View
77
Download
6
Category
Preview:
DESCRIPTION
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI. Life's real miracles Do not pray for easy lives ; pray to be stronger people. Do not pray for tasks equal to your powers; pray for powers equal to your tasks. Then the doing of your work shall be no miracle, but you shall be a miracle. ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI. - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
1
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
Life's real miracles
Do not pray for easy lives; pray to be stronger people.
Do not pray for tasks equal to your powers; pray for powers equal to your tasks.
Then the doing of your work shall be no miracle,
but you shall be a miracle.
2
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
BİRİNCİ BASAMAK HEKİMİNİN ROLÜ
•Ailenin tamamını ilgilendirir.
•Aile bireylerini tanıyan,
•Ailenin yapısını bilen bir hekim
3
Dünyada her yıl 50 milyon ölüm
Enfeksiyonlar %30
Dolaşım sistemmi %30
Kanserler %10
Perinatal %7
Akciğer hastalıkları %5
4
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
SINIFLAMA
Tersiyer: Semptomlar var. Tanı konmuş
Sekonder:
Primer:
Semptomlar yok
Risk faktörleri var
Primordial: Hastalığın ortadan kaldırılması
5
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
ÖN DEĞERLENDİRME
1. Hastalığın toplumdaki Prevalansı nedir?
2. Mortalite ve Morbiditesi nedir?
3. Risk faktörleri veya erken tanı testleri var mı?
4. Bu testler güvenilir mi?
5. Tanı konulduğunda ne yapabiliriz?
6. Uygulanacak tedavi kabul edilebilir mi?
6
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
ÖN DEĞERLENDİRME
•İnsidans
•Prevalans
•Mortalite
•Sensitivite
•Spesifite
•PPV
•NPV
7
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
TEMEL PARAMETRELER
10
6 80
4Hasta
(Prevalans)
Sağlıklı Spesifite
Sensitivite
PPV NPV
(+) Test (-) Test
8
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
KORONER KALP HASTALIĞI
İnsidans:%0.7Prevalans:30-39y:%1.9, 60-69y:%12.3Maliyet:ABD’de yılda 117 milyar $Mortalite: %20-25Risk Faktörleri: Yaş, Aile hikayesi, Sigara, Hipertansiyon,HDL<35mg/dl, Negatif Risk: HDL>60mg/dlTarama Testleri: >50 y: HDL, Eforlu EKG (güvenli değil)Koruyucu Önlemler: Kolesterol kontrolü, Tansiyon kontrolü, sigara, Aspirin, sağlıklı yaşam tarzı, Diabet regülasyonu
9
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
SEREBROVASKÜLER HASTALIK
İnsidans:%0.5Prevalans:1200/100000Maliyet:ABD’de yılda 18 milyar $Mortalite: 30/100000 kişi/yılRisk Faktörleri: Yaş, Aile hikayesi, Sigara, Hipertansiyon,TIA, kalp hastalığı, Karotit üfürüm, OC kullanımı, hiperlipidemi, yüksek hematokrit.Tarama Testleri: Kan basıncı, >40 y: karotit oskültsayon, >50 y: lipit profiliKoruyucu Önlemler: Kolesterol kontrolü, Tansiyon kontrolü, sigara bıraktırma, Aspirin, sağlıklı yaşam tarzı, Endarterektomi
10
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
KANSERLER
İnsidans:488/100000 kişi
Prevalans:%2
Maliyet: ABD’de yılda 104 milyar $
Mortalite: Tüm ölümlerin %20’si
11
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
KOLOREKTAL KANSER
Risk Faktörleri: Yaş, aile hikayesi, adenomatöz polipler, yağlı beslenme, lifsiz beslenme, Ülseratif kolit, Crohn
Tarama Testleri:>40y : her yıl RT+GGK>50y: 5 yılda bir fleksibl sigmoidoskopi
Koruyucu Önlemler:düşük yağlı, yüksek lifli beslenme, erken tanı
12
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
MEME KANSERİ
Risk Faktörleri:Yaş, aile hikayesi, atipik hiperplazi, ilk gebelik 35 yaşından sonra olması, nulliparite, erken menarş, geç menopoz
Tarama Testleri:Kendi kendine muayene, hekim muayenesi, mamografi
Koruyucu Önlemler:Sekonder korunma
13
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
AKCİĞER KANSERİ
Risk Faktörleri:Sigara (%83), endüstriyel kirlilik
Tarama Testleri:Prognozu etkileyen bir tanı aracı yok
Koruyucu Önlemler:Sigara bırakma
14
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
PROSTAT KANSERİ
Prevalans:80 yaşın üzerine %10.Mortalite: 1/380Tarama Testleri: RT %70 sensitif ve %80 spesifik.PSA veya TR USG ile tanı konulabilir ama mortalite değişmez.
