HUTBE YAZMA VE İNCELEME

HUTBE YAZMA VE İNCELEME

Prof. Dr. Cemal TOSUN

HUTBE YAZMANIN İŞLEM BASAMAKLARI

HUTBE İKİ KISIMDAN OLUŞUR

HUTBENİN PLANI

HUTBENİN METNİ

HUTBENİN PLANI

Hutbe (Hutbe Metni), önceden hazırlanan bir plâna (Hutbe Plânı) göre yazılır ve bu plânla birlikte değerlendirilmek üzere komisyona teslim edilir. Hutbe plânı, değerlendirilecek hutbenin taslağı mahiyetindedir ve hutbenin temel niteliklerini içerir. Bu nitelikler, hutbe metninin değerlendirilmesinde de ölçüt işlevi görür.

HUTBE PLANI UNSURLARI

Hutbenin Konusu Problemi Amacı Kazanımları Temel Niteliği Kaynakları

HUTBE PLANI UNSURLARI: KONU Konu adı belirtilir. Konu adının amaç ve

muhtevayı yansıtmasına özen gösterilir. Konu seçiminde belirli günler, geceler, çözümüne dinin katkısı öngörülen güncel sorunlar, cemaatin ihtiyaçları ve beklentileri dikkate alınır.

HUTBE PLANI UNSURLARI:PROBLEM Hutbenin ele aldığı problem tanımlanır. Varsa alt

problemler yazılır. Problem yazımı, betimleme (problemin niteliklerini

açıklama) ya da soru kipinde olabilir. Problem yazımı, hutbenin, problem ya da hedef

merkezli olduğunu ortaya koyar. Problem yazılırken, hutbe problem merkezli ise,

problem açıkça belirtilmelidir. Hedef merkezli ise, hedef açıkça belirtilmelidir.

Problem ve hedefi birlikte nitelendirmek de mümkündür.

HUTBE KONUSU/PROBLEMİ

Hutbede işlenecek/ele alınacak konunu veya problemin tanımlanması

Amaç; amacı ve muhtevası belirli ve uyumlu bir hutbe yazmak

HUTBE KONUSU/PROBLEMİ

Ne için hutbe okuyacağız?

Bu günkü görevi yapmış olmak için değil?

Ne için Hutbe yazacağız?

Edebiyat Yapmak için değil

HUTBE KONUSU/PROBLEMİ

Bilgi boyutlu olabilir Eksik bilgilerin tamamlanması Yanlış bilgilerin düzeltilmesi Yeni bilgi verilmesi vb.

HUTBE KONUSU/PROBLEMİ

Duygu boyutlu olabilir Duyguları harekete geçirme Yatıştırma Yanlış duygulanımları önleme

HUTBE KONUSU/PROBLEMİ

Bilgi duygu birlikteliği olabilir Duyguları harekete geçirerek

Bilgiler konusunda ikna etme Bilgi aramaya sevk etme Bildiklerini uygulamaya sev etme vb.

HUTBE KONUSU/PROBLEMİ BELİRLEME Bireysel gözlemlerle Metodlu arayışlarla

Sorunlar İhtiyaçlar Zorunluluklar

Tespit edilir

Metodlu her zaman tercih edilir

HUTBE KONUSU BELİRLEME

İsteyene istediği konuda değil Gerekli konuda hutbe yazdırmayı öncelemeli

Cemaatinizin bilgi eksikliklerini Bilgi yanlışlıklarını Davranış yanlışlıklarını Duygu yanlışlıkları

VE DAHİ DESTEKLENMESİ GEREKEN BİLGİ DUYGU VE DAVRANIŞLARINI

BELİRLEYİCİ KÜÇÜK ARAŞTIRMALAR YAPILMALI

HUTBE KONUSU BELİRLEME

Bulgulara göre planlama yapılmalı Bu plana göre hutbe yazımı istenmeli ve

teşvik edilmeli Diğer yazanlar da değerlendirmeye alınmalı

HUTBE KONUSU/PROBLEMİ YAZMA Örnek: Problem: İl-Bölge genelinde cemaatte Dua

konusunda bazı yanlış bilgiler ve bunlara dayalı uygulamalar gözlenmektedir.

