Mikrokontrolery - - podstawowe architektury

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (1)

Mikrokontrolery - - podstawowe architektury

Mariusz NOWAK

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (2)

Wprowadzenie

Architektura mikrokontrolera to zespół atrybutów widzianych przez programistę.

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (3)

Wprowadzenie – typy architektur

W zależności od typu struktury pamięci wyróżniamy architektury:• harwardzką• zmodyfikowaną harwardzką• von-Neumanna

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (4)

Wprowadzenie – typy architektur

W zależności od typu listy instrukcji wyróżniamy architektury:• RISC (ang. Reduced Instruction Set Computer)• CISC (ang. Complex Instruction Set Computer)

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (5)

Wprowadzenie - definicja

Mikrokontrolerem nazywamy układ scalony z wyspecjalizowanym mikroprocesorem, spełniający dwa kryteria:

• jest zdolny do autonomicznej pracy• został zaprojektowany do pracy w systemach

kontrolno - pomiarowych

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (6)

Schemat blokowy mikrokontrolera

Dane ProgramUrządzeniaperyferyjne

Jednostkacentralna

Szyna adresowa

Pamięć

Szyna danych

Szyna sterująca

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (7)

Cechy mikrokontrolera

• zamknięcie magistrali danych i adresowej wewnątrz układu scalonego• stała struktura pamięci ROM/RAM• stałość programu sterującego• dostęp do rejestrów procesora i układów we/wy przez mechanizm adresowania pamięci RAM• rejestrowa struktura jednostki centralnej• bogaty zestaw urządzeń we/wy• rozbudowane układy przerwań• różnorodne tryby i środki redukcji poboru mocy

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (8)

Cechy mikrokontrolera cd.

• rozbudowane mechanizmy kontroli i detekcji nieprawidłowych stanów mikrokontrolera• umieszczenie w jednej strukturze układów cyfrowych i analogowych

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (9)

Standardowa architektura mikrokontrolera

Układy we/wy

Układy Peryferyjne

Rejestryspecjalne

Szyna adresowa

Pamięć danych (wewnętrzna)

Bufor szyny danych

Pamięć programu (wewnętrzna)

Układzasilania

Zegar

Akumulator

Rejestrprzejściowy

Rejestrwskaźników

Rejestrrozkazów

……

Wskaźnik stosu

Rn-1Rn-2

R1R0

Rejestr adresowy

Licznik programuUkładsterowania

Dekoderrozkazów

Bufor adresowy

Zewnętrzna szyna danych

Wewnętrzna szyna danych

Szynasterowania

We/Wy

ALU

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (10)

Jednostka centralna

Najważniejszym elementem mikrokontrolera jest jednostka centralna zwana procesorem.

Właściwości jednostki centralnej:• należy do grupy układów synchronicznych i sekwencyjnych• posiada własną pamięć (rejestry)

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (11)

Zadania układów sterowania i wykonawczego

Zadaniem układu sterowania jest:• koordynacja pracy bloków mikrokontrolera• wystawianie sygnałów sterujących na szynę sterującą

Zadaniem układu wykonawczego jest:• realizacja operacji określonych przez sygnały sterujące

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (12)

Układ wykonawczy

W skład układu wykonawczego wchodzi:• jednostka arytmetyczno-logiczna ALU• akumulator• rejestr przejściowy• rejestr wskaźników (rejestr stanu)

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (13)

Podsystem sterowania

W skład podsystemu sterowania wchodzi:• rejestr rozkazów IR (ang. Instruction Register)• dekoder rozkazów• wskaźnik instrukcji IP (ang. Instruction Pointer)• wybrane rejestry specjalne SFR (ang. Special Function Registers) • wskaźnik stosu SP (ang. Stack Pointer)• kontrolery szyn• układy transmisyjne• kontroler przerwań

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (14)

Wykonywanie rozkazów

Cykl wykonania rozkazu odbywa się w dwóch fazach:• pobranie kodu rozkazu z pamięci programu do rejestru

rozkazów• wykonanie odpowiedniej sekwencji operacji

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (15)

Pamięć

W zależności od typu, mikrokontroler wyposażony jest w różne typy wbudowanej pamięci wewnętrznej:• pamięć RAM (ang. Random Access Memory)• pamięć ROM (ang. Read-Only Memory)• pamięć EPROM (ang. Erasable Programmable ROM)• pamięć OTP (ang. One Time Programmable)• pamięć EEPROM (ang. Electrically Erasable PROM)• pamięć FLASH (ang. bulk erasable non-volatile memory)

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (16)

