View
224
Download
6
Category
Preview:
Citation preview
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 1
Eindrapport bij het project SoE 2011/15
‘Competentiegerichte stembegeleiding bij
studenten lerarenopleiding’
Wivine Decoster
Koenraad Hinnekint
Ann Van Hooste
Tina Vertommen
Jo Waegeman
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 2
Eindrapport bij het project SoE 2011/15
‘Competentiegerichte stembegeleiding bij studenten lerarenopleiding’
Leuven, 30 september 2013
contactpersoon: wivine.decoster@med.kuleuven.be
Inhoudstafel
1. Inhoudelijk verslag…………………………………………….…………………………………………….. 3
1.1 Situering…………………………………………………………………………………………………….. 3
1.2 Doelstellingen……………………………………………………………………………………………. 3
1.3 Werkwijze………………………………………………………………………………………………….. 5
a. Visieontwikkeling + redactie visietekst…………………………………………. 5
b. Beschrijving stemcompetenties……………………………………………………. 5
c. Opstellen competentiematrix……………………………………………………….. 5
d. Opstellen stappenplan voor sensibiliseren in de lerarenopleiding.... 5
e. Inventarisatie van good practices en werkmateriaal…………………….. 6
f. Ontwikkeling workshop ‘Ontknoop je stem!’.................................... 6
g. Kwalitatief beschrijvend procesonderzoek ...................................... 7
h. Disseminatie via webbrochure......................................................... 7
1.4 Resultaten/conclusies………………………………………………………………………………. 8
1.5 Samenvatting ............................................................................................... 13
2. Werkingsverslag ...…………………………………………………………………………………………… 13
2.1 Projectgroep en betrokkenen …………………………………………………………………. 13
2.2 Activiteiten………………………………………………………………………………………………. 14
2.3 Reflecties……………………………………………………………………………………………….. 15
3. Financieel verslag ................................................................................................. 15
4. Relevante eindproducten ................................................................................... 15
a. Projectpagina op website School of Education.............................. 15
b. (Web)brochure ‘Ontknoop je stem!’............................................... 16
c. Flyer ‘Ontknoop je stem!’.................................................................. 16
d. Roll-up ‘Ontknoop je stem!’.............................................................. 16
e. Stop-motions ‘Ontknoop je stem!’.................................................. 16
5. Lijst van bijlagen (zie bijgevoegde CD-rom) ………………………………………………….... 17
6. Bronnen………………………………………………………………………………………………………….. 18
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 3
1 Inhoudelijk verslag
1.1 Situering
In dit project werd gewerkt rond de centrale vraag: “hoe kan je als lerarenopleiding het stemgebruik
bij studenten vanuit een competentiegerichte invalshoek begeleiden en vormen?”
De lerarenopleider staat garant voor een degelijke voorbereiding van studenten op een job in het
onderwijs. Vanaf hun eerste werkervaringen zullen zij overtuigend doceren, boeiend verhalen
vertellen, met kracht overleggen, gesprekken voeren met allerhande partners, geestdriftig
toejuichen,… De stem wordt door de leraar steevast als werkinstrument gebruikt. Enerzijds weten we
dat leraren als beroepssprekers een verhoogd risico lopen op stemproblemen en dat stemproblemen
tijdens de lerarenopleiding vaak stemproblemen op de werkvloer voorafgaan (Thomas, 2005;
Meulenbroek, 2010; Timmermans e.a., 2011). Anderzijds weten we ook dat een optimale stem
binnen ieders bereik ligt. Maar heeft elke lerarenopleider zijn studenten daarvoor ook de nodige
stemcompetenties bijgebracht? Wat betekent een optimale stem precies voor een welbepaalde
student?
Hoe de stem een uitdaging kan vormen voor de leraar ervaart iedere lerarenopleider zelf misschien
ook dagelijks. Hij vraagt zich mogelijk af hoe het komt dat een collega nooit hees is, waarom het
lesgeven vlotter verloopt op bepaalde momenten van de dag of in sommige lokalen. De
lerarenopleider is ervan overtuigd dat adequate didactische vaardigheden zoals goed
klasmanagement of de groep geboeid laten meewerken belangrijke aspecten zijn van het lesgeven.
Het is duidelijk dat de stem daarbij een belangrijk hulpmiddel is.
Maar hoe kan je als stemcompetent lerarenteam ook model staan voor je studenten? Hoe kan een
lerarenopleiding die optimale stem aanpakken zonder het studiepakket van studenten extra te
belasten?
De combinatie van bovenstaande vragen vormde de unieke kern van dit onderzoeksproject.
1.2 Doelstellingen
Sinds enkele jaren krijgt het stemgebruik van de leraar de aandacht van onderzoekers, hetgeen
resulteert in heel wat boeiende, interessante en bruikbare literatuur. Stemgebruik in een
professionele context is goed beschreven, maar werd nog niet vertaald naar een pedagogisch-
didactische en competentiegerichte context. Ook de vraag of de optimale stem kan gekoppeld
worden aan de basiscompetenties van een (beginnende) leraar en de vraag hoe je als
lerarenopleiding op een geïntegreerde manier aan een competentiegerichte stembegeleiding kunt
werken, werden eerder nog niet onderzocht. Binnen dit project ontwikkelde het onderzoeksteam
een model dat het grondbeginsel van competentiegerichte stembegeleiding bij studenten
lerarenopleiding verduidelijkt.
Er werd uitgegaan van een aantal operationele doelstellingen:
(1.) Het schrijven van een visietekst die het werken aan stemoptimalisering bij studenten
lerarenopleiding vanuit een competentiegerichte invalshoek beschrijft. Het onderzoeksteam
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 4
kristalliseerde de visie in een krachtig model waarin het begrip ‘stemergonomisch handelen’ een
centrale plaats krijgt. Ook werden er ‘stemcompetenties’ geformuleerd die belangrijk zijn bij het
werken aan deze stemoptimalisering. Die stemcompetenties werden aan de basiscompetenties van
de beginnende leraar gelinkt in de vorm van een competentiematrix. De visietekst (inclusief het
daarin beschreven model ‘stemergonomisch handelen’) en de lijst van stemcompetenties werden
door een resonantieraad afgetoetst op basis van 4 criteria (juistheid, kwaliteit, gedragenheid en
bruikbaarheid). Deze doelen vormden de kern van werkpakket 1 (WP1).
(2.) Een tweede werkpakket (WP2) omvatte de ontwikkeling van een stappenplan waarmee teams
van lerarenopleiders - vertrekkende vanuit hun verscheidenheid – het stemergonomisch handelen in
hun opleiding kunnen implementeren vanuit een breed gedragen dynamiek. Om concrete uitwerking
hiervan mogelijk te maken werden praktijktips beschreven. Het stappenplan vormde verder mee het
uitgangspunt bij het uitwerken van de workshop ‘Ontknoop je stem!’.
