Lulzim Selami

Вовед во Вовед во административно правоадминистративно право

Поим, предмет, однос со други Поим, предмет, однос со други дисциплини, методи, изворидисциплини, методи, извори, , положба на положба на

администрацијата во РМадминистрацијата во РМ

Поим на администрацијаПоим на администрација

1. 1. Функционален поимФункционален поим – – функцијафункција (управна функција на (управна функција на вршење власт, авторитативни вршење власт, авторитативни активности на издавање активности на издавање дозволи, обврски и примена на дозволи, обврски и примена на принуда); принуда); дејностдејност (административна дејност како (административна дејност како збир на авторитативни и збир на авторитативни и неавторитативни активности неавторитативни активности заради остварување на заради остварување на социјални/општествени цели)социјални/општествени цели)

Поим на администрацијаПоим на администрација

2. 2. Организационен поим –Организационен поим – ((административна административна организација, организација, административен органадминистративен орган). ). Посебен систем на Посебен систем на организациони целини, кој организациони целини, кој врши административни врши административни активности, како во рамките активности, како во рамките на државната организациона на државната организациона структура, така и надвор од структура, така и надвор од неа.неа.

Терминолошки разлики: Терминолошки разлики: управауправа-функционлен поим-функционлен поим

Вршење Вршење управна управна функција функција како власт :како власт :

Решавањеуправни

предмети

Вршењеуправеннадзор

Извршу-вање

назакони

Терминолошки разлики: Терминолошки разлики: управауправа-организационен поим-организационен поим

Органи кои Органи кои претставуваат претставуваат класична класична државна државна управа, управа, предвидени предвидени со Устав и со Устав и закони:закони:

Управни организации

Стручнислужбиво држ.органи Инспекто-

рати

Дирекции

Управи

Министерства

Државна управа

Терминолошки разлики: Терминолошки разлики: администрацијаадминистрација-функцион-функционaaлен лен поимпоим

Дејности во Дејности во кои јавната кои јавната админ. се админ. се јавува и јавува и како власт, како власт, но и како но и како стручна стручна служба:служба:

Решавањеуправни

предмети

Управеннадзор

Извршу-вање

назакони

Следење насостојбите и

давањеиницијативи

Подготовкана прописи

Терминолошки разлики: Терминолошки разлики: администрацијаадминистрација--организационен поиморганизационен поим

ЈЈавна администрација (авна администрација (најширока најширока смисла):смисла):

државна управадржавна управа – министерства, органи во – министерства, органи во состав, управни организации;состав, управни организации;

јавни службијавни служби – установи од образование, – установи од образование, здравство, наука, кутура;здравство, наука, кутура;

фондовифондови – здравствен, пензиски, за води, – здравствен, пензиски, за води, за патишта;за патишта;

јавни претпријатија;јавни претпријатија; трговски друштва со јавни овластувањатрговски друштва со јавни овластувања;; невладини организации со јавни невладини организации со јавни

овластувања.овластувања.

Јавна администрација – Јавна администрација – организационен поиморганизационен поим

ЈАВНА АДМИНИСТРАЦИЈА

Државнауправа

министерства,органи во

состав,управни

организации

Јавни службиболници,

училишта,факултети,

дет.градинкипенз.домовитеатри,кина...

Фондовипатишта,

води,шуми,еколошки,

инвалидскиздравствени,

пензиски...

Јавни претпријатија

сообраќај,водовод,

железници,комуналнахигиена,

урбанизам,шуми,води,Аеродром...

Трговскидруштва со јавни

овластувањаТелеком,

ЕСМ,Мобимак,

Космофон...

NGOсо јавни

овластувањаЛекарскакомора,

НотарскаКомора,АМСМ,Сојуз навозачи...

