View
221
Download
2
Category
Preview:
Citation preview
België-BelgiqueP.B.
3500 Hasselt 112/2726
TijdschriftToelating - Gesloten verpakking3500 Hasselt 1 - n° 12/2726
Afgiftekantoor: 3500 Hasselt 1Toelatingsnr. P109087
Communicatie artsen
Campus Sint-Jan
Campus Sint-Barbara
Campus André Dumont
ww
w.z
ol.b
e
Ziekenhuis
Oost-Limburg
Een nieuwe therapie voor gevorderd hartfalen?•Aandoeningenvandespeekselklieren•Nierdialysebestaat20jaar
Redactie
Schiepse Bos 6,
B 3600 Genk - Belgium
T +32 (0)89 32 17 62
zolarium@zol.be
Jaargang 13 nr. 47
jan / feb / ma 2013
Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium2
Edito >
Edito ........................................................... 3
Gescand .................................................... 4-7• Dr.Campoontwikkeltmethodevoortraining
endoscopisten• Slaapcentrumbreidtregistratiecapaciteituit• Chirurgischealternatievenvoorhartfalen• Prof.dr.PolitisnaarKULeuven• Prof.Waerovergezondheidszorg• CIGOenMPODbezoekenhetoperatiekwartier• BSRMbekroontZOL-embryologevoorbeste
presentatie
Nieuw ...........................................................8• Multidisciplinaireaanpakbijgebruikpacemakerverlengtlevensduurvanbejaardepatiënten
• VagaleStimulatie,eennieuwetherapievoorgevorderdhartfalen?
Indekijker .................................................12• Dr.GrietVanderVelpenisdenieuwemedischdirecteurvanhetZOL
• NierdialyseZOLbestaat20jaar• EMuRgencywaarschuwtbijhartstilstand
Eponiemenkabinet .......................................18• DechoreavanHuntington
Onderzoek ..................................................20• ComitésmedischeethiekUHasselt,Jessa,enZOLwerkensamen
• OrganisatievaneenPhD-symposiumdoordedoctorandivanZOLenJessa
• Kick-offsymposiumLCRP• TRACEwilafstandtussenwerkvloeren
onderzoek dichten
Indewachtkamer .......................................24• Aandoeningenvandespeekselklieren• Patiënteneducatiebijchronischepijn
Dissectiekamer ............................................30• Ammehoela
Billboard .....................................................33• Abstracts• WetenschappelijkeRaad• Symposia• Tijdschriftvoorgeneeskunde
Inhoud>
3ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
Vooruligthet47stenummervanZOLarium,hettijdschriftvandeWetenschappelijkeRaadvanhetZOL.Hetisdeeerstekeerdatikditeditoschrijf:ZOLariumisimmerseenmooieerfenisdiemijnvoorgan-gerdr.HubertVandeputmijnaliet.Ikwilhemhiertenzeerstevoordankenenbenzekervanplanzorgtedragenvoorzijngeesteskind.Dr.Vandeputwildemethettijdschrifteenforumcreërenvoorinhoudelijkeenwetenschappelijkereflectie.Ikwilditzekerverderzetten.HetZOLiseendynamischziekenhuiswaarhoogstaande,innovatievezorgwordtaangeboden.Hetartsenkorpsiserggedrevenendenktzeerwetenschap-pelijk.ViaZOLariumkunnenwedeveleinnovatieveinitiatievenkenbaarmaken.Goede,veiligeenpatiënt-vriendelijkezorgmoethierbijcen-traalstaan.
Hetnieuwejaarisintussenalbijnaeenmaandoud.Ikhoopdatieder-een2013goedheeftingezet.Eennieuwjaarisaltijdeenbeetjeeennieuwestart.Mooievoornemenshorendaarbij.InhetZOLwillenwein2013(endekomendejaren)opalleniveausen
zowelinternalsexternhooginzet-tenopeennauweresamenwerking.Nietomdatditgoedklinkt,maarwelomdathetnietanderskan.Samenzijnwesterkenversterkenweelkaar.Endaarwordtdepatiëntalleenmaarbetervan.
Samenwerkenisnodigvooreengoedeorganisatievandepatiënten-zorg.Ikbeneensterkevoorstandervan geïntegreerde zorg. Iedereen die deeluitmaaktvandezorg–artsen,verpleegkundigenenparamedici-moetzijneilandoverstijgenensamenwerken.Hetuiteindelijkedoelisdemedischeactiviteitenzorgnogbeterronddepatiëntuittebouwen.
SamenwerkingtussendeartsenvandeverschillendemedischedisciplinesvanonsziekenhuisisookessentieelinhetkadervandeJCI-accreditatie.Werekenenopeenactievepartici-patievanallezorgverlenersaandeJCI-voorbereidingwanthetnietbehalenvandeaccreditatieissim-pelweg geen optie.
Samenwerkenisooknodigomant-woordentekunnenbiedenopdetoenemendevergrijzinginhetkader
vanchronischeziekten.Eenbelang-rijketrendisdeevolutienaarmulti-disciplinaireentransmuralezorg.Dehuisartsspeelthieralscentralecoördinatorvanhetzorgtrajectvandepatiënteenessentiëlerol.Alsziekenhuismoetenweonzerolindezorgketenopnemen,bijvoor-beelddoorhetontwikkelenvantransmuralezorgpaden,samenmetdeeerstelijn.
SamenwerkendoenweookmetonzenetwerkziekenhuizenZiekenhuisMaasenKempenenhetMariaziekenhuis.De‘kleinere’Limburgseziekenhuizenhebbenopregionaalvlakeenergbelangrijkemaatschappelijkefunctie.Westre-vennaareentransparantevenwichtinonderlingesamenwerkingennaarverderegoedesamenwerkingsver-banden waar iedereen beter van wordt,maarvooraldepatiënt.
Ikwensualvasteeninspirerendenvreugdevolwerkjaartoe.
Dr.GrietVanderVelpen,medisch directeur
Samenwerkenishetcodewoordvoor2013
4 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Gescand >
Dr. Rudi Campo, fertiliteitschirurg in het ZOL,isdenieuwevoorzittervandeEuropeanSocietyforGynaecologicalEndoscopy(ESGE).DeESGEiseennon-profitorganisatiediedeuitwisselingvanklinischeervaringenhetwetenschappe-lijkdenkenenonderzoektussengynae-cologische endoscopisten aanmoedigt.
Opditogenblikiseenvandehoofdop-drachtenvandeESGEgestaltetegevenaaneengevalideerdtrainingencertificatieprogramma in de endoscopische chirurgie.Dr.Campoontwikkeldedeafgelopenjaren,insamenwerkingmeteeninternati-onaalteam,eeninnovatievemethodevoor
Dr.Campoontwikkeltinnovatievemethodevoortrainingendoscopisten
detrainingencertificeringvanendosco-pisten.Principeisdatchirurgeninoplei-dingeerstviae-learningenmetbehulpvanmodelleneenaantalstadiadoorlopenomdemotorischevaardigheden,vereistvoorendoscopischechirurgie,teverwer-ven.Pasnadatzijgeslaagdzijnvooreentestmogenzijstartenmetdetrainingvandechirurgischevaardighedenviareëleoperatiesoppatiënten.Denieuwemethodeisnuofficieelaanbe-volendoordeEuropeseinstantiesenonmiddellijkindenationalerichtlijnenvanverschillendeEuropeselandenopgeno-men.InBelgiëwordtdemethodereedslangergebruiktdoorhetcentrumvoor
heelkundigetechnologieënvanhetUZLeuvendienietalleeneenpreferentiëlepartnerindeontwikkelingzijnmaarookdespecifiekeopleidingvanVlaamseresi-denten in de endoscopie centraliseren.HetZOLisheteersteniet-universitaireziekenhuiswaardemethodezalgebruiktwordenvoordeopleidingencontinuekwaliteitszorgvandegynaecologischeendoscopie.Endoscopieiszondermeereenmeerwaar-devoorchirurgenpatiëntmaarenkelnaspecifieketrainingenbewijsvancompe-tentie.HetZOLzitopdeeersterijinditprachtigprojectvankwaliteitszorgenopleiding.
Derolvanslaapgerelateerdeademha-lingsstoornissen is de laatste jaren meer in de aandacht gekomen. De ernstige consequentieshiervanopcardiovasculair,pulmonairenneurologischvlakzijnactu-eelveelbetergekend.
Ditallesheeftdevraagnaarpolysomno-grafisch onderzoek sterk doen toenemen, watresulteerdeintelangewachttijdenin
hetSlaapcentrumvanhetZOL.Dedienstheeftdaaromzijnregistratiecapaciteitvoorpolysomnografischonderzoekuitgebreidvan4naar8slaapunitspernacht.
Sinds5novemberishetslaaplabovanhetZOLookverhuisdnaardedagkliniekHeelkundeopcampusSt.-BarbarainLanaken. De dagkliniek is erg geschikt als locatieomdatpatiëntencomfortenregis-
tratiekwaliteiterinbelangrijkeremategegarandeerdkunnenworden.
AfsprakenvoorslaaponderzoekmaaktmenviahetsecretariaatvandedienstSlaapcentrum(tel.089/327173).Voorbijkomende informatie kan terecht bij SonjaVranken(hoofdverpleegkundige)ofbijdr.JanVerhaert(medischdiensthoofdSlaapcentrum).
Slaapcentrum breidt registratiecapaciteit uit naar 8 units
5ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
Professordr.RobertDioniseenechtepionierophetvlakvanhartchirurgie.Zijnnieuweaanpakvanhartfalenenklepher-stelkentveelsucces.Op29en30novemberleiddehij,samenmetzijncol-lega’sdr.ChristiaanVanKerrebroeckendr.HerbertGutermann,deeersteinter-nationale‘TheArtofRepair’workshopinhetZOLvoorhartchirurgenvanuitheelEuropa.
ProfDion:“Hetisaljarenbewezendatklepherstelveelbeterisdanvervanging,maar het is natuurlijk technisch moeilijker. Hetvoornaamstevoordeelvanmitralisher-
Chirurgische alternatievenvoorhartfalen
stelisdatwealleverbindingenbehoudentussen de kamer en het fibreuze skelet vanhethartendaarombehoudenweeennormaalfunctionerenvandelinkerkamer.Ookhoeftdepatiëntgeenlangetermijnantistollingenheefthijgeenvreemdweefselinzijnlichaam.”“Indepraktijkwordtdemitralisklepinhart-centra in Europa en Amerika in gemiddeld 50%vandegevallenhersteld.Inervarencentrazoalshetonzetotin95%vandegevallen,mededankzijeenoptimalesamen-werkingtussendedienstencardiologie,anesthesie en cardiochirurgie. Daarom is het aantal klepingrepen hier in Genk op enkele jarentijdenormtoegenomen.”
6 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Gescand >
Op 31 december 2012 heeft prof. dr. PolitisofficieeldedienstMond-,Kaak-enAangezichtsheelkundeverlatenomzijnacademischecarrièreverdertezettenaandeKatholiekeUniversiteitteLeuven.Sindsoktober2012heeftdr.Vrielinckdetakenvandr.PolitisalsdiensthoofdMKAovergenomen.
DedienstMKAiszeerverheugddatéénvandeMKA-artsenvanheteersteuurdezebelangrijkeopdrachtheeftaanvaardenillustreert daarmee het belang dat de dienstookhechtaanhetonderhoudenvanuitstekenderelatiesmetdeuniversiteitswe-reldenhetuitvoerenvanwetenschappelijk
OpuitnodigingvandedienstAnesthesiesprakprof.dr.MarcWaer,nefroloogvanopleidingenrectoraandeKULeuven,op26november2012overkeuzesmaken in de geneeskunde.
Erbestaanveelopvattingenrond‘keuzesmaken’, kosten spelen een rol maar het wordtalmaarmeereenmaatschappelijkthemawaariedereenvroegoflaatmeegeconfronteerdzalworden,aldusprof.Waer.“Nietsdoen’isvoorveleneengeprefe-reerdestrategiemaarwatalserbijvoor-
RonFrey
Prof.Waeroverkeuzesingezondheidszorg:een ethisch, sociaal en medisch probleem
Prof.dr.PolitisnaarKULeuven
onderzoek.Prof.dr.Politispromoveerdeop30augustus2012aandeUHasseltmethetdoctoraatsproefschrift ‘On complications of OrthognaticSurgery’.
DedienstMKAvanhetZOLwerdopgerichtin1989doordr.C.Politisendr.L.Vrielinckenlegdezichalgauwtoeopdeorthogna-tische chirurgie en de oncologische chirur-gievanhethoofd-enhalsgebied,samenmethetzeeruitgebreidepakketvanden-toalveolairechirurgieentraumatologie.In1995werddedienstversterktmetdekomstvandr.S.Schepersenin2011werdhetteambijkomendversterktmetdekomstvandr.S.VanSlycke.
Ondertussenwerdhetzorgaanbodverderverruimdmetdeontwikkelingvannarco-dontie(diverseexternetandartsenentandartsBenjaminVaninbroukx)enendo-dontie(tandartsMarcPauwelsentandartsBenjaminVaninbroukx).
SindsverscheidenejarenfungeertdedienstMKAvanhetZOLalsstagecentrumvoorMKA-artseninopleidingvanuitdeUGentenvanuitdeKULeuven.Deweten-schappelijkeactiviteitwerdoppeilgebrachtdoorhetaanwervenvantweevol-tijdsewetenschappelijkemedewerkers,dr.YiSunendr.JimohAgbaye.Zijstaanper-manentinvoorhetopzettenenopvolgenvanklinischestudies,wetenschappelijkepublicaties en postgraduate opleidingen.
AfscheidssymposiumTergelegenheidvanhetvertrekvandr.PolitisorganiseertdedienstMKAop21februari 2013 in de Limburghal in Genk eenafscheidssymposiumonderdetitel:‘Datishetleven’,éénvandeslagzinnenvanprof.dr.Politis.Hetthemavanhetsymposiumis‘ComplicatiesinMKAentandheelkunde”.Meerinfo:ann.steegmans@zol.be.
beelddevogelgriepuitbreekt?”Prof.WaerverwijstnaarTheTheoryofJusticevanJohnRawls,ennaardiensstandpuntenoverdiscriminatie,fairheid,utilitarismeenaccountabilityalscriteriabijallocatievanmiddeleninde(klinische)praktijk.Opzoeknaarpraktischewerk-methodespleitderectorvooruitgedieptemaatschappelijke discussies rond ethische thema’swaarinzowelexpertenalshetgrotepubliekbetrokkenworden.“Wehebben hierbij nood aan multiple criteria om uiteindelijk te komen tot duidelijke, verifieerbareenafdwingbareregels.Eengoedvoorbeeldisdemaatschappelijkediscussiediedestijdsgevoerdisovereuthanasie en die uiteindelijk tot een wetgevinggeleidheeftdierechtszeker-heidgeeft,”besluitWaer.
prof.dr.Politis(rechts)
ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg 7
BSRMbekroont ZOL-embryologevoorbestepresentatie
EmbryologeenonderzoeksterElkeKlerkxvanhetIVF-labovanhetZOLheeftzopasdeprijsgekregenvoordebestepresentatieophetjaarlijkscongresvandeBelgianSocietyforReproductiveMedicine(BSRM). Zepresenteerdedenieuwe,vereenvoudigde,low-costIVF-techniekdieinhetIVF-labovanhetZOLwerdontwikkeld,insamenwerkingmeteenteamvanspecialistenenembryologenwaaronderdebekendeembryoloogJ.VanBlerkomuitColorado.Demethodeiseenvoudig,effectiefengoedkoopenbehaaltvergelijkbarezwangerschapsresultatenalsdeconventi-oneleIVF-techniek.Eind2012isdeeerstebabygeborennaeenbevruchtingmetbehulpvandezetechniek.
OrganisatieadviseursCIGOenMPODbezoekenhetoperatiekwartier
Organisatieadviseursvandetrainings-programma’sCIGO(UHasselt/KULeuven)onderleidingvanLudoKeunenenMPOD(Cleveland,Ohio)*onderleidingvanRonFrybezochtenop6december2012hetoperatiekwartiervanhetZOL.
BedoelingwaseenAppreciativeInquiryofeenwaarderendactieonderzoekuitvoerenomadviezenteformulereninhetkadervanhetveranderingsmanagementinhet
OKalsvoorbereidingopdeJCI-accreditatie.Groteopportuniteitwasdatprof.RonFry,eenvandegrondleggersvanAppreciativeInquiry,persoonlijkaan-wezigwas.
RonFry:“Organisatie-effectiviteitisinhoge mate gecorreleerd aan de mate waarinmensenzichverbondenvoelenenhunsterktenkunnenontwikkelen.”Viazijnmethodologielerenorganisatiesvanuit
eigenpositieveverhalenensuccessenuithetverledenopwelkemaniernieuweuit-dagingenenveranderingenbestaange-paktkunnenworden.
*CIGOstaatvoorConsultancyinGroepenenOrganisatiesvanUHasselt/KULeuvenMPODstaatvoorhetMasterProgramPositiveOrganisationDevelopmentandChangevandeCaseWesternReserveUniversity,ClevelandOhio
8 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Nieuw>
MedischePrimeurvoorBelgiëinhetZOL
VagaleStimulatie,eennieuwetherapievoorgevorderdhartfalen?
Actueel loopt er een internationale pros-pectieve,gerandomiseerdestudieINOVATE-HF(INcreaseofVAgalTonEinHeartFailure)dieonderzoektoflangduri-gevagalestimulatiedeprognosevanpatiëntenmethartfalenverbetert.Op7januariwerddeeerstepatiëntmetditsoorttoestelgeïmplanteerdinBelgië,inhet Ziekenhuis Oost-Limburg (ZOL).
Hartfalenisheteindstadiumvanverschil-lendehartproblemen,bijvoorbeeldeenhartinfarct,enwilzeggendathethartonvoldoendebloedpomptnaardeorga-nenwaardoordemensenklachtenkrijgenalskortademigheid,dikkegezwollenbenenenvaakuiteindelijkooknierfalen.Wieopgenomenisinhetziekenhuismetde diagnose hartfalen, heeft 50% kans dathijbinnenhetjaaroverlijdtofopnieuwinhetziekenhuiswordtopgeno-men. De ziekte is dus geassocieerd met een zeer slechte prognose, slechter dan de meeste kankers.Hartfaleniseenechteepidemieaanhetwordenennaarschatting1/10menseninBelgiëzalgedurendezijnlevenhartfalen
ontwikkelen.Redenenvoordetoenameisonderanderedevergrijzingvandebevol-king naast de toenemende ongezonde levensstijlindewestersewereld.Daarenbovenis1op5overlijdensgelinktmet hartfalen.Behandelingsmethoden zijn de laatste jarensterkverbeterdmaarjammergenoegpresenterenveelmensenzichpasineentelaatstadiumvandeziektewaar-door de behandeling moelijker is.
Autonoomzenuwstelsel en hartfalenEenvandekenmerkenvanhartfaleniseendysregulatievanwatwehet‘auto-noomzenuwstelsel’noemen.Bijgezondemensenzullendetweedelenvanhetautonoomzenuwstelsel(sympathicusenparasympathicus)mooisamenwerkenomeen adequate hartfunctie te regelen. De taakvanhetsympatischzenuwstelselisomdecardialefunctieteverhogenterwijldeparasympathischecomponenthetharteerder tot rust laat komen. Bij mensen methartfalenzalerechtereenoneven-wichtontstaanmeteenovermatigeactiva-
tievandesympatischecomponent.Ditzalhetreedsfalendehartverderbelastenenhethartfalenverergeren.De klassieke medicamenteuze behandelin-genvoorhartfalenzijnervooralopgerichtomdesympathicusactiviteittereduceren.Tothedenwaserechtergeenspecifiekebehandelingomdeparasympatischeacti-viteitteverhogen.Ditlaatsteisechternoodzakelijkomdatdeconventionelebehandelingenervaaknietinslagenhethartfalenvoldoendetecontroleren.Vandaarhetpotentielevoordeelvanselec-tievevagalestimulatie.
VagalestimulatieRecent onderzoek heeft aangetoond dat selectieveparasympatischeactivatievanhethartdestressophethartgevoeligkan doen dalen, hetgeen zal resulteren in eenverbeterdehartfunctie.Meerbijzonderzullen een aantal ‘hart beschermende’ effecten door dit soort stimulatie in gang wordengezet:verminderingvanhetaan-talhartritmestoornissen,preventievanverderafstervenvanhartspiercellen,afna-mevanoxidatievestressophethart,her-
9ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
stelvannormaalhartritmevariabiliteit,afnamevanonstekingsreactiesinhethart….Er is sinds kort een speciale implanteerbare stimulator(figuur1)ontworpendieselec-tiefdeparasympathischeactivatievanhethartkandoenverhogen.Hetsysteembestaatuitverschillendecomponenten:- electrode in de rechter hartkamer -electrodethvdenervusvagusinderechterzijdevdhals
- neuro-cardio stimulator onderhuids Viadeelectrodeterhoogtevandener-vusvaguszullendeparasympathischecardialezenuwenwordengestimuleerd,terwijlviadeelectrodeinhethartver-anderingeninhartritmezullenwordengedecteerd.Opbasisvandehartritme-veranderingenzaldestimulatieterhoogtevandenervusvagusautoma-tischwordenaangepastdoordeneuro-cardio stimulator.
