SAĞLIK SEKTÖRÜNDE ŞİDDET

28-30 KASIM 2008 TTB TIP EĞİTİMİ KURULTAYI

SAĞLIK SEKTÖRÜNDE ŞİDDET

Dr. OSMAN ELBEK(osmanelbek@yahoo.com)

Gaziantep Üniversitesi Tıp Fakültesi Öğretim Üyesi

TARTIŞMA HEDEFLERİ

• Şiddeti tanımlayabilmek

• Dünyada ve Türkiye’de sağlık sektöründe

şiddetin boyutlarını göstermek

• Şiddete etki eden faktörleri belirlemek

• Çözüm yollarını ortaya koymak

SUNU AKIŞI

• “Şiddet” nedir, nasıl sınıflandırılır?

• Sağlık çalışanları ve şiddet (Dünya)

• Sağlık çalışanları ve şiddet (Türkiye)

• Risk faktörleri

• Çözüm mümkün mü, nasıl?

“ŞİDDET”• Şiddet;

– Köken Arapça• Sertlik• Sert ve katı davranış• Kaba kuvvet

• Violence;– Köken Latince (Violentia)

• Violare = Şiddet kullanarak hareket etmek• Vis = Güç, erk, bedensel güç

ŞİDDET FELSESİ

• Şiddet;

– bir başkasının özgürlüğüne,

– bedenine

– kendisini kişi olarak tanımlayan değer

yüklediği her şeye

– bunlar için gerekli araçlara

– zarar verecek biçimde harekete geçme

Turan H, FelsefeYazın, 2007.

ŞİDDET TİPOLOJİSİ• Özel Şiddet

– Cürümsel Şiddet

• Ölümcül, Bedensel, Cinsel

– Cürümsel Olmayan Şiddet

• İntihar, Kaza

• Kollektif Şiddet– Grup Şiddeti

• Grup İçi, Grup Dışı, İktidara Karşı

– Devlet Şiddeti

• Devlet Terörü, Endüstriyel Şiddet

– Uluslararası Şiddet

• Savaş Ünsal A, Cogito, 1996.

ŞİDDET (DSÖ)

• Şiddet;

– kişinin kendisine

– başka birisine

– bir gruba

– topluma karşı gücünü istemli olarak kullanması

ya da tehdit etmesi

Krug EG, World Health Organization, 2002.

İŞYERİNDE ŞİDDET• Birinci Tip;

– Suça niyet ederek şiddete başvurma

• İkinci Tip;

– Tüketicinin çalışana karşı uyguladığı şiddet

• Üçüncü Tip;

– Çalışanın çalışana karşı uyguladığı şiddet

• Dördüncü Tip;

– Kişilerarası ilişki ile ilgili şiddet

The University of Iowa, 2001.

Hürriyet Gazetesi, 19 Temmuz 2004.

NEDEN?

ŞİDDETİN SIRADANLAŞMASI

• “Kılıç olmaksızın sözleşmeler sözcükten başka

bir anlam taşımaz”

– Hobbes

• Empati eksikliği

• Diyaloğun reddi

• Ötekileştirme

• Toplumsal kutuplaşma…

GÜNDELİK YAŞAMIN TÜKETİMİ

SATIN AL

SİNDİR

KULLAN

DIŞKI

Baudrillard, Tüketim Toplumu, 2004.

Hürriyet Gazetesi, 19 Temmuz 2004.

NEDEN?

SAĞLIK ÇALIŞANLARI & ŞİDDET (DÜNYA)

Adaş EB, Elbek O, Bakır K, Gaziantep-Kilis Tabip Odası Şiddet Raporu, 2008.

SAĞLIK ÇALIŞANLARI & ŞİDDET (TR)

Adaş EB, Elbek O, Bakır K, Gaziantep-Kilis Tabip Odası Şiddet Raporu, 2008.

RİSK FAKTÖRLERİ

Adaş EB, Elbek O, Bakır K, Gaziantep-Kilis Tabip Odası Şiddet Raporu, 2008.

TÜRKİYE FOTOĞRAFI

Adaş EB, Elbek O, Bakır K, Gaziantep-Kilis Tabip Odası Şiddet Raporu, 2008.

Ayrancı Ü,

Anadolu Psikiyatri Dergisi, 2002.

Ayrancı Ü, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 2002.

İŞ YÜKÜ (I)

ORTALAMA= 48,2 ± 13,8 sa

Hekimler, normal mesailerine ek olarak ortalama haftada 24 saatlik nöbet tutmaktadırlar.

İŞ YÜKÜ (II)

ORTALAMA= 59,0 ± 79,5

ORTANCA = 45

TÜKENME• Kişinin özgül anlamı ve amacından uzaklaşması

ve hizmet götürdüğü insanlarla gerçekten

ilgilenemiyor olması”

– Maslach (1976)

• Duygusal tükenme

• Duyarsızlaşma

• Bireysel becerilerde azalma

HER YERDE ŞİDDET

ŞİDDET NEDENLERİ

SAĞLIKTA ŞİDDET

ŞİDDET TANIKLIĞI

ŞİDDET TÜRÜ

ŞİDDET MEKANLARI

ŞİDDET ZAMANI

KİMLER ŞİDDET UYGULUYOR?

KİMLER ŞİDDET UYGULUYOR?

• Mevcut sağlık sisteminde hasta yakınlarının

• hastanın hastaneye ulaştırılması

• tedavi süreci

• hastane içindeki bürokratik ve takip işlemleri

SÖZÜN BİTTİĞİ YER

ŞİDDET NEDENLERİ (Dr)

UZUN BEKLEME SÜRESİ

Adaş E, Elbek O, Yayımlanmamış Veri.