Администрација-управа Администрација-управа во македонското правово македонското право

Понекогаш двата термина Понекогаш двата термина претставуваат синоними. претставуваат синоними. Употребата на едниот или Употребата на едниот или другиот, често зависи:другиот, често зависи:

Од трендот во конкретен Од трендот во конкретен временски период;временски период;

Терминологијата прифатена Терминологијата прифатена во позитивното право;во позитивното право;

Личните преференци на Личните преференци на авторот и сл.авторот и сл.

Предмет на Предмет на административно право административно право како правна гранкакако правна гранка

Збир од правни норми Збир од правни норми со кои се регулираат со кои се регулираат организацијата, организацијата, дејноста и контролата дејноста и контролата на администрацијата.на администрацијата.

Предмет на административното Предмет на административното право како гранка на правниот право како гранка на правниот систем во РМсистем во РМ

Збир на авторитативни и Збир на авторитативни и неавторитативни правни неавторитативни правни норми со кои се регулираат:норми со кои се регулираат:

А) организацијата на А) организацијата на администрацијатаадминистрацијата

Б) управна/административна Б) управна/административна дејност идејност и

В) контролата на В) контролата на администрацијатаадминистрацијата

Организација на Организација на администрацијата како предмет администрацијата како предмет на административното право:на административното право:

Основање и укинување на Основање и укинување на административни органи, административни органи, внатрешна организација и внатрешна организација и персонална структура, персонална структура, раководење, работење и однос раководење, работење и однос со други државни органи, со други државни органи, недржавни субјекти и граѓани.недржавни субјекти и граѓани.

Управна дејност како предмет Управна дејност како предмет на административното право:на административното право:

Вршење на административни Вршење на административни и стручни работи (решавање и стручни работи (решавање во управна постапка, вршење во управна постапка, вршење на управен надзор, подготовка на управен надзор, подготовка на предлози за водење на предлози за водење политика, изработка на нацрт политика, изработка на нацрт закони), донесување на закони), донесување на правни одлуки (конкретни, правни одлуки (конкретни, општи и др. правни акти), општи и др. правни акти), вршење материјални дејствијавршење материјални дејствија

Контрола на администрацијата Контрола на администрацијата како предмет накако предмет на административното право:административното право: Судска контрола на Судска контрола на

законитоста на управните акти законитоста на управните акти (управен спор), (управен спор),

Судска контрола на работата Судска контрола на работата на администрацијата на администрацијата (одговорност за штета и (одговорност за штета и кривична одговорност) икривична одговорност) и

Политичка (парламентарна) Политичка (парламентарна) контролаконтрола

Предметна административното Предметна административното правоправо како наукакако наука

Административно право како Административно право како научна дисциплина има за задача научна дисциплина има за задача врз основа на научна методологија врз основа на научна методологија и приод да ги проучува општите и приод да ги проучува општите правни норми, да ги воопштува и правни норми, да ги воопштува и генерализира во општи принципи генерализира во општи принципи на администрацијата обликувајќи на администрацијата обликувајќи ги во конзистентен правно-научен ги во конзистентен правно-научен систем.систем.

Предмет на административно Предмет на административно правоправо – правна гранка и наука– правна гранка и наука

Мешовита концепција: сите Мешовита концепција: сите правни прописи со кои се правни прописи со кои се регулира организацијата, регулира организацијата, дејноста и контролата на дејноста и контролата на администрацијата во нивното администрацијата во нивното правно-научно и теоретско правно-научно и теоретско проучување и објаснување.проучување и објаснување.

Предмет на Предмет на административното правоадминистративното право

Надзор

Дејности Организација

Положба вополитич.систем

Развој

АДМИНИСТРАЦИЈА

Предмет на Предмет на административното правоадминистративното право

Динамичен, променлив, со Динамичен, променлив, со тенденција за постојано ширење на тенденција за постојано ширење на неговиот опсег! неговиот опсег! Порано: Порано: државна администрација државна администрација ии регулацијарегулација Денес: Денес: јавна администрацијајавна администрација = = држ.управа+локална држ.управа+локална самоуправа+управни самоуправа+управни организации+установи+невладин организации+установи+невладин сектор со јавни овластувања+јавни сектор со јавни овластувања+јавни претпријатија; ипретпријатија; идерегулацијадерегулација

