View
11
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
ÇEKOSLOVAK
KÝTAP
KAPAKLARI1920’LER ve1930’LARDA
www.solakkedi.com
GENEL BAKIÞ
Ýki dünya savaþý arasý dönemde Çekoslovakyaavangard kitap tasarýmýn önemli ve üretken birmerkeziydi. Ýmzalý, sýnýrlý baskýlar deneysel tasarýmtekniklerini, yüksek kaliteli malzemeleri ve özel olarakýsmarlanmýþ grafikleri içeriyordu. Genel okuyucukitlesine yönelik kitap tasarýmlarý ise, çok sayýdaüretilmesine ve daha ucuz olmasýna raðmen benzerþekilde yenilikçi ve tasarým meseleleri konusundadikkatliydi.
Avangard Çek kitap tasarýmý, 1920-1931 yýllarýarasýnda oldukça etkili bir avangard þairler, yazarlar,sanatçýlar ve tasarýmcýlar grubu olan DevetsilSanatçýlar Birliði’nden doðdu. Devetsil’in en önemlidergisi olan ve 1927-1931 arasýnda yayýnlanan ReD(Revue Devetsilu) yazý, sanat ve mimari alanlarýndaönde gelen isimlerin eserlerini yayýnladý. Bunlararasýnda Mallarmé ve Apollinaire’in þiirleri; JamesJoyce’un düzyazýlarý; Arp, Chagall, Kandinsky,
Devetsil’in en önemli dergisi olan
ve 1927-1931 arasýnda yayýnlanan ReD
(Revue Devetsilu)
yazý, sanat ve mimari alanlarýnda
önde gelen isimlerin eserlerini yayýnladý.
Brancusi, Mondrian ve Lissitzky’nin reprodüksiyonlarý;Le Corbusier, Gropius ve Frank Lloyd Wright’ýn mimariüzerine makaleleri bulunuyordu. Çek tasarýmcýlar aynýzamanda Avrupa’daki ve özellikle de Fransa veRusya’daki çeþitli sanatsal etkinliklerle doðrudanbaðlantý içindeydiler ve Alman Dada sanatçýsý KurtSchwitters’ýn yayýný olan Merz gibi çeþitli önemlidergilerdeki projelerde birlikte çalýþtýlar. Devetsil grubuPoetizm ve Konstrüktivizm stillerinde çalýþan Çeksanatçýlarý, zaman zaman itiþe kakýþa, biraraya getirdi.
Çek avangard kitap tasarýmý dört ana akýma ayrýlýr:Poetizm, Konstrüktivizm, Sürrealizm ve ToplumcuGerçekçilik. Herbiri kendine özgü bir felsefe ve sözdaðarcýðý geliþtirmiþ ve kullanmýþtýr.
POETÝZM (ÞÝÝRCÝLÝK)
Devetsil grubunun ilk yýllarýnda Poetizm Çekavangardýnýn söylemine egemendi. Poetizm bireyselsanatçýnýn kiþisel vizyonuna vurgu yapýyor, imgelemdenhaz duyuyor ve kendini ifade etmeyi yüreklendiriyordu.Esasen Poetizmin sonraki bir biçimi olan ve yeniteknolojilerin güzelliðini araþtýran Yapaycýlýk(artificialism) gibi Poetizm de Çeklere özgü bir yenilikti.Sanatçý Karel Teige ve þair Vítezslav Nezval Poetizm’i1923’de ortaya koydular; Jindrich Štyrsky and Toyen(Marie Cermínová) 1926 ve 1931 yýllarý arasýndaYapaycýlýða öncülük ettiler. Poetizm kendini þiir, dramave resim yoluyla ifadeye verdi ve bunlar bu stilinkullanýldýðý ana alanlardý. Karel Teige (tipograf) veJindrich Štyrsky (fotoðrafçý) Vítezslav Nezval'in,Poetizmin yaklaþýmýný çok güzel betimleyen PantomimaVerše 1922-1924 [1924] adlý yapýtýný tasarladý.
Karel Teige ve Jindrich Štyrsky,
Vítezslav Nezval'in, Poetizmin yaklaþýmýný
çok güzel betimleyen Pantomima Verše
adlý yapýtýný tasarladý.