(3.) In werkpakket 3 (WP3) maakten we een inventaris op van bestaande informatie, meer bepaald
voorbeelden van good practices en oefenpakketten die veelal blijken te focussen op ‘stemtechniek’.
We ontwikkelden daarom zelf materiaal om – meer contextgericht - aan stemergonomisch handelen
binnen de lerarenopleiding te werken. Dit materiaal werd via een workshop ‘Ontknoop je stem’ aan
de 22 lerarenopleidingen van het Expertisenetwerk SoE aangeboden. We voorzagen verder in een
lijst van regionale stemartsen en stemtherapeuten om een mogelijke samenwerking met
lerarenopleiders te faciliteren.
(4.) In een vierde werkpakket (WP4) voerden we een kwalitatief beschrijvend procesonderzoek uit
ter optimalisering van de workshop ‘Ontknoop je stem!’. Door middel van dit onderzoek werd de
onderzoeksoutput (de visie, de materialen en werkvormen inzake stemergonomisch handelen zoals
uitgewerkt binnen de workshop) geconsolideerd en bijgestuurd.
(5.) WP5 omvatte de disseminatie. Er werd in een publicatie voorzien in de vorm van een
(web)brochure waarin de visie en het model rond stemergonomisch handelen, het stappenplan, een
handleiding bij en de materialen van de workshop zijn opgenomen. Via een flyer - die o.a. werd
gekoppeld aan de workshop ‘Ontknoop je stem!’ - werd een aanzet tot sensibilisering gegeven. We
leverden een bijdrage aan de studiedag van SoE in het najaar van 2012, we deden een voorstel tot
congresbijdrage voor het Velon-congres in het voorjaar van 2013 (maar werden niet weerhouden)
en smeedden concrete plannen voor een bijdrage aan (1) het stemsymposium van het
Expertisecentrum Stem van KU Leuven en (2) de studiedag van SoE, beide in het najaar van 2013.
(6.) Om het project vlot te laten verlopen en de continuïteit van de samenwerking te waarborgen,
werden er strategische afspraken gemaakt. De taken van de projectgroepsleden werden door de
projectmanager aangestuurd en opgevolgd. Tweewekelijks werd de projectpromotor inhoudelijk
gebriefd zodat de betrokkenheid op het project maximaal was. Dit takenpakket vormde het zesde
werkpakket (WP6) onder de noemer ‘projectmanagement’.
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 5
1.3 Werkwijze
Hieronder volgt een beschrijving van de inhoudelijke uitwerking van het project. We volgen daarbij
de structuur van de verschillende werkpakketten. De relevante documentatie hierbij (o.a.
werkdocumenten, inputmateriaal,...) is als bijlage te consulteren op bijgevoegde CD-rom.
a. Visieontwikkeling + redactie visietekst
Literatuuronderzoek vormde een belangrijk startpunt bij het ontwikkelen van onze visie. In meerdere
werkmomenten werden de verzamelde ideeën getoetst aan praktijkervaring en zochten we naar een
model waarin eenieder zich kon vinden vanuit de diversiteit aan inzichten en opinies. Dit alles werd
gesynthetiseerd in de visietekst die na verschillende aanpassingen resulteerde in een adequaat
geformuleerd en coherent geheel. Opvallend daarbij is dat de term ‘stemergonomisch handelen’ via
een model als centrale topic binnen dit onderzoek naar voren werd geschoven. Het gaat om een
nieuw concept dat – aanvullend op de bestaande opvattingen – een meer contextgericht antwoord
tracht te bieden op wat stemoptimalisering kan inhouden. Om kwaliteit te garanderen werd de
visietekst getoetst bij de resonantieraad en werd die feedback geïmplementeerd. Afbeeldingen
(zowel figuren als animaties) werden ter verduidelijking aan het model toegevoegd. Hiervoor
steunden we op externe hulp.
b. Beschrijving stemcompetenties
Om te komen tot een lijst van ‘stemcompetenties’ vertrokken we eveneens vanuit
literatuurvoorbeelden (o.a. Decoster & de Jong, 2008). Daarnaast werden bestaande
competentieprofielen en overzichten van eindtermen en leerplannen (uit verschillende
lerarenopleidingen) vergeleken en geanalyseerd. Projectleden interviewden collega’s-
lerarenopleiders om helder te krijgen welke competenties inzake stemoptimalisering bij studenten
nodig zijn bij het instappen in het lerarenberoep. De synthese van al dit materiaal leidde tot de lijst
stemcompetenties (STC).
c. Opstellen competentiematrix
Een belangrijke betrachting van dit project was om stemoptimalisering aan te pakken zonder het
studiepakket van de student extra te belasten. Door de lijst van stemcompetenties (STC) te matchen
aan de basiscompetenties (BC) van de beginnende leraar is getracht hieraan tegemoet te komen. Uit
meerdere denkoefeningen – door het opstellen van competentiematrices – kwam naar voren dat de
STC inderdaad vervat zitten in de BC. Werken aan stemoptimalisering betekent dus niet veel ‘extra’
doen maar vooral: hetzelfde doen op een stemergonomisch verantwoorde manier. Of nog: inzetten
op stemoptimalisering betekent voor de lerarenopleidingen niet zozeer het stellen van extra
opleidingsdoelen, dan wel het opnemen van ‘stemergonomisch handelen’ als een algemeen
vormingsdoel binnen de opleiding. Het zou er een kwaliteitslabel van kunnen zijn.
d. Opstellen stappenplan voor het sensibiliseren in de lerarenopleiding
Om teams van lerarenopleiders te sensibiliseren werkten we een stappenplan uit waarmee je als
lerarenopleider of opleidingsteam een concreet actieplan t.a.v. stemergonomisch handelen kan
opstellen. Daarbij zijn twee niveaus van belang: enerzijds het professionaliseringstraject van de
lerarenopleider, anderzijds het opleidingstraject voor de studenten. Doorheen het stappenplan
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 6
werden de verschillende vaardigheden inzake stemergonomisch handelen gelinkt aan een niveau van
bewuste of onbewuste beheersing. Wanneer een lerarenopleiding wil werken aan stemergonomisch
handelen kan de beschrijving van deze niveaus worden aangewend om de (didactische) beginsituatie
te bepalen. Door een specifieke omschrijving is het mogelijk om in te schatten waar je als individuele
docent of als team staat. Tot slot werd ook aangegeven hoe je van het ene beheersingsniveau naar
het andere kan evolueren. De acties of handelingen die zullen worden ondernomen om te evolueren
binnen het stappenplan kunnen worden vastgelegd. Zo kan concreet worden bepaald waarop zal
worden ingezet om stemergonomisch handelen een plaats te geven binnen de lerarenopleiding.
e. Inventarisatie van good practices en werkmateriaal
In een eerste fase werd een schriftelijke bevraging gedaan van de lerarenopleidingen die verbonden
zijn aan School of Education. Respondenten werden via mail gevraagd om inzicht te geven in hun
werkwijze inzake stemoptimalisering bij studenten. Documenten konden aanvullend worden
toegestuurd. Dit resulteerde in een inventaris van good practices en werkmateriaal uit het werkveld.
