View
7
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Ödemeler Ödemeler DengesiDr. Dilek Seymen
Dr. Aslı Seda Bilman
1
Plan2� Ödemeler Dengesi, tanım, kapsamı
� Ana Hesap Grupları
� Cari Denge, Sermaye Hesabı Dengesi
� Farklı Ödemeler Dengesi Tanımları
� Otonom ve Denkleştirici Đşlemler� Otonom ve Denkleştirici Đşlemler
� Ödemeler Dengesi Açığına Neden Olan Faktörler
� Ödemeler Dengesi Açığını Gidermeye Yönelik Politikalar
Ödemeler Dengesi Neden Önemli?
� Ödemeler dengesi, ülkeler açısından ekonomik vemali itibarın göstergesi, uluslararası ödeme gücününgöstergesi ve hükümetlerin ekonomi politikalarındakibaşarısının göstergesi olması bakımından önemtaşımaktadır.
� Ödemeler dengesindeki gelişmeler, hükümet, dışülkeler ve gerçek ve tüzel kişiler açısından ilgiyle
3
� Ödemeler dengesindeki gelişmeler, hükümet, dışülkeler ve gerçek ve tüzel kişiler açısından ilgiyletakip edilmektedir.
� Geleneksel teoriye göre, dış ticaret fazlası verenülkenin parası döviz piyasasında değer kazanırken;açık veren ülkenin parası da değer kaybeder.
� 17.-18. yy’da Merkantilistler de ödemeler dengesininönemini vurgulamışlardır.
4Ödemeler DengesiÖdemeler Dengesi
�� ÖdemelerÖdemeler DengesiDengesi :: BirBir ülkeülke sakinlerininsakinlerinin diğerdiğer ülkeülke
sakinleriyle,sakinleriyle, bellibelli birbir dönemdedönemde yaptığıyaptığı tümtüm ekonomikekonomik
faaliyetlerinfaaliyetlerin sistematiksistematik şekildeşekilde kaydedildiğikaydedildiği tablodurtablodur..
BilançonunBilançonun anaana bölümleribölümleri şunlardırşunlardır::
AA.. CARİCARİ İŞLEMLERİŞLEMLER HESABIHESABIAA.. CARİCARİ İŞLEMLERİŞLEMLER HESABIHESABI
BB.. SERMAYESERMAYE HESABIHESABI
CC.. FİNANSFİNANS HESABIHESABI
DD.. NETNET HATAHATA VEVE NOKSANNOKSAN
EE.. RESMİRESMİ REZERVREZERV HAREKETLERİHAREKETLERİ
GENELGENEL DENGEDENGE
Ödemeler Bilançosunun Özellikleri
� Genellikle bir yıllık hazırlanır.� Stok değil akım göstergedir.� Ekonomik Đşlem: mal, hizmet ve faktör akımlarını
(sermaye, emek, teknoloji) içerir. Genelliklekarşılığında parasal bir akım söz konusudur.
� Yerleşik Olma: Yurttaşlık kavramı değildir. Đstisnalarıvardır: Yabancı ülke temsilcileri, yabancı silahlıkuvvetler mensupları gibi. Şirketler ise kurulduklarıülkede yerleşik sayılırlar.
5
ülkede yerleşik sayılırlar.� Alacaklı ve Borçlu Đşlemler: Genel olarak alacaklı
işlemler ülkeye döviz girişi sağlar; borçlu işlemler iseülkeden döviz çıkışına yol açar.
� Đkilik Özelliği ve Çift Kayıtlı Muhasebe Sistemi: Aynıişlem iki ayrı hesabın ters yanlarına kaydedilir.
� Otonom ve Denkleştirici Đşlemler: Yapılış nedeniödemeler bilançosu dengesini sağlamak olmayanişlemler otonomdur. Denkleştirici işlemler ise otonomişlemlerin sonucuna bağlı olarak yapılır.
Cari Hesap
�Mal, hizmet, varlık getirileri ve karşılıksıztransferleri içerir.
� Đşçi dövizleri, karşılıksız transferleriçinde yer almaya başlamıştır.
