çEvre insan (fazlası için )

ÇEVRE VE İNSAN

Yard. Doç. Dr. Nalan Akış

‘’ITAI- ITAI BYO’’

ITAI- ITAI

• Şiddetli eklem ağrısı, kemiklerde kırık, böbrek yetmezliği

• 1912 Jintsu nehri ‘İtai İtai’

• 1950’lere kadar bölgesel hastalık ??

• 1955 ‘bulaşıcı hastalık’???

• 1956 kötü beslenme ???

• SINIRLI BÖLGEDE

ITAI- ITAI

• 1961 konsey• 1963 Sağlık

Bakanlığı- Eğitim Bakanlığı araştırma

• 1968 ‘kronik kadmiyum zehirlenmesi’

• Kaynak:Kamioka Maden İşletmeciliği Ltd ‘in atıkları

• Nehirden sulanan pirinç tarlaları

ITAI- ITAI

• 1968 mahkeme• 1971 şirket suçlu• Sağlık tazminatı,

tarımsal tazminat, nehrin kirliliğinin önlenmesi için tazminat

AMAÇ

– Bu dersin sonunda 1. sınıf öğrencileri çevre ve insan sağlığı arasındaki ilişki konusunda bilgi sahibi olacaklardır.

ÖĞRENİM HEDEFLERİ

Bu dersin sonunda öğrenciler;1. Çevreyi tanımlayabilecek,2. İnsan sağlığına etki eden çevresel etmenleri

sayabilecek,3. Çevre hastalık ilişkisini tanımlayabilecek4. Çevre sağlığı hizmetleri ve bu hizmetlerde

sağlık personelinin rolünü söyleyebilecek5. Küresel çevre sağlığı sorunlarını

sayabileceklerdir.

ÇEVRE

• Kişi üzerindeki dış etkilerin bütünü

HASTALIK NEDENLERİ

1. BÜNYESEL NEDENLER (Metabolik, genetik, hormonal..)

2. ÇEVRESEL NEDENLER

ÇEVRESEL NEDENLER

• FİZİKSEL NEDENLER (sıcaklık, ışın, sular, atıklar, gürültü, konut sağlığı)

• KİMYASAL NEDENLER (toksik maddeler)• BİYOLOJİK NEDENLER (mikroorganizmalar,

asalaklar)• TEMEL MADDE EKSİKLİKLERİ (vitaminler,

aminoasitler, yağ asitleri) • PSİKOLOJİK ETKENLER (stres)• SOSYAL, KÜLTÜREL, EKONOMİK NEDENLER

(TB)

ÇEVRE SAĞLIK İLİŞKİSİ

• İnsan dış çevrenin etkilerine genetik yapısı ile cevap verir.

• İshalli hastalıklar• Solunum sistemi

hastalıkları (sigara, hava kirliliği)

• Kanserler (genetik yapı+ çevre)

• Tüm kanserlerin %5’i çevresel kimyasallar bağlı.

ÇEVRE SAĞLIK İLİŞKİSİ

• Hastalıklar için zemin hazırlayabilir (hava kirliliği- astım)

• Doğrudan hastalık nedeni olabilir (asbest- mezotelyoma)

• Bazı hastalıkların yayılmasını kolaylaştırır (kış- solunum sistemi hastalıkları)

• Hastalıkların seyrini ve sonucunu etkiler (hava kirliliği-astım,KVH)

SUYLA BAĞLANTILI HASTALIKLAR

• Kirli sulardan kaynaklanan hastalıklar• Su yetersizliği veya su bulunmayışından

kaynaklanan hastalıklar• Gelişimi suyla ilgili etkenlerin

oluşturduğu hastalıklar• Su ile bağlantılı vektörlerle oluşan

hastalıklar

Kirli sulardan kaynaklanan hastalıklar

• Tifo, kolera, viral hepatit, basilli dizanteri, amipli dizanteri

Su yetersizliği veya su bulunmayışından kaynaklanan

hastalıklar

• Trahom, basilli dizanteri, amipli dizanteri, scabies, impetigo, konjunktivit

Gelişimi suyla ilgili etkenlerin oluşturduğu

hastalıklar

• Şiztozomiazis

• Su ile bağlantılı vektörlerle oluşan hastalıklar: Sıtma

Dünyadan bazı sayılar...

