View
369
Download
53
Category
Preview:
DESCRIPTION
Muhasebe
Citation preview
FiNANSAL MUHASEBE
DERS NOTLARIM
ylmaz dalkran
1
nsz (mutlaka okuyunuz)
Orta ada ilk olarak talyanlarn ift tarafl kayt yntemini kullanmas ile birlikte
muhasebe geliimini srdrm ve bugnk modern eklini almtr. lkemizde ise 1 Ocak
1994 tarihinden itibaren Tekdzen Hesap Plan (THP) ad altnda muhasebe standartlar
belirlenmi, muhasebe daha sistemli ve gvenilir bir hl alm, yorumlanmas
kolaylamtr.
Genel (finansal) muhasebe, ticar mal sat veya retimi yapan tm iletmelerin kullanmak
zorunda olduu bir muhasebe trdr. Bu ders notlarnda genel muhasebe zerine
zetlenmi ve tarafmca derlenmi ders notlarna ulaacaksnz. Size tavsiyem notlara
almaya balamadan nce en az bir konu anlatml genel muhasebe kitabn bitirmenizdir.
Daha sonra bu notlara aln derim. Bu notlardan sonra piyasadaki soru bankas
kitaplarndan birini zmenizi neririm.
Notlar mmkn olduunca zetlenmi ve sizi skmayacak seviyeye indirgenmitir. Amacm
KPSS ya da kurum snavlarndan bir hafta ncesine kadar bu notlar zerinden almanzdr.
Bu ekilde hem hzl bir tekrar yapma frsatn elde edecek, hem de bilgilerinizi
tazeleyeceksiniz.
Notlara almadan nce bu notlar ile birlikte gelen Genel Muhasebe Hesap Kodlarn
okumanz ve mmknse tm hesaplar kodlar ile birlikte ezberlemenizi tavsiye ederim.
Bunu hesaplar renirken grup grup ezberleyerek de yapabilirsiniz. nk snavlarda
hesaplar ve hesap gruplar ile ilgili sklkla soru gelmektedir. Hesap kodlarn bilirseniz
muhasebeye 1 0 nde balarsnz. Bunu unutmayn.
Muhasebeyi renirken balarda zorlanrsnz. rendike kolay gelmeye balar. Aslnda
olduka zevkli bir alandr. nk bu alanda rendiiniz hemen her ey gerek yaamda
da kullanlmaktadr. ktisat gibi teoriler zerine younlamamtr. Kendi iinde blnp
Klasikiler, Keynesyenler gibi akmlara blnmemitir. Muhasebede pratikte ne ise
gerekte de o vardr.
Tavsiye ettiim kitaplar:
KPSS A Genel Muhasebe Konu Anlatml / Ortak Yazarlar / Yarg Yaynevi / 2014
NUMERUS zgn Muhasebe Sorular / Ferhat YILDIZ / kinci Sayfa Yaynevi / 2014
Notlarn iinde arayp da bulamadnz bir yer olursa CTRL + F kombinasyonu ile arama
yapabilirsiniz. Ayrca eer imknnz varsa bu notlarn renkli ktsn almanz tavsiye
ederim. nk ekran banda almak ile kt zerinde almak ok farkldr. kt
zerinde almak sizin iin daha verimli olacaktr.
Notlar ile ilgili her trl gr, neri, soru ve bulduunuz hatalar iin benimle iletiime
geebilirsiniz.
Hepinize baarlar dilerim.
Ylmaz DALKIRAN
yilmazdalkiran@gmail.com
Temmuz 2014 / iSTANBUL
2
iiNDEKiLER
Genel Muhasebe Bilgileri 3
Dnen Varlklar 14
Duran Varlklar 43
Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar 69
Uzun Vadeli Yabanc Kaynaklar 86
z Kaynaklar 90
Gelir Tablosu 96
Maliyet Hesaplar 108
Dnem Sonu lemleri 117
Mali Tablolar Analizi (Finansal Analiz) 120
Ticari Aritmetik (Finans Matematii) 142
3
Muhasebe Nedir?
letmenin varlklarnda ve kaynaklarnda deime yaratan her trl parasal olayn
kaydedilmesi, snflandrlmas, zetlenmesi ve analiz edilmesi ile oluturulan bilgi
sistemidir.
Ka tr muhasebe vardr? Bunlar nelerdir?
tr muhasebe vardr. Genel (finansal) muhasebe, maliyet (retim) muhasebesi ve
ynetim muhasebesi.
Genel, Maliyet ve Ynetim Muhasebelerini aklaynz.
Genel, dier ad ile finansal muhasebe, iletmenin kaynaklarnn nereden saland ve
nereye aktarld zerinde durur. Ayn zamanda faaliyet sonucunda oluan gelir ve
giderlerin oluturduu kr ya da zarar ortaya koyar.
Maliyet, dier adyla retim muhasebesi, retim yapan iletmelerde birim maliyetleri tespit
etmek amacyla kullanlr. Temel amalar rnlerin birim maliyetini hesaplamak,
planlamaya yardmc olmak ve zel durumlarda karar alclara gvenilir bilgiler vermektir.
Ynetim muhasebesi ise finansal ve retim muhasebesinden elde edilen bilgilerin
deerlendirilerek yneticilerin gelecee ynelik planlar ve/veya projeler hazrlamasna
yardmc olmak iin kullanlr.
Muhasebenin ilevleri nelerdir, ksaca aklaynz.
Kaydetme: Faaliyete konu oluturan her bir finansal eylemin muhasebe kurallarna gre
gnlk deftere yazlmasn ifade eder.
Snflandrma: ok sayda kayt ileminin belirli kurallara gre aralkl olarak Byk
Deftere yazlmas ilemidir.
zetleme: Kaydedilmi ve snflandrlm bilgilerin bilano, gelir tablosu, mizan gibi mali
tablolarnn hazrlanmasdr.
Analiz ve Yorum: Kaydedilen, snflandrlan ve zetlenen bilgilerin analiz edilerek
yorumlanmas ve sonrasnda gelecee ynelik kararlarn alnmasn ifade eder.
Not: Kaydetme, snflandrma ve zetleme muhasebenin birincil, analiz ve yorumlama ise
ikincil ilevidir.
Muhasebenin temel kavramlar nelerdir? Ksaca aklaynz.
12 tane temel kavram vardr.
Sosyal Sorumluluk Kavram: Muhasebe srecinin gerekletirilmesinde belirli kii ya da
gruplarn deil, tm toplumun karlarnn gzetilmesidir. Bu kavram ihll edildiinde dier
on bir kavram geersiz hle gelir.
Kiilik Kavram: letmenin yneticilerden bamsz olarak tzel bir kiiliin olduu
varsaylr.
4
ift tarafl kayt esas kiilik kavram ile ilikilidir.
letmenin Sreklilii Kavram: letmenin sonsuz bir mre sahip olduu varsaylr ve
iletme kurulduu andan itibaren faaliyetlerini kesintisiz olarak srdrr.
Dnemsellik Kavram: letme faaliyetlerinin belirli dnemler ierisinde
gerekletirilmesidir. rnein; bilanolarn her on ylda bir yerine her sene hazrlanmas
gibi
letmenin tahakkuk esasna gre kayt yapmas dnemsellik kavram ile ilikilidir.
Her sene amortisman ayrlmas yine dnemsellik gereincedir.
Parayla lme Kavram: Kayt ilemlerinin altn, yabanc para gibi deer aralar yerine
ulusal parayla yaplmasn belirtir.
Muhasebede parayla lme kavram gerei ortak l birimi ulusal paradr.
Maliyet Esas Kavram: letme tarafndan elde edilen finansal varlklarn elde
edililerinde maliyetlerinin temel alnmas bu kavram gereincedir. rnein; iletme dviz
aldnda al bedeli temel kabul edilir. Satt zaman ise yine al bedeli temel kabul edilir.
Aradaki fark kambiyo kr ya da zarardr.
Tarafszlk ve Belgelendirme Kavram: Muhasebe kaytlarnn objektif belgelere gre
dzenlenmesi ilemidir. rnein; iletme mal satt zaman mterisine gelii gzel yazd
bir sat belgesi vermek yerine kanunlara uygun olarak hazrlanan faturay teslim eder.
Tutarllk Kavram: Uygulanan kayt yntemlerinin gelecekte de deimeyeceini ifade
eder.
Alacak ve Bor Senetlerine her sene reeskont ilemi yaplmas tutarllk kavram
gereincedir.
Alacak senetlerine reeskont ilemi uygulanmsa tutarllk kavram gereince bor
senetlerine de uygulanmaldr.
Tam Aklama Kavram: Mali tablolar analiz edilirken ve yorumlanrken yeterli, ak ve
anlalr olmaldr.
Finansal tablolarda dipnotlarn kullanmas tam aklama kavram gereincedir.
htiyatllk Kavram: letmenin risk oluturan durumlar karsnda temkinli davranmasn
ifade eder.
pheli hle gelen alacaklar iin karlk ayrlmas bu kavram gereincedir.
nemlilik Kavram: Bir bilginin muhasebe tablolarnda yer alabilmesi iin nemli olmasn
ne sren bir kavramdr.
zn ncelii Kavram: lemlerin hukuksal biiminden ok zlerinin esas alnmasn
ifade eder.
Alacakl olduumuz bir iletmenin iflas etmesi sonucu vadesi gelmeden karlk ayrlmas
zn ncelii kavram gereidir.
Not: Vadesi geldii zaman karlk ayrlmas ihtiyatllk, vadesi gelmeden karlk ayrlmas
zn ncelii kavram gereincedir.
5
Muhasebe kavramlar zerine zel not:
Soruda;
ift tarafl kayt esas tabiri geerse kiilik,
Sonsuz kelimesi geerse iletmenin sreklilii,
Tahakkuk ve amortisman kelimeleri geerse dnemsellik,
Reeskont ve deimezlik kelimeleri geerse tutarllk,
Karlk ayrlmas, gizli yedekler tabirleri geerse ihtiyatllk,
Dipnot kelimesi geerse tam aklama,
Objektif belgeler tamlamas geerse tarafszlk ve belgelendirme,
Ulusal para terimi geerse parayla lme,
flas kelimesi geerse zn ncelii
kavramlar aklna gelsin.
En fazla hata yaplacak kavramlar dnemsellik, tutarllk, ihtiyatllk ve zn nceliidir. Bu
yzden bunlar ezberlemek yerine bol bol tekrar etmek gerekir.
Her sene amortisman hesaplanmas dnemsellik gereincedir. nk baz duran
varlklarn deeri her dnem tekrar belirlenmelidir.
Alacak ve bor senetlerine reeskont hesaplamas yaplmasnn sebebi menkul kymetin
dnem sonundaki deerinin geree uygun olmas iindir. Bu da menkul kymetin deerinin
gerek deeri ile tutarl olmas ile ilgidir.
Bir alacak pheli hle gelmise ihtiyatl davranmak adna karlk ayrlr. Bir alacak artk
tahsil edilemeyecek hle gelmise zn ncelii kavram gerei ilem yaplr.
KPSS 2006 Sorusu:
I. Amortisman ayrlmas
II. zel fon ayrlmas
III. Karlk ayrlmas
IV. Reeskont ayrlmas
Yukardaki muhasebe ilemlerinden hangileri ihtiyatllk kavram gerei yaplr?
Yant:
Amortisman, dnemsellik; reeskont ise tutarllk kavramlar ile ilikili. zel fon ayrlmas
ilemi ne iin yapld belli olmad iin hibir kavram ile ilgili deil. Yine de amortisman
gibi dnlebilir ve dnemsellik kavram ile ilikilendirilebilir.
Karlk ayrlmas ise ihtiyatllk kavram gereidir. Bu yzden yant Yalnz III.
6
Temel finansal tablolar nelerdir?
Bilano ve gelir tablosu olmak zere iki tanedir.
Bilano nedir? Blmleri nelerdir? Blmlerini ve bilano zelliklerini ksaca
aklaynz.
Bilano bir iletmenin belirli bir andaki finansal durumunu gsteren tablodur.
Varlklar ve Kaynaklar olmak zere iki temel blmden oluur. Kaynaklar ise Borlar ve
zsermaye olmak zere iki blmden oluur.
Varlklar: letmenin faaliyetlerini srdrebilmek iin sahip olduu ekonomik deerlerdir.
En likitten en az likide doru sralanr.
Kaynaklar: Borlar ve zsermaye olmak zere iki blmden oluur. Borlar en ksa srede
deneceklerden en uzun srede deneceklere doru kronolojik olarak sralanr.
- Borlar: nc kiilerden alnm ve geri denecek olan kaynaklar bu ksmda
bulunur.
- zsermaye: letmenin faaliyeti sonucu elde edilen, ortaklara verilmeyen finansal
gelirler ve krlardan oluur.
Varlklar her zaman bilanonun aktifinde, kaynaklar ise pasifinde yer alr.
VARLIKLAR = KAYNAKLAR
AKTF = PASF
VARLIKLAR = BORLAR + ZSERMAYE
Bilano her zaman aktif toplamnn pasif toplamna eit olmas ile oluturulur. Bu eitlik
hibir zaman bozulmaz. Eer bozulursa bilano hataldr ve geersizdir.
Bilano gemi dnem faaliyetlerine ilikin bir belgedir. Gelecee ynelik faaliyetleri
iermez.
Bilanodaki muhasebe kavramlar Tekdzen Hesap Planna (THPye) gre dzenlenir.
AKTF BLANO PASF
I. DNEN VARLIKLAR
II. DURAN VARLIKLAR
III. KISA VADEL YABANCI KAYNAKLAR
IV. UZUN VADEL YABANCI KAYNAKLAR
V. ZKAYNAKLAR (ZSERMAYE)
Gelir tablosu nedir? Ksaca aklaynz.
letmenin faaliyetleri sonucunda oluan gelir ve giderlerin karlatrlmas ile bulunan
kr ya da zarar gsteren tablodur.
nemli Not: Bilano, iletmenin finansal durumunu, gelir tablosu ise iletmenin faaliyet
sonucunu gsterir.