Przykładowa struktura mapy pamięci mikrokontrolera

0…00h

Rejestry specjalne SFR

Rejestr kontrolerówurządzeń zewnętrznych

Zewnętrzna pamięć danych

Przestrzeń nie wykorzystana

Zewnętrzna pamięć programuAdresy procedur obsługi przerwań

Programy diagnostycznei systemowe (monitor)

Układy wejścia/wyjścia

Pamięć danych i stos

Rejestry

F…FFh

Przestrzeń adresowa pamięci zewnętrznej

Przestrzeń adresowa pamięci wewnętrznej

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (17)

Podstawowe tryby adresowania

Do najważniejszych trybów adresowania zaliczamy:• implikowane (wewnętrzne, rejestrowe)• natychmiastowe• bezpośrednie• indeksowe• pośrednie• względne

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (18)

Rejestry ogólnego przeznaczenia

R08

R09

R10

R11

R12

R13

R14

R15

R4LR4H

R5LR5H

R6LR6H

R7LR7H

R0LR0H

R1LR1H

R2LR2H

R3LR3H

16-bitowe rejestry globalne

8- i 16-bitowe rejestry globalne

4 banki rejestrów 8- i 16-bitowych

Struktura rejestrów ogólnego przeznaczenia w mikrokontrolerze 80C51 XA

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (19)

Porty równoległe

Typy portów:• dwukierunkowe• jednokierunkowe wejściowe• jednokierunkowe wyjściowe

Rodzaje linii portów:• dwukierunkowe• z otwartym obwodem drenu tranzystora• o zwiększonej obciążalności

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (20)

Wewnętrzne urządzenia peryferyjne

Najczęściej spotykane wbudowane urządzenia peryferyjne:• układy licznikowe/czasowe• licznik nadzorcy – watchdog• przetworniki A/C• sterowniki komunikacji szeregowej

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (21)

Wewnętrzne urządzenia peryferyjne cd.

Innymi spotykanymi wbudowanymi urządzeniami peryferyjnymi są:• interfejs równoległy• przetworniki C/A• interfejs wyświetlacza LCD• interfejs klawiatury• PWM (ang. Puls Width Modulation• kontroler CRT (monitora ekranowego)

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (22)

System przerwań

Przerwania dzieli się na cztery kategorie zdarzeń:• sytuacje wyjątkowe (ang. exception interrupts)• maskowalne przerwania sprzętowe (ang. event interrupts)• przerwania programowe (ang. software interrupts)• pułapki (ang. traps)

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (23)

Architektura superskalarna i przetwarzanie potokowe

Architektura superskalarna (ang. superscalar) – zwielokrotnienie układu wykonawczego.

Przetwarzanie potokowe (ang. pipelining) – zamiast jednego rejestru instrukcji stosuje się pamięć typu FIFO (ang. First-In First-Out), która gromadzi kolejkę instrukcji.

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (24)

Mikrosystemy kontrolerów

Koncepcja scalonego, kompletnego mikrosystemu kontrolera o elastycznej strukturze opiera się na następujących założeniach:• oprócz procesora i układów peryferyjnych mikrokontroler posiada wbudowane układy PLD (ang. Programmable Logic Device),• zastosowanie układu DSP, pamięci, urządzeń

peryferyjnych o cechach zdefiniowanych przez projektanta zwiększa możliwości zastosowania mikrosystemu.

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (25)

Struktury mikrosystemów

Ze względu na sposób korzystania z zewnętrznych pamięci możemy wyróżnić mikrokontrolery:• udostępniające szyny systemowe poprzez wyprowadzenia portów,• udostępniające bezpośrednio szyny systemowe,• mikrokontrolery zamknięte (embedded).

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (26)

Problem redukcji poboru mocy

Metody redukcji mocy:• stosowanie dwóch oscylatorów,• sieć dystrybucji,• hibernowanie.

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (27)

Architektura RISC

Architektura RISC (ang. Reduced Instruction Set Computer) (zredukowana lista instrukcji):• oddzielne szyny dla danych i programu,• wykorzystywanie przetwarzania potokowego w celu zwiększenia szybkości wykonywania programu,• ograniczony zbiór realizowanych instrukcji

Systemy wbudowane

Mikrokontrolery – podstawowe architektury (28)

Literatura

Gałka P., Gałka P., Podstawy programowania mikrokontrolerów 8051, MIKOM, Warszawa 2000, wydanie IIDaca W., Mikrokontrolery od układów 8-bitowych do 32-bitowych, MIKOM, Warszawa 2000Pełka R., Mikrokontrolery – architektura, programowanie, zastosowania, WKŁ, Warszawa 2000Niederliński A., Mikroprocesory, mikrokomputery, mikrosystemy, WSiP, Warszawa 1997Asembler – Ćwiczenia praktyczne, Praca zbiorowa pod redakcją Eugeniusza Wróbla, Helion, Gliwice 2002