metoda, którą trzeba zrozumieć, aby móc się jej nauczyć · liwić im gojenie przez...

r e h a b i l i t a c j a / /

42

G A B I N E T F I Z J O T E R A P E U T Y

Założenia FDM opierają się na znajomości i rozpoznawaniu ty-pów zaburzeń struktury, a zatem

również funkcji powięzi. Zaburzenia te według Typaldosa są bardziej istot-ne z punktu widzenia czynników wy-wołujących ból i ograniczenia ruchu, takich jak: skręcenia, zwichnięcia, złamania, mechaniczne uszkodzenia. Zatem leczenie uszkodzeń struktur powięziowych bezpośrednio wpływa na pozostałe składniki narządu ru-chu, zmniejszając bądź likwidując ból, ograniczenia ruchu czy obrzęk. Daje to możliwość szybszego i skuteczniej-szego leczenia uszkodzeń pozostałych struktur układu ruchu.

Typaldos stworzył następującą defi-nicję: FDM jest podejściem opartym na anatomii, w którym przyjmuje się, że etiologia dosłownie każdego urazu w układzie mięśniowo-szkieletowym, a także schorzeń neurologicznych oraz innych jednostek chorobowych zawiera się w jednej (lub kilku) z sześciu okre-ślonych zmian patologicznych (dystor-sji) w tkance łącznej (pasma powięzio-we, więzadła, ścięgna, troczki etc.).

Powięzi według Typaldosa Powięzi są strukturami włóknistymi zbudowanymi z tkanki łącznej i znaj-dują się we wszystkich rejonach ludz-kiego ciała – tworzą ścięgna, więzadła, powięzi powierzchowne i głębokie, osierdzie i inne struktury, które mają za zadanie łączyć, chronić, oddzielać, izolować i otaczać narządy wewnętrz-ne, mięśnie i układy człowieka.

TOMASZ TESZNERMsc. osteopata, FDM-CI terapeuta, fizjoterapeuta

FDM– metoda, którą trzeba zrozumieć, aby móc się jej nauczyć

Title: FDM – the method that you need to understand in order to be able to learn itStreszczenie: W artykule przedstawiono wprowadzenie do metody FDM, najważniej-sze pojęcia i definicje stanowiące podstawy do właściwego jej zrozumienia.Słowa kluczowe: FDM, powięź, diagnosty-ka, technika terapeutycznaSummary: The article presents an introduc-tion to the FDM method, the most important concepts and definitions, which are the basis for its proper understanding.Keywords: FDM, fascia, diagnostics, thera-peutic technique

Ze względu na swoją budowę powięź jest strukturą słabo ukrwioną. Większa część tlenu i substancji odżywczych oraz metabolitów przemiany materii przenoszona jest w drodze dyfuzji po-między komórkami a płynem opływają-cym struktury powięziowe. Ma to swoje implikacje przy uszkodzeniach struk-tury powięzi.

Powięzi ze względu na zróżnicowaną funkcję i położenie różnią się budową i właściwościami mechanicznymi – moż-na je podzielić na następujące rodzaje:• banded fascia (taśmy powięziowe) –

należą do nich: ścięgna, więzadła czy pasmo biodrowo-piszczelowe,

• coiled fascia (pasma spiralne) – ota-czają części kończyn, tułów, naczynia krwionośne i organy wewnętrzne,

• folding fascia (pofałdowane powięzi) – należą do nich: torebki stawowe, błony międzykostne i przegrody po-więziowe,

• smooth fascia (gładkie pasma powięzio-we) – wyściełają stawy, jamę brzusz-ną pod innymi rodzajami powięzi (oprócz pofałdowanych powięzi).Metoda FDM to jeden z wielu istnie-

jących w medycynie modeli. Wszystko rozgrywa się na wirtualnym boisku wyobraźni w oparciu o anatomiczne podstawy – model to nie rzeczywistość. W FDM dolegliwości pacjentów są po-strzegane jako konsekwencje określo-nych deformacji powięzi (łac. distorsio – deformacja). Typaldos wyróżnił sześć dystorsji. Po właściwym zidentyfiko-waniu (test ruchu wykonywany jest przed zabiegiem w celu stwierdzenia

Metoda Fascial Distortion Model (FDM) została stworzona i rozwinięta w Stanach Zjednoczonych przez lekarza osteopatę z wieloletnią praktyką, Stephena Typaldosa. Bywa ona również nazywana TMT (Typaldos Manual Therapy).

Praca recenzowana

/ / 1 / 2 0 1 5

43

G A B I N E T F I Z J O T E R A P E U T Y

ograniczenia zakresów ruchu) i korekcji odkształcenia po-więź odzyskuje naturalny kształt, a co za tym idzie – funkcje – terapeuta poprzez powtórzenie testu może natychmiast sprawdzić efekt wykonanej terapii.

DiagnostykaDiagnostyka opiera się na obserwacji, wywiadzie oraz ba-daniu.

