Lec การแลกเปลี่ยนสาร

การแลกเปล ยนสาร

เย อห มเซลล (Cell membrane)

เย อห มเซลล (Cell membrane)

เปนสวนทมชวตของเซลล ประกอบดวยโปรตน (glycoprotein) และ

ไขมน (phospholipid) ชนของไขมน (phospholipid) จะเรยงตว

2 ชน โดยหนดานทมประจ (polar) ออก ดานนอก และหนดานทไมมประจ

(nonpolar) เขาดานใน

เย อห มเซลล (Cell membrane)

เย อห มเซลล (Cell membrane)

เย อห มเซลล (Cell membrane)

เย อห มเซลล (Cell membrane)

เปนสวนทมชวตของเซลล ประกอบดวยโปรตน (glycoprotein) และ

ไขมน (phospholipid) ชนของไขมนจะเรยงตวเปน 2 ชน โดยหน

ดานทมประจ (polar) ออกดานนอก และหน ดานทไมมประจ (nonpolar) เขาดานใน

หนาท 1. แสดงอาณาเขตของเซลล หอหม สวนทอยภายในเซลล ทำาใหเซลลแตละเซลล

แยกออกจากกน 2. มคณสมบตเปน เย อ เล อกผาน

(Semipermeable membrane หรอdifferentially permeable membrane) ควบคมการผานเขาออกของ

สาร โดยยนยอมใหสารบางชนดเทานนผาน เขาออกเซลลได

การเคล อนทของสารเข าและออกจากเซลล

การเคล อนทของสารเข าและออกจากเซลล

การล ำาเล ยงสารขนาดเล ก

การล ำาเล ยงสารขนาดเล ก

การล ำาเล ยงสารขนาดใหญ

การล ำาเล ยงสารขนาดใหญ

• อะมบา (Ameba) และ พารามเซยม (Paramecium) ม การแลกเปลยนสารระหวางเซลลกบสงแวดลอม โดย

กระบวนการแพร (diffusion) และการไหลเวยนของไซ โทพลาสซม ภายในเซลล (cyclosis) ทำาใหสารอาหาร

เคลอนไหวไปโดยรอบๆเซลล เพอใหทกสวนของเซลล ไดรบสารอาหารไดทวถง สวนของเสยจะแพรผานเยอ

หมเซลลออกจาก สงแวดลอม ถาเปนนำาจะถกขบถาย โดย contractile vacuole

การแพร (Diffusion) การแพร (Diffusion)

key word  สำาคญ สารมากไปสารนอย

การแพรของสาร(diffusion)

การเคล อนทหร อการกระจายของโมเลก ลของสารจากบร เวณทมความเข ม

ขนมาก ไปยงบร เวณทมความเข มข น นอย โดยโมเลก ลกระจายออกไปทกท ศ

ทกทาง จนทำาให ท กบร เวณมความเข มข นของสารเท าก น

สมดลของการแพรสมดลของการแพร

ในภาวะทไมมการแพร แตอนภาคยงมการ

เคลอนทและการเคลอนทของอนภาคทำาใหทกบรเวณมความหนาแนนของสสารนนเทากน

ในภาวะทไมมการแพร แตอนภาคยงมการ

เคลอนทและการเคลอนทของอนภาคทำาใหทกบรเวณมความหนาแนนของสสารนนเทากน

Simple  diffusionSimple  diffusion

-จากความเขมขนมากไปนอย- เกดขนไดเอง ไมตองใชพลงงานจากเซลล[passive transport]-จะแพรจนกระทงทงสองดานมความเขมขนเทากน

 การแพรแบบฟาซลเทต  (Facilitated 

diffusion)

 การแพรแบบฟาซลเทต  (Facilitated 

diffusion)

• การแพรของสารผานโปรตนต วพา (Carrier) ทฝงอย บรเวณเยอหมเซลลโดยตรง โปรตนตวพา (carrier) 