Koruyucu Önlemler: Periodik muayene
15
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
OSTEOPOROZ
Prevalans:Kadınlarda %30-40Maliyet:ABD’de yılda 10 milyar $Risk Faktörleri:Yaş, cins, genetik, erken menopoz, sigara, diyet, sedanter yaşam, iatrojenik
Tarama Testleri:Yok.Dansitometrenin koruyucu bakımda yeri yok.!!
Koruyucu Önlemler:Diyet (günde 800-1000mg Ca), Egzersiz
16
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
OSTEOPOROZ
Besinlerin Kalsiyum İçeriği
1 Fincan Süt 300mg30g az yağlı peynir 185mg1 Fincan yağsız yoğurt 450mg100g yeşil, lifli sebze 150-180mgDiğer sebzelerden 100g 30-100mgMeyveler (ortalama porsiyon) <25mg
17
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
CİNSEL BULAŞICI HASTALIKLAR
İnsidans:Genç erişkinlerde daha fazla.Prevalans:Gonore için %5 Maliyet:ABD için 500 milyon $
Risk Faktörleri:Asemptomatik taşıyıcılık çok fazla Çok eşlilik Homoseksüellik
Tarama Testleri:Yok Risk altındakilere yıllık gonore ve sifilis taraması
Koruyucu Önlemler: Cinsel sağlık eğitimi Monogami Kondom
18
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
KAZALAR
Maliyet:ABD’de yılda 97 milyon $Mortalite: ABD’de yılda 95.000Risk Faktörleri: Alkol, Sigara, Emniyet kemeri, Mutfak, Oyuncaklar, sobalar, şofben
Koruyucu Önlemler:Eğitim (Emniyet kemeri, Alkollü araç kullanımı, yüzme), Yangın söndürücü, Banyoda tutacak
19
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
EV KAZALARI
- BanyodaIslak Bez, Sıcak Su, Makas, Cam Karpuz, Lavabo Seramiği, Elektrikli Isıtıcı, Sabun ve Deterjan, Tıraş Bıçağı, Elektrikli tıraş makinası, Ampul,Çamaşır Makinası, Şampuan, Saç Kurutucu, Priz, Ayna, Şofben
- Oturma OdasındaElektrik anahtarları ve prizler, soba ve ısıtıcılar, Avize,Cam sehpa ve cam eşya, muhtelif seramik eşya, bazı zehirli ev bitkileri
- Çocuk OdasındaTop, Paten, Patlayıcı oyuncaklar (maytap, çatapat), Vurucu oyuncaklar (Sivri uçlu oklar), Küçük parçalı oyuncaklar,Yayla kurulan oyuncaklar
- Depo Alanları ve İş OdasındaÜst üste dengesiz dizilmiş ağır nesneler (odun vb.),Balta, Keser, burgu, tornavida, testere, çekiç,Tüm elektrikli hobi aletleri,Av silahları, fişek, barut, kapsül,Solvent (tiner, gazyağı vb.) ve boyalar,Isı yayan araçlar (ütü, soba...)
- MutfaktaKibrit, Çakmak, Tüpgaz, Çatal, Bıçak, Tribüşn, Ağır metal tencere,Tüm Elektrikli ev aletleri, Cam Eşya, Tabak-çanak, Rende
20
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
EV KAZALARI
Çocuklar, büyüklerin hareketlerini izler ve onlar gibi davranmayı öğrenir. Emniyetli hareket ederek çocuğa örnek olunuz ve nasıl davranması gerektiğini sık sık anlatınız. Çocukları evde yalnız bırakmayınız. Ev kazalarındaki çocuk yaralanmalarının %90 'ı çocuklar yalnızken oluşmaktadır. Evde dolu bulunan ve kilit altında olmayan silah muhafaza etmeyin. Yutulabilecek küçük nesneleri çocukların ulaşabileceklere yerlere koymayınız. Oynadığı oyuncaklardan bu tür parçaların çıkmaması için oyuncak seçimine dikkat ediniz. Plastik torba, ip, kablo, iğne, çivi, bıçak, jilet, tornavida, kırılgan cam eşya gibi cisimleri ulaşabileceği alanlardan kaldırınız.