Obserwacja: powięź jako układ sensoryczny informuje pa-cjenta o tym, gdzie jest jego problem (nie zawsze jest to ból), jak głęboko jest umiejscowiony, jak przebiega, gdzie się zaczy-ny, a gdzie kończy. Pacjent wie to najlepiej, a my, terapeuci, często zapominany o tym. FDM koncentruje się na gestyku-lacji – bezwiednej komunikacji pacjenta z otoczeniem.

W wywiadzie pytamy o:– mechanizm urazu – jest ważny z punktu widzenia FDM,– ból – kiedy się nasila, a kiedy maleje – jest ważny z punk-

tu widzenia FDM,– zdjęcia RTG, MR, ultradźwięki itd. – mogą być ważne

z punktu widzenia FDM. Badanie obejmuje:

– palpację – dla FDM ma znaczenie bolesność palpacyjna, – testy zakresu ruchu.

Typaldos wyróżnił następujące zaburzenia powięziowe:1) triggerband (uszkodzenia podłużnych pasm powięziowych)

–TB (ryc. 1),2) herniated triggerpoint (przepukliny powięzi) – HTP,

(ryc. 2),

r e k l a m a

FDM – FASCIAL DISTORTION MODELSpecjalistyczne kursy dla fizjoterapeutów, lekarzy, osteopatów, chiropraktykówNajbliższe terminy modułu 1:

Poznań: 4-6.05.2015 r. Warszawa: 22-24.02.2015 r. Toruń: 18-21.02.2015 r.

INTERNATIONAL ACADEMY OF MANUAL MEDICINE SP. Z O.O.Poznań, ul. Słowackiego 48/2info@iammpolska.com, biuro@archeus.plwww.fdm-polska.com

I N F O R M A C J A I Z A P I S Y

Ryc. 1. Triggerbands (uszkodzenia podłużnych pasm powięziowych)

Ryc. 3. Continuum distortions (uszkodzenia w miejscach przejściowych pomię-dzy kością, a powięzią )

Ryc. 5. Cylinder distortions (uszkodzenia włókien spiralnych powięzi)

Ryc. 2. Herniated triggerpoints (przepukliny powięzi)

Ryc. 4. Folding distortions (odkształcenia powięzi pofałdowanych)

Ryc. 6. Tectonic fixations (sklejenia powięzi)

r e h a b i l i t a c j a / /

44

G A B I N E T F I Z J O T E R A P E U T Y

3) continuum distortions (uszkodze-nia w miejscach przejściowych po-między kością a powięzią) – CD (ryc. 3),

4) folding distortions (odkształcenia powięzi pofałdowanych) – FD (ryc. 4),

5) cylinder distortions (uszkodzenia włókien spiralnych powięzi) – CyD (ryc. 5),

6) tectonic fixations (sklejenia powięzi) – TF (ryc. 6).

Typ zaburzenia w funkcjonowaniu powięzi określany jest na podstawie wywiadu z pacjentem. Szczególną uwagę zwraca się tutaj na sposób, w jaki pacjent pokazuje miejsce dole-gliwości bólowych i rodzaj tych dole-gliwości (pieczenie, kłucie, ciągnięcie i inne). Ważny w aspekcie zaburzeń struktury powięzi jest fakt, że jakiekol-wiek uszkodzenie nie tylko ogranicza zakres ruchu, pogarsza propriocepcję i upośledza prawidłową funkcję mię-śni, ale również w znaczącym stopniu zaburza transport płynów pomiędzy blaszkami powięzi, a zatem upośledza równowagę chemiczną powięzi i oko-licznych tkanek.

Triggerbands (TB)Zaburzenia te dotyczą taśm powię-ziowych (wg Typaldosa banded fascia), które zostały skręcone, oddzielone od siebie, rozdarte lub sfałdowane. Przy uszkodzeniu powięzi leżących głębiej nacisk palcami na skórę będzie silniejszy niż przy uszkodzeniach po-wierzchownych. Celem leczenia tego rodzaju uszkodzeń jest przerwanie istniejących zrostów powięzi oraz przywrócenie prawidłowego układu włókien względem siebie. W drugiej kolejności zbliża się do siebie rozdar-te lub oddzielone pasma, aby umoż-liwić im gojenie przez przywrócenie prawidłowych warunków anatomicz-nych.

Herniated triggerpoints (HTP)Przepukliny pasm powięziowych występują, gdy leżące pod powięzią tkanki uwypuklą się w miejscu zmniej-szonej wytrzymałości włókien tkanki łącznej. Uszkodzenia tego typu mogą Fot. 3. Przykładowy zabieg CD

1

2

3

Fot. 1. Przykładowy zabieg TB

Fot. 2. Przykładowy zabieg HTP

/ / 1 / 2 0 1 5

45

G A B I N E T F I Z J O T E R A P E U T Y

być przyczyną wielu dolegliwości, ta-kich jak: bóle okolicy szyi, barku, ból brzucha czy pośladka. Zakres ruchu w pobliskich stawach jest ograniczo-ny. Celem leczenia przepuklin powięzi jest zaaplikowanie odpowiedniej siły prostopadle do uszkodzenia w celu „wciśnięcia” uwypuklonych tkanek i przywrócenia prawidłowych stosun-ków anatomicznych.

