View
218
Download
2
Category
Preview:
Citation preview
De Grote Uittocht revisited
College voor Arbeidszaken
31 oktober 2013
© De Ruijter Strategie
Klaar om te wenden?
Paul de Ruijterwww.deruijter.net
Wat was de aanleiding (1): tekort aan mensen
1. In de publieke sector werkten in 2010 zo’n 830.000 fte. Daarvan gaat er richting 2020, bij ongewijzigd beleid, ongeveer 3 op 10 met pensioen. Vertrek babyboomers start in 2010
2. Door de vergrijzing zal het arbeidsaanbod uiteindelijk krimpen. Dus forse concurrentie tussen ‘markt’, ‘overheid’ en ‘zorg’
3
Wat was de aanleiding (2): Tekort aan geld
4
Doelstelling van het project
VSO, SCO en BZK hebben zichzelf tot doel gesteld om, aan de hand van een scenarioanalyse, een gezamenlijke strategische visie en agenda te ontwikkelen, om in te spelen op de kansen en bedreigingen die de ontwikkelingen op de arbeidsmarkt bieden voor de publieke dienstverlening
© De Ruijter Strategie
Proces
© De Ruijter Strategie
Mei ‘09 Dec. ‘09
Desk Research, Interviews & Expert raadpleging
Rondetafel-gesprekken
RegiegroepBijeenkomst
Resultaat
Eindrapport en -presentatie
Ronde Tafel 1:Kick Off en
Trendworkshop
Ronde Tafel 4:Optieworkshop
Ronde Tafel 3:Scenarioworksho
p
Ronde Tafel 2:Modelleren en
kernonzekerheden
Ronde Tafel 5:Slot Workshop
Trendboekje Scenario’s
Beleidsopties
Gezamenlijke
strategische agenda
Eindrapport en -
presentatie
Sept. ‘09 Okt. ‘09
Trends
1. De bevolking verandert van leeftijd en samenstelling2. Krappe overheidsfinanciën3. Het werkende individu wil combineren4. Flexibiliteit, zekerheid en krapte op de arbeidsmarkt5. Continu veranderende vormen van organisatie6. De burger wordt minder tevreden
© De Ruijter Strategie
Scenario's tot 2020
© De Ruijter Strategie 8
Bingo Volleybal
VissenBergbeklimmen
© De Ruijter Strategie 9
De wereld heeft een langdurige recessie achter de rug. De Nederlandse economie is traag hersteld. De bevolking zet gezamenlijk de schouders eronder. Een belangrijk deel van de collectieve lasten wordt besteed aan overdrachtsinkomens. Hiermee wordt de grote werkloosheid gezamenlijk opgevangen. Ambtenaren zijn trots op hun werk terwijl “de markt” wordt gewantrouwd. Sociale structuren vieren hoogtij.
€ 264 mrd.
© De Ruijter Strategie 10
Nederland staat er goed voor. Het afgelopen decennium werd gekenmerkt door snel economisch herstel. Na drastische bezuinigingen is het roer omgegooid en is men bereid te betalen voor voorzieningen waar men zelf geen gebruik van maakt. Solidariteit is dé kernwaarde. De groeiende economie zorgt voor een lage werkloosheid, waardoor slechts een klein deel van de collectieve lasten aan overdrachtsinkomens wordt uitgegeven. Dat betekent dat er veel geld beschikbaar is om publieke diensten goed uit te voeren.
€ 285 mrd.
© De Ruijter Strategie 11
De Nederlandse economie kwakkelt. Sinds 2015 is er eindelijk weer sprake van een lichte groei, maar erg indrukwekkend is het niet. De samenleving verhardt en versplintert en mensen hebben voornamelijk oog voor zichzelf. De grote werkloosheid zorgt voor problemen, aangezien er een mager sociaal vangnet is. Veiligheid is de voornaamste taak van de overheid en daar heeft ze haar handen vol aan.
€ 218 mrd.
© De Ruijter Strategie 12
De economische situatie is in Nederland snel verbeterd, gedragen door de consumptieve uitgaven. De overheid richt zich op het terugdringen van de enorm opgelopen staatsschuld. Hierdoor is er minder geld beschikbaar voor de collectieve goederen. De burger kan hier mee leven, zolang de “echte” publieke diensten, zoals onderwijs en zorg, maar goed geregeld zijn. De arbeidsmarkt wordt gekenmerkt door een war on talent waarbij er niet alleen binnen de grenzen van Nederland wordt gezocht.
