solunumsal kan gazı değişikliklerine neden olur.HC03

- / H2C03 < 20 ise asidozHC03

- / H2C03 > 20 ise alkaloz gelişir.

9

Asit Baz DengesipH:Bir solüsyonun içindeki hidrojen iyonu (H+) yoğunluğunu

anlatabilmek için kullanılan bir terimdir,

Nanomol biriminden H+ konsantrasyonun ([H+]) negatif logaritmasıdır,

Hücre içi enzimlerin aktivitesinin sürdürülmesi için zorunludur, fazla miktardaki değişiklikler ölümcül olabilir.

Asit Baz Dengesi

Hücre içi ile hücredışı pH sürekli olarak bir denge içindededir,

Bu dengenin oluşumunda bazı iyon pompaları ve hücre içindeki tampon sistemleri rol oynar.

Normalde kan H+ konsantrasyonu 40 nmol/L düzeyindedir

Bu rakamın negatif logaritması olan pH 7.40’tır

Asit Baz Dengesi

Fizyolojik koşullarda 0.04-0.05 birimlik oynamalar gösterebilir.

0.1-0.2 birimlik değişiklikler kendini ciddi kardiyovaskülerve nörolojik semptomlarla gösterir.

Yaşamın mümkün olabildiği en düşük H+ konsantrasyonu 16 nmol/L (pH=7.8), en yüksek konsantrasyon ise 160 nmol/L (pH=6.8) dir.

Asit Baz DengesiTampon Sistemleri:Tampon sistemi genel olarak ortamdan H+ vererek veya

uzaklaştırarak bir dokuda veya solüsyonda oluşabilecek pHdeğişikliklerini en aza indirgemeye çalışan sitemler olarak tanımlanabilir.

Normalde herhangi bir asidin parçalanmamış hali ile ortama verdiği H+ iyonu ve konjüge anyonu bir denge halindedir

Denge sabiti olarak adlandırılan bir katsayı (K) bu dengenin sayısal belirtecidir.

Asit Baz DengesiEkstrasellüler sistemdeki en güçlü tampon sistemi HCO3 -

H2CO3 tampon sistemidir.

CO2 + H2O H2CO3 H+ + HCO3

Bu dengede CO2 büyük oranda suyun içinde erimiş olarak bulunur ancak var olan CO2‘in 1/1000’i H2CO3 şeklindedir.H2CO3 zayıf bir asit oduğu için kolayca (H+ ve HCO-

3) dissosiye olur. CO2‘in su içinde eriyik miktarı CO2 ’in parsiyel basıncı ile

orantılıdır ve çözünürlük katsayısı CO2 = 0.03 ile ifade edilir

Asit Baz DengesiSonuç olarak H2CO3 konsantrasyonun düşük olması nedeni ile

H+’nin majör hareketi HCO-3 ve CO2 arasında gerçekleşir.

Bu değişkenler formüle edildiğinde Handerson Hasselbachdenklemi ortaya çıkar:

H+ + HCO3 ------------ CO2 + H2O

pH = pK + log [HCO-3]

Pco2pH = 6.1 + log [HCO-

3] Pco2

pH = 6.1+ log BazAsid

Asit Baz DengesiNormal pH değerinin 7.4 olduğu göz önüne alındığında; baz

/ asid oranı 20 olarak bulunur.

Böbreklerin HCO-3, akciğerlerin ise CO2

konsantrasyonunun başlıca düzenleyicileri olduğu göz önüne alındığında ise;

pH = BöbrekAkciğer

Asit Baz DengesiVücudun asit baz dengesinin iki önemli belirleyicisi; Bikarbonat (HCO-

3) Karbondioksit (CO2) tir.

Böbrekler HCO-3, akciğerler CO2 konsantrasyonunun başlıca

düzenleyicileridir.

Normal koşullarda; pH: 7.35-7.45, PCO2: 35-45 mmHg, HCO-

3:22-26 mEq/L arasında değişir.