6
�Görünmeyenler Dengesi: Net HizmetGelirleri + Net Yatırım Gelirleri + NetKarşılıksız Transferler
�Cari Hesap Dengesi = Ticaret Dengesi+ Görünmeyenler Dengesi
Cari Đşlemler HesabıCari Đşlemler Hesabı
A-CARĐ ĐŞLEMLER HESABI
1.Đhracat(f.o.b.)
2.Đthalat (f.o.b.)
Mal Dengesi
7
3.Hizmetler Dengesi :Gelir
4.Hizmetler Dengesi :Gider
Mal ve Hizmet Dengesi
5.Gelir Dengesi :Gelir
6.Gelir Dengesi : Gider
Mal , Hizmet ve Gelir Dengesi
7.Cari Transferler
Sermaye/Finans Hesabı
�Tahvil, hisse senedi, ev, arsa gibivarlıklara ilişkin işlemler ile bankamevduat hesapları kaydedilir.
8
mevduat hesapları kaydedilir.
�Sermaye Hesabı Dengesi =Sermaye Girişi + Sermaye Çıkışı
Resmi Rezerv Hareketleri Hesabı
� Hükümetin merkez bankası ve IMF nezdinde sahipolduğu altın ve döviz rezervlerinde meydana gelendeğişmeleri yansıtır.
� Cari işlemler açığı öncelikle sermaye hesabı fazlası ile
9
� Cari işlemler açığı öncelikle sermaye hesabı fazlası ilefinanse edilir. Bu mümkün olmuyorsa, bakiye açıkresmi rezervlerle finanse edilir.
� Ödemeler dengesi tanım gereği daima dengededir.Bu bağlamda ödemeler dengesi açığı diyenitelendirilen, resmi rezerv hareketleri hesabıdengesindeki açıktır.
Net Hata ve Noksan
�Gerçek hayatta verilerin elde edilmesi vedeğerlendirilmesindeki eksikliklerden-gecikmelerden dolayı, cari hesap, sermayehesabı ve resmi rezervler hesabı toplamı 0’aeşit olmaz. Bu durum, ödemeler dengesinde
10
eşit olmaz. Bu durum, ödemeler dengesindenet hata ve noksan diye nitelendirilir.
�Örneğin; Cari hesap dengesi -12,000,Sermaye hesabı dengesi 9,000 ve Resmirezervler hesabı -500 ise Net hata ve noksan3,500 tutarında olur.
11
ÖDEMELER DENGESİ (ANALİTİK SUNUM)
(Milyon ABD Dolar) 2010 2011 2012 2013 2014 (**)
A- CARİ İŞLEMLER HESABI -45.312 -75.008 -48.535 -64.658 -45.947
1. İhracat f.o.b. 120.992 142.392 161.948 161.789 168.943
2. İthalat f.o.b. 177.317 231.552 227.315 241.696 232.515
Mal Dengesi -56.325 -89.160 -65.367 -79.907 -63.572
3. Hizmetler Dengesi: Gelir 36.192 40.851 43.224 46.615 50.372
4. Hizmetler Dengesi: Gider 19.598 20.731 20.797 23.771 25.148
Mal ve Hizmet Dengesi -39.731 -69.040 -42.940 -57.063 -38.348
5. Gelir Dengesi: Gelir 4.478 3.952 5.034 4.524 4.256
6. Gelir Dengesi: Gider 11.690 11.807 12.197 13.510 12.978
Mal, Hizmet ve Gelir Dengesi -46.943 -76.895 -50.103 -66.049 -47.070
7. Cari Transferler 1.631 1.887 1.568 1.391 1.123
12
B. SERMAYE HESABI -51 -25 -58 -96 -66C. FİNANS HESABI -60.099 -67.039 -71.068 -72.721 -43.058
8. Yurtdışında Doğrudan Yatırım 1.482 2.370 4.105 3.627 7.047
9. Yurtiçinde Doğrudan Yatırım 9.099 16.176 13.282 12.457 12.535
10. Portföy Hesabı-Varlıklar 3.534 -2.688 -2.657 -2.601 741
11. Portföy Hesabı-Yükümlülükler 19.617 19.516 38.355 21.385 20.721
