View
279
Download
10
Category
Preview:
Citation preview
EWAKUACJA DRUŻYNY
Z KTO ROSOMAK
1
2
3
Wstęp
Podręcznik ewakuacji z wozu drużyny KTO Rosomak
opracowany został z myślą o żołnierzach poruszających się
i walczących w KTO Rosomak w warunkach lądowych.
Zawiera najważniejsze dane techniczne pojazdu oraz opis
wybranych elementów KTO Rosomak niezbędnych
w ewakuacji. Zapoznanie się z nimi pozwoli każdemu żoł-
nierzowi w prosty i często jedyny możliwy sposób wydostać
poszkodowanego z pojazdu, by udzielić mu niezbędnej po-
mocy medycznej. Główną ideą podręcznika jest pokazanie
sposobów ewakuacji z KTO Rosomak, jednakże przedsta-
wiono w nim także opisowo i fotograficznie wyposażenie
indywidualne drużyny KTO Rosomak – bojowe i medyczne,
jak również w prosty sposób zobrazowano wyposażenie
plecaka sanitariusza.
Kolejnym ważnym elementem podręcznika jest opis
taktycznych działań medycznych na polu walki, by każdy
żołnierz potrafił szybko i sprawnie w zależności od sytuacji
taktycznej przeprowadzić ewakuację z wozu poszczegól-
nych członków drużyny. Podręcznik zawiera najważniejsze
informacje dotyczące postępowania z poszkodowanym
z najczęściej występującymi urazami bojowymi. Treści za-
warte w podręczniku powinny być wykorzystane w procesie
szkolenia żołnierzy przygotowujących się do wyjazdu na
misje w ramach PKW.
4
5
Spis treści
Wstęp 3
I. Ogólna budowa i dane techniczno – taktyczne KTO
Rosomak. 6
II. Budowa wybranych elementów KTO Rosomak nie-
zbędnych w ewakuacji. 11
1. Budowa i otwieranie włazu kierowcy. 14
2. Budowa, otwieranie włazów i obsługa wybranych
elementów wieży. 17
3. Budowa i otwieranie przedziału desantowego. 26
a. Drzwi tylne. 26
b. Włazy przedziału desantowego. 33
4. Pasy bezpieczeństwa i zagłówki. 37
III. Indywidualne wyposażenie drużyny
na KTO Rosomak. 42
1. Bojowe. 42
2. Medyczne. 44
IV. Wyposażenie plecaka sanitariusza. 53
V. Taktyka działań medycznych na polu walki. 74
1. Opieka pod ostrzałem 74
2. Polowa opieka nad poszkodowanym 77
3. Ewakuacja z pola walki (CASEVAC) 80
VI. Ewakuacja z KTO Rosomak: 82
1. Załogi (kierowcy i obsługi wieży) i desantu 82
2. Ocena poszkodowanego – kolejność działań 119
VII. Najczęstsze urazy bojowe - postępowanie
z poszkodowanym 131
Bibliografia 147
6
I. Ogólna budowa i dane taktyczno – techniczne KTO Ro-
somak
Rozdział przedstawia budowę oraz ogólne parametry tak-
tyczno - techniczne KTO Rosomak.
DANE TECHNICZNE
Rys. 1. Wymiary KTO Rosomak.
Długość całkowita (A ) 7880 mm
Część wystająca przednia (B) 1760 mm
Rozstaw osi (C) 1400 mm
Rozstaw osi (D) 1700 mm
Rozstaw osi (E) 1450 mm
Szerokość całkowita (F) 2830 mm
Rozstaw kół (G) 2450 mm
Prześwit (H) 430 mm
Wysokość bez wieży 2390 mm
Wysokość z wieżyczką (I) 3275 mm
Głębokość zanurzenia
(w trakcie pływania przy opuszczonych kołach) 2400 mm
7
Masa całkowita
Pojazd w wersji bazowej 21000 kg
Pojazd w wersji bojowej 22500 kg
Maksymalna masa do pływania 22500 kg
Prędkość maksymalna 100 km/h
IDENTYFIKACJA POJAZDU
Fot. 1. Wersja bojowa, widok strony lewej.
Fot. 2. Wersja bojowa, widok strony prawej.
8
Rys. 2. Widok boczny od strony prawej.
1. Wylot powietrza z przedziału załogi
2. Światło obrysowe
3. Wylot pompy odwadniającej przedziału załogi
4. Luk przedziału serwisowego układu ABC
5. Wylot układu ABC
6. Zewnętrzna sonda radiometryczna
7. Wylot pomp odwadniających przedziału silnika
8. Kierunkowskaz
9. Luk serwisowy podnoszenia pokrywy komory silnika
10. Światło boczne
11. Luk akumulatorów gazowych zawieszenia kół, strona
prawa
12. Luk narzędziowy
13. Zespół śrubowego prądnika wodnego
9
Rys. 3. Widok od strony tylnej.
1. Światło stopu „Notek”
2. Światło cofania
3. Luk strzelniczy drzwi tylnych
4. Wsteczna kamera manewrowa
5. Peryskop
6. Zespół świateł tylnych
7. Uchwyt do holowania
8. Hak holowniczy
9. Tylne światło przeciwmgielne
10. Złącze elektryczne do przyczepy (7-mio wtykowe)
11. Złącze elektryczne do przyczepy (12-to wtykowe)
12. Światło „Notek” pozycyjne
13. Prowadnica liny wciągarki
14. Tablica przyłączy liniowych
15. Drzwi przedziału załogi
10
ROZMIESZCZENIE LUKÓW I WŁAZÓW POJAZDU
Rys. 4. Rozmieszczenie luków pojazdu.
1. Właz działonowego
2. Właz dowódcy
HO1. Pokrywa przedziału silnika
HO2. Luk serwisowy tablicy kierowcy
HO3. Luk szyby przedniej kierowcy
HO4. Właz kierowcy
HO5. Luk zespołu chłodzącego
HO6. Luk uzupełniania płynu chłodzącego i oleju hydraulicz-
nego
HO8. Luk wlotu powietrza do przedziału załogi
HO9. Pokrywa lewego uchwytu do podnoszenia pojazdu
HO10. Pokrywa prawego uchwytu do podnoszenia pojazdu
HO11. Właz przedziału załogi (lewy)
HO12. Właz przedziału załogi (prawy)
HO14. Luk wlewu paliwa zbiornika prawego
HO13. Luk wlewu paliwa zbiornika lewego
Symbol „HO” wynika z oznaczeń instrukcji fabrycznej KTO.
11
II. Budowa wybranych elementów KTO Rosomak niezbęd-
nych w ewakuacji.
W rozdziale przedstawiono budowę oraz opis czynności
niezbędnych do otwarcia przedziałów: desantowego, wieży
oraz przedziału kierowcy transportera.
Zawarte w rozdziale informacje pokazują również sposoby
awaryjnego otwierania poszczególnych przedziałów w sytuacji,
gdy włazy są zablokowane od wewnątrz.
Informacje ogólne.
Właz kierowcy, włazy przedziału załogi oraz drzwi tylne
mogą być otwarte z zewnątrz w sytuacji, gdy są one zabloko-
wane od wewnątrz i gdy załoga nie jest w stanie działać
i samodzielnie opuścić pojazdu.
Do awaryjnego otwierania włazów służą narzędzia ra-
townicze znajdujące się pod pokrywą z prawej strony po-
jazdu!
W skład narzędzi ratowniczych wchodzą następujące ele-
menty:
1. Torba na narzędzia ratownicze
2. Klucz płaski 17 mm
3. Klucz sześciokątny 5 mm długi
4. Klucz sześciokątny 6 mm
5. Klucz sześciokątny 8 mm
12
Fot. 3. Ukompletowanie narzędzi ratowniczych.
Na kolejnych zdjęciach, fot. 2 A, B, C pokazano umiejscowie-
nie narzędzi ratowniczych.
A
13
Fot. 4 A , B, C. Umiejscowienie narzędzi ratowniczych.
Każdy kierowca powinien przed wyjazdem poza teren
bazy sprawdzić stan ukompletowania narzędzi ratowni-
czych i poinformować pozostałych członków załogi
o miejscu ich przechowywania oraz ich przeznaczeniu.
B
C
14
1. Budowa i otwieranie włazu kierowcy.
Otwieranie włazu kierowcy od zewnątrz polega na wyko-
naniu następujących czynności:
1. Pociągnąć ku górze uchwyt do otwierania włazu znajdujący
się na zewnątrz włazu kierowcy.
Fot. 5. Uchwyt do otwierania włazu kierowcy.
2. Podnieść właz do pozycji górnej. Podczas podnoszenia
cały czas ciągnąć za uchwyt, co pozwoli na uniknięcie za-
blokowania włazu w pozycji pośredniej. Puścić uchwyt,
kiedy znajduje się on w pozycji górnej.
OSTRZEŻENIE!
Właz kierowcy jest ciężki. Należy zachować ostrożność
podczas podnoszenia/opuszczania włazu.
15
Fot. 6. Właz kierowcy w pozycji górnej.
3. Właz w pozycji pionowej blokuje się samoczynnie za po-
mocą zapadki zabezpieczającej.
Fot.7. Zapadka zabezpieczająca.
16
Pamiętaj!
W sytuacji, gdy właz kierowcy jest zablokowany od we-
wnątrz, istnieje możliwość awaryjnego otwarcia włazu!
Awaryjne otwieranie włazu kierowcy od zewnątrz.
1. Odkręcić 2 śruby mocujące uchwyt (1 i 2) przy pomocy
klucza płaskiego 17 mm.
Rys. 5. Śruby mocujące uchwyt włazu kierowcy.
2. Wciskać klamkę do momentu odblokowania zamka.
Fot. 8. Odblokowanie zamka włazu kierowcy.
3. Pociągnąć klamkę ku górze i otworzyć właz.
17
2. Budowa, otwieranie włazów i obsługa wybranych ele-
mentów wieży.
Budowa:
W górnej płycie wieży umieszczone są otwierające się
przez odchylenie pokrywy dwa włazy.
właz dowódcy
właz działonowego.
Ruch otwarcia i zamknięcia włazów jest wspomagany przez
sprężyny spiralne umieszczone na zawiasach.
Wokół włazu dowódcy zainstalowane jest osiem perysko-
pów, które zapewniają podgląd pola widzenia w pełnym 360°
zakresie.
Przed włazem działonowego znajduje się jeden peryskop,
który zapewnia 36° kąt podglądu z przodu wieży.
Budowa włazu dowódcy i działonowego
Fot. 9. Włazy dowódcy i działonowego.
UWAGA!
Włazy dowódcy i działonowego służą do ewakuacyjnego
opuszczania wieży.
18
Elementy wchodzące w skład włazów wieży.
1. Zasuwa zabezpieczająca
2. Dźwignia otwierania/zamykania
3. Właz dowódcy
4. Mechanizm blokujący
5. Połączenie przegubowe
6. Właz działonowego
7. Uszczelnienie
8. Uchwyt
Otwieranie pokrywy włazu dowódcy od wewnątrz polega
na wykonaniu następujących czynności:
1. Należy odblokować rygiel dźwigni otwierania/zamykania.
Fot. 10. Rygiel włazu w położeniu zabkowanym (locked)
19
Fot. 11 . Rygiel włazu w położeniu odblokowanym (unlocked)
2. Obrócić dźwignię do przodu, do momentu, gdy zasuwa
zwolni pokrywę.
Fot. 12. Dźwignia włazu dowódcy (otwieranie włazu).
20
3. Właz zatrzymuje się w położeniu uchylnym.
Fot. 13. Właz w położeniu uchylnym.
4. Następnie należy jedną ręką pociągnąć w dół mechanizm
blokujący (czarny grzybek), a drugą ręką całkowicie otwo-
rzyć właz wieży.
Fot. 14. Mechanizm blokujący właz wieży.
