HARAPAN - · PDF file• Gawing isang komento ang isang tanong ... • Pagtakda ng...

Ang paghaharapan ay nakatutulong sa iyong anak na ...• Malamannaikawaynagbibigayngpansinatinteresadosakunganoangkanyang“sasabihin”

• Matatagatmapanatiliangtinginansamata,naisangmahalagangbahagingkomunikasyon

• Matutongpagtuunanangmgaparehongbagaytuladngsaiyo

• Tingnankungpaanomosinasabiangiba’tibangmgatunogatsalita

Ang paghaharapan ay nakatutulong sa iyo na ...• Mapansinkunganoangtinitingnanngiyonganak,naisangpalatandaansakunganosilainteresado

• Mapagmasdanangpangungusapngmukhangiyonganak–nangsagayonaymalamanmokungkailantitigil,kailanbabaguhinanggawain,atkailanipagpapatuloyangpaglalaro

Paano ko gagawin ang harapan?• Bumabasapisikalnalebelngiyonganak(hal.,umuposamaliitnaupuan,humigasasahig,itaasangiyonganak,atbp.)

• Gumalawgayangpaggalawngiyonganakupangmapanatiliangpaghaharapan

• Humawakngpampasiglangbagay(ibigsabihin,mgapaboritonglaruan/pagkain)satabingiyongpisngiupanghimukinangiyonganaknatuminginsaiyongmgamataatbibig

PH1605SS830

HARAPAN

SUNDAN ANG PANGUNGUNA ng iyong anak

Bakit susunod sa pangunguna ng iyong anak?• Kungpag-uusapanmoangtungkolsakunganointeresadoangiyonganak,masmadaliniyangmatutunanangwika

• Sapamamagitanngpagsunodsapangungunangiyonganak,nagpapakitaitonainteresadokasakunganoangginagawangiyonganak

Paano susunod sa pangunguna ng iyong anak ...• Panoorinupangmakitakungsaanointeresadoangiyonganak

• Maghintayupangbigyanngpagkakataonangiyonganaknapumilingmgalaruanogawain

• Sumalisaatpag-usapanangtungkolsakunganoangginagawamoatngiyonganak

Kailan hindi dapat sumunod sa pangunguna ng iyong anak ...• Kapaggumagawaangiyonganakngbagaynahindimogustonggawinniya(hal.,paghahagisngisanglaruan,pangangagat)

• Kapagmaikliangpanahonngatensyonngiyonganak

SUMALI & MAGLARO

Sa pamamagitan ng pagsali at magkasamang paglalaro, lumilikha ka ng maraming mga pagkakataon para sa iyong anak na matuto ng higit pa sa wika at magsanay sa pakikipag-usap sa iyo.

Sa halip na ... Subukang …

Pilitinangiyonganaknalaruinangisanglaruannapinilimo...

Manoodupangmakitakunganongmgalaruaninteresadoangiyonganak,atpagkataposaymakipaglaro.

Panoorinangiyonganaknamaglaromulasatabi...

Kumuhangiyongsarilinglaruanatgayahinkunganoangginagawangiyonganaksalaruannaiyon(kungnaaangkop).

Sabihinsaiyonganakkunganoanggagawinsamgalaruan...

Kumuhangiyongsarilinglaruanatipakitasakanyakungpaanoitolaruin.

Anglarongpagkukunwariaymahalagaparasapagsulongngwika,kayamaghalimbawangsimplengkunwaringmgakilos(hal.,pagpapakain,pagsusuklayngbuhok,pagtulog,pagdadamit,paghuhugas,atbp.)parasaiyonganak.

Magingtahimikatmahiyainkapagnakikipaglarokasamaanginyonganak...

Kalimutankunganoangitsuramoatmagingmapaglaro-ikawangpinakamahusaynalaruansabahay!Makukuhamoangpansinngiyonganaksapamamagitanngpaggamitngnakatutuwangboses,mgamasasayangsalita(hal.,“oops”,“weee!”,“kalabog”)atmaramingmgagalaw/pangungusapngmukha.

Gumamit ng simpleng WIKA

Gumamitngmgamaiiklingpangungusapkapagnakikipag-usapsaiyonganak(ibigsabihin,isahanggangtatlongsalitalamang).

Lagingpanatilihinnamasmataasnangisanghakbangsakasalukuyanglebelngkomunikasyonngiyonganak.Halimbawa:

Nag-aalokkangjuicesaiyonganak.Sahalipnamagtanong,“Gustomobangisangbasongjuice?”Subukanangsumusunod:

Kung ang iyong anak ay ... Ikaw ay dapat na … Halimbawa

Hindigumagamitngmgasalita Gumamitngmgatig-isangsalita "Juice?"