€ 257 mrd.
Waar staan we nu?• BNP is nu € 607 mrd, dus nog in de lage bandbreedte van
stagnatie• Collectieve lastendruk van 38,4 % in 2011 steeg tot 40,0 % in
2013;
• Richting is samen! • De Uittocht komt langzaam op gang
© De Ruijter Strategie
U staat hier
Uittocht is in 2010 gestart
Bron: Feiten & Cijfers 2013, Werken in de publieke sector, Min BZK
© De Ruijter Strategie
Van 2010 - 2013
Van 2014 – 2020?
Van 2014 – 2020?
Van 2014 – 2020?
Toekomst?
Risico: Negatieve spiraal omlaag
16
Visie: Een spiraal omhoog
Noodzaak om gezamenlijk te werken aan een lange termijn arbeidsmarkt agenda in de publieke sector
1. Die aantrekkelijk is om in te werken
2. Die kwalitatief (en continu) goede diensten levert
3. Waarvoor draagvlak is om in te investeren bij publiek en politiek
17
Visie: Positieve spiraal omhoog
18
Agenda voor de toekomst
1. Wat je doet, doe je goed2. Sociale innovatie / slimmer werken3. Statusherstel / vergroten ruimte van professionals4. Beter benutten van talenten5. Hogere arbeidsdeelname (ouderen, vrouwen, minderheden)6. Investeren in loopbaan en gezondheid 7. Combineren van werk en privé8. Marktconforme loonontwikkeling9. Mobiliteit op de arbeidsmarkt
Deze agenda is de basis voor communicatie met politiek/maatschappij en voor de afzonderlijke partijen in de sectoren
19
1. Wat je doet, doe je goedEr moeten heldere keuzes gemaakt worden over kerntaken van de overheid zijn (en hoe deze worden ingevuld). Geen ‘kaasschaaf’.
Keuzes moeten professioneel uitvoerbaar zijn
Goed nadenken over maatschappelijke (gewenste) ontwikkelingen en mogelijk nieuwe taken.
Professionele bedrijfsvoering herwaarderen. Professionele autonomie op organisatorisch niveau
20
Deze keuzes komen nu pas
2. Sociale innovatie In de situatie van te weinig geld en mensen, streven partijen naar productiviteitsverbetering. De verbetering van de productiviteit wordt 50/50 benut- Vermindering de werkdruk (prioriteit werkenden)- Minder mensen (en geld) nodig
21
Zie ik niet, wel suggestie om dit te doen in de zorg
3. Statusherstel en beroepstrots van professionalsProfessionals moeten meer ruimte en invloed krijgen om hun vak uit te oefenen. Ontregelen en minder administratieve lasten.
Grote organisaties kunnen zichzelf zo inrichten, dat werkenden het gevoel hebben dat zij in een kleine organisatie werken. Minder management.
Individueel maatwerk in de afspraken over resultaat en de (arbeids-) voorwaarden waaronder het resultaat wordt geleverd
Gericht investeren in competenties en professie-ontwikkeling, ondersteund door beroepsverenigingen.
Kabinet heeft voorbeeldrol (geen ‘ambtenarenbashing’).
22
Dit zie ik wel
4. Talenten beter benutten
Toekomstige tekorten doen zich vooral voor bij hoger opgeleiden. Partijen willen dat in 2020 in de publieke sector minder hoogopgeleiden werken en méér laagopgeleiden. Het gaat erom dat mensen doen waar ze goed in zijn door de juiste taakdifferentiatie en organisatie van het werk.
Dat kan door werkprocessen opnieuw in te richten, met focus op taakafsplitsing en -differentiatie. Daardoor kunnen mensen effectiever, efficiënter en vooral met meer plezier werken. Kan ook bijdragen aan arbeidsdeelname bijzondere groepen.