Историски развој на науката Историски развој на науката за административното правоза административното право

До До XVIIIXVIII--административните административните работи се изучувале во рамки работи се изучувале во рамки на камералните, полициските на камералните, полициските и политичките науки;и политичките науки;

Правните аспекти на Правните аспекти на администрацијата се вршеле администрацијата се вршеле согласно другите правни согласно другите правни прописи; прописи;

Историски развој на науката Историски развој на науката за административното правоза административното право Кон Кон крајот на крајот на XVIIIXVIII век век, , почеток почеток

на на XIXXIX, апсолутистичките и , апсолутистичките и полициските држави во полициските држави во континентална Европа создале континентална Европа создале крупни и сложени бирократски крупни и сложени бирократски апарати, со бројни правила, апарати, со бројни правила, директиви и прописи што директиви и прописи што захтеваше научна обработка;захтеваше научна обработка;

Франција, (Франција, (droitdroit administrativeadministrative););--Белгија, Шпанија, Италија. Белгија, Шпанија, Италија.

Историски развој на науката Историски развој на науката за административното правоза административното право

Германија, Рајнска Германија, Рајнска конфедерацијаконфедерација - полициски - полициски држави на чело со монарх, држави на чело со монарх, правна регулација на правна регулација на работата на администрацијата работата на администрацијата била невозможна, поради што била невозможна, поради што посебна научна дисциплина посебна научна дисциплина се јавува подоцна.се јавува подоцна.

Историски развој на науката Историски развој на науката за административното правоза административното право Англосаксонските системиАнглосаксонските системи

Велика Британија, Велика Британија, ДајсиДајси, сваќање , сваќање дека посебен корпус не постои дека посебен корпус не постои (поради (поради common lawcommon law),),

САД, административното право се САД, административното право се изучувало исклучиво во рамки на изучувало исклучиво во рамки на науката за јавната администрација: науката за јавната администрација: организациски, технички, организациски, технички, социолошки, психолошки и други социолошки, психолошки и други вонправни моменти поврзни со вонправни моменти поврзни со работата на државните работата на државните административни органи.административни органи.

Современи тенденции за развој Современи тенденции за развој на науката за административното на науката за административното

правоправо Администрацијата не се јавува Администрацијата не се јавува

повеќе како исклучив носител на повеќе како исклучив носител на силасила туку како систем на органи туку како систем на органи чија основна цел е извршување на чија основна цел е извршување на законите, под силен и законите, под силен и континуиран надзор на владата, континуиран надзор на владата, парламентот и судството, а заради парламентот и судството, а заради поедноставно и ефикасно поедноставно и ефикасно остварување и заштита на остварување и заштита на слободите и правата на граѓаните.слободите и правата на граѓаните.

Поим на управувањеПоим на управување

Во најопшта смисла 2 значења:Во најопшта смисла 2 значења: управување со предмети; иуправување со предмети; и владеење со луѓевладеење со луѓеПравно-политички концепции:Правно-политички концепции: традиционалнитрадиционални - посебна - посебна

функција на државната функција на државната власт;власт;

современи современи - вршење - вршење управни активности = управни активности = вршење јавни службивршење јавни служби

Поим на управувањеПоим на управувањеСоцио-технолошки концепции:Социо-технолошки концепции: КамерализамКамерализам XVIII XVIII век – водење на век – водење на

државни односно полициски државни односно полициски (управни) работи врз основа на (управни) работи врз основа на техники и методи на т.н. чисто техники и методи на т.н. чисто управно искуство;управно искуство;

Научна организација на трудотНаучна организација на трудот XX XX век – селекција на оптимални век – селекција на оптимални методи и техники на организирање;методи и техники на организирање;

Школа на меѓучовечки односиШкола на меѓучовечки односи XX XX век – организација на век – организација на трудот+психолошка реалност трудот+психолошка реалност (мотиви, реакции и однесување на (мотиви, реакции и однесување на поединците)поединците)

