Re)Industrijalizacija i Kultura u Tranzicionoj Srbiji

(RE)INDUSTRIJALIZACIJA I KULTURA U TRANZICIONOJ

SRBIJI

Doc. dr Marija Čukanović Karavidić 1, dipl. politikolog, dipl.ecc. master Miloš Stanojević 2, Mr Dragica Jovančević, 3 Fakultet za kulturu i medije, Univezitet Megatrend, Beograd Visoka škola za poslovnu ekonomiju i preduzetništvo, BeogradVisoka škola za poslovnu ekonomiju i preduzetništvo, Beograd

INDUSTRIJALIZACIJA

1963. godine Komitet Ujedinjenih nacija za industrijski razvoj definiše kao proces ekonomskog razvoja u kojem se najveći deo resursa privrede mobiliše u razvoju i primeni:

savremene tehnologije, formiranju privredne strukture koju karakteriše dinamički

prerađivački sektor sa visokom zastupljenošću proizvodnje sredstava za proizvodnju i potrošnih dobara, čime se osigurava

visoka stopa privrednog rasta u celini i uspešno ostvaruju ciljevi ekonomskog i društvenog napretka.

Industrijalizacija je najbrži i najefikasniji način za brzi prelazak iz tradicionalnog u industrijsko društvo.

DEINDUSTRIJALIZACIJA

Povlаčenje iz stаrih industrijа, posebno, industrijа zа proizvodnju i

prerаdu tekstilа i kože i sirovinski intenzivnih proizvodnji osnovnih

metаlа i hemijskih proizvodа, koje se nа rаzne nаčine dislocirаne ili

prepuštene tzv. novo-industrijаlizovаnim zemljаmа.

Jаčаnje uloge propulzivnih delаtnosti zа proizvodnju sofisticirаnih

proizvodа visokih tehnologijа, posebno u elektro-metаlnom odnosno u

proizvodnji hemijskih i fаrmаceutskih proizvodа, kаo i pojаvа tzv.

inovаtivnih (kreаtivnih) industrijа i rаznih servisnih industrijа u službi

ostаle industrije

REINDUSTRIJALIZACIJA

U konceptu reindustrijalizacije država bi trebalo da:

  Smanjuje javnu potrošnju Preorijentiše se sa tekućih na kapitalne izdatke Umanji birokratske prepreke i rizike za

poslovanje i investiranje Reformiše javni sektor

Strukturne reforme i infrastrukturne investicije nužan su faktor reindustrijalizacije

MASOVNA KULTURA

Kultura shvaćena kao maosovna kultura, tj. proizvod i posledica procesa industrijalizacije, dakle posledica promena u ekonomsko političkoj organizaciji i ustrojstvu društva.

Masovna kultura per se teži samanjivanju socijalnih i kulturnih razlika između pojedinih društvenih grupa tako što homogenizuje i ujednačava različite kulturne nivoe. Po svom karakteru ona postaje reproduktivna i gubi se nekadašnji produktivni karakter kulture.

ISTORIJISKI OSVRT

Pronalazak parne mašine 1764. godine od strane Džejmsa Vata predstavlja značajnu prekretnicu u prerađivačkim delatnostima i industriji.

Usledile su značajne promene ne samo u procesu rada i proizvodnje već je došlo i do nastanka modernog građanskog društva i napuštanja nekadašnjeg feudalnog uređenja. Primena parne mašine u industriji, kao i nastanak prvih fabrika dovodi do zapošljavanja sve većeg broja radnika čiji su poslodavciu pripadali građanskom sloju.

Otkriće električne energije i motora sa unutrašnjim sagorevanjem i njihova primena u procesu proizvodnje smatra se početkom druge industrijske revolucije koju nazivaju i industrijskom civilizacijom ili civilizacijom drugog talasa.

Početke treće industrijske revolucije nalazimo u pronalasku atomske energije, primeni elektronike i informatike u procesu proizvodnje i upravljanju sistemima.

Budući da jedno od glavnih karakteristika industrijalizacije proizvodnje predstavlja serijska proizvodnja koja je standardizovana i tipizirana uticalo je i na vrednosti kulture, njenu orginalnost i preti da uništi autonomiji kulture.

Danas možemo govoriti o kulturnoj industriji koja se odnosi na proces transformacije umetničkog dela u kulturni proizvod, koji podleže pravilima tržišta kao i svaki drugi proizvod.

INDUSTRIJALIZACIJA U SRBIJI

Počeci industrijalizacije na ovim prostorima vezani su za osnivanje Senjskog rudnika, prvog rudnika mrkog uglja na prostoru centralne Srbije. Rudnik je osnovan 1853. godine, a krajem 19.

Tako je sa rudarima, majstorima, inžinjerima, geometrima i ostalim pratećim osobljem iz evropskih zemalja (Nemačka, Češka) stigao i deo njihove kulture. Senjski rudnik i Ravna reka dobijaju katoličku crkvu, banket salu i sportske terene.

SFRJ

Nakon završetka rata narodna vlast u Jugoslaviji pred sebe postavlja dva cilja. Prvi cilj jeste obnova ratom razorene zemlje a drugi reorganizacija privrednih odnosa. Nakon obnove, sledila je etapa industrijalizacije i elektrifikacije. Velika su sredstva bila uložena u tešku industriju, energetiku, rudarstvo i vojnu opremu.

