View
213
Download
1
Category
Preview:
DESCRIPTION
Straatfotografie. Van de goot naar de top. Tekst en foto's: Nikki van der Velden. De straat. Een interessant terrein vol mensen, verkeer en onvoorspelbare gebeurtenissen. Veel fotografen voelen zich aangetrokken tot de straat en haar omgeving. Wat maakt jetot een succesvolle straatfotograaf? Hoe ga je aan de slag, en met welke factoren moet je rekening houden? Dit artikel houdt je van de straat, om je er vervolgens razendsnel weer op te sturen.
Citation preview
FOCUS 11 63 NOVEMBER 2011
STRAATFO
TOGRAFIE
De meeste mensen verplaatsen zich
over straat, simpelweg omdat ze van A
naar B moeten. In hun eigen gedachten
verdwaald, zien ze vaak niet wat er zich
om hen heen afspeelt. Een goede straatfotograaf
daarentegen opereert als filmregisseur. Ook al staat
het verhaal van tevoren nooit vast. Constant zijn de
ogen gefocust op wat er in de omgeving gebeurt.
Dáárop moet worden geanticipeerd. Nooit mag de
aandacht verslappen. Je zal maar nét dat ene
unieke moment missen...
Wat is straatfotografie?Net zoals de straat een vrije, dynamische omgeving is,
valt ook straatfotografie niet in één hokje te plaatsen.
Uiteindelijk is het de fotograaf zelf die middels zijn of
haar portfolio en stijl een persoonlijke definitie aan
dit genre geeft. De Amerikaanse straatfotograaf Bruce
Gilden omschreef het als volgt: “If you can smell the
street by looking at the photo, it’s a street photograph.”
« New York, USA.
De straat. Een interessant terrein vol mensen, verkeer en onvoorspelbare gebeurtenissen. Veel fotografen voelen zich aangetrokken tot de straat en haar omgeving. Wat maakt je tot een succesvolle straatfotograaf? Hoe ga je aan de slag, en met welke factoren moet je rekening houden? Dit artikel houdt je van de straat, om je er vervolgens razendsnel weer op te sturen.
TEKST Nikki van der Velden
StraatfotografieVAN DE GOOT NAAR DE TOP
FOCUS 11 62 NOVEMBER 2011
FOCUS 11 64 NOVEMBER 2011 FOCUS 11 65 NOVEMBER 2011
STRAATFO
TOGRAFIE
In feite komt straatfotografie neer op
‘alle foto’s die zijn gemaakt op openbare
plekken’. Sommige mensen voegen
hieraan toe dat de foto’s in een stedelijke
omgeving moeten zijn gemaakt. Anderen
zijn van mening dat er altijd mensen
op de foto aanwezig moeten zijn.
Hoe je het ook wendt of keert, de bottom
line is dat elke fotograaf er zijn of haar
eigen draai aan geeft. Laten we de open-
bare ruimte als criterium aanhouden.
Ook het doel van straatfotografie
verschilt van fotograaf tot fotograaf.
De ene groep straatfotografen is geïnte-
resseerd in het eenvoudig en eerlijk
documenteren van het leven op straat.
Een feitelijke weergave, al blijft het altijd
hún eigen interpretatie van de werkelijk-
heid. Andere fotografen doen juist hun
best om zo artistiek mogelijk te werk te
gaan. Ze gaan op zoek naar creatieve
en originele invalshoeken. In dat geval
concentreert straatfotografie zich op
een uniek, beslissend of aangrijpend
moment, vaak met een ironische noot.
Weer anderen doen het vooral voor het
plezier van het bezig zijn op straat.
Voordat je zelf de straat op gaat, zul je
eerst moeten nadenken over wat je
wilt vastleggen. Het antwoord op deze
vraag is niet alleen belangrijk voor het
ontwikkelen van je eigen stijl (daarover
later meer), maar bepaalt ook welke
apparatuur je om je nek hangt. Je wilt
namelijk onder geen beding (te) zwaar
bepakt op pad gaan.