Поим на управувањеПоим на управувањеУправувањето како систем за Управувањето како систем за

социјална (општествена) регулацијасоцијална (општествена) регулација:: Сложен управен систем на човечка Сложен управен систем на човечка

соработка за социјална регулација соработка за социјална регулација крај на крај на XX XX век– 1.век– 1.системсистем (целина (целина составена од делови различна од составена од делови различна од својата околина); 2. својата околина); 2. соработка соработка (однесување на едно лице (однесување на едно лице ориентирано кон соодветно ориентирано кон соодветно однесување на друго лице); однесување на друго лице); 3.3.социјална регулацијасоцијална регулација (неутрализирање на негативните (неутрализирање на негативните ефекти од неизвесноста кои ефекти од неизвесноста кои произлегуваат од евентуалното произлегуваат од евентуалното нелегитимно однесување на луѓето).нелегитимно однесување на луѓето).

Современ поим на Современ поим на управувањеуправување

Под управување се подразбира:Под управување се подразбира: организирање;организирање; насочување;насочување; владеење;владеење; раководење;раководење; координирање...координирање...

Административно право – Административно право – наука за администрацијатанаука за администрацијата AAП – позитивно-правен аспектП – позитивно-правен аспектНа администрацијата и На администрацијата и

управувањето;управувањето;Наука за администрација – Наука за администрација –

проблемот на проблемот на администрацијата и администрацијата и управувањето како во јавниот управувањето како во јавниот така и во приватниот сектор така и во приватниот сектор (основни принципи)(основни принципи)

Административно право – Административно право – уставно правоуставно право

Уставно право – основни уставни начела Уставно право – основни уставни начела за правната положба на администрацијата за правната положба на администрацијата во системот на поделба на властво системот на поделба на власт

Административно право - детално Административно право - детално проучување на администрацијата, проучување на администрацијата, нејзиниот развој, дејности, положба во нејзиниот развој, дејности, положба во политичкиот систем, организација и политичкиот систем, организација и надзорнадзор

Уставноправо

Законодавство Егзекутива Судство

Администрација

Надзор

Дејности Организација

Положба вополитич.систем

Развој

Администрација

Административно право – Административно право – финансово правофинансово право

Финансово право - подготовка, Финансово право - подготовка, донесување и извршување на буџет, донесување и извршување на буџет, определување даноци, работење на определување даноци, работење на банките и др. финансиски институции и сл.банките и др. финансиски институции и сл.

Админист. правоАдминист. право––општата управна општата управна постапка,задолжителна не само за админ. постапка,задолжителна не само за админ. органи, туку и за и институциите од органи, туку и за и институциите од финсовиот сектор.финсовиот сектор.

Админ.право

Финан.правоУпр.постапка

Административно право – Административно право – трудово правотрудово право

Админ. право - службенички систем кој Админ. право - службенички систем кој опфаќа дел од вработените во опфаќа дел од вработените во администрацијата, Закон за државни администрацијата, Закон за државни службеницислужбеници – lex specialis – lex specialis – јавно право – јавно правоТрудово право - права и обврски од Трудово право - права и обврски од работниот однос на вработените во работниот однос на вработените во администрацијата кои го немаат статусот администрацијата кои го немаат статусот на државни службеници, Закон за раб. на државни службеници, Закон за раб. односи – односи – lex generalislex generalis – приватно право – приватно право

Трудовоправо

Админ.право

Административно право – Административно право – граѓанско правограѓанско право

Адм. прав. однос:Адм. прав. однос: Државен органДржавен орган Посилна волјаПосилна волја ПринудаПринуда Внатрешна Внатрешна

контролаконтрола

Граѓ.прав.однос:Граѓ.прав.однос: Физички лицаФизички лица Автономна Автономна

волјаволја РамноправностРамноправност Судска Судска

контролаконтрола

Методи на административно Методи на административно правоправо

Правно-аналитичкиПравно-аналитички ДескриптивенДескриптивен Анализа на содржинаАнализа на содржина СоциолошкиСоциолошки ИсторискиИсториски КомпаративенКомпаративен