21
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
SAĞLIKLI YAŞAM TARZI
Sağlığın Major Belirleyicisi Kişinin Yaşam Tarzıdır!!Yeterli beslenme
Yağlar
Lif
Ca
Tuz
Meyve
Toksinler
Stres
Egzersiz
22
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
HASTALIK-RİSK FAKTÖRLERİ İLİŞKİSİ
Diyet Hiperlip. Obesite HT Sigara Alkol Sedanter Genetik StresKKH XX XX XX XX XX XX XX XXİnme XX XX XX XX XX XX XX XXBağımlılık XX XX XXOsteoporoz XX XX XX XX XXKaza XX XX XX XXSTE XXAkc. CA XX XX XXMeme CA XX XX XX XXKolon CA XX XX XXServiks CA XXEndom. CA XX
23
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
ÖNLEYİCİ BAKIM TAKİP FORMU
Yaş 50 51 52 53 54 55 56 57 58 59Riskli yaşam tarzı değ. ** ** ** ** ** ** **Kolesterol, HDL ** ** ** **GGK, RT ** ** ** ** ** ** ** ** **Fleks. Sig. ** ** **Td **Meme Mu. ** ** ** ** ** ** ** * ** **Mammogram ** ** ** ** ** ** ** ** **Pap ** * ** ** * * ** * * **Glokom, Görme tarama * *
24
AAFP ÖNERİLERİ
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
İşlem Zaman/hedef kitle Konusu Aşı Aşı takvimine göre HBV, DBT, Polio, Tbc, Kızamık
Aşı takvimine göre rubeola, kabakulak HiB 11-12 yaşına kadar aşılanmamış tüm çocuklara HBV aşısı 12-18 ay Su çiçeği Pnömokok epidemisi varsa 2 yaşından büyüklere Pnömokok Toplu halde yaşayan, 2. doz aşısını yaptırmamış
ergen ve genç erişkinler Kızamık, kızamıkcık, kabakulak
2 yaşından büyüklere HAV Kronik kardiopulmoner hastalığı, metabolik
hastalığı olan 6 aydan büyük çocuklara her yıl İnfluenza aşısı
Danışmanlık Her başvuruda Beslenme Her başvuruda Kaza ve yaralanmalar Her başvuruda Tütün kullanımının zararları Her başvuruda Fizik aktivite Adolesanlar Cinsel yolla bulaşan hastalıklar En az 6 aya kadar Anne sütü
Ev ziyareti Süt çocukluğu Eğitilmiş personelle ev ziyaretleri çocuk istismarını ve ev kazalarını azaltır
Muayene Her başvuruda Kilo ve boy ölçümü 3-4 yaş arası Ambliyopi ve strabismus taraması Doğumdan sonra ve 1 haftalıkken Kardiak üfürüm açısından tarama Süt çocukluğu İşitme azlığı
Profilaksi Yenidoğan dönmeinde klamidia konjonktiviti 6 ay-16 yaş düşük florlu içme suyu kullanlar Flor takviyesi
Test Yenidoğan dönminde FKU, hemoglobinopati, hipotiroidi Tbc riski olanlar PPD 6-12 ay Hemoglobin veya hematokrit Riskli annelerin bebekleri ELISA’yla HIV taraması
(Çocuklarda)
25
AAFP ÖNERİLERİ
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
(Bayanlarda)İşlem Zaman/hedef kitle Konusu
Aşı Aşı takvimine göre Tetanoz, difteri 65 yaşından sonra her yıl İnfluenza Kronik bakım ünitelerinde çalışanlar, her yıl İnfluenza 65 yaşından sonra her yıl Pnömokok >50 yaş, topluca yaşayanlar veya kronik kardiopulmoner hastalık, diabet,
anatomik asplenisi olanlar Pnömokok
Su çiçeği bağışıklığı olmayanlar Su çiçeği Risk altındakiler HBV Risk altındakiler HAV
Danışmanlık Her başvuruda Sigara içmenin çocuk sağlığına etkileri Her başvuruda Sigara içmenin zararları Peri menopozal Hormon replasman tedavisi 40-49 yaş Meme muayenesi ve mammografinin risk ve faydaları
