View
213
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
Grzegorz Rudziński
INDEKS A TERGO DO SŁO W N IK A M IN IM U M W SPÓ ŁC ZESN EJ P O L S Z C Z Y Z N Y
Z. KURZOW EJ I H. ZGÓŁKOW EJ
W Iezaurusie terminologii translatorycznej1 słownik minimum nie posiada własnej definicji, a odsyłacz kieruje czytelnika do definiowanego hasła słownik podstawowy, jednak podane przy hasłach odpowiedniki obcojęzyczne wskazują pewną różnicę. Tylko termin francuski dictionnaire fondamental odpowiada obydwu hasłom polskim. Różnica między rosyjskimi slovar'- minimum i bazovyj slovar' pokrywa się z różnicą występującą w polszczyźnie, a poglądowe, niejako naoczne rozumienie odmienności desygnatów tych nazw dają terminy angielskie i niemieckie: pocet dictionary, Taschenwörterbuch [słownik kieszonkowy] jako odpowiedniki słownika minimum i basic dictionary, Basis-wörterbuch jako odpowiedniki słownika podstawowego.
Listy wyrazów języka polskiego dające się określić jako słowniki minimum były rzeczywiście jeszcze do niedawna jedynie składnikami rozmaitych dwujęzycznych słowników kieszonkowych. D obór słów polegał tam na subiektywnej ocenie ich ważności lub wynikał z badań przeprowadzonych na gruncie innych języków2.
Z powodu rozwijania się systemu kształcenia cudzoziemców w Polsce, zaczęły powstawać słowniki jednojęzyczne, obejmujące zasoby słów uznawane
' Tezaurus terminologii translatorycznej, red. J. Lukszyn, PW N, Warszawa 1993.
2 Pierwszym słownikiem uwzględniającym rezultaty badań statystycznych było dzieło
F. W. K a e d i n g a , Häufigkeitswörterbuch der deutschen Sprache, Berlin 1898, a pracą często
wykorzystywaną na obszarze angielszczyzny był Thorndike English Dictionary, The English University Press, London 1948.
przez ich autorów za minimalne lub podstawowe3. Praca Zofii Kurzowej i Haliny Zgółkowej4 jest pierwszym słownikiem minimum ściśle uwzględ-niającym rezultaty badań statystycznych. Słownik ten zawiera 1520 haseł i jest interesującym źródłem materiału do ćwiczeń gramatycznych i opracowań podręcznikowych dla cudzoziemców uczących się polszczyzny od podstaw. Zasób Słownika może być opanowany w ciągu około 150 godzin, co jest w przybliżeniu odpowiednikiem tzw. kursu wstępnego w Studium Języka Polskiego dla Cudzoziemców w Łodzi (pięć tygodni po 26 godzin = 130 go-dzin 4- od 10 do 20 godzin w fazie organizacji grupy).
W związku z prowadzonymi przeze mnie badaniami polszczyzny tekstów naukowych wprowadziłem hasła Słownika minimum do bazy danych Microsoft Works3, aby uzyskać wygodne narzędzie do oceny stopnia pokrycia badanych tekstów przez zasób minimalny polszczyzny. A dysponując już łatwą do sortowania bazą sporządziłem indeks a tergo tego słownika, co przedstawiam poniżej.
a zastępca pogłoga kawiarniatrzeba sprzedawca noga szatniapotrzeba kierowca droga historiadoba czekolada ha partiachoroba rada aha jaosoba ambasada cecha ubikacjapróba zasada babcia kolacjachyba kreda ciocia informacjaryba sekunda studia legitymacjaszyba pogoda energia racjaliczba moda akademia restauracjapraca nagroda ziemia stacjawspółpraca środa przychodnia sytuacjatablica przyroda kuchnia organizacjastolica metoda powierzchnia akcjaulica woda linia reakcjagranica prawda opinia lekcjaspódnica szafa Świnia funkcjadzielnica uwaga poczekalnia produkcjaróżnica kolega księgarnia pozycja
3 M ożna tu przywołać przykładowo słowniki S. H r a b c o w e j i I. K a l i ń s k i e j , Słownik
język a polskiego dla cudzoziemców, Łódź 1978, B. B a r t n i c k i e j i R. S i n i e l n i k o f f,
Słownik podstawowy język a polskiego dla cudzoziemców, Warszawa 1979 czy M . K a w k i ,
Słownik syntaktyczno-semantyczny czasowników polskich, cz. I, Czasowniki bezprzedroslkowe, Kraków 1980.
