RZECZY ROBIĄ RZECZY

rzeczy robią rzeczy

2

JOANNA ZIELIŃSKA (6) — WSTĘP

TIM ETCHELLS (12) — OpOwieść O kukiełkach

MAPA (38)

LISTA PRAC (40)

PROGRAM (66)

3

NOTY O ARTYSTACH (90)

GEOFFREY FARMER You know Nothing The Owl knows everything (Nic nie wiesz, sowa wie wszystko) (102)

KALENDARZ (110)

MICHAEL PORTNOY — DOWCIPY (118, 128, 138, 148)

4

5

Joanna Zielińska

Wstęp

7

T eatr lalkowy wydaje się miniatu-rowym światem ludzi, z tą róż-

nicą, że aktorami są tutaj niewielkie animowane obiekty. Lalki teatralne często przypominają nas samych w dzieciństwie, zresztą w języku angielskim puppet pochodzi od słowa poppet i może oznaczać dziecko. Mali aktorzy są niczym muszelki – należą do każdego, kto potrafi przemienić je w postać.

Lalki teatralne bywają naszymi agentami w świecie dorosłych. Wyjątkowo uszczypliwe, wygłaszają polityczne kwestie, reprezentują nasz wewnętrzny głos i nasze słabości, o których nie chcemy otwarcie mówić. Kukiełki mogą grać sceny karkołomne dla ludzi, bo w pewnym sensie są nieśmiertelne. Doprowadzają nas do śmiechu. W obcowaniu z nimi

8

towarzyszy nam czasem uczucie niepokoju i niesamowitości. Często przybierają postać zwierzęcą, zdarzają się również lalki olbrzymy oraz lalki naturalistyczne, wyglądające niemal identycznie jak postacie ludzkie.

Projekt Rzeczy robią rzeczy odwołuje się do przyjemności obcowania ze światem wyobraźni. Jego charakter jest konsekwencją przemian, jakie w ostatnich latach dokonały się w sztukach wizualnych, w których pojawiło się bardzo wiele wątków narracyjnych i fikcyjnych oraz potrzeba opowiadania historii. Jednocześnie Rzeczy robią rzeczy odwołują się do specyficznej estetyki, która w kulturze popularnej kojarzy się z teatrem dziecka oraz rozryw-kowymi programami telewizyjnymi. Tymczasem forma teatru lalkowego

9

ma tradycję głęboko zakorzenioną w historii europejskiej awangardy i początkach sztuki performance.

Rzeczy robią rzeczy to projekt powstały na styku teatru oraz sztuk wizualnych, a jego bohaterami są fikcyjne postacie stworzone przez artystów wizualnych. Ważnym punktem odniesienia jest sce-nograficzny charakter samej wystawy, której towarzyszą działania teatralne. Jakie są konsekwencje spotkania się teatru – w jego najbardziej tradycyjnej formie – ze światem sztuki oraz kim są bohaterowie wystawy? Jakie cechy musi posiadać postać, by publiczność chciała się z nią identyfikować?

10

Jak daleko empatia może posunąć się w świecie obiektów?

11

W którym miejscu poja-wia się empa-tia w stosunku do rzeczy nieożywionej?

Tim Etchells

Opowieść o kukiełkach

13

Czasem wody powodziowe się podnosiły i odcinały dom od świata, a wtedy Marion spędzała całe dnie na najwyższym piętrze budynku, ponura, smutna, osaczona i przemoknięta. Całymi godzinami gapiła się na wodę i wierzchołki drzew, a w dole od czasu do czasu przepływali ludzie na łódkach, czółnach i kajakach oraz byle jak skleconych tratwach; nie-którzy kurczowo trzymali się rzeczy unoszących się na powierzchni. Marion uważnie ich obserwowała i słuchała, a czasem sporządzała w notatniku listę szczątków pływa-jących w mulistej wodzie – widziała zamokniętą pościel, połamane meble, rzygacze, szmaty ze śmietnika i pla-stikowe pojemniki. Czasem, kiedy w trakcie obserwacji coś ją szcze-gólnie zainteresowało, dzwoniła do Tigara, wykrzykując raz po raz jego

14

imię i przywołując go: „Chodź, chodź, no chodź”, a on zazwyczaj z ociąga-niem wstawał z materaca, na którym urzędował przez cały dzień i wyglądał razem z nią przez duże okno; oboje obserwowali świat zalany brunatną wodą i zachwycali się na dwa głosy, pokazując palcem unoszące się tu i tam przedmioty, a on kazał jej się chować, kiedy podpływały moto-rowe łodzie ratownicze i rozlegały się mechaniczne, przetworzone przez megafon nawoływania mężczyzn w czarnych kombinezonach do nurko-wania, bo przecież Marion i Tigar nie chcieli zostać uratowani, ani trochę, a przynajmniej nie w ten sposób.

Nocą robiło się zimno. Oczywiście wtedy było słychać inne odgłosy niosące się po ciemnej tafli wody, na przykład lamenty i okrzyki

15

przerażenia, zgrozy i zdumienia, nie-kiedy samotny jęk, a czasem smutną muzykę, dochodzącą nie wiadomo skąd, a melancholijne oczy reflekto-rów odbijające się w czarnym nurcie wyglądały jak dziwne ryby czające się w morskich głębinach, pokazywane w dawnych czasach na kanale przy-rodniczym. Kiedy robiło się zimno, Marion i Tigar rozpalali ogień na wielkiej, kamiennej płycie chodni-kowej, leżącej tuż przy oknie; dzikie płomienie buchały wysoko, a oni się przy nich ogrzewali, nie zwracając uwagi na osmaloną ceglaną ścianę i framugę. Palili ognisko tyle razy, że kamienna płyta sczerniała, pokryła się bruzdami i sadzą. W pocie czoła wytaszczyli ją po schodach na górę zaraz po poprzedniej powodzi, a może jeszcze wcześniej, tego nie pamiętali, powtarzali tylko, że przynajmniej

16

jest im ciepło i mogą wpatrywać się w osobliwe figury, w które układają się płomienie.

W czasie powodzi odcięto internet i telewizję, nie działały żadne urzą-dzenia, nawet te mobilne, więc życie zrobiło się strasznie nudne, dlatego przez cały czas oglądali obrazy w płomieniach i przedstawienia teatru marionetek.

Marion robiła marionetki z zepsutych sprzętów i odpadków znalezionych w zamieszkiwanych przez nich pokojach na najwyższym piętrze albo wyławianych z wody na klatce schodowej prowizorycznym cedza-kiem; wyciągała je z zatopionego holu i niosła na górę, suszyła je i wykorzystywała albo modyfikowała i robiła z nich prawdziwe marionetki.

17

Pierwszą wykonała z niezidentyfi-kowanego fragmentu odzieży, który zamienił się w fioletową szmatę, butelki po coli i samotnego buta.

W pierwszych przedstawieniach, oglądanych tylko przez nich dwoje przy świetle ognia, Marion relacjono-wała to, co widziała przez cały dzień z okna, na przykład opowiadała o sta-ruszce, która utonęła, albo o dziwnej tratwie, ledwie unoszącej kilkoro dzieci, które krzyczały łamiącymi się głosami w języku nieznanym ani Marion, ani Tigarowi, albo o podwod-nym tańcu jakiegoś morskiego stwora, którego uznali za walenia, ośmiornicę, krakena o białym podbrzuszu, z ogo-nem, płetwami, mackami, żebrami, odnóżami, wąsami i niezliczonymi przepastnymi i melancholijnymi oczami.

18

*

Kiedy deszcz ustał i wody opadły, Marion i Tigar spacerowali po śliskich od mułu chodnikach, unikając, kiedy tylko się dało, innych powodzian. W czasie spacerów zbierali różne rzeczy, głównie lekko zawilgocone, ale zdatne na opał drewno, konserwy i inne rodzaje jedzenia, a w zrujno-wanym przez powódź supermarkecie Marion znalazła więcej materiałów do swojego teatrzyku.