Plazma; HCO-

3 düzeyinde azalma veya CO2’te artma asidemi, HCO-

3 düzeyinde artma veya CO2’te azalma ise alkalemi

ASİDEMİ - ALKALEMİ

pH 6.8 7.4 7.8

AsistoliKardiyovasküler kollaps

Ölüm

TetaniAritmiler

Ölüm

H+

160 40 10

ASİDEMİ ALKALEMİ

Aktüel bikarbonat (HCO3-act)O anda ölçülen gerçek değerdir. Normal değeri 24 (22-26) mEq/L’dir. Düşmesi metabolik asidozu, yükselmesi metabolik alkalozu akla getirir.Normal şartlarda standart bikarbonata eşittir.

Standart bikarbonat (HCO3-std)37°C’ de ve %100 O2 saturasyonunda, PCO2 40mmHg’yakalibre edilerek ölçülen plazma bikarbonatkonsantrasyonudur. Normal değeri 24(22-26)mEq/L

19

B.D.E.( Baz Defisit Excess)Bir litre kanı normal koşularda (PaCO2=40 mmHg ve 37°)

pH=7.4 olabilmesi için gereken kuvvetli asit veya baz miktarı 1

Normal değeri -2 ve +2 mmol/L

BE, metabolik olayların göstergesidir (-) BE metabolik asidoz

(+) BE metabolik alkaloz

SBE = 0.9287 x [HCO3- - 24.4 + (pH-7.4)]

1 E Corey - Critical Care, 20041 E Corey - Critical Care, 2004

Baz Fazlalığı (Base Excess) (BE):

Baz fazlalığı, tam oksijenize kanın, 37°C’de ve 40mmHg’lıkparsiyel CO2 basıncında, pH’sını 7.40’a getirmek için ilave edilenasit veya baz miktarıdır. Normal değeri –2.5 ve +2.5 mmol/Larasındadır. BE, metabolik olayların göstergesidir.Negatif BE (=baz defisiti) metabolik asidozupozitif BE metabolik alkalozu düşündürür.

21

Toplam vücut baz açığı : 0.3 X (-BE) x VA formülü ile hesaplanır.

Asit veya baz ilave edildiği zaman çok az pH değişikliği gösteren çözeltiler

"tampon" çözeltiler

Tamponlar protonlara bağlanarak pH deki değişiklikleri baskılayan anyonlardır.

Yer Tampon sistemi Yorum

Kan Bikarbonat (H İçi ve H Dışı sıvıdaki en önemli tampon)

Metabolik asitler için önemli (%53)

Hemoglobin Metabolik asitler için önemli (%35)

Plazma proteinleri Minor tampon ( %5)

Fosfatlar Konsantrasyonu çok düşük( %1-3)

ICF Proteinler Önemli tampon

Fosfatlar Önemli tampon

İdrar Fosfatlar Titre edilebilen asitlerin çoğu için önemli

Amonyak Önemli - NH4+ formasyonu

Kemik Ca karbonat Uzun süreli metabolik asidoz

Lippincott Williams & Wilkins The ICU Book Paul L.Marino Section IX

pK

6.1

7.8

6.8

7.8

Bikarbonat-KarbonikasitEn hızlı tampon sistemidirNa bikarbonat şeklinde bulunur1/3’ü eritrositlerdedirBöbreklerde de mevcuttur. İki yolla olur

-bikarbonat üretimi-bikarbonat’ın reabsorbsiyonu

HemoglobinKHb ve HHb şeklinde bulunurHem volatil hem nonvolatil asiti tamponlarRedükte Hb bazik olduğundan daha çok H+ tamponlarBu özellik peptit zincirindeki Histidinden kaynaklanmaktadır

Asit-Baz Dengesinde Böbreğin Rolü

Böbrek H+ iyonunun uzaklaştırılmasında ve HCO3

- konsantrasyonunun kontrolünde önemli rol oynarProtein metabolizmasından türeyen sülfürik ve fosforik asit gibi uçucu olmayan toksik asitlerinde uzaklaşmasında başlıca rol böbreğindir

Böbrek tübülleri ve pH Regulasyonu.

