Def doorbreken van pijn en stress 5 nov 2013 1e dag

Doorbreken van pijn- en Doorbreken van pijn- en stresspatronenstresspatronen leren kijken leren kijken met nieuwe ogenmet nieuwe ogen

najaar 2013najaar 2013

John van der Meij John van der Meij Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en Trilemma: Praktijk voor Training, Coaching en

Therapie (Oegstgeest) Therapie (Oegstgeest) Instituut voor Toegepaste Neurowetenschappen Instituut voor Toegepaste Neurowetenschappen

(Haarlem)(Haarlem)

PIJN STRESS

Kenmerken chronisch Kenmerken chronisch pijnpatiëntpijnpatiënt1)1) BewustzijnsvernauwingBewustzijnsvernauwing

-mentale fixatie op pijn-mentale fixatie op pijn-geconditioneerde reflexen-geconditioneerde reflexen

2) Lichaamsvervreemding 2) Lichaamsvervreemding 3) Blokkade in een (ingebeelde rol)3) Blokkade in een (ingebeelde rol)4) In strijd met4) In strijd met

-de pijn-de pijn-zichzelf-zichzelf

5)Afhankelijk van5)Afhankelijk van-medicatie-medicatie-sociale omgeving-sociale omgeving-hulpverlening-hulpverlening

6) Passief 6) Passief -onvoldoende zelfwerkzaam-onvoldoende zelfwerkzaam-geen eigen verantwoordelijkheid-geen eigen verantwoordelijkheid

EN NU DUS DEZE PATRONEN EN NU DUS DEZE PATRONEN DOORBREKEN…DOORBREKEN…

KAN DAT WEL?KAN DAT WEL?

EN HOE DAN..?EN HOE DAN..?

GAAT HET ALLEEN OVER DE PATIËNT,GAAT HET ALLEEN OVER DE PATIËNT,OF OOK OVER MIJZELF ALS BEHANDELAAR?OF OOK OVER MIJZELF ALS BEHANDELAAR?

Voor je patronen kunt doorbreken zal je ze eerst moeten leren kennen en aanvaarden.Bij jezelf en je patiënt (Interpersoonlijke Neurobiologie)

KENNISKENNIS

PIJN IN HET BREINPIJN IN HET BREIN

pijncentrum

Noxe

Nociceptie

Bottom-up benadering pijn weefsel-georiënteerd

De man met de De man met de hamerhamerNociceptieve pijn: Nociceptieve pijn: duidelijke relatie met duidelijke relatie met weefselschadeweefselschade

3) Integratie in Amygdala van 1 en 2 = Pijn

1) Au-reactie 2) Au-gevoel

Pijn in het brein: het neurale Pijn in het brein: het neurale pijnensemble.pijnensemble.Ieder participerend gebied vertegenwoordigt Ieder participerend gebied vertegenwoordigt een deel van het complexe pijnfenomeeneen deel van het complexe pijnfenomeen

Neurale reorganisatieNeurale reorganisatie

Nociceptieve pijn Chronische pijn

Effectiviteit in communicatie tussen Effectiviteit in communicatie tussen netwerken neemt af bij chronische pijnnetwerken neemt af bij chronische pijn

CJ Star; The Journal of Neuroscience, CJ Star; The Journal of Neuroscience, 20102010 Bilaterale activiteit Insula

Verschuiving weg van Insula

Verschil tussen pijn en lijdenVerschil tussen pijn en lijden Pain-Topics.orgNews/Research; Updates; june Pain-Topics.orgNews/Research; Updates; june 20102010

PIJNVerwerking nociceptie

LIJDENBreinregio’s voor emotie en zelf-evaluatie

De ventromediale prefrontale cortex in De ventromediale prefrontale cortex in rood.rood.

Verschil tussen pijn en lijden Verschil tussen pijn en lijden

Besluiten nemengebied gekrompen

Regulatie emotieshyperactief

De achtergrondspijn bij lage rugpijn is bijna geheel in emotie-regulerende vmPFCNB goede reactie op medicatie die werkzaam is bij PTSS

Sense of self

KENNIS VAN HET KENNIS VAN HET BREIN BREIN

HOE ZET JE HET IN VOOR HOE ZET JE HET IN VOOR JE EIGEN ONTWIKKELING JE EIGEN ONTWIKKELING EN/OF NAAR JE PATIENT?EN/OF NAAR JE PATIENT?