ŞİDDET NEDENLERİ (Hasta)

Adaş E, Elbek O, Yayımlanmamış Veri.

YOKSULLUĞUN ŞİDDETİ

ŞİDDET & DÜŞÜK EĞİTİM

STATÜ KAYBI

HASTA GÖZÜYLE HEKİMLER

58,3

40,3

28,1

0

10

20

30

40

50

60

70

Doktorlar AşırıÇalışıyor

Doktorlar HakEttikleri Saygıyı

Görmüyor

Doktorlar HakEttikleri Ücreti

Almıyor

ÖNERMELER

YÜ

ZD

E O

RA

NL

AR

I

Adaş E, Elbek O, Yayımlanmamış Veri.

KURUM GÜVENLİĞİ

DÜŞÜK GÜVENLİK NOTU

GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

Adaş E, Elbek O,

Toplum ve Hekim, 2008.

ŞİDDET MODELİ

Adaş E, Elbek O, Yayımlanmamış Veri.

MESLEKİ DENEYİM

Adaş E, Elbek O, Yayımlanmamış Veri.

PRATİSYEN

Ekşi Sözlük. (2008) http://sozluk.sourtimes.org/ (Erişim: 30 Haziran 2008).

ŞİDDET MODELİ

Adaş E, Elbek O, Yayımlanmamış Veri.

FARK NE?

Adaş E, Elbek O, Yayımlanmamış Veri.

KAMUNUN DEĞERSİZLEŞTİRİLMESİ

Soyer A, ÖÜF, 2004.

Kamudan özele aktarılan kaynak 1989’da sağlık harcamalarının %1,5’i iken, bu değer on yıl içerisinde %24,3’e çıkmıştır.

SSK kaynaklarının 1980’de %6’sı hizmet satın alması yoluyla özele aktarılırken, bu değer 1998’de %27,4’e çıkmıştır

SAĞLIK SEKTÖRÜ TEŞVİKLERİ

SAĞLIK SEKTÖRÜ TEŞVİKLERİ

200300

600

100

1000

0

200

400

600

800

1000

1200

1 2 3

YILLAR

MİL

YO

N D

OL

AR

KAMU

ÖZEL

Soyer A, Özgür Üniversite Forumu, 2004 (görselleştirildi).

Elbek O, Birikim, 2008.

5.4 kat artış

4.61 kat artış

8.25 kat artış

1995-2000 yılları arasında iki kat, 2000-2005 yılları arasında %25.2 artmış

“KAMU” SAĞLIK KURUMU

• Kamu içinde özel

– Özel muayene / tetkik farkı

• Etiketleme;

– Kamu sağlık hizmeti her zaman kalitesiz

– Kamu sağlık çalışanı her zaman niteliksiz,

ilgisiz, kamu yararını gözetmeyen birey

• Kurum yetersizlikleri ve hasta yoğunluğu

Afford CW, ILO, 2003.

İŞYERİNDE ARTAN ŞİDDET

SUSKUN HEKİM

YAPILAN İŞLEM

ÇÖZÜM?

HASTA GÖZÜYLE SAĞLIK SİSTEMİ

59,5 63,5

88,3

0102030405060708090

100

Devlet VatandaşınSağlığına Yeterince

Önem Vermiyor

Hastanede TanıdığınızYoksa Adam Yerine

Konmuyorsunuz

Para Verince DoktorHastayla Daha

Yakından İlgileniyor

ÖNERMELER

YÜ

ZD

E O

RA

NI

Adaş E, Elbek O, Yayımlanmamış Veri.

ETKİN PR & MESLEK ÖRGÜTÜ ÖNERİLERİ

• “Medya aracılığıyla doktorların çalışma koşuları eğitim süreçleri

anlatılmalı, bunun karşılığında aldıkları ücret gösterilmeli, yanı sıra

bir çok insanın elini bulaştırmadığı işleri nasıl büyük özveriyle

yaptıkları gösterilmeli. Kısaca bu mesleğin kolay meslek olmadığı,

TV dizisindeki (gibi) doktorların lay lay lom olmadığı anlatılmalı”

• “Medyada özellikle hekim hakları vurgulanmalı ve TTB, müdahale ile

olayları hukuki zeminde teyit etmeli”

• “Tabip odasının hekimin hakkını savunmadığını düşünüyorum.

Çözüme yönelik alternatif etkin olmalı”

• “Türkiye toplumsal siyasetçilik muhalefet ilişkisi yerine iş birliği tercih

edilmeli, sorunlarımıza çözüm aranmalı”

İLETİŞİM BECERİSİ

• Tıp eğitimi;

– Hekimliği salt teknik bir noktaya indirgemekte

– Hastalığa odaklanan, hastayı tedavi edilecek bir biyolojik

organizmadan ibaret gören, onu nesneleştiren bir tıp eğitimi

– Felsefe, sosyoloji, halkla ilişkiler gibi beşeri disiplinlerin katkısı

NEO-LİBERAL SAĞLIK• Statü yitimi

• Sağlık politikaları

• Yetersiz özlük hakları

• Piyasalaşan sağlık sistemi

• İçeriği boşaltılmış “müşteri memnuniyeti”ne indirgenmiş hasta hakları

• Hasta müşteri mi?

• Sağlık kurumu ticarethane mi?

• Homo sapiens sapiens homo economicus mu?

TİCARETHANE Mİ?

Adaş E, Elbek O, Yayımlanmamış Veri.

KATKI PAYI REDDİ

Adaş E, Elbek O, Yayımlanmamış Veri.

ÖFKE BİRİKİMİ

Adaş E, Elbek O, Yayımlanmamış Veri.

Nuri Bilge Ceylan, Üç Maymun.