7
Hesap nedir? Ka eit muhasebe hesab vardr? Bunlar aklaynz.
Muhasebede hangi ilemin hangi konuya ait olduunu gsteren izelgedir. rnein;
iletmenin sahip olduu nakit para Kasa Hesabnda, bankada tuttuu para ise Bankalar
Hesabnda gsterilir.
4 eit muhasebe hesab vardr:
Asli Hesap: Kendi balarna etkilerini kesin sonular ile veren hesaplardr.
Kasa Hesab, Alacak Senetleri Hesab, Alnan ekler Hesab gibi...
Dzenleyici Hesap: Bir iletmenin aktif ve pasif deerlerinin gerek deerleri ile
gsterilmesini salar. ki eittir.
- Aktif dzenleyici hesaplar: Bilanonun pasif ksmnda yer almas gerekirken aktif
tarafnda yer alan hesaplardr. Verilen ekler ve deme Emirleri, Alacak Senetleri
Reeskontu gibi...
- Pasif dzenleyici hesaplar: Bilanonun aktif ksmnda yer almas gerekirken pasif
tarafnda yer alan hesaplardr. Dnem Net Zarar, Bor Senetleri Reeskontu gibi...
Geici Hesaplar: Tamamlanmayan ilemler iin geici sre kullanlan ve kpr vazifesi
gren hesaplardr. Saym ve Tesellm Noksanlar hesab gibi. Dnem sonunda bu Say. ve
Tes. Nok. Hesab, Dier Olaan Giderler ve Zararlar hesabna aktarlarak kapatlr.
Nazm Hesaplar: Varlklarda, borlarda ve sermayede art ya da azal yaratmayan; fakat
iletmenin nc kiilerle olan ilikilerini gstermek iin ve hak dourabilecek durumlara
kar kullanlmak zere oluturulan hesaplardr.
Aktifi dzenleyici hesaplar nelerdir?
103 VERLEN EKLER ve DEME EMRLER (-)
119 MENKUL KIYMETLER DEER DKL KARILII (-)
122 ALACAK SENETLER REESKONTU (-)
124 KAZANILMI FNANSAL KRALAMA FAZ GELRLER (-)
129 PHEL TCAR ALACAKLAR KARILII (-)
137 DER ALACAK SENETLER REESKONTU (-)
139 PHEL DER ALACAKLAR KARILII (-)
158 STOK DEER DKL KARILII (-)
199 DER ETL DNEN VARLIKLAR KARILII (-)
222 ALACAK SENETLER REESKONTU (-)
224 KAZANILMI FNANSAL KRALAMA FAZ GELRLER (-)
229 PHEL TCAR ALACAKLAR KARILII (-)
237 DER ALACAK SENETLER REESKONTU (-)
239 PHEL DER ALACAKLAR KARILII (-)
241 BALI MENKUL KIYMETLER DEER DKL KARILII (-)
243 TRAKLERE SERMAYE TAAHHTLER (-)
244 TRAKLER SERMAYE PAYLARI DEER DKL KARILII (-)
246 BALI ORTAKLIKLARA SERMAYE TAAHHTLER (-)
247 BALI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEER DKL KARILII (-)
249 DER MAL DURAN VARLIKLAR KARILII (-)
257 BRKM AMORTSMANLAR (-)
268 BRKM AMORTSMANLAR (-)
278 BRKM TKENME PAYLARI (-)
298 STOK DEER DKL KARILII (-)
8
299 BRKM AMORTSMANLAR (-)
(!) Aktifi dzenleyici ve pasifi dzenleyici hesaplar ezberlemeniz nerilmez. Tm hesaplar
renirken bu hesaplar da zaten reneceksiniz.
Pasifi dzenleyici hesaplar nelerdir?
302 ERTELENM FNANSAL KRALAMA BORLANMA MALYETLER (-)
308 MENKUL KIYMETLER HRA FARKLARI (-)
322 BOR SENETLER REESKONTU (-)
337 DER BOR SENETLER REESKONTU (-)
371 DNEM KARININ PEN DENEN VERG ve DER YKMLLKLER (-)
402 ERTELENM FNANSAL KRALAMA BORLANMA MALYETLER (-)
408 MENKUL KIYMETLER HRA FARKLARI (-)
422 BOR SENETLER REESKONTU (-)
437 DER BOR SENETLER REESKONTU (-)
501 DENMEM SERMAYE (-)
503 SERMAYE DZELTMES OLUMSUZ FARKLARI (-)
580 GEM YILLAR ZARARLARI (-)
591 DNEM NET ZARARI (-)
(!) Soruda verilen hesap isminde emirleri, alacak, gelirleri, karl, taahhtleri
ve amortismanlar kelimeleri geiyorsa %80 aktif dzenleyici hesaplardan birisidir. Ayn
ekilde hesap isminde bor, fark, denmemi ve zarar kelimeleri geiyorsa %80
pasif dzenleyici hesaplardan birisidir.
KPSS 2010 Sorusu:
Aadakilerden hangisi pasif dzenleyici hesaplar arasnda yer alr?
A) Menkul Kymetler hra Fark
B) Kdem Tazminat Karl
C) Maliyet Giderleri Karl
D) Gelecek Yllara Ait Gelirler
E) zel Fonlar
Yant: B ve C seeneklerinde karl kelimesi geiyor. Bu yzden aktif dzenleyici
hesaplardr. D seeneinde gelirler kelimesi geiyor. Ayn ekilde bu da aktif dzenleyici
bir hesaptr. E seeneindeki zel Fonlar hesab ne aktif ne de pasif dzenleyici bir hesaptr.
A seeneinde ise fark kelimesi geiyor. Bu yzden Men. Ky. hr. Fark bir pasif
dzenleyici hesaptr.
9
Vergi kanunlarmza gre kanunen kabul edilmeyen giderler nelerdir?
Kanunen kabul edilmeyen demek iletmenin vergi matrahnda olmamasn istemesine
ramen vergi matrahnda kullanlan giderlerdir. Yani iletmeye bir gider olutursa dahi
bunlar vergiden dlmez. Bu yzden kanunen kabul edilmeyen giderler tabiri buradan
gelir.
zsermaye/rtl sermaye zerinden denen veya hesaplanan faizler
Her trl ayrlan yedek akeler, para ve vergi cezalar
Kiralama yoluyla oluan giderler
Her trl fazla ayrlan amortisman ve karlklar
Maddi veya manevi tazminat giderleri
Yasal snrlar aan ba ve yardmlar
Motorlu tatlar vergisi
Her trl reeskontlar
Ayrlm, fakat denmemi olan kdem tazminat karlklar
denmemi SGK primleri
Telefon faturalarnn zel iletiim vergileri
Tekdzen Hesap Plan (THP) nedir? Ksaca aklaynz.
Tm iletme muhasebe belgelerinin belli kurallara gre hazrlanmasn ve kullanlmasna
gre dzenlenmi bir standarttr. lkemizde 1 Ocak 1994 tarihinden beri THP
uygulanmaktadr.
rnein; bilanonun aktifinde sadece varlklara ait, pasifinde ise sadece kaynaklara ait
hesaplarn olmas THP gereincedir.
Tekdzen Hesap Plan dokuz snftan oluur:
I. Dnen Varlklar
II. Duran Varlklar
III. Ksa Vadeli Yabanc Kaynaklar (Borlar)
IV. Uzun Vadeli Yabanc Kaynaklar (Borlar)
V. z Kaynaklar (zsermaye)
VI. Gelir Tablosu
VII. Maliyet Hesaplar
VIII. Serbest
IX. Nazm Hesaplar
Bilanoda I., II., III., IV ve V. snflar vardr. Gelir Tablosu hibir ekilde Bilanoda yer
almaz. Bu yzden bu snf, Bilano snflar ile kartrlmamaldr. Maliyet Hesaplar ise
sadece Maliyet Muhasebesinde kullanlr.
Hesap kodlar nasl yorumlanr?
hanelidir.
rnein; 254 TAITLAR HESABIn ele alalm. Yzler basama snf, onlar basama grup
ve birler basama ise sra numaras iin kullanlr.
2 says Duran Varlklar snfn, 5 says Duran Varlklar snf ierisinde 5inci grupta yer
alan Maddi Duran Varlklar, 4 rakam ise Maddi Duran Varlklar ierisinde drdnc srada
yer aldn belirtir.
10
Madde nedir? Trleri nelerdir? Aklaynz.
Bir ilemi btn ile kayda alan ve birbirine paralel izgilerle snrlanan ksma denir.
Basit Madde: Tek bir hesabn bor tarafna ve tek bir hesabn alacak tarafna kaydedildii
madde trdr.
100 KASA 10,000
120 ALICILAR 10,000
Bileik Madde: Birden fazla hesabn bor tarafna ve tek bir hesabn alacak tarafna ya da
tek bir hesabn bor tarafna ve birden fazla hesabn alacak tarafna kaydedildii madde
trdr.
100 KASA 10,000
120 ALICILAR 5,000
121 ALACAK SENETLER 5,000
320 SATICILAR 5,000
321 BOR SENETLER 5,000
100 KASA 10,000
Karma Madde: Hem bor hem de alacak tarafnn birden fazla hesaplarla kaydedildii
madde trdr.
320 SATICILAR 5,000
321 BOR SENETLER 5,000
100 KASA 5,000
102 BANKALAR 5,000
Oluumuna gre belgeler nelerdir?
Orijinal ve yapay olmak zere iki trldr. Orijinal belgeler ticari ilemler sonucu
kendiliinden oluan belgelerdir. Muhasebe belgeleri mutlaka orijinal belgelere dayanr.
Yapay belgeler ise iletmenin kendi iinde dzenledii VUKa gre belge yerine gemeyen
belgelerdir.
Fatura, sevk ve tama irsaliyesi, yolcu listesi, gnlk mteri listeleri, adisyonlar, hakedi
belgeleri, fatura yerine geen belgeler, perakende sat belgeleri, gider pusulas, mstahsil
makbuzu, serbes meslek makbuzu orijinal belgedir. Malzeme k fileri, muhasebe fileri,
cret bordrosu, akord fii ve amortisman defteri yapay belgedir.
Muhasebe fileri neledir? Aklaynz.
Tahsil, tediye ve mahsup olmak zere trdr. Tahsil iletmenin kasasna giren paralar
gsterir. Tediye iletmenin kasasndan kan, iletmenin dedii paralar gsterir. Mahsup
ise nakit dndaki ek, senet ve veresiye gibi ilemlerde kullanlr.
11
Bilinmesi Gereken nemi pular
Bor toplam ile bor kalan ayn ifadeler deildir. rnein; KASA hesabnn bor
tarafnda sadece 1,000 ve altnda 100; alacak tarafnda ise sadece 200 ve altnda
50 yazyor olsun. Bor toplam 1,100dr. nk sadece bor ksm toplanr. Ayn
ekilde alacak toplam 200 + 50 = 250dir. Fakat bor kalan 1,100 - 250 = 850dir.
nk hesabn bor toplamndan alacak toplam karldnda bor tarafnda net
olarak bir deer kalr. Buna bor kalan denir. Alacak kalan ise bir hesabn alacak
toplam ile bor toplam arasndaki pozitif fark ifade eder.
Tahsil ile deme yan ifadeler deildir. letme bir eyi tahsil ettiinde bilin ki
tahsil edilen varlk iletmenin eline gemitir. rnein; ALINAN EKLERden 1,000
TLlik ek tahsil edildi deniliyorsa iletme ALINAN EKi bankada 1,000 TL nakite
evirmi ve kasasna/mevduat hesabna aktarmtr. letme tarafndan 1,000 TL
dendi deniliyorsa iletmenin kasasndan 1,000 TL kt anlalabilir.
ciro ile keide ayn anlamlar deildir. Ciro, nc kiiler tarafndan elde edilen
varlklarn baka nc kiilere verilmesidir. rnein; iletme mal satm olsun. A
iletmesi ise iletmenin satt mallar alsn ve karlnda ek versin. Bizim
iletmemiz baka bir iletmeden mal satn ald zaman karlnda A iletmesinden
ald eki verdiinde ek ciro edilmi olur. nk bu eki kendi dzenlememitir.
Keide ise iletmenin kendi dzenledii ekleri ifade etmek iin kullanlr. rnein;
iletme mal satn ald zaman ek keide ederse bu eki kendi dzenliyor anlamna
gelir. Daha nce nc kiilerden ald ekler kullanlmaz. zetle, ek ciro
edildiinde yalnzca 101 ALINAN EKLER hesab alacaklandrlrken; ek keide
edildiinde yalnzca 103 VERLEN EKLER ve DEME EMRLER (-) hesab
alacaklandrlr. Buradaki (-) ifadesi hesabn aktifi dzenleyici pasif karakterli bir
hesap olduunu belirtmek iindir.
Her ne kadar ift tarafl (bor alacak) kayt yntemini kullanyor olsak da sorular
zerken tek tarafl dnmeye aln ve kendinizi iletmenin sahibi yerine koyun.
Bylece muhasebeyi renmeye baladnzda ok fazla zorluk ekmezsiniz.
rnein; mal sattnzda 191 NDRLECEK KDV hesabn m yoksa 391
HESAPLANAN KDV hesabn m kullandnz konusunda tereddte debilirsiniz.
Ticari mal sattnzda yle dnn: Mal satan benim. O zaman mala katma deer
katan da ben olmalym ve bu KDVyi ben hesaplamalym. Bu yzden 391
HESAPLANAN KDV hesabn kullanmalym. Mal satn aldnzda ise yle dnn:
Mal satn alan benim. Fakat KDVsine de ben katlandm ve KDVsini dedim. Ay
sonunda bu KDVyi bir ekilde hesapladm KDVlerden indirmeliyim ki adalet yerini
bulsun. Bu yzden 191 NDRLECEK KDV hesabn kullanmalym. Farkl rneklerde
u ekilde dnebilirsiniz: Ben mal sattm ve karlnda adam bana ek verdi.