Figure 27.11a

Karbonik Asit-Bikarbonat Tampon Sistemi:Plazma pH’sının düzenlenmesinde merkezi rolü

Figure 27.11b

Karbonik Asit-Bikarbonat Tampon Sistemi:Plazma pH’sının düzenlenmesinde merkezi rolü

ASİTLER

Solunumsal Organik Karbonik asit Daha çok CO2

Metabolik(solunumsal olmayan asitler)

Organik Laktik asit Hipoksi, İlaçlar, İdiopatik

“Gerçek” metabolikasidozlar

Keto asitler Diyabet, Açlık

İnorganik Sülfürik asit Renal yetersizlikte artar

Fosforik asit

HCl

ASİT ELİMİNASYONUSolunumsal asitlerVentilasyonMetabolik asitlerBöbreklerKaraciğer

Eğer problem metabolik ise, hiperventilasyon veya

hipoventilasyon yardımı solunumsal

Eğer problem solunumsal ise, renal mekanizma yardımı ile

metabolik

41

Anyon GAP(anyon açığı)Na-(CI+ HCO3 )Hücredışı sıvıdaki iyonik elemanların elektromanyetik dengeyi sağlamaları için net toplamı O olması gerekmektedir.Bu yüzden anyonlar ile katyonların konsantrasyonu dengede olmalıdır.Budengede, ölçümü mümkün Na , HCO3 , Cl ile ölçülemeyen fosfat,sülfat,laktat,gibi iyonlar yer alır.

Ölçülemeyen anyonlarla ölçülemeyen katyonlar arasında şöyle bir denge söz konusu olacaktır:

Na+ ÖK = Cl+HCO3 +ÖA

Na- (Cl+HCO3 ) = ÖA-ÖK

Anyonik gap= Na+- (Cl-+HC03-)= 12 + 2 mmol/L

•Anyon açığı (Anyon gap):

Proteinler (15 mEq/L) Organik asitler (5

mEq/L) Fosfatlar (2 mEq/L) Sülfatlar (1 mEq/L) Tüm organik anyonlar

(plazma proteinleri)UA=23 mEq/L

Anyon Anyon Açığı

Ölçülemeyen Ölçülemeyen anyonlar

Ölçülemeyen Ölçülemeyen katyonlar–=

Kalsiyum (5 mEq /L) Potasyum (4,5 mEq/L) Magnezyum (1,5 mEq/L)

UC = 11 mEq/L

Anyon açığı (mEq/L) = UA-UC = 12 mEq/LAA =(Na+) – [(Cl) + (HCO3

-)]AA=140-(104+24) = 12 mEq/L(Normal sınırlar = 8-16 mEq/L)

Asit Baz Dengesi

ANYON GAP

= [Na+] – ([Cl-] + [HCO3-])

= 140 – (104 + 24) = 12 meq/L (8-16 meq/L)

ANYON GAP

Majör plazma katyonları

Majör plazmaanyonları–=

N.W. Tietz, Ole Siggard-Andersen and E.L.Pruden: Acid-Base Balance and Acid-Base Disorders; in Tietz Textbook of Clinical Chemistry ed. C.A:Burtis and E.R.Ashwood second ed p 1412-1448 1994

ASİDOZ

ALKALOZ

ASiDOZSOLUNUMSAL

ASİDOZMETABOLİK

ASİDOZ

ETYOLOJİYetersiz alveolar ventilasyonSantral solunumsal depresyon Sinir-kas hastalıklarıAkciğer ve göğüs duvarı efektleriHavayolu hastalıklarıYetersiz mekanik ventilasyon

CO2 üretiminde artışHiperkatabolik hastalıklar(maling hipertermi)

CO2 alımında artışYeniden solumaLaparoskopik cerrahi

SOLUNUMSAL ASİDOZ

TEDAVİ

Alveolar ventilasyonun arttırılması

Geçici önlemlerBronkodilatasyonSolunumsal stimülan (doksapram)Akciğer kompliansının düzeltilmesi (diürez)

PaCO2 = VCO2 x KVa

Va (Solunum hızı x tidal volum)

SOLUNUMSAL ASİDOZPaCO2’de artma

pH B.E. HCO3- PaCO2

0 N

METABOLİK ASİDOZ

Artmış anyon gap

Normal anyon gap

METABOLİK ASİDOZ

HCO3- konsantrasyonunda azalma

pH B.E. HCO3- PaCO2

N

ANYON GAP

= [Na+] – ([Cl-] + [HCO3-])

= 140 – (104 + 24) = 12 meq/L (8-16 meq/L)