Een voordeel van een digitale reflex of
compacte systeemcamera is het brede
scala aan beschikbare objectieven. Met een
meetzoeker moet je het zonder lange tele-
objectieven, macro-objectieven of zoom-
lenzen doen. Nog iets om rekening mee te
houden: een DSLR is beter bestand tegen
slechte weersomstandigheden. Vergeet
overigens ook vooral de compactcamera’s
en smartphones niet. Ze zijn klein, gemakke-
lijk en snel in gebruik, en kunnen soms
verbazend mooie resultaten opleveren.
Het is maar net wat jij prettig vindt werken.
Uiteindelijk gaat het om de foto, niet om
de camera!
ObjectievenWelk objectief je neemt, is – net als je
camerakeus – geheel afhankelijk van het
type foto’s dat je wilt maken. De Franse foto-
graaf Henri Cartier-Bresson (kijk op pagina
24 voor zijn portfolio) wordt door velen
beschouwd als de grondlegger van de straat-
fotografie en de meester van de candidfoto.
Cartier-Bressons voorkeur ging uit naar een
Leica-meetzoekercamera met een 35 mm
lens. Veel straatfotografen hebben deze
‘traditie’ voortgezet. Hoe dichter je bij je
onderwerp bent, hoe persoonlijker je werk
wordt en hoe meer expressie je kunt vast-
leggen. Maar daar moet je wel de persoon-
lijkheid en het lef voor hebben. Bedenk dat
je op plaatsen waar het niet druk is – en je
dus veel ruimte hebt – prima met een
(korte) telelens uit de voeten kunt. In drukke
gebieden met veel mensen is 50 mm zo’n
beetje het maximum.
De ideale uitrusting van een straatfotograaf
bestaat uit één camera met één objectief.
Zo min mogelijk dus. Welke camera en welk
objectief dat zijn, hangt af van jouw doel.
Zoomobjectieven als een 24-70 mm of
18-55 mm kunnen praktisch zijn. Maar pro-
beer eens een dag op stap te gaan met
alleen een body plus een compact 35 mm
of 50 mm objectief. Wellicht levert deze
‘beperking’ je prachtige inzichten en resul-
taten op. Ga vooral niet met statieven of
andere grote accessoires op pad als je snel
en ‘snapshotachtig’ te werk wilt gaan.
Een lenspoetsdoekje en een regenhoes
zijn daarentegen geen overbodige luxe.
Het weer is namelijk net zo onvoorspelbaar
als de gebeurtenissen op straat.
« New York, USA.
HipshotsAangezien de beelden bij dit artikel allemaal zijn geschoten vanuit de heup (oftewel hipshots) een apart stukje over deze techniek. Bij hipshots fotografeer je letterlijk vanuit je heup (of ergens in die contreien); in ieder geval niet met de camera voor je oog. Hipshots maken is spannend, aangezien je het kader van tevoren niet ziet. Daarbij schiet je vanuit een ander, origineel pers- pectief. Ideaal bij het maken van hipshots is dat je oog vrij is om de omgeving volledig in zich op te nemen. Je kunt – en moet – zeer gefocust te werk gaan. Alsof je door een film loopt waarin jij als regisseur momentopnames maakt van wie er passeert en wat er gebeurt. Uiteraard is het wel zaak dat je jouw camera als je broekzak kent en deze blind kunt bedienen. Het is even oefenen, maar al snel heb je door wat de perfecte instelling van sluitertijd, diafragma en ISO-waarde is in elke denkbare situatie, zodat je snel kunt schakelen. Uiteraard is de automa-tische stand helemaal ideaal. Ook is het erg belangrijk dat je het resultaat kent van elke houding van de camera, zodat je zo goed mogelijk de kadrering kunt bepalen zonder die van tevoren te zien. Autofocus komt bij hipshots uiteraard prima van pas. Op straat gaat alles snel, niets staat van tevoren vast, en je wilt flexibel zijn in het innemen van een positie. Aangezien mensen niet doorhebben dat ze worden gefotografeerd, krijg je ze te zien in de meest pure en spontane vorm. Denk daarbij wel na over de ethische kwesties die kunnen meespelen. Het is niet de bedoeling dat je deze techniek misbruikt om compromitterende foto’s te maken. Houd altijd rekening met de geportretteerden. Het maken van hipshots is een interessante manier om je ogen te trainen. Wie weet kom je tot compleet nieuwe inzichten.