Heel opvallend was daarbij dat het materiaal vaak beperkt bleef tot het werken aan ‘stemtechniek’
en niet aansloot bij de door het onderzoeksteam ontwikkelde en meer contextgerichte visie op
‘stemergonomisch handelen’. Daarom opteerden we voor het ontwikkelen van eigen materiaal in de
vorm van een nascholingspakket ‘Ontknoop je stem!’. Deze keuze werd gedocumenteerd en
verantwoord in onze reactie op het verslag ‘Terugkoppeling tussentijds rapport’.
f. Ontwikkeling workshop ‘Ontknoop je stem!’
Om lerarenopleiders en studenten lerarenopleiding vertrouwd te maken met het begrip ‘stemergonomisch handelen’ en zo ook met het werken aan stemoptimalisering, werkten we een workshop uit. Onder de titel ‘Ontknoop je stem!’ verzamelden we een vijftal activiteiten met als doelen:
het verschil kennen tussen ‘aanleren van juist stemgebruik’ en het ‘werken aan stemoptimalisering vanuit een stemergonomisch perspectief’;
kennismaken met de visie op ‘stemergonomisch handelen in een didactische context’; voorbeelden geven en alternatieven bedenken bij de eigen praktijk inzake stemergonomisch
handelen; kennismaken met de stemcompetenties en de concretisering ervan; concrete initiatieven formuleren om stemoptimalisering binnen de opleiding een plaats te
geven.
De gebruikte werkvormen (o.a. de vooroefening ‘het sprookje’, het ‘duplo-team’, de ‘droom-de-
droom-oefening’) werden uitgebreid beschreven en zijn in de webbrochure bij het project
opgenomen (zie verder: (h) disseminatie via webbrochure).
Het materiaal bij deze workshop bestond uit een powerpoint-presentatie waarmee we het model,
onze visie en de lijst van stemcompetenties communiceerden. Het uitdenken en uitwerken van een
visueel sterk concept gebeurde met steun van externe professionele hulp. Het model
‘stemergonomisch handelen’ werd in een figuur en een animatie ‘gegoten’. De zeven
stemcompetenties werden geïllustreerd door cartoons om zo - op een luchtige manier - onze
doelgroep te bereiken, eerder dan via de technische en zakelijke terminologie waarin competenties
nu eenmaal worden uitgedrukt. Een flyer in acht luikjes werd ontworpen waarop – naast de cartoons
en de competenties – ook voorbeelden van concretisering vermeld staan. Aan de hand van het
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 7
kleurgebruik en toevoeging van de basisfiguren zit in het ontwerp van de flyer een verwijzing naar
het model ‘stemergonomisch handelen’.
Via een mailing (vanuit SoE) en via de SoE-nieuwsbrief werden de lerarenopleidingen uitgenodigd om
deel te nemen aan deze workshop.
Om de workshop ‘Ontknoop je stem!’ visueel aan te kondigen werd verder promotiemateriaal
voorzien in de vorm van twee roll-ups en een vijftal stop-motions. Dit materiaal werd regelmatig
ingezet (de roll-ups in de leraarskamers van een aantal opleidingen en de stop-motions op de digitale
borden van de studiedag van SoE) zodat de workshop – en ons project – een grote visibiliteit kende.
g. Kwalitatief beschrijvend procesonderzoek
Om de kwaliteit van de ontwikkelde materialen en werkvormen te kunnen garanderen werd de
workshop ‘Ontknoop je stem!’ het onderwerp van een kwalitatief beschrijvend procesonderzoek.
Tien opleidingen gingen in op de uitnodiging om ‘Ontknoop je stem!’ binnen hun instelling te laten
plaatsvinden. In de periode 15 april 2013 – 15 juni 2013 werd de workshop dan ook 10 keer
uitgevoerd, geëvalueerd (door deelnemers én de workshopgevers) en bijgestuurd. De initiële
workshop resulteerde zo – na de nodige aanpassingen – in een kwaliteitsvolle onderzoeksoutput
m.b.t. de uitgewerkte visie, het model en de materialen rond ‘stemergonomisch handelen’. Ook het
communicatie- en promotiemateriaal werd in de evaluatie opgenomen. De volledige ‘horizontale
analyse feedback workshop’ en de ‘procesmatige aanpassing van de workshop’ zijn als bijlagen nr. 45
en nr. 46 bij dit eindrapport te vinden.
h. Disseminatie via webbrochure
Om ‘Ontknoop je stem!’ na afloop van het project ook verder operationeel te kunnen aanwenden is
er gekozen om een webbrochure te publiceren die beschikbaar is onder onze projectpagina op de
website van SoE. In de webbrochure is al het nodige materiaal aanwezig om binnen de
lerarenopleidingen concreet werk te maken van stemoptimalisering en dit zowel voor de
docententeams (professionalisering) als voor het werken met de studenten (opleiding). De visie
wordt toegelicht, het model gekaderd en geïllustreerd, de werkvormen bij de workshop kant-en-
klaar uitgewerkt m.i.v. concrete suggesties voor implementatie. De nodige bijlagen bij de workshop
kunnen worden gedownload van de webpagina van SoE.
De brochure ‘Ontknoop je stem!’ wordt naast de digitale versie ook in een oplage van 100 stuks
gedrukt en zal via SoE in het najaar van 2013 worden verspreid onder de 22 opleidingen van de
Associatie KU Leuven, alsook onder de partners van de andere Expertisenetwerken.
Op de jaarlijkse studiedag van SoE – op 4 oktober 2013 in Mechelen – voorziet de projectgroep nog
een bijkomend disseminatiemoment.
Er was tevens het concrete voornemen om ‘Ontknoop je stem!’ te presenteren tijdens het jaarlijkse
symposium van het Stem Expertisecentrum van KU Leuven in het najaar van 2013. De organisatoren
van dit symposium lieten echter weten dat dit initiatief niet doorgaat waardoor dit plan vervalt.
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 8
1.4 Resultaten/conclusies
Eerder werden – in het tussentijds rapport d.d. 1 oktober 2012 – al een aantal resultaten en
conclusies gerapporteerd. Degene die nog steeds relevant zijn bij afloop van het project worden
hieronder herhaald. Bijkomende resultaten en conclusies worden geformuleerd op basis van een
projectevaluatie die gebeurde door de projectgroepsleden in opvolging van de vergadering van
22/06/2013. We volgen weerom de volgorde van de beschreven werkpakketten.