ANYON GAP

Majör plazma katyonları

Majör plazmaanyonları–=

N.W. Tietz, Ole Siggard-Andersen and E.L.Pruden: Acid-Base Balance and Acid-Base Disorders; in Tietz Textbook of Clinical Chemistry ed. C.A:Burtis and E.R.Ashwood second ed p 1412-1448 1994

Artmış anyon gap > 16 mEq/L

Endojen nonvolatil asitlerin artmasıRenal yetersizlik, ketoasidoz, laktik asidozToksinlerSalisilat, metanol, etilen glikol, paraldehidRabdomiyoliz

METABOLİK ASİDOZ

Normal anyon gap 10-12 mEq/L

Gastrointestinal SistemHCO3

- kaybıDiyareFistüller (pankreatik,bilier,incebarsak)

Renal Sistem RTAKarbonik anhidraz inhibitörleriHipoaldosteronizm

Waters ve ark.da %0,9 NaCl infuzyonun belirgin hiperkloremik asidoza neden oldugunu göstermistir

Der Anaesthesist 4 · 2004

Dilüsyon:Çok miktarda bikarbonatsız mayi alımı

Total parenteral nütrisyonKlorid içeren asit alımıAmonyum klorid, lizin

hidroklorid, arginin hidroklorid

LAKTİK ASİDOZLaktik asit, 1780 yılında Carl Wilhelm Scheele tarafından keşfedilen organik hidroksi asittir Laktat, laktik asitin Na, K tuzudur, laktik asit ile aynı anlamda kullanılır

TİP A Şok, hipoksemiTİP B1 Diyabet, enfeksiyon,

karaciğer hastalığı

TİP B2 Fenformin, sorbitol, früktoz

TİP B3 Herediter metabolikhastalıklar

Venöz: 4.5 - 19.8 mg/dL Arteryel: 4.5 - 14.4 mg/dL (0.4-1.4 mmol/L)

ÖLÇÜLMEYEN İYONLARIN DEĞERLENDİRİLMESİKreatinin ve idrar miktarı

Akut renal yetersizlikNeden: Renal asitler

Glisemi ve idrar keton düzeyiHiperglisemi + ketozNeden: Diyabetik ketoasitoz

Normoglisemi + ketozoNeden: Alkol, açlık

ASİDOZUN FİZYOLOJİK ETKİLERİ

Kardiyak kontraktilitede azalmaPeriferik vasküler dirençte azalmaProgressif hipotansiyon

Katekolaminlere yanıtta azalma

Ventriküler fibrilasyon eşiğinde azalma

Progressif hiperkalemi

pH: 0.10 / K+: 0.6 mEq/L

Tedavi

Tedavideki asıl amaç altta yatan problemi ortadan kaldırmak olmalıdır

Herhangi bir solunumsal bozukluk varsa düzeltilmeli gerekirse solunum kontrol altına alınmalıdır

Eğer asidemi akut ve pH <7.20 (7.10*) ise bikarbonat tedavisi endikedir

Lippincott Williams & Wilkins The ICA Book Paul L.Marino Section IX

HCO3 Açığı =

0.5 x KG x (istenen HCO3- serum HCO3)

HCO3 İhtiyacı =

0.3 x BE X KG

Genelde önerilen, HCO3ihtiyacının yarısını İV bolus, diğer kalanını 4-6 saat infüzyonolarak tamamlanır

Derin veya refrakter asidemi durumlarındabikarbonat dialisatı ile akut hemodializgerekli olabilir

Emmett M. Anion-gap interpretation: the old and the new. Nature Clin Pract Nephrol 2006;2:4

Hastanın serum K+ düzeyi normal veya düşük ise; bikarbonat tedavisinden sonra hastada hipopotasemi belirtileri ortaya çıkar. Solunum kaslarının paralizisine yol açabilir

HipernatremiHiperozmolarite

varBikarbonat verilmesi kontrendike

Emmett M. Anion-gap interpretation: the old and the new. Nature Clin Pract Nephrol 2006;2:4