De drie lagen van het BreinDe drie lagen van het BreinHet gelaagde brein; Martin Appelo, 2011Het gelaagde brein; Martin Appelo, 2011

“Het is (on)verantwoord”

“Ik vind het gewoon (niet) lekker” “Ik ben het (niet) zo gewend”

Reptielenbrein: doet omdat-ie ‘t Reptielenbrein: doet omdat-ie ‘t zo zo gewend is…gewend is…

ReptielenbreinOverleven

Geen woordenGeen gevoel

Nieuwe reacties:via klassieke conditionering

Het limbische brein; als iets lekker Het limbische brein; als iets lekker voelt voelt gaan we ermee door gaan we ermee door

Limbische BreinReacties aangeboren en

deels aangeleerd

Nieuwe reacties :via operante onditionering

Limbische Brein;Handelt op principe van

beloning en straf

Geen woorden

Emoties spelen altijd rol

Neocortex: verantwoord ?Neocortex: verantwoord ?

Corticale BreinWe denken na en geven

woorden aan dat wat gebeurt

Geen belang bij directe behoeftenbevrediging

We doen dingen passend bij principes en overtuigingen

Nieuwe reacties: via redeneren

De drie lagen van het BreinDe drie lagen van het BreinHet gelaagde brein; Martin Appelo, 2011Het gelaagde brein; Martin Appelo, 2011

“Het is (on)verantwoord”

“Ik vind het gewoon (niet) lekker” “Ik ben het (niet) zo gewend”

Het brein in de palm van je Het brein in de palm van je handhand

Dan Siegel, Mindsight Dan Siegel, Mindsight 20092009

Het brein in je handHet brein in je hand

Geen goede communicatie tussen Geen goede communicatie tussen rationele brein(vingers) en limbische rationele brein(vingers) en limbische brein (duimbrein (duim))

Integratie of geen integratie? Integratie of geen integratie? Welke kant draait de danseres op?Welke kant draait de danseres op?

Samenwerking tussen de Samenwerking tussen de hersenlagenhersenlagen

vijf principesvijf principes Brewin 2006; Nelissen 2006; Brewin 2006; Nelissen 2006;

Lamme 2010.Lamme 2010.1) Hoe ouder, hoe dominanter1) Hoe ouder, hoe dominanter2) Oefening en ervaring baren reflexen2) Oefening en ervaring baren reflexen3) Hoe bedreigender of bekender; hoe 3) Hoe bedreigender of bekender; hoe korter de routekorter de route4) Aandacht nodig? Eén ding tegelijk4) Aandacht nodig? Eén ding tegelijk5) Afleren kan niet5) Afleren kan niet

1) Hoe ouder, hoe 1) Hoe ouder, hoe dominanterdominanter

100 duizend jaar

Instinct Reflectie Verslaving

Emotie Affectie Handelen

Taal Redeneren Intellect

Hersenstam

Limbisch Systeem

Cortex

Dicht bij externe wereld

Dicht bij interne wereld TYPE OUDERDOM FUNCTIES

200 miljoen jaar

500 miljoen jaar

3) Hoe bedreigender of 3) Hoe bedreigender of bekender; hoe korter de routebekender; hoe korter de route

Informatie van “bedreigende” stimuli Informatie van “bedreigende” stimuli kan de amygdala via twee kan de amygdala via twee verschillende routes bereiken verschillende routes bereiken LeDoux LeDoux 1996; The emotional brain: The mysterious 1996; The emotional brain: The mysterious

underpinning of emotional lifeunderpinning of emotional life

The ‘low’ road or ‘high’ road?The ‘low’ road or ‘high’ road?

““High road” High road” informatieverwerkinginformatieverwerking

Siegel and Hartzell, Parenting from the Inside Out, Siegel and Hartzell, Parenting from the Inside Out, 20082008

““Low road” Low road” informatieverwerkinginformatieverwerking

4) Aandacht nodig? Eén ding tegelijk4) Aandacht nodig? Eén ding tegelijk

Geautomatiseerd

Hersenstam

Limbisch Systeem

Cortex

Reactiepatronen dierlijke lagen makkelijk tegelijk

Corticale taak met gerichte aandacht; één ding tegelijk

Geautomatiseerd

Gerichte aandacht

Kost veelmentaleenergie

Kost weinigmentaleenergie

Kost weinigmentaleenergie

Retrieval CompetitionRetrieval Competitionactiviteit van mentale programma’s ( met activiteit van mentale programma’s ( met ongewenst gevolg) kan worden beïnvloed door er ongewenst gevolg) kan worden beïnvloed door er met gerichte aandacht een ander, gewenst en met gerichte aandacht een ander, gewenst en krachtiger programma tegenover te zettenkrachtiger programma tegenover te zetten

Brewin ;Behaviour Research and Therapy, 2006Brewin ;Behaviour Research and Therapy, 2006

Activiteit mentaal programma die totongewenste reacties leidt

5) Afleren kan niet5) Afleren kan niet

De mentale programma’swaarin reactiepatronen zijn vastgelegd, worden leven langopgeslagen in het geheugen