Nieco później w piwnicy budynku niedaleko dawnego centrum Saint Louis Marion zaczęła wystawiać dłuższe spektakle; zapraszała dzie-ciaki z sąsiedztwa, by jej pomagały i współpracowały jako marionetkarze. W dni powszednie wieczorami odby-wały się trzy przedstawienia, w sobotę

19

pięć, a w niedzielę jeszcze więcej. Wstęp był darmowy, ale widzowie zawsze mogli przynieść jakieś arty-kuły spożywcze, z których później przyrządzano potrawy i sprawiedliwie je dzielono.

W trakcie przedstawień Marion poruszała marionetką Linoskoczka chodzącego po niewidzialnej linie rozwieszonej nad ogniem, którego wciąż używali do oświetlenia. Zrobiła też Fontannę przepowiadającą przy-szłość. Marionetkowe Sufrażystki wzniecały bunty, organizowały protesty i oblewały mężczyzn kwa-sem, Skarbek nawiedzał kopalnie, krótkie przemówienia Gadających Głów bawiły Tigara do łez, natomiast niekończące się tyrady i spory Karola Marksa i Adama Smitha bardzo go przygnębiały. Wiele razy przy blasku

20

ognia, rzucającego wokół migotliwą poświatę, Marion opowiedziała histo-rię Pinokia, którego nos wydłużał się z każdym kolejnym kłamstwem.

Jedną z dzielnic opanowały szczury. Wody unosiły się i opadały w niere-gularnym rytmie. Wszystko straciło sens. Rząd upadł po raz drugi albo trzeci. Pewnego dnia patrol zabił Tigara i tego dnia Marion na zawsze pogrążyła się w rozpaczy; zżerał ją gniew, jeszcze bardziej skupiła się na swoich przedstawieniach. On był miłością jej życia, powtarzała, ale odszedł.

Rzeczy i/lub materiały, z których Marion wykonywała marionetki: Gumowe Rękawiczki, Butelki po Detergentach, Drewniana Łyżka, Plastikowe Okulary, Zgniłe

21

Ziemniaki, Pędzel ze Zwierzęcych Kości, Stary Granat Ręczny, Zepsuta Zabawka Erotyczna, Plastikowa Folia, Kończyny Lalki, Brudne Szmaty, Małe Pudełko, Koktajl Mołotowa, Spalona Ozdoba, Ozdoba w Kształcie Wieży Eiffla, Zabawkowy Samochód, Plastikowy Żołnierzyk, Pęknięte Okulary, Szminka, Balon, Pudełko Zapałek, Plastikowe Serce, Owoce w Puszce, Piłeczka do Tenisa, Zepsuty Zegar, Wata, Kość z Palca, Odkurzacz, Martwa Mysz, Samolot Zabawka, Trąbka, Wybielacz, Budyń w Proszku, Zgniły Ogórek, Przeterminowany Lek, Kawałki Obwodu Drukowanego, Teleskop, Śnieżna Kula, Ołówek, Gaz Pieprzowy, Alarm Antygwałtowy, Gumowa Lalka, Drewniane Progi, Kilka Kamieni (różnej wielkości), Cegła, Pustak, Kondom Wypełniony

22

Błotem, Szczotka Druciana, Plastikowy Łabędź, Rycina Anatomiczna, Kłębek Sznurka, Butelka Kleju, Wełna Stalowa, Pęknięte Lustro (odłamki), Zapalniczka, Zmiażdżona Puszka po Piwie, Para Skarpet, Modelina, Ciasteczka dla Psów, Lina, Figurka Superbohatera (bez głowy), Figurka Superbohatera (sam tors), Pudełko Zapałek, Spinacz Typu Żabka, Strzykawki (trzy), Kokardka z Wstążki, Inhalator z Ventolinem, Pół Torebki Mąki Niezdatnej do Spożycia, Karty do Gry, Orzechy Włoskie, Piłeczki do Golfa, Pudełko Pinezek, Poduszeczka na Igły, Sznur Pereł, Gol Arka Elektryczna, Adapter do Modemu, Miniaturowa Buteleczka Whisky (pusta), Miniaturowa Buteleczka z Trucizną (pełna), Strzępy Gąbki, Skrawki Kartonu, Opakowanie

23

ze Styropianu, Kompas, Poziomica, Szpulka Nici, Jeszcze Więcej Kondomów z Błotem, Jeszcze Więcej Kamyków, Pianka do Golenia, Ptasia Czaszka, Garść Monet (bez warto-ści), Podarta Kartka, Gazeta Zwinięta w Rulon, Buteleczka Atramentu, Kartridż do Drukarki (niesprawny), Części Zamienne do Lodówki, Stara Ładowarka do Telefonu, Butelka Farby, Przeterminowany Batonik, Żarówka, Mała Żarówka, Plastikowy Grzebień, Szampon, Patyczki, Szczoteczka do Zębów, Mały Wazon i Pęknięta Filiżanka.

Stworzyła następujące postacie: Doktor, Pigmalion, Jakob i Kuba, Julka i Daria, Śpiewające Dziecko, Nielsen i Robotnik, Masza, Guzek, Pan Iniemamocny, Striptizerka, Przydrożny Kamień, Kwiat,

24

Jaszczurka, Dziecko Gwiazd, Beksa, Nash, Kamienna Twarz, Scrooge, Skąpiec, Topielec, Bogacz, Milionerka, Policjant z Drogówki, Jones, Pieśniarz, Śledczy, Gwałciciel, Pracownik Pomocy Drogowej, Astronauta, Pijak, Pan Wstydliwy, Pokerowa Twarz, Pusta Twarz, Popa Żona Twarz, Człowiek bez Twarzy, Czerwona Twarz, Czarna Twarz, Gówniarz, Mikrus, Krótko Widz, Mur, Nożownik, Ice T, Wentylator, Tatuś z Doskoku, Kat. Flava, Haker, Rzeźnik Koński, Boże Narodzenie, Reflektor, Tropicana, Miguela, Miss End Scene, Śpiąca Królewna, Wojownik, Wędrowny Czyściciel Okien, Dekolt, Cal, Wdowa, Marzyciel, Zwierciadło, Szafa, Drewniana Twarz, Podglądacz, Samuraj, Vogel, Herzog, Dobry Wojak Szwejk, Kosz na Marionetki, Grymas,

25

Mina, PamAnne, Komendant, Wezuwiusz, Synkopa, Madame Grzech, Wenezuela, Blues, Minotaur, Pete z Miami, Usta Obiektywu, Wir, Łupek, Pan Stopek, Kość, Ptak, Kakofonia, Alfabet, Ścierka, Dzwoneczek, Szkielet, Fontanna, Bluszcz, Sufrażystki, Bystrzak, Demokrata, Głowa Demona, Głowa Zebry, Kwadratowa Twarz, Burczymucha, Martin Van Buren, Diabeł w Kajdanach, Psia Twarz, Krwiopijca, Karczownik, Stephen, Święta Krystyna Przedziwna, Król Żebraków, Król Cyganów, Hamlet, Kurier na Skuterze, Wittgenstein, Keith Richards, Gipsowy Odlew Mary, Jane Fonda, Gargulec, Zjawa, Wróżka, Smutas, Kretyn, Siusiumajtek, Prorok, Beyonce, Tyran, Potentat Prasowy, Francuz, Joker, Maniak Seksualny, Grubas,

26

Szkieletor, Brzuchomówca, Barmanka, Pracownik Departamentu Bezpieczeństwa Krajowego, Zaginiona Lisa, Martwa Dziewczyna, Kwaśna Mina, Gaduła, Irańczyk, Gnomy, Tancerze, Judasz Iskariota, George Best, SebBlatter, Mechanik, Nieugięty Luke, Piękna Marlena, Han Solo, Stół, Candyman, Uciekinierzy, Magiczna Mewa, Niezidentyfikowany Potwór, Potwór z Bagien, Potwór z Windy, Potwór z Drutu, Błotny Potwór, Piaskowy Potwór, Niewidzialny Potwór, Starzec, Sprzedawca Gazet, Ksiądz, Serwisant Telefonów, Szczotka do Włosów, Wyrocznia, Szpiedzy, Dziennikarz, Kelner, Prywatny Detektyw, Trzy Demony, Małpi Król, Elizabeth, Starsky &Hutch, Justin Beiber, LL Cool J, Kanye, Germinal, William Szekspir, Ziggy Stardust, Kapitan

27

Baryłka, Patty Smith, Sarah Palin, Wodna Kolejka, Kamienna Ściana, Rzeka, Noc, Drzewo z Twarzą, Srebro, Nóż i Dreszcz.