Bunu bor tarafnda m yoksa alacak tarafnda m gstermeliyim? Bu gibi
durumlarda aldnz eki para gibi dnn. Nasl ki kasaya para girilerinde
hesabn bor tarafn kullanyorsanz, eki aldnzda da kasaya giriyor gibi 101
ALINAN EKLER hesabn borlandrn. Yani bor tarafna kayt yazn.
Tm aktif hesaplar (dnen ve duran varlklar) dzenleyici hesaplar dnda iletmeye
giri olduu srece bor tarafl alrlar. rnein; iletmenin kasasna nakit
girdiinde 100 KASA hesab borlandrlr. Fakat 103 VERLEN EKLER ve DEME
EMRLER (-) gibi bir hesap kullanlyorsa alacaklandrlr.
12
Yani aktif tarafndaki bir hesabn sonunda (-) yoksa ve iletmenin tahsil ettii bir
bor ya da varlklarndaki bir art daima hesab borlandrma prensibi ile alr.
Tm pasif hesaplar (ksa ve uzun vadeli kaynaklar ile z kaynaklar) dzenleyici
hesap deilse iletme borland srece alacak tarafl alrlar. rnein; iletme
kredili olarak bir mal ald zaman 320 SATICILAR hesab alacaklandrlr. letme
kard bir bonoyu zerinde yazan deerinden (nominal deerinden) daha ucuza
satarsa 308 MENKUL KIYMET HRA FARKLARI (-) hesab borlandrlr. Bunun
sebebi bu hesabn bilanonun pasif tarafnda yer almasna ramen dzenleyici bir
hesap olmasndan dolaydr.
Yani pasif tarafndaki bir hesabn sonunda (-) yoksa ve iletme birilerine
borlanyorsa ya da kendine bir kaynak oluturuyorsa ilgili hesaplar daima
alacaklandrma prensibi ile alr. rnein; iletme bankadan ksa vadeli kredi
aldnda 300 BANKA KREDLER hesab alacaklandrlr.
Kasa saym ile kasann bor bakiyesi vermesi ayn ifadeler deildir. Kasa saym
fiili bir saym sonucudur. Bor kalan (bakiyesi) vermesi ise hesaplara dayal bir
denetim trdr. Bu iki ifade genellikle 197 SAYIM ve TESELLM NOKSANLARI ve
397 SAYIM ve TESELLM FAZLALARI sorularnda kullanlr. Fakat kasa saym ile
kaytlar arasndaki fark her zaman bu hesaplara kaydedilmez. Sadece farklln
sebebi ayn gn bulunamaz ise bu iki hesaptan birine kaydedilir. Farklln sebebi
ayn gn iinde bulunursa ilgili hesaplarla dzeltme yaplr. 197 ve 397 kullanlmaz.
Muhasebeyi renirken balarda ok zorlanrsnz. Daha sonra kolay gelmeye balar.
Size tavsiyem hesaplar renmeye balarken u yntemi izleyin:
I. DNEN VARLIKLARn ilk hesap grubu olan 10 HAZIR DEERLERdeki 100 KASA,
101 ALINAN EKLER gibi hesaplar srayla ezberleyin ve daha sonra o grubu
almaya balayn. Bu hesaplar renirken gelir tablosu hesaplarn ve dier baz
bilano hesaplarn da kullanacaksnz. Henz renmediiniz hesaplar
reneceim diye kendinizi ok zorlamayn. Bilmediiniz hesaplarn sadece
rendiiniz hesaplarla olan etkileimlerini inceleyin. rnein; iletme mal satn
aldnda yalnzca 191 NDRLECEK KDV hesab kullanlr. Mal sattnda ise 391
HESAPLANAN KDV hesab kullanlr. Bunlar rendiiniz hesaplarla olan
etkileimlerini soru ze ze reneceksiniz zaten.
10 HAZIR DEERLERi rendikten sonra 11 MENKUL KIYMETLER hesap grubunu
reneceksiniz. Bu hesap grubundaki 110 HSSE SENETLER gibi hesaplar da
ezberleyin ve sonra renmeye balayn. Bir sre sonra ezberlediiniz hesap
kodlarn, hesaplarn ne ie yaradn bildiiniz iin adnz gibi yazmaya
balayacaksnz.
Hesap kodlarn ezberlemenizi ve daha sonra renmenizi istiyorum; nk
snavlarda baz sorular bu hesap grubunda hangi hesap yer almaz?, hangi hesap
pasifi dzenleyici bir hesap deildir? gibi sorular sklkla gelmektedir. Bu yzden
hesap kodlarn bilmeniz muhasebeyi renmenizde size ok byk bir avantaj
salayacaktr.
13
Yevmiye defteri ile byk defter (defter-i kebir) arasndaki fark bilmelisiniz.
100 KASA 10,000
120 ALICILAR 10,000
gibi bir madde kayd sadece yevmiye defterine (gnlk deftere) yazlr.
BOR 100 KASA ALACAK
10,000
Hesaplar ise sadece byk defterde bulunur. Byk defter dnem sonuna (31.12.2xxx
tarihine) kadar kullanlr.
Muhasebede sorular zerken pratik bir ekilde hesaplamalar yapabilirsiniz.
rnein; 120,000 TLnin %30 sorulduunda kafadan 36,000 TL diyebilirsiniz. Bunu
u ekilde yaparsnz:
120,000 x 0.3 12 ile 3 arpp bir sfr eksik yazarsnz.
rnein; 200,000 TL tutarl bir tahvil %48 faiz oranna sahip ve 2 yllk olsun.
leyen 3 aylk faizi bulmak iin u forml yazarsnz:
Faiz Tutar = 200,000 x 48/100 x 3/12
Burada basit sadeletirme ilemleri ile nce 48i 12ye bler ve kan sonucu 3 ile
arparsnz. 200,000i 100e bldnzde ise geriye 2,000 kalr. 2,000ini de 12 ile
arpp 24,000 TL sonucuna ulaabilirsiniz.
KDV hesaplamalarnda ise u rnekleri inceleyin:
rnein; %18 KDVli tutar 2,360 TL olan maln KDVsiz fiyatna
2,360/1.18 yntemi ile ulaabilirsiniz.
rnein; %18 KDV orannda KDVsiz fiyat 4,000 TL olan maln KDVli fiyatna
4,000x1.18 yntemi ile ulaabilirsiniz.
Sadece KDV oranna ulamak iin 4 x 18 = 72 ve bir sfr daha ekleyip 720 TL
diyebilirsiniz.
Yaptmz udur: 4,000 x 0.18 = 720 TL (0.18deki iki ondalk 4,000deki iki sfr
gtrr.)
BOR 120 ALICILAR ALACAK
10,000
14
DNEN VARLIKLAR
letmenin faaliyet dnemi ierisinde, dier bir deile bir sene iinde paraya evrilmesi
dnlen varlklar kapsar. Gruplar en likitten en az likide doru sralanr.
1 yl aan ve vadesi uzayan alacaklar duran varlklarda ilgili hesap gruplarna aktarlr.
I. DNEN VARLIKLAR
10. HAZIR DEERLER
11. MENKUL KIYMETLER
12. TCAR ALACAKLAR
13. DER ALACAKLAR
15. STOKLAR
17. YILLARA YAYGIN NAAT VE ONARIM MALYETLER
18. GELECEK AYLARA AT GDERLER VE GELR TAHAKKUKLARI
19. DER DNEN VARLIKLAR
10 HAZIR DEERLER
100 KASA
101 ALINAN EKLER
102 BANKALAR
103 VERLEN EKLER VE DEME EMRLER (-)
108 DER HAZIR DEERLER
100 KASA
Yabanc paralar ulusal para cinsinden al bedeli ile muhasebeletirilir.
VUKa gre yabanc paralar borsa rayici ile deerlenir. Fakat lkemizde resmi dviz borsas
olmad iin deerleme gnnde Maliye Bakanlnn belirledii kurlar kullanlmaktadr.
rnek: letme satt mal karlnda ald 3,800 TLlik eki bankada krdrarak dorudan
kasasna aktarmtr. Gerekli muhasebe kaydn yapnz.
100 KASA 3,800
101 ALINAN EKLER 3,800
101 ALINAN EKLER
letmenin ticar faaliyetler sonucu elde ettii ekler iin bu hesap kullanlr.
ek keide edildii yerde denecekse 10, baka bir ehirde denecekse 30, baka bir ktada
denecekse 90 gn ierisinde tahsil edilmelidir.
ekin tahsil veya ciro edilmesi durumunda hesap alacaklandrlr.
Mal ve hizmet sat sonucu oluan olumlu kur farklar 600 YURT SATILAR, olumsuz
kur farklar ise 611 SATI SKONTOLARI hesabna; Maddi Duran Varlklar sonucu oluan
olumlu kur farklar 649 D OLAAN GELRLER ve KARLAR hesabna aktarlr. zleyen
15
dnemde 646 KAMBYO KARLARI hesabna aktarlr. Olumsuz kur farklar 659 DER
OLAAN GDERLER ve ZARARLAR hesabna, izleyen dnemde ise 656 KAMBYO
ZARARLARI hesabna aktarlr.
Eer ek karlkszsa 127 DER TCAR ALACAKLAR hesabna, tahsilat ilemi yaplan
grmeler sonucu yaplamyorsa 127 D TC ALdan 128 PHEL TCAR ALACAKLAR
hesabna aktarlr.
ALINAN EKLER banka tarafndan tahsil edilirken banka komisyon keserse 770 GENEL
YNETM GDERLER hesabna komisyon gideri kaydedilir. 653 KOMSYON GDERLER
hesabna DEL! Eer dviz cinsinden olumlu fark varsa 646 KAMBYO KARLARI hesab
kullanlr.
rnek:
102 BANKALAR 5,000
101 ALINAN EKLER 5,000
Yukardaki yevmiye kayd hangi ilemi belirtmektedir?
letmenin ticari bir faaliyet sonucu mterisinden ald eki bankadan tahsil etmesini
102 BANKALAR
letmenin bankada bulundurduu nakitleri kapsar. Bankada dviz cinsinden paras olsa
dahi TL cinsinden kaytlara alr.
rnek: letme vadesiz mevduat hesabndaki parasnn 35,000 TLlik ksmn vadeli
mevduat hesabna yatrmtr.
102 BANKALAR 35,000 - Vadeli mevduat hesab
102 BANKALAR 35,000 - Vadesiz mevduat hesab
103 VERLEN EKLER ve DEME EMRLER (-)
letmenin ticari faaliyetler sonucu keide ettii ekleri kapsar.
Dnem sonunda denmeyen ekler 321 BOR SENETLER hesabna aktarlr ve reeskont
ilemi uygulanr. Dnem banda BOR SENe aktarlan bu ekler tekrar VER EK DM EMR
hesabna aktarlr.
VER EK ve DM EMR hesab pasif karakterli aktifi dzenleyici bir hesaptr.
Dnem sonunda zn ncelii kavram gerei 101 AL EKLER, 121 AL SENETLER hesabna;
VER EKLER ve . EMRLER ise 321 BOR SENETLER hesabna aktarlr. Ticari olmayan
alacaklar ise 136 D E ALACAKLAR, ticari olmayan borlar ise 336 D E BORLAR
hesabna aktarlrlar.
rnek: letme 100,000 TLlik ticari mal satn alm ve satcya fatura tutar kadar ek
keide etmitir. KDV oran %10 ise gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.
16
153 TCAR MALLAR 100,000 191 NDRLECEK KDV 10,000
103 VER EK v D EMRLER 110,000
rnek: letme 10.10.2013 tarihinde 03.04.2014 vadeli 15,000 TLlik adet ek vererek
mal satn almtr. 31.12.2013 tarihinde yaplan envanter almalar srasnda bir adet
ekin banka tarafndan dendii kalan iki adet ekin ise denmedii tespit edilmitir.
31.12.2013 tarihinde yaplmas gereken kayt nasl olmaldr?
31.12.2013
103 VER EK v D EM 30,000 320 BOR SEN 30,000
zleyen dnemin banda ise tekrar 103e aktarlr:
01.01.2014
320 BOR SEN 30,000 103 VER EK v D EM 30,000
108 DER HAZIR DEERLER
Pullar, vadesi gelmi kuponlar, yoldaki paralar, tahsil edilecek posta ve banka havaleleri,
vadesi olarak tahsil edilen kredi kart ilemleri ve kredi kartnn henz kullanlmam
puanlar bu hesapta izlenir.
Kredi kart ile yaplan sat bir vade iermiyorsa ya da 3 gn gibi ok ksa vadeliyse 108
D HAZ DE, vade ieriyorsa 127 D TC AL hesabnda izlenir.
rnek: letmenin yapt 10,000 TLlik sat mteri kredi kart ile demitir. KDV oran
%18 ise gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.
108 DER HAZIR DEERLER 11,800 600 YURT SATILAR 10,000
391 HESAPLANAN KDV 1,800
rnek: letme satn ald damga pullarn bilanoda aktifletirmektedir. Dnem sonunda
satn alnan 1,000 TLlik damga pullarndan 300 TLlik ksmnn kullanlmad tespit
edilmitir. Dnem sonunda yaplmas gereken muhasebe kayd nasl olmaldr?
31.12.2xxx
770 GEN YN GD 700 108 D HAZ DE 700
17
11 MENKUL KIYMETLER
110 HSSE SENETLER
111 ZEL KESM TAHVL, SENET VE BONOLARI
112 KAMU KESM TAHVL, SENET VE BONOLARI
118 DER MENKUL KIYMETLER
119 MENKUL KIYMETLER DEER DKL KARILII (-)
110 HSSE SENETLER
letmenin atl duran paralar piyasadan ald hisse senetleri ile deerlendirildiinde
kullanlr.
Eer bir iletmeye uzun sreli ortak olmak amacyla hisse senedi alnyorsa 240 BA MEN
KIY, 242 TRAKLER ya da 245 BA ORT hesab kullanlr. Ortak olmak amac
gdlmyorsa 110 HSSE SEN hesab kullanlr.