Gumagamitngmgatig-isangsalita

Gumamitngmgakumbinasyonngdalawangsalita

"Gustomongjuice?"

Gumagamitngmgakumbinasyonngdalawangsalita

Gumamitngmgakumbinasyonngtatlongsalita

"Gustomongkontingjuice?"

• Angestratehiyangitoaymaaaringgamitinupangmatulunganangiyonganaknamaunawaankunganoangsinasabimo

• Angpaggamitngmgamaiiklingpariralaaymakatutulongsaiyonganaknapumilingmgamahahalagangsalitamulasamgapangungusap

• Kungangiyonganakaymayroonngmahusaynapag-unawangwika,magigingmasmadaliparasaiyonganaknagayahinangiyongsinasabisapamamagitanngpaggamitngmgamaiiklingpangungusap

juice

marami pang juice

PAGTATATAK

Ang pagtatatak (o pagbibigay ng pangalan) ay isang paraan para sa iyo na matulungan ang iyong anak na matuto ng mga bagong salita.Kapaki-pakinabangangpagtatatakdahilitoay:

• Nagpapakitasaiyonganaknaikawaytumutugonsakanyangtuonnginteres

• Nagtuturosainyonganaknamaaarimonggamitinangisangsalitasahalipnaisanggalaw

Narito ang ilang mga mungkahi para sa mga bagay na pag-uusapan:

Sabihinsaiyonganakangmgapangalanngmgataoatbagaynainteresadosya:

bola biskwit

juice papa

aso duyan

Pag-usapanangtungkolsakunganongginagawangiyonganak:

nagtutulak nagbubukas

naglalakad nagbibigay

nagsasaboy kumakain

Pag-usapanangtungkolsakungnasaanangmgabagayattao:

nasaloob nasataas

nasalabas sa

Gumamitngmgasalitangkapaki-pakinabang(nagagamit)saiyonganaksaaraw-arawnasitwasyon:

Tumutoksapaggamitng:

Sahalipnagumamitng:

tulong tatsulok

maramipa pakisuyo

akin asul

kumakain mabaitnabata

nagbubukas

ULITIN, ulitin ULITIN

Ulitin ang mga mahahalagang salita nang maraming beses sa maraming iba’t ibang mga sitwasyon: Halimbawa,

Tingnankunggaanokaramingbesesmomauulitangmgasalitang“bula”saisanggawainsapamamagitanngpaghalonitosaibapangmgasalita:

“Mgabula” “Buksanangmgabula” “Hipanangmgabula”

“Putukinangmgabula” “Isaradoangmgabula” “Mgabula”

“Maramipangbula”

*angmgapatpatnapambulaaymaaaringmaypanganibnamakabulonsamgabata;tiyakinnaikawangmayhawakngpatpatsalahatngoras

• Maghintayupangbigyanangiyonganakngpagkakataonnatumugonosumagot

• Kailangangmarinigngilangmgabataangsalitanangmaramingbesesbagonilamaintindihanitoatsubukangsabihinito

PAGHIHINTAY

• Hintayinnamakapagkomento,tumugon,ohumilingnghigitpasapamamagitanngpaggalawosalitaangiyonganak

• Kungangiyonganakayhindinagsalitanganumangbagaypagkataposmongmaghintaynglimahanggangsampungsegundo,ihalimbawaangmgasalitanadapatniyangsinabi.Halimbawa:

Magulang:“Ilalagaynatinangbloke_____.”

Maghihintayangmagulangnglimahanggangsampungsegundoparapunanngbataangsalitang“sa”.

Bata:Hindisumasagot.

Magulang:“Sa.Ilagayangblokesa.”

Ibibigay ng magulang ang bloke sa bata upang ilagay sa tuktok ng tore ng bloke.

• Dapatnandiyankaupangmatulunganangiyonganaksamgasitwasyon,ngunithintayinnahumilingangiyonganakng“tulong”sapamamagitanngpagtinginsamata,pagdalangbagaysaiyo,pagbigkas,opagsabing“tulong”

Magbigay ng dahilan upangMAKIPAG-USAP AT MAGHINTAY

Ang mga estratehiya ito ay nag-aalis ng kakayahan upang sumagot lamang ng “oo” o “hindi” at himukin ang inyong anak na gamitin ang partikular na pangalan ng bagay. Nagbibigay din ang mga estratehiya ng pagkakataon upang magkomento o tumugon ang iyong anak.

Mag-alokngmganinanaisnabagaynangpaunti-unti...