Jej przedstawienia rozgrywały się: w ogrodzie, przed zamkiem, w domu, w szkolnej sali, na giełdzie, w wię-ziennej celi, nocą na polu, na piasz-czystej plaży, w sypialni, w taksówce, na strzelnicy, w Sądzie Najwyższym, w mieście Kinderhook, na poste-runku policji, w pałacu, w pałacowej sypialni, w wielkiej sali udekorowa-nej flagami, w ogrodzie, w ogrodo-wym labiryncie, w supermarkecie ze organiczną żywnością, na wysypisku śmieci za osiedlem mieszkaniowym, w dużej fabryce, w Paryżu, w ogrodzie biedaka, przy strumieniu, w szpitalu, w domu wróżki, w cyrku, w Pokoju Hotelowym, w Lobby Hotelowym,

28

na Lodowisku, na Pogotowiu, na kamienistej plaży, na parkingu, na tarasie widokowym, w metrze, w zaczarowanym lesie, w Serwisie Telefonów, w Sklepie z Obuwiem Sportowym, w restauracji Empire Diner, w Lobby Motelowym, w lesie niedaleko Syracuse, w jaskini, w tunelu ściekowym, w sypialni, w kuchni, w sali lekcyjnej, w tajnym więzieniu, w obozie dla internowa-nych, w sali balowej, w wielkim biurze, w ogrodzie warzywnym, w kuchni pałacowej, w pokojach dla służby, nocą nad rzeką, w mroźną noc, na Stoku Narciarskim, na Torze Wyścigowym, w Sypialni Mandy, w ogrodzie niedaleko Pałacu, w Piekarni, w Kawiarni, w barze U Eda, na Górze Trumpet, w Kasynie, w piwnicy, w pociągu, w łazience dla kadry kierowniczej, w ulubionej

29

knajpie taksówkarza, w sklepie zoolo-gicznym, na rodeo, w Supermarkecie, w zatopionym Pałacu na Atlantydzie, na statku Pinafore, na Etnie, na Mount Evereście, w Górach Księżycowych, w obozowisku przy polu bitwy, w obozowisku na pustyni, w oazie, w Warsztacie Samochodowym Toddingtona, na Stoisku z Kebabami u Aslana, w Dyskotece dla Wrotkarzy, w pubie Koronowana Głowa, w Szpitalu, na Sali Operacyjnej, w Farmie Serwerów, w Windzie Towarowej, w Kawiarence Interne-towej, na Rynku, w Salonie Pogrze-bowym, w Parlamencie, w Przytułku, w Chatce Rybaka, w Celi Śmierci i na Londyńskiej Giełdzie.

Odegrała następujące sceny: Dialog o wypadku samochodowym (1), Odkrycie Egiptu, Łaska dla

30

niewiernych, Chaos operacji finan-sowych, Kontrola czynszów, Statek kosmiczny Enterprise (Błękitna Planeta), Wybite okno, Herbatka u prostytutek, Wakacyjny wypa-dek, Prawdziwa zbrodnia, Życie sowieckiego naukowca, Dziadek do orzechów, Opowieść o skradzionym samochodzie, Odkrycie podróży w czasie, Koniec świata (ogień), Koniec świata (lód), Wolna miłość w Birmingham, AtomkraftNeinDanke, Moby Dick, Fisher King, Ostrze brzytwy, Przygody Wielkiego Zderzacza Hadronów, Opowieść o myszce, Blue Ruin, Gorzkie łzy Petry von Kant, Wrzątek, Kłopoty Tiny, Krach giełdowy 1929, Krach giełdowy 2008, Sprzedawca kredy-tów hipotecznych typu subprime, Trip narkotykowy, Gorzkie łzy Żółwi Ninja, Doktor Asimov, jak mniemam,

31

Analne szaleństwo III, Hybryda, Dom strachu, Śmierć śmieciarza, Świat po drugiej stronie lustra, Labirynt podwyżek, Kwas na polu golfowym, Lizander i Perykles, Wilk stepowy, Najlepszy sprzedawca dywanów (2020), Gorzkie żale replikanta, Kraina lodu, Wibracje, Malowanie i dekorowanie, Młoda miłość, Wróżka, Taniec Baskerville’ów, Dom Wschodzącego Słońca, Ofiara okoliczności, Opowieści przy piwie, Synowie i córki, Przewodnik po Bożym Narodzeniu, Nastoletnia miłość, Zakazana miłość, Stracona miłość, Czarna gwiazda, Bułgarscy robotnicy, Ostatni procent, Miłość i rapsodia, Lekcja gry na fortepianie, Dni próżni, Agencja Detektywistyczna Pinkertona, Człowiek z Marmalade House, Wolność słowa (Paryż), Wolność słowa (Ar-Rakka), Striptiz

32

Joanny D’Arc, Mission Impossible, Obyczaje w Benidorm, Drakula, Bracia, Wygolone dziewice z klasz-toru, Orgia piłkarzy, Lord Duncan – śledczy doskonały, Król Henryk IX, Troilus i Kresyda, Seksowne nasto-latki, Myjnia samochodowa, Mission Impossible (II), Ceny mięsa w ostat-nich dniach wieku mechanicznego, Lekcja historii, Lekcja geografii, Alchemik, Morderstwo na autostra-dzie, Głębokie gardło, Lekcja anato-mii, Anatomia patologiczna, Długa odsiadka podejrzanego dżihadysty, Dwadzieścia tysięcy mil podmor-skiej żeglugi, Pożegnanie kochan-ków, Sfałszowane wyniki wyborów, Opieka społeczna, Włamywacze z Mezopotamii, Demokracja par-lamentarna, Syfilis Syzyfa, Diabeł na rozstajnych drogach, Śmierć Jurija Gagarina, Śmierć Davida

33

Bowie’ego, Śmierć łowcy antylop, Piknik pluszowych niedźwiadków, Walka na noże, Zakochana Barbie, Barbie w Paryżu, Barbie w różu, Barbie w Coventry, Lunatycy, Rip Van Winkle, Pieśniarz, Leniwy Joe i lew, Dzika impreza, Droga zemsty, Wyspa zaginionych, Karnawał zagi-nionych, Karnawał odnalezionych, Karnawał umarłych, Na szczycie świata, Zeszłego roku w Birmingham, Szkolne lata człowieka znad rzeki, Opowieść o Lagosie, Piknik les-bijek, Morderstwo pod mostem, Opowieść o dwóch słoniach, Mission Impossible (III), Król Jan, Stracone zachody miłości, Dochodzenie, Anatomia melancholii, Prawdziwa historia Rolling Stonesów, Kontrola podatkowa, Umarli na zakupach, Kurs naprawy wibrafonów, Umarła klasa, Dialog o środzie, Historia

34

niewolnictwa, W wirze, Na targu, Mezopotamskie rozkosze, Dialog o drzewach, Dialog o prawdzie, Sklep obuwniczy, Zadanie domowe, Pułapka na szpiega, Głodna myszka, Debata o raku, Bankiet w Siedzibie Organizacji Narodów Zjednoczonych, Głód narkotykowy, Droga ewaku-acyjna, Konkurs tańca dyskoteko-wego, Marrakesz, Wypadek na łódce, Ktoś dzwoni z pokoju hotelowego, Wakacje, Oddział kardiologiczny, Wypadek na polu golfowym, Wielkie przyjęcie, Przyjęcie urodzinowe, Przygody młodego Romea, Historia Egiptu (I), Opowieść o wypoży-czalni aut, Samobójczy skok z mostu, Niezdecydowanie, Noc w Boliwii, Podróż samochodem, Długa noc policjanta, Problem władzy sądow-niczej, Pasażer na gapę i żółw, Zaginiona arka Noego, Wojna gangów

35

(Bloods kontra Crips), Historia mętliku, Lekcja jazdy samochodem, Lekcja rysunku z modelem, Herbatka u sąsiadów, Bitwa na śnieżki, Duch minionych świąt Bożego Narodzenia, Robin Hood kontra Jazon i Argonauci, Sherlock Holmes w Paryżu, Młody Mussolini, Człowiek-pies i księż-niczka, Randka z gwałcicielem, Trąby w nocy, Dzieci kwiaty z Liverpoolu, Vivian Girls, Nauczyciele przedmio-tów ścisłych na wakacjach, Ucieczka z więzienia na wyspie, Pijany za kół-kiem, Policja obyczajowa, Wyprawa do dentysty, Podmorskie przygody i Alergia na jad os.