Hisse senetleri alndnda al, satldnda yine al bedeli ile muhasebeletirilir. Arada
oluan fark gelir tablosu hesaplarndan olan 645 MEN KIY SATI KARLARI ya da 655 MEN
KIY SATI ZARARLARI hesaplarnda takip edilir.
Ortak olunan irket kar pay datma karar almsa 640 T TEM GEL ya da 641 BA ORT
TEM GEL hesab kullanlr.
Hisse senetleri sat srasnda banka komisyon alrsa 653 KOM GD hesab kullanlr.
rnek (4 sorulu): letme geici yatrm yapmak amacyla Y A.nin 100,000 TLlik
hisselerini banka araclyla satn almtr. Gerekli muhasebe kaydn yapnz.
110 HSSE SEN 100,000 102 BANKALAR 100,000
Daha sonra iletme ortak olmak amacyla Y A.nin 145,000 TLlik hisse senedini daha
banka araclyla satn almtr. Y A.nin sermayesi ise 10,000,000 TLden olumaktadr.
Gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.
240 BALI MENKUL KIYMETLER 245,000 110 HSSE SEN 100,000 102 BANKALAR 145,000
111 ZEL KESM TAHVL, SENET VE BONOLARI
112 KAMU KESM TAHVL, SENET VE BONOLARI
letmenin zel ya da kamu kurulularndan satn ald hazine bonosu, yatrm bonosu,
devlet tahvili ve yatrm senetleri gibi menkul kymetler bu hesaplarda izlenir.
Alndnda al bedeli ile borlanr. Faiz ilemise faiz tutar 198 D E DN VAR
hesabna aktarlr. Satldnda yine al bedeli alacaklandrlr.
Eer alnan tahvil, nominal deerinin zerinde alndysa aradaki fark 198 D E DN
VARLIKLAR hesabnda izlenir. Altnda alnrsa 380 GEL AY AT GELRLER ya da 480 GEL YIL
18
AT GELRLER hesaplarnda izlenir. Kimi zaman 380 hesab yerine 642 FAZ GELRLER
hesabnn da kullanld eitli kaynaklarda grlmtr. Sonu olarak dnem sonunda her
ekilde bu tutarlar 642 FAZ GELRLER hesabnda alacaklanacaktr.
rnek: letme, Y A.nin ihra ettii nominal deeri 200,000 TL olan finansman bonosunu
236,000 TLye banka araclyla satn almtr.
111 Z KES TAH, SEN v BON 200,000 198 D E DN VAR 36,000
102 BANKALAR 236,000
rnek: X A, 15.07.2010 tarihli 10 TL nominal deerli %24 faizli ve 2 yl vadeli Y Aye
ait 20,000 adet tahvili 01.10.2010 tarihinde 215,000 TLye satn almtr. Tahvil faiz
demeleri alt aylk dnemler itibariyle yaplmaktadr. Anapara vade sonunda denecektir.
01.10.2010 tarihindeki kayd yapnz.
15.07den 01.10 tarihine kadar 2.5 ay vardr.
Faiz Tutar = 75/360 x %24 x 200,000 = 10,000 TL faiz geliri zaten ilemitir. Bu yzden
bu tutar 198 D E DN VARLIKLAR hesabna aktarlr.
111 Z KES TAH, SEN v BON 205,000 198 D E DN VAR 10,000
102 BANKALAR 215,000
rnek: X iletmesi 01.10.2010 ihra tarihli, 8 TL nominal deerli, %48 faizli, 2 yl vadeli Y
irketine ait 25,000 adet tahvili ihra tarihinde 176,000 TLye satn almtr. letme mali
tablolarn aylk olarak dzenlemektedir. Tahvil faiz demesi yllk ve anapara demesi ise
vade sonundadr. Buna gre 01.10.2010 ve 31.12.2010 tarihinde yaplmas gereken
muhasebe kaytlar nasl olmaldr?
01.10.2010
111 Z KES TAH, SEN v BON 200,000 102 BANKALAR 176,000
380 GEL AY AT GEL 3,000 480 GEL YIL AT GEL 21,000
31.12.2010
380 GEL AY AT GEL 1,000 181 GEL TAH 24,000
642 FAZ GEL 25,000 480 GEL YIL AT GEL 12,000
380 GEL AY AT GEL 12,000
rnek: X iletmesinin elinde bulunan al deerleri toplam 75,000 TL olan hisse
senetlerine 15,000 TL temett tahakkuk etmitir. Tahakkuk kaydn yapnz.
136 D E AL 15,000 649 D OL GEL v KARLAR 15,000
19
rnek: X iletmesi nominal deerleri toplam 200,000 TL, yllk faiz oran %24, 2 yl vadeli
ve faiz demesi 12 aylk dnemler itibariyle yaplacak olan Y Anin tahvillerini 01.09.2010
tarihinde Z bankas araclyla satn almtr.
Bu bilgilere gre 01.12.2010 tarihinde tahvillerin 218,000 TLye satlmas durumunda
ortaya kan kr ya da zarar hangi hesaba ve ne ekilde kaydedilmelidir?
3 aylk vadede ileyen faiz 642ye aktarlr. Artan tutar pozitif ise 645e aktarlr.
01.12.2010
102 BANKALAR 218,000
111 Z KES TAH, SEN v BON 200,000 642 FAZ GEL 12,000
645 MEN KIY SAT KAR 6,000
rnek: Nominal deeri 200,000 TL olan 1 yl vadeli hazine bonolar ihra tarihi olan
01.09.2010 tarihinde 185,000 TLye satn alnmtr. 31.12.2010 tarihinde yaplmas
gereken kayt nasl olmaldr?
Satn alndnda yaplacak kayt u ekilde olur:
112 KAM KES TAH, SEN v BON 200,000
102 BANKALAR 185,000
380 GEL AY AT GEL 5,000 480 GEL YIL AT GEL 10,000
31.12.2010
380 GEL AY AT GEL 5,000 642 FAZ GEL 5,000
480 GEL YIL AT GEL 10,000 380 GEL AY AT GEL 10,000
rnek: X iletmesi 15.05.2010 tarihinde 10 TL nominal deerli %36 faizli 2 yl vadeli
tahvillerden 20,000 adedini 7.6 TLden satn almtr. Tahvil faizleri yllk denmektedir.
Anapara vade sonunda denecektir.
Bu bilgilere gre iletmenin 15.05.2011 tarihinde yapaca kayt nasl olmaldr?
15.05.2010
112 KAM KES TAH, SEN v BON 200,000
102 BANKALAR 152,000
380 GEL AY AT GEL 15,000 480 GEL YIL AT GEL 33,000
(!) Yukardaki ilemlerde 380 GEL AY AT GEL hesab yerine 642 FAZ GEL hesab da
kullanlabilirdi. Sonu olarak dnem sonunda yine GEL AY AT GEL hesabndaki tutar FAZ
GELRLERne aktarlacaktr.
31.12.2010
380 GEL AY AT GEL 15,000 181 GEL TAH 45,000
642 FAZ GEL 60,000 480 GEL YIL AT GEL 24,000
380 GEL AY AT GEL 24,000
20
15.05.2011
102 BANKALAR 72,000
181 GEL TAH 45,000
642 FAZ GEL 27,000
118 DER MENKUL KIYMETLER
A ve B tipi yatrm fonlar, varla dayal menkul kymetler, kar zarar ortakl belgesi,
yatrm fonu katlma belgeleri, altn ve altn d madenlerin izlendii hesaptr.
Ksacas hisse senetleri, tahvil, senet ve bonolar dndaki her trl menkul kymet bu
hesapta izlenir.
rnek: letme 36,000 TLlik B tipi yatrm fonu, 14,000 TLlik ise gm satn almtr.
Yatrm fonunun tutarn bankadan, gmlerin faturasn ise kasadan demitir.
118 DER MENKUL KIYMETLER 50,000 - B tipi yatrm fonu 36,000 TL
- Gm 14,000 TL
102 BANKALAR 36,000
100 KASA 14,000
119 MENKUL KIYMETLER DEER DKL KARILII (-)
SPKya gre dnem sonunda menkul kymetler %10dan daha fazla deer kaybettiyse pasif
karakterli aktifi dzenleyici bu hesap kullanlr.
Karlk ayrlm olan menkul kymetinin tamamnn satndan sonra MEN KIY DE D
KAR hesab borlandrlarak kapatlr. Karlnda ise KON KALMYN KAR hesab kullanlr.
KAR GD hesabnn kapatm iinse KAR GD alacaklandrlr ve KON KALMYN KAR
hesab borlandrlr. Bylece MEN KIY DE D KAR, KAR GD ve KON KALMYN KAR
hesaplar kapatlm olur.
rnek (3 sorulu): letmenin hesaplarnda 100,000 TL olarak kaytl bulunan hisse
senetlerinin dnem sonu deerinin 80,000 TL olduu anlalmtr. zleyen dnemde bu
hisse senetlerini 110,000 TLye banka araclyla satmtr. Dnem sonu ve sat kaytlarn
yapnz.
654 KARILIK GDERLER 20,000 119 MEN KIY DE D KAR 20,000
102 BANKALAR 110,000
119 MEN KIY DE D KAR 20,000
110 HSSE SEN 100,000 644 KON KALM KARILIKLAR 20,000
645 MEN KIY SAT KARLARI 10,000
Hisse senetleri izleyen dnemde 90,000 TLye satlsayd yaplmas gereken muhasebe kayd
nasl olmalyd?
102 BANKALAR 90,000
119 MEN KIY DE D KAR 20,000
110 HSSE SENETLER 100,000 644 KON KALM KAR 10,000
Hisse senetleri izleyen dnemde 70,000 TLye satlsayd yaplmas gereken muhasebe kayd
nasl olmalyd?
21
102 BANKALAR 70,000
119 MEN KIY DE D KAR 20,000 655 MEN KIY SAT ZAR 10,000
110 HSSE SEN 100,000
12 TCAR ALACAKLAR
120 ALICILAR
121 ALACAK SENETLER
122 ALACAK SENETLER REESKONTU (-)
124 KAZANILMI FNANSAL KRALAMA FAZ GELRLER (-)
126 VERLEN DEPOZTO VE TEMNATLAR
127 DER TCAR ALACAKLAR
128 PHEL TCAR ALACAKLAR
129 PHEL TCAR ALACAKLAR KARILII (-)
letmenin ticar olan ksa vadeli tm alacaklar bu grupta incelenir.
120 ALICILAR
letmenin kredili (senetsiz ve veresiye) olarak yapt satlar iin kullanlr.
letmenin senetsiz ve arz olarak satt duran varlklar bu hesap yerine D E
ALACAKLAR hesabnda izlenir. Yani iletme ticari faaliyetleri dnda bir sat yaptnda D
E AL hesab kullanlr. Senetsiz ve ticari bir sat yaptnda ise bu satn karl belirli
bir sre sonra denecekse (veresiye ise) ALICILAR hesab kullanlr.
rnek: letmeye 7,800 TL borcu olan alc 8,000 TLlik senet vererek veresiye olan
borcunu senetli borca dntrmtr. Gerekli muhasebe kaydn yapnz.
121 AL SEN 8,000
120 ALICILAR 7,800
642 FAZ GEL 200
121 ALACAK SENETLER
letmenin ticar faaliyetleri sonucu elde ettii senetler iin bu hesap kullanlr.
letmenin senetli ve arz olarak satt duran varlklar bu hesap yerine D E
ALACAKLAR hesabnda izlenir.
Polie: letmenin borlu olduu kiiye, iletmeye borcu olan kiinin deme yapmasdr.
tarafl bir ilem sz konusudur. Keideci, muhattap ve lehdar. Keideci iletmedir.
Muhattap iletmeye borcu olan kii ve lehdar ise iletmenin borcu olduu kiidir.
Senetli alacak banka tarafndan tahsil edilirken banka komisyon alrsa 770 GEN YN GD
hesabna bor yazlr. Fakat vadesinden nce daha dk bir fiyat verirse aradaki fark FN
GDERLER hesabna bor yazlr.
22
letme vadesinden nce senet krdrrsa aradaki farkn 780 FN GDERLERNE yazlmasnn
sebebi vadesinden nce krdrd iin kendisine bir finansman (kaynak) salam olmasdr.
Alacak senetlerinin nc kiilere devredilmesine ciro denir. rnein; satclara olan
borcun Alacak Senetleri ile denmesi bir ciro ilemidir.
letme hatr senedi alrsa D E BORLAR hesab alacaklandrlr. Bunun sebebi ticari
bir ilemden kaynaklanmadan ksa vadeli bir kaynak salanm olmasdr.
Eer iletme hatr senedi dzenler ve baka bir iletmeye verirse D E ALACAKLAR
hesab borlandrlr. BOR SENETLER hesab alacaklandrlr.
Teminattaki, Protestodaki ve Takipteki Senetler
Bankalar iletmelere kredi verirken kredinin geri denmeme olaslna kar teminat
isterler. ou zaman bu teminatlar duran varlklar ya da menkul kymetler olur.
rnek: letme bankadan 100,000 TL tutarnda ksa vadeli kredi ekmi ve kasasna
koymutur. Teminat olarak ise bankaya 120,000 TL deerindeki alacak senedini vermitir.
Muhasebe kaydn yapnz.
121 AL SEN 120,000 - Teminattaki senetler
121 AL SEN 120,000 - Czdandaki senetler
100 KASA 100,000
300 BANKA KREDLER 100,000
Kimi zaman iletmeler alacak senetlerini vadesinde tahsil edemediklerinde iletmeye borcu
olan kiiyi ya da iletmeyi noter kanalyla protesto ederler.
rnek: letme vadesinde tahsil edemedii 70,000 TL tutarndaki alacak senedini protesto
etmi ve notere 120 TL demek zorunda kalmtr.
Muhasebe kaydn yapnz.