21
5. Otworzyć całkowicie właz do momentu zadziałania me-
chanizmu blokującego. Ruch otwarcia i zamknięcia jest
wspomagany przez mechanizmy sprężynowe umieszczone
w zawiasach.
Zakładając, że właz działonowego nie jest zabezpieczo-
ny od wewnątrz, możliwe jest awaryjne otwarcie włazu od
zewnątrz!
W sytuacji, gdy właz jest w położeniu uchylnym, wkła-
damy rękę od zewnątrz i ciągniemy do dołu mechanizm ryglu-
jący właz, następnie drugą ręką podnosimy właz do momentu
jego automatycznego zablokowania.
Opisana powyżej czynność dotyczy tylko włazu działono-
wego. Nie jest możliwe wykonanie podobnej operacji
w przypadku włazu dowódcy, gdyż uniemożliwiają to pery-
skopy znajdujące się na zewnątrz wokół włazu.
Fot. 15. Awaryjne otwieranie włazu działonowego od zewnątrz.
22
Właz działonowego
Właz działonowego jest umieszczony w górnej części wie-
ży dokładnie nad stanowiskiem działonowego.
Otwieranie pokrywy włazu działonowego
Otwieranie pokrywy włazu działonowego od wewnątrz po-
lega na wykonaniu tych samych czynności, które zostały opi-
sane w przypadku otwierania od wewnątrz włazu dowódcy.
Siedzenia
W koszu wieży znajdują się dwa siedzenia: dowódcy
i działonowego, posiadające możliwość regulacji wysokości,
złożenia i odchylenia tak, aby zapewnić swobodne wejście
i wyjście z przedziału wieży.
Fot. 16. Siedzenia dowódcy (2) i działonowego (1).
23
Położenie siedzeń można regulować w pionie za pomocą
dźwigni regulacji pionowej.
Fot. 17. Dźwignia regulacji pionowej (widok od strony działono-
wego).
Różne kombinacje regulacji oparcia siedzenia pozwalają
zachować poprawną ergonomicznie sylwetkę osobom o różnej
budowie ciała.
Poduszka siedzenia samoczynnie podnosi się do pozycji
pionowej.
Fot. 18. Poduszka siedzenia dowódcy.
24
Za pomocą specjalnego mechanizmu (mikroprzełącznika)
pokazanego na poniższym zdjęciu możemy zwolnić blokadę
siedzenia i cały zespół siedziska odchylić do tyłu.
Fot. 19. Mikroprzełącznik zwalniający blokadę siedzenia (wi-
dok od strony wieży).
Odchylenie zespołu siedzenia do tyłu umożliwi swobodne
wchodzenie oraz wychodzenie z przedziału wieży, jak również
swobodny dostęp do poszkodowanego.
Fot. 20. Odchylone do tyłu siedzenie dowódcy (widok od strony
przedziału desantowego).
25
Siedzenie dowódcy
Siedzenie dowódcy, umieszczone po lewej stronie wieży,
jest przymocowane do płaszczyzny poziomej płyty podstawy
wieży za pomocą wspornika siedzenia, a do podstawy kosza
wieży – za pomocą przesuwnej podpory.
Siedzenie działonowego
Siedzenie działonowego umieszczone jest po prawej stro-
nie wieży.
Położenie siedzenia oraz regulacja oparcia działonowego
polega na wykonaniu tych samych czynności co w przypadku
siedzenia dowódcy.
Fot. 21. Siedzenie działonowego.
26
3. Budowa i otwieranie przedziału desantowego.
a. Drzwi tylne.
Opis mechanizmów zamykających drzwi przedziału
desantowego od wewnątrz:
1. Klamka drzwi tylnych prawych
2. Zapadka klamki drzwi tylnych prawych
3. Klamka drzwi tylnych lewych
4. Zapadka klamki drzwi tylnych lewych
Fot. 22. Mechanizm otwierania drzwi tylnych.
UWAGA!
Przy otwieraniu drzwi tylnych, zawsze najpierw otwie-
rać prawą połowę drzwi.
27
Fot. 23. Drzwi tylne od wewnątrz.
Otwieranie drzwi tylnych od wewnątrz polega na wyko-
naniu następujących czynności:
1. Odblokować klamkę drzwi tylnych prawych poprzez zwol-
nienie zapadki zabezpieczającej.
Fot. 24. Zapadka klamki drzwi tylnych prawych widziana od
wewnątrz.
28
2. Przekręcić do dołu klamkę i otworzyć drzwi.
Fot. 25. Otwieranie drzwi tylnych prawych od wewnątrz.
3. Wychodząc z wozu nacisnąć stopą na stopień drzwi tyl-
nych.
Fot. 26. Opuszczanie stopnia drzwi tylnych.
29
4. Zablokować drzwi zapadką zabezpieczającą w pozycji
otwartej. Pełne otwarcie drzwi spowoduje automatyczne
ich zablokowanie przez zapadkę zabezpieczającą (patrz
fot. 27) użytkownik powinien sprawdzić czy drzwi zostały
prawidłowo zabezpieczone.
Fot. 27. Zapadka zabezpieczająca drzwi tylne prawe.
5. W razie potrzeby, otworzyć drzwi tylne lewe zwalniając
zapadkę na klamce drzwi tylnych lewych i przekręcić
klamkę ku dołowi (użytkownik może wykonać te czynność
od zewnątrz, jak i od wewnątrz)
Fot. 28. Otwieranie drzwi tylnych lewych od zewnątrz.
30
6. Otworzyć drzwi. Zablokować drzwi zapadką zabezpiecza-
jącą w pozycji otwartej.
Fot. 29. Zapadka zabezpieczająca drzwi tylne lewe.
Otwieranie drzwi tylnych od zewnątrz.
1. Przekręcić do dołu klamkę prawych drzwi tylnych
i otworzyć drzwi.
Fot. 30. Otwieranie drzwi tylnych od zewnątrz.
31
2. Zablokować drzwi zapadką zabezpieczającą w pozycji
otwartej (patrz fot. 27).
3. Nacisnąć stopień drzwi stopą.
Fot. 31. Opuszczanie stopnia drzwi tylnych.
W razie potrzeby otwarcia drzwi tylnych lewych wykony-
wać dalsze czynności tak, jak w przypadku otwierania drzwi
tylnych lewych od wewnątrz (patrz fot. 28).
Awaryjne otwieranie drzwi tylnych od zewnątrz.
Pamiętaj!
W sytuacji, gdy drzwi tylne są zablokowane od wewnątrz,
istnieje możliwość awaryjnego otwarcia tych drzwi od ze-
wnątrz!
32
1. Przy pomocy klucza sześciokątnego 5 mm, przez otwór
(patrz fot. 32) w poszyciu drzwi, odblokować zamek klam-
ki, przekręcając śrubę zwalniającą zamek w kierunku
zgodnym z ruchem wskazówek zegara (do momentu od-
blokowania zamka).
Fot. 32. Śruba zwalniająca zamek klamki drzwi tylnych.
2. Przekręcić klamkę ku dołowi i otworzyć drzwi tylne
Fot. 33. Otwieranie drzwi tylnych od zewnątrz.
33
b. Włazy przedziału desantowego.
Otwieranie włazów przedziału desantowego od wewnątrz
polega na wykonaniu następujących czynności:
1. Otworzyć zamek klamki do otwierania włazu dla załogi
wciskając przycisk blokady.
Fot. 34. Przycisk blokady włazu przedziału desantowego.
2. Przekręcić klamkę w kierunku przeciwnym do ruchu wska-
zówek zegara i otworzyć właz.
OSTRZEŻENIE!
Włazy w przedziale dla załogi są ciężkie. Należy zacho-
wać ostrożność przy ich otwieraniu/zamykaniu.
34
Fot. 35. Otwieranie włazu przedziału desantowego.
Fot. 36. Właz przedziału desantowego zablokowany automatycz-
nie w pozycji pionowej.
35
Awaryjne otwieranie włazu przedziału desantowego
od zewnątrz.
Pamiętaj!
W sytuacji, gdy włazy przedziału załogi są zablokowane
od wewnątrz, istnieje możliwość awaryjnego otwarcia wła-
zów od zewnątrz lewego bądź prawego.
1. Odkręcić 4 śruby mocujące blachy pancerza na włazie
przedziału desantowego przy pomocy klucza sześciokątne-
go 6 mm.
Fot. 37. Śruby mocujące blachy pancerne włazów do przedziału
załogi.
OSTRZEŻENIE!
Sprawdzić, czy po otwarciu właz w przedziale dla załogi jest
zablokowany w pozycji otwartej.
36
2. Zdjąć wykładzinę (wkładkę) termiczną.
Fot. 38. Wkładka termiczna.
3. Odkręcić 8 śrub mocujących zamek kluczem sześciokąt-
nym 8 mm.
Fot. 39. Śruby mocujące zamek włazu przedziału desantowego.
3. Unieść silnie właz do góry.
37
4. Pasy bezpieczeństwa i zagłówki
Pasy bezpieczeństwa
Siedzenia znajdujące się w przedziale desantowym podob-
nie jak siedzenia dowódcy, działonowego i kierowcy wyposa-
żone są w dwupunktowe pasy bezpieczeństwa, które należy
zapinać zawsze przed rozpoczęciem jazdy.
Fot. 40. Dwupunktowe pasy bezpieczeństwa (siedzenia
w przedziale desantowym).
Jeśli musisz ewakuować rannego żołnierza z wozu, wypnij
pasy lub jeśli nie można, przetnij je nożem!
OSTRZEŻENIE!
Podczas jazdy pasy muszą być zawsze zapięte.
38
Zagłówki
Bardzo istotnym elementem bezpieczeństwa żołnierza są
zagłówki:
- w przedziale desantowym:
Fot. 41. Zagłówek w przedziale desantowym.
Ich prawidłowe zamocowanie i wykorzystanie chroni
odcinek szyjny kręgosłupa żołnierza, w przypadku nagłego
odchylenia głowy do tyłu.
39
Fot. 42. Oparcie głowy o prawidłowo zamocowany zagłówek.
Spójrz! co się stanie przy nie zapiętym zagłówku,
w przypadku nagłych przyśpieszeń!
Fot. 43. Nadmierne odchylenie głowy do tyłu (brak zagłówka).
40
Fot. 44. Maksymalne odchylenie głowy do tyłu przy braku za-
główka.
W razie eksplozji lub przemieszczania pojazdu po nierów-
nościach terenu, głowa żołnierza może zostać z dużą siłą od-
chylona maksymalnie do tyłu, co z dużym prawdopodobień-
stwem spowoduje uszkodzenie odcinka szyjnego kręgosłupa!
- w kabinie kierowcy:
Podobną sytuację obserwujemy u kierowcy, prawidłowo
dopasowany zagłówek chroni przed uszkodzeniem odcinka
szyjnego kręgosłupa.
41
Fot. 45. Prawidłowo dopasowany zagłówek kierowcy.
Nie dopasowany lub źle dopasowany zagłówek, powoduje
w momencie zadziałania dużych przyśpieszeń nadmierne od-
chylenie głowy do tyłu z możliwością uszkodzenia odcinka
szyjnego kręgosłupa.
Fot. 46. Źle dopasowany zagłówek - nadmierne odchylenie głowy.
42
III. Indywidualne wyposażenie drużyny na KTO Ro-
somak.
1. Bojowe.
Fot. 47. Wyposażenie bojowe żołnierza.
Każdy żołnierz wyposażony jest w następujący sprzęt:
43
broń indywidualna i zespołowa
hełm
gogle
kamizelka taktyczna
kamizelka przeciwodłamkowa
rękawice taktyczne
ochraniacze stawów kolanowych, łokciowych
i piszczeli (opcjonalnie).