• 1.8 milyon kişi diyareye bağlı hastalıklar nedeniyle ölüyor

• % 88’i temiz su olmamasına bağlı

• 500 milyon kişi trahom riski altında

• 6 milyon kişide trahom nedeniyle görme bozukluğu var

• Temiz su sağlama ve hijyen kurallarına uyma ile %27 azaltılabilir

• 133 milyon kişide intestinal parazit var (ascarıs, kancalı kurt)

• Her yıl 1.5 milyon kişide hepatit A görülüyor

• Bangladeş’te 28-35 milyon kişi arsenikli su içmek zorunda

• 1.5 milyon kişide arseniğe bağlı deri lezyonları var

• Çin’de 26 milyon kişi floru yüksek su içiyor; 1.5 milyon kişide florozise bağlı iskelet bozuklukları var

ÇEVRE SAĞLIĞI

• Çevre koşullarının korunması, insan ve toplum sağlığına zarar vermeyecek duruma getirilmesi çabalarının tümü

ÇEVRE SAĞLIĞININ KONULARI

• İçme ve kullanma suyu• Hava kirliliği• Atıklar• Gürültü• Radyasyon• Aydınlatma• Havalandırma

ÇEVRE SAĞLIĞININ KONULARI

• Vektör ve kemirici kontrolü• Besin sağlığı• Konut• Mezarlıklar• Sağlığa az ya da çok zararlı olabilecek

kuruluşlar• Çalışma koşulları• Kazalar ve önlenmesi

ÇEVRE SAĞLIĞI EKİP HİZMETİ SUNULMASINI

GEREKTİRİR

ÇEVRE VE HEKİM

• Çevre anamnezi almalı• Mesleksel ve çevresel tehlikeleri

bilmeli• Danışmanlık yapabilmeli

ÇEVRE ANAMNEZİ

• Kişinin yaşadığı toplum• Ev• Hobiler• Meslek• Kişisel alışkanlıklar• Beslenme anamnezi

Asbestli Toprak Kanser Yapıyor, Köylüler Tedbir Alınmasını İstiyor

• Konya’nın Yassıkaya köyünde nedeni bilinen ölümlerin yüzde 23.5’i, Eskihisar köyünde ise yüzde 66.7’si kanserden…

ASBEST

• Mineral• Yalıtım maddesi,

dayanıklı• Ak toprak, Çorak

toprak, Gök toprak, Çelpek, Höllük veya Ceren toprağı

ASBEST

• Kesin kanserojen

• Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC) (Internatıonal Agency For Research On Cancer)

• Pulmoner fibrozis (asbestozis)

• Mezotelyoma (plevra-periton)

• Akciğer ca

Çevre anamnezi

• Çevresel hastalığın tanı ve tedavisi

• Çevresel tehlikelerin belirlenmesi, hastalıkların önlenmesi

• Danışmanlık (korunma)

• Etkilenim- hastalık arasında yeni ilişkiler…

ÇEVRE KİRLİLİĞİ

• Dünyanın herhangi bir katmanında belli bir maddenin (kirleticinin) birikerek, doğal yoğunluğundan daha üst düzeye çıkması

KÜRESEL ÇEVRE SAĞLIĞI SORUNLARI

• Asit yağmurları• Sera etkisi• Ozon tabakasının delinmesi• Ötrifikasyon• Erozyon

ASİT YAĞMURLARI

• SO2, HF (hafnium), HNO3 (nitrik asit)

• H2SO4, H2SO3 (sülfüroz asit)

SERA ETKİSİ

• SERA GAZLARI (GREEN HAUSE GASSES (GHGS)

• CO2, azot oksit (N2O), metan (CH4), hidroflorokarbon (HFC), perflorokarbon (PFC), Kükürthegzaflorid (SF6)

• DÜNYA ISINIYOR

OZON TABAKASI DELİNDİ

• Klorofloro karbonlar• Gen mutasyonu• Deri kanserinde artış• İmmun sistem depresyonu

ÖTRİFİKASYON

• Yerüstü sularının azot ve fosfordan zenginleşmesi

EROZYON

• Toprakların üst tabakasının özellikle yağmur suları ile derelere, oradan da denizlere akması