PrimeurvoorhetZOLDit onderzoeksproject is een uniek stich-tendvoorbeeldopmeerderemanierenvooronsziekenhuis.Enerzijdsisheteen
uitingvandeperfectemulti-disciplinairesamenwerkingbinnenhetziekenhuistus-sendedienstencardiologie,vasculaireheelkundeenanesthesie.Waardescreeningenfollow-upgebeurenviadediensthartfalen,cardiologiewerdhettoe-stelgeplaatstinhetoperatiekwartierdoorcardioloogprof.dr.Mullensenvaatchirurgdr.Schroe onder algemene anesthesie door dr.Fret.Daarnaastishetwederomeen
uitingvandevooraanstaandewetenschap-pelijke rol die ons ziekenhuis speelt. Vanzelfsprekendzijndepatiëntenvanuitonzeregio–enverdaarbuiten–opdezemanierverzekerddatzesteedsaanspraakkunnen maken op de beste ‘up-to-date’ zorg ivmhuncardiovasculaireaandoeningen.
Dr.WilfriedMullens
Cardioloog
10 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Nieuw>
Multidisciplinaireaanpak bij gebruik pacemakerverlengt
levensduurvanbejaardepatiënten
Genkse onderzoekers forceren doorbraak in
behandelingvanhartfalen
InhetZOLwerdonderzoekverrichtnaarderesponsvaneengeselecteerdegroepvanpatiëntenmethartfalenopcardialeresynchronisatietherapie.Viahetonder-zoekonderleidingvanprof.dr.Mullensenzijnteamwerdaangetoonddatviaeen multidisciplinaire aanpak de meeste patiëntenzeergunstigreagerenopdezebehandeling,integenstellingtotwateer-derwerdaangenomen.Ookouderepati-entenervarenvoordelen.
Hartfalenisheteindstadiumvanverschil-lendehartproblemenzoalsbijvoorbeeldeenhartinfarct.Hetwilzeggendathethartonvoldoendebloedpomptnaardeorganenwaardoorpatiëntenklachtenont-wikkelenalsbijvoorbeeldkortademigheid,dikkegezwollenbenenenvaakookuiteindelijk nierfalen.Wieopgenomenwordtinhetziekenhuismet de diagnose hartfalen, heeft 50 per-centkansombinnenhetjaartestervenofopnieuwinhetziekenhuistewordenopgenomen. De ziekte is dus geassocieerd met een zeer slechte prognose, slechter
dan de meeste kankers.Hartfaleniseenechteepidemieaanhetworden.Naarschatting10procentvandeBelgische populatie lijdt aan hartfalen. Redenenvoordetoenamezijnonderanderedevergrijzingvandebevolkingnaastdetoenemendeongezondelevens-stijlindewestersewereld.Daarenbovenis1op5overlijdensgelinktmethartfalen.Behandelingsmethoden zijn de laatste jarensterkverbeterdmaarjammergenoegpresenterenveelmensenzichpasineentelaatstadiumvandeziektewaardoordebehandelingmoeilijkeris.
Cardialeresynchronisatie therapieInhetZiekenhuisOost-Limburgwerdonderzoekverrichtnaareenspecialebehandelingmetpacemakersvoorgese-lecteerdepatiëntenmethartfalen.Ineennormaalharttrekkendehartkamerssyn-chroonsamen.Bijeenpatiëntmethartfa-len trekken de kamers nog steeds gelijktij-digmaarzwakkersamen.Bij1op3hart-falenpatiëntengaandekamersnietalleen
zwakkermaarooknietgelijktijdigsamen-trekken.Viacardialeresynchronisatiethe-rapielatenwedekamersopnieuwgelijk-tijdig samentrekken. Dat is een dure behandelingdieinvasiefisenwaarvantotrecentwerdaangenomendatéénopdriepatiëntendiedezeCRTkregennietbeant-woordenaandebehandeling.Viahetonderzoekonderleidingvandr.Mullensenzijnteamwerdnuaangetoonddatviaeenmulti-disciplinaireaanpak–voorlopiguniekvoorhetZOL-demeestemensenwelzeergunstigreagerenopdeze behandeling. Niet alleen gaan de mensenmethartfalenzichveelbetervoe-len(minderklachtenvankortademigheid,vochtopstapelingenmeerinspanningstole-rantie), maar gaat ook de kans op een nieuweopnamevoorhartfalenenzelfsoverlijdendrastischverminderen.Devoorbijewekenwerdensimultaaninmeerdere internationaal gerenommeerde tijdschriften zoals European Journal of HeartFailure,Heart,JournalofCardiacFailureverschillendeonderzoeksresultatenbekendgemaakt.Eénvandeonderzoeken
ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg 11
toontbijvoorbeeldaandatditsoorthart-falenbehandelingookzijnvoordeelheeftbijouderepatiënten,zelfstotbovende80jaar.Ookalzoudereflexkunnenopko-mendatditdekostvandegezondheids-zorg zou kunnen doen toenemen, hebben prof.dr.Mullensendr.Verbruggekunnenaantonen dat dit net niet zo is. Deze pati-entenzullenimmersderestvanhunleven,watvaaknogmeerdan5-10jaaris,veelminderkostenaangezondheids-zorgdaarzebijvoorbeeldveelminderzul-lenwordenopgenomen.Dezeonderzoeks-resultatenzullenzelfsgeciteerdwordeninNatureReviewsinCardiology,eenvandegrootstewetenschappelijketijdschriftenvandewereld.DitzalerongetwijfeldtoeleidendatdezorgvoordepatiëntennietalleeninhetZOLmaarookinderestvandeprovincieenliefstindewereldzalkunnenwordengeoptimaliseerd.
Dr.FredericVerbrugge,cardioloogProf.dr.WilfriedMullens,cardioloog
Prof.dr.WilfriedMullens:
Wehebbendankzijons
onderzoek unieke zorgpaden
kunnenontwikkelen,geba-
seerd op eigen (Limburgse),
wetenschappelijkebevindin-
genwaardoorbijvoorbeeld
de kans op rehospitalisatie
met de helft is afgenomen
bijpatiënten,opgenomen
inhetZOL.”
Dr.FredericVerbruggeenprof.dr.WilfriedMullensverrichtenbaanbrekendonderzoekinhetZOLenUHasseltophetgebeidvanhartfalen.
12 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Indekijker>
Op 1 oktober 2012 startte dr. Griet VanderVelpenalsmedischdirecteurinhetZOL.Hetishaardoelstellingom,samenmetdeartsen,tebouwenaaneen toekomstgericht medisch beleid. Ook deorganisatievanpatiëntgestuurdezorgendeontwikkelingvaninnovatieve,hoogtechnologische en topklinische diag-nostiek en therapie, ziet ze als een uitda-ging.Dr.VanderVelpenisgekendomhaardynamischeaanpak.Intussenstart-tezeinhetZOLalmetheelwatvernieu-wendeprojecten.
Dr.VanderVelpenis51jaarenopgeleidalsabdominaalchirurg.Zijvolgdeverschil-lende bijkomende opleidingen in zieken-huisbeleid- en management en heeft als interneenexterneauditorvanNIAZheelwatervaringenvoelingmetkwaliteitsbe-leid en accreditatie.
Uwasnogmaarbijnavierjaarhoofdge-neesheerinhetMariaziekenhuisinOverpelt.WaarombentunaarhetZOLgekomen?Dr.GrietVandervelpen:“Hetwaseenstapinmijnpersoonlijkecarrière.Ikwaseerst een kleine 20 jaar abdominaal chi-rurginhetVirgaJesseziekenhuis.DaarnahebikdeoverstapgedaannaarhetMariaziekenhuiswaarikvierjaarhoofdge-neesheerwas.Deoverstapvandeklini-schepraktijknaareendirectiefunctiewasgrootmaarikhadmehiergoedopvoor-bereid.InhetVirgaJesseziekenhuisver-vuldeikdefunctiesvanmedischdienst-hoofdenmedischmanager.Daarbijvolgde
ik ook enkele bijkomende opleidingen om memeerindematerieintewerken.”“OmnamijnperiodeinhetMaria-ziekenhuis mee het medisch beleid in het ZOLtemogensturen,isvoormijeengroteeereneenuitdagingwaarikvolopzalvoorgaan.”
HoezouuhetZOLomschrijven?“HetZOLiseenergdynamischziekenhuiswaarzeerhoogstaande,innovatievezorgwordtaangeboden.Hetartsenkorpsiserggedrevenendenktzeerwetenschappelijk.OokdesamenwerkingmetUHasseltgeeftveelopportuniteiten.Hetiseenechtple-zier om hier als medisch directeur sturing aantemogengeven.”
Watisvolgensudetaakvaneenmedischdirecteur?“Erzijnnatuurlijkdewettelijkebevoegd-heden.Daarnaastzieikhetontwikkelenvaneenvisieenstrategiemetbetrek-kingtothetmedischbeleidvanhetzie-kenhuisalsbelangrijkstetaak.”“Ikwilerookvoorzorgendatartsenzichbewustzijnvandetrendsenevo-luties binnen de gezondheidszorg zodat ze zich hierop kunnen organiseren, uiteraardmetdehulpvanhetzieken-huis.Tijdenveranderenimmers.Vroegerkonjealsartsgewoonje‘ding’komendoeninhetziekenhuis.Maardegezondheidszorgisintussenerggeëvo-lueerd.Zorgwordtnumeermultidisci-plinairentransmuraalverleend.Dezorgineenziekenhuisismaareendeelvan
hethelezorgtrajectdateenpatiëntdoorloopt.”
Hoezietuzichzelfbinnenhetartsenkorps?“Ikprobeerzodichtmogelijktussendeartsentestaan,aantevoelenwaterleeft.Hetisbelangrijkdatartsenmeehetbeleid bepalen en geïntegreerd zijn in de totalewerkingvanhetziekenhuis.DitisessentieelvoordegroeientoekomstvanhetZOLmaarhethelptookomdepatiën-tenzorg beter te organiseren. De medische activiteitenenzorgkunnennogbeterronddepatiëntuitgebouwdworden.”
Voeltuzichhieringesteund?“Ikbeneensterkevoorstandervangeïn-tegreerde zorg en zie het artsenkorps niet als een aparte groep in het ziekenhuis. Iedereendiedeeluitmaaktvandezorg–artsen,verpleegkundigenenparamedici-moetzijneilandoverstijgenenhetwerkvananderennaarwaardeachten.Goedezorgisbijvoorbeeldmeerdaneenperfecteoperatieuitvoeren.Depatiëntzalmaarpastevredenzijnalshijookgoedver-zorgd is, als hij smakelijk eten heeft gekregen en als hij goede informatie heeft gehad.Alleenalsdesubjectieveervaringvanhet‘totaalpakket’goedis,gaatdepatiënttevredennaarhuis.”
Hoezietudeverhoudingtussendedirec-tieendeMedischeRaad?“DeMedischeRaadiseenvertegenwoor-digingvanartsenenverdedigtdebelan-genvandeartseninhetziekenhuis.Hetis
Dr.GrietVanderVelpen
Dr.GrietVanderVelpen:“Vroegerkonjealsartsgewoonje‘ding’ komen doen in hetziekenhuis.Maardegezondheidszorg is intussenerggeëvolu-eerd.Zorgwordtnumeer multidisciplinair en transmuraal verleend.”
13ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
Dr.GrietVanderVelpenisdenieuwemedischdirecteurvanhetZOL
heel belangrijk om hier aandacht aan te besteden.Debelangenvandeartsenzijngrotendeelsverwevenmetdezevanhetziekenhuis.Hetisdebedoelingvandemedische directie om het ziekenhuis samen met de artsen te laten groeien en eenpositiefbeleiduitbouwen.”
Uheeftzelflangklinischwerkgedaan.Speeltditmeevooru?“Om als medisch directeur goed te kunnen functionerenendenodenvandeartsentekunnen begrijpen, is het absoluut belangrijk ominhetwerkveldgestaantehebben.Datik uit een ander ziekenhuis kom, maakt dat ik onafhankelijker kan kijken dan iemand die hieraljarenklinischwerkdoet.Ikbeschouwditdanookalseenpositiefpunt.”
Uwiltmeehetbeleidbepalen.HetZOLisnetgestartmeteenJCI-accrediteringstrajectendelijnenvoordetoekomstwerdenvastgelegdinZOL2020.Isdatgeenprobleem?“Ikbenheelblijdatditgebeurdisomdatde beleidslijnen die in ZOL 2020 uitgete-kendwerdenhelemaalovereenkomenmetmijnbeleidsvisie.IkbenblijdatdevisieZOL 2020 op papier staat en als handlei-dingkandienen.”“Wataccrediteringbetreft:hetiseenalge-menetrenddieinVlaanderenenBelgiëopgestartis.Ikbenervanovertuigddatwede ‘accrediteringstrein’ niet mogen laten passeren.Ookalvergtdevoorbereidingveelenergievaniedereen,ookvandeart-sen.Naarmatedeoverheidendemaat-
schappijmeertransparantievragen,moe-tenwealsziekenhuisdaarinmeegaan.”
Watgaatuveranderenindetoekomst?“Ikwilnietveranderenmaarwelbijko-mendeaccentenleggen.Ikwilartsenmeer betrekken bij het beleid en een dui-delijkevisieuitbouwenoverwaarwemethetziekenhuisnaartoewillen.”“Verderwilikookdenetwerkingvanhetziekenhuisverderformaliserenmetalsdoeleenwin-winsituatietecreërenmetonze partnerziekenhuizen. Bedoeling is onzerolalsderdelijnsziekenhuisverderuittebouwen.”“DaarnaastwilikhetHRM-beleidvoordeartsenverderuitwerken.Totnutoeisditnogeenweinigontgonnengebied.HetZOLtoteenmagneetziekenhuisvoorart-senmakenwordtalmaarbelangrijkernuartsenschaarserworden,zekerinbepaal-dedisciplines.Hoogkwalitatieveartsenkunnenaantrekken,iseenkrachtvoorhetziekenhuisendebasisvoordetoekomst.Hetismaarlogischdatweeenomgevingwillencreërenwaarartsenzichgoedvoe-len,waarzehunklinischeactiviteitvolopkunnenontplooienenwaarsamenwerkinguitgebouwdwordttussenartsenenande-rezorgverleners.”
Zijn artsen er niet in getraind om hun eigenwegtegaan?“Artsendenkenautonoom.Hetismijntaakisom hen te doen inzien dat ze die autonomie kunnenbehoudenmaardatzeverdergera-kenalswemultidisciplinairsamenwerken.”
HoelangwiluinhetZOLblijven?“Inprincipezalikhierietslangerdan10jaar zijn als ik echt tot mijn 65ste blijf werken.Continuïteitisbelangrijkmaarhetiseveneensbelangrijkdaterregelmatigeennieuwewindkomtdieandereaccen-tenkanleggen.Ikkrijgdiekansnuinopvolgingvandr.HubertVandeputmaarbinnentienjaarzalditzekerookvoormijnopvolgerhetgevalzijn.”
Wanneerkanumeteengoedgevoelvertrekken?“AlshetziekenhuisverderkangroeienenzijnpositieinhetVlaamsziekenhuisland-schapkanverstevigendanzieikditalseenmooieverwezenlijking.Ditzowelwatbetrefthetaanbodendekwaliteitvandemedischeklinischezorg,alsdeweten-schappelijkeeninnovatievezorgprojecten.Tevenshechtikveelbelangaanhetfeitdat artsen hier een mooi professioneel levenkunnenontplooienentevredenzijnmetderealisatiesvanhunmedischeactiviteit.”
Datueenvrouwbent,heeftdatimpactopwatuwelofnietkandoen?“Ikweethetniet.Alschirurgbenikgewoonomineenmannenwereldtefunc-tioneren. Langs de andere kant hoop ik datmijnvrouwelijkebenaderingdeorga-nisatie ten goede komt in die zin dat er naasthetcompetitieveookmisschienmeerruimtekomtvoorempathieensamenwerking.”
Dr.GrietVanderVelpen
“Goede zorg is meer dan een perfecte operatieuitvoeren”
14 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Indekijker>
V.l.n.r.dr.JohnGarvey,prof.dr.LucVerresen,dr.JacquesPeeters,dr.LiesbetHendrickx,dr.AnnVanMieghem,dr.PeterLeenaerts.
Dr.LucVerresen:“Chronische
nierziekteiseenbeschavings-
ziektegewordendiedoorde
obesitasepidemie, de grote
aantallenpatiëntenmet
diabetesendeveroudering
vandebevolkingindeliftzit.”
15ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
NierdialyseZOLbestaat 20 jaar
DedienstNefrologieenNierdialysevier-dezopashaartwintigsteverjaardag.In1992werdbescheidengestartmeteenzestaldialysetoestellen.Ditwasmeteenhetbeginvaneensuccesverhaal.Intussenzijnvoortdurend270patiëntenviadezogenaamdekunstnierinbehan-deling. Zij kunnen rekenen op een uitste-kendekwaliteitvanzorg.
Dr.LucVerresenendr.PeterLeenaertsherinnerenhetzichnoglevendig.Zestart-tenin1992metvierpatiëntendiezezelfmeegebrachthaddenuitLeuven,waarzetoenzelfactiefwaren.Depatiëntenaantal-lengroeidensnel.“UitcijfersbleekdaterinLimburgminderdialysesgebeurdendaninderestvanVlaanderen.Limburgsepati-entenkondenenkelterechtinHasseltofLeuven,ofzestierven.ErwarenzekergenoegpatiënteninLimburgvoortweegrotedialysecentra.Datdegrotepatiën-tenaantallenvooronzedisciplineinLimburgwatlaterkwamendanindeandereprovincieskomtookomdatdegemiddeldeleeftijdinLimburgtoenwatlagerwasdaninderestvanVlaanderen.Intussenisdatverschilbijgebeend.”
Nochtansisjulliestartnietvanzelfspre-kendgeweest?Dr.LucVerresen:“Wezijnonszelfkomen
aanbieden in het ZOL en gestart met de nodige moeilijkheden omdat niet iedereen overtuigdwasvandenoodzaakvannier-dialyseInGenk.Degeschiedenisheeftintussenhetomgekeerdebewezen.NubeschikkenweinhetZOLopcampusSint-Janovereenvolledigvernieuwde,patiënt-vriendelijkeafdelingmet60dialysetoestel-len.Daarnaaststaanernogeens12dialy-setoestelleninhetMariaziekenhuisvanOverpelt.”“Datwein1992onmiddellijkaandeslagkonden, had te maken met een hiaat in de wetgevingtoen.Leukeanekdoteisdatzehierinhetziekenhuisdachtendatwijenkeldialysededenengeenhospitalisatie-beddenvooronsvoorzienhadden.Wemoesten erom gaan bedelen bij de colle-ga’svannucleairegeneeskundeenmoch-tenuiteindelijktweevanhunbeddengebruiken.”
Jullie start heeft ook een grote impact gehadopanderediensteninhetZOL?Dr.PeterLeenaerts:“Wehaddenletterlijkeen gat in een ‘onderbehandelde’ markt gevondenenhebbenzoookrandvoor-waardengecreëerdvoorhetgrootwordenvananderediensten.OnzedienstisvancruciaalbelanggeweestvoordegroeivanhetZOL.Wewerkenonderanderenauwsamenmetdeintensievediensten,met
cardiologie en cardiochirurgie en met de dienstthoracovasculaireheelkunde.”
Hoekomthetdatpatiëntenaantallenindeloopderjarenzijnblijvengroeien?Dr.LiesbethHendrickx:“HetniercentrumvanhetZOLbehoorttotdegrootstecen-trainVlaanderen.OpVlaamsniveauneemtdeinstroomindialysealeen3-taljaarnietmeertoemaarwijzijnblijvengroeien.Weverwachtendatweookaanons plafond zitten en dat de instroom op termijnmisschienzelfswatzalafnemen.Dit omdat het zorgtraject chronische nier-ziektenvruchtenafwerptenervoorzorgtdatpatiëntenbeterbegeleidwordenindepre-dialysefase.Bedoelingistevoorkomendatzeeffectiefindialyseterechtkomen.”“Hetaantalraadplegingenzalmogelijkwelnog stijgen in de toekomst. Daarbij kijken weookuitnaardekomstvandedienstEndocrinologie naar onze campus in 2014 alsAndréDumontsluit.Vandepatiëntendievorigjaarmetdialysegestartzijn,isdehelftdiabeet.”