- De visietekst wordt inhoudelijk als sterk beoordeeld. We hebben aan de visieontwikkeling
langer gewerkt dan voorzien in het tijdspad. Doorheen de tijd bleek nl. dat het steeds
opnieuw in vraag stellen van ons ‘model’ enerzijds tijdrovend was maar anderzijds inzichten
opleverde die vernieuwend zijn. Samen uitgebreid discussiëren heeft als gevolg dat de visie
breed gedragen wordt door de groep. De uitgeschreven visietekst werd afgetoetst in de
‘eigen’ opleidingen en bij de resonantieraad, hetgeen de inhoud meer transparant maakte.
Zeker het concept ‘stemergonomisch handelen’ is zodanig uitgewerkt dat het toepasbaar is
in de lerarenopleidingen. Dit percipiëren we als een grote sterkte.
- We benadrukken dat we de uitgeschreven visietekst zelf beschouwen als een intern
werkdocument. Het risico dat de tekst an sich niet vlot leesbaar zou zijn voor een groot
publiek (vb. studenten) willen we daarmee het hoofd bieden. Zo is onze visietekst niet
bedoeld.
- Het model ‘stemergonomisch handelen’ dat we uitwerkten binnen de visietekst is
inhoudelijk sterk. Het is goed doordacht en visueel duidelijk. Het vertaalt wat we bedoelen in
onze visie. We zijn tevreden over de figuren die het geheel ondersteunen. Ook uit de
evaluaties binnen het projectonderzoek (cfr. WP4) blijkt dat het model duidelijk, zeer
bruikbaar en herkenbaar is. Ruim 80 van de 140 deelnemers beoordelen het model an sich
als (zeer) goed.
- De opgestelde lijst van stemcompetenties is ons inziens een degelijke basis om de nodige
houvast te bieden bij de vraag:“Wat moet ik kunnen om mijn stem optimaal te gebruiken bij
het lesgeven?”. Vooral op die momenten waar we de concretiseringen bij het werken met
de stemcompetenties expliciet maakten (vb. tijdens onderdeel 4 van de workshop ‘Ontknoop
je stem!’) werd duidelijk dat de stemcompetenties goed inzetbaar zijn als uitgangspunt bij
het werken aan stemergonomisch handelen. We komen hiermee tegemoet aan de
betrachting vanuit de projectovereenkomst om de bruikbaarheid op langetermijn van deze
competenties binnen de opleidingen te garanderen.
- De competentiematrix was een goede denkoefening. Ondanks een beperkte
wetenschappelijke onderbouw (met name de interbeoordelaarsbetrouwbaarheid werd niet
expliciet onderzocht) was de matchoefening die we maakten (basiscompetenties versus
stemcompetenties) zeker interessant. Ons aanvoelen dat het werken aan stemoptimalisering
voor het grootste deel al ingebed zit in het werken aan de basiscompetenties van de leraar
werd ermee bevestigd.
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 9
- Het uitgewerkte stappenplan sluit aan bij het kwadrant van ‘onbewust onbekwaam’ naar
‘onbewust bekwaam’ en is gebaseerd op het door leraren gekende concept ‘vier stadia van
leren’-model van Maslow (1954). Door deze herkenbaarheid is het een bruikbaar kader om
de stappen bij het werken aan stemergonomisch handelen te concretiseren. Het stappenplan
geeft een klare kijk op de (didactische) beginsituatie van een team of individuele
lerarenopleider inzake stemergonomisch handelen. Bij de gegeven reeks workshops was het
meermaals frappant om vast te stellen dat de link tussen het stappenplan en de praktijk zeer
helder is. Telkens werden de voorbeelden en concretiseringen binnen de verschillende
workshopsessies immers aangepast aan de betreffende (sub)doelgroep vanuit de suggesties
binnen het stappenplan. Meer concreet bruikbaar kan het stappenplan dus niet zijn. Ook dit
was een aandachtspunt vanuit de projectovereenkomst: een sterke differentiatie op het
gebied van ontwikkelingsdynamiek van de teams werd wenselijk geacht.
- Inzake het verzamelen van good practices en materiaal uit het werkveld waren we
aanvankelijk niet helemaal tevreden. De vragenlijst waarmee lerarenopleiders eind 2011
werden bevraagd leverde initieel niet de verhoopte reacties op wanneer we focusten op
‘stemergonomie’. Deze vragenlijst werd opgesteld door studenten Logopedische en
Audiologische Wetenschappen (LAW) in het kader van hun masterproef (zie verder 2.1),
waarbij we als projectgroep inhoudelijk de kwaliteit onvoldoende konden bewaken. In
opvolging van de feedback van SoE op het tussentijds rapport voerden we een tweede
analyse uit op basis van de op dat ogenblik (ver)nieuw(d)e inzicht op stemoptimalisering (cfr.
de visietekst). We werden daardoor gesterkt in onze keuze om (1) het verzamelde materiaal
te behouden als voorbeeld van ‘good practices inzake werken aan stemtechniek’ en om (2)
het materiaal inzake ‘werken aan stemergonomisch handelen’ zelf te ontwikkelen binnen
een workshop ‘Ontknoop je stem!’.
- De samenwerking met de studenten LAW situeerde zich nog op 2 andere vlakken. Het was
de opdracht van de studenten om (1) een oefenpakket rond ‘stem in de lerarenopleiding’ te
ontwikkelen en (2) een lijst van doorverwijzers samen te stellen die het mogelijk zou maken
om de samenwerking tussen stemprofessionals en lerarenopleiders praktisch te
ondersteunen. Deze twee outputgegevens werden i.h.k.v. de masterproef uitgewerkt. Ze
werden evenwel niet an sich opgenomen in de uiteindelijke projectoutput aangezien deze
niet de verhoopte kwaliteit voor ons project konden waarborgen. Voor het oefenpakket
heeft een en ander te maken met een discrepantie tussen de brede stemergonomische visie
die we vanuit het project onderschrijven en de eerder enge stemtechnische vertaling van
deze visie die de studenten maakten. De lijst van doorverwijzers is an sich een goede
database maar ook hier willen we als projectgroep breder inzetten op wat ‘samenwerken’
betekent vanuit stemergonomisch perspectief.
- Aangezien we binnen WP3 de voorziene koers uit de projectovereenkomst bijstuurden en we
dus kozen voor ‘Ontknoop je stem!’, was het nodig om een kwaliteitsgarantie in te bouwen.