Wymieniony powyżej sprzęt ma znaczenie w sytuacji, gdy
żołnierz dozna urazu bojowego i służby medyczne muszą go
szybko zdjąć celem prawidłowej oceny stanu poszkodowane-
go.
44
2. Medyczne.
W skład indywidualnego wyposażenia żołnierza wchodzą:
Indywidualny pakiet przeciwchemiczny IPP - 95
Indywidualny zestaw autostrzykawek – 05 (IZAS - 05)
Tabletki do jednorazowej dezynfekcji wody (Aquatabs)
Opatrunek indywidualny wodoszczelny „W ” mały
i duży.
Indywidualny pakiet przeciwchemiczny IPP – 95
Przeznaczony jest do profilaktycznego zabezpieczenia oraz
prowadzenia likwidacji skażeń odkrytych powierzchni skóry
(twarz, szyja, dłonie) przed oddziaływaniem bojowych środ-
ków trujących.
Skład:
maść profilaktyczno – odkażająca do użycia przed skaże-
niem BST
odkażalnik proszkowy do użycia po skażeniu BST
gazik
A
45
Fot. 48 A, B. Indywidualny pakiet przeciwchemiczny IPP – 95.
Tabletki do jednorazowej dezynfekcji wody (Aquatabs).
Fot. 49. Tabletki do jednorazowej dezynfekcji wody (Aquatabs).
B
46
Indywidualny zestaw autostrzykawek – 05 (IZAS - 05)
Jest zestawem środków farmakologicznych przeciwdziała-
jących skutkom skażenia (przeciw bojowym środkom trują-
cym) oraz zawierającym lek przeciwbólowy.
Możliwości zastosowania:
w zależności od potrzeby bardzo szybkie automatyczne
podanie domięśniowe środków farmakologicznych
w zatruciach Bojowymi Środkami Trującymi lub innymi
związkami chemicznymi z grupy fosforoorganicznych np.
pestycydami czy insektycydami,
automatyczne podawanie odtrutki odbywa się przez ubranie,
autostrzykawkę przyłożyć do mięśnia ręki, nogi lub poślad-
ka i odbezpieczyć.
Skład:
autostrzykawka z Morfiną (czerwona + korek zabezpie-
czający biały) - silny środek przeciwbólowy
autostrzykawka z Diazepamem (szara + korek zabezpie-
czający czerwony) – środek uspokajający
autostrzykawka z Atropiną + Pralidoksymem (brązowa +
korek zabezpieczający czerwony) – środek do przeciw-
działania zatruciom BST z grupy fosforoorganicznych
autostrzykawka z Atropiną (żółta + korek zabezpieczają-
cy czerwony) – do podtrzymania działania cholinolitycz-
nego w zatruciach BST (uzupełnienie autostrzykawki
z Pralidoksymem).
47
Sposób użycia autostrzykawki:
przyłożyć do mięśnia grubszą stroną z widoczną dziurką
najlepiej pod kątem 45 stopni
lekko dociskając autostrzykawkę jednocześnie kciukiem
poderwać do góry bezpiecznik – jest zawsze w kolorze
czerwonym (wyjątek: morfina – biały)
przytrzymać lekko dociśniętą autostrzykawkę około 10
sek.
wyciągnąć igłę z mięśnia, następnie opierając igłę o coś
twardego zgiąć ją powoli
autostrzykawka jest urządzeniem jednorazowego
użytku.
A
48
Fot. 50 A, B. Indywidualny zestaw autostrzykawek (IZAS - 05).
Opatrunek indywidualny wodoszczelny „W ” mały i duży.
Fot. 51. Opatrunek indywidualny wodoszczelny „W ” duży.
B
49
Fot. 52. Opatrunek indywidualny wodoszczelny „W ”
(po rozłożeniu)
Dodatkowym wyposażeniem każdego żołnierza jest indy-
widualny zestaw profilaktyczno – leczniczy.
Fot. 53. Indywidualny zestaw profilaktyczno – leczniczy.
50
Fot. 54. Skład indywidualnego zestawu profilaktyczno - leczni-
czego.
51
Fot. 55 A, B. Indywidualny zestaw profilaktyczno – leczniczy (po
rozłożeniu).
A
B
52
Fot. 56. Aspivenin – zestaw do usuwania jadu owadów i roślin
(z indywidualnego zestawu profilaktyczno – leczniczego).
Aspivenin jest zestawem do usuwania jadu owadów
i roślin. Składa się z miniaturowej pompki ssącej z czterema
końcówkami, przeznaczonej do udzielania pierwszej pomocy
w przypadkach wprowadzenia do organizmu jadu: szerszeni,
pszczół, os, komarów, meszek, skorpionów, ryb, parzących
roślin i większości węży.
53
IV. Wyposażenie plecaka sanitariusza.
W podręczniku przestawiono wyposażenie plecaka sanita-
riusza. Stanowi on bardzo ważny element wyposażenia KTO
Rosomak, gdyż w sytuacji potrzeby udzielenia pierwszej po-
mocy, znajdujące się w nim elementy są jedynymi dostępnymi
środkami medycznymi będącymi do dyspozycji sanitariusza, aż
do momentu przejęcia opieki nad poszkodowanym przez KTO
WEM lub MEDEVAC.
Zestaw składa się z jednego plecaka służącego do udziela-
nia pomocy przedlekarskiej oraz pierwszej pomocy lekarskiej
na poziomie I . Wykonany jest z Cordury (kolor oliwka).
A
54
Fot. 57 A, B. Plecak sanitariusza.
Fot. 58. Plecak sanitariusza po otwarciu.
B
55
Etatowe wyposażenie plecaka sanitariusza.
Lp. Nazwa artykułu Ilość
(szt.)
1 Opatrunek indywidualny wodoszczelny „W ” 5
2 Opaska bawełniana 4m x 10cm 5
3 Gaza kopertowa wyjałowiona 1m 2 2
4 Chusta trójkątna bawełniana 2
5 Hydrożelowy opatrunek na twarz 60 x 40 1
6 Hydrożelowy opatrunek 20 x 20 2
7 Hydrożelowy opatrunek 60 x 40 2
8 Hydrożel w butelce 125 ml 1
9 Opaska elastyczna 4m x 10cm 4
10 Plaster polovis 5m x 2,5cm 2
11 Gaza kopertowa wyjałowiona 1/4m 2 2
12 Opatrunek wentylowy na rany otwarte 2
13 Aparat do płukania oka z płynem 2
14 Opatrunki sterylne na oczy 7,5 x 7,5 4
15 Osłona metalowa na oko 4
16 Kołnierz ortopedyczny Nr 3 2
17 Unieruchomienie Sam Splint M/Grey 2
18 Unieruchomienie Sam Splint L/Grey 2
19 Szyna wyciągowa CT 6 1
20 Opaska uciskowa ze wskaźnikiem czasu zał 1
21 Mostek do opaski uciskowej 1
22 Maska Pocket Mask 1
23 Koc izotermiczny wielorazowy 2
24 Pinceta anatomiczna 145mm 1
25 Nożyczki ratownicze 1
26 Notes 1
27 Długopis 1
28 Pałeczka świetlna czerwona 12h 5
29 Pałeczka świetlna zielona 12h 5
30 Pałeczka świetlna żółta 12h 5
31 Latarka Mactronic 1
32 Baterie 1,5v do latarki 2
33 Agrafki 10
34 Okulary ochronne 1
35 Rękawiczki NeoPro 10
56
Krótka charakterystyka wybranych elementów wypo-
sażenia plecaka sanitariusza:
Opatrunek indywidualny wodoszczelny „W ” – składa się
z dwóch tamponów chłonnych o wysokiej zdolności absorp-
cyjnej oraz bandaża mocującego opatrunek. Jeden z tamponów
jest na stałe przymocowany do bandaża, drugi natomiast może
być przesuwany wzdłuż bandaża. Specjalna konstrukcja opa-
trunku zapewnia zaopatrywanie ran postrzałowych na wylot,
natomiast w przypadku ran silnie krwawiących po złożeniu
dwóch tamponów uzyskuje się podwójną zdolność chłonięcia.
Opatrunek jest w formie jałowej, a pokrycie z polietylenu może
być wykorzystane jako opatrunek typu Flatter (po umocowaniu
3 brzegów plastrem).
Fot. 59. Opatrunek indywidualny wodoszczelny „W ”.
57
Opatrunki hydrożelowe – to specjalne opatrunki stosowane
w przypadku oparzeń. Składają się z żelu chłodzącego
i nośnika o przeznaczeniu medycznym. Opatrunek po nałoże-
niu na oparzone miejsce natychmiast je chłodzi, łagodzi ból
i chroni przed zanieczyszczeniem rany. Ważne: opatrunek nie
przykleja się do ran i może być położony bezpośrednio na ranę.
Fot. 60 A, B. Opatrunki hydrożelowe.
A
B
58
Opatrunek wentylowy na rany otwarte – ACS Ashermana - przeznaczony do opatrywania otwartych ran klatki piersiowej
np. ran postrzałowych, kłutych i innych penetrujących. Jedno-
kierunkowa zastawka umożliwia wypływ powietrza, niemożli-
wy jest napływ powietrza z zewnątrz.
Zakładanie opatrunku wentylowego Ashermana pokazano
w rozdziale VII, str. 138.
Fot. 61 A, B. Opatrunek wentylowy ACS Ashermana - na rany
otwarte klatki piersiowej.
A
B
59
Kołnierz ortopedyczny wielorazowy– to prosty w obsłudze
kołnierz ortopedyczny przeznaczony do zabezpieczenia po-
szkodowanych z podejrzeniem urazu odcinka szyjnego kręgo-
słupa. Kołnierz posiada regulację podparcia potylicy oraz
płynną regulację podparcia żuchwy. Przystosowany jest do
dezynfekcji środkami dezynfekującymi, jest przenikliwy dla
promieni X, CT, MRI.
Fot. 62 A, B. Kołnierz ortopedyczny wielorazowy.
B
B
A
60
Aparat do płukania oka z płynem – to aparat posiadający
specjalną nakrętkę o anatomicznie wyprofilowanym kształcie.
Umożliwia ciągłe przemywanie oka, a wbudowany boczny
odpływ zapewnia stały odpływ płynu tonizującego. Aparaty są
wypełnione solą fizjologiczną lub roztworem buforowanych
fosforanów, dzięki czemu umożliwiają natychmiastowe działa-
nie.
Fot. 63. Aparat do płukania oka z płynem.
61
Unieruchomienie Sam Splint – służy do unieruchamiania
złamań, zwichnięć, skręceń, urazów narządu ruchu. Wykonane
jest z kilku cienkich warstw aluminium, pokrytych miękką
pianką. Można je łatwo transportować w stanie zwiniętym, jest
lekkie, po ukształtowaniu w formę „rynny” dopasowuje się do
miejsca urazu.
Fot. 64 A, B. Unieruchomienie Sam Splint.
A
B
62
Szyna wyciągowa CT 6 – stosowana jest do unieruchomienia
złamań kości udowej, wykonana z włókien węglowych. Szyna
działa jako mechaniczny wyciąg, który unieruchamia kończy-
nę, zmniejszając ból i redukując możliwość wystąpienia
uszkodzeń mięśni, nerwów i naczyń krwionośnych przez
przemieszczające się odłamy kostne. Długość stelaża można
swobodnie regulować w zależności od długości kończyny po-
szkodowanego.
Fot. 65 A, B. Szyna wyciągowa CT 6.
A
B
63
Opaska uciskowa ze wskaźnikiem czasu założenia -
przeznaczona jest do tamowania krwawienia. Szerokość min. 5
cm. Po założeniu służy do podtrzymywania opatrunków.
Dodatkowy mostek do opaski uciskowej wczepiany
w moduł zatrzaskowy służy do podtrzymywania opatrunków
chłonnych.
Opaska posiada wskaźnik czasu założenia.
Fot. 66. Opaska uciskowa ze wskaźnikiem czasu założenia.