Reactiepatronen zijn geen Reactiepatronen zijn geen ‘tumoren’ die je weg kunt ‘tumoren’ die je weg kunt snijden snijden Wanneer je een bepaalde reactie Wanneer je een bepaalde reactie minder of niet meer wilt vertonen helpt minder of niet meer wilt vertonen helpt het niet om te proberen eraf te komenhet niet om te proberen eraf te komen

Wel helpt, een ander reactiepatroon zo Wel helpt, een ander reactiepatroon zo sterk te ontwikkelen waardoor de sterk te ontwikkelen waardoor de activiteit van de ongewenste reacties activiteit van de ongewenste reacties uitdooft…uitdooft…

Interpretaties bij moeilijkhedenInterpretaties bij moeilijkheden

1)1)Het niet meer zien zitten (zingeving)Het niet meer zien zitten (zingeving)

2)2)Geen controle meer hebben over zz, het Geen controle meer hebben over zz, het leven , de klachten (controle/demoralisatie)leven , de klachten (controle/demoralisatie)

3)3)Geen of onvoldoende steun ervaren bij het Geen of onvoldoende steun ervaren bij het omgaan van klachten (sociale steun)omgaan van klachten (sociale steun)

Hoe bedreigender of bekender; Hoe bedreigender of bekender; hoe korter de routehoe korter de route

ERGOERGO OM TE DOORBREKEN, IN OM TE DOORBREKEN, IN IEDER GEVAL“EMOTIONEEL” IEDER GEVAL“EMOTIONEEL” BINNEN KOMEN… BINNEN KOMEN…

DREIGING WEGHALEN UIT DREIGING WEGHALEN UIT HET BREINHET BREIN

MAAR HOE DOE MAAR HOE DOE JE DAT DAN?JE DAT DAN?

WE WETEN HET NIET WE WETEN HET NIET PRECIESPRECIES

HET BLIJFT HET BLIJFT WETENSCHAPPELIJK WETENSCHAPPELIJK SPARTELEN…SPARTELEN…

Neuroplasticiteit: na “goede” Neuroplasticiteit: na “goede” behandeling blijken breinprocessen bij behandeling blijken breinprocessen bij chronische pijn reversibelchronische pijn reversibel

A.V. Apkarian et al. / PAIN" 152 (2011) S49–S64Evidence for brain gray matter density recovery with cessation of chronic pain.

Weefselschade Weefselschade of problemen?of problemen?

Pijn: denkrichtingPijn: denkrichting• Zoeken naar de Zoeken naar de oorzaakoorzaak van pijn van pijn

(prikkel, weefselschade, ziekte)(prikkel, weefselschade, ziekte)kan leiden tot eindeloze, kostbare, kan leiden tot eindeloze, kostbare, belastende en nutteloze onderzoekenbelastende en nutteloze onderzoeken

• Pijn kanPijn kan een een doeldoel hebben hebbenlevert soms nieuw perspectief (adaptatie levert soms nieuw perspectief (adaptatie motoriek, stabiliteit in gezin, motoriek, stabiliteit in gezin, communicatie etc)communicatie etc)

Pijnanalyse: Bio-psycho-socio Pijnanalyse: Bio-psycho-socio modelmodel

Signaal/oorzaak Doel/gevolg

Bio (dreigende) weefselschade, traumaZenuwcompressie Ziekte ……..

BeschermingGenezingAdaptatie motoriek…….

Psycho StressOverbelastingOnvredeBezorgdheid……

Nadenken over….AngstDepressie……

Socio Sociale eisen/gewoontesWerkdruk…….

Evenwicht in systeem(opheffen) isolementSociale communicatie……

Wat is het probleem?Wat is het probleem?Pijn of de gevolgen van pijn?Pijn of de gevolgen van pijn?

• Sporter kan niet voetballenSporter kan niet voetballen• Vrouw met artr. Knie is onzelfstandigVrouw met artr. Knie is onzelfstandig• Hoofdpijn geeft fouten op het werk; Hoofdpijn geeft fouten op het werk;

ontslag?ontslag?• Pijn of eenzaamheid?Pijn of eenzaamheid?

Weefselschade?Weefselschade?

Geen één op één relatie tussen pijn en Geen één op één relatie tussen pijn en weefselschadeweefselschade

(ongelukkig, maar goedbedoeld diagram)

De empirische cyclusDe empirische cyclus

DE THERAPEUTISCHE DE THERAPEUTISCHE SITUATIESITUATIE

Welk krachtenspel speelt Welk krachtenspel speelt bij pijn een rol?bij pijn een rol?