36

37

2

3

9

8

7

5

4

13

10

1211

BC

D

3. Tomasz Kowalski4. Geoffrey Farmer5. Paul McCarthy6. Tony Oursler7. Marvin Gaye Chetwynd

10. Pierre Huyghe11. Pedro Reyes12. Antje Majewski13. Lindsay Seers

8. Mary Reid Kelley Patrick Kelley9. Christopher Kline

6

1 A1. Shelly Nadashi2. Paulina Ołowska

pro

gra

m

film

ow

y

39

2

1

1. S

helly

Na

da

sh

i2. P

au

lina

Oło

wska

41

Sala

42

Shelly Nadashi, water Feature, (Oczko wodne) nieszkliwiona glina, pompa, 2015. Dzięki uprzejmości artystki oraz Christian An-dersen Gallery, Kopenhaga.

Shelly Nadashi, 8 Tiles, (8 kafelków), nieszkliwiona glina, 2015. Dzięki uprzej-mości artystki oraz Chri-stian Andersen Gallery, Kopenhaga.

Shelly Nadashi, Bowl, (Misa), nieszkliwiona glina, 2015. Dzięki uprzejmości

1

1

1

43

artystki oraz Christian Andersen Gallery, Kopen-haga.

44

Paulina Ołowska, Magazyn pavilonesque, 2016, szklana rama, ma-gazyn, performance, 2016. Dzięki uprzejmości artystki oraz Fundacji Galerii Foksal, Warszawa.

Paulina Ołowska, The Foyer, Rabcio puppet Theater, Rabka-Zdrój, po-land, (Foyer, Teatr Rabcio, Rabka-Zdrój, polska), seria rysunków, akryl na tapecie, 2013. Dzięki uprzejmości artystki oraz Fundacji Galerii Foksal, Warszawa.

2

2

45

Paulina Ołowska, Mały Nieznany Teatr, 2013. Dzięki uprzejmości artystki oraz Fundacji Galerii Foksal, Warszawa.

2

3. Tomasz Kowalski4. Geoffrey Farmer5. Paul McCarthy6. Tony Oursler7. Marvin Gaye Chetwynd

37

5

4

6

47

Sala

48

Tomasz Kowalski, Scenografia z przedstawie-nia godzinki nagrały cD, nabrały non-stop, (Set design for the performance matins recorded a cD, took non-stop), scenografia, performance, 2016. Dzięki uprzejmości artysty.

3

49

Geoffrey Farmer, You know Nothing The Owl knows everything, (Nic nie wiesz, sowa wie wszystko), obiekt i tekst, 2010. Dzięki uprzejmości artysty oraz Catriona Jeffries Gallery, Vancouver.

4

50

Paul McCarthy, pinocchio pipenose household Dilemma, (Dramat rodzinny długono-sego pinokia), film, 1994. Dzięki uprzejmości artysty.

5

51

6 Tony Oursler, widmo, instalacja wideo, 1999. Dzięki uprzejmości artysty. Praca z kolekcji Centrum Sztuki Współczesnej Zamek Ujazdowski, Warszawa.

52

Marvin Gaye Chetwynd, Deeds Not words, (czyny, nie słowa), obiekty, perfor-mance, 2009/2016. Dzięki uprzejmości artystki i Sadie Coles Gallery, Londyn.

7

53

8

9

8. Mary Reid Kelley Patrick Kelley9. Christopher Kline

55

Sala

56

Mary Reid Kelley i Patrick Kelley, The Thong of Dionysus, (Ballada Dio-nizosa), film, 2015. Dzięki uprzejmości artystów.

8

57

9 Christopher Kline, O.k. – The Musical (Just another Day at Mount Lebanon) (Musical O.k. (kolejny dzień na Górze Liban)), instalacja, performance, od 2014. Dzięki uprzejmo-ści artysty.

13

10

1112

10. Pierre Huyghe11. Pedro Reyes12. Antje Majewski13. Lindsay Seers

59

Sala

60

Pierre Huyghe, This is Not a Time for Dreaming, (Nie czas na marzenia), film, 2004. Dzięki uprzej-mości artysty i Marian Goodman Gallery, Nowy Jork.

10

61

11 Pedro Reyes, Baby Marx, (Marks dla dzieci), filmy, 2011– 2012. Dzięki uprzejmości artysty oraz Lisson Gallery, Londyn.

62

Antje Majewski, Skarbek, instalacja, performance, 2008/2016. Dzięki uprzej-mości artystki.

12

63

Lindsay Seers, candy cannibals, fotografujące lalki; tworzywo sztuczne, elektronika, peruki, ubrania, krzesło,1998/2016. Dzięki uprzejmości artystki oraz Matt’s Gallery, Londyn.

Lindsay Seers, chalky Talkie, mamrocząca lalka; glina, elektronika, peruki, ubrania, 2001/2016. Dzięki uprzejmości artystki oraz Matt’s Gallery, Londyn.

Lindsay Seers, Sailor’s Bill, dwugłowa fotografują-

13

13

13

64

ca lalka; tworzywo sztucz-ne, elektronika, peruki, ubrania, 2003/2016. Dzięki uprzejmości artystki oraz Matt’s Gallery, Londyn.

65

66

wystawa program filmowyprogram performatywny

67

puppet slamdodatkowe atrakcje od zimy do lata

69

WYSTAWA

Jak myślicie: „teatr”, to co widzicie? Teatr może przybrać formę miniatu-rową i mobilną – wtedy kojarzy się z małym miasteczkiem, dzieciństwem i kolorowymi kukiełkami o wydat-nych ustach, nienaturalnie powiększo-nych uszach, pucołowatych policz-kach oraz dużo za dużych głowach.

Czy czar teatru można

70

przenieść na wystawę? Czy dzieła sztuki w formie kukiełek i scenograficznych instalacji unie-ruchomione na postumentach wciąż pobudzają wyobraźnię? Będziecie zaskoczeni!

Za widownią i niewielką sceną w foyer stoi gliniana fontanna (Shelly Nadashi), z której wypływa woda. Artystka nazywa ją „oczkiem wod-nym”. Glina jest jak ciało ludzkie, a woda jest niczym krew w żyłach. Shelly potrafi ożywiać materię za pomocą słowa i choreografii. Jej pierwsze kukiełki wykonane były z papier-mâché. Ostatnio jednak woli nieszkliwioną glinę, która ma

71

wyjątkowy kolor opalonej skóry i porowatą fakturę. Kojarzy się z legendą o Golemie – istocie ule-pionej z gliny i w magiczny sposób ożywionej przez rabina Jehudę Löw ben Becalela z Pragi.

Na ścianach foyer wywieszono plakaty ze słynnego teatru Rabcio (Paulina Ołowska). Teatr był jedy-nym miejscem w Rabce, gdzie chore dzieci z tamtejszego sanatorium czuły się szczęśliwe. Obok plakatów w ozdobnej teatralnej ramie wisi Magazyn Pavilionesque. Zapewne każdy z was pamięta historię Lemuela Guliwera więzionego przez Liliputów. W bogato ilustrowanej publikacji, która jest prawdziwym dziełem sztuki, znajdziecie tę i wiele innych historii o kukiełkach. Aby zajrzeć do środka, udajcie się do księgarni.

72

Przy odrobinie szczęścia spotkacie Amandę, która jest charakterem pro-sto z magazynu!