Ubrzana industrijalizacija u SFRJ pored dezagrarizacije imala je za posedicu i urbanizaciju i veći priliv stanovništva u gradove. Tako seosko stanovništvo napušta sela i svoje dotadašnje osnovno zanimanje (poljoprivredu) koncentriše se oko većih industrijskih centara, većih gradova.

Napuštanje kulturoloških modela i obrazaca poonašanja nije tako lako kao napuštanje dojučerašnjeg osnovnog zanimanja.

Nova klasa pored volje za radom donosi u gradske sredine i svoj sistem vrednosti, ukuse, dok gradska sredina postavlja svoje standarde i pravila ponašanja.

Tako dolazimo do hibridnih oblika kulture nastalih kao proizvod interakcije dva kulturološka modela.

KRETANJE INDUSTRIJSKE PROIZVODNJE 1946 -2010

Kretanje industrijske proizvodnje Srbije 1946 – 2010 prikazano na grafiku br.1 jasno pokazuje kako je tekao razvoj industrije u zemlji, gde u posleratnom periodu dolazi do naglog rasta da bi tokom devedesetih godina prošlog veka došlo do pada i taj trend i danas postoji.

TRANZICIONA SRBIJA

Jedan od glavnih izazova (pored politčko-socijalno-kulturoloških) koji se postavlja pred tranzicionu Srbiju jeste i problem rekonstrukcije privrede.

U postoktobarskoj Srbiji je preterano ubrzanje dovelo do mahnitanja tržišne konkurencije, koja je zaustavljala ekonomski rast za račun uvećanja kapitala privatnih vlasnika koji se nije investirao u proizvodnju.

Pitanje industrijalizacije jedno od važnijih za razumevanje opšteg socijalno kulturnog stanja jednog društva. Mitovi iz doba komunizma srušeni su krajem prošlog veka na krilima nacionalizma i ratova. Onaj deo industrije koji je preživeo raspad SFRJ, sankcije koje su zadesile Jugoslaviju tokom devedesetih godina i bombardovanje…tranziciju i privatizaciju teško će preživeti.

Reindustrijalizacija dakle predstavlja novi mit u koji još uvek veruje onaj sloj stanovništva koji živi u udobnoj prošlosti. Upravo taj sloj stanovništva pod uticajem sedativnih sadržaja koje upija u svom okruženju veruje u mit reindustrujalizacije i revitalizacije srpske privrede uz jednu jedinu ideju o sigurnom radnom mestu. Nažalost, iskustva zemalja iz regiona koje su odmakle i preležale ove dečije bolesti tranzicije govore suprotno.

Posledice raspada SFRJ kao i uništavanja industrije ostavile su veliki trag i na kulturu stanovništva

Jedina industrija koja danas besprekorno funkcioniše jeste industrija zabave koja svoje ciljeve pasivizacije stanovništva ostvaruje koristeći se sledećim strategijama

Političko medijske strategije (Čomski)

1. strategija zabave 2. strategija stvori problem, pa ponudi rešenje, 3. strategija postupnosti nepopularne mere, 4. strategija nepopularnog odloženog u budućnost, 5. strategija infantilizacije, 6. strategija umesto razmišljanja priziva se emocija, 7. strategija držanja javnosti u neznanju i gluposti, 8. strategija ohrabrivanja osrednjosti, 9. strategija zamene ljudskog revolta krivicom, 10. strategija "znamo vas bolje nego što vi sami sebe

poznajete".

Filozofija brzog uspeha i lake zarade zahvatila je srpsko društvo u tranziciji .Svoj možda i najstrašniji odraz ona daje upravo na polju kulture. U zemlji u kojoj ne radi (gotovo) ni jedna fabrika a broj stranih banaka uveliko prevezilazi broj biblioteka i kulturnih centara po gradovima skromni su izgledi za bilo kakvo pozicioniranje kulturnih vrednosti na tržištu.

GDE SMO DANAS

Iako Srbija ima jednu od najvećih stopa korupcije u Evropi i za deset tranzicionih godina nije uspela da asvaltira ni deset kilometara auto puta i reši pitanje industrijalizacije i nezaposlenosti…ali zato ume da napravi spektakularna slavlja povodom svakog sportskog uspeha. I tako dolazimo do oporobanog recepta hleba i igara, gde ogroman procenat stanovništva posmatra industrijalizovane vesti i šarene slike na ekranu širom zatvorenih očiju.

ZAKLJUČAK

Rad ne pretenduje da daje konačne zakonitosti kazuzalne veze pojmova kultura i industrijalizacija ali svakako da ima za cij da istakne kakve sve implikacije na kulturu odnosne njene pojavne oblike u jednom dtuštvu ima stepen induistrijalizacije.

Posebno važan segment rada predstavlja prikaz trenutnog stanja u tranzicionoj Srbiji sa isticanjem izazova koji stoje pred nama kako u smislu razvoja privrede i industriuje tako i posledica aktuelnog stanja po kulturu, stavove i vrednosti.

RANA INDUSTRIJALIZACIJA

INDUSTRIJALIZACIJA SRBIJE

INDUSTRIJA KULTURE

GDE SMO DANAS

Hvala na pažnji