Fotoðraflarýn düzenleniþi þiirlerin içeriðini yankýlar vegörsel bir dize olarak iþlev görür. Sýklýkla, harf biçimleribir þiirin havasýný veya biçimini ifade eder. Kitabýngörsel tasarýmý þiirin kendisi kadar sanatsal bir ifadedir.
KONSTRÜKTÝVÝZM (YAPILANDIRMACILIK)
Konstrüktivizm, Poetizm’le doðrudan karþýtlýk içerisinde,nesnellik ve makine üretimine vurgu yapýyordu. Ýyimserve hatta zaman zaman ütopyacý olan konstrüktivisttasarým teknoloji, ilerleme ve geleceði göklereçýkarýyordu. Bauhaus ve de Stijl etkileri özellikle1920lerin ortalarýndan sonlarýna kadar baskýn olanÇek konstrüktivist kitap tasarýmýnda görülebilir.Fotoðraf, tipografi ve tiyatro sahneleri konstrüktivisttasarýmcýlar için zengin bir etkinlik alaný saðlýyordu; öteyandan, mimari de önemli bir esin kaynaðýydý. LadislavSutnar’ýn George Bernard Shaw'ýn CaptainBrassbound's Conversion adlý kitabýnýn çevirisi içinyaptýðý tasarým [1932] konstrüktivizme özgü birçokgereci kullanýr: fotomontaj, iþlevsel, týrnaksýz tipografi;diagonal yönelimi olan güçlü bir ýzgara (grid) yapýsý; vebir yuvarlaðýn varlýðý, ki bu birçok konstrüktivisttasarýmcý için önemli bir ikonik unsurdur ve 1925’tenitibaren yayýncýlarý olan Odeon Press tarafýndanDevetsil için yapýlan bütün kitap tasarýmlarýnýnkarakteristiðidir.
SÜRREALÝZM (GERÇEKÜSTÜCÜLÜK)
1930’larda, Avrupa’nýn ve Sovyetler’in politik veekonomik iklimi kötüleþince, poetizmin þen þakraklýðýve konstrüktivizmin teknoloji merkezli iyimserliði Çek
Ladislav Sutnar
kitap tasarýmcýlarý için estetik stratejiler olarak makulolmaktan çýkmaya baþladý. Sürrealizm, endiþe, karanlýkerotizm ve bilinçdýþýnýn güçlü alt akýntýlarý ile kültüreliklimin çok daha tam bir yansýmasýný veriyordu.Devetsil grubunda hep önemli bir kiþi olan Teige,Fransýz sürrealistleriyle birliktelik oluþturulmasýndaetkindi ve sürrealizm Çek kitap tasarýmýnda baskýn etkihaline geldi. Jindrich Štyrsky'nin Fransýz sürrealist þairiPaul Eluard'ýn La Rose publique adlý eserinin Çekçeçevirisi [1936] için hazýrladýðý tasarým, gerçekdýþý,rahatsýz edici oluþumlar için fantastic bir manzarayaratarak sürrealizmin düþsel niteliklerini sergiler.Alman ressam Max Ernst gibi sanatçýlar sürrealist stildeçalýþan Štyrsky ve diðer Çek avangard tasarýmcýlarýetkiledi.
TOPLUMCU GERÇEKÇÝLÝK
1930’larýn sonunda, iþlevselcilik (functionalism) Çekkitap tasarýmýna egemen oldu. Toplumsal gerçekçilikokunaklý, kýlgýsal ve pahalý olmayan kitaplarýntasarýmýna esin kaynaðý oldu. Çok sayýda basýlankitaplar çoðu kez toplumsal eleþtirinin aracý olarakdüþünülüyordu. Zdenek Rossmann'ýn Civilisovaná zena(Uygar Kadýn) [1939] için tasarýmý, kitabýn kadýngiyiminde reform gerektiði yolundaki mesajýnýgüçlendirmek için fotoðrafýn iletiþimsel niteliklerinikullanýr. Bauhaus’dan esinlenen tipografi tasarýmýniþlevselciliðine katkýda bulunmaktadýr.
Zdenek Rossmann'ýn Civilisovaná zena
(Uygar Kadýn) için tasarýmý
R.U.R.Karel Capek,
Prag,
František Borovy,
1935.
Kapak tasarýmý:
František Muzika
Tasarým türü:
Konstrüktivizm
Piš jak slysšiš. Kniha interviewu
Adolf Hoffmeister,
Prag, Druzstevní práce,
1931.