(Zie ook: reactie op de terugkoppeling bij het tussentijds rapport). De ‘effectmeting’ zoals
voorzien binnen het initiële WP4 van de projectovereenkomst werd vervangen door een
kwalitatief beschrijvend procesonderzoek. Het nascholingspakket ‘Ontknoop je stem!’ werd
in 10 sessies aangeboden, verspreid onder volgende lerarenopleidingen:
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 10
SLO van CVO Lethas – Brussel, SLO’s van KU Leuven, BASO LO van Groep T (Education College) – Leuven, BAKO en BALO van KH Leuven, SLO van CVO TSM Mechelen, BAKO en BALO van KaHo Sint Lieven – Aalst, BAKO en BASO van Thomas More – Mechelen, CVO Limlo – Diepenbeek, en buiten de associatie: ook aan SLO van CVO De Oranjerie – Diest
In totaal gaven 164 deelnemers hun schriftelijke feedback via een evaluatieformulier. De
verdeling cursisten/studenten en docenten was de volgende: 58 cursisten/studenten en 106
docenten.
De verschillende onderdelen van de workshop werden kwalitatief bevraagd aangaande
bruikbaarheid, herkenbaarheid, relevantie, of de workshop als boeiend werd ervaren, …... De
respondenten konden mogelijke suggesties en tips ter verbetering noteren. Door middel van
een cijfer tussen 1 en 5 konden de deelnemers de workshop algemeen beoordelen. Dit gaf
volgende resultaten (140 van de 164 deelnemers gaven effectief een eindoordeel):
score N = 140
1-2 1
2 12
2-3 3
3 24
3-4 10
4 74
4-5 5
5 11
Voor een volledige inhoudelijke analyse bij dit kwalitatief beschrijvend procesonderzoek
verwijzen we naar de bijlage nr 45. ‘horizontale analyse feedback workshop’. Algemeen
kunnen we stellen dat de workshop goed onthaald werd. De vraag werd gesteld wat de
workshop de deelnemers concreet heeft bijgebracht. De antwoorden op die vraag geven aan
dat heel wat van de deelnemers zich het concept ‘stemergonomisch handelen’ hebben
kunnen eigen maken. De deelnemers werd tevens gevraagd naar mogelijke suggesties
betreffende de workshop in het algemeen. Een aanzienlijk deel van de geformuleerde
suggesties heeft betrekking op de vraag naar meer stemtips en stemtechnische oefeningen,
hetgeen bewust niet tot de focus van onze workshop behoorde. Die suggesties liggen ook in
de lijn met verkeerde verwachtingen aangaande de workshop: een aantal deelnemers gaf
expliciet aan vooral stemtechnische, praktische oefeningen te hebben verwacht. Die
verwachtingen hebben mogelijk hun eindbeoordeling van de workshop – in negatieve zin –
beïnvloed.
Naast de inhoudelijke input, werd de deelnemers ook gevraagd het communicatie- en
promotiemateriaal bij de workshop, meer bepaald: de flyer en de roll-up, te beoordelen. De
meningen daarrond waren overwegend heel positief en adjectieven als aantrekkelijk, handig,
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 11
duidelijk,... werden meermaals neergepend. De deelnemers waren in het algemeen ook erg
opgezet met de flyer die ze na de workshop konden meenemen naar huis.
Ook de workshopgevers evalueerden na elke sessie de gegeven workshop – veelal in het
licht van de specifieke beginsituatie van de verschillende opleidingen (cfr. het stappenplan
uit WP2). Zo werd na elke workshop een verslag opgemaakt met daarin zowel de eigen
feedback als relevante suggesties van deelnemers (zie ook document in bijlage nr 46.
‘procesmatige aanpassing van de workshop’) en werd mede op basis daarvan de workshop
van sessie tot sessie inhoudelijk aangepast alsook telkens afgestemd op de verschillende
types opleidingen (vb. SLO en Bachelor, BAKO, BALO en BASO). De workshop kende dus een
differentiatie vnl. inzake praktische toepassing binnen de specifieke doelgroepen en de
gebruikte voorbeelden. Deze aanpak sluit aan bij de vraag naar differentiatie van het
begeleidingspakket zoals gesteld in punt 4 van de projectovereenkomst.
Op 6 juni 2013 werd de workshop integraal op video vastgelegd. We selecteerden beelden
en screenshots uit deze opnames om de webbrochure (zie WP5) op een waardevolle manier
te illustreren. Aan het voornemen (cfr. projectovereenkomst) om videodocumentatie in de
projectoutput op te nemen is zo voldaan.
Tijdens de workshop werd met de deelnemers een oefening gemaakt rond hoe ze zelf en/of
als team werk kunnen maken van stemergonomisch handelen in hun opleiding. Die
voorstellen (zie bijlage nr 47. ‘droom-de-droom good practices’) zijn ter inspiratie voor
andere opleidingen mee opgenomen in de webbrochure.
- Wat betreft de disseminatie kunnen we stellen dat er knappe initiatieven zijn genomen om
de ontwikkelde visie, het model en de praktische toepassingen ervan tot bij de doelgroep te
brengen.
De flyer is daarvan een eerste voorbeeld. In totaal werden tijdens de looptijd van het project
1000 flyers verdeeld onder studenten en docenten, maar ook onder de beleidsmedewerkers
van de verschillende lerarenopleidingen binnen SoE. De verspreiding ervan gebeurde o.a.
tijdens de studiedag van SoE te Kortrijk (25 oktober 2012), de verschillende sessies van de
workshop, de Overkoepelende Vergadering van SoE (23 mei 2013) en tijdens allerlei
uitwisselings- en werkmomenten van de leden van het onderzoeksteammet de
lerarenopleidingen. Bij afloop van het project worden nog eens 5000 flyers extra gedrukt om
verdere bekendmaking van het project en sensibilisering rond ‘werken aan
stemoptimalisering’ mogelijk te maken. Een aantal opleidingen kwam immers zelf met de
concrete vraag om de flyers in het academiejaar 2013-2014 onder de studenten/cursisten te
verdelen.
Het publiceren van een (web)brochure ‘Ontknoop je stem!’ is een tweede verwezenlijking
binnen WP5. We kozen er bewust voor om de brochure online – via onze projectpagina op
de website van SoE - beschikbaar te stellen. De brochure en de nodige bijlagen zijn integraal
te downloaden voor maximale verspreiding en gebruik. Zo is deze webbrochure ook
inhoudelijk uitgewerkt: ze heeft als doel alle elementen in handen te geven om de
lerarenopleidingen concreet aan de slag te laten gaan op vlak van ‘stemergonomisch
handelen’. Er zijn concrete voorbeelden opgenomen, alsook suggesties om stemoptimalisatie
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 12
binnen de lerarenopleiding aan te pakken. Er zijn verwijzingen naar relevante literatuur en
bruikbare weblinks. Vormelijk sluit de webbrochure aan bij al het andere materiaal uit dit
project: ze is voorzien van een knappe en coherente lay-out, duidelijk herkenbaar.