4 Z. K u r z o w a , H. Z g ó ł k o w a , Słownik minimum języka polskiego, SAWW, Poznań 1992.
s M icrosoft Works dla Windows wersja 3.0, M icrosoft Corporation 1987-1994.
propozycja czwórkadwója Polskadyskusja matkaokazja piątkatelewizja tabletkadecyzja skarpetkatorebka szczotkawódka kartka
gwiazdka kurtkabiblioteka jednostkaapteka naukarzeka sztukaręka zabawkarepublika ławkatechnika marchewka
kolejka lodówkatrójka stołówkapralka taksówkawalka złotówkakilka pocztówkaPolka fabrykazapałka politykapiłka praktykaprzyjaciółka gimnastykabułka muzykaprzesyłka wycieczkaszklanka teczkakoleżanka chusteczkasukienka książeczkałazienka łyżeczkapiosenka walizkachoinka poduszkadziewczynka bluzkaszynka książkakanapka łyżkaczapka salakropka dlagospodarka niedzielapielęgniarka chwilam arynarka rolasekretarka kontrolacórka cebula
koszula skórasiła siostraszkoła kuramama chmurazima tem peraturaforma literaturana kulturaściana kiełbasawymiana kasazmiana klasacena masaocena prasaroślina trasadziedzina herbatagodzina sałatarodzina stratawojna tataona dziesiątastrona kobietażona rakietawiosna kasetasosna gazetamedycyna robotadziewczyna sobotaprzyczyna receptamaszyna kartaojczyzna kopertamężczyzna pastamożna ustam apa turystalampa minutagrupa wizytazupa pocztagrypa zabawamiara kawakara poprawapara sprawakołdra trawaopera podstawalitera wystawagra budowagóra głowa
połowa północ płakać pamiętać
rozmowa owoc uciekać witać
krowa móc czekać stać
przerwa pomóc poczekać stać się
nazwa księżyc wynikać przestać
za bać się spotkać dostać
władza dbać spotkać się postać
impreza podobać się szukać zostać
analiza wracać poszukać wstać
poza rzucać mieszkać powstać
burza dać lać pytać
cisza badać zapalać zapytać
róża gadać działać spytać
zresztą siadać wołać czytać
ząb wsiadać trzymać dawać
chleb wysiadać zaczynać sprzedawać
sposób odpowiadać znać podawać
lub opowiadać poznać wydawać się
klub składać się złapać zdawać
plac układać kąpać się zdawać się
miesiąc padać kopać wstawać
wobec oglądać spać powstawać
biec wyglądać brać gniewać się
ojciec oddać zabrać śpiewać
uciec podać przebrać się zaśpiewać
mieszkaniec wydać ubrać spodziewać się
koniec pomagać ubrać się potrzebować
piec wymagać wybierać próbować
lipiec biegać zbierać spróbować
chłopiec jechać rozbierać pracować
wieżowiec przejechać rozbierać się znajdować
czerwiec pojechać zawierać znajdować się
palec wyjechać otwierać powodować
widelec przyjechać grać budować
marzec kochać wygrać zbudować
dworzec słuchać prać zachować się
więc śmiać się czesać schowaćnic wiać pisać studiować
koc zamawiać napisać opiekować się
pomoc rozmawiać podpisać dziękować
noc dziać się latać malować
dobranoc skakać sprzątać namalować
żałować wyjeżdżaćzdejmować wziąćwyjmować zająćinformować przyjąćproponować stanąćwystępować uśmiechnąć siękupować zamknąćchorować rosnąćprasować kwitnąćinteresować się płynąćstosować marznąćrysować zacząćnarysować rozpocząćtraktować leciećgotować chciećprzygotować miećczęstować umiećkosztować rozumiećdenerwować się zrozumiećpodróżować zapomniećtrwać przypomniećbywać istniećprzewidywać musiećpływać siedziećwykonywać wiedziećnazywać dowiedzieć się
nazywać się powiedziećodpoczywać opowiedziećużywać odpowiedzieć
odezwać się widziećkazać bolećokazać się wolećpokazać myślećwiązać pomyślećoznaczać płećprzeszkadzać krzyczećgrzać spojrzećpowtarzać umrzećprzepraszać patrzećwieszać popatrzećzapraszać słyszećuważać usłyszeć
leżeć wsadzićnależeć prowadzićzależeć odprowadzićbić odwiedzićzabić zwiedzićrobić chodzićzrobić obchodzićlubić przechodzićpłacić wchodzićstracić wychodzićświecić przychodzićkłócić się szkodzićwrócić słodzićprzewrócić się stwierdzićczyścić budzićpotrafić jeździćpalić choćdzielić śmierćpozwolić złośćpodkreślić spaśćzmienić się usiąśćtęsknić nieśćgonić odnieśćdzwonić podnieśćkroić przynieśćpić jeśćnapić się zjeśćkupić częśćwypić iśćnosić liśćwynosić odejśćprosić podejśćbawić się wejśćnaprawić przejśćprzedstawić pójśćpostawić wyjśćzostawić przyjśćmówić dośćzałatwić radośćmartwić się gośćwyobrazić długośćsadzić prędkość