 โดยไมมการใชพลงงานจากเซลล

•   พบทเซลลเยอบผวลำาไสเลก เซลลตบ เปนตน สารทลำาเลยงเขาสเซลลไดแก สารทมโมเกล

ใหญทละลายนำาได หรอสารทม ประจจำาพวกไอออนตางๆ เชน กลโคส กรดอะม

 โน• กลโคสซมผานเยอหมเซลลไดยาก เนองจากม

โมเลกลใหญ และไมละลายในไขมน แตกลโคส สามารถเคลอนทผานเยอหมเซลลไดด ผานตว

พา

Facilitate diffusionFacilitate diffusion

• การแพรแบบมตวพานนกคอโปรตน• แพรจากมากไปนอย• เกดขนไดเอง ไมตองใชพลงงานจากเซลล[passive transport]อาศยพลงงานจลน

Sometimes substances are required to be move against the Concentration Gradient

Active Processes are used, which require energy.

Active transportActive transport

Active transportActive transport

• เปนการนำาสารเขาออกเซลลจากนอยไปมาก•  ใชพลงงานจากเซลล [active transport]•  มตวพา [carrier]

  หมายถงกระบวนการแพรของของเหลว

หรอตวทำาละลายจากสารละลายทเจอ จางกวาเขาสสาร ละลายทเขมขนกวา โดยผานเยอบางๆ ทเปนเยอเลอกผาน

(semipermeable membrane)

การออสโมซส(osmosis)

การออสโมซส(osmosis)

Osmosis Osmosis

- เปนการแพรของตวทำาละลาย [ซงทเราเรยนๆ กนกคอ นำา นนเอง!]

- จะแพรจากดานทนำามากไปนำานอย [ความเขมขนของสารนอยไปความเขมขนของสารมาก]-ออสโมซสจะหยดกตอเมอทงสองดานมความเขมขนของตวถกละลายเทากน

• ปรากฏการณในขอใดทพบในเซลลสตว แต ไม พบในเซลลพ ช1.  เซลลเตง2. เซลลแตก3.  เซลลเหยว

ก. 1 ข. 2ค. 2,3 ง. 1,3 ตอบ ข .

ปจจยทควบคมการแพรของสารปจจยทควบคมการแพรของสาร

• ความเข มข นของสาร ถาความเข มข นของสารทแพร ก บความเข มข นของตวกลางม ความแตกตางก น

มาก การแพรจะเก ดเร วข น• อณหภม

ถาอณหภม ส ง การแพรของสารจะเป นไปอยางรวดเร ว

• ขนาดอนภาคสาร สารทม ขนาดอนภาคเลกและเบา จะแพร

ได รวดเร วกว า• ความสามารถในการละลายของสาร

ถ าสารทแพร สามารถละลายไดด จะม การแพรส ง

สรปสรป

สารทม โมเลก ลขนาดใหญผ านเข าไปในเซลลด วย

กระบวนการใด

สารทมโมเลก ลขนาดใหญ เชน โปรตน และ คาร โบไฮเครต ผานออกนอกเซลลด วยกระบวนการ exocytosis และเข าไปในเซลลด วยกระบวนการ endocytosis

Exocytosis and endocytosis

transport large molecules

Exocytosis and endocytosis

transport large molecules

ExocytosisExocytosis

Exocytosis เปนการล ำาเล ยงสารโมเลก ล ขนาดใหญออกจากเซลล เชน เอนไซมหร อ

ฮอร โมน โดยเก บไว ใน vesicle เวสเคล เคล อนทมาท ผ วเซลล เย อเวสเคลจะรวมกบ

เย อห มเซลล ท ำาให สารภายในถกปล อยออก ไปนอกเซลล เชน การกำาจ ดของเสยท ย อยไม ได ออกจากเซลล

Exocytosis เปนการล ำาเล ยงสารโมเลก ล ขนาดใหญออกจากเซลล เชน เอนไซมหร อ

ฮอร โมน โดยเก บไว ใน vesicle เวสเคล เคล อนทมาท ผวเซลล เย อเวสเคลจะรวมกบ

เย อห มเซลล ท ำาให สารภายในถกปล อยออก ไปนอกเซลล เชน การกำาจ ดของเสยท ย อยไม ได ออกจากเซลล