Verder zijn we als projectgroep tevreden over onze bijdrage aan de studiedag van SoE in
Kortrijk op 25 oktober 2012. We presenteerden toen het (tussentijdse resultaat van het)
project aan een 20-tal deelnemers. Concreet werden toen 2 contacten gelegd die later
zouden uitmonden in een samenwerking voor ‘Ontknoop je stem!’ (nl. met AVL/LUCON voor
alle SLO’s van KU Leuven en met KaHo Sint-Lieven in Aalst).
Tot onze spijt werd onze congresbijdrage aan het Velon-congres in Groningen in het voorjaar
van 2013 niet weerhouden. De reden zoals die werd opgegeven door Velon was: “De centrale
vragen/topics, relevantie en de context zijn onvoldoende geëxpliciteerd. Past niet binnen het
congresthema ‘Meesterschap’’.
Volgens de projectovereenkomst zou in WP5 een ‘publicatie in een vakdidactisch tijdschrift
van de onderzoeksoutput bij de effectmeting’ worden voorzien. Aangezien de effectmeting
verviel (en vervangen werd door een procesonderzoek), zijn we dit voornemen niet
nagekomen.
- Bij deze evaluatie van de projectinhoud mag een voor ons belangrijke samenwerking niet
worden vergeten. Naast de resonantieraad die binnen de projectovereenkomst voorzien was
voor het aftoetsen van de kwaliteit van het model, het stappenplan en de materialen, leek
het ons – doorheen de projecttijd – ook interessant om de projectoutput te laten beoordelen
door medewerkers van het Stem Expertisecentrum van KU Leuven. Vanuit dit centrum biedt
een groep logopedisten met specifieke affiniteit voor de topic ‘stem’ een vraaggestuurd
aanbod nascholingen rond ‘stemgebruik voor leerkrachten’ aan. Deze stemdeskundigen
gaven de voorbije jaren heel wat nascholingen binnen het brede onderwijsveld. Vanuit die
ervaring leek het ons interessant om hen als bijkomende resonantieraad te betrekken. In een
werkgroepvergadering werd hen gevraagd om het model, het materiaal en de werkvormen
bij ‘Ontknoop je stem!’ te evalueren en mogelijke suggesties ter verbetering te doen. Als
belangrijkste reflectie kwam hierbij naar voren dat de ‘nieuwe aanpak’ vanuit de
stemergonomische visie van de projectgroep als zeer aanvullend wordt gezien op de
traditionele visie bij het werken aan stemtechniek zoals die nu in het onderwijs gangbaar is.
Werken aan stemtechniek blijft een belangrijk onderdeel binnen stemoptimalisering maar de
werkgroep opperde dat ‘stemergonomisch handelen’ zeker niet mag ontbreken als men op
een duurzame manier aan stemoptimalisering wil werken. In een tweede
werkgroepvergadering ging men een stapje verder en maakte men concreet plannen om het
denkkader rond ‘stemergonomisch handelen’ als uitgangspunt te gebruiken voor
toekomstige nascholingen. Op die manier zal de visie van de projectgroep ook verder
uitgedragen worden en is er inzake bruikbaarheid op lange termijn opnieuw een verwachting
ingelost.
- Een laatste reflectie die we wensen te formuleren betreft de opvolging van de
projectplanning zoals deze werd voorzien in de projectovereenkomst. Qua timing en
projectverloop werden er op 01/02/2013 – n.a.v. het tussentijds rapport – een aantal
wijzigingen binnen de verschillende werkpakketten (WP’s) beschreven. De wijziging binnen
WP4, nl. het proces- i.p.v. het effectonderzoek was daarbij de voornaamste. Achteraf kunnen
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 13
we tevreden stellen dat we voor quasi alle WP’s de voornemens uit de projectplanning
hebben gerealiseerd. Alleen t.a.v. WP5 – de disseminatie – is er qua timing een vertraging
ontstaan in vergelijking met de plannen. De (web)brochure werd namelijk aanzienlijk later
ontwikkeld dan voorzien (in de zomer van 2013 in plaats van tijdens het voorjaar). De
verklaring hiervoor is dat de inhoudelijke uitwerking van de webbrochure grotendeels steunt
op de ervaringen en suggesties die we verzamelden tijdens de workshopsessies ‘Ontknoop je
stem!’ in het voorjaar van 2013.
1.5 Samenvatting
Dit project wil concrete antwoorden bieden op de vraag: “Hoe kan je als lerarenopleiding het
stemgebruik bij studenten vanuit een competentiegerichte invalshoek begeleiden en vormen?” We
ontwikkelden daartoe een visie waarin het nieuwe begrip ‘stemergonomisch handelen’ centraal
staat. Dit concept werd uitgewerkt vanuit een competentiegerichte invalshoek door de zogenaamde
‘stemcompetenties’ te linken aan de basiscompetenties van de beginnende leraar in een
competentiematrix. Er werd voorzien in een stappenplan waarmee teams van lerarenopleiders
vertrekkende van hun verscheidenheid de visie kunnen implementeren in de opleiding vanuit een
breed gedragen dynamiek. Binnen dit stappenplan is er differentiatie naar een
professionaliseringstraject en een opleidingstraject. Er werden voorbeelden van ‘good practices’
beschreven en concreet materiaal werd uitgewerkt om aan ‘stemergonomisch handelen’ te werken.
Deze werden binnen een workshop ‘Ontknoop je stem!’ geïntegreerd en via een kwalitatief
beschrijvend procesonderzoek verder geoptimaliseerd. De outcome van het onderzoeksproject werd
verzameld in een webbrochure die concrete tools in handen geeft om stemoptimalisering binnen de
lerarenopleidingen waar te maken. Ook het concrete werkmateriaal bij ‘Ontknoop je stem!’ (o.a.
flyer) kan worden gedownload.
2 Werkingsverslag
2.1 Projectgroep en betrokkenen
De projectgroep bestond uit volgende leden:
Prof. Dr. Wivine Decoster (KU Leuven – opleiding Logopedische en Audiologische Wetenschappen en
Stem Expertisecentrum) was promotor van het project.
Tina Vertommen (KU Leuven – SLO Gezondheidswetenschappen) coördineerde het project
(takenpakket: zie onder ‘werkpakket 6’) voor 20% FTE en was inhoudelijk projectmedewerker voor
20% FTE. De andere projectmedewerkers waren: Ann Van Hooste (Groep T – Leuven Education
College) (20% FTE), Koenraad Hinnekint (LUCA Campus Lemmensinstituut) (20% FTE) en Jo
Waegeman (CVO Lethas) (20% FTE).
Genoemde betrokkenen deelden de verantwoordelijkheid over de inhoudelijke uitwerking van het
project. Elk van hen bewaakte de voortgang van één van de beschreven werkpakketten. De concrete
uitvoering van de taken kenmerkte zich in een horizontale organisatie- en overlegstructuur.