wysokość suszyćilość żyćodległość zauważyćmiłość zdążyćwiadomość założyćludność położyćtrudność włożyćczynność złożyćwłasność służyćwartość przewieśćuroczystość znaleźćmożliwość obiadmiejscowość sąsiadnarodowość zakładwiększość układczuć wykładczuć się przykładbyć nadodbyć się ponadzdobyć listopadmyć sadmyć się skąddosyć poglądzobaczyć błądznaczyć prądwłączyć stądleczyć rządleczyć się przed(-e)liczyć odtańczyć pod(-e)kończyć spod(-e)skończyć zachódskończyć się samochódwystarczyć wschóduczyć lóduczyć się naródnauczyć się ogródwierzyć wśródtworzyć zawódotworzyć dowódcieszyć się powódruszyć zjazd
rodzice popołudnie
słońce wykształcenie
serce zagadnieniemiejsce ciśnienie
ее przemówienie
siebie znaczeniesobie doświadczenie
zajęcie serdecznie
całkowicie ćwiczenieśródmieście milczenieszczęście zakończenierzeczywiście urządzenieoczywiście jedzeniewejście urodzenieprzejście zaproszenie
wyjście spokojnieuczucie szczególnieodkrycie zupełnieżycie przyjemniewreszcie codziennienie następniedanie właśnieśniadanie jednocześniezadanie wcześniezdanie świetniekochanie chętniespotkanie pewniemieszkanie dosłowniedziałanie jedynieubranie dostateczniepowstanie niedostateczniepytanie wyraźniezameldowanie prawiezainteresowanie właściwieprzygotowanie zdrowieskrzyżowanie pogotowierozwiązanie gdziepodobnie ludzieobecnie wprawdzieładnie wakacjespodnie alepołudnie wcale
osiedle iwiele drogiwesele długinagle drugiciągle jakiile takizwykle szybkiprzedszkole rzadkipole słodkityle brzydkiźle dalekidane dziękijeszcze lekkidobrze wielkimorze niewielkipowietrze cienkizawsze głębokiże szerokitakże wysokimoże wąskinaprawdę niebieskitrochę męskiimię bliskisię niskiparę miejskizwierzę wiejskiszef polskiciąg damskipociąg koleżeński
śnieg majtkiszereg krótkibrzeg nożyczkiparking wojewódzkiBóg gorzkiwedług ciężkiach jeżelizapach jeśliuśmiech aniniech panioch taniruch średnibrzuch poprzedni
odpowiedni porządekzachodni środekwschodni ośrodekostatni wiekgłupi człowiekdrzwi wujekdzisiaj poniedziałekmaj kawałekkraj wysiłekwczoraj zamektutaj przystanektramwaj odcinekrodzaj członekwięcej garnekładniej rachunekmniej warunekprzynajmniej kieruneklepiej stosuneknajlepiej rysunekkolej gatunekinaczej budynekraczej rynekpokój wypoczynekspokój zegarekmój cukiereknapój wtorekswój wniosektwój statekrozwój piątekziemniak początekjak czwartekPolak wszystekjednak skutekznak zabytekchłopak ołówekbrak obrazektak obowiązekptak związekdziadek znaczekwypadek wózekprzypadek kieliszekżołądek stolik
mechanik kaszelchodnik parasolprzewodnik bólczajnik sólsilnik myślrolnik konsuldziennik materiałczynnik przedziałpaździernik udziałrobotnik wydziałpracownik dółsłownik kościółkierownik półwynik zespółręcznik stółpodręcznik przemysłgoździk pomysłobok artykułblok tytułrok telegramwzrok programsok sampark tamkiosk całkiemwnuk problemjęzyk czasemzastrzyk potemkoszyk systemnadal razemmetal dżemszpital zanimmebel filmcel domhandel poziomkartofel liceumprzyjaciel muzeumprzedstawiciel stypendiumnauczyciel studiumkąpiel centrumobywatel organizmfotel planhotel pan
stan dlaczegodywan długotapczan cichożaden uchopowinien radiopewien ostatnioteren jakosen szybko
ten dzieckotamten rzadkoegzamin deko
on dalekotelefon mlekomagnetofon jajkowagon tylkoperon jabłko
syn okokuzyn wysokogrzebień biurko
kwiecień bliskoogień lotniskostopień boiskosierpień zjawiskojesień środowiskowrzesień nazwiskodzień wojsko
grudzień ciastkotydzień przeciwko
uczeń łóżko
styczeń kiloprzestrzeń ciałokieszeń małokoń prześcieradło
dłoń źródłoprzyjaźń gardłoo mydło
bo kołoniebo kołoalbo okołoco czołodo masłodlatego krzesło