Continuum distortions (CD)Ten rodzaj zaburzeń charakteryzuje się uszkodzeniem strefy przejściowej pomiędzy powięzią a kością. W wyni-ku zmiany struktury strefy przejściowej pomiędzy tkankami zmniejsza się jej wytrzymałość na działanie sił zewnętrz-nych.

Celem leczenia jest „przesunię-cie” tkanki ścięgnistej lub kostnej na właściwe miejsce. Jako element po-mocniczy leczenia uszkodzeń strefy przejściowej stosuje się masaż lodem zmniejszający ogólny dyskomfort w okolicy urazu.

Folding distortions (FD)Trójwymiarowe odkształcenie (folding fascia) to uszkodzenia powstające w wyniku działania sił rozciągają-cych lub ściskających powięzi znaj-dujące się wokół stawu, które poko-nują wytrzymałość mechaniczną tych miejsc. Odkształcenia te ze względu na mechanizm dzielone są na uszko-dzenia w efekcie trakcji (un folding) oraz uszkodzenia w efekcie kompre-sji (re folding) – przy urazach kompre-syjnych stosuje się kompresję, a przy urazach z pociągnięcia stosowana jest trakcja. Działanie takie umożli-wia nadmiernie rozciągniętym lub ściśniętym tkankom powrót do sta-nu fizjologicznego. Podczas leczenia uwzględnia się również współistnie-jące często zaburzenia struktury spo-wodowane rotacją stawu w momencie wystąpienia urazu.

Cylinder distortions (CyD)Zaburzenia te dotyczą powięzi otacza-jących poszczególne odcinki kończyn

(z wyłączeniem stawów), tułów i orga-ny wewnętrzne. W wyniku działania sił, które przewyższają wytrzymałość powięzi, jej włókna zmieniają swoje położenie, przez co równoległa i upo-rządkowana struktura powięzi zostaje zaburzona. Pacjent określa dolegliwo-ści jako leżące głęboko, mimo powierz-chownego ich charakteru. Najczęściej nie może również określić dokładnego ich położenia. Celem leczenia jest przy-wrócenie fizjologicznego ułożenia włó-kien powięzi względem siebie i długiej osi kończyny.

Tectonic fixations (TF)Powięź gładka traci zdolność ślizgu poprzez zmniejszenie ilości oraz ja-kości płynu przez nią wytwarzanego. Skutkiem „sklejenia” jest zmniejszenie się przesuwalności powięzi względem siebie i względem tkanek je otaczają-cych. Następuje również zaburzenie w odżywianiu okolicznych komórek, wchodzących w skład powięzi. W le-czeniu „sklejenia” powięzi w pierw-

r e k l a m a

r e h a b i l i t a c j a / /

46

G A B I N E T F I Z J O T E R A P E U T Y

szej kolejności należy skorygować inne współistniejące dystorsje, a na-stępnie skoncentrować się na zwięk-szeniu przepływu płynu tkankowego. Ostatnim elementem leczenia jest przywrócenie ruchomości między po-więzią a sąsiednimi tkankami, które odbywa się przez rozerwanie istnie-jących zrostów tkankowych.

Techniki terapeutyczneTechniki stosowane w metodzie FDM łączą w sobie precyzję wykonywanych zabiegów ze stosunkowo dużą siłą, któ-rą trzeba przyłożyć w celu skorygowa-nia struktur powięziowych.

Techniki dzieli się na:• techniki wykonywane z użyciem kciu-

ka – należą do nich metody leczenia: triggerbands, herniated triggerpoints, continuum distortions, oraz niektóre techniki leczenia cylinder distortions; techniki z użyciem kciuka umożli-wiają zaaplikowanie dużej siły w jed-nym miejscu i pod określonym kątem, zwiększają precyzję wykonywanych zabiegów, ale zmniejszają obszar działania;

• techniki wykonywane całą ręką – wy-korzystywane są w leczeniu folding distortions, tectonic fixations i niektó-rych cylinder distortions; charaktery-zują się mniejszą precyzją, ale dają możliwość użycia większej siły apli-kowanej na rozległy obszar zaburze-nia, umożliwiają także wykonanie trakcji lub kompresji stawu lub tka-nek miękkich pozastawowych. Przykłady zabiegów przedstawiono

na fot. 1-6. q

Wszystkie ryciny i zdjęcia są własnością Tomasza Tesznera Copyright© i udostępnione za zgodą właściciela.

Fot. 6. Przykładowy zabieg TF

Fot. 5. Przykładowy zabieg CyD

Fot. 4. Przykładowy zabieg FD

4

5

6

Piśmiennictwo: 1. Typaldos S.: FDM Clinical And Theore-

tical Application Of The Fascial Distor-tion Model Within The Practice Of Medi-cine And Surgery. Typaldos Publishing Co.2002.

2. Teszner T.: fdm-manual.Wydawnictwo Tomasz Teszner. Wieden 2014.