De therapeutische situatieDe therapeutische situatie

Veiligheid/vertrouwen

Placebo/nocebo effect

Verbondenheid

‘Goede voorbeeld’

DEZE PATIENT KAN IK WEL AAN..

IK VOEL ME WAT ONZEKER

ZE VINDTVAST DAT IK

ME AANSTEL…

HET ISZEKER

PSYCHISCH…

WAT EEN VERVELEND

MENS….WAT KIJKT ZE BOOS..

Resultaat behandelingResultaat behandelingNorcross,J; Psychotherapy relationships that work. Therapist contributions Norcross,J; Psychotherapy relationships that work. Therapist contributions and responsiveness to patients. Oxford University Press ( 2002)and responsiveness to patients. Oxford University Press ( 2002)

Werkrelatiefactoren 85 %- therapeutkenmerken- patiëntkenmerken

Methode/ technieken 15 %

““empirically validated psychotherapists, rather than empirically validated psychotherapists, rather than empirically supported treatment” empirically supported treatment”

(Lambert and Ogles 2004)(Lambert and Ogles 2004)

Emotionele en reflectieve Emotionele en reflectieve vaardigheden zijn onontbeerlijk in de vaardigheden zijn onontbeerlijk in de zorgzorg

Murison,B, et all; Cognitive expertise, emotional Murison,B, et all; Cognitive expertise, emotional development development and reflective cpacity; The Journal of Pain 9 and reflective cpacity; The Journal of Pain 9 ( 2008)( 2008)• Ruim 30% van de patiënten met Ruim 30% van de patiënten met

pijnklachten zijn ontevreden over de pijnklachten zijn ontevreden over de wijze van communiceren en de mate van wijze van communiceren en de mate van empathieempathie

• De drie competenties: cognitief, De drie competenties: cognitief, emotioneel en reflectief dienen emotioneel en reflectief dienen ontwikkeld te zijn wil men adequaat met ontwikkeld te zijn wil men adequaat met de patiënt en zijn klacht kunnen omgaande patiënt en zijn klacht kunnen omgaan

Voorbeeld contextVoorbeeld context• Werknemer op een groot bedrijf Werknemer op een groot bedrijf

heeft “net niet manifeste” rugpijn. heeft “net niet manifeste” rugpijn. Zijn rug is het zwakke punt.Zijn rug is het zwakke punt.

• Er gaan geruchten dat er 15% van Er gaan geruchten dat er 15% van het personeel ontslagen wordt. De het personeel ontslagen wordt. De vraag is of hij daar bij zit.vraag is of hij daar bij zit.

• De rugpijn wordt manifestDe rugpijn wordt manifest

PlaceboPlaceboEen afname van klacht of symptoom op basis Een afname van klacht of symptoom op basis van de perceptie van een therapeutische van de perceptie van een therapeutische interventie (verwachting,betekenis)interventie (verwachting,betekenis)Bijv.: Ft geeft uitleg over wervelmanipulatieBijv.: Ft geeft uitleg over wervelmanipulatieMaximaliseer placebo-effect Maximaliseer placebo-effect

NoceboNoceboEen toename van symptoom of klacht op basis Een toename van symptoom of klacht op basis van een bewuste of onbewuste perceptie van van een bewuste of onbewuste perceptie van een nadelige factor of situatieeen nadelige factor of situatieBijv.: de dokter heeft gezegd Bijv.: de dokter heeft gezegd ““U heeft een slechte rugU heeft een slechte rug””Minimaliseer nocebo-effectMinimaliseer nocebo-effect

(bijv:(bijv:

Placebo en nocebo: Placebo en nocebo: conclusieconclusie• Serieus effect, niet laatdunkend over Serieus effect, niet laatdunkend over

doen!doen!• Uitleg en de verwachting van de Uitleg en de verwachting van de

patient zijn krachtige factorenpatient zijn krachtige factoren• Speelt rol bij iedere therapieSpeelt rol bij iedere therapie• Nocebo-effect minimaliseren?Nocebo-effect minimaliseren?• Placebo-effect maximaliseren?Placebo-effect maximaliseren?

Sharing pain and relief: neural Sharing pain and relief: neural correlates of physicians during correlates of physicians during treatment of patientstreatment of patientsKB Jensen et all .Molecular Psychiatry (2013), 1–7KB Jensen et all .Molecular Psychiatry (2013), 1–7

Patiënt- behandelaar interacties dragen significant bij aan placebo-effecten en klinische uitkomsten

Verwachtingsproces behandelaar

Activiteit “beloningscentrum” Activiteit “beloningscentrum” behandelaarbehandelaar

Pijn: definitie herzien… Pijn: definitie herzien… International Association for the Study of International Association for the Study of PainPain

Pijn blijft bestaan, omdat het brein om de Pijn blijft bestaan, omdat het brein om de één of andere reden, meestal totaal één of andere reden, meestal totaal onbewust, concludeert dat er bedreiging is onbewust, concludeert dat er bedreiging is en overleven in het geding is.en overleven in het geding is.