Alt Problemler:

HUTBE KONUSU/PROBLEMİ YAZMA Örnek:

Problem: İl-Bölge genelinde İslam Dininde tabiata verilen değer konusunda bilgisizlik ve buna bağlı duyarsızlık gözlenmektedir.

HUTBE KONUSU/PROBLEMİ YAZMA Örnek: Problem: Beş vakit namaz konusunda bilgi

eksikliğine az rastlanmasına rağmen, uygulamasında bilgiyle orantı görülememektedir

Amaç: Namaz ibadetinin inanan insan için önemini vurgulayarak, konu ile ilgili bilgilerinin uygulamaya geçirilmesi konusunda uyarmak (duygu) ve harekete geçirmek (ikna)

HUTBE PLANI UNSURLARI: AMAÇ Hutbe ile ulaşılmak istenen amaç ifade edilir.

Amaç, problemle bütünlük içinde olmalıdır.

HUTBE AMACI YAZMA

Problem cümlesine uygun yazılır

İl-Bölge genelinde cemaatte sıkça rastlanan Dua konusunda bazı yanlış bilgileri (Bilgi) düzeltmek ve yanlış bilgilere dayalı dua uygulamalarının sebepleri ve sonuçları konusunda cemaati bilinçlendirmek (Bilgi-ikna).

HUTBE AMACI YAZMA

İl-Bölge genelinde İslam Dininde tabiata verilen değer konusunda görülen bilgisizliği ve buna bağlı yaşanan duyarsızlığı; ortadan kaldırmak Ortadan kaldırmada dinin katkısını sunmak Farkettirmek ve öğrenmeye sevk etmek

HUTBE PLANI UNSURLARI: KAZANIMLAR Kazanımlar, amaç gerçekleştiğinde, hutbeyi

dinlemiş olan cemaatin edinebileceği öngörülen bilgi, duygu, tutum ve davranışları anlatır.

Kazanımların mutlaka problem ve alt problemlerle örtüşmesi gerekir. Problem cümlesinin ihtiva etmediği kazanım yazılmamalıdır.

HUTBE PLANI UNSURLARI: HUTBE KAZANIMLARI YAZMA Konuya-Probleme dayalı yazılan amacın

kazanım olarak detaylandırılmasıdır Bu hutbeyi dinleyen her bir cemaat;

Dua’nın anlamını kavrar Nasıl dua yapabileceğini bilir Dua konusunda yapılan yanlışları listeler Yanlış dua uygulamalarının olumsuz sonuçlarının

farkında olur Dua konusunda yanlış uygulamalardan kaçınır

HUTBE PLANI UNSURLARI: TEMEL NİTELİĞİ Hutbenin bilgilendirici, ikna edici ya da duygulandırıcı niteliklerinden

hangisinin öne çıktığı belirtilir. Bilgilendirici hutbe; bilgi kazandırıcı, yanlış bilgiyi düzeltici, eksik

bilgiyi tamamlayıcı niteliği/nitelikleri taşıyabilir. Bu özellik; düşünceleri harekete geçirme, yeniden düşünme, mevcut bakış açısını gözden geçirme ve sorgulama hedeflerine yöneliktir.

İkna edici hutbe; cemaatin inanç, değer, düşünce, tutum ve davranışlarında bir takım olumlu değişiklikleri hedefler. Bu özellik ile delillerle iradeye seslenme, yeni bakış açısı kazandırma, mevcut bilgileri pekiştirme hedeflenir.

Duygulandırıcı/Motive edici hutbe; insanlara olumlu davranışları kazandırmak için, onların duygularını harekete geçirmeyi öne çıkarır.