Maska Pocket Mask - maska służy do zabezpieczenia osób
prowadzących sztuczną wentylację metodą usta – usta. Chroni
przez bezpośrednim kontaktem z ustami oraz nosem poszko-
dowanego, pomaga pokonać opory natury psychicznej przed
podjęciem wentylacji. Przezroczysta kopuła maski umożliwia
obserwację ust poszkodowanego, a jej elastyczność pomaga
w utrzymaniu właściwej pozycji na twarzy.
64
Fot. 67. Maska Pocket Mask.
Fot. 68. Sposób użycia Maski Pocket Mask.
65
Koc izotermiczny wielorazowy – chroni rannych przed wy-
chłodzeniem. Obie strony folii (srebrno – złota powłoka) mają
specjalne, metaliczne pokrycie dla zachowania maksymalnego
efektu cieplnego.
Strona złota na zewnątrz – ocieplenie rannego
Strona srebrna na zewnątrz – ochłodzenie rannego
Fot. 69. Koc izotermiczny wielorazowy.
Podany skład plecaka sanitariusza jest obecnie obowiązu-
jącym zestawem etatowym, jednakże jego zawartość,
w związku z trwającymi pracami nad stworzeniem nowych
zestawów medycznych, może ulec w przyszłości zmianie.
Autorzy podręcznika omawiają te dodatkowe elementy
wyposażenia, które mogą wchodzić w skład nowego plecaka
(plecaka sanitariusza – ratownika):
66
Staza taktyczna CAT – zalecana jest do użycia w sytuacji
zranienia kończyn z masywnym krwawieniem tętniczym lub
żylnym niemożliwym do opanowania tradycyjnymi sposobami.
Sposób zakładania stazy przedstawiono w rozdziale VII,
str. 134.
Fot. 70. Staza taktyczna CAT.
Autorzy podręcznika posługują się w dalszych opisach
zamiennie nazwami: staza taktyczna lub opaska zaciskowa,
gdyż obydwa sprzęty mają to samo zastosowanie, a różnią
się jedynie szczegółami technicznymi.
67
Opatrunek osobisty typ „izraelski” – umożliwia zaopatrzenie
rany (np. postrzałowej). Umieszczony jest w hermetycznym
opakowaniu wodoodpornym próżniowym. Specjalna klamra
umożliwia przymocowanie opatrunku jedną ręką.
Fot. 71. Opatrunek osobisty typ „izraelski”.
68
Rurka nosowo - gardłowa – służy do ratunkowego udrożnie-
nia dróg oddechowych. Jest znacznie lepiej tolerowana np.
przez osobę przytomną, niż rurka ustno-gardłowa. Wykonana
jest z miękkiego i delikatnego PVC.
Fot. 72. Rurka nosowo – gardłowa.
Rys. 6 A, B. Sposób zakładania rurki nosowo - gardłowej.
A
B
69
Opatrunki hemostatyczne - służą do tamowania zagrażają-
cych życiu krwawień. Mają zastosowanie tam, gdzie opatrunek
uciskowy nie spełnia swojego zadania, a założenie opaski zaci-
skowej jest niemożliwe (np. okolice pachwiny) ze względu na
lokalizację rany.
Wyróżniamy różnego rodzaju opatrunki hemostatyczne:
QuikClot ACS - przeznaczony do tamowania zagrażających
życiu krwawień o średniej i dużej intensywności.
Jest to sterylny preparat produkowany z naturalnych mate-
riałów działających jak selektywna "gąbka". Jest chemicznie
obojętny, granulki z których jest stworzony QuikClot adsorbują
wodę. Adsorpcja cząstek wody powoduje szybką miejscową
koagulację i utworzenie skrzepu krwi.
Doprowadzenie do homeostazy pomaga w stabilizacji pa-
cjenta i wydłuża "okienko czasowe" bezpiecznego oczekiwania
na kompleksową pomoc.
QuikClot nie jest wchłaniany przez organizm i może po-
krywać ranę tak długo jak potrzeba.
QuikClot powinien być używany tylko w sytuacji, gdy
konwencjonalne metody tamowania krwawień okazują się nie-
skuteczne. Najważniejszy obszar zastosowania tego opatrunku
to tamowanie krwawień związanych z urazami.
Sposób użycia:
1. Przyłóż i dociśnij do rany sterylny opatrunek z gazy lub
najlepszy dostępny substytut takiego opatrunku.
2. Jeżeli po upływie około 1 minuty krwawienie ustało lub
prawie ustało, zabandażuj ranę w taki sposób, aby bandaż
uciskał ją a następnie wezwij przeszkoloną pomoc me-
dyczną.
3. Jeżeli jednak utrzymuje się umiarkowane lub silne krwa-
wienie, użyj opatrunku QuikClot - trzymając opakowanie
z dala od twarzy rozerwij je we wskazanym przez nacięcia
miejscu.
70
4. Ruchem jak przy wycieraniu usuń założony na ranę opatru-
nek oraz nadmiar krwi i natychmiast zacznij powoli posy-
pywać ranę opatrunkiem proszkowym QuikClot. Posypy-
wanie powinno zostać zakończone w momencie pojawienia
się na powierzchni rany suchych granulek opatrunku
proszkowego QuikClot. Użyj tylko tyle opatrunku prosz-
kowego QuikClot, ile jest potrzebne do zatrzymania krwa-
wienia.
5. Zastosuj ponownie stały ucisk na ranę pokrytą opatrunkiem
proszkowym QuikClot, używając w tym celu sterylnego
opatrunku z gazy. Zabandażuj ranę w taki sposób, aby ban-
daż uciskał ją w stały sposób.
6. Niezwłocznie wezwij przeszkoloną pomoc medyczną.
Usuń niezużyte części opatrunku proszkowego QuikClot
i pokaż puste opakowanie personelowi medycznemu.
Fot. 73. Opatrunek hemostatyczny QuikClot ACS.
71
WSKAZÓWKI DLA PRZESZKOLONEGO PERSONELU
MEDYCZNEGO
1. Przed przemyciem i dalszym postępowaniem z raną usuń
dokładnie, nie używając wody, wszystkie sypkie granulki
opatrunku proszkowego z obszaru rany.
2. Przemyj cały obszar rany roztworem do przemywania.
3. Następnie wykonaj normalne przemywanie i /lub odsysanie
rany w celu usunięcia związanej części opatrunku.
Celox - opatrunek hemostatyczny do tamowania masywnych
krwawień zagrażających życiu, 35 g.
Zatrzymuje krwawienia z dużych tętnic. Postać granulek
zapewnia prosty i szybki sposób kontrolowania krwawienia
oraz szczególną użyteczność w leczeniu skomplikowanych
i głębokich ran. W ciągu kilku minut po nasypaniu środka na
rany tworzy się skrzep. Granulat tworzy żelową masę wzmac-
niającą skrzep. Masa żelowa jest łatwa do usunięcia.
Nie wywołuje reakcji cieplnej. CELOX nie wytwarza żad-
nego ciepła, nie powoduje poparzeń, nie przykleja się do rany.
Działa w warunkach hipotermii. CELOX działa, kiedy tempe-
ratura krwi jest poniżej (18,5°C). Działa na zheparynizowaną
krew.
Działa niezależnie od czynników krzepnięcia krwi. Opa-
trunek hemostatyczny jest lekki, przenośny, łatwy w użyciu.
Granulki CELOX są lekkie, zapakowane w sterylnie zapieczę-
towane, łatwe do otwierania opakowania. CELOX wsypuje się
do rany i przytrzymuje przy pomocy gazy przez 5 minut.
W czasie transportu, zakłada się zewnętrzny opatrunek
uciskowy.
72
Fot. 74. Opatrunek hemostatyczny Celox.
73
Koc, śpiwór ratowniczy typu Blizzard
Koc BLIZZARD jest 4 razy bardziej skuteczny
w utrzymywaniu ciepłoty ciała niż obecnie używany sprzęt.
Śpiwór BILZZARD również skuteczniej utrzymuje ciepło-
tę ciała, jak najczęściej używane śpiwory (temperatura do – 13
st. C).
Fot. 75. Śpiwór ratowniczy typu Blizzard.
74
V. Taktyka działań medycznych na polu walki
Taktyczna opieka nad poszkodowanym w warunkach bo-
jowych (Tactical Combat Casualty Care – TCCC) to zasady
postępowania z poszkodowanym w warunkach wojennych
w zależności od rodzaju środowiska taktycznego i obrażeń po-
szkodowanego. TCCC uznane jest przez siły zbrojne wielu
krajów NATO jako standard postępowania z poszkodowanym
na polu walki.
Działania ratownicze na polu walki dzielą się na 3 etapy:
1. Opieka pod ostrzałem
- Care Under Fire
2. Polowa opieka nad poszkodowanym
– Tactical Field Care
3. Ewakuacja poszkodowanego z pola walki
– Combat Casualty Evacuation Care (CASEVAC)
Ad. 1. Opieka pod ostrzałem - Care Under Fire
Działania ratownicze realizowane są w sytuacji, gdy ra-
townik i poszkodowany znajdują się w strefie bezpośredniego
zagrożenia: np. pod ostrzałem. W tych warunkach czynności
ratownicze ograniczone są do minimum, gdyż priorytetem staje
się obrona i wyeliminowanie wroga bądź szybka ewakuacja ze
strefy zagrożenia.
W trakcie wymiany ognia pomocy medycznej udziela się
jedynie rannym nieprzytomnym i z zagrażającym życiu ma-
sywnym krwawieniem z kończyn.
Sposoby ewakuacji rannego żołnierza pod ostrzałem są
bardzo ograniczone. Najważniejszą rzeczą jest jak najszybsze
dotarcie do rannego przeniesienie go w miejsce bezpieczne.
Zwykle warunki bojowe (ostrzał) i czas nie pozwalają na wy-
korzystanie specjalnych technik wynoszenia rannego żołnierza
z wozu
75
W praktyce należy go jak najszybciej, w najprostszy
i najbezpieczniejszy dla niego sposób wyciągnąć i przenieść na
bezpieczną odległość od uszkodzonego wozu w celu zabezpie-
czenia go przed powtórnym zranieniem w przypadku eksplozji,
jednocześnie chroniąc przed powtórnym zranieniem przez
przeciwnika. Ranny żołnierz może być w innej sytuacji prze-
niesiony do drugiego KTO Rosomak lub WEM Rosomak.
W niesprzyjających warunkach taktycznych ranny żoł-
nierz/żołnierze mogą przebywać czasowo w wozie bojowym,
do momentu zmiany sytuacji, która umożliwi ich ewakuację
z wozu. W sytuacji, gdy jest brak możliwości opuszczenia stre-
fy niebezpiecznej, inne pojazdy tworzą osłonę dla uszkodzone-
go Rosomaka.
W sytuacjach szczególnych, w wyniku których wystąpi-
ły ofiary, rozpoczęcie medycznej akcji ratunkowej odbywa
się wyłącznie na rozkaz dowódcy patrolu.
Zasady działania sanitariusza - pod ostrzałem:
1. Uzyskaj kontakt z dowódcą.
2. Ustal, czy ranny żołnierz jeszcze żyje – ogól-
ne wrażenie – stopień obrażeń i szansa na
przeżycie.
3. Jeśli masz wsparcie, czekaj na sygnał ewa-
kuacji z wozu, jeśli jesteś sam pod ostrzałem
określ najbezpieczniejszą drogę dotarcia do
rannego i drogę ewakuacji z nim. Zapewnij
sobie osłonę ogniową!
4. Jeżeli żołnierz jest ranny i jest w stanie, na-
mawiaj go, by sam próbował zatrzymać
krwawienie dostępnymi mu środkami (opa-
trunek indywidualny).