23
Geen zicht op
5. Verhogen arbeidsdeelnameGelet op de hoge uitstroom door pensionering, gaan partijen werken aan een hogere arbeidsdeelname van oudere werknemers in 2010-2020. Daarnaast arbeidsdeelname vrouwen en minderheden vergroten
24
Staat door het laagconjunctuur scenario onder druk
6. Investeren in loopbaan en gezondheidVoor mensen is hun gezondheid het allerbelangrijkste. Daarom worden in de publieke sector de investeringen in de loopbaan en de gezondheid van werkenden verhoogd.
25
Geen zicht op
7. Combinatie werk en priveOm mensen in staat te stellen meer uren per week te werken, investeren in toegankelijkheid en betaalbaarheid van kinderopvang, voor- en naschoolse opvang en ouderenzorg.
Organisaties zelf kunnen creatiever omgaan met de behoefte van professionals om werk en privé beter te combineren
26
Staat onder druk
8. Marktconforme loonontwikkeling
Wil de publieke sector een aantrekkelijke werkgever blijven in een straks sterk verkrappende arbeidsmarkt, dan is een steviger garantie van marktconforme loonontwikkeling gewenst en concurrerende arbeidsvoorwaarden.
27
Nullijn gaat leiden tot extra uitstroombij aantrekken arbeidsmarkt
9. Bevorderen externe mobiliteit
Gelet op de toekomstige arbeidsmarkt, wordt mobiliteit steeds belangrijker. Naast genoemde maatregelen (o.m. investeren in loopbaan) dient mobiliteit praktisch te worden ondersteund.
28
Mobiliteit neemt juist afEr is wel een Platform Ambtelijke mobiliteit
Meeste stoplichten staan op oranje
1. Wat je doet, doe je goed2. Sociale innovatie / slimmer werken3. Statusherstel / vergroten ruimte van professionals4. Beter benutten van talenten5. Hogere arbeidsdeelname6. Investeren in loopbaan en gezondheid 7. Combineren van werk en privé8. Marktconforme loonontwikkeling9. Mobiliteit op de arbeidsmarkt
29
De Grote Uittocht revisited
College voor Arbeidszaken
31 oktober 2013
Goed Werkgeverschap:naar een actief perspectief
Dr. Eelco J.Th. van HoutZelfstandig Academisch Entrepreneur
&TiasNimbas Business School
Tilburg University
Idee
• Grote Uittocht is een misleidend beeld
• U hebt keuzes te maken
• Strategisch HRM: herstel van de koppeling beleid, organisatie en HRM
• Wenkende Alternatieven
Grote Uittocht?
• Nostalgie
• Statistieken gaan uit van– orthodoxe organisatie-inrichting gemeenten en– een openbaar bestuur zoals we 30 jaar geleden kenden
• Gemeenten goed bij kas en dik in de grond, in control, aan de teugels
• Bounded enitity, alles in huis, life long employment,
Strategisch HRM
Beleid en Organisatie
Boeien en BindenAantrekken en Belonen
VerbindingMens
&Public Value
Uit: Van Hout & Lourens, 2010, voortbouwend op Fonbrum et al, 1984 en Beer et al, 1984)
35
Keuzes maken: u bent aan zet!
OrganisatieGefragmenteerd
discontinu
OrganisatieBounded enitiy
Continu
BeleidMeervoudig
ArenaGeen centrale sturing
BeleidEnkelvoudig
SchemaCentrale sturing
In: Van Hout & Lourens, 2010,
Public Value
36
Gemeentelijke scenario’s naar keuze
OrganisatieGefragmenteerd
discontinu
OrganisatieBounded enitiy
Continu
BeleidMeervoudig
ArenaGeen centrale sturing
BeleidEnkelvoudig
SchemaCentrale sturing
Maatschappelijk bestuur(regio)
Naar: Van Hout & Lourens, 2010,
Dynamiekin sturing(flashmob)
MarktSturing(vraag)
GemeentelijkBestuur (retro)
Public Value
37
Elementen Goed Werkgeverschapde breedte opzoeken….