11.1. Hisse Senetleri 3.468 -985 6.276 842 2.559
11.2. Borç Senetleri 16.149 20.501 32.079 20.543 18.162
12. Diğer Yatırımlar-Varlıklar -7.020 -11.197 703 -2.370 1.139
12.1. Merkez Bankası -4 -2 -2 -1 0
12.2. Genel Hükumet 39 292 366 757 213
12.3. Bankalar -13.179 339 -2.040 283 1.012
12.4. Diğer Sektörler 6.124 -11.826 2.379 -3.409 -86
13. Diğer Yatırımlar-Yükümlülükler 29.379 19.832 21.582 37.535 18.72913. Diğer Yatırımlar-Yükümlülükler 29.379 19.832 21.582 37.535 18.729
13.1. Merkez Bankası -38 -1.409 -1.779 -1.457 -1.905
13.2. Genel Hükumet 3.657 2.060 -92 -18 -891
13.3. Bankalar 27.240 10.118 16.002 32.269 15.302
13.4. Diğer Sektörler -1.480 9.063 7.451 6.741 6.223
Cari,Sermaye ve Finansal Hesaplar 14.736 -7.994 22.475 7.967 -2.955
D. NET HATA VE NOKSAN 232 9.008 346 2.796 2.487
GENEL DENGE -14.968 -1.014 -22.821 -10.763 468
E. REZERV VARLIKLAR (*) 14.968 1.014 22.821 10.763 -468
14. Resmi Rezervler 12.809 -1.813 20.814 9.911 -468
15. Uluslararası Para Fonu Kredileri 2.159 2.827 2.007 852 0
16. Ödemeler Dengesi Finansmanı 0 0 0 0 0
Farklı Ödemeler Dengesi Tanımları
� TEMEL DENGE:
Cari Đşlemler
13
Uzun Vadeli Sermaye
Kısa Vadeli Sermaye
Resmi Rezerv Değişmeleri
� LĐKĐDĐTE DENGESĐ:
Cari Đşlemler
Uzun Vadeli Sermaye
Kısa Vadeli Sermaye (Özel)
14
Kısa Vadeli Sermaye (Özel)
Kısa Vadeli Sermaye (Resmi)
Resmi Rezervler
� RESMĐ REZERV ĐŞLEMLERĐ DENGESĐ:
Cari Đşlemler
Uzun Vadeli Sermaye
15
Uzun Vadeli Sermaye
Kısa Vadeli Sermaye
Resmi Rezervler
Ödemeler Dengesi
� Ödemeler Dengesi (Balance of Payments-BP)� BP = CAB + KAB� BP = CAB [Y, Yf, (Pf/P).R] + KAB [i, (if + De)]� CAB = Current Account Balance (Cari
Đşlemler Dengesi)
16
Đşlemler Dengesi)� KAB = Capital Account Balance (Sermaye
Hesabı Dengesi)� BP = 0 Dış Denge� BP > 0 Dış Fazla� BP < 0 Dış Açık
Ödemeler Dengesi
� Ödemeler Dengesi (Balance of Payments-BP)
� BP = CAB [Y, Yf, (Pf/P).R] + KAB [i, (if + De)]
(-) (+) (+) (+) (-)
� Cari Đşlemler Dengesini Etkileyen Unsurlar
� Y = ülkenin gelir düzeyi ; M = f(Y)+
� Yf = Ticaret ortaklarının gelir düzeyi ; X = f(Yf)+
17
� Yf = Ticaret ortaklarının gelir düzeyi ; X = f(Yf)+
� (Pf/P).R = Reel döviz kuru
� Pf = Yabancı ülke fiyatlarının ulusal para cinsinden ifadesi
� P = Yurtiçi fiyatlar
� R = Nominal döviz kuru
� Eğer Y↑ ⇒ M↑ ; Yf↑ ⇒ X↑
� Reel döviz kuru (Pf ve P sabit iken, R↑) ⇒ X↑ ve M↓
Ödemeler Dengesi
� Ödemeler Dengesi (Balance of Payments-BP)� BP = CAB [Y, Yf, (Pf/P).R] + KAB [i, (if + De)]
(-) (+) (+) (+) (-) � Sermaye Hesabı Dengesini Etkileyen Unsurlar
� i = yurtiçi faiz oran
18
� if = yurtdışı faiz oranı
� De = Beklenen devalüasyon ya da depresiasyon oranı
� Eğer i↑ ⇒ Yabancı sermaye girişi↑
� (if + De)↑ ⇒ Yabancı sermaye çıkışı↑
� Uzun vadede faiz oranı (i), Cari Đşlemler Dengesini de etkiler.