76
5. Używaj w pierwszej kolejności niezbędnych
elementów wyposażenia indywidualnego
rannego żołnierza, a jeśli zachodzi koniecz-
ność uzupełnij własnymi.
6. Jeżeli to możliwe, natychmiast zabezpiecz
wszystkie zagrażające życiu krwawienia ze-
wnętrzne!
7. Zabezpieczenie dróg oddechowych odrocz do
chwili, gdy znajdziesz się z rannym w bez-
piecznym miejscu.
8. Pamiętaj o wsparciu psychicznym rannego!
Rozmawiaj z nim, wyjaśniaj co będziesz ro-
bił – czynności medyczne.
9. Zawsze zabezpiecz broń rannego!
Gdy wymaga tego sytuacja taktyczna, jeśli to możliwe
i ranny żołnierz jest w stanie, powinien prowadzić także
ostrzał.
Pod ostrzałem nieprzyjaciela, gdy żołnierz silnie krwawi
i znajdzie się w miejscu bezpiecznym:
załóż opaskę zaciskową lub jeśli nie możesz użyć
opaski zastosuj opatrunek uciskowy!
Sposoby zakładania opatrunku uciskowego, opaski zaci-
skowej = stazy taktycznej przedstawiono w rozdziale VII.
Pamiętaj!
Zapamiętaj!
Krwawienie z ran kończyn jest pierwszą spośród
„śmierci do uniknięcia” w warunkach pola walki!
77
Pod ostrzałem każdy żołnierz staje się dla rannego „sanita-
riuszem” – pomaga koledze, sanitariuszowi w zaopatrzeniu
ran i w ewakuacji z wozu!
Każdy z nas może stać się potencjalnym poszkodowanym!
Na każdą z zaistniałych sytuacji taktycznych (wybuch
IED, ostrzał snajpera, konwój w zasadzce itp.) żołnierze po-
winni być przygotowani, gdyż na te sytuacje przewidziane są
procedury taktyczne, według których działa drużyna na KTO
Rosomak.
Ad. 2. Polowa opieka nad poszkodowanym
– Tactical Field Care
Działania ratownicze odbywają się po zakończeniu działań
bojowych lub w warunkach bezpiecznych. Ratownik dysponu-
je nadal sprzętem będącym na wyposażeniu wozu bojowego:
plecakiem sanitariusza i indywidualnym wyposażeniem żołnie-
rza. Na tym etapie powinien zbadać rannego żołnierza, poszu-
kując urazów zagrażających jego życiu oraz zaopatrzyć je.
Pamiętaj o potencjalnych odwracalnych przyczynach
śmierci żołnierzy na polu walki - „Śmierci do uniknięcia”:
krwawienie z ran kończyn 60 %
odma prężna 33 %
niedrożność dróg oddechowych 6 %.
Celem lepszego zrozumienia i przejrzystości podręcznika
opiekę nad poszkodowanym w strefie bezpiecznej przedsta-
wiono biorąc pod uwagę dwie sytuacje:
78
1. Żołnierz/żołnierze poszkodowani znajdują się
w transporterze i sanitariusz – ratownik udziela im
pomocy medycznej.
Ma to miejsce, gdy:
Pojazd jest sprawny, zdolny do jazdy i opuszcza
strefę niebezpieczną
Pojazd jest niesprawny (np. wybuch IED), niezdol-
ny do jazdy, zostaje holowany w bezpieczne miej-
sce
W strefie niebezpiecznej uzyskano przewagę
ogniową nad przeciwnikiem
Fot. 76. Ranni żołnierze przedziału desantowego.
79
Sanitariusz składa meldunek dowódcy o ilości poszkodo-
wanych.
Przeprowadza szybką wstępną segregację (triage), by zi-
dentyfikować rannych nieprzytomnych, z ciężkimi urazami czy
też lżej poszkodowanych.
Priorytetem będą żołnierze:
nieprzytomni,
z masywnymi krwawieniami
z urazami klatki piersiowej.
Są to stany zagrażające życiu i wymagają natychmiastowej
pomocy medycznej. W przypadku większej ilości rannych,
żołnierz – kolega powinien pomagać sanitariuszowi
w udzielaniu pomocy (każdy żołnierz posiada przeszkolenie
w zakresie kwalifikowanej pierwszej pomocy).
Z uwagi na trudne warunki – duża ilość osób na małej
przestrzeni możliwości zaopatrzenia medycznego są ograni-
czone.
W przypadku rannego nieprzytomnego (głowa bezwładnie
opada w kierunku klatki piersiowej lub na bok) należy bez-
względnie udrożnić jego drogi oddechowe poprzez uniesienie
żuchwy. Ze względu na posiadanie hełmu wykonanie tej czyn-
ności może być trudne. Należy jedną ręką chwycić za potylicę
a drugą pod żuchwę i podciągnąć ją do góry.
W tym samym czasie inny żołnierz, jeśli występuje
u kolegi np. masywne krwawienie, powinien założyć mu na-
tychmiast stazę taktyczną.
80
2. Żołnierz/żołnierze zostali ewakuowani z pojazdu
w bezpieczne miejsce (drugi KTO Rosomak, WEM Ro-
somak lub inny pojazd) lub przebywają bezpieczni
w strefie przy pojazdach.
Sanitariusz - ratownik wykonuje kolejno czynności opisa-
ne w rozdziale VI.
Postępowania z poszkodowanym opisano dokładniej
w rozdziale VI, po sposobach ewakuacji poszczególnych żoł-
nierzy z KTO Rosomak, by zachować prawidłową kolejność
procedur.
Ad. 3. Ewakuacja poszkodowanego z pola walki
– Combat Casualty Evacuation Care (CASEVAC)
Poszkodowany ewakuowany jest do ośrodka posiadające-
go specjalistyczny sprzęt i fachową opiekę medyczną. Działa-
nia ratownicze podejmowane są w trakcie ewakuacji przygod-
nym środkiem transportu.
Do czasu przybycia służb medycznych sanitariusz - ratow-
nik zobowiązany jest do:
stałej oceny funkcji życiowych rannego żołnierza
nadzoru nad założonymi opatrunkami czy unierucho-
mieniami
wsparcia psychicznego rannego żołnierza
zapewnienia komfortu cieplnego (ochrona żołnierza
przed niekorzystnymi warunkami środowiskowymi)
towarzyszenia rannemu żołnierzowi podczas transportu
przygodnego (inne pojazdy wojskowe lub cywilne).
81
Działania ratownicze na polu walki mają
trzy główne cele:
1. Uratowanie rannego – nie dopuszczenie do
„śmierci do uniknięcia”
2. Nie dopuszczenie do powiększenia ilości
rannych czy zabitych
3. Zakończenie zadania taktycznego.
82
VI. Ewakuacja z KTO Rosomak
1. Załogi (kierowcy i obsługi wieży) i desantu.
Autorzy podręcznika przedstawili ewakuację poszczegól-
nych członków załogi z KTO Rosomak:
Ewakuacja kierowcy:
Kierowca KTO Rosomak może być ewakuowany szybko
przez właz kierowcy bądź przez przedział desantowy.
Awaryjne otwarcie włazu z zewnątrz pokazano
w rozdziale II pkt 1.
Przez właz kierowcy: ten sposób ewakuacji jest
łatwiejszy technicznie i pozwala na szybkie wydobycie
kierowcy z wozu bojowego
1. Otwórz właz
Fot. 77. Otwieranie włazu kierowcy.
83
Fot. 78. Widok kierowcy po otwarciu włazu.
2. Wypnij lub przetnij nożem pas bezpieczeństwa
Fot. 79. Wypięcie pasa bezpieczeństwa kierowcy.
84
Fot. 80. Przecięcie pasa bezpieczeństwa kierowcy.
3. Odsuń fotel kierowcy do tyłu (celem łatwego dostępu do jego kończyn dolnych) poprzez zwolnienie dźwigni regulującej poło-
żenie siedzenia kierowcy przód/tył
A
85
Fot. 81 A, B. Dźwignia regulacji położenia siedzenia kierowcy
przód/tył
Fot. 82. Odsunięty do tyłu fotel kierowcy.
B
86
4. Chwyć kierowcę za uchwyt z tyłu kamizelki
Fot. 83. A , B: Wyciąganie kierowcy - chwyt za tył kamizelki.
A
B
87
lub podchwytem pod ramiona.
Fot. 84. Wyciąganie kierowcy – pochwyt pod ramiona.
5. Wyciągnij kierowcę do góry na nadwozie
A
88
Fot. 85 A, B. Wyciąganie kierowcy na nadwozie.
6. Podchwytem pod ramiona, chroniąc głowę i odcinek szyjny
kręgosłupa przekaż kierowcę dwóm żołnierzom i zdejmij
z wozu na podłoże (jeśli są do dyspozycji nosze – połóż na
noszach, jeśli nie - odciągnij w bezpieczne miejsce)
B
A
89
Fot. 86 A, B, C. Zdejmowanie kierowcy z wozu na nosze.
B
C
90
Przez przedział desantowy:
Inną drogą jest wyciągnięcie kierowcy przez przedział de-
santowy.
Droga ta jest technicznie trudniejsza ze względu na ogra-
niczoną przestrzeń – fabrycznie bardzo wąskie przejście od
strony kierowcy do przedziału desantowego oraz częste „za-
blokowanie” przejścia przez żołnierzy - umieszczanie w nim
różnych elementów wyposażenia. Droga ewakuacji kierowcy
prowadzi przez wieżę przy otwartych koszach wieży przy zało-
żeniu, że wieża obrócona jest w prawo o 90 stopni i złożone są
siedzenia dowódcy i działonowego. Ewakuacja przestrzenią
pomiędzy ścianą wozu a koszem wieży jest niemożliwa
z uwagi na niewielki prześwit 10 – 15 cm oraz znajdującą się
tam: butlę ppoż. oraz urządzenie do rozpoznawania skażeń.
Kolejne fotografie przedstawiają sposób przygotowania drogi
ewakuacji dla kierowcy przez wieżę.
A
91
Fot. 87 A, B, C. Przygotowanie drogi ewakuacji kierowcy
przez wieżę.
C
B
92
Po wykonaniu tych czynności uwidacznia się droga ewa-
kuacji kierowcy prowadząca wprost do fotela kierowcy.
Fot. 88. Tunel łączący przedział kierowcy z przedziałem desan-
towym (widok od strony przedziału desantowego).
W głębi widoczny fotel kierowcy w pozycji pionowej.
Po dotarciu do fotela kierowcy istnieją dwie możliwości poło-
żenia fotela: poprzez jego odchylenie na bok lub poprzez jego
odchylenie do pozycji poziomej (wariant optymalny).
Te czynności może wykonać sam kierowca, jeśli jest
przytomny i w pełni świadomy.
93
odchylenie oparcia fotela kierowcy na bok
1. Po dotarciu do kierowcy odchyl oparcie fotela kierowcy na
bok poprzez odblokowanie dźwigni zwalniającej oparcie
siedzenia (po stronie lewej)
Fot. 89. Dźwignia zwalniająca oparcie siedzenia kierowcy (czyn-
ność wykonywana przez przytomnego kierowcę).
Fot. 90. Odblokowywanie fotela do pozycji bocznej.
94
Fot. 91. Odchylone w bok oparcie siedzenia kierowcy.
odchylenie fotela kierowcy do pozycji poziomej
1. Po dotarciu do kierowcy odchyl oparcie fotela kierowcy do
pozycji poziomej poprzez pociągnięcie do góry dźwigni
regulującej oparcie siedzenia kierowcy (po stronie prawej)
Fot. 92. Dźwignia regulująca oparcie siedzenia kierowcy (zwol-
nienie dźwigni przez przytomnego kierowcę)
W sytuacji, gdy kierowca nie jest w stanie samodzielnie zwolnić dźwigni regulującej oparcie siedzenia, czynność ta może być wyko-
nana przez żołnierza z przedziału desantowego, który ma możliwość
jej zwolnienia od tyłu fotela.