De cameraLaten we beginnen met het meest essen-
tiële uitrustingsstuk: de camera. Sommige
straatfotografen zweren bij een meet-
zoekercamera (rangefinder), al werkt het
gros tegenwoordig met een digitale reflex.
De bekendste meetzoekercamera is de
Leica, die vandaag de dag nog steeds
verkrijgbaar is in analoge én digitale vorm.
Een rangefinder heeft voordelen. Zo is
zo’n camera een stuk compacter dan een
DSLR. Dat is niet alleen praktisch; dit zorgt
er eveneens voor dat je minder opvallend
kunt fotograferen. Meetzoekers zijn ook
stiller, door het ontbreken van het geluid
van de klappende spiegel. Bovendien kun
je daardoor met langere sluitertijden uit
de hand werken, aangezien er minder
trilling optreedt.
Met een meetzoeker moet je zaken als
scherpstelling en belichting in een hand-
omdraai zelf kunnen regelen. Er zijn foto-
grafen die zó vergroeid zijn met hun
meetzoekercamera dat ze beweren sneller
te kunnen scherpstellen dan de autofocus
van een DSLR. Dat is een knappe prestatie.
Een andere drempel in vergelijking met
een DSLR is de prijs. De Leica M9 bijvoor-
beeld gaat voor rond de 5500 euro over
de toonbank. Wil je aanzienlijk minder geld
uitgeven, dan is een compacte systeem-
camera zoals de Olympus PEN, Sony NEX,
Nikon 1 of Samsung NX een optie.
Compactcamera’s en smartphones kunnen soms verbazend mooie resultaten opleveren.
FOCUS 11 66 NOVEMBER 2011
STRAATFO
TOGRAFIE
FOCUS 11 67 NOVEMBER 2011
Portretrecht“Hier met die foto..!” Als geportretteerde heb je het recht je te verzetten tegen openbaar-making van een foto waar jij op staat. Maar je krijgt niet zonder meer altijd gelijk. Hierbij speelt een aantal factoren een rol. Naast auteursrecht bestaat er ook nog zoiets als portret-recht. De relatie tussen auteursrecht en portretrecht kan als volgt worden uitgelegd: als een fotograaf iemand op de foto zet, komt het portretrecht toe aan de afgebeelde persoon en het auteursrecht in beginsel aan de fotograaf. Het portret kan met medeweten van (en/of in opdracht van) de geportretteerde worden gemaakt. In dat geval hangen de rechten af van de gemaakte afspraken. De fotograaf mag de foto openbaar maken volgens die overeenkomst, maar niet meer dan dat. Anders is toestemming van de geportretteerde nodig (ook al heeft de fotograaf het auteursrecht). Straatfotografie gebeurt over het algemeen spontaan. In de openbare ruimte is het toe- gestaan foto’s te maken. De rechten van een geportretteerde zijn beperkt. Deze moet kunnen aantonen dat hij of zij een ‘redelijk belang’ heeft bij het tegenhouden van eventuele publi-catie. Een voorbeeld hiervan is het privacybelang. Dit wordt overigens altijd afgewogen tegen het recht van persvrijheid. Het is de rechter die beslist. Zo ging in 1996 Nieuwe Revu onderuit na publicatie van een foto van een bezoekster van een Wasteland-party. De foto gaf een duidelijk compromitterende situatie weer: de vrouw had een opengewaaide jurk en een man knielde neer tussen haar benen met zijn hoofd in haar schaamstreek. Nieuwe Revu deed een beroep op de persvrijheid, maar de rechter bepaalde dat de vrouw was aangetast in haar privacy. De foto had immers ook geplaatst kunnen worden zonder het gezicht van de vrouw herkenbaar in beeld. Topsporters, artiesten en andere door hun beroep