121 AL SEN 70,120 - Protestodaki senetler
121 AL SEN 70,000 - Czdandaki senetler
100 KASA 120
Protestoya ramen iletme alacan tahsil edememi ve yasal takibe balamtr.
Muhasebe kaydn yapnz.
121 AL SEN 70,120 - Takipteki senetler
121 AL SEN 70,120 - Protestodaki senetler
rnek: Vadesi henz gelmeyen 30,000 TLlik alacak senedi iskonto ettirilmek zere
bankaya verilmi, 2,500 TL iskonto gideri dldkten sonra kalan tutarn bankaya
aktarld anlalmtr.
Gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.
23
102 BANKALAR 27,500
780 FNS GD 2,500
121 AL SEN 30,000
rnek: X A ticari iliki iinde olduu Y Aden 30,000 TL senetsiz alacakldr. Z Aye de
ayn tutarda senetsiz borludur. X A, Y A zerine Z A lehine polie keide etmi ve
polie kabul edilmitir.
X, Y ve Z Anin yapmas gereken kaytlar nasl olmaldr?
X Anin
121 AL SEN 30,000
120 ALICILAR 30,000 - Y A
320 SATICILAR 30,000 - Z A
121 AL SEN 30,000
Y Anin
320 SATICILAR 30,000
321 BOR SEN 30,000
Z Anin
121 AL SEN 30,000
120 ALICILAR 30,000
X Anin yapt kaytlarda 321 BOR SEN hesabnn kullanlmamasnn sebebi udur:
letme senedi kendi dzenlemesine ramen Y Aye kabul iin gndermitir. Senet
kabulden dnd iin 121 AL SEN hesab kullanlr.
rnek: X A, Y Aden 30,000 TL senetsiz alacakldr. Z Aye ise 30,000 TL senetsiz
borludur. X A 30,000 TL deerinde senet dzenleyerek kabulsz olarak muhatab Y A
olan lehdar Z Aye senedi vermitir. X Anin yapmas gereken muhasebe kayd nasl
olmaldr?
320 SATICILAR 30,000 - Z A
120 ALICILAR 30,000 - Y A
rnek:
300 BANKA KREDLER 30,000 121 AL SEN 30,000
Yukardaki ilem neyi belirtir?
Alacak senedinin tahsili
24
122 ALACAK SENETLER REESKONTU (-)
Alacak senetlerine reeskont uygulanmasnn sebebi, bilano gnnde senetlerin gerek
deerini gstermektir. Pasif karakterli aktifi dzenleyici bir hesaptr.
Eer alacak senetlerine reeskont uygulandysa bor senetlerine de reeskont uygulanmak
zorundadr.
Bankalar ve sigorta irketleri senetli alacak ve borlar iin reeskont uygulamak zorundadr.
Bunlar dnda kalan iletmeler istee baldr.
VUKa gre pheli hale gelmi alacak senetlerine, vadeli eklere ve hatr senetlerine
reeskont uygulanmaz.
Vadeli senetli alacaklar iin reeskont uygulamas tutarllk, vadeli senetsiz alacaklar iin
reeskont uygulanmas ise zn ncelii kavram iindir.
VUKa gre senette faiz oran varsa bu faiz oran reeskont iin temel alnr. Senette faiz
yoksa Merkez Bankasnn belirledii i iskonto oran uygulanr.
skonto = Senet Tutar / 1 + (Faiz Oran x Vade)
31.12.2xx1
657 RES FAZ GD XXX 122 AL SEN REES XXX
01.01.2xx2
122 AL SEN REES XXX
647 RES FAZ GEL XXX
124 KAZANILMI FNANSAL KRALAMA FAZ GELRLER (-)
Aktifi dzenleyici bir hesaptr.
letme z kaynaklarn kullanmadan maddi duran varlk kiralayabilir. Buna finansal
kiralama denir. rnein; iletmenin arsa, arazi ya da bina kiralamas
Bir finansal kiralamann finansal kiralama olabilmesi iin kiralama sresinin iktisadi
kymetin ekonomik mrnn %80inden daha byk bir blmn kapsamas, szlemeye
gre yaplacak kira demelerinin bugnk deerleri toplamnn iktisad kymetin rayi
bedelinin %90ndan daha byk bir deeri oluturmas ve finansal kiralama szlemesinin
en az 4 yl sreli olmas gerekmektedir.
126 VERLEN DEPOZTO VE TEMNATLAR
Sadece nakit olarak verilen deerler bu hesapta izlenir. rnein; iletmenin kiralad bir
i yeri iin depozito vermesi.
rnek: letme satlarnda kulland muhafaza kaplarn geici bir sre kiralam ve 1,000
TLlik teminat vermitir.
126 VER DEP ve TEM 1,000
100 KASA 1,000
25
127 DER TCAR ALACAKLAR
Ticari faaliyetler sonucu ortaya kan fakat yukardaki alacaklarn hibirinin konusu
olmayan, tahsili gecikmi fakat henz pheli hale gelmemi alacaklar, yaplan anlama
gerei bir sre sonra tahsil edilecek ilemler (vadeli kredi kart tahsilleri) bu hesapta izlenir.
rnek: letme yapm olduu 1,000 TLlik sat karlnda alc, iletmeye borcunu kredi
kart ile demitir. Banka ile yaplan anlama gereince kredi kartndan olan alacaklar 50
gn sonra iletmeye verilecektir. Sat kaydn yapnz. (KDV %10)
127 D TC AL 1,100 600 YURT SAT 1000
391 HES KDV 100
128 PHEL TCAR ALACAKLAR
129 PHEL TCAR ALACAKLAR KARILII (-)
Dava aamasnda olan, protesto edilmesine karn denmeyen veya icra aamasnda olan
alacaklardr.
nceki dnem karlk ayrlan pheli alacaklar tahsil edilirse 671 NCEK DNEM GELR
VE KARLARI ya da 681 NCEK DNEM GDER VE ZARARLARI hesab kullanlr.
VUKa uygun olarak ayrlan karlklar gider olarak kabul edilirler.
P TC AL KAR hesab aktifi dzenleyici bir hesaptr.
VUKa gre hatr senetleri, teminata balanm alacaklar ve ticari faaliyetler sonucu
olmayan verilen avanslar iin karlk ayrlmaz.
rnein; tahsili pheli hale gelen 10,000 lirann 4,000 liralk ksm teminatlysa
P TC AL 10000
ALICILAR 10000
Dnem sonunda
KAR GD 6000
P TC AL KAR 6000
yazlr.
Sonraki dnem alacan 4000 liralk ksm tahsil edildiinde ve kalan deersiz hale
geldiinde
KASA 4000
P TC AL KAR 6000
P TC AL 10000
eklinde kayt yaplr.
rnek: X iletmesi nceki dnemde pheli hle gelen ve %40 orannda karlk ayrlan bir
alcnn borcuna ilikin olarak haciz yoluyla 20,000 TL deerinde bir makine alm, geriye
kalan 5,000 TL tutarndaki alacan ise tahsil edilme imkn kalmamtr. Sz konusu
26
makinenin iletmeye getirilmesi aamasna kadar 3,000 TL tutarnda gider denmitir.
(KDV %10) Tm muhasebe kaytlarn yapnz.
nceki dnemde alacan pheli hle gelmesi u ekilde yaplr:
20 bin liralk makine ve 5 bin liralk zarar olduysa pheli hle gelen tutar 25,000 TL
olmaldr.
128 P TC AL 25,000 120 ALICILAR 25,000
Karlk ayrlmas ise u ekilde olur (alacan %40 deniliyor):
654 KAR GD 10,000 129 P TC AL KAR 10,000
Yukardaki ilemler nceki dnemde yaplm. Cari dnemde ise yaplmas gereken
ilemler:
253 TES, MAK ve CH 20,000 129 P TC AL KAR 10,000
128 P TC AL 25,000 644 KON KALM KAR 5,000
zn ncelii kavram gerei 644 KON KALM KAR hesabnn kapatlmas ise u ekilde
olur:
644 KON KALM KAR 5,000 671 NCEK DN GEL v KAR 5,000
Eer bu olaylarn tm cari dnemde olsayd:
644 KON KALM KAR 5,000 679 D OLd GEL ve KAR 5,000
ilemleri yaplacakt.
rnek: Gemi dnemde tamam iin karlk ayrlan bir alacan borlusunun iflas etmesi
halinde iletme nasl kayt yapmaldr?
129 P TC AL KAR XXX 128 P TC AL XXX
rnek:
129 P TC AL KAR XXX 644 KON KALM KAR XXX
Yukardaki ilem neyi belirtir?
pheli hle gelen ticari alacan tahsili
27
rnek: X iletmesinin 25,000 TL tutarndaki senetli alaca pheli hle gelmitir. Bu
alacan 12,000 TLsi teminatldr. lgili dnemde karlk ayrlan bu alacak iin izlenen yasal
sre sonucunda alacan 10,000 TLlik ksmnn tahsil edilebilecei hkme balanmtr ve
alacak bir sre sonra tahsil edilmitir. Gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.
Senedin pheli hle gelmesi:
128 P TC AL 25,000 121 AL SEN 25,000
12,000 TLsi teminatl olduu iin 13,000 TL karlk ayrlabilir:
654 KAR GD 13,000 129 P TC AL KAR 13,000
Alacak tahsil edildiinde ise u ilemler yaplr:
100 KASA 10,000
129 P TC AL KAR 13,000 689 D OLd GD v ZAR 2,000
128 P TC AL 25,000
13 DER ALACAKLAR
131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR
132 TRAKLERDEN ALACAKLAR
133 BALI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR
135 PERSONELDEN ALACAKLAR
136 DER ETL ALACAKLAR
137 DER ALACAK SENETLER REESKONTU (-)
138 PHEL DER ALACAKLAR
139 PHEL DER ALACAKLAR KARILII (-)
letmenin ticar faaliyetleri dnda oluan ksa vadeli alacaklarn kapsar. Bu hesaplarda
bilinmesi gerekenler ortaklar, itirakler ve bal ortaklklardr. Ortaklar iletmenin %0 -
%10 arasnda (%10 dhil deil) ortak olduu baka iletmeleri kapsar. tirakler iletmenin
%10 - %50 arasnda ve bal ortaklklar ise iletmenin %50 - %100 arasnda ortak olduu
dier iletmeleri kapsar.
%0 10 Ortaklar
%10 50 tirakler
%50 100 Bal Ortaklklar
28
131 ORTAKLARDAN ALACAKLAR
letmenin esas faaliyet konusu dndaki ilemleri dolaysyla ortaklarndan alacakl olduu
tutarlarn izlendii hesaptr.
rnek: X iletmesinin alacakl olduu ortann iletmeden ayrlmas durumunda bu
alacakla ilgili yaplmas gereken kayt nasl olmaldr?
136 D E AL XXX 131 ORT AL XXX
132 TRAKLERDEN ALACAKLAR
letmenin esas faaliyet konusu dndaki ilemleri dolaysyla itiraklerinden alacakl olduu
tutarlarn izlendii hesaptr.
rnek: X iletmesinin %30unu elinde bulundurduu Y iletmesi iletme adna 50,000 TL
kr pay tahakkuk ettiini belirtmitir.
Gerekli muhasebe kaydn yapnz.
132 T AL 50,000 640 T TEM GEL 50,000
132 BALI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR
letmenin esas faaliyet konusu dndaki ilemleri dolaysyla bal ortaklklarndan alacakl
olduu tutarlarn izlendii hesaptr.
rnek: X iletmesi %75 hissesini elinde bulundurduu Z iletmesine 35,000 TL ksa vadeli
bor para vermitir.
Gerekli muhasebe kaydn yapnz.
133 BA ORT AL 35,000 100 KASA 35,000
135 PERSONELDEN ALACAKLAR
letme personelinin iletmeye olan ticari faaliyetler dndaki eitli borlar iin kullanlr.
rnek (ki sorulu): Kaybolduu iin kaytlara alnan ve iletme binas iinde bulunamayan
4,000 TL deerindeki dizst bilgisayar bedelinin sorumlu personelden karlanmasna
karar verilmitir.
Gerekli muhasebe kaydn yapnz.
135 PERS AL 4,000
197 SAY v TES NOK 4,000
136 DER ETL ALACAKLAR
Ticari olmayp yukarda saylan hesaplardan hibirine uymayan genellikle iten ayrlan
personelden alacaklar, vergi dairesinden olan alacaklar, kiraclardan alacaklar, sigorta
irketlerinden hasar tazminat nedeniyle olan alacaklar kaydedilir.
29
rnek: Kaybolan 4,000 TL deerindeki bilgisayar bedelinin kendisinden karlanmasna
kzan sorumlu personel, istifa etmi ve iletmeden ayrlmtr.
Gerekli muhasebe kaydn yapnz.
136 D E AL 4,000 135 PERS AL 4,000
rnek: X iletmesi yakn ilikiler iinde bulunduu Y iletmesine 60,000 TL deerinde hatr
senedi vermitir. X iletmesi iin gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.
136 D E AL 60,000 321 BOR SEN 60,000
rnek: letmenin yangn srasnda yanan 40,000 TLlik makinesi tamamen kullanlamaz
hle gelmitir. Sigorta irketi ise makine iin 28,000 TLlik demede bulanabileceini yaz
ile bildirmitir. Makinenin birikmi amortisman 8,000 TLdir.
Gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.
136 D E AL 28,000 257 BRK AMORT 8,000 689 D OLd GD v ZAR 4,000
253 TES, MAK v CH 40,000
(!) Kimi kaynaklarda 136 D E AL hesab yerine 127 D TC AL hesabnn kulland
grlmektedir. Bu yzden sorularda byle yantlarla karlarsanz armayn.
137 PHEL ALACAK SENETLER REESKONTU (-)
Bilgi yok.
138 PHEL DER ALACAKLAR
139 PHEL DER ALACAKLAR KARILII (-)
letmenin ticar faaliyetleri sonucu olmayan alacaklar pheli hle geldiinde kullanlr.
rnek: X iletmesinin itiraklerinden olan 25,000 TL alaca icra safhasna gelmitir.
letme daha sonra bu alacak iin %40 karlk ayrmtr.
Gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.
138 P D AL 25,000 132 T AL 25,000
654 KAR GD 10,000 139 P D AL KAR 10,000
30
15 STOKLAR
150 LK MADDE VE MALZEME
151 YARI MAMULLER - RETM
152 MAMULLER
153 TCAR MALLAR
157 DER STOKLAR
158 STOK DEER DKL KARILII (-)
159 VERLEN SPAR AVANSLARI
letmenin satmak, tketmek veya retmek amacyla edindii bir yl iinde elden
karlmas dnlen varlklar kapsar.
Stok deerleme yntemleri nelerdir? Aklaynz.
Ortalama Maliyet Yntemi, FFO ve LFO olmak zere tanedir.
Ortalama Maliyet = Toplam Tutar / Toplam Al Miktar
Satlan Maln Maliyeti (SMM) = Satlan Miktar x Ortalama Maliyet
Stok Maliyeti = Stok Miktar x Ortalama Maliyet
FFOda ilk satn alnan madde ve malzeme ilk olarak retime ya da sata sevk edilir.
LFOda ise en son satn alnan madde ve malzeme ilk olarak retime ya da sata sevk
edilir. LFO yntemi 1 Ocak 2004 tarihinden beri lkemizde kullanlmamaktadr.
150 LK MADDE ve MALZEME
letmenin retimde kullanmak zere ald hammadde, ambalaj gibi madde ve
malzemelerden oluur.
rnek: X iletmesi retimde kullanmak iin 35,000 TLlik hammadde satn alm,
karlnda ek keide etmitir. (KDV %10)
Muhasebe kaydn yapnz.
150 LM MAD v MALZ 35,000 191 ND KDV 3,500
103 VER EK v D EM 38,500
151 YARI MAMULLER - RETM
retim giderlerinin topland hesaptr.
rnek: letme Eyll aynda 5,000 TL direkt ilk madde ve malzeme tketirken, 3,000 TL
direkt iilik gideri yapmtr. Genel retim giderleri toplam 2,000 TL olarak gereklemi
ise Eyll ay sonunda yaplacak kayt nasl olmaldr?
31
151 YARI MAM RT 10,000 711 DRKT LK MAD v MALZ YANS HES 5,000
721 DRKT LK GD YANS HES 3,000 731 GEN RT GD YANS HES 2,000
152 MAMULLER
retim almalar sonucunda oluan ve sata hazr hale gelen mamullerin izlendii
hesaptr.
MAMULLER XXX
YARI MAMULLER RETM XXX
eklinde bir kullanm mevcuttur.
153 TCAR MALLAR
Herhangi bir deiiklie tabi tutulmadan sadece satmak amacyla elde tutulan ticari
mallarn (emtia) izlendii kalemdir.
Aralkl ve Srekli (Devaml) Envanter Yntemi olmak zere iki farkl stok kayt yntemi
vardr.
Aralkl Envanter Yntemi
Sadece bilano gnnde STMM hesab kullanlr.
153 TCAR MALLAR
DB Mevcut
Dii Allar Al Giderleri
Al skontolar Altan adeler
Mal Noksan De. D. Mal
STMM = TC MAL BOR KALANI DNEMSONU MAL MEVCUDU
STMM = [DB Mevcut + Dii Allar + Al Gid. (Al sk. + Al ad.)] DS Mal Mevcudu
(!) Aralkl envanter ynteminde 610 SATITAN ADELER ve 611 SATI SKONTOLARI
hibir ekilde STMMi etkilemez.
600 Yii SATILAR
Sat Haslat
621 STMM
Sat Maliyeti
32
Devaml (Srekli) Envanter Yntemi
Bu yntem daha ok az mal eidi ile alan iletmelerde kullanlr.
Dnem iinde yaplan mal satlarnda srekli STMM hesab kullanlr.
153 TCAR MALLAR
DB Mevcut
Dii Allar Al Giderleri Sat. adeleri
Al skontolar Altan adeler
Mal Noksan De. D. Mal
Satn Maliyeti
(!) Srekli envanter ynteminde 611 SATI SKONTOLARI STMMi etkilemez; fakat 610
SATITAN ADELER STMMi etkiler.
Envanter ilemleri srasnda ortaya kan noksanlklar olduu zaman kanun fire olup
olmamasna baklr. Firelerin oranna yetkili kurumlar karar verir.
rnein;
Dnem sonunda 2000 liralk maln noksan olduu ve bu noksan maln 500 liralk ksmnn
kanun fire olduu tespit edilmitir.
STMM 500
D OL GD ZARARLAR 1500
TC MAL 2000
eklinde kayt yaplr. Fakat aralkl envanter ynteminde fire ile ilgili bir kayt yaplmaz.
Fire ilemleri sadece devaml envanter yntemini kullanan iletmeler iin geerlidir.
rnek: X iletmesi satn ald mallarn iletmeye getirilmesi iin 2,500 TL nakliye gideri
demitir. (KDV %10)
Gerekli muhasebe kaydn yapnz.
153 TC MAL 2,500 191 ND KDV 250
100 KASA 2,750
rnek: X iletmesi daha nce kredili olarak satn ald mallardan 10,000 TLlik ksmn
satc iletmeye iade etmitir. (KDV %10)
Gerekli muhasebe kaydn yapnz.
320 SATICILAR 11,000
153 TC MAL 10,000 391 HES KDV 1,000
600 Yii SATILAR
Sat Haslat
621 STMM
Sat Maliyeti Sat. adeleri
33
rnek: X iletmesinin daha nce kredili satn ald mallar iin satc iletme 3,500 TL
iskonto yaptn bildirmitir. (KDV %10)
Gerekli muhasebe kaydn yapnz.
320 SATICILAR 3,850
153 TC MAL 3,500 391 HES KDV 350
rnek: X iletmesinin daha nce kredili olarak satt ve maliyeti 15,000 TL olan 20,000
TLlik mal alc iletme tarafndan iletmeye iade edilmitir. letme mal hareketlerini srekli
envanter yntemini kullanmaktadr. (KDV %10)
Gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.
610 SAT AD 20,000 191 ND KDV 2,000
120 ALICILAR 22,000
153 TC MAL 15,000 621 STMM 15,000
rnek: X iletmesi daha nce kredili satt mallar iin alc iletmeye 8,000 TL iskonto
yaptn bildirmitir. (KDV %10)
Gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.
611 SAT SK 8,000 191 ND KDV 800
120 ALICILAR 8,800
rnek: X iletmesi, satt mallar ile ilgili 2,000 TL komisyon, 1,500 TL nakliye gideri,
3,000 TL de reklam gideri demitir. (KDV %10)
Gerekli muhasebe kaydn yapnz.
760 PAZ, SAT v DA GD 6,500 191 ND KDV 650
100 KASA 7,150
(!) Sat ile ilgili tm giderler 760 PSD GDERLER hesabnda izlenir.
rnek: Mal hareketlerini aralkl envanter yntemine gre izleyen X iletmesinde 2009 yl
dnem sonu mal mevcudu 150,000 TLdir. letme 2010 yl iinde 450,000 TLlik mal satn
alm ve kr dhil 250,000 TLlik mal satmtr. Sz konusu iletme satlarn %25 krl
yapmaktadr. Ayrca iletmeye satt mallardan 25,000 TLlik ksm iade edilmitir.
Yukardaki bilgilere gre dnem sonu Satlan Ticari Mallar Maliyeti hesabnn durumu ne
olur?
Aralkl envanter ynteminde iletmeye iade edilen mallarn STMM ile bir ilgisi yoktur.
letme dnem iinde kr dahil 250,000 TLlik mal sattna gre satlan mallarn maliyeti
250,000 / 1.25 = 200,000 TLdir.
34
rnek: X iletmesinin su basmas sonucu 20,000 TLlik mal 12,000 TL kesin deer
dklne uramtr.
Yaplacak muhasebe kayd nasl olmaldr?
659 D OL GD v ZAR 12,000 153 TC MAL 12,000
rnek: Stoklarn devaml envanter yntemi ile takip eden iletmenin envanter ilemleri
srasnda ticari mallar ile ilgili 2,000 TLlik noksanlk bulunduu ve bunun 500 TLlik
ksmnn kanun fire olduu tespit edilmitir. Yaplmas gereken envanter kayd nasl
olmaldr?
621 STMM 500
689 D OLd GD v ZAR 1,500
153 TC MAL 2,000
(!) Aralkl envanter yntemini kullanan iletmeler yasal fire ilgili hibir ilem yapmazlar.
157 DER STOKLAR
Yukardaki stok kalemlerinin hibirine uymayan deeri den stoklar, yoldaki mallar,
iletme adna satlmak zere komisyoncuya gnderilen mallar, retim srasnda ortaya
kan artk ve dknt malzemeler ile mterilere verilmek zere promosyon olarak alnan
rnlerden oluur.
letme yurtdndan mal satn aldnda ve gmrkten indirildiinde bu mallar TC MAL
hesab yerine D STOK hesabndan izlenir. Mallar iletmeye ulanca D STOK
hesabndan karlr ve TC MAL hesabna aktarlr.
rnek: Daha nce 20,000 TL sipari avans verilen 50,000 TL tutarndaki mallar kalan
tutar iin ek ciro edilerek gmrkten ekiliyor.
Muhasebe kaydn yapnz.
157 D STOKLAR 50,000 159 VER SP AVANS 20,000
101 AL EK 30,000
(!) Mallar hl gmrkte olduu iin dier stoklarda izlenir. letmeye geldikten sonra ticari
mallar hesabna aktarlr.
rnek: X iletmesi 20,000 TL tutarndaki maln satmak zere bir arac ile anlam ve
mallar 1,000 TL nakliye gideri ile birlikte gndermitir. Nakliye giderini pein demitir.
Gerekli muhasebe kaydn yapnz.
157 D STOKLAR 20,000 760 PAZ, SAT v DA GD 1,000
153 TC MAL 20,000 100 KASA 1,000
35
158 STOK DEER DKL KARILII (-)
Aktifi dzenleyici bir hesaptr. Yangn, deprem, su baskn gibi doal afetler ve bozulma,
rme, krlma, teknolojik gelimeler ve moda deiiklikleri sebebiyle stoklarn fiziki ve
ekonomik deerlerinde nemli azallarn ortaya kmas veya bunlarn dndaki nedenlerle
stoklarn piyasa fiyatlarnda dmelerin meydana gelmesi nedeniyle kayplar karlamak
zere ayrlan karlklarn izlendii hesaptr.
rnek: Srekli envanter yntemini kullanan iletme modasnn gemesi nedeniyle deer
kaybna urad 2,000 TL maliyet bedelli emtialara %30 karlk ayrmtr. Sz konusu
mal izleyen yl ierisinde %18 KDV dahil 1,770 TL pein bedelle satlmtr.
Gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.
157 D STOKLAR 2,000 153 TC MAL 2,000
654 KAR GD 600 158 STOK DE D KAR 600
zleyen yl ise u kaytlar yaplr.
100 KASA 1,770
158 STOK DE D KAR 600
600 YURT SAT 1,500 391 HES KDV 270
644 KON KALM KAR 600 621 STMM 2,000
157 D STOKLAR 2,000
rnek: letmede 30,000 TL tutarndaki ticari mal iin %20 orannda karlk ayrlmtr.
letme stok hareketlerini srekli envanter yntemi ile izlemekte olup sz konusu mallarn
%20si ek karlnda 3,000 TLye satlmtr. (KDV %18)
Gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.
Her ne ekilde olursa olsun deer dklne urayan ticar mallar dier stoklarda izlenir.
157 D STOK 30,000 153 TC MAL 30,000
654 KAR GD 6,000 158 STOK DE D KAR 6,000
Kimi zaman aadaki ekilde de bir kayt yntemi kullanlr. Bu yzden sorular zerken
armamalsnz. Bu soru gelebilecek zor sorulardan biridir.
101 AL EK 3,540 158 STOK DE D KAR 1,200 621 STMM 4,800
600 YURT SAT 3,000 391 HES KDV 540
157 D STOK 6,000
36
159 VERLEN SPAR AVANSLARI
Yurtiine veya yurtdna verilen avanslar veya akreditif atrlmasnda kullanlr. Eer
alnmak istenen varlk duran varlk ise 159 yerine 259 VER SP AVANSLARI hesab kullanlr.
Akreditif: D ticaret yapabilmek iin birbirini tanmayan iki iletmeye bankann araclk
etmesidir. Arac banka, maln satan iletmeye maln alcya tesliminde mal bedelini
alacan garanti eder. Mal ithal eden iletmeye ise akreditif kredisi aar.
rnek: X iletmesi tarafndan daha nce %50si iin avans verilen toplam 42,000 TL
tutarndaki mal satc firma tarafndan iletmeye teslim edilmi, geri kalan tutar keide
edilen ekle denmitir. (KDV %10)
Mallarn teslim alnmas srasnda yaplacak muhasebe kayd nasl olmaldr?
153 TC MAL 42,000 191 ND KDV 4,200
159 VER SP AVANS 21,000 103 VER EK v D EM 25,200
rnek: X iletmesi ithal edecei mala ilikin 15.04.2010 tarihinde 20,000$ tutarnda
akreditif atrmtr. Banka akreditif tutarnn yarsn iletmenin banka hesabndan alm
kalan iin kredi amtr. Bu tarihteki kur 1$ = 1.3 TLdir.
Banka 25.04.2010 tarihinde 3,500 TL tutarndaki komisyonu iletmenin mevduat
hesabndan aldn bildirmitir.
15.04 ve 25.04 tarihindeki muhasebe kaytlarn yapnz.
Soruda akreditif kelimesini gryorsanz bilin ki 159 VER SP AVANS hesab kullanlacaktr.