95
Fot. 93. Dźwignia regulująca oparcie siedzenia kierowcy
(widok od tyłu)
Fot. 94. Droga ewakuacji kierowcy poprzez wieżę.
Widok od strony przedziału kierowcy.
96
Fot. 95. Położenie fotela kierowcy w pozycji poziomej
(widok od strony przedziału desantowego).
Po dotarciu do kierowcy:
2. Wypnij lub przetnij pas bezpieczeństwa
3. Odsuń fotel kierowcy do tyłu poprzez zwolnienie
dźwigni regulującej położenie siedzenia kierowcy
przód/tył (patrz fot. 81).
Dalsze czynności polegają na wyciągnięciu kierowcy poprzez
opisana powyżej drogę ewakuacji.
97
Fot. 96. Położenie fotela kierowcy w pozycji poziomej
(widok od strony przedziału kierowcy). Na fotografii do-
brze widoczna droga ewakuacji kierowcy.
Fot. 97. Kierowca przygotowany do ewakuacji przez przedział
desantowy (wariant z fotelem w pozycji poziomej).
98
4. Podchwytem pod ramiona, chroniąc głowę i odcinek szyj-
ny kręgosłupa wyciągnij kierowcę z fotela i przeciągnij
przez tunel aż do przedziału desantowego
Fot. 98. Ewakuacja kierowcy – oparcie fotela w pozycji poziomej.
Fot. 99. Wyciaganie kierowcy przez tunel do przedziału
desantowego.
99
5. Ewakuuj przez drzwi tylne na nosze lub w bezpieczne
miejsce
Fot. 100. Wynoszenie kierowcy w bezpieczne miejsce.
100
Ewakuacja załogi wieży: dowódcy i działonowego
Ewakuacja z przedziału wieży jest możliwa dwiema dro-
gami: przez przedział desantowy lub przez włazy wieży. Nale-
ży ona do trudnych technicznie, ze względu na ograniczoną
przestrzeń, w której znajdują się żołnierze w przedziale wieży.
Dowódca jak i działonowy ewakuowani są w podobny sposób,
różniący się jedynie stronami: dowódca od lewej, działonowy
od prawej.
Ewakuacja dowódcy przez przedział desantowy:
1. Otwórz kosz przedziału wieży – rozsuń kratę zabezpiecza-
jącą
A
101
Fot. 101 A, B, C. Otwieranie kosza przedziału wieży.
uzyskując dostęp do żołnierzy znajdujących się w przedziale
wieży
C
B
102
Fot. 102. Dostęp do dowócy i działonowego po otwarciu
przedziału wieży.
2. Przesuń poszkodowanego dowódcę na stronę przeciwną –
działonowego
Fot. 103. Dowódca w przedziale wieży.
103
Fot. 104 A, B, C. Przesunięcie dowódcy na stronę działonowego.
A
B
C
104
3. Odblokuj siedzenie, by dostać się do rannego.
Fot. 105 A, B. Odblokowanie siedzenia dowódcy.
B
A
105
4. Chroniąc odcinek szyjny kręgosłupa (otwartą dłonią obej-
mij tył głowy na wysokości potylicy) i wyciągnij rannego
dowódcę do przedziału desantowego
Fot. 106 A, B. Zabezpieczenie odcinka szyjnego kręgosłupa do-
wódcy przy wyciąganiu.
B
A
106
5. Połóż rannego dowódcę na nosze i przenieś z wozu
w bezpieczne miejsce
Fot. 107. Przeniesienie dowódcy pojazdu na nosze.
Ewakuacja działonowego przez przedział desantowy:
1. Otwórz kosz przedziału wieży – rozsuń kratę zabezpiecza-
jącą uzyskując dostęp do żołnierzy znajdujących się
w przedziale wieży (patrz wyżej)
2. Przesuń poszkodowanego działonowego na stronę prze-
ciwną – dowódcy
3. Odblokuj siedzenie by dostać się do rannego
4. Chroniąc odcinek szyjny kręgosłupa (otwartą dłonią obej-
mij tył głowy na wysokości potylicy) wyciągnij działono-
wego do przedziału desantowego
107
Fot. 108. Zabezpieczenie odcinka szyjnego kręgosłupa działono-
wego przy wyciąganiu.
Fot. 109. Wyciąganie działonowego z przedziału wieży.
108
Fot. 110. Wyciąganie działonowego do przedziału desantowego.
5. Połóż rannego na nosze i ewakuuj z wozu w bezpieczne
miejsce
Fot.111. Przeniesienie działonowego na nosze.
109
Przez włazy wieży:
Ten sposób ewakuacji jest najtrudniejszym technicznie ze
względu na niewielką średnicę włazu i dodatkowe wyposaże-
nie żołnierza, często blokujące możliwość jego wydobycia.
1. Otwórz właz.
Fot. 112 A, B. Otwieranie włazu działonowego od zewnątrz.
A
A
110
Fot. 113. Ranny dowódca (widok po otwarciu włazu wieży).
2. Odepnij lub przetnij dwupunktowe pasy bezpieczeństwa
(osoba udzielająca pomocy musi wykonać tę czynność
wchodząc do przedziału wieży przez właz). Wyjdź z prze-
działu wieży przez właz, chwyć za uchwyt z tyłu kamizelki
lub przetnij nożem pasy mocujące kamizelkę (gdy gabaryty
rannego wraz z wyposażeniem nie pozwalają na wycią-
gnięcie go przez właz) celem zmniejszenia rozmiarów po-
szkodowanego i energicznym ruchem wyciągnij go na
nadwozie.
3. Dalsze czynności, jak przy wyciąganiu kierowcy.
Ewakuacja żołnierzy przedziału desantowego:
Do rannych żołnierzy znajdujących się w przedziale desan-
towym można dostać się przez drzwi tylne. Dotarcie przez
włazy przedziału desantowego jest trudne. Dużo czasu zajmuje
odkręcenie mechanizmu blokującego właz.
111
Rozpatrzono dwie przykładowe sytuacje:
A. W przedziale desantowym są ranni żołnierze, dwóch
jest w szoku, po otwarciu drzwi wydostają się z wozu
1. Otwarcie drzwi przez żołnierza od wewnątrz
i wybiegnięcie na oślep
Fot. 114 A, B. Opuszczanie pojazdu przez żołnierzy będących
w szoku.
A
A
112
Uwaga: Żołnierze mogą być w szoku, należy bezwzględnie
otoczyć ich opieką (zabezpieczenie broni!)
Fot. 115. Pomoc poszkodowanym przez żołnierzy z innego
pojazdu.
Opiekę sprawuje drużyna z innego Rosomaka.
2. Pod osłoną ogniową drużyny (mającej nosze) sanitariusz -
ratownik dociera do poszkodowanych
Fot. 116. Dotarcie do rannych pod osłoną ogniową z innego
pojazdu.
113
Fot. 117. Ranni żołnierze w przedziale desantowym.
3. Po zabezpieczeniu broni wyciąga ich kolejno z wozu na
nosze, ewakuując w miejsce bezpieczne
Fot. 118. Dotarcie do rannych żołnierzy w przedziale
desantowym.
114
Fot. 119 A, B. Zabezpieczenie broni rannych żołnierzy
w przedziale desantowym.
A
B
115
Fot. 120 A, B, C. Ewakuacja żołnierzy z przedziału desantowego.
A
B
C
116
B. W przedziale desantowym są ranni, sami nie są
w stanie otworzyć drzwi
Pamiętaj o możliwości awaryjnego otwarcia drzwi tylnych,
gdy są zablokowane od wewnątrz!
1. Pod osłoną drużyny z innego Rosomaka sanitariusz - ra-
townik dociera do poszkodowanych
Fot. 121. Zabezpieczenie ogniowe sektorów.
2. Otwiera drzwi tylne
Fot. 122. Otwarcie drzwi tylnych od zewnątrz.
docierając do rannych żołnierzy w przedziale desantowym.
117
Fot. 123. Ranni żołnierze w przedziale desantowym.
3. Po zabezpieczeniu broni wyciąga ich kolejno z wozu na
nosze, ewakuując w miejsce bezpieczne
Fot. 124. Ewakuacja rannych żołnierzy z przedziału
desantowego.
118
Fot. 125. Ewakuacja rannych żołnierzy w bezpieczne miejsce.
Na tym etapie, po ewakuacji żołnierzy z KTO Rosomak,
zarówno żołnierze jak i sanitariusz znajdują się w bezpiecznym
miejscu. Wówczas jest czas, aby zastosować kolejność działań,
mających na celu wykrycie urazów zagrażających życiu ranne-
go, prawidłowo je zaopatrzyć na polu walki – do czasu ewaku-
acji żołnierza z pola walki (Casevac, Medevac).
Każdy żołnierz wyjeżdżający na misję poza granicami kra-
ju odbywa obowiązkowe przeszkolenie w zakresie kwalifiko-
wanej pierwszej pomocy.
Dlatego dalsza część opracowania przedstawia w formie
skróconej prawidłową kolejność działań i stanowi przypomnie-
nie zasad postępowania z poszkodowanym żołnierzem.
119
2. Ocena poszkodowanego - kolejność działań:
1. Ocena świadomości
2. Udrożnienie dróg oddechowych
3. Ocena oddechu
4. Poszukiwanie krwawień
5. Wstrząs
6. Lokalizacja i zaopatrzenie złamań
7. Oparzenia
Ocena świadomości
Ocenę świadomości przeprowadza się poprzez potrząśnie-
cie i zapytanie: „Jak się czujesz, czy mnie słyszysz?”
Prostą skalą służącą do oceny świadomości jest skala AVPU
A – Alert w jęz. polskim: P – Przytomny
V – Voice G – reagujący na Głos
P – Pain B – reagujący na Ból
U – Unresponsiv N – Nieprzytomny
W sytuacji, gdy żołnierz jest przytomny, należy ocenić je-
go dolegliwości oraz szybko je zlokalizować.
Pamiętaj, iż każdy ranny żołnierz z zaburzeniami świa-
domości (pobudzony, splątany, podsypiający itp.) musi być
natychmiast rozbrojony!
120
Udrożnienie dróg oddechowych
Nieprzytomny ranny żołnierz musi mieć udrożnione
drogi oddechowe (leży na brzuchu: obróć na plecy).
1. Otwórz usta i usuń ciała obce pod kontrolą wzroku
2. Wykonaj rękoczyn wysunięcia żuchwy
Fot. 126. Rękoczyn wysunięcia żuchwy.
Jeśli ranny żołnierz doznał urazu w obrębie twarzo - cza-
szki bądź szyi, co może prowadzić do niedrożności dróg odde-
chowych (intubacja jest zbyt trudna w tych warunkach), udroż-
nienie dróg oddechowych może wykonać jedynie ratownik
medyczny lub lekarz.
121
Ocena oddechu
Po udrożnieniu dróg oddechowych należy ocenić oddech,
przez 10 sek. techniką: patrz, słuchaj i czuj.
Należy sprawdzić, czy ranny żołnierz nie ma ran penetru-
jących klatki piersiowej. Mogą one stać się przyczyną zaburzeń
oddechowych.
Po zdjęciu kamizelek, rozpięciu munduru, dokładnie obej-
rzyj klatkę piersiową, poszukując otwartych ran, śladów
krwi – duże ryzyko powstania odmy opłucnej.
Jeśli stwierdzisz obecność otwartej rany klatki piersiowej –
zastosuj bezpośrednio na ranę opatrunek wentylowy Asher-
mana lub opatrunek trójstronny typu Flatter (założony na
wydechu rannego) – patrz rozdział VII.
Największym niebezpieczeństwem jest powstanie odmy
prężnej, zwanej inaczej wentylową, duszącą,
z nadciśnieniem. Jedynym ratunkiem jest wówczas odbar-
czenie odmy poprzez nakłucie grubą igłą klatki piersiowej
(procedura na chwilę obecną możliwa do wykonania jedynie
przez ratowników medycznych lub lekarzy).