Przechodząc dalej, decydujecie się na wejście w przestrzeń sceniczną, gdzie wystawiono rzeczy, które robią różne rzeczy. Pewnie zastanawiacie się, czy te wszystkie przedmioty (często wyglądające jak miniaturowi ludzie) mają jakieś swoje wewnętrzne życie. Pokoje w naszym teatrze zostały nieco pomniejszone, prawie – zaznaczam: prawie – jak w filmie Być jak John Malkovich. Pamiętacie, jak utalento-wany aktor teatru lalkowego dostaje pracę na siódmym (i pół) piętrze w biurowcu na Manhattanie, gdzie przypadkowo odnajduje drzwi do świadomości znanego aktora?

73

Czy czujecie się, jakbyście weszli do cudzej głowy?Pod nogą stołu uwięziona jest dziew-czynka w sukience w kwiaty (Tony Oursler). Istota ta mówi wierszykiem. Trochę narzeka, trochę rymuje, trochę się powtarza: „Czerwony, poma-rańczowy, żółty, zielony, niebieski, indygo, fioletowy. Czerwony, poma-rańczowy, żółty, zielony, niebieski, indygo, fioletowy. Czerwony, poma-rańczowy, żółty, zielony, niebieski,

74

indygo, fioletowy. W kółko i w kółko. W kółko i w kółko. W kółko i w kółko. Opowieść tajemnicza”.

Jej głowa jest owalna jak piłka do rugby, a reszta ciała niepokojąco wątła, jakby zeszło z niej powietrze. Czy sły-szeliście o teorii japońskiego inżyniera Masahiro Moriego, zwanej „doliną niesamowitości”? Według naukowca ludzie w kontakcie z istotami wygląda-jącymi identycznie jak człowiek czują niepokój, a nawet strach.

A ty co czujesz?

75

Na niewielkiej scenie zgromadzono rekwizyty z miniaturowego przed-stawienia kukiełkowego (Marvin Gaye Chetwynd), którego boha-terkami są sufrażystki walczące ponad 100 lat temu o prawa wybor-cze kobiet. Miniaturowe kostiumy i rekwizyty wykonane z papieru są bardzo wzruszające, ale jednocześnie zapowiadają dramatyczny przebieg wypadków. Jednym z obiektów jest papierowa szubienica. Aby poznać historię, przyjdź na performance.

Rozejrzycie się. Widzicie sowę wykonaną z gałganków (Geoffrey Farmer)? To kawałek dywanu, który został znaleziony w kotłowni, w żeń-skiej szkole w Montrealu. Szkołę otwarto w 1900 roku. Kto wie, jak długo ten niepozorny fragment mate-rii przeleżał w tym miejscu, zanim

76

przemienił się w kukiełkę. Nic nie wiesz, sowa wie wszystko.

Jak widzicie w teatrze, szczegól-nie lalkowym, używa się różnych materiałów. Jednym z nich może być wiklina. Przestrzenna rzeźba o antropomorficznych kształtach jest zwiewną scenografią i kostiumem jednocześnie (Tomasz Kowalski). Aby poznać historię przyjdź na performance.

„Był sobie raz kawałek drewna” – tak zaczyna się niesamowita historia Pinokia (od pine nut – nasionka sosny) – marionetki wystruganej przez sto-larza Gepetta, który marzył, by drew-niany chłopiec ożył (Paul McCarthy). Najbardziej charakterystyczną jego cechą jest nos, który rośnie, kiedy chłopiec kłamie. Czasami Pinokio

77

wzbudza w nas sympatię, częściej jednak niechęć. Przedstawiam wam Pinokia, który wygląda jak z disney-owskiej bajki, jednak jego zachowanie pozostawia wiele do życzenia. Czy wiecie, że Pinokio cierpiał głód, ale nie mógł jeść?

W sali obok rozgrywa się antyczna opera mydlana z udziałem Dionizosa, Ariadny oraz Priapa (Mary Reid Kelley oraz Patrick Kelley). Część trzecia trylogii zrealizowana z wizu-alnym rozmachem wyrecytowana jest z hiphopowym zacięciem. W poprzednich odcinkach poznali-śmy Priapa, Minotaura i Tezeusza, którego Ariadna uratowała od nie-chybnej śmierci w Labiryncie (nić Ariadny). Odcinek trzeci to antyczne love story z udziałem Ariadny oraz Dionizosa.

78

W tym miejscu rozwija się również musical o miasteczku Kinderhook, gdzie urodził się Christopher (Christopher Kline). Nieopodal niewielkiej miejscowości w stanie Nowy Jork osiedlili się Szejkersi. Jest to formacja religijna, która w epoce oświecenia zawędrowała z Anglii do Stanów Zjednoczonych. Jej wyznawcy wierzyli w spirytu-alizm i katolicki komunizm. Szejkersi stworzyli między innymi swoją własną muzykę oraz styl w meblar-stwie! Aby poznać historię, przyjdź na performance.

Musical jest modną formą. Tym razem libretto napisano z myślą o głównym budynku Uniwersytetu Harward, który zaprojektował słynny architekt Le Corbusier, historia opo-wiedziana jest za pomocą marionetek

79

(Pierre Huyghe). Występują: Mr. Harvard (dziekan), Le Corbusier (architekt), Josep Lluis Sert (dzie-kan odpowiedzialny za zlecenie), Eduard F. Sekler (pierwszy dyrektor Carpenter Center), Pierre (artysta), Scott i Linda (kuratorzy projektu) oraz ptak. W następnych aktach Le Corbusier projektuje budynek, który wzbudza kontrowersje. Pierre podczas kolejnych wizyt przeprowadza śledz-two po latach. W historię wplątana jest śmierć architekta w morzu oraz czerwony ptak, który zgodnie z wizją projektanta zasiewa pęd winorośli na dachu Carpenter Center.

Dalszy ciąg wystawy to polityczna komedia w kilku odsłonach. Bohaterami tej części są twórcy komunizmu i kapitalizmu, czyli Karol Marks i Adam Smith (Pedro Reyes).

80

Deliberują o wartości dodanej i o tym, jak wycenić obraz Andy’ego Warhola, rozmawiają o jedzeniu i gadżetach w muzeum, spotykają się z okazji protestów na Wall Street w Nowym Jorku. Opowiadają o innych klu-czowych sprawach, które męczą współczesnych filozofów i artystów zaangażowanych.

W tej części wystawy pojawia się duch kopalniany Skarbek, który zwykle towarzyszy górnikom (Antje Majewski). Jak pisze Pierre Péju, „w świecie baśni nie brak epizodów częściowego lub całkowitego ska-mienienia ludzkiego ciała ani jaskiń, w które człowiek się zagłębia, czy też wydrążonych gór, w których uwię-zione zostają dzieci w następstwie jakiegoś uroku lub podjętego dzia-łania, jak na przykład krasnoludków

81

drążących ziemię w poszukiwaniu kamieni szlachetnych...”. Skarbek poważany jest w Polsce tam, gdzie wydobywa się czarne złoto, ale ma też swoich odpowiedników w różnych kulturach. Aby poznać historię, przyjdź na performance.

Wchodząc do zamkowej baszty, miej-cie na uwadze, że ktoś was zapamięta (Lindsay Seers). Bohaterowie nazy-wają się Candy Cannibals, Sailor’s Bill i Chalky Talky. Ich metoda zapa-miętywania ma genezę w dzieciństwie Lindsay, która jako dziewczynka nie potrafiła mówić. Aby wyrażać emocje, postanowiła fotografować, z tą róż-nicą, że obraz fotograficzny utrwalała na materiale światłoczułym, który trzymała w buzi.

82

Kukiełki nie są tym, czym się wydają!

83

PROGRAM FILMOWY

Foyer służy jako miejsce na specjalne wieczory. W ciągu dnia działa tutaj kino. Poznacie dalszy ciąg historii Lindsay Seers, prawdę na temat wypraw krzyżowych opowiedzianą przez artystę Waela Shawky’ego, pierwsze kultowe filmy Tony’ego Ourslera oraz wybierzecie się w podróż kosmiczną do Sklepu z Kapeluszami razem z bohaterami powołanymi do życia przez Marvin Gaye Chetwynd. Forced Entertainment zaprezentuje Szekspira – teatr przed-miotów na blacie stołu! Wiele innych atrakcji. Co tydzień nowy pokaz!