Kapak tasarýmý: Adolf Hoffmeister.
Tasarým türü: Konstrüktivizm
ÝÞÝTTÝÐÝNÝ YAZ söyleþiler kitabý
Obytny dum dneška
Jan Emil Koula,
Prag,
Druzstenví práce, 1931.
Kapak tasarýmý: Ladislav Sutnar
Tasarým türü: Konstrüktivizm
Jaroslavu Královi padesátinám
Editör: Bedrick Vaclavek, Brno, Index, 1934.
Kapak tasarýmý ve tipografi: Zdenek Rossmann.
Tasarým türü: Konstrüktivizm
Bugünün Konutu
Ellinci Doðum Gününde Jaroslovu Kralovi için
Romance pocestného clowna.
Sbírka milostné lyriky z let 1925-1929,
Bretislav Mencák, Hradec Králové,
William Hampl, 1929.
Kitap Kapaðý tasarýmý, tipografi
ve illüstrasyon: August Tschinkel
Tasarým türü: Konstrüktivizm
SAYGIDEÐER BÝR SOYTARININ AÞKI AÞK ÞÝÝRLERÝ 1925-1929
Monogamie. Od Masaryka k Russelovi,
od Russela socialismu,
Stanislav Kostka Neumann,
Prag, Otto Girgal, 1932.
Kitap kapaðý tasarýmý: Antonín Smazík
Tasarým türü: Konstrüktivizm
Skleneny havelok.
Básne z roku 1931,
Víteezslav Nezval, Prag, František Borovy, 1932.
Kitap kapaðý tasarýmý ve tipografi: Karel Teige
Tasarým türü: Konstrüktivizm
TekeþlilikMasaryk’ten Russell’a, Russell’dan Sosyalizme
Kristal Pelerin1931’den Þiirler
Líceni se odrocuje.
Detektivní komedie o 3 jednáních
Jir'í Voskovec ve Jan Werich.
Prag, Václav Petr, 1929.
Kapak tasarýmý: Adolf Hoffmeister
Tasarým türü: Konstrüktivizm
ReD. Revue Svazu moderníkultury Devetsil Editör: Karel Teige
Tasarým türü: Konstrüktivizm
MAHKEME ERTELENDÝ üç perdelik polisiye komedi
Almanach 1: pro poesil a zivot 1920-1930
Hazýrlayan: Stanislav Odvarko,
Prag, St. Odvarko, 1930.
Kitap kapaðý tasarýmý: Stanislav Odvarko Tasarým türü:
Konstrüktivizm
Almanak 1: Þiir ve Yaþam1920-1930
Obráceni kapitána Brassbounda
George Bernard Shaw
Prag, Bretislav M. Klika, 1932.
Kapak tasarýmý ve tipografi: Ladislav Sutnar
Tasarým türü: Konstrüktivizm
Nejmenší dum
Editörler: Oldrich Stary, Ladislav Sutnar.
Prag, Svaz ceskoslovenského díla, 1931.
Kapak tasarýmý ve tipografisi: Ladislav Sutnar
Tasarým türü: Konstrüktivizm
Kaptan Brassbound’un Dönüþü
En Küçük Ev
Satirické verše.
Karel Bedrna
Prag, V. Vortel and R. Rejman, 1925.
Tasarým Türü: Poetizm
Satirik Þiirler
Sborník Literární skupiny
Editör: Vyškov na Morave, Fr. Obzina, 1923.
Kitap kapaðý tasarýmý: Petr Pistelka
Tasarým Türü: Poetizm
Zlatymi retezy
Konstantin Biebl. Prag, Cin, 1926.
Kapak tasarýmý ve linolyum kesim: Josef Capek
Tasarým Türü: Poetizm
Yazýnsal Grubun Derlemesi
Altýn Zincirlerle
Cholera Joseph Deltaile,Prag, Jan Fromek; Odeon, 1926.
Kapak tasarýmý: Josef Šíma Tasarým türü: Poetizm
Ulice noci
John Dos Passos,
Prag, Cin, 1925.
Kapak tasarýmý: Václav Mašek
Tasarým türü: Poetizm
Kolera
Gecenin Sokaklarý
Nová Oresteia. Tragedie o trech dejstvích
Arnošt Dvorák, Prag, Cin, 1923.