15.04.2014
159 VER SP AVANS 26,000 102 BANKALAR 13,000
300 BANKA KREDLER 13,000
Banka komisyon alrsa bilin ki bu tr durumlarda oluan giderler her zaman maln
maliyetine eklenir. Henz mallar iletmeye ulamad iin oluan giderler verilen sipari
avanslarna eklenmelidir.
25.04.2014
159 VER SP AVANS 3,500 102 BANKALAR 3,500
17 YILLARA YAYGIN NAAT VE ONARIM MALYETLER
170 YILLARA YAYGIN NAAT VE ONARIM MALYETLER
178 YILLARA YAYGIN NAAT VE ENFLASYON DZELTME
179 TAERONLARA VERLEN AVANSLAR
Birden ok yla yaylm olan inaat ve bakm onarm iini yapan iletmelerin bu ilemlerini
izlemek iin kurduklar hesap grubudur.
37
170 YILLARA YAYGIN NAAT VE ONARIM MALYETLER
Bilgi yok.
178 YILLARA YAYGIN NAAT VE ENFLASYON DZELTME
Bilgi yok.
179 TAERONLARA VERLEN AVANSLAR
Bilgi yok.
18 GELECEK AY. AT GDERLER VE GELR TAHAKKUKLARI
180 GELECEK AYLARA AT GDERLER
181 GELR TAHAKKUKLARI
180 GELECEK AYLARA AT GDERLER
Pein olarak denen fakat gelecek aylara ait giderler bu hesabnda borcunda gsterilirken,
giderlerin ait olduu aya gelinmesi durumunda alacaklandrlr.
rnein; iletme mallarn satmak iin dnem iinde 2 yllna bir maaza kiralad. 2 yllk
kiray da pein verdi. Eer finansal tablolarn aylk olarak tutuyorsa ilk ay iin PAZ, SAT ve
DA GD hesab borlandrlr. Dnem sonuna kadar olan aylar iin GEL AY AT GD hesab
ve ilerleyen dnemlerde denecek kiralar iinse GEL YIL AT GD hesab borlandrlr. Her
kira demesinde ise PAZ SAT ve DA GD hesab borlandrlrken GEL AY AT GD hesab
alacaklandrlr. Dnem sonunda GEL AYLARA AT GD hesab borlandrlrken GEL YILLARA
AT GD hesab ise 12 aylk kiraya gre alacaklandrlr.
Bir yldan uzun sreli giderler 280 GEL AY AT GD hesabnda gsterilir.
rnek: X iletmesi retimde kulland makinelerini 15.07.2010 tarihinden balayarak bir
yl sreyle 2,400 TLye sigorta ettirmitir. Sigorta bedelinin yars iin ek ciro edilmitir.
letme mal tablolarn aylk olarak dzenlemektedir.
15.07.2010 tarihindeki kayd yapnz.
Aylk 200 TL sigorta gideri vardr. 15.07den 30.07e ise 15 gn vardr. Yani 100 TLlik
gider.
730 GEN RT GD 100 180 GEL AY AT GD 1,100
101 AL EK 1,200
rnek: X iletmesi 01.11.2010 tarihinde tehir salonu olarak kullanlmak zere bir
gayrimenkul iki yllna kiralam, stopaj sonras iki yllk kira bedeli olarak da 96,000 TL
bankadan deme yapmtr. Stopaj oran %20dir.
Bu bilgilere gre 01.11.2010 tarihinde yaplmas gereken kayt nasl olmaldr?
96,000 TL net kira tutardr. Brt kira tutar vergi ile birliktedir.
Bu yzden u ilemler yaplr.
38
Brt kira 100X = ? ve Net kira 80X = 96,000 ise Brt kira 120,000 TLdir. Aylk 5,000 TL
kira olur. Bunun 10,000 TLsi 2010 ylna aittir. Kalan tutar izleyen dnemlere aittir.
760 PSD GD 10,000 280 GEL YIL AT GD 110,000
102 BANKALAR 96,000
360 D VERG v FON 24,000
rnek: X iletmesi retimde kulland makinelerini 01.04.2010 tarihinde bir yl sreyle
sigortalamtr. Sigorta irketine banka yoluyla 48,000 TL denmitir.
letme mali tablolarn aylk olarak dzenlediine gre 01.04 ve 30.04.2010 tarihlerinde
nasl kayt yaplmaldr?
01.04.2010
180 GEL AY AT GD 48,000 102 BANKALAR 48,000
30.04.2010
730 GEN RT GD 4,000 180 GEL AY AT GD 4,000
Kimi kaynaklarda aadaki kayt yntemleri de kullanlmaktadr. Bana sorarsanz aadaki
yntem dnemsellik kavram gereince daha mantkldr. Sonuta 4 senelik de
sigortalatma yaplabilirdi.
Cari yla ait 9 aylk kira bedeli (01.04.2010 31.12.2010) 36,000 TLdir.
01.04.2010
180 GEL AY AT GD 36,000 280 GEL YIL AT GD 12,000
102 BANKALAR 48,000
30.04.2010
730 GEN RT GD 4,000 180 GEL AY AT GD 4,000
181 GELR TAHAKKUKLARI
THPye gre bilano tarihi itibariyle domu; ancak istenebilir duruma gelmemi gelirlerin,
gelir hesaplarna alnmas amacyla kullanlan hesaptr.
Bir yldan daha uzun sreli olanlar 281 GEL TAH hesabnda gsterilir.
rnek: letmenin dnem sonu itibariyle tahvillerinden olan faiz alaca 10,000 TLdir.
Fakat faiz demesi izleyen dnemde yaplacaktr.
Gerekli muhasebe kaydn yapnz.
31.12.2xxx
181 GEL TAH 10,000
642 FAZ GEL 10,000
39
19 DER DNEN VARLIKLAR
190 DEVREDEN KDV
191 NDRLECEK KDV
192 DER KDV
193 PEN DENEN VERGLER VE FONLAR
195 AVANSLARI
196 PERSONEL AVANSLARI
197 SAYIM VE TESELLM NOKSANLARI
198 DER ETL DNEN VARLIKLAR
199 DER DNEN VARLIKLAR KARILII (-)
190 DEVREDEN KDV
Bir dnemde indirilemeyen ve izleyen dneme devreden katma deer vergisinin
kaydedildii ve izlendii hesaptr.
rnek: X iletmesinin Devreden KDV hesabnda Mart ay banda 12,000 TL
bulunmaktadr. Mart ay iinde iletme KDV dhil 70,800 TLlik mal alm ayrca KDV dhil
11,800 TLlik ynetimle ilgili gider demitir. KDV hari 50,000 TLlik de mal satmtr. KDV
oran %18 ise ay sonunda KDV ile ilgili nasl bir ilem yaplmaldr?
31.03.2xxx
391 HES KDV 9,000
190 DEVR KDV 3,600
191 ND KDV 12,600
Sonu olarak Mart ay sonunda DEVREDEN KDV hesab 15,600 TL bor kalan verir.
191 NDRLECEK KDV
Her trl mal ve hizmet alnmas ile satclara denene KDVnin izlendii hesaptr.
Her ayn sonunda KDV hesaplar karlatrlr.
ND KDV > HES KDV ise fark DEVR KDVde borlandrlr.
HES KDV > ND KDV ise fark D VERG ve FONLAR hesabnda alacaklandrlr.
HES KDV > ND KDV + DEVR KDV ise fark D VERG ve FONLARda alacaklandrlr.
rnek: X iletmesinde Nisan ay sonunda Hesaplanan KDV 225,000 TL, ndirilecek KDV
kalan ise 195,000 TLdir. Devreden KDV hesabnn kalan ise 35,000 TL ise ay sonunda
nasl bir muhasebe kayd yaplmaldr?
391 HES KDV 225,000
191 ND KDV 195,000 190 DEVR KDV 30,000
40
Sonu olarak Byk Defterde Devreden KDV bor kalan 5,000 TL olacaktr.
rnek: X iletmesinde Haziran ay sonu itibariyle HES KDV 72,500 TL, ND KDV 55,000 TL
ve DEVR KDV 12,000 TLdir. Ay sonu muhasebe kaytlar nasl olmaldr?
391 HES KDV 72,500
190 DEVR KDV 12,000
191 ND KDV 55,000 360 D VERG v FON 5,500
192 DER KDV
Bilgi yok.
193 PEN DENEN VERGLER VE FONLAR
Mevzuat gereince pein denen ve bir yl iinde indirim konusu yaplabilecek gelir,
kurumlar ve dier vergiler ile fonlarn kayt ve takip edildii hesaptr.
rnek: X iletmesinin bankadaki mevduat hesabna 1,000 TL tutarnda faiz tahakkuk
etmitir. %20 gelir vergisi kesintisi yapldktan sonra faiz tutar bankadaki mevduat
hesabna aktarlmtr.
Gerekli muhasebe kaydn yapnz.
102 BANKALAR 800
193 PE D VERG v FON 200
642 FAZ GEL 1,000
195 AVANSLARI
letme adna mal ve hizmet satn alacak personele verilen nakitlerdir.
rnek: letmeye ait kamyonetin bakm onarm giderlerini karlamak amacyla satn
alma biriminde alan personele 2,000 TL avans verilmitir.
Gerekli muhasebe kaydn yapnz.
195 AVANS 2,000 100 KASA 2,000
196 PERSONEL AVANSLARI
Personel ve iilere maa, cret ve yolluklarn nceden denen avanslarn izlendii
hesaptr.
Bu hesaba yolluk avanslar ile personelin hak ettii, ancak tahakkuk ileminin yaplma gn
gelmemi cretlerine karlk yaplan demeler kaydedilir. Ancak personele daha sonra
maandan kesilmek zere bor verilen paralar 135 PERSONELDEN ALACAKLAR hesabna
kayt edilir.
letmeden ayrlan personelin avans kalan bu hesaptan alnarak 136 D E AL
hesabnda izlenir.
41
135 PERSONELDEN ALACAKLAR: eitli nedenlerle iletme personelinden oluan
alacaklar bu hesapta izlenir. Personele maandan taksitler halinde kesilmek zere verilmi
olan paralar, lojman kiras vb.
195 AVANSLARI: letme adna mal ve hizmet satn alacak, iletme adna birtakm
gider ve demeleri yapacak personele veya personel dndaki kimselere verilen i
avanslarnn izlendii hesaptr.
196 PERSONEL AVANSLARI: Hak edildii halde normal tahakkuk dnemi henz
gelmemi personel cretlerine mahsuben nceden yaplan demeler ve seyahate
gnderilen personele yapaca seyahat giderine karlk verilen yolluklar bu hesapta izlenir.
rnek: X iletmesi ynetimde alan personeli iin 10,000 TL cret tahakkuk ettirmitir.
Bu cretten 4,000 TL avans dtkten sonra kalan tutar personele denmitir.
Gerekli muhasebe kaydn yapnz.
770 GEN YN GD 10,000 196 PERS AVANS 4,000
100 KASA 6,000
197 SAYIM VE TESELLM NOKSANLARI
Tesellm verilen bir eyi geri alma demektir.
Saymlar sonucunda teslim edilen kasa, stok ve maddi duran varlklar noksanlaryla,
tesellm srasnda ortaya kan noksanlarn geici olarak izlendii hesaptr.
Noksanl nedeni bulunamaz ise dnem sonunda 659 D OL GD ve ZARARLAR hesab
kullanlr.
rnek: Ocak ay sonunda kasa saym sonucunda kasada 100,000 TLnin bulunduu tespit
edilmitir. Kasa hesabnn bor toplam 120,000 TL, alacak toplam ise 10,000 TLdir. Farkn
sebebi bulunamam ve kaytlara alnmtr.
Gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.
197 SAY v TES NOK 10,000
100 KASA 10,000
198 DER ETL DNEN VARLIKLAR
Dnen varlklar grubunda yer alan ancak yukardaki hesaplardan hibirisinin kapsamna
girmeyen unsurlarn izlendii hesaptr.
En ok ihra tarihinden sonra alnan tahvil ve bono gibi menkul kymetlerin satn alnma
tarihine kadar ileyen faizlerini gstermek iin kullanlr.
rnek: X A, 15.07.2010 tarihli 10 TL nominal deerli %24 faizli ve 2 yl vadeli Y Aye
ait 20,000 adet tahvili 01.10.2010 tarihinde 215,000 TLye satn almtr. Tahvil faiz
demeleri alt aylk dnemler itibariyle yaplmaktadr. Anapara vade sonunda denecektir.
01.10.2010 tarihindeki kayd yapnz.
15.07den 01.10 tarihine kadar 2.5 ay vardr.
Faiz Tutar = 75/360 x %24 x 200,000 = 10,000 TL faiz geliri zaten ilemitir. Bu yzden
bu tutar 198 D E DN VARLIKLAR hesabna aktarlr.
42
111 Z KES TAH, SEN v BON 205,000 198 D E DN VAR 10,000
102 BANKALAR 215,000
199 DER DNEN VARLIKLAR KARILII (-)
19 DER DNEN VARLIKLAR grubundaki hesaplara alnan varlklar ile ilgili olarak ortaya
kan riskler iin ayrlan karlklar bu hesapta izlenir. Aktifi dzenleyici bir hesaptr.
rnek: Dnem sonunda SAY ve TES NOK bor kalan 35,000 TL, SAY ve TES FAZ alacak
kalan 30,000 TL olsun. letmenin 5,000 TLlik bir a vardr. Bu yzden aadaki gibi
kayt yaplr:
KAR GD 5,000 199 D E DN VAR KAR 5,000
43
DURAN VARLIKLAR
letmenin faaliyet dnemi ierisinde nakde evirmek istedii varlklar bu grupta yer alr.
Dier bir deyile bir yldan daha uzun bir sre sonra nakde evrilmek istenen varlklar
kapsar.