84

PROGRAM PERFORMATYWNY

Czy wiecie, że rzeczy robią różne rzeczy? Aby poznać historię, przyjdź w kwiet-niu na performance. Udział wezmą: Antje Majewski, Iza Tarasewicz oraz Christopher Kline i wielu innych.

85

PUPPET SLAM

W maju zapraszamy na wieczór kabaretowy z udziałem kukiełek. Będziemy prezentować skecze stworzone przez artystów wizualnych i wytrawnych lalkarzy. Improwizacja w stylu stand up comedy, karaoke, dowcipy i wiele innych atrakcji w spe-cjalnie stworzonej scenografii w sali w Laboratorium CSW. Udział między innymi wezmą: Tomasz Kowalski w duecie z Andrzejem Szpindlerem, Styrmir Örn Guðmundsson, Marvin Gaye Chetwynd, Teatr Pinokio z Łodzi i wielu innych.

86

DODATKOWE ATRAKCJE OD ZIMY DO LATA

Zapraszamy do udziału w programie edukacyjnym i śledzenia programu Kino.Lab. Polecamy również przedsta-wienie Elementarz w reżyserii Michała Zadary, zrealizowane przez Teatr Nowy, oraz warsztat Oddychającego papieru, który prowadzić będą specjal-nie dla was aktorzy z Teatru Pinokio z Łodzi. Wyjątkowe wydarzenie przygo-tował również dla was Andrzej Załęski w ramach programu Strefa.

Całościowy program na www.csw.art.pl oraz w mediach społecznościowych.

87

Rzeczy robią rzeczy!

88

89

Noty o artystach

91

Marvin Gaye Chetwynd mieszka w Glasgow. W ostatnich dziesięciu latach wspólnie z wędrowną trupą aktorów amatorów zrealizowała wiele wystaw i performance’ów w całej Europie. W pracach inspirowanych kinem i telewizją, literaturą, historią sztuki oraz filozofią artystka wykorzystuje własnoręcznie robione kostiumy i dekoracje. Chetwynd korzysta z tradycyjnych form teatralnych – od dramatu brechtowskiego do teatru lalkowe-go, których elementy często łączy w jednym przedstawieniu. Pojawiające się w stworzonym przez nią satyrycznym świecie postaci takie jak Neron, Mae West, Karol Marks i Jabba the Hutt żyją wygodnie – choć niekoniecznie bezkonfliktowo – obok siebie.

Tim Etchells jest performerem, reżyserem teatralnym, artystą i pisarzem tworzącym w Wielkiej Brytanii. Wykłada na uniwersytecie w Lancaster. Jest liderem założonej w 1984 roku grupy performerskiej Forced Entertain-ment. W twórczości wykorzystuje performan-ce, wideo, fotografie, tekst, fikcję i instalacje. Często współpracuje z artystami wizualnymi, choreografami oraz fotografami. Interesuje go

92

relacja między fikcją a mediami oraz rola języka i tekstu w kulturze wizualnej.

Geoffrey Farmer mieszka i pracuje w Vancouver. Tworzy instalacje dźwiękowe, rzeźby, rysunki; używa również tekstu. Elementy te aranżuje w narracyjne, performa-tywne instalacje, dzięki którym bada doczes-ność, fikcję, historię, sztukę, a także kulturę masową. Farmer zrealizował liczne projekty, często o charakterze site-specific, w których miesza znalezione obiekty i zdjęcia, kompo-nując z nich instalacje przypominające teatr lalkowy. Połączenie i aranżacja tych obiektów z elementami dźwiękowymi i światłem spra-wia, że całość wydaje się przedstawieniem teatralnym, w którym zacierają się granice między rzeczywistością i fikcją.

Pierre Huyghe, urodzony w Paryżu wybitny artysta francuski. W swojej sztuce łączy film, instalacje, rzeźby, wydarzenia pu-bliczne. Jego projekty składają się często ze zdarzeń usytuowanych w ramach istniejących już narracji. Prace Huyghe’a zacierają granicę między rzeczywistością i fikcją. Chociaż jego

93

końcowe dzieło często przybiera formę wy-świetlanego obrazu, to jest on zainteresowany głównie tworzeniem różnorodnych sytuacji, zaczynając od małomiasteczkowych parad i teatrzyków lalkowych, a kończąc na ekspe-dycji do Antarktyki.

Christopher Kline jest amerykańskim artystą mieszkającym w Berlinie, gdzie razem z artystką Sol Calero prowadzi artystyczne miejsce Kinderhook & Caracas. Tworzy w polu sztuki wizualnej, performance’u i muzyki. W swoich pracach używa ręcznie tkanych tekstyliów, kostiumów, wykonanych ręcz-nie masek, tworzy instalacje z rysunków i obrazów, włączając w nie muzykę i praktykę performerską. Muzyka zajmuje istotne miejsce w twórczości Kline’a. Można ją opisać jako eksperymentalną – artysta często miesza różne style. Kline urodził się w miasteczku Kinderhook w stanie Nowy Jork, którego histo-rii poświęcił cykl O.k..

94

Tomasz Kowalski, mieszka w Warszawie. Urodził się w Szczebrzeszynie. Głównym medium w jego twórczości jest malarstwo, jednak coraz częściej sięga po rysunek, insta-lacje i kolaż. Znajduje inspiracje w niemieckim ekspresjonizmie, surrealizmie oraz literaturze. Interesuje się psychodelią i kulturą popularną. Narracja jego obrazów jest zazwyczaj bardzo rozbudowana i złożona. W wielu jego pracach pojawia się tematyka teatralna – scena, kurty-na, teatr marionetek. Od kilku lat zajmuje się również muzyką eksperymentalną.

Antje Majewski mieszka w Berlinie. Jest rozpoznawalna głównie dzięki swoim fotorealis- tycznym obrazom, w których dotyka tematów związków między psychologią jednostki i społeczeństwa, historii i norm społecznych. W jej pracach przeplatają się motywy przyjaźni, miłości, maskarady i śmierci. W swojej prak-tyce używa różnych mediów – od malarstwa poprzez rzeźbę, instalację, fotografię, film po taniec i teatr. Dotyka różnych obszarów wiedzy, takich jak filozofia, antropologia, fizyka czy botanika.

95

Paul McCarthy mieszka w Los Angeles. Jest legendą tamtejszej sceny artystycznej. Współpracował między innymi z Mikiem Kellym. Tworzy instalacje, filmy, performance oraz malarstwo. Interesuje się kulturą popu-larną, typową amerykańską ikonografią – jak Disneyland, filmy kategorii B, opery mydlane, stand up comedy. W jego pracach odnaleźć można krytyczną diagnozę mediów masowych i ich wpływu na społeczeństwo amerykańskie. Można też odnaleźć odniesienia do neoawan-gardy, twórczości Josepha Beuysa, Samuela Becketta, akcjonizmu wiedeńskiego, a także wpływ tekstów twórcy psychoanalizy Sigmunda Freuda.

Shelly Nadashi urodziła się w Izraelu, a wychowała w Brukseli. W twórczości koncen-truje się na zagadnieniu wartości rzeczy i ludzi (w znaczeniu materialnym oraz symbolicznym). Zajmuje się także rolą artysty w społeczeństwie. Używając różnych mediów – obiektów, filmu, performance’u, sztuki lalkarskiej i tekstu – two-rzy prace, w których zwraca uwagę specyficzny język i poczucie humoru. Artystka kwestionuje podstawowe definicje, takie jak „performer”,

96

„dzieło” i „odbiorca”. Nadashi odwołuje się języka oraz aktu mowy tworząc zarówno cho-reografię, jak i zaskakującą interpretację dzieła.

Noviki – mieszkają i pracują w Warszawie. Działając za pomocą różnych mediów, realizują prace z szerokiego zakresu komunikacji wizual-nej, oparte na idei projektowania jako sposobu opisywania i identyfikowania ciekawych zjawisk zachodzących w obszarze kultury i sztuki.