HRM en OrganisatieOrganisatie-inrichting
FunctieontwerpInterorganisatorische samenwerking
LeiderschapOrganisatiecultuur
HRM & IndividuCompetenties (sociaal en
vakmatig)Loopbaanontwikkeling
Talentontwikkeling
HRM & InstrumentenContractering
Beoordeling en beloningWerving en selectie
Training en opleiding
Opnieuw kijken en consequent doorvertalenScenario’s geven fundamenteel andere invulling aan :•Personeel•Arbeidsmarkt•Functie•Gemeentelijke ‘organisatie’•Arbeidsvoorwaarden•HRM
One-liners voor morgen bij de koffie…
• De Grote Uittocht is een misleidend beeld!
• Personeelstekorten bestaan niet!
• HRM in gemeenten hinkt achter de feiten aan!
• Persoon volgt Publieke Taak en niet andersom!
• HRM gaat over het creëren van publieke waarden!
Goed Werkgeverschap:naar een actief perspectief
Dr. Eelco J.Th. van Hout
eelcovanhout@gmail.com
Zelfstandig Academisch Entrepreneur&
TiasNimbas Business SchoolTilburg University
De Grote Uittocht revisited
College voor Arbeidszaken
31 oktober 2013
Kwaliteit in tijden van bezuinigingen
De Grote Uittocht revisited 31 oktober 2013
Paul de Beer
Wetenschappelijk Bureau voor de Vakbeweging
Twee drijvende krachten
43
Wat bepaalt de personeelsvoorziening van gemeenten?
1.Arbeidsmarktontwikkelingen2.Overheidsfinanciën
1. Arbeidsmarktontwikkelingen
44
• Uitgangspunt van overheidsbeleid: bevolkingskrimp leidt tot structurele krapte
• Daarom richt beleid zich alleen op stimuleren arbeidsaanbod
• Gebaseerd op onjuiste analyse: arbeidsmarkt is markt vraag reageert op aanbod– Tijdelijke krapte– Structurele werkloosheid en vacatures niet
afhankelijk van groei/krimp beroepsbevolking
Geen lagere werkloosheid in krimpregio’s
45
Meer vacatures in groeiregio’s
46
In EU hebben krimplanden meer werkloosheid
47
Geldt deze analyse ook voor de overheid?
48
• Vraag naar arbeid reageert niet automatisch op aanbod
• Mogelijkheden voor verplaatsing, offshoring en automatisering beperkt
• Vraag wordt primair bepaald door overheidsbeleid impact van bezuinigingen
2. Overheidsfinanciën
49
Hoe kunnen (structurele) bezuinigingen worden gerealiseerd?
1.Prijs: verlaging loonkosten2.Volume: vermindering
werkgelegenheid
Prijsverlaging
50
• Op korte termijn meest effectief: – eenvoudig te realiseren– weinig negatieve effecten
• Op lange termijn funest voor positie overheid op arbeidsmarkt– moeilijk vervulbare vacatures– verlaging kwaliteit personeel en (dus)
dienstverlening
Volumevermindering (1)
51
• Op korte termijn weinig aantrekkelijk:– Ontslaan kost tijd en geld– Vermindering van dienstverlening
• Op langere termijn compenseren met productiviteitsstijging– Voorkom dat werkdruk stijgt en kwaliteit
dienstverlening afneemt– Vereist innovatie en hoog gekwalificeerd
en gemotiveerd personeel
Volumevermindering (2)
52
• Consequentie voor arbeidsvoorwaarden– Vrije onderhandelingen in de publieke
sector zijn een illusie– Herstel trendvolgerschap:
arbeidsvoorwaarden volgen die in de marktsector
– Voorkomt gemakzuchtige bezuinigingen– Verzekert kwaliteit personeel– Ontslagen evt. voorkomen via
arbeidsduurverkorting
Een derde optie
53
• Genereer extra middelen via meer en hogere eigen bijdragen (profijtbeginsel)– Vereist hoge kwaliteit van
dienstverlening– … en dus hoge kwaliteit van personeel– Differentiatie van aanbod van diensten– … leidt tot ongelijkheid in
dienstverlening
• De ‘grote uitstroom’ is niet het probleem
• … maar wel handhaving van de kwaliteit van het personeel en de dienstverlening
• Daarom focus op:– Verbetering kwaliteit– Handhaving arbeidsvoorwaarden– Verhoging productiviteit en innovatie– Evt. verkorting arbeidsduur
Conclusie
54
De Grote Uittocht revisited
College voor Arbeidszaken
31 oktober 2013
Recommended