Bikarbonat vermeden önce mutlaka hastanın potasyum düzeyine bakılmalıdır

Asidozda H+ iyon konsantrasyonunun artışı ile, hücre içi K+, hücre dışına çıkar

Asidoz düzeltilince K+ tekrar hücre içine girer

Emmett M. Anion-gap interpretation: the old and the new. Nature Clin Pract Nephrol 2006;2:4

Hücre içi tamponlama

PLAZMA

Prot -

HPO4-2

H+

HProt

H2PO4-

Eritrosit

K+

[H+] pH asidemi

H+

H+

H+

H+

H+

H+

H+

H+H+

H+

H+H+

Hücre içi tamponlama

PLAZMA

Prot - HPO4-2

H+

HProt H2PO4-

Eritrosit

K+

H+H+

H+

H+

H+

H+

H+

H+

H+

H+

H+H+

[H+]pH alkalemi

ALKALOZ

SOLUNUMSAL ALKALOZ

METABOLİK ALKALOZ

SOLUNUMSAL ALKALOZPaCO2’de azalmaMekanizma

Alveolar ventilasyonda artış

pH B.E. HCO3- PaCO2

0 N

NEDENLER

Santral stimülasyonAğrı, anksiyete, iskemi, inmeTümör, enfeksiyon, ateş, ilaçlar

Periferik stimülasyonHipoksemi, yükseklik, pulmoner hastalıklar

BilinmeyenSepsis, metabolik ansefalopati

IatrojenikVentilatör tedavisi

METABOLİK ALKALOZ

Plazma HCO3- düzeyinde artış

pH B.E. HCO3- PaCO2

N

Figure 27.11b

Karbonik Asit-Bikarbonat Tampon Sistemi: Plazma pH’sının düzenlenmesinde merkezi rolü.

BAZ ARTIŞI

İyatrojenik (aşırı bikarbonat verilmesi)

Kronik alkali alımı (süt-alkali sendromu)

METABOLİK ALKALOZ

KLORÜRE DUYARLI

KLORÜRE DİRENÇLİ

KLORÜRE DUYARLI METABOLİK ALKALOZ(İdrar Cl < 20 mEq/L)

Ekstrasellüler sıvı kaybı:Diüretikler:

Furosemid, etakrinik asit, tiazidler

Gastrik sıvı kaybıKusma, gastrik drenaj

PaCO2’nin hızla düşürülmesi

KLORÜRE DİRENÇLİ METABOLİK ALKALOZ (İdrar Cl > 20 mEq/L)

Mineralokortikoid aktivitesinde artışSodyum retansiyonuEkstrasellüler sıvı artışıYüksek doz NaHCO3

Kan ürünleriYüksek doz sodyum penisilin

Sistemik Etkileri

Hemoglobinin oksijene ilgisinde artışOksijen disosiasyon eğrisinde sola kayma

HipokalemiPlazma iyonize Ca++ miktarında azalmaSerebral kan akımında azalmaSistemik vasküler rezistansta artmaKoroner vazospazm

Hipoventilasyon

Konvülsiyon

Kardiak aritmi

TEDAVİ

METABOLİK ALKALOZ

Klorüre duyarlı metabolik alkalozİntravenöz salinPotasyum replasmanıSimetidin, ranitidinAsetazolamid

TEDAVİ

Klorüre dirençli metabolik alkalozAldosteron antagonistleripH > 7.60 : Hidroklorik asit (0,1 mol/L), ivAmonyum klorür (0,1 mmol/L), iv.Arginin hidroklorürHemodializ

Solunumsal ve Metabolik AsidozKardiyak arrest / ResüsitasyonKOAH /hipoksiHipokalemik myopati /metabolik asidozCO, metanol

pH B.E. HCO3- PaCO2

N

MiKS BOZUKLUKLAR

Solunumsal ve Metabolik Alkaloz

Gebelik (kusma + hiperventilasyon)CO2 retansiyonlu hastada mekanik ventilasyonMasif kan transfüzyonu / MV

pH B.E. HCO3- PaCO2

Solunumsal Alkaloz ve MetabolikAsidoz

Salisilat ZehirlenmesiAğır KC Hast.