Normaliseren van het Normaliseren van het pijnsysteempijnsysteem

Mentale Factoren

Bewustzijn (waakzaamheid, Bewustzijn (waakzaamheid, arousal)arousal)

verlagenverlagen• Ontspanningstechnieken Ontspanningstechnieken • Meditatie Meditatie • HypnoseHypnose• Mindfulness Mindfulness

Meditatie en pijn Meditatie en pijn (Kakigi e.a. 2005)(Kakigi e.a. 2005)

Belangrijkste verschillen in:-Thalamus-Insula (S-2)-Gyrus cinguli

WEES MINDFULWEES MINDFUL MEDITEER MEDITEER

ERKEN DAT DE PIJN ER ISERKEN DAT DE PIJN ER IS

WEES OPEN, WEES OPEN, NIEUWSGIERIG, NIEUWSGIERIG, ZONDER OORDEELZONDER OORDEEL

NeuroplasticiteitNeuroplasticiteit

TRAINEN VAN SPIERENVERANDERT HET LIJF

TRAINEN VAN DE GEEST VERANDERT HET BREIN

MindfulnessMindfulnessEditorial ; SCAN (2013) 8, Editorial ; SCAN (2013) 8,

1-31-3

Evenwichtige Evenwichtige benadering van benadering van negatieve emotiesnegatieve emoties

Gevoelens niet Gevoelens niet onderdrukken maar ook onderdrukken maar ook niet overdrijvenniet overdrijven

Geen identificatie met Geen identificatie met gedachten en gevoelensgedachten en gevoelens

Afname grijze stof amygdala na Afname grijze stof amygdala na mindfulness trainingmindfulness training

Hölzel et all, Hölzel et all, SCAN (2010) SCAN (2010) 5,11^175,11^17

TEDxCambridge - Sara Lazar on how TEDxCambridge - Sara Lazar on how meditation can reshape our brainsmeditation can reshape our brainshttp://www.youtube.com/watch?v=m8rRzTtP7Tchttp://www.youtube.com/watch?v=m8rRzTtP7Tc

EmotieEmotiepijn hoort bij het leven, lijden is een optiepijn hoort bij het leven, lijden is een optie

• Actief beter dan passiefActief beter dan passief• Emoties strijden om limbische ruimteEmoties strijden om limbische ruimte

– Negatieve emoties versterken pijnNegatieve emoties versterken pijn– Positieve emoties verzwakken pijnPositieve emoties verzwakken pijn

Esofaguspijn (ballon)Esofaguspijn (ballon)(Lu e.a. 2010)(Lu e.a. 2010)

Injectie met fysiologisch zout

-Met uitleg: „pijnstiller“ (rechts)-Met uitleg: „fysiologisch zout“ (links)

CognitieCognitie

• Verwachtingen of ideeën?Verwachtingen of ideeën?• Attributies Attributies • Pijn-educatie / pijn-zelf-educatiePijn-educatie / pijn-zelf-educatie

Neuromodulatie Neuromodulatie door aandacht door aandacht (attention)(attention)

(NB distractie: akoestisch)

Neuromodulatie: verwachting Neuromodulatie: verwachting (expectation)(expectation)

Hechtingspatronen en Hechtingspatronen en de invloed ervan op de invloed ervan op het contact met een het contact met een chronische pijnpatiëntchronische pijnpatiënt

Interpersoonlijke relatie: ouder richt Interpersoonlijke relatie: ouder richt aandacht op de innerljke wereld van aandacht op de innerljke wereld van het kindhet kind

Afstemming op de ander: bevordering veilige hechting

Feeling FeltActiveert:1) regulerende circuits2) integratieve prefrontale vezels

Intrapersoonlijke relatie: het richten Intrapersoonlijke relatie: het richten van de aandacht op de innerlijke van de aandacht op de innerlijke wereld van jezelfwereld van jezelf

Activeert:1) Zelf regulerende circuits2) integratieve prefrontalevezels

Innerlijk afstemmen op jezelf: bevordering veerkracht

Na intensieve Mindfulness training Na intensieve Mindfulness training

en bij veilig gehechte kinderen zijn de en bij veilig gehechte kinderen zijn de zelfde circuits ontwikkeldzelfde circuits ontwikkeldMindsight, Dan Siegel, 2010Mindsight, Dan Siegel, 2010

Neurale circuits in de middelste Prefrontale gebieden nodig voor zelfregulatie en afstemmen op anderen