� Dış borç faizleri cari işlemlere kaydedilir (Hizmet Giderleri).
Ödemeler Dengesi
�Ödemeler Dengesi (Balance of Payments-BP)
� Sermaye girişi 100.000 $, 1$=2,14 TL, i=%10� 100.000 * 2,14 = 214.000 TL�Her 1 TL, %10 faizden 1,10 TL olacak.
19
�Her 1 TL, %10 faizden 1,10 TL olacak.� (Anapara + Faiz = 1 + 0,10 =1,10)� 214.000 * 1,10 = 235.400 TL vade sonunda
elde edilecek toplam gelir (Anapara + Faiz).
� Eğer t+1 döneminde ülkeden;� 1$ = 2,14 TL : 235.400 / 2,14 = 110.000 $ çıkar. � 1$ = 2,00 TL : 235.400 / 2,00 = 117.700 $ çıkar.� 1$ = 2,20 TL : 235.400 / 2,20 = 107.000 $ çıkar.
Ödemeler Dengesi Açıklarının Nedenleri
� Yapısal Nedenler: Enflasyon, ulusal paranın aşırıdeğerlenmesi, harcama genişletici politikalar,kalkınma hızı, verimlilik ve teknoloji, hammaddeleraçısından dışa bağımlılık, zevk ve tercihler…
� Đktisadi Dalgalanmalar: Genişleme aşamasında gelirve harcamaların artmasıyla dış açıklar ortaya
20
ve harcamaların artmasıyla dış açıklar ortayaçıkabilir. Dış ülkeler yüksek konjonktür içinde iseticaret ortağı bu durumdan olumlu etkilenir.
� Geçici Faktörler: Hammadde fiyatlarındaki artışlar,hava koşulları, afetler, kuraklık…
� Döviz Spekülasyonu ve Mali Krizler: Ulusal paradadeğer kaybı bekleniyorsa döviz satın alınması,yüksek faizlerden yararlanmak için fon çıkışı gibi…
Ödemeler Dengesi Açığını Gidermeye Yönelik Politikalar
� Finanse Etmek: Resmi rezervlerin kullanılması (Sabit KurRejimi)
� Baskı Altına Almak: Dış ticaret ve kambiyo politikalarındanyararlanmak (gümrük vergileri, kotalar, yasaklar…)
� Fiili Açık: Fiyat ve miktar kısıtlamalarına göre, bir anlamda ortayaçıkmasına izin verilen, açıklardır.
21
Fiili Açık: Fiyat ve miktar kısıtlamalarına göre, bir anlamda ortayaçıkmasına izin verilen, açıklardır.
� Potansiyel Açık: Uygulanan dış ticaret ve kambiyo kısıtlamalarınınkaldırılmasıyla ortaya çıkabilecek dengesizlikleri gösterir. Gerçekaçıklar bunlardır.
� Tedavi Etmek: Gerçekçi kur belirlemek, ihracatçılarıbilgilendirmek, ihracatçıya ucuz girdi ve kredi teminetmek, ihracatta bürokrasiyi önlemek, uzun dönemlikalkınma stratejileri geliştirmek…
Referanslar
Seyidoğlu, Halil, (2003), Uluslararası ĐktisatTeori Politika ve Uygulama, Güzem CanYayınları, No: 20, Geliştirilmiş 15. Baskı,Đstanbul.
22
Ünsal, Erdal, (2005), Uluslararası Đktisat TeoriPolitika ve Açık Ekonomi Makro Đktisadı,Đmaj Yayıncılık, Ankara.
Veri Kaynağı: TCMB, Elektronik Veri DağıtımSistemi, http://evds.tcmb.gov.tr/[24.04.2014].
Recommended