światło państwo
mimo społeczeństwo
wiadomo lekarstwo
no ministerstwo
kolano towarzystwo
rano województwo
podobno warzywo
mocno bardzo
trudno dużo
kino sklep
wino postęp
okno wstępwolno urlop
ciemno chłop
zimno typ
jasno bar
głośno zegar
dawno katar
na pewno obszar
późno ciężar
po spacer
dopiero oficer
zero cukier
pióro premier
piętro inżynier
lustro papier
ju tro fryzjer
biuro numer
mięso kelner
to ser
lato deser
święto reżyser
kto sweter
miasto charakter
często minister
prawo komputer
drzewo rower
paliwo ambasador
piwo kolorsłowo profesor
rolnictwo aktorzwycięstwo lektor
dyrektor jakiś
doktor dziśkonduktor cośmotor jakośtelewizor ktośwybór kiedyśzbiór któryśdwór/na dworze kwiat
wieczór światwzór konsulat
teatr temat
wiatr aparatmetr bratkilometr referat
termometr akurat
centymetr rezultat
las kątpas biletczas kotlet
podczas uniwersytet
dotychczas nawetsukces sufitproces faktpies kontakt
adres obiekt
interes projekt
zakres niktokres punkt
ekspres kształt
lis policjant
podpis procent
przepis student
długopis prezydent
sens element
głos fragment
włos moment
nos dokument
papieros prezent
konkurs przedmiot
autobus kot
wieś lotgdzieś samolot
kłopot nigdy naturalny bezpiecznykoncert schody kulturalny niebezpiecznysport lody silny społecznypaszport młody szkolny grzecznynatychmiast każdy wolny niegrzecznynatomiast suchy dowolny licznylist cały wspólny chemicznymost biały pełny ekonomicznywzrost mały ciemny zagranicznybut stały przyjemny technicznyinstytut ubiegły zimny tegorocznyzbyt miły ogromny sztucznyzeszyt zwykły imienny historycznyu wesoły inny elektrycznytu ciepły czynny sympatycznyznowu dorosły zielony polityczny
w(-e) zły zadowolony charakterystycznyobjaw przyszły słony pośpiesznyciekaw my czerwony ważnykrew uprzejmy zmęczony poważnykrzew znajomy uczony różnyprzeciw kochany następny rajstopyznów znany czarny zakupygotów potrzebny ciasny okularynajpierw podobny jasny starywpływ drobny własny dobry
by obecny współczesny mądryaby ładny nowoczesny mokrysłaby biedny kwaśny chory Iżeby wygodny głośny niektóryniby głodny świetny któryjakby chłodny konkretny tygruby nudny istotny bogatygdyby brudny smutny niestetyinteresujący trudny dawny pracowitygorący urodziny pewny żółtyprzewodniczący fajny dziwny złotybieżący spokojny główny otwartyplecy przystojny równy prostykiedy piękny smaczny tłustywtedy specjalny serdeczny pusty
gdy centralny konieczny czysty
luty gotowy gaz pisarzwy sportowy przekaz korytarzciekawy podstawowy raz twarzprawy państwowy zaraz żołnierzlewy brązowy obraz talerzwłaściwy łatwy nieraz naszszczęśliwy czy teraz waszżyczliwy zasadniczy coraz listonoszleniwy rolniczy wyraz wiersznarodowy gospodarczy lecz ażmiędzynarodowy między mecz chociażzawodowy przy rzecz ponieważludowy wczorajszy klucz wciążpołudniowy mniejszy płaszcz mążnaukowy dzisiejszy deszcz przecieżhandlowy jutrzejszy pieniądz równieżprawidłowy większy bez młodzieżprzemysłowy największy przez teżzimowy lepszy obóz niżnowy świeży mróz nóżzdrowy duży kalendarz podróżkolorowy z(-e) lekarz jużświatowy
Indeksy a tergo były sporządzone dla słowników Lindego6 i Doroszew-skiego7. Stanowią one „cenną pomoc w badaniach językoznawczych różnego typu, [...] nie tylko z zakresu słowotwórstwa, ale i innych działów systemu językowego, jak fleksja, fonetyka funkcjonalna (fonologia)”8. Indeks a tergo Słownik minimum ułatwi pracę polonistów glottodydaktyków. Jest pomocny w tworzeniu ćwiczeń (szczególnie fleksyjnych), ułatwia dokonywanie wyboru słownictwa ze względu na charakter morfologiczny.
‘ W. D o r o s z e w s k i , Indeks a tergo do Słownika języka polskiego S. B. Lindego,
Warszawa 1965.
7 R. G r z e g o r c z y k o w a , J. P u z y n i n a , Indeks a tergo do Słownika język a polskiego
p o d redakcją Witolda Doroszewskiego, PW N, Warszawa 1973.
' Ibidem, s. 5.
Recommended