Functies mPFCFuncties mPFC1)Lichaamsregulatie1)Lichaamsregulatie2)Afgestemde communicatie2)Afgestemde communicatie3)Emotionele balans3)Emotionele balans4)Angst regulatie4)Angst regulatie5)Flexibiliteit van respons5)Flexibiliteit van respons6)Inzicht6)Inzicht7)Empathie7)Empathie8)Intuïtie8)Intuïtie9)Moraliteit 9)Moraliteit

Attachmentstudies

Mindfulnessstudies

Zelfkennis van de hulpverlener over zijn Zelfkennis van de hulpverlener over zijn hechtingsstijl zorgt voor adequate hechtingsstijl zorgt voor adequate inschatting van de ernst van de inschatting van de ernst van de hulpvraag patiënthulpvraag patiënt

Man 61 jaar

4 jaar aspecifieke rugklachten

Scoort 7 op VAS-pijn

Catastroferende coping

Niet vermijden intimiteitNiet vermijden intimiteit

Zeker gehechtZeker gehecht 60%60%

AmbivalentAmbivalent 10%10%

VermijdendVermijdend 20%20%

GedesorganiseerdGedesorganiseerd 10%10%

Vermijden intimiteit

Niet bangvoor verlatingen afwijzing

Bangvoor verlating enafwijzing

HechtingHechting

VeiligVeilig

VermijdendVermijdend

AmbivalentAmbivalent

Gedesorganiseerd Gedesorganiseerd

LevensverhalenLevensverhalen

Veilige geestVeilige geest

Afwijzende geestAfwijzende geest

Verwarde geestVerwarde geest

Onverwerkte geestOnverwerkte geest

Bailey, S. J., McWilliams, L. A., & Dick, B. D. (2012). Expanding the social communication model of pain: are adult attachment characteristics associated with observers' pain-related evaluations? Rehabil Psychol, 57(1), 27-34.

Ambivalente HechtingsstijlAmbivalente Hechtingsstijl

Bang voor afwijzingBang voor afwijzing

Snel argwanendSnel argwanendClaimend Claimend

Overmatige en/ ofOvermatige en/ ofopdringerige zorgopdringerige zorg

Vermijdende Stijl Vermijdende Stijl

Wantrouwen intimiteitWantrouwen intimiteit

Geven weinig steunGeven weinig steunMinachten stress anderenMinachten stress anderenNegatieve oordelenNegatieve oordelenAccepteren pijngedragAccepteren pijngedragminder minder

HEBHEB ZELFCOMPASSIEZELFCOMPASSIE

Brene Brown: De kracht van kwetsbaarheid • TEDxHouston

             TED                                                                                           

Verbondenheid is de reden van ons Verbondenheid is de reden van ons bestaan. Dat is wat ons leven richting bestaan. Dat is wat ons leven richting en zinen zingeeft…geeft…

M. Lieberman: Social: Why our Brains are wired to connect ; 2013

Citaat: Citaat: De Kracht van De Kracht van KwetsbaarheidKwetsbaarheidSchaamte kennen we allemaal. We hebben Schaamte kennen we allemaal. We hebben

allemaal een lichte en een duistere kant. allemaal een lichte en een duistere kant. Maar als we niet in het reine komen met Maar als we niet in het reine komen met de dingen waar we mee worstelen, dan de dingen waar we mee worstelen, dan gaan we geloven dat er iets mis is met gaan we geloven dat er iets mis is met ons, dat we niet goed genoeg zijn…ons, dat we niet goed genoeg zijn…

rrSchaamte= angst voor onverbondenheidSchaamte= angst voor onverbondenheid

Er is bijna niets erger dan te worden Er is bijna niets erger dan te worden afgewezen en buitengesloten…afgewezen en buitengesloten…

Naomi I. Eisenberger, Naomi I. Eisenberger, Matthew D. Lieberman in Matthew D. Lieberman in Pain, 2006Pain, 2006

Maar bijna niemand zegt “AU”; integendeel, je verbergt je kwetsbaarheidik maak het uit… Mooi niet, ik maak het al uit met jou….

Sociale en fysieke pijnSociale en fysieke pijn The pains and pleasures of social life: a social cognitive neuroscience The pains and pleasures of social life: a social cognitive neuroscience

approachapproach Lieberman & Eisenberger, Lieberman & Eisenberger,

20082008

Rechter Ventro-laterale PFC

Anterior Cingula Cortex (dorsaal) Anterior Cingula Cortex (dorsaal)

Rechter Ventro-laterale PFC

ZelfcompassieZelfcompassie(www.zelfcompassie.nl)(www.zelfcompassie.nl)

• Self – kindnessSelf – kindnessAardig zijn voor jezelf, ook als Aardig zijn voor jezelf, ook als

je fouten maaktje fouten maakt

• Common humanityCommon humanityIk weet me verbonden met Ik weet me verbonden met

anderen; leed, fouten en anderen; leed, fouten en mislukkingen horen bij het mislukkingen horen bij het levenleven

Hoopgevende Hoopgevende ontwikkelingen…. ontwikkelingen….