Iserdeafgelopenjaarveelveranderdindenierdialyse?Dr.JackyPeeters:“De principes en tech-niekenzijninfeitenietveelgeëvolueerd.Zezijnwelverfijnderengesofisticeerdergeworden.Degrootsteevolutieisdever-
16 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Indekijker>
DedialyseafdelingvanhetvroegereSt.-Jansziekenhuiswerdopgericht in oktober 1992 en bestaat nu al 20 jaar. De dienst isjaarnajaarblijvengroeienenbestaatnuuitzesstafledenenmeerdan60verpleegkundigen.InhetZOLopcampusSint-Jankandedialysepatiëntterechtopeenvolledigver-nieuwde,patiëntvriendelijkeafdelingmet60dialysetoestellen.Daarnaaststaanernogeens12dialysetoestelleninhetMariaziekenhuisvanOverpelt
DesamenwerkingtussenhetZOLenhetMariaziekenhuisvanOverpeltwerdinseptember1999eenfeit.Injuni2000werddecollectieveautodialyseopgestartinNeerpelt.Sindsoktober2005,toendefusieziekenhuizenvanNeerpeltenLommelver-huisdennaardenieuwbouwinOverpelt,ondergaandepatiën-tenkunstnierbehandelingineenruime,rustgevendeomgeving.
Injuli2006werdbeslistomhetmachineparkopdebeidelocatiesvolledigtevernieuwen.Erwerdgekozenvoordemeestgeavanceerdetoestellenmetallemogelijkeingebouw-deveiligheidsmodulesendialyseverbeteringenzoalsautomati-
anderingvanhetprofielvandepatiëntgeweest.Depatiëntisoudergeworden,meerzorgbehoevendenerismeercomorbiditeit.”
Hoeverklarenjulliedit?Dr.LucVerresen:“Chronische nierziekte iseenbeschavingsziektegewordendiedoor de obesitasepidemie, de grote aan-tallen(allochtone)patiëntenmetdiabetesendeverouderingvandebevolkingindeliftzit.Daarnaastiserdeverhoogdelevensduurvancardio-vasculairepatiëntendoordevooruitgangvandegeneeskunde.”Dr.PeterLeenaerts:“De mediane leeftijd vanonzedialysepatiëntis75,9jaar.DitisverbovenhetVlaamsgemiddeldevan74,4jaar.Daarbijhebbenwijmet3jaar,naUZGent,dehoogstemedianedialyseduurinVlaanderen.Hiermeezittenwe15percentbovenhetVlaamsgemiddelde.Dezecijfersbewijzendatwijgoedwerkleveren.”“Erisuiteraardookveel‘verloop’.Jaarlijksstromen35percentvanonzepatiëntenuit.Hetzijomdatzegetransplanteerdwor-den,hetzijomdatzeoverlijden.”
Hebbenjullieveelpatiëntenvoorthuisdialyse?Dr.PeterLeenaerts:“Ditwordtgepropa-geerdmaaruiteindelijkzijnhetwitteravendiehiervoorinaanmerkingkomen,maximum1tot2percentvandedialyse-
populatie.Thuisdialysevraagteenderma-teintensieveopleidingdatmensengetransplanteerdzijn,vóórzevolledigopgeleidzijn.Erisooknietveelvraagnaarthuisdialyse:patiëntendienogactiefzijnofwerkenkunnenbijonsterechtindeavondsessies.”
Hoebewakenjulliedekwaliteitvandezorg?Dr.PeterLeenaerts:“Erwordtgeenenkelechronischedialysepatientinonsziekenhuisgedialyseerdzonderdatwijdiepatiëntgezienhebben.Datisonmogelijk.Daarnaastdoenwijeenzeerstrikteklini-schefollow-upvanonzepatiëntenaanhet
bed en grijpen snel in als er zich proble-menvoordoen.Omdatmogelijktemakenwerkenwijalsartsenzeernauwsamen.Alle270dialysepatiëntenwordenwekelijksoponsteambesproken.Ditvraagtheelwatinspanningmaarhetbetekentdatelkeartsallepatiëntenkent.”“Daarnaasthebbenweeensterkverpleeg-kundig team dat zeer goed omkaderd wordtenookveelaandachtheeftvoorhetwelzijnvanonzepatiënten.Wehebbeneen zeer goede sociale dienst en een bloeiendepatiëntenvereniging.Zijorgani-serenactiviteitenvooronzepatiëntenenditwordtzeersterkgeapprecieerd.”
20jaarinvogelvluchtschebloeddrukmeting,hemodiafiltratie,flowmetingenz…Gelijktijdigwerdookdewaterinstallatievolledigontdubbeldzodatbijeeneventuelepanneeentweedewaterinstallatievolledigoverneemt.
OpcampusSt.-Janwerddedialyseafdelingvolledigver-nieuwdin2010.Dehemodialysewerddaarmeeeenafdelingdienietalleenopeenhoogtechnischniveaustaat,maarwaarookdeprivacyenhetwelbehagenvandepatiënteencentra-le rol kregen.
Ineentijdspannevan20jaarkregenvelehonderdenpatiën-ten kunstnierbehandeling en ondergingen meer dan 150 pati-enteneenniertransplantatie.Momenteelwordenmeerdan270patiëntenmetchronischehemodialysebehandeld,wathetcentrumtotéénvandegrootstecentravanVlaanderenmaakt.Naastpatiëntenmetnierfunctievervangendetherapie(dialyse,transplantatie)wordenookeengrootaantalpre-dia-lysepatiëntenenpatiëntenmetnierproblemen,hypertensieensysteemziektenopgevolgd.
17ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
IndeEMR-regiokomenelkjaaronge-veer2.500gevallenvanhartstilstandvoor.Snellehartmassage,alvóórdatdeartsofambulancearriveert,kandanlevensreddendzijn.HetprojectEMuRgencywilmeteengrensoverschrij-dendwaarschuwingssysteemvooreer-stehulpverlenersdeoverlevingskansbijeenhartstilstandvergroten.Daarnaastwordtvialaagdrempeligeeducatieookaan leken en studenten geleerd hoe alert te handelen in een noodsituatie.
EMuRgencyiseengrensoverschrijdend,wetenschappelijkprojectvanverschillen-deziekenhuizenenuniversiteitenindeEuregioMaas-Rijn,waaronderKULeuvenenZiekenhuisOost-Limburg(ZOL).Urgentie-artsdr.SvenVanPoucke:“Bijeenhartstilstandkanalnadrie minuten een ernstig hersenletsel optreden.”Dehulpdienstenslagener
zeldeninombinnendietijdaanwezigtezijn. Elke seconde die sneller eerste hulp wordtgeboden,isvanlevensbelang.“Daaromwordtmomenteeleenwaar-schuwingssysteemontwikkeldvooreerstehulpverlenersindeheleEuregioMaas-Rijn”,zegtdr.VanPoucke.“Strakswordenvrijwilligersdiezijngeschooldinreanimatie–zoalsartsen,verpleegkun-digenenbrandweermensen–door112meteenverwittigdwanneerinhundirecteomgevingeenmeldingisvaneenhartstilstand.Viaeenappophunmobie-letelefoonziendeeerstehulpverlenersde kortste route naar het slachtoffer. Op dewebsitevanEMuRgencykunneneer-stehulpverlenersuitdeheleEuregiozichaanmeldenvoorditgrensoverschrijdendesysteem.Hoehetuiteindelijkeffectiefgeïmplementeerdkanworden,moetbepaaldwordendoordeverschillendebetrokkenoverheden.”
EMuRgencywaarschuwtbij hartstilstand
EducatieveappAangezien bij een hartstilstand omstan-dersvaaknietwetenhoetehandelen,probeerthetEMuRgency-projectzoveelmogelijkinwonersvandeEuregiobewusttemakenvanhunverantwoor-delijkheid.“Erwordtbijvoorbeeldgewerktaaneeneducatieveappvoorlekenwaarmeeiedereenkanlerenhartmassagetoetepassen”,zegtdr.SvenVanPoucke.“Ookiseengrensoverschrijdende‘RoadshowReanimatie’ontwikkeldwaarbijmedischeprofessionals op middelbare scholen les komengeven.Daarnaasthoudenmeerdere scholen in Nederlands Limburg elk jaar een zogeheten reanimatie-esta-fette.Aldezeactiviteitendragenertoebijdatinsteedsmeergevallenalmetreanimatiekanwordengestartvóórdatdehulpdienstenzijngearriveerd.”
Dr.SvenVanPoucke
18 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Eponiemenkabinet >
ToenGeorge8jaarwasmochthijvoordeeerstekeermeemetzijnvaderopzieken-ronde.MetopenkoetsenpaardredenzedoorEastHamptontotdejongeGeorgeietszagwathijtotinhetfijnstedetail,levenslangzouherinneren.Gehaaktinelkaarsarmenliepentweegraatmagerevrouwenwaggelendenmolenwiekendoverdestraat.Zesloegenkretenentrok-kengekkebekken.Hijvondhetakeligomtezienenwasblijdatzijnvaderdichtbijhemzatindekoets.Totzijnverbijsteringlietzijnvaderhetpaardstoppenenmaak-tehijeenpraatjemetdevrouwen.Georgedurfdeniettekijken.Toenzijnvaderterugindekoetsklomendeteugelsvierde,vroegGeorgeofdatheksenwaren.VaderHuntingtonsteldehemgerust.Hetwarengeen heksen maar een moeder en haar dochter. Ze hadden een eigenaardige ziek-te.Alskindwarenzenormaalmaarrondhun30stebegonnenzevreemdebewegin-gen te maken. Ze kronkelden en dansten onwillekeurig.Hetzatinhunfamiliemaarniet iedereen kreeg het. Een broer of zus konhelemaalnormaalzijn.Vooreenkindvandergelijkefamiliewasdushetaltijdeenbeetjebangafwachtenofhetdeziektekreegofniet.OnmiddellijkvroegdejongeGeorgeofhijhetookkonkrijgen,waaropzijnvaderantwoorddedathetnietinhunfamilie zat. ‘Jij en ik, en ook je moeder en je broertje, zullen het nooit krijgen.’
ChoreinWatwelinhunfamiliezat,maargeenziektewas,washetberoepvanhuisarts.DevadervanGeorgeenookzijngrootva-derhaddeninEastHampton(LongIsland)al sinds mensenheugenis een huisartsen-praktijk.Hetlagdusvoordehanddatdejonge George ook geneeskunde zou stude-ren.DatdeedhijinNewYorkenbehaaldezijndiplomatoenhij21jaarwas.Nazijnstudieswerktehijsamenmetzijnvaderindepraktijk.Afentoenzaghijdaareenvandievreemddansendemensenmaarzeboe-zemdenhemnietlangerschrikin.Hetwarendoodgewonemensendiejammergenoegdepechhaddenomineenwelbe-paaldefamiliegeborenteworden.Omdat die eigenaardige ziekte hem bleef fascineren,verzameldehijerzoveelmoge-lijkinformatieover.Hijhadhetgelukdatzijnvaderengrootvadererindertijdalwatovergenoteerdhadden.Georgeordendehunaantekeningenenvuldezeaanmeteigenwaarnemingen.Kortenheldervattehijdesymptomenenhetziekteverloopsamenineentraktaat.Alevenbeknoptalsdetekst,wasdetitel:‘Onchorea’.DieontleendehijaanGrieksewoordvoordan-sen:‘chorein’.Naeenkortoverzichtvandebestaandevormenvanchoreiformeziekten,beschreefhijdedrieessentiëlekenmerkenervan:(1)deonwillekeurigebewegingendieoplatereleeftijdverschij-nen,(2)defamilialevoorgeschiedenisen(3)degedragsstoornissen.Enkelepatiën-tenpleegdenzelfszelfmoord.Voordebehandelingvandeziekteweekhijnietafvanhettypisch19deeeuwsereceptvanaderlaten, elektrische schokken, pepmid-delenenpurgatieven.Nacorrectievandetekstdoorzijnvader,gafGeorgeeropdeeerstvolgendeartsenbijeenkomstaandeMeigsandMasonAcademyofMedicineinMiddleport,eenlezingover.Deuiteenzet-tingwerdenthousiastonthaaldendeaan-wezigenadviseerdenhemomdevoor-
dracht te publiceren. Dat deed George in TheMedicalandSurgicalReporterofPhiladelphia,op13april1872.
SnelleroemHetkomtvandaaghaastnietmeervoordat een jonge huisarts in een plaatselijk medisch krantje een artikel schrijft dat binnendekortstekerenwereldwijdgele-zenwordt.Enhetoordeelvandeweten-schappelijkewereldwasunaniempositief.‘Opmerkelijk aan het artikel’ zo schreef een Amerikaanse arts, ‘is dat het zo helder geschrevenisentevenszocompleetis.’DokterWilliamBrowninguitBrooklynmerkteopdatdesymptomenzóduidelijkneergezet zijn, dat iedereen meteen de dansendebewegingenzalherkennenalsdeChoreavanHuntington.Enzowerdheteponiemgeboren.Hetgrootstecompli-mentkwamnogvandr.WilliamOsler,indietijdeeninternistmetwereldfaam:‘Inthewholerangeofdescriptivenosologythereisnot,tomyknowledge,aninstanceinwhichadiseasehasbeensoaccuratelyandfullydelineatedinsofewwords.’HetduurdenietlangvooraleerhetartikelookinEuropagelezenwerd.HetwasAdolphKussmaul,demanvandeKussmaulseademhaling, afasie, coma en andere epo-niemen,diehetopmerkte.Hijvertaaldehet prompt en nam het op in Virchow’s-Hirsch’sJahrbuch1872datinBerlijnver-scheen.Opslagwerd‘dechoreavanHuntington’wereldberoemd.
Medischecuriositeit?VannatureuitwasGeorgeHuntingtoneenminzame en bescheiden man. Tekenend daarvoorwarendewoordenwaarmeehijzijn eerste lezing On Choreaafsloot:‘Ihavedrawnyourattentiontothisformofchoreagentlemen,notthatIconsidereditofanygreatpracticalimportancetoyou,butmerelyasamedicalcuriosity,andassuchitmayhavesomeinterest.’Van
GeorgeHuntington (1850-1916)
DechoreavanHuntington
ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg 19
iemanddiezo’ninteressanteobservatiezóminimaliseert,verwachtmengeengroteacademischeambities.Endiewarenerniet.Enkwamenerookniet.Lieverdanverderwetenschappelijkonderzoektedoennaardeziektedienuwereldwijdzijnnaamdroeg,wouGeorgegewoonhuisartsblijven.Indevoetsporenvanzijnvaderengrootvaderwouhijdagelijksmethetpaard en de koets op huisbezoek trekken omhiereenbevallingtedoen,daareensteenpuistwegtesnijdeneniemandsogen te sluiten op een sterfbed.AlhoewelGeorgeHuntingtoninzijnartikelalludeerdeophetfamilialekaraktervandechorea,waserinzijntijdnoghaastnietsbekendoverdeoverervingvanziekten.Laatstaanvandegenetica.GregorMendelhaddanwelrond1860inzijnkloostertuinerwtengekruistendaaruitenkeleerfelijkheidswettengeformuleerd,maardiewerdendoorniemandbegrepen.Endusvergeten.Zelfstoenzerond1900herontdektwerdendoorondermeerdeNederlandseplantkundige,HugodeVries,leken ze niet onmiddellijk toepasbaar op demens.Hetzounogenkelegeneratiesenontzaglijkveelwetenschappelijkonder-zoekvergenalvorensmendeoorzaakvandechoreazoulokaliserenineenafwijkendgenopdekortearmvanchromosoom4.Ennumenditweet,isernogsteedsgeenspecifiekebehandelingvoordechoreavanHuntington.MenkanhetGeorgedusnietkwalijknemendathijgeenverderonder-zoekdeednaareenziektedievrijzeld-
zaamwas,waarvanniemandietsbegreep,enwaaraannietsteverhelpenwas.Toch is het belangrijk dat George Huntingtondezespecifiekevormvancho-reiforme ziekte afgelijnd heeft. Niet enkel voordebehandelendegeneesherenmaarookvoordepatiënten.Omhetmetdewoordenvanzijnkleinzoontezeggen:‘Mygrandfatherdidmorethanmerelydescribeandisolatethisformofchorea.Hegavepeoplewiththediseaseahumanitythey’dneverhadbefore.’
DeneusvanHuntingtonGeorgeHuntingtonhieldnietvandrukteenlawaai.VervandehectischegrootstadNewYork,waarhijgestudeerdhad,ver-kooshijhetrustigelandelijkelevenvanDuchessCounty.Zoalszijnvaderengroot-vaderhethaddengedaan,trokhijdage-lijksmetpaardenkoetsdoorGodswijdenatuuropziekenronde.Zijnpatiëntenzagenhemgraagkomenwanthijnamaltijd de tijd om met hen een praatje te maken.Nietenkeloverhunkwaaltjesenpijnen,maarookoverdevelevreugdendieerondanksalleleedookzijn.Indewijsheiddatgedeeldesmarthalvesmartis,verteldehijergraagbijdathijzelfooknietvanongemakkengespaardgeblevenwas.Sindszijnjeugdwerdhijgeplaagddoorastmaaanvalleneneenhardnekkigehooikoorts.Toendepollenweereensvro-lijkrondstoven,washijophetideegeko-menomzelfeenmaskertemaken.Hijknutselde het ineen uit karton, gaas en eentouwtjeomhetachterzijnorenvastteknopen.Metditkegelvormigeneus-enmondmaskerleekhijopeengrotevogelmetlangepuntigesnavel.Deeerstediehem in zijn open dokterskoets zo zag zit-tenwasuitgerekendderoddeltantevanhetheledorp,juffrouwLosee.Bijhetzienvanhaarcarnavaleskehuisdokter,schater-dezehetuit:‘Hahaha,dokter,watstaatdaaropuwneus?Hahaha,enwaarom?’
MetzijnnietaflatendgevoelvoorhumorantwoorddeHuntingtonhaargevat:‘Datisom mijn neus niet in andermans zaken te moetensteken,mevrouw.’
NatuurvriendZo hartelijk en humoristisch George Huntingtonwasalshuisarts,zogezelligwashijookalshuisvader.Opeenvanzijnzelfgemaaktetekeningenzienwehoezijnvijfkinderenhemopallerleimanierenhetlezenvaneenmedischartikelonmogelijkmaken.Toenzeouderwarennamhijhen,netzoalszijnvaderhetgedaanhad,meeopziekenronde.Tussentweebezoekeninreed hij door de mooie natuur en hield af en toe halt om een boom, een padden-stoelofeentroswildebloemenaantewijzen.Vanallenkendehijdenaam,somsook de Latijnse. De natuur schonk hem alleswatzijnhartjelustte.Zijschonkhemhaarschoonheidenpracht.Vanelkpitto-reskplekje,riviertjeofbruggetjegenoothijenvereeuwigdezeinpotloodschetsen.Denatuurschonkhemookveellekkersvoorindepan.Uiteenriviertjevistehijzalmenenuitdeluchtschoothijwildeeenden. Ook konijnen en patrijzen ston-den op het menu. Een autobiografie heeft GeorgeHuntingtonnooitgeschrevenmaarzijntallozetekeningengeveneenmooibeeldvanzijnveletalentenenwaarhijzoalmeebezigwas.Bovendientonenzehoe hij alles in de natuur tot in het kleinste detail in zich opnam. Dit scherp en raak observatievermogenheefthembeslistgeholpen om de ziekte die zijn naam draagt,zonauwgezettebeschrijven.
Dr.JohanVanRobays Anatomopatholoog
Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Onderzoek >
Comités medische ethiekUHasselt,Jessa,enZOLwerkensamen
SindsdeoprichtingvanhetLimburgClinicalResearchProject(LCRP)isereenduidelijketoenamevanhetaantalstudieswaaraanzoweldeLimburgseziekenhuizenalsUHasseltdeelnemen.Promotorvanhetprojectisprof.PietStinissen,decaanvandefaculteitGeneeskundeaanUHasselt.
Hoekomthetdathetwetenschappelijkonderzoekzosterkistoegenomen?Prof.PietStinissen:“InZOLenJessawerkenheelwatartsenmetgoedeideeëndieookwetenschappelijkactiefzijn.Met
hetLCRPkunnenweheneenstructuurenmiddelen ter beschikking stellen om hunwerkteondersteunen.Daarnaasthebbenwedoctorandikunnenaanwervenomhetonderzoekmeeuitvoeren.Ditmaaktdatallesopeenssnelgaat.”“TotdusverwaserweiniginteractieinLimburg.Wezijnblijdatwederolvandeartsendiealeenonderwijsopdrachthad-denbijonshebbenkunnenversterken.Daarnaast is er hier een hele garde lesge-versmetpensioengegaandievervangenwordendoorjongeartsen.Zijvindenelkaarendaarkomennieuweinitiatievenuitvoort.”
Watzijndepositievegevolgen?“HetLCRP-projectbestaatnogmaartweejaarmaarerisalheelwatgepubliceerd.Datgeeftzuurstofendynamiekenookzichtbaarheidindemedia.”
WatisspecifiekaandeLimburgsesituatie?“Hetlokale‘ecosysteem’waarmensen
elkaargemakkelijkvinden,werktstimule-rend.Misschienzijndelijnenwatkorterenisallesminderhiërarchischgestructu-reerdinLimburg.Jevoeltookdatdiege-nendieaanhetprojectmeewerkenergenthousiast zijn. Ook de artsen die stu-denten krijgen om op te leiden, doen datmeestal erg graag. Dit straalt natuurlijk afophetgeheel.”