Paulina Ołowska mieszka i pracuje w Krakowie oraz w Rabce-Zdroju. W swoich projektach krytykuje narracje modernizmu, bada luki w historii ruchów awangardowych oraz związki między polityką i sztuką, modą i dizajnem. Artystka chętnie łączy ze sobą insta-lacje, malarstwo, obiekty, objet trouvé, materia-ły archiwalne, fragmenty muzealnych kolekcji i działania performatywne. Często sięga po ceramikę, krawiectwo, wzornictwo – wszystkie te dziedziny, za którymi „chowała się” kobieca kreatywność. Często podejmuje wątek artystki w pracowni, zdradzając prywatne fascyna- cje takimi postaciami jak Zofia Stryjeńska, Pauline Boty czy Alina Szapocznikow.

97

Mimo doświadczeń ze sztuką międzynarodową wciąż najwięcej czerpie z polskiej tradycji.

Tony Oursler mieszka i pracuje w Nowym Jorku. Uważany jest za pioniera sztuki nowych mediów. W twórczości używa wideo, rzeźby, instalacji, performance’u i malarstwa. Prace Ourslera często składają się z multimedial-nych instalacji, gdzie głównymi bohaterami są teatralne postacie przypominające marionetki, które często opowiadają dziwaczne, porwane historie. Artysta bada oddziaływanie technologii na współczesnego człowieka oraz wskazuje na emocjonalne dysfunkcje, takie jak obsesja, izolowanie się, fetysze seksualne, eskapizm, których przyczyn upatruje w naszym uzależnie-niu od technologii.

Michael Portnoy mieszka w Nowym Jorku. Jest artystą multimedialnym, choreogra-fem, muzykiem, aktorem i kuratorem. Zanim skoncentrował się na tworzeniu własnych performance’ów, założył w Nowym Jorku kilka eksperymentalnych grup teatralnych. Jego wczesne realizacje, takie jak Gymnastics and Schizophrenia i 5teen3sy: kicking Games of

98

Lip, opierają się na grach językowych, śpie-wie i nagłych przemianach bohaterów. Pod koniec lat 90. XX w. Rrozwinął swoją praktykę, łącząc choreografię, wideo, instalację, rzeźbę i malarstwo. Portnoy rozwija również projekty z pogranicza lingwistyki kognitywnej na temat „poetyckich dowcipów” i carrot jokes.

Mary Reid Kelley oraz Patrick Kelley mieszkają w stanie Nowy Jork. Ich prace wideo oraz rysunki pełne są dowcipnych gier słownych. Reid Kelley wyraża w nich kontrast między utopijnymi ideologiami a rzeczywistoś- cią kobiety żyjącej w świecie politycznego kon-fliktu, wojny, walki o wolność oraz w kontekście wydarzeń historycznych. Akcja zapisana jest w formie rymowanych tekstów. Artystka wspól-nie z mężem, Patrickiem Kelleyem, oraz innymi członkami rodziny przemierza epoki historycz-ne w przebraniu żołnierzy, pielęgniarek, pro-stytutek i linoskoczków. Adaptując na potrzeby swoich prac czarno-białą paletę barwną, nawią-zuje do stylów takich jak kubizm czy niemiecki ekspresjonizm. Reid Kelley swobodnie żongluje epokami, odwołując się do czasów I Wojny Światowej, Drugiego Cesarstwa Francuskiego,

99

żeby przekonać się, w jaki sposób teraźniej-szość powiązana jest z przeszłością.

Pedro Reyes urodził się w Meksyku, mieszka w Mexico City. Zdobył rozgłos dzięki zrealizowanym na dużą skalę projektom, w których proponuje rozwiązania dla istnieją-cych problemów społecznych. W swojej prakty-ce odwołuje się do architektury, performance’u, polityki, sytemów edukacyjnych. Celem jego projektów jest uczynienie świata lepszym poprzez sztukę. Jego prace często składają się ze znalezionych obiektów. W swoich projektach imagine (2012) oraz Disarm (2013) przetworzył broń w mechaniczne instrumenty muzyczne. Jest autorem komedii kukiełkowej (Marks dla dzieci) oraz Sanatorium, tymczasowej, utopijnej kliniki prowadzącej krótkie terapie.

Lindsay Seers mieszka i pracuje w Londynie. Tworzy instalacje w oparciu o osobiste historie, w które wplata pojęcia z dziedziny filozofii, nauki i teorii fotografii. Powstają w ten sposób prace obrazujące badania nad oddziaływaniem technik kinematograficznych oraz fotograficznych na

100

odbiorców. Opowieści naszpikowane są nie-prawdopodobnymi zwrotami akcji, naśladują-cymi zakłócenia typowe dla produkcji obrazów, co prowadzi do dramatyzacji osobowości, co wiąże się z poczuciem melancholii i porażki. W wyniku potraktowania filmu i fotografii jako doświadczenia granice fotografii w twórczości Seers są znacząco poszerzone.

101

Geoffrey Farmer

You Know Nothing The Owl Knows Everything (Nic nie wiesz sowa wie wszystko) obiekt i tekst, 2010.

103

Fran

k O

’Har

aSp

anie

na

skrz

ydła

ch B

yć m

oże

by u

nikn

ąć ja

kieg

oś o

grom

nego

smut

kuni

czym

w tr

aged

ii ja

kobi

ckie

j gdz

ie n

asz

boha

ter w

oła

“Snu

!D

ługi

ego

głęb

okie

go sn

u że

by z

apom

nieć

o ty

m!”

czło

wie

k si

ę zr

ywa

do lo

tu n

ad ty

m b

ezbr

zeżn

ym m

iast

em,

łuki

em u

nosz

ąc si

ę z

chod

nika

jak

to ro

bigo

łąb

gdy

trąbi

kla

kson

lub

trzas

kają

drz

wi,

drzw

i

104

mar

zeń,

życ

ie p

odtrz

ymyw

ane

w w

ielo

barw

nych

miło

ścia

chi p

iękn

ych

kłam

stw

ach

we

wsz

ystk

ich

różn

ych

języ

kach

. St

rach

też

odpa

da, j

ak c

emen

t, a

tyje

steś

nad

Atla

ntyk

iem

. Gdz

ie je

st H

iszp

ania

? gd

zie

jest

kto?

Woj

na D

omow

a m

iała

wyz

wol

ić n

iew

olni

ków,

czyż

nie

? N

agła

wyr

wa

w p

owie

trzu

przy

pom

ina

o

graw

itacj

ii t

wej

pos

taw

ie w

obec

miło

ści l

udzi

. Ale

to w

łaśn

ietu

taj s

ą bo

gow

ie, s

nują

cy sp

ekul

acje

, odu

rzen

i.K

iedy

nie

mas

z op

arci

a, je

steś

wol

ny, c

zy u

mie

szw

to u

wie

rzyć

? N

igdy

się

nie

obud

zić

do sm

ętne

j wal

ki

o

twar

z?

105

wyr

usza

ć za

wsz

e po

nad

bezo

sobo

wy

prze

stw

ór,

być w

iecz

nie p

oza,

nie w

ikła

ć się

w n

ic!

Ocz

y si

ę pr

zew

raca

ją w

sen

jakb

y ob

raca

ł nim

i wia

tra

pow

ieki

otw

iera

ją si

ę z

lekk

im tr

zepo

tem

jak

skrz

ydło

.Św

iat j

est l

odow

ą gó

rą, t

ak w

iele

jest

pod

pow

ierz

chni

ą!i b

yło

i jes

t, a

jedn

ak te

n ks

ztał

t, on

moż

e ró

wni

eżśp

i. Ta

mte

rysy

wyd

rapa

ne w

lodz

ie k

ogoś

dro

gieg

okt

o zm

arł,

jest

eś rz

eźbi

arze

m śn

iący

m o

prz

estrz

eni

i szy

bkoś

ci, m

ogła

by to

zro

bić

sam

a tw

oja

ręka

.C

ieka

woś

ć, n

amię

tna

ręka

poż

ądan

ia. N

ie ż

yje,

czy

śpi t

ylko

? C

zy st

arcz

y sz

ybko

ści?