5) MINDFULNESS5) MINDFULNESS

3) Integratie in Amygdala van 1 en 2 = Pijn

1) Au-reactie 2) Au-gevoel

Altered anterior insula activation during Altered anterior insula activation during anticipation and experience of painful anticipation and experience of painful stimuli in stimuli in expert meditatorsexpert meditatorsAntoine Lutz , Richard J. DavidsonAntoine Lutz , Richard J. Davidson

NeuroImage 64 (2013) 538–NeuroImage 64 (2013) 538–546546 …Clinical interventions that

cultivate experiential opennessand acceptance, such as mindfulness-based stress reductionor acceptance and commitment therapy (ACT) can reduce pain unpleasantnessand lead to a reduction of symptoms inchronic pain patients…

Relaties tussen meditatie-Relaties tussen meditatie-geïnduceerde afname van pijn en geïnduceerde afname van pijn en activatie van gebieden in het brein.activatie van gebieden in het brein.

Zeidan, F, et all; Journal of Neuroscience 31; Zeidan, F, et all; Journal of Neuroscience 31; 20112011

Cognitieve modulatie van pijn

Reductie in pijn intensiteit

Relaties tussen meditatie-Relaties tussen meditatie-geïnduceerde afname van pijn en geïnduceerde afname van pijn en activatie van gebieden in het brein.activatie van gebieden in het brein.

Zeidan, F, et all; Journal of Neuroscience 31; Zeidan, F, et all; Journal of Neuroscience 31; 20112011

Houdt pijn buiten bewustzijn

Invloed op context

Reductie in pijn onplezierigheid

Bij chronische pijn zijn Bij chronische pijn zijn schorsgebeiden dunnerschorsgebeiden dunner

• Diep ademhalen met een lage Diep ademhalen met een lage frekwentie, mediteren in een mooie frekwentie, mediteren in een mooie omgeving, en laagintensieve, welhaast omgeving, en laagintensieve, welhaast artistieke bewegingen maken. artistieke bewegingen maken.

Take home messageTake home messageTherapiën blijken succesvol:Therapiën blijken succesvol:

•Wanneer kennis over het brein gebruikt Wanneer kennis over het brein gebruikt wordtwordt•Wanneer het emotionele brein geactiveerd Wanneer het emotionele brein geactiveerd wordtwordt•Wanneer de patiënt zich gezien en Wanneer de patiënt zich gezien en begrepen voeltbegrepen voelt•Wanneer de therapeut zichzelf als Wanneer de therapeut zichzelf als instrument inzetinstrument inzet

Niets is wat het lijkt…Niets is wat het lijkt…leren kijken met nieuwe ogenleren kijken met nieuwe ogen

DANK VOOR UW AANDACHT!DANK VOOR UW AANDACHT!

WWW.TRILEMMA.NL

www.trilemma.nlwww.trilemma.nlVervolg op lezing 9-9-2013 Bergen op Zoom:Vervolg op lezing 9-9-2013 Bergen op Zoom:•Learnshop:Het Brein van de Therapeut in Learnshop:Het Brein van de Therapeut in ITONITON 11ee dag 6 december; 2 dag 6 december; 2ee dag 31 januari 2014 dag 31 januari 2014

•Training Persoonlijke Ontwikkeling: Training Persoonlijke Ontwikkeling: Integratie en Verbinding Integratie en Verbinding

18-20 november 201318-20 november 2013

Pijn ervaren:onvermijdelijk gevolg van het leven

Pijn lijden:verzet tegen wat er is

Acceptatie gebaseerde benadering Acceptatie gebaseerde benadering zinvol voor chronische pijnpatiëntenzinvol voor chronische pijnpatiëntenVeehof, M. M., Oskam, M., Schreurs, K.M.G., Bohlmeijer, E.T. (2011). Acceptance-based interventions for the treatment of chronic pain: A systematic review and meta-analysis. Pain, 152, 533-542.

• Mindfulness-based stress reduction Mindfulness-based stress reduction programma (Kabat-Zinn)programma (Kabat-Zinn)

• Mindfulness-based cognitive therapyMindfulness-based cognitive therapy (Segal e.a.)(Segal e.a.)

• Acceptance and Commitment Acceptance and Commitment therapy(Hayes e.a.)therapy(Hayes e.a.)