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 14
[Noot: Van 23 september 2011 tot 6 april 2012 werd Tina Vertommen vervangen door Saskia Buyckx omwille van
bevallings- en moederschapsrust. Saskia Buyckx is werkzaam aan de lerarenopleiding van KH Leuven en werd gedurende 6
maanden gedetacheerd naar dit project.]
Andere betrokkenen waren:
- Els Castelein: projectbegeleider vanuit SoE .
- Marian Otten en Tessa Jacobs: studenten aan de Masteropleiding Logopedische en
Audiologische Wetenschappen. In het kader van hun masterproef werkten zij mee aan WP3
nl. de bevraging van de lerarenopleidingen. Marian en Tessa verzamelden enkele good
practices, werkten een ‘stempakket’ met oefeningen uit en inventariseerden de
stemprofessionals i.f.v. de uitbouw van een mogelijk netwerk.
- Hilde Van der Haegen: kritische vriendin van het project vanuit CVO Lethas.
- Leo Meulenbroek (docent logopedie en opleidingsdocent aan de Pabo Arnhem (NL)):
kritische vriend van het project. Hij promoveerde in 2010 met een proefschrift ‘A concept
towards multidimensional voice coaching in female student teachers’ en heeft jarenlange
ervaring in het werken met PABO-studenten rond ‘stem’. Leo werd uitgenodigd voor een
werkbezoek op 23 maart 2012 aan ons project in Leuven met als doel de praktijk van
stemoptimalisering bij Nederlandse studenten lerarenopleiding toe te lichten.
- de leden van de resonantieraad: Ludo Vanhelden (CVO Limlo), Ellen Piedfort (KHKempen) en
Joke Simons (Thomas More Mechelen). De visie en het model, de workshop ‘Ontknoop je
stem!’ en het bijhorende materiaal werden steeds eerst voorgelegd aan deze resonantieraad
alvorens ‘breder’ te verspreiden binnen de lerarenopleidingen.
- de leden van de werkgroep ‘Vraaggestuurde nascholing Stem’ van het Stem
Expertisecentrum van KU Leuven (m.n. Anke Baten, Anita Eggermont, Tinne Jacobs, Saskia
Buyckx, Ellen Vandewalle en Nele Walravens) werden beschouwd als een bijkomende
resonantieraad.
Er werd i.f.v. het grafische en creatieve uitwerken van materiaal samengewerkt met
- voor de cartoons: BibberKopf
- voor de figuren en animaties: Jan Van Esch (docent P.O. aan Groep T - Leuven Education
College)
- voor de stop-motions, de flyer, de roll-ups en de webbrochure: Dirk De Greve (grafisch
bureau ‘Bizarre Compagnie’ - Dilbeek)
2.2 Activiteiten
De projectleden vergaderden tweewekelijks in het gebouw van School of Education in de
Dekenstraat (Leuven). Vergaderingen duurden 3 uur. Er werden zowel praktische en organisatorische
afspraken gemaakt als inhoudelijke werkmomenten voorzien. Tina Vertommen was als
projectmanager ook de voorzitter van de vergadering. Een beurtrolsysteem zorgde ervoor dat
eenieder aan verslaggeving deed. Documenten werden gedeeld via Google Drive. Tussen de
vergaderingen door werkten de projectleden inhoudelijk zelfstandig verder volgens de taakverdeling
die werd afgesproken. Waar nodig werd tussendoor via mail overlegd om continuering van de taken
mogelijk te maken. Wivine Decoster trachtte als promotor van het project zoveel mogelijk aanwezig
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 15
te zijn op de vergaderingen. Wanneer dit niet haalbaar bleek, werd zij tussentijds gebriefd door Tina
Vertommen om de betrokkenheid op het project optimaal te houden.
2.3 Reflecties
Algemeen kunnen we stellen dat het project een goede voortgang kende. Er werd kwalitatief
waardevol werk geleverd in een gemoedelijke collegiale sfeer.
Er was een grote diversiteit tussen de collega’s (bvb. het al dan niet hebben van ervaring met
onderzoek, inhoudelijke expertisedomeinen, voorkeurstijlen, invulling van de combinatie deeltijdse
onderzoekstaak versus ‘hoofdjob’,...). Door in te zetten op de complementariteit tussen de
projectgroepsleden werd de samenwerking zeer verrijkend.
Er was duidelijk sprake van een leerproces binnen de projectgroep. Om tot een consensus te komen
en zo een grote gedragenheid rond onze visie te creëren was er veel tijd en overleg nodig. De
verslagen bij de tweewekelijkse vergaderingen getuigen daarvan. Dit werkproces reflecteert volgens
ons de realiteit van het werken aan stemoptimalisering binnen een docententeam aan de
lerarenopleiding. Ook daar zal het steeds veel tijd en overleg vragen om het werken aan stem een
plaats te geven.
3. Financieel verslag
Het financieel verslag geeft per projectpartner een overzicht van alle middelen die in het kader van
dit project werden besteed. In overleg met Ann Martin - coördinator van School Of Education - werd
overeengekomen dat dit verslag als aparte bijlage zal worden ingediend met als deadline 31 oktober
2013.
4. Relevante eindproducten
In wat volgt beschrijven we de relevante eindproducten bij het project en geven we toelichting bij
het gebruik ervan. Ook de praktische regeling over waar en hoe het materiaal na afloop van het
project te vinden is, wordt toegelicht.
a. Projectpagina op website ‘School of Education’
Alle algemene inhoudelijke en praktische info over dit project is te vinden onder de projectpagina op
de website van SoE, onder de link:
https://schoolofeducation.eu/projecten/ontknoopjestem
De projectpagina’s richten zich tot alle geïnteresseerde bezoekers die meer wensen te weten over de
projecten van School of Education en hun specifieke inhoud.
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 16
b. (Web)brochure ‘Ontknoop je stem!’
Op de projectpagina op de website van SoE kan men doorklikken naar de webbrochure bij dit
project. De webbrochure bevat achtergronden bij het model ‘stemergonomisch handelen’ (m.i.v.
‘stemergonomie’), voorbeelden van good practices, een beschrijving van de stemcompetenties, het
stappenplan ter implementatie in de lerarenopleiding, de beschrijving van en het materiaal bij de
workshop ‘Ontknoop je stem!’. Alle nodige bijlagen zijn toegevoegd om concreet met het materiaal
aan de slag te gaan. Relevante literatuur wordt opgelijst en aanbevolen links zijn consulteerbaar. De
webbrochure is dus gericht op alle (teams van) lerarenopleiders die concreet aan stemoptimalisering
binnen de opleiding willen werken.