Hutbelerin temel niteliği, yazılan hutbenin dil/anlatım formunu belirler. Bir hutbe bu üç nitelikten her birine sahip olmalıdır. Ancak, her hutbenin

öne çıkan bir ana niteliği bulunmalıdır. Hutbe ana amacına uygun bir ana nitelikte belirginleşmelidir. Ana niteliğin hangisi olduğu, diğer hangilerinin ana niteliğe yardım için olduğu belirtilmelidir.

HUTBENİN TÜRÜNÜN BELİRLENMESİ Bilgilendirici bir hutbedir Duygulandırıcı bir hutbedir İkna edici bir hutbedir

HUTBE PLANI UNSURLARI: ATIF KAYNAKLARI Kazanımlara ulaştıracak muhteva için uygun

dini içeriğin atıf kaynakları (Ayet, Hadis ve bunları anlama, yorumlama ve uygulama geleneğine ilişkin kaynaklar) belirtilir.

HUTBENİN METNİ

Girişte problem ve/veya kazanımlara işaret eden cümleler yer alır.

Problemle ilişkilendirilerek, doğrudan dini kaynağa/dayanağa atıf yapılır.

Dini kaynaklara atıflar, ana nitelik (bilgilendirme, ikna etme, duygulandırma) merkezli olarak çeşitlendirilir.

Günlük hayattan verilecek somut örnek olay ve olgularla konuya açılım kazandırılır. Bu bağlamda tarihsel olaylardan da yararlanılabilir.

Sonuç kısmında kazanımlar merkezli bir özet yapılabilir.

HUTBE KRAVATI

Giriş

Gelişme-Ana Metin

Sonuç

Konuyu-Problemi Takdim

Genişletme:

Açıklamadelillendirme

Örnekler verme

Özetle-sonuca bağla

Niçin etkili bir giriş

Hutbe bir uçuşa benzetilebilir. Uçuşta en zor olan kalkış ve iniştir.

Motive edemeyen-güdüleyemeyen bir girişten başarılı bir gelişme ve sonuç beklenemez.

Ayet her zaman etkili bir giriş sağlayabilir

Girişe başlama şekilleri

Bir hutbeye aşlamak için çeşitli imkanlar vardır: Metinli bir giriş yapılabilir Konunun önemine işaretle

Konunu bir özelliğine, mesela bize olan yabancılığına

Metnin gerektirdiği durumu açıklama Bir bağlantı yaparak başlama

Gündelik bir olaya, Cemaatle ilgili bir duruma, Gün veya geceye.

Şunları anlatmak da uygundur Bir tecrübeyi, Örnek bir anekdotu,

Giriş Şekilleri

Şunlar da olabilir Durum tasviri, Bir soru, Bir provakasyon, Bir nesne, Şiir,

Giriş ne yapmalı

Giriş dinleyiciyi, doğrudan metnin mesajına ulaştırmalı.

Giriş doğrudan hutbe konusuna yöneltmeli İlgisiz, yakın ilgili yada başka şeylerle de ilgili

bir başlangıç ilgi dağılmasını beraberinde getirir.

Doğrudan konuya

İyi bir girişin özellikleri

Şunlardır:

Kısa ve özdür

ilginçtir.

Konunun merkezindendir

Amaçlıdır

GELİŞTİRME

Amacı gerçekleştirecek ve kazanımlara ulaştıracak,

Konuyu ve Problemi içeren/aşmayan Türe uygun muhteva ve

Dil niteliklerine sahip bir açıklama

Mümkün olduğunca metin destekli

Hutbeyi bitirme

Hutbenizin bitişini kesinlikle hafife almayın. İyi ve dikkatlice hazırlayın

Çok iyi bir Hutbe bile kötü bir bitiriş yüzünden etkisinden çok şey kaybedebilir.

Onun için, hutbeyi bitirmek için hiçbir çabayı eksik bırakmayın

İrticali bile konuşacak olsanız, bitirişinizi önceden hazırlayınız

Hutbe bitişi nasıl olmalı?

Bitiş Hutbenin ana mesajlarını özetler, Hedef cümleyi iletir, Net bir sonuç verir, soru bırakmaz Kazanımlar merkezli vurgulu cümleler