• Mindsight ( Dan Siegel)Mindsight ( Dan Siegel)

Chinese vingervalChinese vingervalStel dat het leven als een vingerval Stel dat het leven als een vingerval is..dan gaat het niet om je lostrekken is..dan gaat het niet om je lostrekken maar hoeveel ‘’ wriemelruimte’’ je in je maar hoeveel ‘’ wriemelruimte’’ je in je leven wil..leven wil..

Jon Kabat-ZinnJon Kabat-ZinnMindfulness in Medicine; JAMA spt 17, vol 300, no 11; 2008Mindfulness in Medicine; JAMA spt 17, vol 300, no 11; 2008

• Mindfulness BasedMindfulness BasedStress ReductionStress Reduction

Wheel of awarenessWheel of awareness

Waar kunnen we onze Waar kunnen we onze aandacht op richten?aandacht op richten?

Externe wereld viazintuigen

Innerlijk gevoel van het lichaam,lichaamszintuigWat de

geest creëertgedachten,gevoelens, etc

Het voelen van connectiesmet anderen

Het veranderen van je relatie tot pijn Het veranderen van je relatie tot pijn de rode loper uitrollen voor het ervaren van pijn…de rode loper uitrollen voor het ervaren van pijn…

Kabat-Zinn,Handboek meditatief ontspannen, Kabat-Zinn,Handboek meditatief ontspannen, 19941994

PIJN

“Pijn is onvermijdelijk, lijden is optioneel “

Functies Dorso-laterale PFCFuncties Dorso-laterale PFC• PijnverminderingPijnvermindering• Emotioneel afstand Emotioneel afstand

kunnen nemen van kunnen nemen van pijnpijn

• Remt med PFCRemt med PFC• Efficiënte Efficiënte

taakuitvoering taakuitvoering waarborgen waarborgen ondanks storende ondanks storende stimulistimuli

Dysfuncties/ degeneratie Dysfuncties/ degeneratie dorso-laterale PFC dorso-laterale PFC

• Meer pijnMeer pijn• Minder emotioneel Minder emotioneel

afstand kunnen afstand kunnen nemen van pijnnemen van pijn

• CatastroferenCatastroferen• Geen efficiënte Geen efficiënte

taakuitvoering taakuitvoering waarborgen waarborgen ondanks storende ondanks storende stimulistimuli

Can meditation practice eliminate Can meditation practice eliminate pain? NO, but it can reduce the pain? NO, but it can reduce the emotional intensity in which it is emotional intensity in which it is anticipated and experienced!anticipated and experienced!

Coghill, 2004

Weinig pijn Veel pijn

Ervaring van meer pijn gaat samen met toegenomen breingebieden

Bekijk:Bekijk:Program in Placebo Studies & Therapeutic Program in Placebo Studies & Therapeutic Encounter (PiPS)Encounter (PiPS)http://programinplacebostudies.org/research/http://programinplacebostudies.org/research/

Lees: Lees: Sharing pain and relief: neural correlates of Sharing pain and relief: neural correlates of physicians duringphysicians duringtreatment of patientstreatment of patientsKB Jensen et all. Molecular Psychiatry (2013), 1–7KB Jensen et all. Molecular Psychiatry (2013), 1–7

Gehanteerde literatuur

•Appelo, M. (2011) Het gelaagde brein; Reflectie en discipline bij het werken aan verandering. Boom•Van Cranenburgh, B. ( 2009) Pijn, vanuit een neurowetenschappelijk perspectief. ITON , Instituut voor toegepaste neurowetenschappen, Expertisecentrum VU-Bewegingswetenschappen.•Van Cranenburgh, B. ( 2012) Pijn, waarom? Een gids voor mensen met pijn. ITON , Instituut voor toegepaste neurowetenschappen, Expertisecentrum VU-Bewegingswetenschappen.•Van Cranenburgh, B. et all. (2011 )Pijn en het brein. Medisch Contact | 28 jan.| 66 nr. 4•Eisenberger, NI; (2012)The pain of social disconnection: examining the shared neural underpinnings of physical and social pain. (Review) Nat Rev Neurosci, 13 (6), 421-434 •Davidson, R J; Begley S. (2012) Mijn brein is niet jouw brein. Begrijp je gevoelens en verander je leven. •Vania Apkarian et all, ; (2004) Chronic Back Pain Is Associated with Decreased Prefrontal and Thalamic Gray Matter Density; The Journal of Neuroscience, 17 November 24(46): 10410-10415•David Rock, Daniel J. Siegel, Steven A.Y. Poelmans and Jessica Payne, (2012) The Healthy Mind Platter. NeuroLeadershipjournal 4; •Dan Siegel; (2011) Mindsight