Hoezietudetoekomst?“Hetiseenuitdagingomwaternuinganggezetis,verdertelatengroeien.Datbetekentdatweingrotemateeenberoepmoetenkunnendoenopexternefinancie-ring,onderandereookbijhetFondsvoorWetenschappelijkOnderzoek.Alswehierinslagen, zal dit project spontaan en orga-nischverdergroeien.Ikdenkdatdebasisnoggaatversterkenenikhoopdatweeen aantal domeinen op internationaal,topniveaukunnenuitbouwen.Delangeter-mijnambitieisomeengrootexpertisecen-trumuittebouweninderegio.”
prof.PietStinissen
InhetkadervanhetLimburgClinicalResearchProjectwerkensindseenjaardecomitésmedischeethiekvanUHasselt,Jessa,enZOLsamen.Eendui-delijketoenamevanhetaantalstudieswaaraanzoweldeziekenhuizenalsdeuniversiteitdeelnemeneneenstijgingvanhetaantalwetenschappelijkestudiesdoordoctorandi,liggenaandebasisvandezesamenwerking.
Desamenstellingvanhetcomitémedi-
scheethiekvanUHasseltisuitgebreidmetdevoorzittersvandecomitésvanJessaen ZOL. Samen hebben zij een eerste pro-jectafgerond:hetgemeenschappelijkaan-vraagformuliervoorhetbekomenvaneenethischadviesvooreenstudie.Eenonder-zoeker moet hierdoor slechts éénmaal een formulierinvullendatgeldtvoorallecomi-tés.
Aanvankelijkwashetdebedoelingdatenkeldedriehogervermeldecomitésdit
formulier zouden gebruiken. Na een rond-vraagechterzijnallecomitésmedischeethiekvandeprovincieLimburgbereidgevondenommetditformuliertewerken.
Eendergelijksamenwerkingtussenzie-kenhuizenenuniversiteit,enopprovinci-aalniveau,isuniek.Bedoelingvanhetini-tiatiefishetadministratiefwerkvandeonderzoekertevergemakkelijkenendedrempelvoorhetuitvoerenvanverderestudiesteverlagen.
LCRPwerktstimulerend
ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
OrganisatievaneenPhD-symposiumdoordedoctorandivanZOLenJessa
Op24november2012organiseerdendePhD-studentenvanhetLimburgsKlinischOnderzoeksprogramma(LCRP)inopdrachtvandeDoctoralSchool(UniversiteitHasselt)hetPhD-symposium:“PatiëntgerichtwetenschappelijkonderzoekindeLimburgseziekenhuizen”.
DegezamenlijkeinspanningvanhetZOLenhetJessaziekenhuisvondplaatsindeaulavanhetZOLenloktemeerdan130geïnteresseerden,waaronderonderzoekers,artsenenverplegendpersoneel.Hetwasdeidealegelegenheid
voorde9PhD-studentenomhunonderzoektoetelichtenaanhetpersoneelvandeziekenhuizen.NaastdepresentatiesvandePhD-studenten,werdeenzeerinteressantekeynotelecturegegevendoorProf.Dr.Jean-LouisVincent(HoofdvandeIntensieveZorgen,ErasmeUniversityHospital,Brussel)waarinhijhetbelangvanklinischonderzoekindeziekenhuizenopzijnuniekeenenthousiastemanierbenadrukte.DesamenwerkingtussendeUniversiteitvanHasseltendeLimburgseziekenhuizenZOL(Genk)enJessa(Hasselt)maakteditsymposiumtoteen groot succes.
Kick-offsymposiumLCRP
Eénjaarnadeofficiëlekick-offvanhetLimburgsKlinischOnderzoeksprogramma(LCRP)gavendeonderzoekerstijdenseensymposiumeenoverzichtvandeveelbelovenderesultaten.
LCRPisdeambitieuzesamenwerkingtus-sende faculteit Geneeskunde en
Levenswetenschappen,hetZiekenhuisOost-Limburg en het Jessaziekenhuis, omhet klinisch onderzoek in onze regio teversterken.Inheteerstedeelvanhetsymposium,datplaatsvondop18oktober,hebbendepost-docs dr. Lars Grieten (ZOL) en dr.RemcoKoninckx(Jessa)eeninteressantoverzichtgegevenvanhetwerkvandePhDstudentendieactiefzijnbinnendezes onderzoeksdomeinen Anesthesie,Gynaecologie/Fertiliteit,Oncologie,Infectieziekten,CardiologieenObesitas.LCRP-promotorprof.dr.PietStinissenlichttesamendr.HelenePiccard(projectmanagerLCRP)toedatnaastde11PhDstudentenwaarvoorfinancieringvoorzienwerddoorLSM,er5additionelePhDstu-
dentenkondenstartendoorexternefondsverwerving.Naastverscheidenepre-sentaties op nationale en internationalemeetingswerdenerintotaalal20peer-reviewedpublicatiesgepubliceerdresulte-rendeuitdezePhD-enpost-doc-projec-ten.Dezevliegendestartgeefteengoedemotivatieomdeonderzoeksactivi-teitenindekomendejarennogverderuitte breiden. Ineentweededeelvanhetsymposiumwerdereeninteressantelezinggegevendoorprof.dr.DietherLambrechts(VIB,laboratoryfortranslationalgenetics,vesa-liusresearchcenter)overDNAsequencingtechnologie en de fascinerende (toekom-stige)mogelijkhedenvoor‘personalizedmedicine’diedaaruitkunnenvoortvloeien.
Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium22
Onderzoek >
TRACEwilafstandtussenwerkvloeren onderzoek dichtenTRACEiseensamenwerkingsinitiatieftussendedienstPsychologievanhetZiekenhuis Oost-Limburg (ZOL) enerzijds endefaculteitPsychologieenPedagogischeWetenschappen(PPW)vandeKatholiekeUniversiteitLeuven(KUL)anderzijds.Beidepartijenwillendeuit-voeringvantranslationeelpsychologischonderzoekbevorderen.Translationeelonderzoek is erop gericht om resultaten en inzichten uit fundamenteel onderzoek te leiden naar toepassing in de dagelijkse praktijk.
TweerichtingsverkeerAltevaakwordtgoedwetenschappelijkpsychologischonderzoekuitgevoerdaaneenuniversiteitofonderzoeksinstantie,maar bereiken de klinische implicaties daarvanonvoldoendedebelanghebben-denopdewerkvloer.Anderzijdszijnzie-kenhuispsychologenvanuithunruimeervaringmetpatiëntenvanuiteenlopendezorgprogramma’sexpertsinhetaanbren-genvanrelevanteonderzoeksideeënenhetinschattenvanhaalbareonderzoeks-projecten in de praktijk. Door gebrek aan structurelesamenwerkingsverbandenberei-kendezekennisenvaardighedenonder-zoekersvaakniet.InTRACEwordteenuniekkadergeschapenwaarbinnenweder-zijdsekruisbestuivingkanplaatsvinden.
Watzijndekansen voor het ZOL?Eenpaarjaargeledenwerdineenaantalziekenhuizenhetaanbodvandepsychoso-cialezorgindesectorbevraagd(DeBie&VanHamme,2010).Uitdezestudiebleeko.a.datermetbetrekkingtotpsychosoci-alezorginziekenhuizenweinigkwaliteits-en outcome indicatoren zijn en dat er te weiniggerichtemetingenplaatsvindenomte kijken of de aangeboden zorg effectief enefficiëntis.Deafstandtotdeweten-schapwerdoverhetalgemeenalsvrijgrootervaren.Toenaderingtussenonder-zoeksinstellingen en algemene ziekenhui-zenwerddanooksterkaanbevolen.Bijziekenhuispsychologenleeftnietzelden
interesseinwetenschappelijkonderzoek,metdebehoefteomhunklinischeexperti-setetoetsenenteonderbouwen.Dewilisaanwezig,maardevreesvaakgrootomeenprojectoptezetten,omdatdewegnaareffectiefonderzoekdoenvaakmoei-lijkenonduidelijklijkt.BinnenTRACEwor-denvoordezepsychologenmogelijkhedengecreëerdomeenberoeptedoenopdeuniversiteitvoordenodigeonderzoekstech-nischeexpertiseomprojectenuittewer-ken.Ookkandeuniversiteitgebruikelijkeinterventiesevalueren,enaanzettentotzorgvernieuwing.Eennauwesamenwerkingtussen een zorginstelling en academische settingzorgtbovendienvooreenvoortdu-rendekwalitatieveverbeteringvanhetbestaandezorgaanbod,infunctievandemeestrecentewetenschappelijkekennis.
WatzijndekansenvoordefaculteitPsychologieenPedagogischeWetenschappen?Idealiterwordenfundamentele/experimen-telestudiesuitgevoerdbijklinischepatiën-tenpopulaties.Tochishetvoorweten-schappersnietaltijdevidentomdezedoelgroepen gemakkelijk te bereiken en wordenstudiesvaakuitgevoerdbijgezon-devrijwilligers.ViaeenstructureelorgaanzoalsTRACEkandesamenwerkingmetuiteenlopende ziekenhuisafdelingen inge-bedwordenindedagelijksewerking,waardoordetoegangtotspecifiekepopu-latiesvergemakkelijktwordt.Verderbie-denwetenschappelijkestudiesdiegestoeldzijnopeenklinischevraageenduidelijkemeerwaarde.Ziekenhuispsychologenhebbengoedzichtopwaterleeftenwatmogelijkeknelpun-tenzijn.Zijkunnenideeënentheorieëndieindeonderzoekswereldzijnontstaanvertalennaarwerkbaredagelijksepraktijk.
Doelstellingenineen geëngageerdpartnerschapPrimairedoelstellingisdeuitbouwvaneengeacademiseerdonderzoekscentrumvoorgezondheids-enmedischepsychologie,waarbinnenclinicienonderzoekerssamen-
werkenaandevernieuwing,ontwikkelingenevaluatievannieuwemeetinstrumen-ten en behandelprogramma’s. Een ander belangrijkdoelisdeuitbouwvaneenonderzoekslaboratoriumgezondheidspsy-chologieopdeZOLcampus.Hiertoewor-den een aantal onderzoeksruimtes inge-richtinhetnieuweMultidisciplinairPijncentrumopcampusSint-BarbarainLanaken. Deze labs zijn uitgerust met hightechmeetapparatuur(bvb.videomoni-toring,elektrofysiologie,neuronalestimu-latie).AndereTRACE-doelenzijn:hetbevorderenvaninnovatieindezorgenuitvoerenvanwetenschappelijkonderzoekindegezondheidspsychologie,hetbevor-derenvanuitwisselingtussenmedewer-kersvanbeidepartners,enhetintegrerenvannieuweevolutiesbinnenhetzorgland-schap. Een doelstelling op de langere ter-mijnishetdelenvanopgebouwdeexperti-seenervaringenmetomliggendezorgin-stellingen(o.a.algemeneenpsychiatri-sche ziekenhuizen, opleidingsinstituten). DezelaatstedoelstellingvormdeookeenbelangrijkmotiefvoordeStichtingLSM(LimburgSterkMerk),omaanditprojecteen subsidie toe te kennen. Op termijn is het doel een zelfbedruipend autonoom centrumteworden,datnietafhankelijkisvanexternefinanciering.
ConcretewerkingSinds1septemberisvoordetermijnvan3 jaar een onderzoekscoördinator aange-steldvoorhetTRACE-project,diehetaan-spreekpuntisvoorbeidepartnersendevoortgangvanhetprojectbewaakt.Decoördinatorstaatinvoordebekendmakingvanhetprojectintern,bijexternepartnersen bij het bredere publiek. Zij is contractu-eelaanhetZOLverbondenenheefteenaanstellingalsresearchfellowbijdefacul-teitPPWinLeuven.Opdiemanierkanzewederzijdsideeënopvangenenrelevantebetrokkenen samenbrengen om tot con-creteonderzoeksvoorstellentekomen.Dewerkingwordtverderondersteunddoortweewerkingsorganen,dewerk-enstuur-groep.Indewerkgroepzetelenvasteen
ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg 23
aantalmedewerkersvanzowelZOLalsKUL,maarookanderegeïnteresseerdepartnerskunnenparticiperen.Dewerkgroepgeldt als een laagdrempelige mogelijkheid waarinonderzoekersenclinicielkaaront-moeten, kunnen brainstormen en tot de initiatievangezamenlijkeprojectenkomen.De stuurgroep bestaat uit beleidsmakers vanbeideinstantiesdiehetinhoudelijkbeleidvormgevenendevoortgangvanTRACE op langere termijn faciliteren.
Standvanzakenen uitdagingenEen aantal onderzoeken binnen het TRACE projectzijnreedslopende,zoalsbijvoor-beelddestudiewaarinpsychologeLiesWelkenhuyzensamenmetdr.CathyDedeyne(dienstAnesthesiologie)endrs.IngridMeex(LimburgClinicalResearchProgram)bestudeertoflichaamshouding
LotteBamelis:
“Uitdeliteratuurblijktdat
erteweiniggerichte
metingenplaatsvindenom
te zien of de aangeboden
zorgeffectiefenefficiënt
is. Artsen die onderzoeks-
voorstellenhebbenmet
betrekkingdepsycho-
sociale zorg in hun medi-
sche discipline, kunnen
een beroep doen op
TRACEomideeënuitte
wisseleneneventueel
eensamenwerkingop
testarten.”
tijdens een schouderarthroscopie een effectheeftopcerebraleoxygenatieencognitief functioneren. De onderzoeksidee-envaneenaantalpsychologenwordenverderuitgewerkt,eneenvalidatiestudienaareenaantalpijnvragenlijsten(opgezetdoor2doctoraatsstudentenvandeKUL)isinvoorbereiding.Indezefasevanhetpro-jectwordtTRACEvoorgesteldaanrele-vantebetrokkenenenpartners.Eénvande grootste opdrachten en uitdagingen binnenTRACEishetvindenvanlangduri-ge stabiele financiering zodat het project verdervormgegevenkanwordenendezeuniekesamenwerkingeenvastonderdeelvanvooruitstrevendegezondheidspsycho-logischezorgkanworden.
Meerinfo?LotteBamelis,onderzoekscoör-dinatorgezondheidspsychologie,lotte.bamelis@zol.be, 089/32.56.94.
KICK-OffSyMPOSIuM●Wanneer:maandagavond11februari2013,van19tot22u
●Waar: Aula Sint-Jan●Wat ◌ AlgemenevoorstellingTRACE ◌ ProjectvoorstellenuitZOLenKUL ◌ Gastlezingendoor2internationale sprekers(Dr.WarrenNielson&
prof.dr.MarkJensen)
Referenties:DeBie,J.,&VanHamme,G.(2010).EenkritischeanalysevandeorganisatievanpsychosocialehulpverleninginBelgischeAlgemeneZiekenhuizen.Masterproef,KatholiekeUniversiteitLeuven.
Indewachtkamer>
Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium24
Aandoeningenvandespeekselklieren Dr.FransIndesteege,KNO-arts,begonmeteenoverzichtvandeaandoeningenvandespeekselkliereneneenwoordjeuitlegoverdechirurgiemetnamevandeparotis.Daarnaverduidelijktedr.MoniqueHorvath,radiologe,debelangrijkerolvanbeeldvormingindediagnostiekvanspeek-selklierpathologie.Dr.PieterViaenetenslotteillustreerdehetbelangvanbotoxbijhetbehandelenvanspeekselvloed.Ondankshetmisschienergvakspecifiekeitem leidde dit toch tot een boeiende avondmeteengeanimeerdevragenrondeachteraf.
RelevanteanatomieDeparotisbevindtzichanterieureninferieurtenopzichtevandeuitwendigegehoorgang.Speekselwordtviadeafvoergang(ductusvanStenon),diedebuccalemucosaterhoogtevandetweedebovenmolaardoorboort,naardemondholtegetransporteerd.Interessantaandezeanatomieisongetwijfeldhetfeitdatdeaangezichtszenuwenhaartalrijke takken de parotis in het parasag-gitalevlakverdeeltineenoppervlakkigeendiepelob.Belangrijkistevermeldendatindeparotisooklymfeklierenvoor-
komenwaardoorlymphoma’smaarookmetastatische en infectieuze pathologie zich kunnen manifesteren in de oor-speekselklier.
VoorkomenDeincidentievanspeekselkliertumoren(maligneenbenigne)bedraagtongeveer3/100.000.Hiervanis80%indeparotisgelokaliseerdwaarvandanweerongeveer30% maligne is.
Differentiëlediagnose inparotistumorenParotistumorenzijn:ofprimairespeekel-kliertumoren,ofontstaanindelymfeklie-ren(lymfoma’s),ofzijnmetastasesvanhuidtumoren uit de faciale, temporale of auriculaireregio.Hetdoelvandeanamne-se en het klinisch onderzoek is dit trachten teachterhalen.Klinischeargumentenvoormaligniteit zijn snelle groei, pijn, lokale invasiediezichuitmiddelsfixatie,facialis-paralyse,trismus,maarookmiddels/viametastaseindecervicalelymfeklierenofde longen.
BeeldvormingHetmeestinformatieveonderzoekbijmassa’sindeparotisisdeMRI.Onderscheid tussen maligne en benigne is radiologischnietabsoluut.Ookvooreven-tuelebetrokkenheidvancervicalelymfe-klieren is dit onderzoek belangrijk. De ner-vusfacialisisniettezienopMRI,dochderetromandibulairevenewel.Geziendefacialishieropligtkanderelatievandemassatenopzichtevandezenuwtochwordeningeschat.Tenslottekanookuit-breidingvandemassanaardediepelobeneventueeldeparafaryngealeruimtewordengeëvalueerd.
Opdonderdag18oktober2012vond,onderruimebelangstelling,demaandelijksevergaderingvandeWetenschappelijkeRaadvanhetZOLplaatsmetalsthema‘despeekselklieren’.
NervusFacialis(aangezichtszenuw)
25ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
Aandoeningenvandespeekselklieren
Dr.FransIndesteege KNO-arts
fNACFijneNaaldAspiratieCytologie(FNAC)iswaardevolmaarnetalskliniekenbeeld-vormingnietabsoluutinhetonderscheidtussengoedenkwaad.Detechniekisvooralzinvolominfectieuzepathologieuittesluiten,lymfoma’steherkennenalsookmetastasesvanhuidtu-moren omdat deze laatste ook nekdissec-tievereisennaastparotidectomie.
ParotidectomieUitvoorgaandeblijkthoemoeilijkhetisom pre-operatief een onderscheid te
maken tussen maligne en benigne massa’s indeparotis.Komtdaarbijdatdemeestvoorkomendegoedaardigeparotistumor,hetpleiomorfeadenoom,intot25%vandegevallenkanontaardenineenmalignegezwel.Vandaardatdezemassa’s,behalvelymfo-ma’s,chirurgischdienentewordenverwij-derdmiddelspartiële(latero-faciale)oftotaleparotidectomiemetsparenvandenervusfacialis.Ditenerzijdsomdetumorteverwijderenenanderzijdsomeendefi-nitieveanatoompathologischediagnosetebekomen.
DeingreepstartmeteenS-vormigeincisieenhetpreparerenvandehuidflap,waarnadestamvandefacialiswordtopgezocht.Vervolgensworden,uitgaandevandezenuwstam,deverschillendetakkenvandeaangezichtszenuwvrijgeprepareerdwaar-doordeoppervlakkigelobalshetwareuit-geluxeerdwordt.Zonodigwordthiernaookdediepelobverwijderd.Dezenuwsti-mulator kan hierbij een nuttig hulpmiddel zijn.Nahetplaatsenvaneenredondrainwordtdeoperatiewondegesloten.Inprincipekandezeredondrainreedsnaééndagwordenverwijderdenkandepatiëntdedagnadeingreepdeafdelingverlaten.
Gevolgenvanparotischirurgie-Littekenvormingisgewoonlijkweinig
zichtbaar.-Gevoelsstoornissenvandeonderstehelftvandeoorschelpenderegioparo-tidea,zodenervusauricularismajorwordtovergesneden,zijnblijvend
-Facialisparese:reedsdeminstemanipu-latievandezenuwkanpareseveroor-zaken.Dezeverdwijntgewoonlijkoverenkelewekentotsomsmaanden.
-Frey’ssyndroom:bijsommigepatiëntentreedt‘zweten’opvandeparotisregiotijdenshetetentengevolgevankort-sluiting tussen de secretomotore zenu-wenvandespeekselklierendezweet-klieren.Ditkanwordenverholpenmetbotox-injecties.