populair geworden personen hebben een commercieel portretrecht: een zogenaamde verzilverbare populariteit. Het gaat hier dan niet zozeer om de privacy, maar meer om het feit dat de foto geld waard is omdat er een bekend iemand op staat. Dit gaat trouwens niet op voor media zoals kranten en de roddelpers. Zij kunnen zich beroepen op de persvrijheid, mits aan alle journalistieke zorgvuldigheidseisen is voldaan. Politici en leden van het Koninklijk Huis worden op grond van de aard van hun functies niet geacht medewerking te verlenen aan commerciële reclame-uitingen. Hier gaat het om mogelijke imagoschade.Ook een niet-bekend persoon kan bewaar maken tegen commercieel gebruik van een foto. Wil je een foto commercieel gaan gebruiken, bijvoorbeeld in een advertentie, dan heb je een zogenoemde quitclaim of model release nodig. Dit is een rechtsgeldige verklaring waarin de geportretteerde toestemming geeft voor een (eventueel) commercieel gebruik van de foto. Je hebt zoiets bijvoorbeeld ook nodig wanneer je jouw straatfoto’s wilt laten opnemen in een database als iStockphoto.com. Kortom: wanneer je iemand op straat fotografeert, kan deze persoon hier enkel bezwaar tegen maken als deze kan aantonen dat publicatie van deze foto hem of haar op de een of andere manier schaadt. Wil je meer weten over het portretrecht en auteursrecht van foto-grafen, lees dan het boek Buiten Beeld van Philippe van Wijnen (ISBN 978-90-72216-88-5). Dit boek is uitgegeven door Focus, je kunt het voor ! 29,95 bestellen op shop.focusmedia.nl.
InspiratieAls beginnend straatfotograaf doe je er goed
aan inspiratie te putten uit een van de vele
schitterende portfolioboeken of websites van
gevestigde straatfotografen. Begin bij Henri
Cartier-Bresson: dé straatfotograaf avant la
lettre. Een van zijn bekendste fotoboeken is
The Decisive Moment (Images à la sauvette, 1952).
In dit boek zet Cartier-Bresson uiteen dat het
bij fotografie niet zomaar om een moment gaat,
zoals bij 99 procent van de foto’s die dagelijks
worden gemaakt, maar om hét beslissende
moment. Dat kan in het kleinste menselijke
detail zitten.
Andere mooie inspiratiebronnen zijn onder
(vele) anderen Walker Evans, Robert Frank,
Bruce Gilden, Garry Winogrand, Martin Parr,
Elliott Erwitt, Daido Moriyama en Bill Cunningham.
Google rond of struin de betere (foto-) boek-
winkels af op zoek naar fotografen die je
aanspreken. Een goed vertrekpunt is het boek
Street Photography Now, dat niet alleen vol
staat met inspirerende foto’s van beroemde
straatfotografen, maar ook hun verhalen bevat.
Bekijk ook de documentaire Een film over
straatfotografie (2010), waarin de Nederlandse
straatfotografen Reinier Gerritsen, Theo Niekus,
Kors van Bennekom, Hans Eijkelboom en Carel
van Hees aan het woord komen (uitgezonden
op Holland Doc; je vindt een fragment op
vimeo.com/20107300).
Als je goed naar andere foto’s gaat kijken en
deze gaat analyseren, zul je zien dat elke foto-
graaf een eigen, unieke stijl heeft. Die stijl kan
’m in allerlei facetten zitten, zoals de keus voor
een bepaald onderwerp, objectief, standpunt,
invalshoek, lichtgebruik, kleur of een combinatie
hiervan. Probeer zulke herkenbare lijnen te
ontdekken. Deze inzichten zijn van belang bij
het ontwikkelen van je eigen stijl.