Rannego z zaburzeniami oddechowymi ciągle obserwuj pod
kątem pojawienia się objawów odmy prężnej.
Pamiętaj!
Odma prężna jest drugą przyczyną „śmierci do uniknięcia”
na polu walki!
122
Poszukiwanie krwawień
Należy bezwzględnie odnaleźć wszystkie miejsca krwa-
wienia. Do zatamowania krwawienia stosuje się opatrunek uci-
skowy – patrz rozdział VII. Jeśli krwawienie nie ustaje rozważ
założenie stazy taktycznej (duże rany kończyn, amputacje –
warunki anatomiczne do założenia stazy) lub użyj opatrunków
hemostatycznych (użycie stazy niemożliwe ze względu na lo-
kalizację rany).
Pamiętaj!
Staza taktyczna jest ostatnim ze sposobów tamowania
krwawienia. Po jej założeniu musisz zapisać na widocznym
miejscu (czoło, policzek rannego) godzinę jej założenia
i literę T! np.: T 20.06
Nie wolno usuwać wbitych w ciało żołnierza przedmiotów!
Należy je zabezpieczyć grubym opatrunkiem, by zminima-
lizować możliwość ich przemieszczania się!
Fot. 127. Ciało obce wbite w udo.
123
Fot. 128. Stabilizacja ciała obcego
A
124
Fot. 129 A, B. Zabezpieczenie ciała obcego przed przemieszcza-
niem się.
Postępowanie z rannym krwawiącym z kończyny:
1. Załóż na ranę opatrunek uciskowy - opatrunek osobisty
lub typ „izraelski”
2. Zabezpiecz opatrunek przed przemieszczeniem
3. Unieś ranną kończynę (powyżej poziomu serca)
Jeśli ranny nadal krwawi:
4. Na pierwszy opatrunek nałóż drugi
5. Rozważ założenie stazy taktycznej – pamiętaj
o zapisaniu w widocznym miejscu (czoło, policzek ran-
nego) litery T i godziny założenia stazy!
Jeśli ranny krwawi z innego miejsca niż kończyna:
1. Załóż opatrunek osobisty lub typ „izraelski”
2. Uciśnij mocno miejsce krwawienia
3. Krwawienie nie ustępuje: użyj opatrunku hemostatycz-
nego (patrz opis na str. 69)
B
125
Rany brzucha:
1. Jeśli zauważysz wypadnięte trzewia (jelita) – wytrze-
wienie - nie wkładaj ich z powrotem do jamy brzusznej
(zwiększenie krwawienia, rozdarcie ściany jelita)
Fot. 130. Uraz brzucha – wytrzewienie
2. Na wypadnięte jelita nałóż duży jałowy, wilgotny opa-
trunek
A
126
Fot. 131 A, B. Opatrunek zakładany przy wytrzewieniu jelit.
3. Nie podawaj rannemu płynów ani jedzenia!
4. Jeśli pozostaje w pozycji leżącej, pozostaw go
z podkurczonymi nogami (rozluźnienie mięśni brzucha)
– podłóż pod kolana zwinięty koc, plecak, części
umundurowania
Fot. 132. Prawidłowo założony opatrunek chroniący wypadnięte
jelita, pozycja z podkurczonymi nogami.
5. Jeśli ranny ma silne dolegliwości bólowe – podaj mor-
finę.
B
127
Jeśli podejrzewasz krwawienie wewnętrzne, a brak
jest innych obrażeń – szybko ewakuuj rannego
z pola walki!
Wstrząs
Ranny, który krwawi może wpaść we wstrząs (objawy:
blada, spocona skóra, przyśpieszony oddech, szybkie, słabo
wyczuwalne tętno, osłabienie, zaburzenia świadomości). Nale-
ży bezwzględnie zadbać o komfort cieplny – przykrycie ko-
cem izotermicznym.
Pamiętaj!
Ranny z objawami wstrząsu powinien być ewakuowany
w pierwszej kolejności!
U poszkodowanego żołnierza może dojść do wstrząsu nie
tylko z powodu wykrwawienia, lecz także ze względu na silne
dolegliwości bólowe (wstrząs bólowy). Dlatego w razie sil-
nych dolegliwości bólowych należy wdrożyć postępowanie
przeciwbólowe – podanie morfiny.
Morfina może zostać podana przez sanitariusza lub inne-
go żołnierza w sytuacji:
bolesnych ran kończyn i brzucha
złamań i zwichnięć kończyn
bolesnych oparzeń.
Nie podawaj morfiny (jeśli nie masz doświadczenia)
w przypadku:
128
zaburzeń świadomości rannego
zaburzeń oddechowych rannego
urazu głowy.
Sposób podania morfiny:
Umieść autostrzykawkę z morfiną na górnej części uda,
usuń zabezpieczenie, dociśnij i utrzymaj autostrzykawkę przez
ok. 10 sek. Usuń autostrzykawkę i igłę.
Pamiętaj! Jeśli podasz rannemu morfinę musisz na wi-
docznym miejscu (policzek, czoło rannego) napisać literę M
i podać godzinę podania leku. Np.: M 12.23
Lokalizacja i zaopatrzenie złamań
W przypadku złamań kości unieruchamiaj dwa sąsied-
nie stawy, przy zwichnięciach stawów unieruchamiaj dwie
sąsiednie kości!
Jeśli stwierdza się obecność rany na złamanej kończynie,
należy najpierw zaopatrzyć ranę jałowym opatrunkiem,
a dopiero w drugiej kolejności unieruchomić kończynę.
Zachowaj następującą kolejność:
jałowy opatrunek na ranę
podanie środka przeciwbólowego
unieruchomienie kończyny.
Do prawidłowego unieruchomienia złamanych kończyn
służą szyny (Sam Splint, szyna wyciągowa). Jeśli nie masz
129
możliwości ich użycia, bo nie pozwala na to sytuacja taktycz-
na, skorzystaj z pomocy środków improwizowanych (np. pro-
ste gałęzie).
Pamiętaj!
Bardzo groźne w skutkach złamania (szybko duża utrata
krwi) to: złamania uda i miednicy.
Pamiętaj!
Przy urazach miednicy nie wolno układać rannego na boku
(nie obracaj na bok!)
Oparzenia
Na polu walki możesz spotkać się głównie z oparzeniami:
termicznymi
chemicznymi
oparzeniami dróg oddechowych
Sposób postępowania:
1. Schłodzenie miejsca oparzonego – zimna woda (jeśli
posiadasz)
2. Nałożenie bezpośrednio na ranę opatrunku hydrożelo-
wego
3. Podanie środka przeciwbólowego
Gdy stwierdzasz w ranie obecność środków fosforowych –
usuń je (bez kontaktu z nimi) i połóż na ranę oparzeniową mo-
kry opatrunek (dbaj, by nie wysechł).
130
Oparzenie dróg oddechowych
Sprawdź zawartość jamy ustnej poszkodowanego, usuń
widoczne ciała obce (tylko te, które są w zasięgu twego palca,
nie wpychaj palców zbyt głęboko – możliwość przemieszcze-
nia ciała obcego w głąb).
Jeśli stwierdzisz występowanie następujących objawów:
chrypka
kaszel
oparzenie jamy ustnej i języka
obecność sadzy na ustach i w ślinie
obrzęk
podejrzewaj oparzenie dróg oddechowych – wówczas
utrzymuj udrożnienie dróg oddechowych i pilnie ewakuuj!
Resuscytacja krążeniowo – oddechowa
Jeśli pozwala na to sytuacja taktyczna prowadź resuscyta-
cję krążeniowo - oddechową (patrz rozdział VII s. 142).
131
VIII. Najczęstsze urazy bojowe – postępowanie
z poszkodowanym
Najczęstszymi skutkami urazów bojowych na polu walki,
do których może dojść zarówno w transporterach opancerzo-
nych, jak i na otwartym polu są:
1. Masywne krwawienia z kończyn
2. Amputacje urazowe
3. Odma prężna
4. Niedrożność dróg oddechowych
5. Złamania kończyn dolnych i górnych
6. Oparzenia
7. Uszkodzenia kręgosłupa – najczęściej odcinka szyj-
nego.
8. Obrażenia od fali uderzeniowej (w wyniku urazu ci-
śnieniowego i akustycznego)
W rozdziale podano sposoby postępowania z poszkodo-
wanym:
- w przypadku krwawienia z kończyn:
Założenie opatrunku uciskowego
Opatrunek uciskowy zakładany jest bezpośrednio na ranę
celem zatamowania krwawienia.
W celu prawidłowego założenia opatrunku uciskowego na-
leży:
1. Założyć rękawice ochronne
132
Fot. 133. Zakładanie rękawiczek ochronnych.
2. Wyjąć jałowy opatrunek (np. opatrunek osobisty)
3. Wewnętrzną (jałową) stronę umieścić bezpośrednio na
ranę
Fot. 134. Umieszczenie jałowego opatrunku bezpośrednio na
ranie.
4. Dociskając opatrunek do rany wykonać umocowanie
133
opatrunku za pomocą bandaża
Fot. 135. Umocowanie opatrunku za pomocą bandaża.
5. Kontrolować założenie opatrunku pod kątem krwawie-
nia
6. Gdy opatrunek przesiąka dołożyć następny opatrunek
na poprzedni.
Fot. 136. Dołożenie drugiego opatrunku (ranny nadal krwawi).
Założenie stazy taktycznej
134
W sytuacji, gdy zastosowany opatrunek uciskowy nie za-
trzymuje krwawienia lub nie masz czasu na jego założenie
(pod ostrzałem) zastosuj stazę taktyczną. Staza taktyczna (opa-
ska zaciskowa) stosowana jest w masywnych krwawieniach
(krwotokach) celem zatrzymania krwawienia. Zakłada się ją
powyżej miejsca krwawienia (ok. 5 cm) pamiętając, że stazę
zakładamy nie tylko powyżej rany, ale też w miejscu, gdzie
znajduje się jedna kość (ramię lub udo). Staza założona w in-
nym miejscu nie spełnia swojego zadania. Po jej założeniu
w widocznym miejscu ciała rannego (policzek, czoło) należy
napisać godzinę jej założenia oraz literę T. Raz założona opa-
ska zaciskowa pozostaje do momentu przekazania poszkodo-
wanego służbom ratowniczym.
Zastosowanie:
amputacja urazowa
zmiażdżenie kończyny
dalsze silne krwawienie mimo opatrunku uciskowego
w razie braku możliwości wykonania opatrunku
uciskowego
przy dużej ilości ofiar i konieczności szybkiego
udzielenia pomocy wielu poszkodowanym.
W celu prawidłowego założenia stazy taktycznej należy:
1. Założyć rękawice ochronne
2. Umieścić stazę nad miejscem krwawienia (na pojedyn-
czej kości – ramię, udo).
135
Fot. 137. Założenie stazy nad miejscem krwawienia na ramieniu.
3. Zaciskać stazę do momentu ustania krwawienia
Fot. 138. Zaciskaj stazę do momentu zatrzymania krwawienia.
136
4. Założyć opatrunek na zranione miejsce
Fot. 139. Założenie opatrunku na ranę.
5. Zapisać na czole lub policzku rannego czas założenia
opaski np.: T 13.20
Fot. 140. Staza taktyczna nad miejscem krwawienia, rana zabez-
pieczona opatrunkiem, na czole oznaczenie: T 13.20
137
Amputacja urazowa
W niesprzyjającej sytuacji taktycznej (pod ostrzałem) na-
leży rozważyć założenie stazy taktycznej.
Sposób założenia:
1. Założyć rękawice ochronne
2. Umieścić stazę nad miejscem krwawienia na udzie
Fot. 141. Założenie stazy nad miejscem krwawienia na udzie.