26 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Indewachtkamer>
BotoxofbotulinumtoxinetypeAisvooralbekend in de kosmetische sector, doch heeft ook in de strikt medische sector zijn dienstenalbewezen.Vooralindeneurolo-gie en meer specifiek in de behandeling vanbewegingsziekten,zoalsdystonie,ishet product reeds goed ingeburgerd. Hettoxinewordtgeproduceerddooreengram-positieveanaerobebacterie,Clostridium Botulinum.Bijingestievandebacteriekanbotulismeontstaan.Verlammingvandespierenisinessentie het resultaat.Erzijnachtverschillendetoxinesbeschre-ven,maarvooralhettoxineAisinteres-santvoormedischeindicaties.Hettargetvanhettoxineisdeneuromusculairejunc-tie,waarhetdevrijzettingvanacetylcholi-neterhoogtevandesynapsverhindert.Hettoxineinhibeerthetaanmerenvande
Dr.PieterViaene Neuroloog
BotulinumtoxintypeA:cleavesSNAP-25
Botoxendespeekselkliervesikels,gevuldmetacetylcholineterhoogtevanhetpresynaptischegedeelteenkanopdezemaniertotparalyseleiden.Zokanhettoxineopeengecontroleerdemanier, door het te injecteren in spieren, ongepasteoveractiviteitonderdrukken.Uiteraardisstriktedosiscontroleessenti-eel.Ditwordtvooralbijdystonieenspas-ticiteit na een beroerte toegepast en is in deze indicatie ook terugbetaald. Botulinetoxinezalinprincipealleacetyl-cholinegemedieerde functies inhiberen, zo ookdespeekselproductie.Doorhettoxinerechtstreeks te injecteren in de glandula submandibularis en glandula parotis, kan je de speekselproductie drastisch reduce-ren. Dit is interessant bij een aantal neu-rologischeaandoeningenwaardespeek-selvloedzorgtvoorforsongemakenzelfskanzorgenvoorverwikkelingenzoalsver-
stikking, aspiratie en longinfecties.Hetproductisnainjectieongeveerdriemaandenwerkzaamenkanomdedriemaandentoegediendworden.VooralbijdeziektevanParkinsonenamyotrofischelateraalscleroseofALS,wordtdebehandelingmethettoxinealfrequenttoegepast.Helaasishetgebruikin deze indicatie niet terugbetaald, doch zekermedischverantwoord.
Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium26
27ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
Patiënteneducatiebijchronischepijn: eendynamischgebeurenmetuitdagingenvoorpatiëntenbehandelaars
PatiëntenmetchronischepijnhebbenvaakaleenlangewegafgelegdalvorenszeineenMultidisciplinairPijnCentrum(MPC)terechtkomen.Vaakvoelenzezichniet geholpen met een pilletje of een prik.VandaardatineenMPCnaastmedicatieeninterventioneletechniekeneenuitgebreidrevalidatietrajectisvoor-zien,waarbijpatiëntenondersteuningkrijgenvandeverschillendeparamedi-schedisciplines(verpleegkundige,psy-choloog en kinesitherapeut) in het leren omgaanmetpijnenhetverbeterenvanhun functionele mogelijkheden. Patiënteneducatievormteenbelangrijkonderdeel in dit aanbod.
Sinds2005kregendePijnreferentiecentraviahetRizivfinanciëleondersteuningvoorparamedische behandelingen. Daarnaast zijnersindseind2010ooktweeprojectenvandeFederaleOverheidsdienst(FOD)dieeenfinancieringvoorzienvanparame-discheactiviteiten.Inhetkadervanditartikellichtenwehetaanbodbinnenonscentrumtoeophetgebiedvanpsycho-educatie,datwordtgegevenonderdevormvaninfosessiesingroep.
Watischronischepijn?“Pijniseenonaangenamesensorischeenemotioneleervaringdiealdannietver-band houdt met bestaande of dreigende weefselbeschadiging,ofwordtbeschrevenintermenvaneendergelijkebeschadi-ging.”(IASP).Alsdepijnlangeraanhoudtdanhetnormaleverwachtingspatroon,oflanger dan 3 tot 6 maanden duurt, spre-
kenwevanchronischepijn.Volgensdelaatste cijfers kampen 1 op 4 Belgen met chronischepijn.Pijniseenmultidimensio-naleervaringenmoetookvanuiteender-gelijkperspectiefbenaderdworden.Degevolgenvanchronischepijnzijnnietteonderschatten. Enerzijds zijn er de maat-schappelijke problemen zoals de kosten voorpijnbestrijding,anderzijdsdezeerhogekostprijsvoorindirectegevolgenzoalsarbeidsongeschiktheid.Voorhetjaar2010sprekenwebijvoorbeeldvaneenkostvan11,6miljardeuro.Daarnaastiserookdepsychosocialeimpactvandepijn-problematiek.
Watverstaanweonder patiënteneducatie?WevolgendedefinitievanVandenBorne:“Patiënteneducatieiseenplanmatigeleer-ervaringwaarbijmeestaleencombinatievanmethodenzoalsinformatieverstrek-king,adviseringengedragsveranderings-techniekenwordtgebruikt.Dezebeïnvloe-dendekennisen/ofdebelevingvandeziekteenhetgezondheidsgedragvandepatiëntenzijngerichtophetverbeterenofhandhavenvandegezondheidofhetleren omgaan met een (chronische) aan-doening”.
PatiënteneducatieinhetMultidisciplinairPijnCentrumPatiënteneducatiekrijgtbinnendemulti-disciplinairewerkingvanhetMPCeenbelangrijkeplaats,zowelinindividuelegesprekken als in groep. Er zijn ook infor-matiebrochuresbeschikbaaroverhetpara-
medische behandelingsaanbod in het kadervandeconventievoorchronischepijn,overdediverseinfosessiesenoverde specifieke medische behandelingen. Hiergaanwevooralinophetaanbodvanpatiënteneducatiedatwebenoemenmetdeterm‘psycho-educatie’,endataandepatiëntenwordtaangebodenindevormvaninfosessies.
Praktischeorganisatie endoelpubliekPatiëntenwordennahetmultidisciplinair(meestaleenarts,verpleegkundige,psy-choloog en kinesitherapeut) algologisch onderzoekvoorgesteldomdeeltenemenaanbepaaldeinfosessies,opindicatievandebehandelaars.Contra-indicatiesvoordeelname aan de infosessies zijn ernstige psychiatrischeproblematiekeneenbeperktekennisvandeNederlandsetaal.Wekelijksiserminstens1infosessiegepland. In2011werden49infosessiesgeorgani-seerd,waarbijwe535patiëntenkondenbereiken.Afhankelijkvanhetthemanemenbepaaldezorgverleners(psycho-loog,kinesitherapeuten/ofpijnverpleeg-kundige)eendeelvaneeninfosessievoorhun rekening.
Doelstellingenvan deinfosessies•Erkenningbiedenvoordebelevingvan
het eerdere behandeltraject en het beluisterenvanmogelijkeweerstandenenondervondenmoeilijkhedenbijhetaanbodvanhetMPC.
28 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Indewachtkamer>
•Toelichtingvaneenaantalinzichtenrondcoping,verlies-entraumaverwer-king.
•Aanzettotreflectieovervisiesenopvat-tingen,vanwaaruitmenmogelijklangetijd de moeilijkheden rond pijn en de gevolgenervanheeftaangepaktofbenaderd.
•Visiesenopvattingentoelichten,vanwaar-uit men ook op een andere manier naar depijn,zichzelfendewereldkankijken.
•Aanreikenvanconcreteleefstijladviezeninhetkadervandemoeilijkhedenwaar-mee men dagdagelijks geconfronteerd kanworden.
•Uitnodigingtotreflectieoverhoedeleefstijladviezeningepastkunnenwor-deninhetdagelijkseleven.
InhoudvandeinfosessiesHetpsycho-educatiefaanbodwerddevoorbijejarengaandeweguitgebreidtot9sessiesoverthema’swaarmeepatiënteninhunpijnproblematiekgeconfronteerdwor-den.Hetprogrammakendeaanpassingenopbasisvandeervarennodenvanpatiën-ten en inzichten uit de literatuur. De the-ma’s zijn omgaan met pijn, medicatie, relaties,emoties,angst,piekeren,werk,slaapenactiviteitversusrust.
MethodiekOnzeervaringisdatinfosessiesmeteenmeerinteractiefkaraktervaakwordengesmaakt,zoweldoordepatiëntalsdoorde behandelaar. Daarnaast bieden deze ookmeermogelijkhedentotuitwisselingmetlotgenoten,watpatiëntenvaakalsondersteunendervaren.Doordeinterac-tieveinvullingvandesessiesproberenweookhetgevoelvanbetrokkenheidbijdedeelnemerstebevorderen.Tijdensdeinfosessiesgebeurenzowelinterventiesvanuitdecognitiefgedragsmatigealsdeervaringsgerichtebenadering.
Timingvande patiënteneducatiePatiëntendiehetbelangvaneenbiopsy-chosocialevisieenaanpakvanchronischepijnvoorzichzelferkennen,betreurensomsdatdebewusteinfosessiesnieteer-derwerdenaangeboden.Dezevisiesluitaanbijhetbelangdathetwerkveldhechtaansecundairepreventie:hetvoorkomendat bepaalde factoren een onderhoudende enversterkenderolzoudenspeleninhet
chronificatieproces bij pijn. De huisarts, als centrale en coördinerende arts, kan hierbij eenbelangrijkefunctievervullen,dooralerttezijnvoordeaanwezigheidvanvoorgenoemdefactoren,eninoverlegdepatiënttijdigdoorteverwijzen.
Afstemminghulpvraagpatiëntenbehandelingsaanbod ophetMPCOnzeervaringisdatdehulpvraagvanpatiëntenmetchronischepijnmeestalsterkwordtbepaalddoordepijnbelevingopzichendoordeaanwezigevisieoppijn.Depijnbelevingisergwisselend,maarvaakconsulteertmeneenderdelijnscentrumalslaatsteredmiddelomvandepijnverlosttegeraken.Demeestepatiëntenhantereneenbiome-dischevisieoppijn:ermoet(alsnog)eenoorzaakgevondenwordenvoordepijn,deartswordtbeschouwdalsdéexpertdiedezeoorzaakgaatvindenendieopbasishiervanookeenoptimalebehandelingzalstartenwaarmeedepijnverdrevenkanworden.Hetlijktonsessentieelomvanbijdeaanvangvandebehandelingeengoedevertrouwensrelatieoptebouwenmetdepatiënt,enerkenningtegevenaandebelevingvanfysiekenpsychischlijden.Indeinfosessieshebbenweoogvoorditgegevenenwemerkendatdezeerkenningsterkwordtgewaardeerd.Westellenvastdatdeintroductievaneenbiopsychosocialevisie–waarophetbehandelopzetophetMPCisgebaseerd–indeinfosessiesvaakveelweerstandoproept,waardoormennietmeer dezelfde openheid kan opbrengen voorwatverderaanbodkomt.
Deweerstandwaarpatiëntensomsmeekomen–bijvoorbeeldalswordtaange-haald dat er meestal geen oplossing bestaatvooreenlangdurigpijnprobleem,ofdathetbelangrijkisinbewegingteblij-ven,ondanksdepijn–kunnenbijdebehandelaardeindrukwekkendatpatiën-tenmetchronischepijnnietwillen‘mee-werken’.Hetzichlereninlevenen(ver)dragenvandeweerstandenlijktonseenuitdagingvoorelkebehandelaar,alsookheterkennenenbeluisterenervan.Kennishebbenvandemogelijkeaanpassings-enverwerkingsproblemenbijpatiëntenmetchronische pijn kan op zo’n moment hel-pendeweerstandvanpatiëntenbetertebegrijpen.
Patiënteneducatieendeafstemmingmetanderebehan-delingsvormen,intra-enextra-muraalParallelaandepsycho-educatievegroeps-infosessieswordtinhetcentrumindividu-eleopvolgingenbegeleidingaangebodenbijdepsycholoog,kinesitherapeut,pijn-verpleegkundige,pijnarts,liaisonpsychiaterofrevalidatie-arts.Indeindividuelegesprekkenmetdepsy-choloogwordtnagegaaninhoeverredepatiëntbepaaldeaandachts-enwerkpun-tenuitdeinfosessiesvoorzichzelfont-houdt.Opbasishiervanwordtbeslotenofverdereondersteuningnuttigofwenselijkis.Knelpunthierbijisdebeperktebehan-deltijdinhetkadervandeconventievoorchronischepijn.Dezevoorzietmaximaal20paramedischebehandelingssessiesovereenperiodevan1totmaximaal2jaar.Voorpatiëntenmetaanhoudendepijndieons derdelijnscentrum contacteren is deze behandeltijdveeltekort.IneenrapportvandeFOD,waarbijdeconventievoorchronischepijnwordtgeëvalueerd,lezenweindeaanbevelingendatmenerindetoekomst het best rekening mee houdt dat erpatiëntenzijndienoodhebbenaaneenmiddellang of langer behandeltraject.
ChronischepijnenflexibiliteitOmgaanmetchronischepijnvraagtveelaanpassingsvermogenvanpatiënten.Zehebbenvaaklangetijdopeenbepaaldemanierinhetlevengestaan,en/ofeenbepaalde omgang met pijn en andere pro-blemengehad.Viapsycho-educatieveses-sieseninindividuelegesprekkenwordenmensenuitgedaagdomhierovertereflec-teren,evenalsoverdevraaghoemenanders met de pijn en andere moeilijkhe-den kan omgaan.DeAcceptanceandCommitmentTherapy(ACT),diemeestalwordtbenoemdals‘derde generatie’ gedragstherapie en die elementenuitdecognitieveenervarings-gerichte benadering combineert, is sinds maart2011indeVerenigdeStatenoffici-eelerkendalsevidencebased.Debena-deringbiedtopveelvlakkenzinvolleper-spectievenindebenaderingvanpatiëntenmet chronische pijn. Deze therapie heeft ondermeerhetdoeleenzekerematevanpsychologischeflexibiliteitteontwikkelen.ViaACTlerenpatiëntenzichterichtenopzakendiezeopdirectewijzekunnenbeïn-
29ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
vloeden,zoalshuneigengedrag,inplaatsvancontroleproberentekrijgenoverervaringendienietdirecttebeïnvloedenzijn,zoalsemotiesengedachten.KernvanACTisdefilosofiedathetvechtentegenonvermijdelijkezakenuiteindelijktenkostegaatvaneenwaardevolleven.Patiënteneducatiemaaktookdeeluitvandeze benadering. Inhethulpboek‘Levenmetpijn:dekunstvanhetaanvaarden’(12)wordenvanuitde ACT-benadering, maar ook op basis vanhetgedachtengoedrondmindfulnessheelwatconcretetipsaangereiktdiebruikbaarzijnindatverband.Mindfulnessisdevaardigheidomoordeelsvrijinhethier-en-nudeervaringenteobserverenente ondergaan zonder actie te ondernemen omervaringentevermijden,tecontrole-renofvasttehouden.
ChronischepijnendecontextOnzeervaringisdatdebiopsychosocialevisienognietaltijdtenvollewordtgedra-gendoordeomgevingvandepatiënt.Ditbrengtbijkomendefrustratiesmee.VanuithetMPCstrevenweernaaromdecontextmaximaaltesensibiliseren.Patiëntenkrijgendemogelijkheidomiemand mee te brengen naar de infoses-sies,zodatookdedirecteomgevingken-nismaaktmeteenbiopsychosocialevisie.Iemanduitdedirecteomgevingkanhetpijngedragimmersversterkendanwelontmoedigen. Daarnaast lijkt het belang-rijkdatookhulpverlenersindeeersteentweedelijn,maarookandereinstanties,
zichindebenaderingvandepatiëntmetchronischepijnbaserenopeenbiopsycho-socialevisie.Inheteerdervermeldderap-portvanhetFOD(10)zoumenookdezeuitdagingvoordetoekomsterkennen.
ConclusieHettijdigvoorzienvanpatiënteneducatieiseeneersteaandachtspunt.Hetoptimali-serenvandezeeducatieeneengoedeafstemming met het gehele behandelings-aanbodvanuitdiversedisciplines,zowelintra-alsextramuraal,lijkteenbelangrijkeuitdagingvoordebehandelaarsvanpati-enten met chronische pijn. Ook onderzoek naardewerkzamefactorenbinnendebehandelingvanpatiëntenmetchronischepijn–enbinnenpatiënteducatieinhetbij-zonder–isaantebevelen.Voordepati-entenzelfzalhetverwerkings-enaanpas-singsproceswellichtaltijdeenheleopgaveblijven,maarhetisaandebehandelaaromditpadzobewandelbaarmogelijktemaken,eensteunendegidsteblijven,enrealistischeverwachtingentescheppenoverdeoplossingenwaarditpadnaartoekan leiden.
ElsDeReuwe,psychologeMultidisciplinairPijnCentrum
DannyBaens,hoofdverpleegkundigeMultidisciplinairPijnCentrum
EenuitgebreidereversievanditartikelisverscheneninNeuron,Vol17,nr.5,2012Referentieszijnverkrijgbaaropvraagviazolarium@zol.be
“De huisarts kan een
belangrijke rol spelen
bijhetvoorkomen
vanchronificatievan
pijn door alert te zijn
voordeaanwezigheid
vanbepaaldesymp-
tomenendepatiënt
tijdig door te
verwijzen.”
30 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Nadegrotezondvloedvan2390voorChristusstranddedearkvanNoahinhetland Sinear. Acht mensen hadden de ramp overleefd.NaastNoahenzijnvrouwwarendit hun drie zonen Sem, Cham en Jafet met hunrespectievelijkeechtgenotes.Omdaterverdergeenpersoneelaanboordwas,warenzedevolgendedagendrukindeweeromalledieren(vanelkesoorttwee,eenmannelijkeneenvrouwelijkexem-plaar),uitteladen.Netoptijdwantdeluchtwaseromtehakken.Opdepaarden-vijgenzatenalduizendenvliegendienietgewachthaddenophetdebarkerenomzichexponentieeltevermenigvuldigen.Idemditodewormenindevarkensmest.Semtrokzijnneusopenzeidathijvanzijnlevengeenvarkensvleesmeerzoueten.HetlandSinearwasvruchtbaaralgroeideervoornamelijkonkruidenwildfruit.Gelukkig had Noach in het geniep enkele wijnstokkentussenzijnbagagegemoffeldomstrakszijnlievelingsdrankniettemoe-tenmissen.Evenvruchtbaaralshetland,warenookzijnschoondochters.UitdenakomelingenvanSemontstondendeSemieten (de latere Joden en Arabieren), uit Cham de Chamieten (de Afrikanen) en uit Jafet de Jafetieten (de Europeanen). Maarwelkemietenoftietenook,opditmomentvormdenzeéénvolk.Eéngrotefamiliemetdezelfdegewoontenendezelf-de taal.---Op de 250steverjaardagvandevoorspoedi-gelandingvanNoah’sarkkwamNimrod,detoenmaligevorstvanBabylonië,ophetideeeengedenktekenopterichten.Hijdacht aan een toren. Niet zomaar een minaretjevanpakweg6meterhoog.Voorhetkwartmillenniumfeestmochthetietshoger zijn. Nimrod dacht aan een toren die totindehemelzoureiken.Eenwolken-krabberdusdie,zohooptehij,hemvanophet penthouse rechtstreeks een kijkje zou gunnenindehemel.KijkenwatJahwehdaaraanhetdoenwasenwiedaaralle-maal aan het Feestbanket der Gelukzaligen
aanzat.HetideewerddoordeBabyloniërsenthousiast onthaald en ze begonnen onmiddellijk stenen te bakken.OpzoeknaareenprojectontwikkelaarvielNimrods oog op Belzasar, een man die in hetontwerpenvanzandstorm-bestendige-tenteneenzekerereputatieverworvenhad.DeeersteschetsdieBelzasarvoorleg-de,wasnietechteenhoogvlieger.Detorenstond scheef en het ontbrak aan perspec-tief.MaarNimrodgeloofdeindefantasievanzijnprojectontwikkelaarenindekrachtvanzijnvolk.Alsereenwilis,zozeihij,endie samengaat met een collectief enthousi-asme,gebeurenersomswonderen.Enhetwondergeschiedde.Devolgendemaandenwasdebouwwerféénenalgezelligebedrijvigheid.‘Mooiweertjeniet?’,zeidesteenbakkertegen de metselaar die mortel stond te mixen.‘Jaman,maardorstig’.Uiteenbakfriswatertaptehijeenkruikje.‘Ookeenslok?’‘Potverdomme,hebiktochwelmijnboter-hammen thuis laten liggen zeker’, zei de stenendrager. ‘Geen probleem, hier een dubbel gesmeerde met geitenkaas’, zei de meesterknecht.‘Ikmoettrouwensopdieet.’ ‘Als je een zonnesteek hebt Japhet, ga dan onderdievijgenboomliggen.Taymazaldestenenwelnaarbovendragen.’Zonder opgelegde regels en reglementen deelden de steenbakkers, de stenendragers endemetselaarselkaarswerk,vreugdeenleed.---ToendetorenvanBabeltweeverdiepenhoogstond,kwameendelegatiemannenuithetverreMesopotamië.AanhethoofdstondMourad,eenmanmetvollebaardengeruitehoofddoek.Hijmonsterdehetbouwwerkenvroegnaardeprojectontwik-kelaar.VolenthousiasmetoondeBelzasarhem zijn schets.‘Moetdit…eenplanvoorstellen?Enwaarmoetdatnaartoe…?’‘Naardehemel.Nog32verdiepingentegaan.’