pH B.E. HCO3- PaCO2

,N,

Solunumsal Asidoz ve Metabolik Alkaloz

KKY +KOAH hastlarında diüretiktedavisi

pH B.E. HCO3- PaCO2

,N,

KOMPANSATUVAR YANITLARBozukluk Yanıt Beklenen değişiklik

Solunumsal asidozAkutKronik

[HCO3-]

[HCO3-]

1 mEq/L / 10mmHg PaCO2 4 mEq /L /10mmHg PaCO2

Solunumsal alkalozAkut

Kronik

[HCO3-]

[HCO3-]

2 mEq/L / 10mmHg PaCO2

2-5 mEq/L / 10mmHg PaCO2

Metabolik asidoz PaCO2 1-1,5 x [HCO3-]

Metabolik alkaloz PaCO2 0.25-1 x [HCO3-]

Morgan GE, Clinical Anesthesiology

83

Kan örneği alınırken nelere dikkat etmeli1

84

En uygun değerlendirme mixt venöz kandan yapılır.

Ancak mixt venöz kan örneği pulmoner arter veya en azından sağ ventrikülden alınması gerektiğinden pratik değildir.

Değerlendirme buna en yakın değer olan arteriyel kan kullanılarak yapılır.

arter kanı alırken dikkat edilmesi gereken durumlarEnjektör iğnesi steril olmalıEnjektör ve iğne en az 0,1 ml heparinle yıkanmalıDeri sterilizasyonu Enjektörde hava kabarcığı olmamalıİğnenin ucu kapatılmalı Hızla laboratuvara ulaştırılmalı,kan bekletilmeden

incelenmelidir.

85

Arter kan gazı alınırken oluşan komplikasyonlarAğrıHematomHava veya kan embolisi İnfeksiyonVasküler travmaVazovagal cevapArteriel spazm

86

ARTER KAN GAZI KABUL EDİLEBİLİRLİK KRİTERLERİAnaerobik koşullarAntikoagulanlı injektör2-4 ml kanHemen analizKalibre edilmiş cihaz

87

88

Kan örneğinde görülen parametreler ne ifade ediyor?

2

NORMAL DEĞERLER pH : (7.36-7.44)PaC02 : 35-45 mmHg(venöz kanda 40 mmHg)(her 10 mmHg lık değişim pH değerini 0.08 birim etkiler)Pa02 : 90-100 mmHg(venöz kanda 40 mmHg)Std HC03 : 24 mEq/LAct HCO3 : 24 mEq/LBB (total tampon bazları) : 50 mEq/LBE(baz defisiti): + 2.5 mEq/L

89

Parsiyel arteriel oksijen basıncı(PaO2)Palazmada dağılan O2 parsiyel basıncıdır.Hipoksi, alveollerde parsiyel O2 basıncının azaldığını,Hipoksemi ise arteriyel kanda O2 içeriğinin azalmasını gösterir.PaO2 atmosferik basınca, sıcaklığa, inspire edilen O2 içeriğine vehastanın yaşına bağlı olarak değişir.

90

Oksijen Satürasyonu SaO2

Hemoglobinin O2 ile doyma yüzdesidir.

91

Parsiyel arteriel karbondioksit basıncı (PaCO2)Alveoler ventilasyonun ve metabolik CO2 üretiminin bir sonucudur.. Yaş ve pozisyondan etkilenmez. Venöz kanda (PaCO2): 45mmHg’dir.

92

Aktüel bikarbonat (HCO3-act)O anda ölçülen gerçek değerdir. Normal değeri 24 (22-26) mEq/L’dir. Düşmesi metabolik asidozu, yükselmesi metabolik alkalozu akla getirir.Normal şartlarda standart bikarbonata eşittir.Standart bikarbonat (HCO3-std)37°C’ de ve %100 O2 saturasyonunda, PCO2 40mmHg’yakalibre edilerek ölçülen plazma bikarbonatkonsantrasyonudur. Normal değeri 24(22-26)mEq/L

93

Baz Fazlalığı (Base Excess) (BE):

Baz fazlalığı, tam oksijenize kanın, 37°C’de ve 40mmHg’lıkparsiyel CO2 basıncında, pH’sını 7.40’a getirmek için ilave edilenasit veya baz miktarıdır. Normal değeri –2.5 ve +2.5 mmol/Larasındadır. BE, metabolik olayların göstergesidir.Negatif BE (=baz defisiti) metabolik asidozupozitif BE metabolik alkalozu düşündürür.