3. Zaciskać stazę do momentu ustania krwawienia
4. Założyć opatrunek na zranione miejsce
5. Zapisać na czole lub policzku rannego czas założenia
stazy np.: T 13.20
138
Fot. 142. Staza taktyczna nad miejscem krwawienia, rana zabez-
pieczona opatrunkiem, na czole oznaczenie: T 13.20
- w przypadku otwartej rany klatki piersiowej
Założenie opatrunku na otwartą ranę klatki piersiowej
(Opatrunek wentylowy Ashermana lub trójstronny typu
Flatter)
W wyniku postrzału, rany odłamkowej, pchnięcia nożem
może dojść do zranienia klatki piersiowej i powstania otwartej
rany klatki piersiowej. Gdy zraniona zostanie opłucna, może
powstać odma otwarta lub prężna (wentylowa).
Są to stany zagrażające życiu. Należy je bezwzględnie
szybko zaopatrzyć.
Do tego celu służy opatrunek wentylowy Ashermana
lub opatrunek trójstronny typu Flatter (wykorzystać opa-
kowanie polietylenowe z opatrunku osobistego).
W celu prawidłowego założenia opatrunku na otwartą ranę
klatki piersiowej należy:
139
1. Założyć rękawice ochronne
2. Wewnętrzną stronę opatrunku osobistego umieścić bez-
pośrednio na otwartej ranie klatki piersiowej
Fot. 143. Opatrunek osobisty (strona wewnętrzna) założony bez-
pośrednio na ranę (zakładanie na wydechu).
3. Za pomocą plastra umocować opatrunek na wszystkich
krawędziach z wyjątkiem dolnego rogu
Fot. 144. Prawidłowo założony opatrunek typu Flatter.
140
4. Zamiast punktu 2 i 3 – bezpośrednio na ranę przykleić
do skóry gotowy opatrunek wentylowy Ashermana
Fot. 145. Zakładanie opatrunku wentylowego Ashermana.
Fot. 146. Prawidłowo założony opatrunek wentylowy Asherma-
na.
5. W zależności od stanu poszkodowanego położyć go na
chorym boku lub w pozycji półsiedzącej
6. Nie zostawiaj rannego samego!
141
Nieprzytomny żołnierz
U osoby nieprzytomnej najczęściej dochodzi do niedroż-
ności dróg oddechowych (zapadanie się języka i zamknięcie
dróg oddechowych) i wówczas często pomimo braku innych
uszkodzeń ciała osoba ginie. Dlatego pamiętaj, iż najważniej-
szą rzeczą u osoby nieprzytomnej jest udrożnienie dróg odde-
chowych!
Prawidłowy sposób postępowania z nieprzytomnym żoł-
nierzem:
1. Zabezpiecz broń nieprzytomnego żołnierza
2. Przewróć żołnierza na plecy i zdejmij hełm
3. Sprawdź przytomność – potrząśnij za ramiona i zawołaj
„Jak się czujesz?”
4. Jeśli żołnierz nie reaguje uznaj go za nieprzytomnego
5. Sprawdź drogi oddechowe (otwórz usta, jeśli widzisz
ciała obce, usuń je)
6. Udrożnij drogi oddechowe - rękoczyn wysunięcia żu-
chwy. Jeśli jest nieskuteczny – odchyl głowę do tyłu
i unieś żuchwę do góry
Priorytetem są drożne drogi oddechowe, większym,
aniżeli potencjalne uszkodzenie kręgosłupa szyjnego!
7. Ocen oddech przez 10 sek. techniką patrz, słuchaj i czuj
8. Jeśli nieprzytomny żołnierz oddycha (2 – 4 oddechy
w ciągu 10 sek.) zastosuj pozycję bezpieczną
9. Wezwij pomoc (meldunek MEDEVAC)
10. Co minutę kontroluj czynności życiowe żołnierza
11. Jeśli ewakuacja się przedłuża, po 30 min. ułóż nieprzy-
tomnego na drugim boku
142
Resuscytacja krążeniowo – oddechowa
Wykonaj czynności do punktu 7.
Jeśli stwierdzisz brak oddechu, rozpocznij
(w sprzyjających warunkach taktycznych - strefa bezpieczna)
resuscytację krążeniowo – oddechową:
1. Wezwij pomoc (meldunek MEDEVAC)
2. Wykonaj 30 uciśnięć klatki piersiowej.
Ułóż splecione ręce pośrodku klatki piersiowej
i rozpocznij uciskanie klatki piersiowej (zewnętrzny
masaż serca), uciskaj w tempie 100 razy na minutę na
głębokość 1/3 wysokości klatki piersiowej
3. Udrożnij drogi oddechowe i wykonaj 2 szybkie wdechy
ratownicze (wdech trwa 1 sek.)
4. Powtarzaj 30 uciśnięć i dwa oddechy do czasu:
odzyskania przez żołnierza funkcji życiowych
przybycia wykwalifikowanego personelu: lekarz,
ratownik.
do wyczerpania twoich sił.
Jeśli ranny żołnierz nie oddycha a znajdujesz się pod
ogniem nieprzyjaciela – żołnierz zostaje uznany za nieży-
wego!
Jeśli ranny żołnierz nie oddycha, brak jest ognia nie-
przyjaciela – rozpocznij resuscytację krążeniowo -
oddechową (BLS)!
143
Uszkodzenia kręgosłupa – najczęściej odcinka szyjnego.
W KTO Rosomak mamy najczęściej do czynienia np. pod-
czas wybuchu IED z działaniem dużych sił i przyśpieszeń
w kierunku zarówno pionowym (od dołu do góry) jak
i w poziomym (od przodu do tyłu), także na boki. Wówczas
żołnierz będący na linii działania sił jest „wyrzucany”
z siedzenia i jeśli nie ma zabezpieczenia w postaci pasów
i zagłówków, może dojść do uszkodzenia kręgosłupa, szcze-
gólnie odcinka szyjnego, także lędźwiowego.
Pasy zamontowane w KTO Rosomak, bardziej zabezpie-
czają przed przesunięciem żołnierza do przodu, aniżeli przed
„wyrzuceniem” do góry, natomiast zagłówki skutecznie chro-
nią przed nadmiernym odgięciem odcinka szyjnego kręgosłu-
pa.
W rozdziale II pkt. 4 pokazano prawidłowo dopasowane
zagłówki, jak i konsekwencje nie zastosowania lub złego dopa-
sowania zagłówków.
Kołnierz ortopedyczny
Każdy urazowy żołnierz powinien mieć założony koł-
nierz ortopedyczny – po ocenie podstawowych funkcji ży-
ciowych i ocenie głowy i szyi pod względem urazów.
144
Obrażenia od fali uderzeniowej (w wyniku urazu ciśnie-
niowego i akustycznego)
Autorzy podręcznika zwracają uwagę i opisują szerzej za-
gadnienia związane z wybuchem.
Urazem detonacyjnym nazywa się uraz spowodowany wybu-
chem.
W zależności od rodzaju ośrodka, w którym doszło do wy-
buchu, rozróżnia się wybuch:
powietrzny,
naziemny,
podziemny,
podwodny.
Uraz detonacyjny złożony jest z kilku jednocześnie działa-
jących czynników urazotwórczych:
fali uderzeniowej,
błysku,
promieniowania cieplnego,
gazów powybuchowych,
w przypadku wybuchu termojądrowego dodatkowo do-
chodzi promieniowanie przenikliwe i skażenie promie-
niotwórcze.
Urazotwórcze działanie promieniowania cieplnego pod-
czas detonacji konwencjonalnych materiałów wybuchowych
ma istotne znaczenie tylko na bliskich odległościach od cen-
trum wybuchu.
Zatrucie gazami powybuchowymi, tj. tlenkiem węgla,
tlenkiem azotu oraz uduszenie w wyniku obecności wysokich
stężeń dwutlenku węgla brane jest pod uwagę w przypadkach
wybuchów w przestrzeniach zamkniętych (czołgi, bunkry,
schrony, okręty podwodne).
145
Rodzaj i wielkość obrażeń powstałych w następstwie wy-
buchu powietrznego jest funkcją wskaźników fizycznych,
przede wszystkim:
powietrznej fali uderzeniowej (PFU)
uruchomieniem pocisków wtórnych, którymi mogą być
odłamki obudowy ładunków wybuchowych lub wpra-
wione w ruch falą podmuchu ciała otaczające miejsce
wybuchu.
W związku z powyższym uraz odniesiony w wyniku dzia-
łania tej fali dzielimy na:
1. Uraz pierwotny wywołany bezpośrednim działaniem
fali podmuchu
2. Uraz wtórny spowodowany pociskami wtórnymi
3. Uraz trzeciorzędowy wynikający z nagłego rzucenia
ciała ofiary na twarde podłoże.
W przypadku „air blast” na obrażenia narażone są narządy
zawierające powietrze.
Uraz pierwotny powietrzną falą uderzeniową powoduje
przede wszystkim zamknięte obrażenia płuc. Inne obrażenia
to: obrażenia tkanek miękkich, amputacje kończyn, złamania
i zwichnięcia, towarzyszące obrażenia głowy i szyi, „tatuaż
kurzowy”.
146
Uraz akustyczny
Żołnierze znajdujący się blisko centrum wybuchu lub
przebywający w zamkniętym pomieszczeniu (wnętrze KTO
Rosomak) po wybuchu np. miny pułapki doznają często urazu
akustycznego. Graniczną wartością, po przekroczeniu której
dochodzi do uszkodzenia narządu słuchu jest 140 dB. Doznając
urazu akustycznego żołnierze skarżą się na występowanie róż-
nych dolegliwości: osłabienie słuchu lub chwilowy niedosłuch,
zaburzenia równowagi, zawroty głowy. Widząc wybiegających
z Rosomaka po wybuchu (np. miny pułapki) żołnierzy zwróć
uwagę na to, iż często rozbiegają się oni bezładnie we wszyst-
kich kierunkach, są zdezorientowani.
Pamiętaj! Musisz zabezpieczyć ich broń i nie zostawiaj ich
samych!
Fot. 147. Zdezorientowany po wybuchu żołnierz odrzucający
broń.
147
Bibliografia:
1. Tactical Combct Casualty Care Guidelnes, February
2009- 11- 26.
2. Campbell J.E., Basic Trauma Life Support, Medycyna
Praktyczna, Kraków 2006.
3. Andres J., Pierwsza pomoc i resuscytacja krążeniowo –
oddechowa, Polska Rada Resuscytacji, Kraków 2005.
4. Andres, J., Specjalistyczne zabiegi resuscytacyjne, Pol-
ska Rada Resuscytacji, Kraków 2006.
5. Wytyczne 2005 resuscytacji krążeniowo – oddechowej,
Polska Rada Resuscytacji, Kraków 2005.
6. „Ustawa z dnia 8 września 2006r. o Państwowym Ra-
townictwie Medycznym” – Dz. U . z 2006r., Nr 191,
poz. 1410.
7. Skiner D., Earlam R., red. Jakubaszko J., ABC postę-
powania w urazach, Górnicki Wydawnictwo Medycz-
ne, Wrocław 2003.
8. Chrząszczewska A ., Bandażowanie, PZWL,2005.
9. Stenger E. pod red. Sobolewskiej E., Opatrunki, Urban
&Partner, Wrocław 1999.
148
Zespół autorski:
Opracowanie merytoryczne:
mjr dr n. med. Marzanna Rosińska
ppor mgr Dorota Łęgocka - Bartczak
chor. mgr Łukasz Olszycki
Dokumentacja graficzna i techniczna:
mjr dr n. med. Marzanna Rosińska
ppor mgr Dorota Łęgocka - Bartczak
chor. sztab. inż. Mariusz Jasiński
chor. mgr Łukasz Olszycki
Recommended