‘Ammehoela!’Mouradwenktezijndelegatieledenensamen trokken ze op inspectieronde. Kwestievantracerstetracerenennon-conformiteiten te registreren om ze te ana-lyseren,tebenchmarkenenfinaalconformde practical guidelines en sop’s te finalise-ren.Wantzo’ngrootsopgezetbouwwerkmoestaanonwrikbarestresstestenvoldoenomniethalverwegeintestorten.Bovendienmoesthetookophetgebiedvanairco,watervoorziening,hygiëne,toilet-accommodatie,brandveiligheidenonge-diertepreventieaanallebasisnormenvol-doen.Alsnelvondhetinspectieteameenbarst in de muur hier, een beschimmeld stuk geitenkaas daar en een dooie muis ginds.‘Enwatzitdiewerkmandaartussendestenentepeuteren?’‘DatisSalmeth,onzebioloog’,verduidelijk-teBelzasar.‘Hijverzameltsalamanders.Een diploma heeft hij niet echt maar hij is welexpertinhagedisachtigenenanderrondkruipendongedierte.Inzijnmuseumstaanal33verschillendesoortenopsterkwater.’‘Endatdoethijtijdensdewerkuren?Trouwens,hoelangwerkenjulliehierperdag?’‘Vanzonsopgangtotdieweerondergaat.Maartussendooretenwewelonzeboter-hammenop.Metgeitenkaas.’‘Hoezotussendoor?Zijnerdangeenrust-pauzes?Enwaarzieikopuwplan,ikbedoel dat ding hier, een ruimte om de handentewassenalvorensdegeitenkaasnaardemondtebrengen?Ukenttochdegevolgenvanfaeco-oraalcontact?Aiajajaaaiiiii!!…,rendeeenbouwvakkergil-lendenzigzaggendoverdebouwplaats.IngeentellentrokBelzasareenveteruitzijnschoeiselenbonddepijnlijkgezwollenvin-geraf.Hijzooghetslangengifuitdewondeenspuwdehetvenijnopdegrond.TenslottesmeerdehijdebijtwondeinmetBabylonischeklei.MouradbekeekhettafereelmetMesopotamischeafschuw.‘IshierdangeenEHBOtent?GeenMUG?Geenverpleegster
Ammehoela
Dissectiekamer >
31ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
diedeslangenbeetvolgenshet‘standardoperating’protocolkanbehandelen?Ennadienhetwerkongevalrapporteertaandedienst arbeidsinspectie die statistieken bij-houdt om dergelijke non-conforme calami-teitenindetoekomsttevermijden?’‘Moetdaarinookstaanofditserpenteenratelslangwas,eenbrilslang,eenanacondaofeenboaconstrictor?’Mouradkeekdeamateur-bioloogvernieti-gendaan.‘Ja,alles.Vanhetexactetijdstipvandebeet(dezonnestand),hetbetrok-ken lichaamsdeel, de lateraliteit (links/rechts),detoegepasteSOP,dedaaruitvol-gendepracticalgovernanceendeinformedconsent,ondertekenddoordepatiënten…ja, tot en met het soort slang.’‘Geen probleem’, zei Belzasar, ‘onze Salmethistevensexpertinkoudbloedigegewerveldendiezichslingerendvoortbe-wegenenbijzondergiftigzijn.Wijnoemenzegewoonallemaalslang,maarinzijnmuse….’‘Ammehoela!Alshetuwbedoelingisonze‘practical guidlines’ met dergelijke insubor-dinaties belachelijk te maken, mijnheer
Belzasar,wilikueropwijzendatwijledenzijnvanhetTCI,hetTowerConsultancyInternational.Hiermijnnaamkaartje.ZoalsukuntlezenhebikmijnMasterinTowerConstructioninMesopotamiëbehaaldenbennuCertifiedProjectQualityManagerwereldwijd.’Zijnmondhoekenstrektenzichuitvanoortotoor.ProjectontwikkelaarBelzasarnamhetnaamkaartje aan, maar had nog nooit Mesopotamischspijkerschriftgelezen.‘Overmorgenrondenwijonzeauditaf’,ver-volgdeMourad,‘endanzullenwijhetresultaatvanonzegap-analyseforwardennaar alle betrokken instanties.’Watdiegap-analyseinhield,enhoedieeruitzouziennadatforwarden,ginghetpetjevandeontwerpervanzandstorm-bestendige-tentenverteboven.WatBelzasarwelbegreepwasdatdieMesopotamiërsnietvangisterenwarenendathetdusverstandigwasomzevandaagniet te koeioneren. Zo gaf hij zijn meester-gast de opdracht om uit de grote zaal op hetgelijkvloersnietenkelallekoeientever-drijven,maarookdegeiten,devisverko-
pers,dekaasboerenendewijnhandelaars.Wantinhunmercantieleijverhaddendiezelfstandigenvandepolyvalenteruimteeenoverdektekaas-enbeestenmarktgemaakt.ToendeTCIledentweedagenlaterbin-nentradenrookdepolyvalentezaalheerlijknaarlavendelenhennep.Mouraddiepteenkelekleitablettenuitzijntasenverduide-lijkte aan de talrijk opgekomen Babylonischewerknemersdateengap-ana-lyseeigenlijkneerkwamophetbeantwoor-denvantweevragen:(1)Waarstaanwe?(2)Waarwillenwenaartoe?Opdeeerstevraagwaszijnantwoord:‘nergens’.Opdetweedevraagklonkhetantwoordvernietigend:‘afbrekendiebouw-val’.Hetwerdmuisstilindezaal.Zelfsdekrekels hielden op met schuren. Als een gebroken man stond Belzasar recht en schraaptezijnkeel:‘Betekentditdatmijnplannietdeugt?Endatmijnbouwvakkersklommelaarszijn?Tja,zeiMourad,maarhetgoedenieuwsisdatjullienadeafbraakvanditgevaarte,opnieuwkunnenbeginnen.Meteenschoneleiofkleitablet.Maaktnietuit.Samenmet
DetorenvanBabel-Breughel
32 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
Dissectiekamer >
Dr.JohanVanRobays Anatomopatholoog
mijnTCImensenhebikaleenMIPAdraai-boekopgesteld,conformdeMesopotamicInternationalStandardOperatingnorm,afgekortMISOnorm12bis.Allesbegintmeteengehomologeerdebouwaanvraagenbouwvergunning,dieernognietis.Eenmaal goedgekeurd moet een gediplo-meerdarchitectaangesteldworden.MouradkeekevennietnaarBelzasar.Eenechtebouwheerdieeenruimtelijkplankanvoorleggen.Liefstinperspectief.Devol-gende stap is een gecertificeerde aannemer vindendieeenfundamentkangietendattegen aardschokken en ander seismogra-fischonheilbestandis.Verdermoeteenbillijkeverdelinggevondenwordentussenhet aantal appartementen met uitzicht op de Tigris en deze met uitzicht op de Eufraat.WantinditTweestromenlandmoetde toren ergens in het midden gehouden worden.Bovendienmoetennaastprivé-appartementen, ook gemeenschappelijke ruimtesvoorzienwordenvoorfitness,well-ness en andere anti-stress.ZogingMouradnogeenhalfuurdoorenkwamtenslotteaanhetheikelepuntvandefinanciering.Devraag:‘Wiezalditbeta-len?Wieheeftzoveelgeld?’hingaleentijdje in de lucht, maar na de opsomming vanhetaantalvereisterookdetectors,brandblussersenevacuerendebrandlad-ders, begon iedereen nu zo’n beetje in de richtingvankoningNimrodtekijken.Híjwashettochdiemethetideevaneentorenopdeproppengekomenwas?Endan nog een zo hoge! Tot in Gods Hemelrijk!ToteeniedersverrassingverscheenerronddemondvanNimrodeenmildeglimlachenhijwenkteMouradnaderbijtekomen.HijfeliciteerdedeCertifiedProjectQualityManagermetdiensglashelderegap-analy-se, benchmark dinges en onkreukbare sop’s.Inderdaad,zeiNimrod,zo’ntorenstaatofvaltnueenmaalmetdeaan-ofafwezigheidvaneengrondiggefundeerdplan.MaarinuwMISO-norm12bisheeftme nog iets anders bekoord, professor Mourad.Hetisuwzeerhumanebekom-mernisomdemenselijkeveiligheid,meerbepaalddebouwvakkersveiligheid.Metdeamateuristischeaanpakvanmijnproject-ontwikkelaarzoudetorenvroegoflaatingestortzijnenhonderdenwerknemersbedolvenhebbenonderhetpuin.Allemaaldierbareburgersenbelastingbetalers.Hundoodzounietenkeleendroevigezaakzijn
voorhunfamilieenvrienden.Ookeenrampvoormijnschatkist.Hetgeldmoetperslotvanrekeningtochvanergenskomen.OpeenvingerknipvanNimrodkwamenzesBabyloniërsbinnenmeteenpaletgoudsta-ven.DeMesopotamiërskregenspiraalogenenMouraddieptesnelhetTCIcontractboven.Hijbeloofdedat,alsNimrodhetzouondertekenen, hij binnen de drie jaar in GodsHemelrijkzoukunnenkijken.TerwijlNimrod nog enkele kleine lettertjes en spij-kertjesinhetMesopotamischcontractaanhetnavlooienwas,liepdereceptiezaalvol.UitdagendgesluierdeBabylonischevrou-wenbrachtengeitenkaashapjesrondterwijldebouwvakkersdiversekruikenGrandCruNoahaanboorden.DeBabyloniërsendeMesopotamiërsverbroederdenennadezoveelstekruikzongenzedebekendepsalm“Iovivat,Iovivat,Nimrodsemperfloreat.Iovivat,Iovivat,langleveMourad!”---TerwijlhetdaarinBabylongrootfeestwas,keekJahwehvolconsternatienaarbene-den en begon te dampen. Zolang de ont-werpervanzandstorm-bestendige-tentendaarmaarwataanmodderdemetzandenklei,wasergeenprobleem.MaarnudieaardseijdeltuitvaneenNimrodophetpuntstondeencontracttetekenenmetdewit-te-boord-strategenvanhetTCI,ontstakJahwehintoorn.KlokslagmiddernachtlietHijeenoorverdovendedonderuitdehemelrollen,gevolgddooreenspetterendvuur-werkvanbliksemsenuiteenspattendester-ren.DeBabyloniërsendeMesopotamiërs
dienadezoveelsteGrandCruNoahalbehoorlijkindeloremwaren,zwalptendepolyvalentefeestzaaluitenvondenhetspektakelgeweldig.Maartoenzehunindrukkenenemotiesmetelkaarwildendelen,verstondenzeelkaarnietmeer.WaahwwwisdacoolensupergalaxyAsmacheilismachalles.Blödsinnquatschamarch.ведущегоповерхностныезнанияобопереLechameausenfouTalardunederländskahurstårdettill?πανταρεικαιουδενμενειةيبرعلاةيدجبألاAmmehoela!
Zoverstondniemandnogeenanderenbegoniedereenelkaarvreemdaantekij-ken.Schouderophalendverzameldendesteenbakkers,demetselaarsenhunvrou-wendevolgendedaghunhuisraad,geitenenkamelenenverspreiddenzichoverdevierwindstreken.Vaneentorenkwamniksmeerinhuis.EnzogeschieddeJahweh’swensdie,veelbeknopterdanhierneerge-schreven,telezenstaatinGenesis11:1-9.
HemelsBanket-CornelisPoelenburgh
33ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
Billboard >Abstracts >
1.Randomizedphase2trialonrefinement
ofearly-stageNSCLCadjuvantchemo-
therapywithcisplatinandpemetrexed
versuscisplatinandvinorelbine:the
TREATstudy
AnnalsofOncologyAdvanceAccesspublished
November15,2012
M.KreuterJ.Vansteenkiste,J.R.Fischer,W.
Eberhardt,H.Zabeck,J.Kollmeier,M.Serke,N.
Frickhofen,M.Reck,W.Engel-Riedel,S.Neumann,
M.Thomeer,C.Schumann,P.DeLeyn,T.Graeter,
G.Stamatis,I.Zuna,F.Griesinger,M.Thomason
behalfoftheTREATinvestigators
ABSTRACT:
BACKGROUND:Adjuvantchemotherapyisbene-
ficial in non-small-cell lung cancer (NSCLC).
However,balancingtoxicityandefficacyman-
datesimprovement.
PATIENTSANDMETHODS:Patientswithcomple-
telyresectedstagesIB-pT3N1NSCLCwereran-
domlyassignedtoeitherfourcyclescisplatin(C:
50mg/m2day(d)1+8)andvinorelbine(V:25
mg/m2d1,8,15,22)q4weeksorfourcycles
cisplatin(75mg/m2d1)andpemetrexed(Px:
500mg/m2d1)q3weeks.Primaryobjective
wastheclinicalfeasibilityrate(nograde(G)4
neutropenia/thrombocytopeniaorthrombocyt-
openiawithbleeding,noG3/4febrileneutrope-
niaornonhematologicaltoxicity;nopremature
withdrawal/death).Secondaryobjectiveswere
drugdeliveryandefficacy.
RESULTS:Onehundredandthirtytwopatients
wererandomized(stages:38%IB,10%IIA,
47%IIB,5%pT3pN1;histology:43%squa-
mous,57%non-squamous).Thefeasibilityrates
were95.5%(cisplatinandpemetrexed,CPx)
and75.4%(cisplatinandvinorelbine,CVb)(P=
0.001);hematologicalG3/4toxiceffectswere
10%(CPx)and74%(CVb)(P<0.001),non-
hematologicaltoxiceffectswerecomparable
(33%and31%,P=0.798).Deliveryoftotal
meandoseswas90%ofplannedwithCPx,but
66%(cisplatin)and64%(vinorelbine)withCVb
(P<0.0001).Themediannumberofcycles
[treatmenttime(weeks)]was4forCPx(11.2)
and3forCVb(9.9).Timetowithdrawalfrom
therapydifferedsignificantlybetweenarmsfavo-
ringCPx(P<0.001).
CONCLUSION:AdjuvantchemotherapywithCPx
issafeandfeasiblewithlesstoxicityandsuperi-
ordosedeliverycomparedwithCVb.
2.fractionalexcretionofureatodifferen-
tiatetransientfrompersistentacute
kidneyinjury:shouldwestilltrustold
toolsinthebiomarkerera?
JCritCare.2012Oct;27(5):514-5.
HonoréPM,JacobsR,Joannes-BoyauO,BoerW,
DeWaeleE,VanGorpV,SpapenHD.
3.Acaseofnondiabeticketoacidosisin
thirdtermtwinpregnancy.
JClinEndocrinolMetab.2012Sep;97(9):3021-4.
doi:10.1210/jc.2012-1391.
ScholteJB,BoerWE.
ABSTRACT
CONTExT:Wereportonacaseofnondiabetic
ketoacidosisduetomildstarvationinathird
termtwinpregnancy.
OBJECTIVE:Theaimwastopresentacase
reportandreviewoftheliteratureinnondiabetic
ketoacidosisinpregnancy,includingprecipitating
factorsandunderlyingpathophysiology.
DESIGN: The case report includes collation of
earlierdataandliteraturereview.
SETTING:Thepatientwasadmittedtothe
obstetricswardofalargegeneralhospitaland,
aftercesareansection,wastransferredtothe
intensivecareunit.
PATIENT:Wepresentthecaseofa26-yr-old
obesepatientwitha35-wktwinpregnancy.
Intervention:Weprovidedappropriatemanage-
mentwithfluidinfusionaftercesareandelivery.
RESULTS:Thepatientandhertwodaughters
survived,andnodisabilitieswereforeseen.
Alcohol,methanol,andlacticacidlevelswere
normal. No signs of renal disease or diabetes
werepresent.Pathologicalexaminationrevealed
noabnormalitiesoftheplacentae.Toxicological
testsrevealedasalicylateleveloflessthan5
mg/liter,anacetaminophenleveloflessthan1
mg/liter,andanacetonelevelof300mg/liter
(reference, 5-20 mg/liter).
CONCLUSIONS:Wepresentacaseofthirdterm
twinpregnancywithhighaniongapmetabolic
acidosisdueto(mild)starvation.Starvation,
obesity,thirdtermtwinpregnancy,andperhaps
agastroenteritisweretheultimateprovoking
factors.Inthelightoftheerroneoussuspicion
ofsepsisandinitialfluidtherapylackingglucose,
onewonderswhether,underadifferentfluid
regime,cesareansectioncouldhavebeenavoi-
ded.Severeketoacidosisinthepregnantwoman
isassociatedwithimpairedneurodevelopment.
Itthereforedemandsearlyrecognitionand
immediateintervention.
4.BiomarkersforearlydiagnosisofAKIin
theICu:readyforprimetimeuseatthe
bedside?
AnnIntensiveCare.2012Jul2;2(1):24.doi:
10.1186/2110-5820-2-24.
HonorePM,JacobsR,Joannes-BoyauO,VerfaillieL,
DeRegtJ,VanGorpV,DeWaeleE,BoerW, Collin
V,SpapenHD.
ABSTRACT
Because of its still rising incidence and high
mortalityrateinintensivecareunit(ICU)
patients,earlyrecognitionofacutekidneyinjury
(AKI)remainsacriticalissue.Surprisingly,effec-
tivebiomarkersforearlydetectionandhence
appropriateandtimelytherapyofAKIhavenot
yetenteredtheclinicalarena.Weperformeda
systematicsearchoftheliteraturepublished
between1999and2011onpotentialearlybio-
markersforacuterenalfailure/kidneyinjuryin
an at-risk adult and pediatric population follo-
wingtheQuorumGuidelines.Basedonthis
review,recommendationsfortheclinicaluseof
thesebiomarkerswereproposed.Ingeneral,
kidneybiomarkersmayaidtodirectearly
aggressivetreatmentstrategiesforAKIthereby
decreasingtheassociatedhighmortality.To
date,however,sensitivityandspecificityofindi-
vidualbiomarkerassaysarelowanddonotsus-
taintheirroutineclinicaluse.“Kits”containinga
combination of established biomarkers, in con-
junctionwithmeasuredglomerularfiltration
rate,mayenhancediagnosticandprognostic
accuracyinthefuture.
5.Hemodialysisinchronickidneydisease-
-balancingfluidandsaltontheinflam-
mationtightrope.
IntJArtifOrgans.2012Jun;35(6):409-12.
HonoréPM,JacobsR,Joannes-BoyauO,BoerW,De
WaeleE,DeRegtJ,SpapenHD.
ABSTRACT
Haemodialysis(HD)isawell-established,long-
standing,andlife-savingtreatmentforpatients
withchronickidneydisease(CKD)oracutekid-
neyinjury(AKI).However,side-effectsofHDin
CKDpatientsarenumerousandremainproble-
matic.Amongstothers,CKDpatientsaresus-
ceptibletoshort-termeffectscausedbyabnor-
malitiesinwaterandelectrolytebalanceand
long-term effects related to sustained inflamma-
tionshort-termside-effectsofHDsuchaserrors
insodiumcontentofdialysatecouldreadilybe
overcomebycorrectbaselinelabellingofdialy-
sates and the ongoing rigorous implementation
ofsafetyproceduresbystaffnursesandphysici-
ans. The proper implementation of biofeedback
systems,withtightsafetyalarmlimitsandcon-
ductivitybaseddetectionsystemsincludingthe
analysisofionicmassbalancecouldhavepre-
ventedtheshortfallsdescribed.Long-termunto-
wardeffectsofHDaremainlyduetosustained
inflammationandarecorrelatedwithhigher
morbidityandmortality.Unfortunately,the
34 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
pathophysiologicmechanismsthatunderpinthe
inflammatoryprocessesinducedbyHDremain
poorlyunderstoodorincompletelyunravelled.
Withinthewidearrayofinflammatory(inter)
actions,cytokinesareundoubtedlykeyplayers
but interesting biomarkers (e.g. follistatin) and
pathways(e.g.erythropoietinhyporesponsive-
ness)havecomeintoplay.Therapeuticinterven-
tionsindifferingfieldssuchasvascularaccess,
avoidanceofintra-dialytichypotensionandphar-
macologicinterventionswithstatins,angiotensin
IIreceptorantagonistsorvitamineDsupple-
mentationmaybeofsignificance.However,con-
firmatorytrialsinvestigatingofallthesepro-
misingtherapiesare,asyet,lacking.Theimpact
ofthedialysistechniqueitselfshouldnotbe
underestimated.
6.Newinsightsregardingrationale,thera-
peutictargetanddoseofhemofiltration
andhybridtherapiesinsepticacutekid-
neyinjury.
BloodPurif.2012;33(1-3):44-51.
HonoréPM,JacobsR,BoerW,Joannes-BoyauO,De
RegtJ,DeWaeleE,VanGorpV,CollinV,SpapenHD.