II. DURAN VARLIKLAR
22. TCAR ALACAKLAR
23. DER ALACAKLAR
24. MAL DURAN VARLIKLAR
25. MADD DURAN VARLIKLAR
26. MADD OLMAYAN DURAN VARLIKLAR
27. ZEL TKETME TAB VARLIKLAR
28. GELECEK YILLARA AT GDERLER VE GELR TAHAKKUKLARI
29. DER DURAN VARLIKLAR
22 TCAR ALACAKLAR
220 ALICILAR
221 ALACAK SENETLER
222 ALACAK SENETLER REESKONTU (-)
224 KAZANILMI FNANSAL KRALAMA FAZ GELRLER (-)
226 VERLEN DEPOZTO VE TEMNATLAR
229 PHEL TCAR ALACAKLAR KARILII (-)
23 DER ALACAKLAR
231 ORTAKLARDAN ALACAKLAR
232 TRAKLERDEN ALACAKLAR
233 BALI ORTAKLIKLARDAN ALACAKLAR
235 PERSONELDEN ALACAKLAR
236 DER ETL ALACAKLAR
237 DER ALACAK SENETLER REESKONTU (-)
239 PHEL DER ALACAKLAR KARILII (-)
44
24 MALi DURAN VARLIKLAR
240 BALI MENKUL KIYMETLER
241 BALI MENKUL KIYMETLER DEER DKL KARILII (-)
242 TRAKLER
243 TRAKLERE SERMAYE TAAHHTLER (-)
244 TRAKLER SERMAYE PAYLARI DEER DKL KARILII (-)
245 BALI ORTAKLIKLAR
246 BALI ORTAKLIKLAR SERMAYE TAAHHTLER (-)
247 BALI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DEER DKL KARILII (-)
248 DER MAL DURAN VARLIKLAR
249 DER MAL DURAN VARLIKLAR KARILII (-)
240 BALI MENKUL KIYMETLER
1 yldan daha uzun srede nakde dnecek ortaklk hakk ya da alacak hakk veren menkul
kymetlerden oluur. rnein; iletme baka bir iletmenin sermayesinin %10unun altnda
hisse senetlerini alrsa 110 HSSE SENETLER hesabnda izlenir. Yine sermayesinin
%10unun altnda hisse senetlerini ortak olmak amacyla alrsa 240 BALI MENKUL
KIYMETLER hesabnda izlenir. Dier bir deyile ynetime katlma hakk %10un altnda olan
hisse senetleri satn alnrsa bu hesapta izlenir.
Bu hesap ayrca uzun vadeli tahvillerin hemen paraya evrilme yeteneini yitirmi olmas
durumunda da kullanlr. rnein;
letme al deeri 15,000 TL olan tahvili kartan irketin iflas etmesi sebebiyle tahvillerin
parasn alabilmek iin mahkemeye bavurmutur.
Bu durumda u kayt yaplr:
240 BA MEN KIY 15,000 111 Z KES TAH, SEN ve BON 15,000
rnek: X iletmesinin %5 orta durumundaki Y iletmesi, iletme lehine 2,000 TL temett
geliri tahakkuk ettirdiini renmitir. Bu durumda X iletmesinin yapmas gereken kayt
nasl olmaldr?
136 D E AL 2,000 649 D OL GEL ve KAR 2,000
(!) Y iletmesi X iletmesinin orta. X iletmesi Y iletmesinin deil. Bu yzden 131 ORT
AL hesab yerine 136 D E AL hesab kullanlr.
241 BALI MENKUL KIYMETLER DEER DKL KAR (-)
Bilano gnnde deeri den ve %10un altnda ortaklk amacyla alnan menkul kymetler
iin karlk ayrlr.
45
rnein; BA MEN KIY hesabnda kaytl bulunan 25,000 TLlik hisse senedinin bilano
gnndeki deerinin 21,000 TL olduu anlalmtr. Bu durumda u ekilde kayt yaplr:
31.12.2xxx
654 KAR GD 4,000 241 BA MEN KIY DE D KAR 4,000
242 TRAKLER
BALI MENKUL KIYMETLER ile ayn zelliklere sahiptir. Tek fark ortaklk hakk %10 ile
%50 arasnda olunca kullanlr.
rnek: X iletmesinin elinde geici yatrm yapmak amacyla bulundurduu Y iletmesine
ait 900,000 TLlik hisse senedi vardr. Y iletmesinin sermayesi 10,000,000 TLdir. X
iletmesi Y iletmesi ile ortak olmak amacyla banka araclyla 200,000 TLlik hisse senedi
daha satn almtr.
Gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.
242 TRAKLER 1,100,000 110 HSSE SENETLER 900,000
102 BANKALAR 200,000
243 TRAKLERE SERMAYE TAAHHTLER (-)
Bir iletme (A iletmesi) baka bir iletmenin (B iletmesinin) itirakiyse ve A iletmesi B
iletmesinin sermayesinin bir ksmn satn alacana sz verdiyse bu hesap kullanlr.
rnek: A iletmesi 240,000 TL sermaye ile kurulan B iletmesini sermayesinin 60,000
TLlik ksmn alacan taahht ettiyse u ekilde kayt yaplr:
242 TRAKLER 60,000 243 TRAKLERE SERM TAAH 60,000
Satn alnma ilemi gerekletirilirse u ekilde kayt yaplr:
243 TRAKLERE SERM TAAH 60,000 102 BANKALAR 60,000
B iletmesi sene sonunda 30,000 TL kr elde etmi olsun ve bu krn %60n datacan
aklasn. z kaynak yntemine gre u ekilde kayt yaplr:
Kr pay datlaca renildiinde:
A iletmesi B iletmesinin (60,000/240,000) %25i itirakidir. Kr paynn %25i A
iletmesine verilmelidir. 30,000 X .25 = 7,500 TL
242 TRAKLER 7,500 640 T TEMETT GEL 7,500
B iletmesi bu krn %60n dattnda ise A iletmesine 7,500 x .6 = 4,500 TL gelmelidir.
Datm ilemi yapldnda ZKAYNAK YNTEMne gre u ekilde kayt yaplr.
46
102 BANKALAR 4,500
242 TRAKLER 4,500 Eer ZKAYNAK YNTEM kullanlmasyd u ekilde kayt yaplrd:
132 TRAKLERDEN ALACAKLAR 4,500 T TEMETT GEL 4,500
102 BANKALAR 4,500
132 TRAKLERDEN ALACAKLAR 4,500
rnek: A iletmesi 300,000 TL ile kurulan B iletmesinin 90,000 TL deerinde hisse
senedine sahiptir. B iletmesi dnem sonunda 30,000 TL zarar ettiini akladysa u
ekilde kayt yaplr:
A iletmesi B iletmesinin 90,000/300,000 = %30 itiraki konumundadr. A iletmesine
30,000 TLlik zarardan 30,000x%30 = 9,000 TL der. Bu yzden dnem sonunda
31.12.2xxx
659 D OLD GD v ZAR 9,000 242 TRAKLER 9,000
eklinde kayt yaplr.
rnek: letmenin tirakler hesabnn bor kalan 30,000 TLdir. letme tirakler
hesabndaki hisse senetlerini 28,000 TLye ek karl satmtr. Muhasebe kayd nasl
olmaldr:
101 AL EK 28,000 655 MEN KIY SAT ZAR 2,000
242 TRAKLER 30,000
rnek: X iletmesi, sermayesi 1,000,000 TL olan Y Anin %30unu almay taahht etmi
ve taahhdn banka araclyla yerine getirmitir. Y A ilk yl 250,000 TL kr elde etmi
ve bu krn %40n datm, ikinci ylda ise 120,000 TL zarar etmitir. nc ylda
300,000 TL kr elde etmi, bu krn %90n datmtr. letme, itiraklerini zkaynak
yntemi ile deerlemektedir.
Bu bilgilere nc yln sonunda X iletmesinin itiraklerinin tutar ka TLdir?
Srasyla ilemleri yapyorum:
1m x %30 = 300,000
242 T 300,000 243 T SERM TAAH (-) 300,000
243 T SERM TAAH (-) 300,000 102 BANKALAR 300,000
1. yl (250,000 x %30 = 75,000 x %40 = 30,000 TL)
242 T 75,000 640 T TEM GEL 75,000
102 BANKALAR 30,000
242 T 30,000 2. yl (120,000 x %30 = 36,000)
659 D OL GD ve ZAR 36,000 242 T 36,000
3. yl 300,000x%30 = 90,000
47
242 T 90,000 640 T TEM GEL 90,000
Bu ksm nemli: TCKya gre gemi yllarda zarar edildiyse gemi yl zararlar cari yldaki
krdan dlr ve kr pay datm net tutar zerinden yaplr.
90,000 36,000 = 54,000 x %90 = 48,600
102 BANKALAR 48,600
242 T 48,600
244 TRAKLER SERMAYE PAYLARI DEER DKL KAR (-)
Dnem sonunda deer kaybna urayan 242 TRAKLER hesab, 654 KAR GD hesab ile
birlikte kullanlr.
Sonu olarak diyebiliriz ki, iletmenin itirak olduu irket zarar ettiinde D OL GD ve
ZAR hesab, iletmenin TRAKLER hesab dnem sonunda deer kaybettiinde T SERM
PAY DE D KAR (-) hesab ve itirakler hesabndaki hisse senetleri zararna satldnda
MEN KIY SAT ZARAR hesab kullanlr. Bu hesabnn nasl ve nerde kullanlacana dikkat
edilmelidir.
rnek: X iletmesi KLM Limited irketinin 120,000 TLlik sermayesinin %30una sahiptir.
Limited irket 2009 yl bilanosunu 40,000 TL zararla kapatmtr. irketin tasfiyesine
karar verilmi olup, yaplan datm sonucunda iletmeye tasfiyeden 26,000 TL tutarnda
nakit dmtr. letme bu paray tahsil etmitir.
2009 ylnda X iletmesinin yapmas gereken kayt nasl olmaldr? Tasfiyeden sonra
yaplmas gereken muhasebe kaytlarn yaznz.
654 KAR GD 12,000 244 T SERM PAY DE D KAR 12,000
100 KASA 26,000
244 T SERM PAY DE D KAR 12,000
242 TRAKLER 36,000 644 KON KALM KAR 2,000
245 BALI ORTAKLIKLAR
240 BALI MENKUL KIYMETLER ve 242 TRAKLER hesaplar gibi alr. Tek fark irket
dier irketin %50 100 arasnda orta olur. Dier bir deyile
%0 10 arasnda ortak olunuyorsa 240 BALI MENKUL KIYMETLER
%10 50 arasnda ortak olunuyorsa 242 TRAKLER
%50 100 arasnda ortak olunuyorsa 245 BALI ORTAKLIKLAR hesab kullanlr.
rnek: X iletmesi 200,000 TL sermayeye sahip Y iletmesinin %40 orta konumundadr.
X iletmesi Y iletmesine ait 40,000 TLlik hisse senedini banka araclyla satn almtr.
Gerekli muhasebe kaytlarn yapnz.
245 BA ORT 120,000 242 TRAKLER 80,000 102 BANKALAR 40,000
48
246 BALI ORTAKLIKLAR SERMAYE TAAHHTLER (-)
243 TRAKLERE SERMAYE TAAHHTLER (-) hesab ile ayndr. %50 ve zeri ortaklk
durumu olduunda kullanlr.
rnek: X iletmesi bal orta konumundaki Y iletmesinin ihra edecei 1,000,000 TL
deerindeki tahvilleri satn alaca taahhdnde bulunmutur. Daha sonra bu tahvilleri
banka araclyla satn almtr.
245 BA ORT 1,000,000 246 BA ORT SERM TAAH 1,000,000
246 BA ORT SERM TAAH 1,000,000 102 BANKALAR 1,000,000
247 BALI ORTAKLIKLAR SERMAYE PAYLARI DE D KAR (-)
244 hesab ile ayndr. Tek fark %50 ve zeri ortaklk durumu olduunda kullanlr.
rnek (iki sorulu): X Anin %75 orta konumundaki Y A 2014 yln 1,000,000 TL
zararla kapatmtr. X A ortaklklarn z kaynak yntemine gre deerlemektedir.
X A bu durum karsnda sadece karlk ayrmtr. Muhasebe kaydnz yapnz.
X A bu durum karsnda karlk ayrmamtr. Muhasebe kaydn yapnz.
Karlk ayrd zaman:
654 KAR GD 750,000 247 BA ORT SERM PAY DE D KAR
750,000
Karlk ayrmad zaman:
659 D OL GD v ZAR 750,000 245 BA ORT 750,000
Y A 2015 ylnda 2,000,000 TL kr elde etmitir. X A ise payna den kr banka
araclyla tahsil etmitir. Gerekli muhasebe kaydn yapnz.
245 BA ORT 1,500,000 641 BA ORT TEM GEL 1,500,000
Bir nceki seneyi zararla kapatt iin bu zarar 2015 ylnn krndan dlr ve yle tahsil
edilir.
102 BANKALAR 750,000
245 BA ORT 750,000
248 DER MAL DURAN VARLIKLAR
249 DER MAL DURAN VARLIKLAR KARILII (-)
Bilgi yok.
49
25 MADD DURAN VARLIKLAR
250 ARAZ ve ARSALAR
251 YERALTI ve YERST DZENLER
252 BNALAR
253 TESS, MAKNE ve CHAZLAR
254 TAITLAR
255 DEMRBALAR
256 DER MADD DURAN VARLIKLAR
257 BRKM AMORTSMANLAR (-)
258 YAPILMAKTA OLAN YATIRIMLAR
259 VERLEN AVANSLAR
Duran varlklar yalnzca maliyet bedelleri zerinden muhasebeletirilirler.
Maddi duran varlklar iyi alr durumda tutmak zere yaplan harcamalar dnem gideri
olarak kaydedilir.
Maddi duran varlklar alndktan sonra ortaya kan kur fark ve faizlerin gider yazlmas
veya MDVnin (Maddi Duran Varlklarn) maliyetine eklenmesi istee baldr. Eer 259
VERLEN AVANSLAR hesab kullanlarak alndysa bu bedellerin muhasebeletirilmesi ve
MDVnin maliyetine eklenmesi zorunludur.
250 ARAZ ve ARSALAR
Maliyet bedeline satn alma bede
Recommended