• Gumagananangmabutiangestratehiyangitosaorasngmeryenda:magbuhoslamangngkontingjuiceogatassabasongiyonganak,upangkailanganinniyanghumingingkaragdagannangilangbesessaorasngmeryenda

• Maging“tagapag-ingat”nglahatngmgapiraso

• Kapagnaglalarongmgalaruangmaymaramihangmgapiraso(hal.,mgapuzzle,mgabloke,atbp.),ilagayanglahatngmgapirasosaisangsupotolalagyan,nahihikayatsainyonganaknahumilingngisangpirasosabawatpagkakataon

Mag-alok ng pagpipilian ...• Ipakitaatpangalananangbawatpagpipiliangbagayhabangtinatanong“Gustomobangkotseobloke?”

• Maghintayparasa“sabihin”saiyongiyonganakkunganogustoniya(hal.,sapamamagitanngpagtingin,pag-abot,pagturo,pagbigkas,opaggamitngmgasalita)

• Ibigaylamangangbagaynahiningi

• Tatakanangbagayhabangipinapasamoitosaiyonganak(hal.,“Bloke,gustomongbloke.”)

Gumawa ng isang nakatatawa o hindi pangkaraniwang sitwasyon ...• Gumawangisangbagaynahindiinaasahanngiyonganakathintayinangreaksyon

Mgahalimbawangmganakatatawangsitwasyon:

• ilagayangpajamangiyonganaksakanyangulo

• ilagayangparehongmedyasngiyonganaksaparehongpaa

• simulangpaliguanangiyonganaksabanyeranawalangtubigsaloobnito

• simulangibuhosangjuicengiyonganakngunit“kalimutan”angtasa

KOMENTO… iwasan ang pagtatanong

Madalas tayong nagtatanong ng maraming mga katanungan at pinipigilan nito ang pag-uusap sa halip na panatiliin itong umuusad. Subukang:•Magtanongngmaskauntingmgakatanungan

•Gawingisangkomentoangisangtanong

•sahalipnamagtanong,pag-usapanangtungkolsakunganoangginagawamoongiyonganak...

•Sahalipnamagtanong:“Papuntabasataasangkotse?” Puwedemongsabihin:“Papuntasataasangkotse.”

• Magtatak ngmgabagongsalitasahalipnasubukankungalamngiyonganakangsalita…

•Sahalipnamagtanong:“Anoiyan?”o“Sabihinmansanas?” Puwedemongsabihin:“Tingnanmo,mansanas,masarapnamansanas.”

• Magtanongkungtalagangkailanganmongmalamanangimpormasyon(hal.,“Nasaanangmgasusinimama?”)

• Angpaggamitngmasyadongmaramingmgakatanunganaynagbibigayngmaskauntingmgapagkakataonparasainyonganaknagayahinangmgasalita

ano ito?tingnan mo, kotse

Iwasang gawin ito: Sa halip gawin ito:

HALINHINAN

Isangmahalagangkasanayanparasaiyonganakanghalinhinanupangmatuto.Sauna,natututoangmgabatanamaghalinhinansapaglalaro.Mamaya,nauunawanngmgabatakungpaanomaghalinhinansa“pakikipag-usap”sapakikipag-ugnayan.Angpaghalinhinanaynakatutulongnamapahabaangpanahonngatensyonngisangbata,atnagtataguyodngtinginansamata.

Maghalinhinansapamamagitanng:

• Pagtakdangisanglimitadongbilangnghalinhinannainaasahanmonggagawinngiyonganaksauna(hal.,maglagayngdalawangblokesatorebagosiyaumalis)

• Pagtataknghalinhinanmulasapananawngiyonganak,(hal.,“Akonaman”at“SiMamanaman.”)

• Paggamitngmgapariralatuladng,“Isapangbloke”at“Taposnaanglahatngmgabloke.”

• Pagdamingbilangngmgahalinhinannaasahanmonggagawinngiyonganak,bataysakungpaanosiyatumutugonsagawain

• Pagkuhaagadngiyongpagkakataonupangmapanatilianginteresngiyonganak

Mga halimbawang gawain para sa paghahalinhinan:

Gawain Gawin Itong May Interaksyon Paggamit ng mga Salita upang Magtatak

bola Maglarongsaluhan,igulongangbolanangpabalik-balik,ihagisangbolasaisangkahon

bola,hagis,saloob,talbog,salo

mgabloke Magkasamangbumuongisangtore,kuninangmgablokenangpa-isa-isa

bloke,saibabaw,mulasa,natumba

puzzle Magkasamabumuongpuzzlenangpa-isa-isangpiraso

mgapangalannghayop/bagaysapirasongpuzzle,dagdag,ilagaysa,kuninsa

SABIHIN kung ano sa tingin mo ang IBIG SABIHIN NG IYONG ANAK

• Kunghindigumagamitngmgasalitaangiyonganak,ohindimonaiintindihankunganoangsinabi,sabihin ito kung paano sasabihin ng iyong anak kung kaya niyang sabihin ito

• Bigyanmoangiyonganakngisangmagandaatmalinawnahalimbawangkungpaanodapatangtunogngmgasalita,nangwalangpagtawagngpansinsamali.Halimbawa:

Bata:“ba”

Magulang:“Ibon,ooayunangibon!”