ABSTRACT
Mediatorremovalfromtissue(capillaryblood
compartment, CABC) and transport to the cen-
tral circulation (central blood compartment,
CEBC)mustbeeffective.Effectivenessthrough
apassivemechanismseemsunlikelyasthesurf-
ace of CEBC (30 m(2)) is smaller than CABC
(300m(2))wherebytheformerwillbealimiting
factorinpassivetransport.Accordingtostudies,
ahighexchangevolumecaninducean80-fold
increaseinlymphaticflow.Thisresultsindispla-
cement(activetransport)ofmediatorstoCEBC.
Recentstudieshaveshownthatthedelivered
doseconstitutesthemainstayofcontinuous
renalreplacementtherapy.However,these
resultsarenotlikelytochangetherecommen-
dation:35ml/kg/h,adjustedforpredilution,in
septicacutekidneyinjury(AKI).Recently,stu-
dieswerefocusingonglobalintensivecareunit
AKI.Innon-septicAKI,thosestudiesshowthat
20-25ml/kg/hwasoptimal.TheDO-RE-MItrial
underscoredtheimportanceofdeliverywhich
couldbeobtainedbytargetingdosesbetween5
and10ml/kg/hhigherthanprescribed.Untilthe
IVOIREtrialbecomesavailable,septicAKI
shouldbetreatedbycontinuousveno-venous
hemofiltrationat35ml/kg/h.Innon-septicAKI,
25 ml/kg/h remains optimal.
7.MovingfromaCytotoxictoaCytokinic
ApproachintheBloodPurification
Labyrinth:HaveWefinallyfound
Ariadne’sThread?
MolMed.2012Dec20;18:1363-5.
HonorePM,JacobsR,Joannes-BoyauO,BoerW,De
WaeleE,VanGorpV,DeRegtJ,SpapenHD.
ABSTRACT
Foralmostthreedecades,researchershave
investedinstrategiesthatinvolvedremovalof
excessinflammatorymediatorsfromthecircula-
tion(thatis,the“cytotoxic”approach).Blood
purificationtechniquesusinganextracorporeal
devicecanindeednon-specificallyremovea
widearrayofinflammatorymediatorsfromthe
circulation.Inanimalmodels,thismultimediator
targetingorpleiotropicapproachwasshownto
downregulatesystemicinflammationandtores-
toreimmunehomeostasis.Inthisissue,Namas
etal.seriouslychallengethiscytotoxichypothe-
sisandproposetoreplaceitbyacytokinic
approach.Inarodentmodelofsepsis,these
authorselegantlydemonstratethathemoadsorp-
tionusingalargesurface-areapolymercould
reduceand,moreimportantly,relocalizeand
reprogram sepsis-induced acute inflammation,
whilesimultaneouslyloweringinfectiousburden
andliverdamage.Althoughchallenging,this
newtheorycanbeconsideredcomplementaryto
theexistingcytotoxichypothesesbycoupling
reduced endothelial damage at the interstitial
level(cytotoxicapproach)withtheconceptof
reprogrammingleucocytesandmediatorstoward
infectedtissue,thusemptyingthebloodstream
of important promoters of remote organ dama-
ges(cytokinicapproach).
8.Thecostofradiotherapyinadecadeof
technologyevolution.
RadiotherOncol.2012Jan;102(1):148-53.
VandeWerfE,VerstraeteJ,LievensY.
ABSTRACT
PURPOSE:Toquantifychangesinradiotherapy
costs occurring in a decade of medical-technolo-
gicalevolution.
MATERIALSANDMETHODS:Theactivity-based
costing(ABC)modeloftheUniversityHospitals
Leuven(UHL)radiotherapy(RT)departmentwas
adaptedtocurrentRTstandards.Itallocated
actual resource costs to the treatments based
onthedepartmentalwork-flowandpatientmix
in2009.Abenchmarkwiththeformermodel
analyzedthecostincreasesrelatedtochanges
inRTinfrastructureandpracticeover10years.
RESULTS: A considerable increase in total RT
costswasobserved,resultingfromhighercapital
investments(96%)andpersonnelcost(103%),
the latter dominating the total picture.
Treatmentdeliveryremainsthemostcostlyacti-
vity,boostedbythecostofimprovedquality
assurance(QA),23%oftotalproductcosts,
comingalongwithmoreadvancedRTtechni-
ques.Hence,costincreasesattheproductlevel
aremostobviousforcomplextreatments,suchas
intensity-modulatedradiotherapy(IMRT),repre-
sentingcostincreasesrangingbetween38%and
88% compared to conformal approaches.
CONCLUSIONS:TheABCmodelprovidesinsight
intothefinancialconsequencesofevolvingtech-
nologyandpractice.Suchdataareamandatory
firststepinourstrivetoproveRTcost-effective-
ness and thus support optimal reimbursement
andprovisionofradiotherapydepartments.
9.Pharmacologyofperioperativeintrape-
ritonealandintravenouschemotherapy
inpatientswithperitonealsurface
malignancy.
SurgOncolClinNAm.2012Oct;21(4):577-97.doi:
10.1016/j.soc.2012.07.013.
VanderSpeetenK,StuartOA,SugarbakerPH.
ABSTRACT
Peritonealsurfacemalignancyisacommon
manifestation of intra-abdominal malignancies.
Systemicchemotherapyoffersnolong-termsur-
vivalandpoorqualityoflifeforthesepatientsin
theirterminalstagesofdisease.Bycontrast,
cytoreductivesurgerycombinedwithperiopera-
tiveintraperitonealandintravenouschemothera-
pyhasresultedinencouragingclinicalresults.
Furtherimprovementsshouldcomefromboth
clinicalphaseII/IIIstudiesandpharmacologic
research.Thisarticlereviewsthecurrentphar-
macologicdataandcontroversiesregardingthe
perioperativeintraperitonealandintravenous
applicationofchemotherapy.
10.Validationofanatomicallandmarks-
basedregistrationforimage-guided
surgery:Anin-vitrostudy.
JCraniomaxillofacSurg.2012Dec27.
SunY,LuebbersHT,AgbajeJO,SchepersS,
VrielinckL,LambrichtsI,PolitisC.
ABSTRACT
INTRODUCTION:Perioperativenavigationisa
recentadditiontoorthognathicsurgery.This
studyaimedtoevaluatetheaccuracyofanato-
mical landmarks-based registration.
MATERIALSANDMETHODS:Eighty-fiveholes
(1.2mmdiameter)weredrilledinthesurfaceof
aplasticskullmodel,whichwasthenscanned
usingaSkyViewconebeamcomputedtomo-
graphyscanner.DICOMfileswereimportedinto
BrainLabENT3.0.0tomakeasurgicalplan.Six
35ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
anatomicalpointswereselectedforregistration:
the infraorbital foramena, the anterior nasal
spine,thecrowntipsoftheuppercanines,and
the mesial contact point of the upper incisors.
Eachregistrationwasperformedfivetimesby
twoseparateobservers(10timestotal).
RESULTS: The mean target registration error
(TRE)intheanteriormaxillary/zygomaticregion
was0.93±0.31mm(p<0.001comparedwith
otheranatomicalregions).Theonlystatistically
significantinter-observerdifferenceofmeanTRE
wasatthezygomaticarch,butwasnotclinically
relevant.
CONCLUSION:Withsixanatomicallandmarks
used,themeanTREwasclinicallyacceptablein
themaxillary/zygomaticregion.Thisregistration
techniquemaybeusedtoaccessocclusalchan-
gesduringbimaxillarysurgery,butshouldbe
usedwithcautioninotheranatomicalregionsof
theskullbecauseofthelargeTREobserved.
11.Predictedversusexecutedsurgical
orthognathictreatment.
JCraniomaxillofacSurg.2012Dec22.FalterB,
SchepersS,VrielinckL,LambrichtsI,PolitisC.
ABSTRACT
OBJECTIVES:Thisstudyaimedtoanalysecom-
bined surgical-orthodontic treatment plans, com-
parethemwiththeactualsurgeryperformed,
and define factors resulting in changes of the
original plan during orthodontic pre-surgical pre-
paration.
STUDYDESIGN: The clinical files of 312 orthog-
nathicsurgerypatients,operatedbetween
January2008andDecember2010,wereretro-
spectivelyreviewed.Ofthese312patients,129
hadabimaxillaryoperation.Onehundredsixty
patientshadosteotomyofthelowerjawonly
and23hadosteotomyoftheupperjawonly.
FactorsanalysedinthestudyincludeAngle
Classmalocclusion,patientsex,andage.Lip-to-
incisorrelationship,overjet,overbiteandmidline
deviationsoftheupperandlowerjawwere
recorded. Effects of surgical assisted rapid pala-
talexpansion(SARPE)ontheeventualsurgery
werealsoinvestigated.Reasonsforchanging
the original treatment plan at the time of the
finishedpre-surgical-orthodonticalignmentwere
analysed.
RESULTS:Theoriginaltreatmentplanwaschan-
ged in 42 of the 312 patients (13.5%). Changes
occurredgenerallyincaseofalargerinterval
betweenset-upofthefirsttreatmentplanand
theeventualoperation(average22.4versus
16.4monthsforpatientswithchangedversus
unchangedtreatmentplan,respectively).All
ClassIpatientshadsurgeryperformedasplan-
ned.ClassIIIpatientshadasignificantlyhigher
rate of altered treatment plan (27.3%) than
ClassIIpatients(7.6%).Moremen(52.4%)saw
their treatment plan changed, although there
weremorewomenthanmeninthestudypopu-
lation(59.6versus40.4%).
CONCLUSION:Oneinsevenpatients(13.5%)
hadadifferentoperationthanwasplannedat
thestartoftreatment.ClassIIIpatientswith
smalloverjetandoverbitecommonlyhaveatre-
atmentplanforamonomaxillaryoperationthat,
after decompensation, needs to be adapted to a
bimaxillaryoperation.
12.Obstructiveairwaycompromiseinthe
earlypostoperativeperiodafterortho-
gnathicsurgery.
JCraniofacSurg.2012Nov;23(6):1717-22.
PolitisC,KunzS,SchepersS,VrielinckL,LambrichtsI.
ABSTRACT
BetweenJanuary1,1989andApril30,2012,
approximately2164consecutivepatientswere
treatedwithorthognathicsurgeryattheSt.
John’sHospital,Genk,Belgium.Theyallunder-
wentamandibular,maxillary,orbimaxillary
osteotomy,performedbyoneofthe3resident
maxillofacialsurgeonsattheSt.John’shospital
inGenk.Thepurposeofthereviewwasto
investigatetheincidenceofmajorairwaydiffi-
cultiesoccurringpostoperativelybecauseofsur-
gicallyrelatedcauses.Itseemedthatobstructive
airwaycompromisewastheonlyreasonfor
urgentinterventiontoprotectortorestorethe
airway.Intotal,3urgentunanticipatedlife-
savingreintubationswereattempted.Onewas
successful,andtheotherwaschangedintoan
urgenttracheostomy.Nodeathsoccurredinthis
patientseriesafterorthognathicsurgery.
Osseousgenioplasties,asstand-alonesurgeryor
incombinationwithothersimultaneousorthog-
nathic procedures, do care the risk for a life-
threateningrespiratorydistressbecauseofa
hematomaofthefloorofthemouth,whenper-
formedwithanoscillatingsaworasurgicaldrill.
Ifso,thisprobablywillhappenwithinthefirst4
postoperativehoursaccordingtotheexperience
inourseries.Thisriskcanbeavoidedbyusing
a piezosurgical unit to perform the osseous
genioplasty.
13.Effectsoflifestyleinterventionin
obesepregnantwomenongestational
weightgainandmentalhealth:aran-
domizedcontrolledtrial.
IntJObes(Lond).2012Oct2.
BogaertsAF,DevliegerR,NuytsE,WittersI,
GyselaersW,VandenBerghBR.
ABSTRACT
OBJECTIVE:Lifestyleinterventioncouldhelp
obesepregnantwomentolimittheirweightgain
duringpregnancyandimprovetheirpsychologi-
calcomfort,buthasnotyetbeenevaluatedin
randomizedcontrolledtrials.Weevaluated
whetheratargetedantenatallifestyleinterventi-
onprogrammeforobesepregnantwomeninflu-
encesgestationalweightgain(GWG)andlevels
ofanxietyordepressedmood.
DESIGNANDSUBJECTS:Thisstudyusedalon-
gitudinalinterventionaldesign.Ofthe235eligi-
bleobesepregnantwomen,205(meanage
(years):29±4.5;bodymassindex(BMI,kgm(-)
(2)):34.7±4.6)wererandomizedtoacontrol
group,abrochuregroupreceivingwritteninfor-
mationonhealthylifestyleandanexperimental
groupreceivinganadditionalfourantenatallife-
styleinterventionsessionsbyamidwifetrained
inmotivationallifestyleintervention.Anxiety
(StateandTraitAnxietyInventory)andfeelings
of depression (Edinburgh Depression Scale)
weremeasuredduringthefirst,secondand
thirdtrimestersofpregnancy.Socio-
demographical,behavioural,psychologicaland
medicalvariableswereusedforcontrollingand
correctingoutcomevariables.
RESULTS:Wefoundasignificantreductionof
GWGinthebrochure(9.5kg)andlifestyleinter-
vention(10.6kg)groupcomparedwithnormal
caregroup(13.5kg)(P=0.007).Furthermore,
levelsofanxietysignificantlydecreasedinthe
lifestyleinterventiongroupandincreasedinthe
normalcaregroupduringpregnancy(P=0.02);
nodifferencesweredemonstratedinthebrochu-
regroup.Pre-pregnancyBMIwaspositivelyrela-
tedtolevelsofanxiety.Obesepregnantwomen
whostoppedsmokingrecentlyshowedasignifi-
canthigherGWG(β=3.04;P=0.01);thosewith
concurrentgestationaldiabetesmellitus(GDM)
(β=3.54;P=0.03)andthosewhoconsumed
alcoholonaregularbase(β=3.69;P=0.04)sho-
wedsignificanthigherlevelsofstateanxiety.No
differences in depressed mood or obstetrical/
neonataloutcomeswereobservedbetweenthe
threegroups.Conclusions:Atargetedlifestyle
interventionprogrammebasedontheprinciples
ofmotivationalinterviewingreducesGWGand
levelsofanxietyinobesepregnantwomen.
14.Impedancecardiographyinuncompli-
catedpregnancyandpre-eclampsia:areli-
abilitystudy.
JObstetGynaecol.2012Oct;32(7):630-4.
TomsinK,MesensT,MolenberghsG,GyselaersW.
ABSTRACT
Ithasbeenreportedthatcardiaccontractilityis
36 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
alteredinpre-eclampsiacomparedwithnormal
pregnancy.Becauseofthenon-invasivenature
ofimpedancecardiography(ICG),thismethodis
gainingpopularityintheobstetricfield.We
assessedthereliabilityofICGmeasurementsin
uncomplicated3rdtrimesterpregnancies(UP)
andpre-eclampticpregnancies(PE).ICGmeasu-
rementswererecordedbeforeandafterthree
positionchanges,andthisexaminationwasdone
twice(session1and2)persubject.Foreachof
the22haemodynamicparameters,inter-and
intrasessionPearson’scorrelationcoefficients
(PCC)werecalculatedformeanvaluesof30
measurementsperpositionpersubject.PCCwas
consistently≥0.80forcontractilityparameters
‘acceleration-’,‘velocity-’and‘heather-index’in
bothUPandPE.Thesedataillustratethatcorre-
lationbetweenrepeatedICGmeasurementsof
cardiaccontractilityishighunderstandardised
conditions,andthatICGmaybeusefultostudy
changesofcardiaccontractilityinpregnancy.
15.Determinantsofdynamicchangesin
serumcreatinineinacutedecompensa-
tedheartfailure:theimportanceofblood
pressurereductionduringtreatment.
EurJHeartFail.2013Jan2.
DupontM,MullensW,FinucanM,TaylorDO,Starling
RC,TangWH.
ABSTRACT
AIMS:‘Worseningrenalfunction’(WRF)and
‘improvementinrenalfunction’(IRF)monitored
bychangesinserumcreatininearefrequently
encountered during treatment of acute decom-
pensatedheartfailure(ADHF).Wesoughtto
establishtheimportanthaemodynamicdetermi-
nants of alterations in serum creatinine.
METHODSANDRESULTS:Werevieweddata
from443patientstreatedforADHFwithhaemo-
dynamicguidanceinasinglecentre.WRFand
IRFweredefinedasa25%increaseordecrease
in estimated glomerular filtration rate (eGFR)
fromtimeofadmissiontopulmonaryartery
catheterremoval,respectively.Ofthe443
patients,46(10%)experiencedWRFand127
(29%)hadIRF.BaselineeGFRwaslowerin
patientswithIRFwhencomparedwithstable
patientsorthosewithWRF(45±25vs.63±
30vs.68±27mL/min/m(2),respectively,P<
0.0001).Incontrast,therelativedecreasein
meanbloodpressure(BP)wasmorepronounced
inpatientswithWRFwhencomparedwithstable
patientsorthosewithIRF(15±15vs.9±17
vs.4±15%,respectively,P=0.003).Withlar-
gerdecreasesinmeanBP,therewasgreater
likelihoodofexperiencingWRF(P=0.04)but
lesslikelihoodofexperiencingIRF(P=0.01).In
contrast, the degree of changes in right atrial
pressureorcardiacindexdidnotaffectthepro-
pensityfordevelopingWRForIRF.Therewas
nodifferenceinadverseclinicaloutcomes
(death,hearttransplantation,LVassistdevice
implantation,orreadmission)betweenthethree
groups(P=0.56).
CONCLUSION: Blood pressure decrease, rather
than alterations in cardiac output or central
venouspressure,wereassociatedwithchanges
inserumcreatinineduringtreatmentofADHF.
16.Comorbiditysignificantlyaffectsclinical
outcomeaftercardiacresynchronization
therapyregardlessofventricularremo-
deling.
JCardFail.2012Nov;18(11):845-53.
VerbruggeFH,DupontM,Rivero-AyerzaM,de
VusserP,VanHerendaelH,VercammenJ,JacobsL,
VerhaertD,VandervoortP,TangWH,MullensW.
ABSTRACT
BACKGROUND: The influence of comorbid condi-
tionsonventricularremodeling,functionalsta-
tus,andclinicaloutcomeaftercardiacresynchro-
nizationtherapy(CRT)isinsufficientlyelucidated.
METHODSANDRESULTS: The influence of diffe-
rentcomorbidconditionsonleftventricular
remodeling,improvementinNewYorkHeart
Association(NYHA)functionalclass,hospitaliza-
tionsforheartfailure,andall-causemortality
afterCRTimplantationwasanalyzedin172con-
secutivepatients(meanage71±9y),implan-
ted from October 2008 to April 2011 in a single
tertiarycarehospital.Duringmeanfollow-upof
18±9months,21patientsdiedand57were
admittedforheartfailure.Leftventricularremo-
delingandimprovementinNYHAfunctional
classwereindependentfromcomorbiditybur-
den.However,diabetesmellitus(hazardratio
[HR]3.45,95%confidenceinterval[CI]1.24-
9.65)andchronickidneydisease(HR3.11,95%
CI1.10-8.81)werepredictorsofall-causemor-
tality,andthepresenceofchronicobstructive
pulmonarydisease(HR1.89,95%CI1.02-3.53)
wasindependentlyassociatedwithheartfailure
admissions.Importantly,those3comorbidcon-
ditionshadanadditivenegativeimpactonsurvi-
valandheartfailureadmissions,eveninpatients
withreverseleftventricularremodeling.
CONCLUSIONS:Reverseventricularremodeling
andimprovementinfunctionalstatusafterCRT
implantationareindependentfromcomorbidity
burden.However,comorbidconditionsremain
importantpredictorsofall-causemortalityand
heart failure admissions.
17.Prognosticroleofpulmonaryarterial
capacitanceinadvancedheartfailure.
CircHeartFail.2012Nov1;5(6):778-85.
DupontM,MullensW,SkouriHN,AbrahamsZ,Wu
Y,TaylorDO,StarlingRC,TangWH.
ABSTRACT:Background-Rightventricular(RV)
dysfunctionfrequentlyoccursandindependently
prognosticatesinleft-sidedheartfailure.Itisnot
clearwhichRVafterloadmeasurehasthegrea-
testimpactonRVfunctionandprognosis.We
examinedthedeterminants,prognosticrole,and
responsetotreatmentofpulmonaryarterial
capacitance(PAC,ratioofstrokevolumeover
pulmonarypulsepressure),inrelationtopulmo-
naryvascularresistance(PVR)inheartfailure.