94

Toplam vücut baz açığı : 0.3 X (-BE) x VA formülü ile hesaplanır.

Yaşamsal işlevlerin yürütülmesi için organizma,vücutsıvılarındaki hidrojen iyonu (H+) konsantrasyonlarını çok darsınırlar içerisinde tutmak zorundadır.Vücut sıvılarında yada herhangi bir eriyikte H+ ve anyonlaraayrılan maddelere, yani hidrojen veren maddelere asit,bunun tersine H+ alıcı maddelere ise baz denir.Bu sınırlardan sapmalar enzim aktivitelerinde, elektrolitdengesinde, başta solunum, kardiopulmoner ve SSS olmaküzere organ sistemlerinde ve ilaçların farmakolojisindeönemli değişiklikler oluşturur.

95

pHHidrojen iyonu konsantrasyonunun negatif logaritmasıdır.Kandaki H+ iyon konsantarasyonu ortalama 40 nmol/lt dir.(1nanomol/Lt =1/106 mol/Lt)Kandaki H+ iyonu konsantrasyonu PCO2 ve serum HCO3

dengesi ile belirlenir.H+ = 24 x PCO2 / HCO3

Amaç PCO2 / HCO3’yi sabit tutmaktır.Arteriel kanda normal değeri 7.36-7.44,venöz kanda ise 0.01-0.02 birim daha düşüktür.

96

Asit baz dengesi bozuklukları

Asidoz: PaCO2 >45 mmHg, arteriyel bikarbonat <22mmol/L, pH değişmeyebilir.

Alkaloz: arteriyel bikarbonat > 26 mmol/L, PaCO2 < 36mmHg, pH normal sınırlarda olabilir.

Asidemi: arter kanında H+ > 44 nmol/L, pH < 7.36

Alkalemi :kanda H+ < 36 nmol/L, pH > 7.44

97

Asit baz dengesi bozuklukları

AKUT DEKOMP. KRONİK KOMP.

pH pCO2 HCO3- pH pCO2 HCO3-

Met.asd AZALIR N AZALIR AZALIR AZALIR AZALIR

Met .alk. ARTAR N ARTAR ARTAR ARTAR? ARTAR

Res.Asd AZALIR ARTAR N AZALIR ARTAR ARTAR

Res alk. ARTAR AZALIR N ARTAR AZALIR AZALIR

98

Asit Baz Denge Bozukluğu Olan Hastaya Klinik Yaklaşım

1-Asit baz bozukluğundan şüphelenme, anamnez, klinik ve laboratuar bulgularının değerlendirilmesi.

2-Asit baz bozukluğunun tipini belirleme

3-Fizyolojik kompanzasyon mekanizmasının gelişip, gelişmediğini araştırma

4-Bozukluğa yol açan primer nedenin belirlenmesi

5-Asit baz denge bozukluğunun ve primer nedenin tedavisi

Asit Baz Bozukluğunda Laboratuar Bulguları:

Arteriyel Kan gazında pH, Pco2 ve HCO3

Anyon gap’ı belirlemek için Na, Cl

ve serum K’na bakılacak.

Arteriyel Kan Gazları Analizi

pH = 7,36-7,44

PaCO2 = 36-44 mmHg

(HCO-3) = 24-26 mEq/L

Asit Baz Dengesizliklerinde Arteriel Kan Gazları

Asit baz Primer DeğişiklikKomp.Değişiklik

BozukluğuRespiratuar Asidoz pCO2 HCO3

Respiratuar Alkaloz pCO2 HCO3

Metabolik Asidoz HCO3 pCO2

Metabolik Alkaloz HCO3 pCO2

Amaç sabit PaCO2 / HCO3 Oranı

Asit Baz bozukluğunun tipini belirleme:

1-Aşama : Asidemi veya alkalemiyi belirleme

2-Aşama : HCO3 değerindeki sapmayı belirleme

3-Aşama : HCO3 değişikliğinin pH da gözlenen değişikliğe yol açıp açmayacağını yorumlama

4-Aşama : pCO2 değerindeki değişikliği belirleme

5-Aşama : pCO2 değişikliğinin pH’a etkisini yorumlama.