• Bigyanmoangiyonganakngmgasalitaparasamgatunogogalawnaginagamitniya.Halimbawa:

Bata:Inaabotangjuiceatnagbibigkasng“ah-ah”

Magulang:Pakahuluganannagustongbatangjuiceatsabihin,“Juice.PapaJuice.” Sakamagsasalinangmagulangngjuiceparasabata.

Bata:Humihiyawatnagsisimulangumiyakkapagipinapakitangmagulanganglibrosaorasngpagtulog.

Magulang:Pakahuluganannaangbataayhindigustongmagbasanglibroatsabihin, “Wala,walanglibro!”Mag-aalokangmagulangsabatangibanglibronabasahin

oisapanggawaingpanggabi.

mmm um-um

mmm kain ng hotdog

PAGBABAHAGI ng

LIBRO

Kapag nagbabahagi ng libro:• Pahintulutanangiyonganaknapumilinglibro

• Bigyanangiyonganakngkunggaanokaramingorasnakailanganniyaupangtingnanangmgalarawan

• Sumalisamgatunog,kilos,osalita

Ilang mga mungkahi kapag nagbabasa ng libro:• Umuponangharapansaiyonganakkungsaannakaharapsakanyaanglibro

• Gumamitngmgalibrongmaramingmgalarawan

• Tatakanangmgalarawan(hal.,“Nakikitakoangisangbola.”Humintoathintayinangiyonganaknakuninangkaniyangpagkakataon)

• Panatilihinsimpleangkwento,mag-imbentongkwento,obaguhinangmgaito

• Gumamitngisangnakatutuwangboses,gumawangmgatunogatmganatatangingtinignasumasabaysakwento

• Iwananangmgapamilyarnasalitaobahagingkuwentoupangpunanngiyonganak(hal.,“Minsanmayisangosonamahal_____.”)

• Pag-usapanangtungkolsamgadahilanngmgakaganapan(Bakit?Anongnangyari?)

• Tangkilikinatibahagiangnatatangingkagalakanngmgakwentosaiyonganak

Pang araw-araw na

KARANIWANG GAWAIN

• Samantalahinangaraw-arawnakaraniwanggawainatdagdaganangwika

Magandangpagkakataonitona:

•magtatakngmahahalagangmgakilosatbagay

•ulitinangmgapangunahingsalita

•bigyanangiyonganakngdahilanupangmakipag-usap

•magkasamangmaghalinhinan

• Pagsasa-ayos:tatakanangkaraniwanggawain(hal.,“pagbibihis”)

Markahanangbawathakbang,halimbawa,“isuotangtshirt”,“isuotangpantalon”,“isuotangmedyas”

• Hawakanangpantalonatmaghintaynamagsabiogumawangisangbagayangiyonganak

• Maghalinhinansapagpilikunganoangsusunodnaisusuot

• Tatakanangdulongisangkaraniwanggawain(hal.,“taposnalahat”)

• Ibapangmgahalimbawangpang-araw-arawnakaraniwanggawain:

•orasngpagligo •orasngpagkain

•orasngpagtulog •orasnglaro

magsuot ng

sapatos

PAGGAYA

Ang paggaya ay mag-uudyok at maghihikayat sa iyong anak na makisalamuha sa iyo. Ipinapakita ng paggaya sa iyong anak na ikaw ay interesado sa kung ano ang ginagawa niya, at naghihikayat din sa kanya na gayahin ka rin.Angilangmgamungkahiparasapaggayasaiyonganakay:

•pagsunodsapangungunangiyonganaksapamamagitanngpaggayangkanyangmgapaggalawngkatawanatpangungusapngmukha

•pagsuboknagayahingamitangisapanglaruansahalipnaumasasaiyonganaknaibahagiangkanyangmgalaruanGayahinangsinasabingiyonganakatgumawangmgapagwawasto.Halimbawa:

Bata:“Pulangkotse.”

Magulang:“Oo,pulangkotse.”

Gayahinatmagdagdagngisaodalawangpangsalita.Halimbawa:

Bata:“Ilagayangsanggol.”

Magulang:“Ilagayangsanggolsamesa.”

Magdagdagngbagongmgaideyasakunganoangsinasabingiyonganak.Halimbawa:

Bata:“Aso!”

Magulang:“Woof,woofsabingaso!”

wawa

tubig, saboy