Persoonlijke stijlJe kunt nog zoveel inspiratie opdoen door
naar andere fotografen te kijken, uiteindelijk
moet je zelf de straat op. Ga je openlijk te werk,
of juist niet? Hoe dicht wil je bij je onderwerp
komen? Wat voor soort locaties zoek je op?
Wil je situaties vooral feitelijk registreren of ga
je op zoek naar een originele invalshoek?
Het zijn allemaal vragen die je voor jezelf moet
beantwoorden. Maak keuzes. Doe waar jij je
goed bij voelt. En blijf gefocust. Dat zal de kwa-
liteit van je werk alleen maar ten goede komen.
Probeer niet te kopiëren, maar je eigen stijl en
rode draad te ontdekken. Dit vereist geduld en
veel oefening. Ga bijvoorbeeld spelen met
perspectief. Probeer eens een extra groothoekig
objectief of een fisheye. Let extra goed op de
achtergrond: die kan op straat vaak erg interes-
sant materiaal opleveren.
Maar de locatie is echt waar het uiteindelijk
allemaal om draait. Kies een plaats waar veel
interactie plaatsvindt tussen mensen. Probeer
daarbij verder te kijken dan de toeristische
plekken en behind the scenes te komen.
En zodra je een lijn in je werk hebt ontdekt die
jou onderscheidt, die uniek is en waar jij tevreden
mee bent, houd hier dan aan vast. Ga deze stijl
en werkwijze herhalen, uitbouwen en perfec-
tioneren. Je zult zien dat je telkens beter wordt.
Er worden dagelijks bergen foto’s gemaakt
op straat. Zorg dus dat die van jou uniek en
herkenbaar zijn!
EthiekEr bestaan verschillende soorten straatfoto-
grafen. De een is spontaan of zelfs brutaal,
springt voor z’n onderwerp en spreekt mensen
aan. De ander stelt zich onopvallend op en laat
omstanders zo min mogelijk merken van zijn
of haar aanwezigheid. Straatfotografie blijft een
voyeuristische bezigheid, maar wél in de open-
bare ruimte. Foto’s op straat maken zonder
toestemming te vragen mag. Wat je vervolgens
met die foto doet, is een tweede – zie ook het
stuk over portretrecht. Uiteraard gun je mensen
op straat hun privacy en leefruimte. De vraag is:
waar ligt de ethische grens?
Door de jaren heen hebben sociologen, etno-
logen en antropologen routinematig te kampen
gehad met deze vraag. De meningen zijn
verdeeld. Het allerbelangrijkste bij straatfoto-
grafie is gezond fatsoen. Als mensen niet willen
worden gefotografeerd, laat ze dan met rust!
Voel de situatie aan en ga geen grenzen op-
zoeken. Probeer jezelf in de gefotografeerde te
verplaatsen. Je hebt te maken met mensen met
meningen en gevoelens. Wees beleefd en uit
altijd je dankbaarheid bij persoonlijk contact.
En als je gevraagd wordt om de foto te wissen,
doe dat dan ook. Kortom: respecteer mensen
zoals jij ook zelf gerespecteerd wenst te worden.
« New York, USA.
FOCUS 11 68 NOVEMBER 2011 FOCUS 11 69 NOVEMBER 2011
STRAATFO
TOGRAFIE
« Shanghai, China. « Georgetown, Maleisië.
FOCUS 11 70 NOVEMBER 2011
STRAATFO
TOGRAFIE
FOCUS 11 71 NOVEMBER 2011
« Yogyakarta, Indonesië. « Singapore.
FOCUS 11 74 NOVEMBER 2011
STRAATFO
TOGRAFIE
FOCUS 11 75 NOVEMBER 2011
STRAATFO
TOGRAFIE
« Shanghai, China.
Recommended