Endocytosis เป นการล ำาเล ยงสารโมเลก ลขนาดใหญเข าส

เซลล ม 3 แบบ ไดแก

       1. Phagocytosis

       2. Pinocytosis

       3. Receptor-mediated endocytosis

EndocytosisEndocytosis

Phagocytosis เปนการนำาสารทเปนของแขงเข าเซลล โดยเซลลย นสวน pseudopodium ไปโอบลอมสารของแขงน น แลวเขาไปในเซลล เปน food vacuole แลว food vacuole นนจะไปรวมกบ lysosome ซงภายในม hydrolytic enzymes ทจะย อยสลายสารนนต อไป

อะมบาก นแบคทเร ยด วยว ธน เร ยกไดอ ก อยางว า cell eating

Phagocytosis เปนการนำาสารทเปนของแขงเข าเซลล โดยเซลลย นสวน pseudopodium ไปโอบลอมสารของแขงน น แลวเข าไปในเซลล เปน food vacuole แลว food vacuole นนจะไปรวมกบ lysosome ซงภายในม hydrolytic enzymes ทจะยอยสลายสารนนต อไป

อะม บาก นแบคทเร ยด วยว ธน เร ยกไดอ ก อยางว า cell eating

PhagocytosisPhagocytosis

PinocytosisPinocytosis

Pinocytosis เปนการนำาสารทเปนของเหลวเขาส เซลล โดยเย อห มเซลลเว าเข าไปเพอน ำาสารเข าไป กลายเปนถ งเล กๆ

เร ยกว า Vesicle อยใน cytoplasm พบไดท เซลล ของหนวยไต เร ยกไดอ กอย าง

ว า cell drinking

Pinocytosis เปนการนำาสารทเปนของเหลวเข าส เซลล โดยเย อห มเซลล เว าเข าไปเพอน ำาสารเขาไป กลายเปนถ งเล กๆ

เร ยกว า Vesicle อยใน cytoplasm พบไดท เซลลของหนวยไต เร ยกไดอ กอย าง

ว า cell drinking

Receptor-mediated endocytosisReceptor-mediated endocytosis

Receptor-mediated endocytosis เป นการนำาสารเฉพาะบางชนดเข าไปในเซลล โดยทผ วเซลล ม receptor เฉพาะส ำาหร บสารบางอยางเข ามาจ บ แลวถ กน ำาเข าไปในเซลลเป นถ งเล กๆ เร ยกว า Vesicle เม อผานการยอยแล ว receptor สามารถถกน ำามาใชใหมได อ ก ส   ารทเข าส เซลล ด วยว ธน ได แก ฮอร โมน

     สารพษ แอนตบอด ไวร ส เปนต น

• Endocytosis : การนำาสารเขาสเซลล• Exocytosis : การนำาสารออกจากเซลล

Bulk transportBulk transport

EndocytosisEndocytosis

ExocytosisExocytosis

- การเคลอนทของสารเขาและออกจากเซลล

การเคลอนทของสารเขาและการเคลอนทของสารเขาและออกจากเซลลออกจากเซลล

การเคลอนทของสารเขาและการเคลอนทของสารเขาและออกจากเซลลออกจากเซลล

การล ำาเลยงสารขนาดเลกการล ำาเลยงสารขนาดเลกการล ำาเล ยงสารขนาดใหญการล ำาเลยงสารขนาดใหญ

การแพร (diffusion) การแพร (diffusion)

ออสโมซส (osmosis) ออสโมซส (osmosis)

การแพรแบบฟาซล เทค (facilitated diffusion) การแพรแบบฟาซล เทค (facilitated diffusion)

การลำาเล ยงโดยใชพล งงาน (Active transport) การลำาเล ยงโดยใชพล งงาน (Active transport)

เอกโซไซโทซส(Exocytosis)เอกโซไซโทซส(Exocytosis)

เอนโดไซโทซส(Endocytosis)เอนโดไซโทซส(Endocytosis)