Asidemi (pH<7,36)

HCO3 ve PCO2

HCO3 düşük

PCO2 yüksek

HCO3 düşük

PCO2 düşük

HCO3 yüksek

PCO2 yüksek

HCO3 yüksek

PCO2 düşük

Mixed Metabolik ve respiratuar asidoz

Öncelikle Metabolik asidoz

Öncelikle respiratuar asidoz

İmkansız, laboratuar hatası

Kompanzasyon kurallarını uygula

PCO2 yüksek

PCO2 düşük

PCO2 normal

HCO3 düşük

HCO3 yüksek

HCO3 normal

Mixt Metabolik ve respiratuar asidoz

Mixt Metabolik asidoz ve respiratuar alkaloz

Metabolik asidoz

Mixt respiratuar ve Metabolik asidoz

Mixt respiratuar asidoz ve Metabolik alkaloz

Respiratuar asidoz

Alkalemi (pH>7,44)

HCO3 ve PCO2

HCO3 yüksek

PCO2 düşük

HCO3 yüksek

PCO2 yüksek

HCO3 düşük

PCO2 düşük

HCO3 düşük

PCO2 yüksek

Mixed Metabolik ve respiratuar alkaloz

Öncelikle Metabolik alkaloz

Öncelikle respiratuar alkaloz

İmkansız, laboratuar hatası

Kompanzasyon kurallarını uygula

PCO2 yüksek

PCO2 düşük

PCO2 normal

HCO3 düşük

HCO3 yüksek

HCO3 normal

Mixt Metabolik alkaloz ve respiratuar asidoz

Mixt Metabolik ve respiratuar alkaloz

Metabolik alkaloz

Mixt respiratuar alkaloz ve Metabolik asidoz

Mixt respiratuar ve Metabolik alkaloz

Respiratuar alkaloz

Örnek IpH = 7,22 HCO3= 13 mEq/l pCO2 = 38mmHg

HCO3 (18mEq/L)pH(7,22) = Sabit Değer X _________________

pCO2 (38 mmHg)

1 .Aşama: pH Asidoz Metabolik ? Respiratuar ?

2.Aşama : HCO 3

3.Aşama : HCO3 Azalması pH yı düşürürO halde Metabolik asidoz olabilir

4.Aşama : pCO2 normal

5.Aşama : pCO2 normal pH yı değiştirmez

O halde Metabolik Asidoz ‘dur.

Örnek 2: Mixt Tip BozuklukpH= 7,55 HCO3= 30 mEq/L pCO2= 21 mmHg

1.Aşama : pH Alkaloz Metabolik ?Respiratuar?

2.Aşama: HCO3 3.Aşama: HCO3 artışı pH yı arttırabilir.

Metabolik alkaloz olabilir.4.Aşama: p CO2 5.Aşama: p CO2 azalmasıda pH yı arttırabilir.

Respiratuar alkalozda vardır.

O halde temel bozukluk Mixt Metabolik – Respiratuar Alkaloz ‘dur.

Örnek 3pH = 7,18 HCO3= 23mEq/l pCO2 = 56mmHg

HCO3 (21mEq/L)pH(7,18) = Sabit Değer X _________________

pCO2 (56 mmHg)

1 .Aşama: pH Asidoz Metabolik ? Respiratuar ?

2.Aşama : HCO 3 normal

3.Aşama : HCO3 normal olması pH yı etkilemezO halde Metabolik asidoz değil

4.Aşama : pCO2

5.Aşama : pCO2 pH yı düşürür

O halde RESPİRATUAR ASİDOZ ‘dur.

Örnek 4pH = 7,55 HCO3= 20 mEq/l pCO2 = 21mmHg

HCO3 (18mEq/L)pH(7,55) = Sabit Değer X _________________

pCO2 (21 mmHg)

1 .Aşama: pH Alkaloz Metabolik ? Respiratuar ?

2.Aşama : HCO 3

3.Aşama : HCO3 Azalması pH yı arttırmazO halde Metabolik alkaloz değil

4.Aşama : pCO2

5.Aşama : pCO2 pH yı arttırır

O halde olgu RESPİRATUAR ALKALOZ ‘dur.