De webbrochure is te vinden door door te klikken naar ‘eindproducten’ onder de link
https://schoolofeducation.eu/projecten/ontknoopjestem
De brochure wordt – gedrukt in een oplage van 100 exemplaren – verdeeld onder de projectpartners
en SoE. In het najaar van 2013 wordt de brochure vanuit SoE verspreid onder de 22 instellingen van
de Associatie enerzijds en onder de instellingen van de andere Expertisenetwerken anderzijds. Op de
website van SoE wordt vermeld dat gedrukte exemplaren van de brochure kunnen worden besteld.
De webbrochure kan ook integraal gedownload worden op de SoE-webpagina van het project.
c. Flyer ‘Ontknoop je stem!’
De flyer bij het project is een gevouwen foldertje in 8 luikjes (formaat vergelijkbaar met een
bankkaart) dat een overzicht geeft van de stemcompetenties inzake ‘stemergonomisch handelen’.
Ook concrete tips ter implementatie zijn voorzien. De flyer heeft als doel het project en de visie op
‘stemergonomisch handelen’ breed uit te dragen binnen de lerarenopleidingen. Het compacte
formaat laat toe de flyer als een reminder te gebruiken en deze dus steeds ‘bij de hand’ te hebben.
Hij kan ook als ‘teaser’ worden beschouwd om uit te nodigen tot een meer diepgaande kennismaking
met het project via bvb. de webbrochure. Er zijn – na afloop van het project – 5000 flyers
beschikbaar ter verspreiding. Deze kunnen worden nabesteld bij School of Education, in de
Dekenstraat 6 in Leuven. De flyer is bovendien ook nog als PDF in de bijlagen bij de webbrochure
opgenomen, zodat zelf afprinten of bijdrukken (na uitputting voorraad) onbeperkt mogelijk blijft.
d. Roll-up ‘Ontknoop je stem!’
Er zijn 2 roll-ups ( = oprolbare canvas posters van 1m breed op 2m hoog, inclusief staander)
beschikbaar waarmee men het project en meer bepaald de workshop ‘Ontknoop je stem!’ kan
aankondigen (bvb. in de leraarskamer van een lerarenopleiding, op een studiedag, in de
ontvangsthall van de studenten in de lerarenopleiding). Deze roll-ups zijn gratis uitleenbaar via (1)
School Of Education of (2) via de promotor van het project: wivine.decoster@med.kuleuven.be .
Op de website en/of in de nieuwsbrief van SoE kan deze mogelijkheid tot ontlenen worden vermeld.
e. Stop-motions ‘Ontknoop je stem!’
De stop-motions zijn 6 animatiefilmpjes van telkens 30 seconden in een MP4-videoformaat. Ze
sluiten aan bij de 6 facetten van het model ‘stemergonomisch handelen’ en tonen o.a. de cartoons.
Ze kunnen gebruikt worden voor het aankondigen van een workshop ‘Ontknoop je stem!’ of voor de
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 17
communicatie van de topic ‘werken aan stemoptimalisering’ binnen de lerarenopleidingen (bvb. op
digitale borden in een ontvangsthall van de opleiding). De filmpjes kunnen als teaser worden
gebruikt om ‘werken aan stemoptimalisering’ via het digitale leerplatform van de opleidingen aan de
studenten te communiceren. De stop-motions zijn beschikbaar als download bij de webbrochure.
4. Lijst van bijlagen (zie bijgevoegde CD-rom)
dededezze
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 18
5. Bronnen
Geraadpleegde literatuur
Decoster, W. & de Jong, F. (2008) . De Nachtegaal en de Kraai. Een optimale stem binnen ieders
bereik. Antwerpen Apeldoorn: Garant.
Decoster, W. (2012). Stemergonomie: een vat vol dynamiek. In Tijdschrift voor Ergonomie, jaargang
37, (1).
Decoster, W. (2010). Van stemtherapie naar stemergonomie. In Stemergonomie een nieuwe kijk op
stem (p. 31-47). Symposiumboek, Leuven
Hautekiet, M. (2010). Gezonde lichaamsbelasting vs overbelasting, een ergonomische benadering. In
Stemergonomie een nieuwe kijk op stem (p. 11-18). Symposiumboek, Leuven.
Meulenbroek, L. (2010). A concept towards Multidimensional Voice Coaching in Female Student
Teachers. Doctoraatsscriptie, Radboud Universiteit Nijmegen.
Meulenbroek, L. (2012). Worden leerkrachten in Nederland goed voorbereid op het spreekberoep?
Tijdschrift Velon (2).
Neefs, L.-A. & Vos, P. (2011). Didactische stemergonomie. Een nieuwe perspectief. Masterthesis in
Logopedische en Audiologische Wetenschappen, K.U.Leuven.
Sala, E., Sihvo, M., & Laine, A. (2005). Röstergonomi - Rösten ett fungerande arbetsredsklap.
Helsingfors, Finland, Institutet för arbetshygien. Arbetarskyddcentralen.
Thomas, G. (2005). The voice of student teachers. A challenge for teacher training, occupational
safety and health care. Doctoraatsscriptie, Radboud Universiteit Nijmegen.
Timmermans, B., Coveliers, Y., Meeus, W., Vandenabeele,F., Van Looy, L., Wuyts, F., (2012). The
Effect of a Short Voice Training Program in Future Teachers. In Voice, jaargang 26 (5).
Eindrapport project SoE 2011/15 ‘Ontknoop je stem!’ 19
Aanbevolen literatuur en links
- Lacroix, C. (2009). Goed gestemd! Tielt: Lannoo.
- Nauta, T. (2005). Goed gestemd voor de klas. Praktijkboek voor natuurlijk stemgebruik.
Wolters Noordhoff.
- Timmermans, B. (2008). Klink klaar: uitspraak- en intonatiegids voor het Nederlands. Leuven:
Davidsfonds.
- www.expertisecentrumstem.be
- www.iea.cc - website van de International Ergonomics Association
- www.ergonomiesite.be - website die informatie en onderzoek m.b.t. ergonomie verzamelt
- www.stempreventie.be
- www.voicecareforteachers.com
- brochure IDLO – VUB ‘meer stem voor leraren’
http://www.stemcoach.be/img/meer_stem_voor_leraren.pdf
- aanvulling bij brochure IDLO: oefeningenbundel
http://www.vub.ac.be/IDLO/upload/files/downloads/1270198001Meerstemlerarenoefening
en.pdf
- artikel uit Klasse, 204, april 2012 ‘Doe de stemtest’ , pagina 11-15
http://pdf.klasse.be/KVL/KVL204/KVL204.pdf
- filmpje op TV-Klasse http://www.klasse.be/tvklasse/15052-Doe-de-stemtest
- artikel uit Klasse, 219, november 2011, pagina 36-38
http://www.klasse.be/leraren/21983/vechten-tegen-decibels/
- link naar website Klasse (geconsulteerd op 25/04/2013)
http://www.klasse.be/leraren/33319/dertig-procent-toekomstige-leraren-heeft-nu-al-
stemproblemen/
Recommended