MethodsandResults-Wereviewed724conse-
cutivepatientswithheartfailurewhounderwent
rightheartcatheterizationbetween2000and
2005.ChangesinPACwereexploredinaninde-
pendent cohort of 75 subjects treated for acute
decompensatedheartfailure.PACshoweda
stronginverserelationwithPVR(r=-0.64)and
wedgepressure(r=-0.73),andprovidesstron-
gerpredictionofsignificantRVfailurethanPVR
(areaunderthecurveROC0.74versus0.67,
respectively,P=0.003).Duringameanfollow-up
of3.2±2.2years,bothlowerPAC(P<0.0001)
andhigherPVR(P<0.0001)portendmore
adverseclinicalevents(all-causemortalityand
cardiactransplantation).Inmultivariateanalysis,
PAC(butnotPVR)remainsanindependentpre-
dictor(Hazardratio=0.92[95%CI:0.84-1.0,
P=0.037]).Treatmentofheartfailureresultedin
adecreaseinPVR(270±165to211±88
dynes•s(-1)•cm(-5),P=0.002),alargerincrease
inPAC(1.65±0.64to2.61±1.42mL/mmHg,
P<0.0001),leadingtoanincreaseinpulmonary
arterialtimeconstant(PVR×PAC)(0.29±0.12to
0.37±0.15second,P<0.0001).Conclusions-PAC
bundlestheeffectsofPVRandleft-sidedfilling
pressuresonRVafterload,explainingitsstrong
relationwithRVdysfunction,poorlong-term
prognosis,andresponsetotherapy.
18.Timefromemergingheartfailure
symptomstocardiacresynchronisation
therapy:impactonclinicalresponse.
Heart.2012Oct4.
VerbruggeFH,DupontM,VercammenJ,JacobsL,
VerhaertD,VandervoortP,TangWH,MullensW.
ABSTRACT
OBJECTIVE:Toinvestigatewhethertimefrom
onsetofheartfailuresignsand/orsymptoms(ie,
progression to stage C/D heart failure) until
implantationaffectsreverseremodellingandcli-
nicaloutcomeaftercardiacresynchronisation
therapy(CRT).
37ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
DESIGN:CohortstudyofconsecutiveCRT
patients,implantedbetween1October2008
and 30 April 2011.
SETTING:Singletertiarycarecentre(Ziekenhuis
Oost-Limburg, Genk, Belgium).
PATIENTS:ConsecutiveCRTpatients(n=172;
71±9years),stratifiedintotertilesaccordingto
the time since first heart failure signs and/or
symptomsatimplantation.
MAINOUTCOMEMEASURES:Changeinleftven-
triculardimensions,NewYorkHeartAssociation
(NYHA)functionalclassandfreedomfromall-
causemortalityorheartfailureadmission.
RESULTS:Baselinerenalfunctionwasbetterin
patients implanted earlier after emerging heart
failuresymptoms(estimatedglomerularfiltration
rate=73±20vs63±23vs58±26ml/min/1.73
m(2)fortertiles,respectively).After6months,
decreasesinleftventricularend-diastolic/systolic
diameterandimprovementinNYHAfunctional
classweresimilaramongtertiles.Freedomfrom
all-causemortalityorheartfailureadmissionwas
betterinpatientswithearlyimplantation(p
value=0.042).However,thiswasnotthecasein
patientswithpreservedrenalfunction(p
value=0.794).Deathfromprogressiveheartfai-
lurewassignificantlymorefrequentinpatients
implanted later in their disease course.
CONCLUSIONS:Reverseleftventricularremodel-
lingafterCRTisnotaffectedbythedurationof
heartfailure.However,clinicaloutcomeisbetter
in patients implanted earlier in their disease
course,whichprobablyrelatestobetterrenal
preservation.
19.ClinicalOutcomesAfterTricuspidValve
AnnuloplastyinAdditiontoMitral
ValveSurgery.
CongestHeartFail.2012Oct1.
KoppersG,VerhaertD,VerbruggeFH,ReyskensR,
GutermannH,VanKerrebroeckC,VandervoortP,
TangWH,DionR,MullensW.
ABSTRACT: Current guidelines recommend tri-
cuspidvalveannuloplasty(TVP)togetherwith
mitralvalvesurgeryincasesoftricuspidannulus
dilation(≥40 mm)orfunctionaltricuspidvalve
regurgitation >2/4. Baseline clinical and echo-
cardiographic data of patients undergoing mitral
valvesurgeryinasingletertiarycarehospital
between2007and2010wereanalyzed.
Mortalityandheartfailurehospitalizationdata
werecollectedandgroupswithorwithoutTVP
werecompared.PatientswithTVP(n=89)had
similarbaselinecharacteristicscomparedwith
patientswithout(n=86),exceptforlowerright
ventricularfractionalareachangeandmorecon-
comitantaorticvalvesurgery.Mortalitywas
higherintheTVPgroupat30 days(14%vs
5%;P=.04),butthedifferencewasnolonger
significantattheendoffollow-up.Morepatients
werehospitalizedforheartfailureintheTVP
group(31%vs17%;hazardratio,2.1;95%
confidenceinterval,1.1-4.0;P=.05).Rightven-
tricularsphericityindexwastheonlypreopera-
tiveparameterpredictingdeathorheartfailure
hospitalizations.Inconclusion,patientsunder-
goingTVPinadditiontomitralvalvesurgeryare
athighriskforearlydeathorsubsequentheart
failurehospitalizations,whichmightbepartly
explainedbymorecomplexheartdisease.The
extentofpreoperativerightventricularremode-
lingmaybepredictiveofadverseoutcomes.
20.Responsetocardiacresynchronization
therapyinelderlypatients(>=70
years)andoctogenarians.
EurJHeartFail.2012Sep20.
VerbruggeFH,DupontM,DeVusserP,Rivero-
AyerzaM,VanHerendaelH,VercammenJ,JacobsL,
VerhaertD,VandervoortP,TangWH,MullensW.
ABSTRACT
AIMS:Cardiacresynchronizationtherapy(CRT)
leadstoreverseventricularremodelling,impro-
vedfunctionalcapacity,andbetterclinicaloutco-
meinpatientswithadvancedchronicheartfailu-
re,reducedejectionfraction,andevidenceof
ventricularconductiondelay,whoareunder
optimalmedicaltherapy.Thisstudyinvestigated
whetherthesebenefitscanbeextrapolatedto
olderpatients,typicallynotincludedinrandomi-
zed clinical trials.
METHODSANDRESULTS:Consecutivepatients
whoreceivedaCRTdevicebetweenOctober
2008 and June 2011, including optimization
afterwardsinadedicatedclinic,werestratified
into3pre-specifiedgroups,accordingtoage:
<70years(n=76);70-79years(n=95);and
≥80years(n=49).Leftventricularremodelling,
functionalcapacity,heartfailurehospitalization,
andmortalitydatawereassessedduringfollow-
up.Reverseleftventricularremodellingand
improvementinNewYorkHeartAssociation
functionalclassweresimilarinallgroupsat6
monthsafterimplantation.Duringmeanfollow-
upof20months,32patientsdiedand66were
admittedforheartfailure.Annualizedmortality
ratesweresignificantlyhigherinelderlypatients
(6%vs.8%vs.15%inallgroups,respectively;
P<0.001),buttimetodeathorfirstheartfailu-
readmissionwassimilaramongagegroups(P
=0.531).Progressivepumpfailurewasthe
majorcauseofdeath(50%),withco-morbidity-
related deaths also being frequent (41%).
CONCLUSION:Reverseleftventricularremodel-
lingandfunctionalcapacityimprovementafter
CRTaresustainedatadvancedage.Moreover,
timetoall-causemortalityorheartfailure
admissionwassimilar,irrespectiveofage,ina
contextofmaximizedoptimizationincludingopti-
malmedicaltherapy.
21.Non-invasivemonitoringofcerebral
perfusionduringtranscatheteraortic
valveimplantationprocedure.
AmJCardiol.2013Jan15;111(2):302.
DeDeyneC,MeexI,JansF,EngelenK,Gutermann
H,DensJ.
22.Salvageextensivecoronarythrom-
boendarterectomyforarupturedleft
anteriordescendingartery.
InteractCardiovascThoracSurg.2012
Oct;15(4):759-61.
DePraetereH,DiBariN,GutermannH,Van
KerrebroeckC,DionRA.
ABSTRACT:Wedescribealifesavingemergent
thromboendarterectomyoftheentireleftanteri-
ordescendingarteryina63-yearoldman.Four
daysearlier,hehadundergoneacoronaryartery
bypassgrafting.Theleftanteriordescending
arterywasnotbypassedthenduetoseveredif-
fusediseaseandcalcifications.Afteranunevent-
fulrecovery,syncopeoccurredduringexercise.
Emergencycatheterizationrevealedpatent
grafts,butnoflowovertheleftanteriordescen-
dingartery.Atrescuepercutaneouscoronary
intervention,aperforationoftheleftanterior
descendingarteryoccurred,leadingtocardioge-
nicshock.Asuccessfulthromboendarterectomy
oftheleftanteriordescendingarterysalvaged
the patient’s life.
23.Surgicalpatchangioplastyoftheleft
maincoronaryartery.
EurJCardiothoracSurg.2012Oct;42(4):719-27.
HarlingL,SepehripourAH,AshrafianH,LaneT,
JarralO,ChikweJ,DionRA,AthanasiouT.
ABSTRACT:Isolatedostialstenosisoftheleft
maincoronaryartery(LMCA)israre,occurring
in<1%ofthepatientsundergoingcoronary
angiography.Surgicalpatchangioplasty(SPA)
offersanalternativetoconventionalcoronary
arterybypassgrafting(CABG)insuchcasesand
isadvantageousinrestoringmorephysiological
myocardialperfusion,maintainingostialpatency
andpreservingconduitmaterial.However,a
numberofearlytechnicalfailuresandhighperi-
operativemortalityhavelimitedthegeneralized
uptakeofthisprocedure,andonlyrecentlyhave
advancesinmyocardialprotectionandnovelsur-
gicalapproachestotheLMCAresultedina
38 Ziekenhuis Oost-Limburg I ZOLarium
resurgenceofthetechnique.Asystematiclitera-
ture search identified 45 studies incorporating
478patientsundergoingSPA.Avarietyofpatch
materialswereused,includingthepericardium,
saphenousveinandinternalmammaryandpul-
monaryarteries.Patientswerefollowedupfora
meanof54.4months.The30-daymortalitywas
1.7%andcardiacspecificmortality3.3%atlast
follow-up.Encouragingly,92.4%ofreported
cases(n=182)showedcompleteangiographic
patencyatlastfollow-up.Ourresultsindicate
thatSPAmaybeaviablealternativetoCABGin
thesurgicalmanagementofisolatedostialLMCA
stenosis.However,norandomizedtrialshave
been performed, and it is clear that careful
patient selection is essential in minimizing mor-
bidityandmortalityintheshort-andlong-term.
Furtherresearchisrequiredtoallowadirect
comparisonofSPAtotechniqueswithamore
substantialevidencebasesuchasCABGand
percutaneouscoronaryintervention,andtodefi-
ne the optimal patch graft material, elucidating
thatanybeneficialeffectsarterialpatchesmay
haveonlong-termpatency.
24.HepatitisCinfection,antiviraltreat-
mentandmentalhealth:aEuropean
expertconsensusstatement.
JHepatol.2012Dec;57(6):1379-90.
SchaeferM,CapuronL,FriebeA,Diez-QuevedoC,
RobaeysG,NeriS,FosterGR,KautzA,FortonD,
ParianteCM.
ABSTRACT
Mentalhealthproblemsfrequentlyoccurinchro-
nicinfectionwiththehepatitisCvirus(HCV)and
duringantiviraltreatmentwithpegylatedinterfe-
ron-alpha(PegIFNα)andribavirin.Depressionis
one of the most important complications during
antiviraltreatmentofchronichepatitisCinfection.
However,anincreasedprevalenceofdepression,
fatigue,andcognitivedisturbanceshasalsobeen
reportedinuntreatedHCV-positivepatients.
Patientswithpsychiatricdisordersordrugaddicti-
onalsohaveanincreasedriskofHCVinfection.
Furthermore, because of possible drug-drug inter-
actions,newantiviralsadministeredtogetherwith
PegIFNαandribavirinmaycomplicatepsychiatric
sideeffectmanagement,evenifnospecificpsy-
chiatricadverseeventsareknownsofarforthese
newdrugs.TheEuropeanliverpatient’sorganiza-
tion(ELPA)organisedaEuropeanexpertconfe-
rencetoreviewtheliteratureanddevelopexpert
recommendations for the management of mental
healthproblemsinHCVinfectedpatients.This
paper results from the output of the 2011 EASL
meetingandsubsequentdialoguewithpatient
groupsandrelevantexpertsinEurope.Itsum-
marisesthecurrentknowledgeofHCVinfection
andthebrain;prevalence,course,andneurobio-
logyofIFN-αassociatedpsychiatricsideeffects;
possibleriskfactorsforIFN-αassociateddepres-
sionandsuicideattempts;psychiatricmanage-
mentofHCVinfectedpatientsbeforeandduring
antiviraltreatment;preventionofIFN-αassocia-
tedpsychiatricsideeffects;andpsychiatric
aspectsofthenewantivirals.Thesummarised
currentknowledgeaboutmentalhealthchanges
beforeandduringantiviraltreatmentshould
improveinterdisciplinarymanagementofHCV
infected patients.
25.Resourceuseandcostofhepatitis
C-relatedcare.
EurJGastroenterolHepatol.2012Oct;24(10):1191-8.
NevensF, ColleI, MichielsenP, RobaeysG, Moreno
C, CaekelberghK, LamotteM, WyffelsV.
ABSTRACT
BACKGROUND: Chronic hepatitis because of the
hepatitisCvirus(CHC)isamajorhealthpro-
blem that can lead to decompensated cirrhosis,
hepatocellularcarcinoma,andeventuallydeath,
allofwhichareassociatedwithsignificantheal-
thcare costs.
AIM:ToupdatethecostofcareofCHCaccor-
dingtothedifferentseveritystagesofthe
diseaseinawestEuropeancountry(Belgium).
METHODS:Medicalrecordsof157patients,who
werereferredtothemedicalspecialistatdiffe-
rentstagesofdisease,werereviewedtoidentify
themedicalcostsoverafollow-upperiodof3
yearsor2yearsinthecaseoflivertransplanta-
tion(LT).Sixdiseasestagesweredefinedonthe
basisofhistology(Metavirclassification)and/or
clinical data.
RESULTS:Incomparisonwithmilddisease,the
cost increased 1.6 times in the case of decom-
pensated cirrhosis, 1.9 times in the case of
hepatocellular carcinoma, and 3.4 in the case of
LT. The costs for medication, hospitalization, and
ambulatorycarewere,respectively,ontheone
hand, 81, 8, and 11% for mild disease and, on
theother,18,79,and3%forLT.Inthecaseof
asustainedviralresponse,thecostoffollow-up
within3yearsdecreasedby45%forpatients
withmildandmoderatedisease.
CONCLUSION:Antiviraltreatmentisthemost
importantfactorgoverningcostinmildand
moderate disease, but once complications of
CHCoccur,hospitalizationcostsfarexceedthe
costofantiviraltherapy.Alreadyduringthefirst
3yearsoffollow-up,sustainedviralresponse
decreasedthecostsignificantly.Treatmentof
patientswithCHCinanearlystagehasthe
potentialtobecost-effective.
Infectieziekten,eenup-date: Do 21 februari 2013, 20.30 uur.
Hedendaagsekijkopdigestieveoncologievoorcoloncarcinoma: Do 21 maart 2013, 20.30 uur.
Dewetvan31maartbetreffendedevergoedingvanschadealsgevolgvangezondheidszorg: no faultwet: Do 18 april 2013, 20.30 uur.
OpeningnieuwmultidisciplinairpijncentrumopcampusSint-Barbara: Do 23 mei 2013, 20.30 uur.
Dermatologieinbeeld: Do 20 juni 2013, 20.30 uur.
Meerinfoenprogrammaopwww.zol.be
Wetenschappelijkeraad>
39ZOLarium I Ziekenhuis Oost-Limburg
DatishetLeven, afscheid prof. dr. Politis.21februari,Limburghal,vanaf13u.Meerinfo:ann.steegmans@zol.be
Kick-offSymosiumTracema 11 februari, aula ZOL, campus Sint-Jan,18.30tot22uur.Meerinfo:www.zol.be
NieuweeditievandeLeerstoelMedischeEthiek–JulesKnapen.Themais:‘Welkeethischekeuzesmakenwezelf,welkemaaktdesamenlevingvoorons?’.Reedsvoorde16emaalwordenvijflezingenaangeboden,overmaatschappelijkrelevantethema’sdiezichsituereninhetdomeinvandemedischeethiek.Hetvolledigeprogrammaisbeschik-baarophttp://www.uhasselt.be/kna-pen2013.Degratislezingenvindenplaatsop10, 17, 31 januari, 21 en 28 februari 2013, telkens om 20u, op campus Diepenbeek(gebouwD).Voorartsenwordtaccreditering(ethiek)aangevraagd.
OpleidingstralingsprotectiePersonendieeenactievehandheb-ben in radiologische stralingstoepas-singen op de mens dienen een getuigschrift ‘stralingsprotectie’ te behalen.OpinitiatiefvanhetZOL,JessaenUHasseltwerdeendoorhetFANC goedgekeurd opleidingsconcept uitgewerkt.Deopleidingstartop22januari 2013 in het Jessa Ziekenhuis. Meerinfoopwww.zol.be.
ReedsdecennialangishetTijdschriftvoorGeneeskundeeenbegripinVlaanderen.Meteenoplagevan7000exemplarenishetéénvandemeestgelezenmedischwetenschappelijkeperiodiekeninonsland.Middelsonderwerpenafkomstiguitallemedischedisciplinesrichthetzichvooraltot de omnipracticus, maar onder de lezersbevindenzichookvelespecialisten,wetenschappersenanderewerkersindegezondheidszorg.Hettijdschriftverschijnttweemaalpermaand,enhetwordtuitge-gevenzowelingeprintealsinelektroni-scheversie.
VanafditacademiejaartredenookvertegenwoordigersvandeuniversiteitHasselt(uHasselt)toetotderedactieraadvanhettijd-schrift.Prof.dr.Gyselaers,gynaeco-looginZOL,neemtdefunctievanuHasselt-redacteuropzich,terwijlprof.dr.Dendale,cardiolooginhetJessaZiekenhuis,lidwordtvandeRaadvanBestuur.BeideartsenzijnalsdocentverbondenaandefaculteitGeneeskundeenLevenswetenschappenvandeuHasselt.
Symposia> UniversiteitHasselt,ZOLenJessainhetTijdschriftvoorGeneeskunde>
DitnieuwewerkingskanaalvoorUHasseltbiedt de mogelijkheid aan de Limburgse artsen,diewillenbijdragentotdenascho-lingvanhunVlaamsecollegae-zowelomnipractici als specialisten – om hun boodschapviaditmediumteverspreiden.De laatste jaren is de band sterk aange-haald tussen de klinische artsen in de Limburgse ziekenhuizen of algemene prak-tijkendeacademiciaanUHasselt,enditheeftgeleidtoteensterkeveranderingindeLimburgsegeneeskunde,zowelophetvlakvandetoepassingvanwetenschappe-lijke principes in de dagdagelijkse praktijk-voeringalsophetgebiedvanmedischeopleiding.Desamenwerkingmetdeuni-versiteitheeftgeleidtoteeneigenidenti-teitvandeLimburgsegeneeskunde,endezeidentiteitmagenkanwordengetoond en gedeeld met collegae en stu-denten in het land.
Eenbijdrageleverenaanhettijdschriftkandoorinzendingvaneenmanuscript,samenmeteenbegeleidendschrijvengerichtaandeUHasselt–redacteur.Deinzending gebeurt uitsluitend electronisch ondervormvaneentekstinword-ofpdf-format,geschrevenvolgensderichtlijnenvanhettijdschrift(ziebijlage1).Dezetekstwordtgestuurdnaarhetredactioneelemail-adreswilfried.gyselaers@uhasselt.be.
DedirectieledenvandeUniversiteitHasseltendeziekenhuizenZOLenJessastaanvolledigachterdezenieuweoppor-tuniteitomdegeneeskundeenweten-schap in Limburg nog meer en beter op elkaar af te stemmen. Zij hopen dan ook dat de Limburgse artsen, studenten en wetenschappersdezemogelijkheidtenvollezullenaangrijpenomhunkwaliteiten,kennis en didactiek te delen met hun col-legaeinVlaanderen.
Verantwoordelijkeuitgever:Dr.G.VanderVelpenHoofdgeneesheerZOL
Redactieensamenstelling:Grete Bollen
Werkenmee:Lotte BamelisDannyBaensElsDeReuwe
Lars GrietenDr.WilfriedGyselaersDr.FransIndesteegeDr.WilfriedMullensDr.PatrickNoyensDr.JohanRobaysDr.PieterViaene
Redactieadviesraad:Dr. Jef De Bie
Dr.JanDeKosterDr.WillemOmbeletDr.HubertVandeputDr.JohanVanRobays
Dr.LucVerresen
Foto’s:ZOL
Lars GrietenMineDalemansDominiqueJoye
Otto DekkersUHasselt
Tekening:TomGoovaerts
Lay-out:Onar
Redactie:Schiepse Bos 6
B 3600 Genk – Belgiumwww.zol.be
T +32 (0)89 32 17 62zolarium@zol.be
Nietsuitdezeuitgavemagovergenomenofvereenvoudigd
wordenzonderschriftelijketoelatingvandeuitgever
Communicatie artsen
Colofon >
Recommended