Her başvuruda Beslenme 11 yaş üzeri her başvuruda Yeterli kalsiyum alımı Her başvuruda Kazalar Her başvuruda Fizik aktivite Her başvuruda Cinsel yolla bulaşan hastalıklar
Muayene 21 yaşından sonra her muayenede Kan basıncı ölçümü 50-59 yaş arası 1-2 yılda bir Meme muayenesi Her başvuruda Kilo ve boy ölçümü Yaşlılar Snellen görme testleri Yaşlılar İşitme azlığı 16 yaşından sonra her başvuruda Tansiyon ölçümü
Profilaksi Gebelik düşünenler Konsepsiyondan 1 ay öncesi ile 3. ay sonuna kadar 0.4-0.8mg/gün folat
Test Cinsel aktif olanlara 3 yılda bir Pap smear 50-59 yaş arası 1-2 yılda bir Mammografi Gebe kalma ihtimali olanlar Rubella immunitesi 45-65 yaş yılda bir Kolesterol ölçümü 50 yaş üzeri yılda bir GGK, sigmoidoskopi, kolonoskopi veya Bayrumlu grafi
>40 yaş, ailede ailede kolorektal kanser hikayesi olanlara yılda bir GGK, sigmoidoskopi, kolonoskopi veya Baryumlu grafi
Tbc riski olanlar PPD
26
AAFP ÖNERİLERİ
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
(Erkeklerde)İşlem Zaman/hedef kitle Konusu
Aşı Aşı takvimine göre Tetanoz, difteri 65 yaşından sonra her yıl İnfluenza Kronik bakım ünitelerinde çalışanlar, kronik kardiopulmoner hastalıkları
veya metabolik hastalıkları olanlar; her yıl İnfluenza
65 yaşından sonra her yıl Pnömokok >50 yaş, topluca yaşayanlar veya kronik kardiopulmoner hastalık, diabet,
anatomik asplenisi olanlar Pnömokok
Su çiçeği bağışıklığı olmayanlar Su çiçeği Risk altındakiler HBV Risk altındakiler HAV
Danışmanlık Her başvuruda Sigara içmenin çocuk sağlığına etkileri Her başvuruda Sigara içmenin komplikasyonları Her başvuruda Beslenme Her başvuruda Fizik aktivite Her başvuruda Kazalar Her başvuruda Cinsel yolla bulaşan hastalıklar 50-65 yaş Prostat kanseri tarama testlerinin riskleri ve belirsiz faydaları
40-48 yaş koroner kalp hastalığı riski taşıyanlar Aspirin proflaksisinin riski ve faydaları Muayene Yaşlılar Snellen görme testleri
Yaşlılar İşitme azlığı 16 yaşından sonra her muayenede Tansiyon ölçümü
Test 35-65 yaş arası her yıl Kolesterol seviyesi Tbc riski olanlar PPD Risk altındakiler VDRL veya RPR Risk altındakiler HIV >50 yaş her yıl GGK, sigmoidoskopi, kolonoskopi veya baryumlu enema
>40 yaş, ailede ailede kolorektal kanser hikayesi olanlara yılda bir GGK, sigmoidoskopi, kolonoskopi veya Baryumlu grafi
27
AAFP ÖNERİLERİ
ÖNLEYİCİ SAĞLIK BAKIMI
(Yapılmaması Önerilenler)1.Asemptomatik kişilerde pankreas kanseri taraması2.Asemptomatik kişilerde mesane kanseri taraması3.Asemptomatik kişilerde periferik arter hastalığı taraması4.Asemptomatik kişilerde akciğer kanseri taraması5.Asemptomatik kişilerde tiroid kanseri taraması6.Asemptomatik kişilerde tip 1 diabet kanseri taraması7.Asemptomatik kişilerde genital HSV taraması8.Asemptomatik kişilerde rutin EKG kanseri taraması9.Asemptomatik kişilerde kemik dansitometresi yapılması10.Asemptomatik kişilerde rutin tam idrar tetkiki yapılması11.Yenidoğan dönemi dışında rutin tiroid fonksiyon testleri12.Risk altında olmayan kadınlarda over kanseri taraması13.Kendi kendine meme muayenesi14.Prostat kanseri açısından rektal tuşe veya PSA analizi15.Gebelikte rutin demir desteği.
Recommended