I op

adaj

ąc,

106

porz

ucas

z w

szys

tko

coś u

czyn

ił sw

oim

, kró

lest

wo

tweg

o pr

zepł

ywaj

ąceg

o ja

, bo

mus

isz

się

obud

zić

i tch

nąć

swe

ciep

ło w

ten

drog

i wiz

erun

ekbe

z w

zglę

du n

a to

czy

jest

mar

twy

czy

tylk

o zn

ika,

jak

znik

a pr

zest

rzeń

i tw

oja

poje

dync

zość

.

(29

grud

nia

1955

) pr

zeło

żył P

iotr

Som

mer

107

108

109

110

111

112

LutyP W Ś C P S N

1 2 3 4 5 6 7

8 9 10 11 12 13 14

15 16 17 18 19 20 21

22 23 24 25 26 27 28

29

113

P W Ś C P S N

Marzec

1 2 3 4 5 6

7 8 9 10 11 12 13

14 15 16 17 18 19 20

21 22 23 24 25 26 27

28 29 30 31

114

Kwiecień

1 2 3

4 5 6 7 8 9 10

11 12 13 14 15 16 17

18 19 20 21 22 23 24

25 26 27 28 29 30

P W Ś C P S N

115

Maj

1

2 3 4 5 6 7 8

9 10 11 12 13 14 15

16 17 18 19 20 21 22

23 24 25 26 27 28 29

30 31

P W Ś C P S N

116

Czerwiec

1 2 3 4 5

6 7 8 9 10 11 12

13 14 15 16 17 18 19

20 21 22 23 24 25 26

27 28 29 30

P W Ś C P S N

117

Lipiec

1 2 3

4 5 6 7 8 9 10

11 12 13 14 15 16 17

18 19 20 21 22 23 24

25 26 27 28 29 30 31

P W Ś C P S N

118

Michael Portnoy

Dwie kukiełki, Jakub i Kuba, idą ulicą. Jakub wsadza rękę w zadek Kuby, żeby sprawdzić, jak można zamknąć Kubie usta, bo te były za-wsze otwarte i klekotały przy każdym kroku.

Kuba protestuje: – Aaał! Mój zadek nie jest do tego!

Jakub na to: – O, pseprasam. Nie wiedzia-łem, ze mówis z zadka.

119w przekładzie Władysława Chłopickiego

120

notatki

121

notatki

122

notatki

123

notatki

124

notatki

125

notatki

126

notatki

127

notatki

128

– Pewnie masz rację – mówi Julka i ociera łzy ramieniem z patyka po lizaku. – Szkoda tylko, że świat został już stworzony przez chłopca, który miał tylko jeden w pełni wykształcony palec.

Pacynka Julka, zrobiona niewprawnie przez małego chłopca, który miał tylko dwa w peł-ni wykształcone palce, kuli się w rogu poko-ju i płacze. Jej przyjaciółka Daria, nierówna tektura z dwoma otworami na oczy, przysu-wa się do Julki i pyta, co się dzieje.

Julka na to: – Wszyscy mówią, że je-stem tylko rzeczą – rzeczą, która… robi różne rzeczy.

Daria pochyla jeden ze swoich postrzępio-nych rogów do ramienia Julki i mówi: – To dużo lepiej, niż być rzeczą, której robi się róż-ne rzeczy, nie? To znaczy, że masz moc, żeby zmieniać świat wokół siebie!

Michael Portnoy

129

– Pewnie masz rację – mówi Julka i ociera łzy ramieniem z patyka po lizaku. – Szkoda tylko, że świat został już stworzony przez chłopca, który miał tylko jeden w pełni wykształcony palec.

w przekładzie Władysława Chłopickiego

130

notatki

131

notatki

132

notatki

133

notatki

134

notatki

135

notatki

136

notatki

137

notatki

138

Dagmara stworzyła świetnie przyjętą sztukę kukiełkową na temat samobójstwa przed-miotowego, która łączy w sobie dramat i cy-nizm, przyziemność i duchowość oraz wyja-wia, w jaki sposób manipulowano historią przedmiotów.

Jej mniej rynkowo nastawiona przy-jaciółka Teofila stworzyła sztukę ku-kiełkową na temat zupy, gdzie ku-kiełki grają różne rodzaje zupy. Ale nie w talerzach – po prostu unoszące się w przestrzeni. W stacji kosmicz-nej. Wszystkie kukiełki przypominają tam jednak psy, więc sztuka polega

Michael Portnoy

139

na tym, żeby widzowie zaakcepto-wali myśl, że psy mogą wcielać się w zupy i że zupy mogą prowadzić badania kosmiczne.

Jeśli jesteś widzem, który jest w stanie pogo-dzić się z tą myślą, proszę, nie popełniaj sa-mobójstwa, chcemy się z tobą spotkać.

w przekładzie Władysława Chłopickiego

140

notatki

141

notatki

142

notatki

143

notatki

144

notatki

145

notatki

146

notatki

147

notatki

148

Ten dowcip o kukiełkach jest po angielsku nadzwyczajnie śmieszny. Polega on jednak na użyciu nieprzetłumaczalnego słowa play, więc jeśli słyszysz go po polsku, bardzo nam przykro. Dwa skorumpowane kukiełkowe wiadra na wygnaniu wspinają się na szczyt Góry Trąbkowej.

Wiadro kukiełkowe nr 1 mówi do wiadra kukiełkowego nr 2: – To za-gadka.

Wiadro kukiełkowe 2 pyta: – Jaka zagadka?Wiadro kukiełkowe 1 mówi: – Nie jest za-gadką to, że wiadra się korumpują aż do trzewi, i to zupełnie nagle, jakby ktoś strzelił z armaty w nasz moralny kompas.

Michael Portnoy

149w przekładzie Władysława Chłopickiego

Wiadro kukiełkowe 2, zdezoriento-wane, pyta: – To jak to nie jest zagad-ka, to co jest zagadką?

Wiadro kukiełkowe 1 odpowiada: – Zagadką jest to, jak Bertrand Russell przemycił trufle lub kałuże w swoich kłykciach za pomocą lej-ka, łopaty lub kopru włoskiego.

– Tak! – Wiadro kukiełkowe 2 się śmieje. – Słówko LUB tworzy pyszne zagadki, ponieważ nie rozstrzyga dwuznaczności.

Wiadro kukiełkowe 1 następnie przeszłodo ssania – lub spania, nie jest to jasne.

150

notatki

151

notatki

152

notatki

153

notatki

154

notatki

155

notatki

156

notatki

157

notatki

158

Chiński pajacyk z teatru cieni spotyka się z kustoszem MoMA i słyszy od niego, że nie jest wystarczająco współczesny.

Pajacyk na to przykleja sobie do czoła pięć cieni piczek i pyta: – Czy jestem teraz wystarczająco współczesny?

– Hmm – zastanawia się kustosz. – Już prawie tak. Ale czy mogłbyś jeszcze powiedzieć, że jesteś z Ramallahu?

Michael Portnoy

159w przekładzie Władysława Chłopickiego

160

notatki

161

notatki

162

notatki

163

notatki

164

notatki

165

notatki

166

notatki

167

notatki

168

notatki

169

notatki

170

notatki

171

notatki

172

notatki

173

notatki

rzeczy robią rzeczywystawa, performance, kino, puppet slam26.02 – 31.07.2016

Artyści: Marvin Gaye Chetwynd, Geoffrey Farmer, Pierre Huyghe, Christopher Kline, Tomasz Kowalski, Antje Majewski, Paul McCarthy, Shelly Nadashi, Paulina Ołowska, Tony Oursler, Mary Reid Kelley oraz Patrick Kelley, Pedro Reyes, Lindsay Seers i wielu innych.

Kuratorka: Joanna Zielińska

Koordynatorka: Katarzyna Tomczak- -WysockaDramaturgia: Tim EtchellsDowcipy: Michael Portnoy w przekładzie Władysława ChłopickiegoTekst: Joanna ZielińskaWspółpraca: Sara SzostakTłumaczenie: Mateusz Borowski

Projekt graficzny: Noviki

178