Kapak tasarýmý: Jirí Kroha
Tasarým türü: Poetizm
Yeni OrestesÜç perdelik trajedi
CazJazz
Emil František Burian, Prag, Aventinum, 1928.
Kapak tasarýmý: Karel Šourek
Tasarým türü: Poetizm
Morsky purvan
Vladimir Germanovich Lidin,
Prag, Aventinum, 1925.
Kapak tasarýmý: Karel Teige
Tasarým türü: Poetizm
150,000.00 Revolucní epos
Vladimir Mayakovski,
Prag, Vaclav Petr, 1925.
Ýllüstrasyon: Václav Mašek
Tasarým türü: Poetizm
Deniz Esintisi 150,000,00: Devrimci bir destan
Pantomima Verše 1922 - 1924
Vitezslav Nezval,
Prag, Ustrední studentské nakladatelství a
knihkupectví, 1924.
Kapak tasarýmý ve çizimler: Jindrich Štyrsky
Tipografi: Karel Teige
Tasarým türü: Poetizm
PandomimÞiirler 1922 - 1924
Karneval. Romaneto
Vítezslav Nezval, Prag, Odeon, 1926.
Kapak tasarýmý: J. Don
Tasarým türü: Poetizm
Film
Karel Teige, Prag, Václav Petr, 1925.
Kapak tasarýmý ve tipografi: Karel Teige
Tasarým türü: Poetizm
Karnaval / roman
Film
Vzduch vody
André Breton, Praha, Edice RA, 1937.
Kitap Kapaðý illüstrasyonu ve tipografi: Bohdan Lacina
Tasarým türü: Sürrealizm
Vernjná ruze. Básne
Paul Eluard, Prag, Mánes, 1936.
Kapak tasarýmý: Jindrich Štyrsky
Tasarým türü: Sürrealizm
Hava ve Su
Halk Gülü
Sláva a bída divadel. Reziséruv zápisník
Jindrich Honzl, Prag, Druzstevní práce, 1937.
Kapak tasarýmý ve tipografi: Jindrich Štyrsky
Tasarým türü: Sürrealizm
Tiyatrolarýn Ýhtiþamý ve Sefaleti: Bir Yönetmenin Defteri
Otvorené okná. Tretia sbierka poesie
Laco Novomesky, Prag, L. Mazác, 1935.
Kapak tasarýmý: Karel Teige
Tasarým türü: Sürrealizm
Jarmark umení
Karel Teige, Prag, F.J. Müller, 1936.
Kapak tasarýmý ve tipografi: František J. Müller
Gravür: Gustave Doré
Tasarým türü: Sürrealizm
Açýk Pencereler: Üçüncü Þiir Derlemesi
Sanat Fuarý
Diktátorské boty
Josef Capek, Prag, František Borovy, 1937.
Kapak tasarýmý ve illüstrasyon: Josef Capek
Tasarým türü: Toplumcu gerçekçilik
Civilisovaná zena—Zivilisierte Frau
Editör: Bozena Horneková ve diðerleri,
Brno, Jan Vanek, 1939.
Kapak tasarýmý ve tipografi: Zdenek Rossmann
Tasarým türü: Toplumcu gerçekçilik
Diktatörün Çizmeleri
Uygar Kadýn
Rudy obchod hrozí
Hubert Renfro Knickerbocker,
Prag, Ceska graficka unie, 1932.
Kapak tasarýmý: Josef Hesoun
Tasarým türü: Toplumcu gerçekçilik
Kýzýl Ticaret Belasý
Golet v údolí
Ivan Olbracht, Prag, Melantrich, 1937.
Tasarýmý kimin yaptýðý bilinmiyor
Tasarým türü: Toplumcu gerçekçilik
Závis
lurii Karlovich Olesha, Prag, Melantrich, 1936.
Tasarýmýný kimin yaptýðý bilinmiyor.
Tasarým türü: Toplumcu gerçekçilik
Vadideki Alabalýk
Haset
Na vzdory jim…
Mehring Walter, Olomouc, Index, 1938.
Kapak tasarýmý ve tipografi:
Zdenek Rossmann
Ýllüstrasyonlar: Walter Mehring
Tasarým türü: Toplumcu gerçekçilik
OnlarýSavunurken
Recommended