Извори на административно Извори на административно правоправо

Устав

Закони: со двотретинско и

обично мнозинство

Подзаконски акти

Законите како извор на Законите како извор на административното правоадминистративното право

Устав

Закон за органина држ. управа

Закон за општаУправна постапка

Закон заУправни спорови

Закон за држ.службеници

Закон за установи

Закон залокал самоуправа

Закон заВлада

Подзаконски акти како извор на Подзаконски акти како извор на административното правоадминистративното право

Закони

Подзаконски акти:

Подзаконскиакти наВлада

Подзаконскиакти на

администрат.органи

Уредба Наредба Одлука Правилник Наредба Упатство

Дополнителни извори наДополнителни извори наадминистративното правоадминистративното право

Обичајно правоОбичајно право Управна наукаУправна наука Судска практикаСудска практика Административна практикаАдминистративна практика

Основни поими на Основни поими на административното правоадминистративното право административно-правен однос,административно-правен однос, административно-правна нормаадминистративно-правна норма основни административно-правни основни административно-правни

институти:институти: административна работа,административна работа, административна (управна) постапка,административна (управна) постапка, административен (управен акт), административен (управен акт),

административно (управно) дејствие,административно (управно) дејствие, административен (управен) надзор иадминистративен (управен) надзор и административен (управен) спорадминистративен (управен) спор

Положба на администрацијата Положба на администрацијата во РМ согласно Уставот од 1991во РМ согласно Уставот од 1991

1.1. Уставен термин – државна управаУставен термин – државна управа2.2. Државна управа: министерства, Државна управа: министерства,

други органи на држ. управа и други органи на држ. управа и управни организацииуправни организации

3.3. Принципи на работа на државната Принципи на работа на државната управа:уставност и законитост; управа:уставност и законитост; самостојност; одговорностсамостојност; одговорност

4.4. ДеполитизацијаДеполитизација5.5. Ограничена професионализација Ограничена професионализација

за министрите за одбрана и за министрите за одбрана и внатрешни работи: цивили внатрешни работи: цивили најмалку три годининајмалку три години

Законска поставеност на Законска поставеност на администрацијата во РМадминистрацијата во РМ

Закон за организација и Закон за организација и работа на органите на работа на органите на државната управа од 1998државната управа од 1998

Закон за организација и Закон за организација и работа на органите на работа на органите на државната управа 2000државната управа 2000

...измени и...измени и дополнувања 2008, дополнувања 2008, и 2010и 2010

ЛитератураЛитература

Основна литература:Основна литература:1.1. Гелевски, Гризо, Давитковски, Гелевски, Гризо, Давитковски,

Павловска Данева „Административно Павловска Данева „Административно право“, Скопје, 2007, стр. 11-55;право“, Скопје, 2007, стр. 11-55;

2.2. Устав на РМ од 1991 годинаУстав на РМ од 1991 година3.3. Закон за организација и работа на Закон за организација и работа на

органите на државната управа од 2000 органите на државната управа од 2000 годинагодина

Дополнителна литература;Дополнителна литература;Лилиќ, „Управно право“, Београд, 1995, Лилиќ, „Управно право“, Београд, 1995,

стр. 73 - 143стр. 73 - 143

Прашања и теми за Прашања и теми за дискусија и есеи:дискусија и есеи: Поим на администрацијаПоим на администрација Поим на управувањеПоим на управување Предмет на административно правоПредмет на административно право Однос на административното право со Однос на административното право со

другите правни дисциплинидругите правни дисциплини Методолошки пристап во изучувањето Методолошки пристап во изучувањето

на администрацијата и на администрацијата и административното правоадминистративното право

Извори на административното правоИзвори на административното право Положба и улога на администрацијата Положба и улога на администрацијата

во Република Македонија во Република Македонија