View
15
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
DOKTORA TEZİ
Deniz VURUŞKAN
ELASTAN İÇERİKLİ İPLİK ÜRETMEK ÜZERE MODİFİYE EDİLEN RİNG MAKİNASINDA ÜRETİM DEĞİŞKENLERİNİN OPTİMİZASYONU VE İPLİK KALİTESİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI
ADANA, 2010
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ
FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
ELASTAN İÇERİKLİ İPLİK ÜRETMEK ÜZERE MODİFİYE EDİLEN RİNG
MAKİNASINDA ÜRETİM DEĞİŞKENLERİNİN OPTİMİZASYONU VE İPLİK KALİTESİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Deniz VURUŞKAN
DOKTORA TEZİ
TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI
Bu tez 08/02/2010 Tarihinde Aşağıdaki Jüri Üyeleri Tarafından Oybirliği/Oyçokluğu İle Kabul Edilmiştir. …………………………………. ………………………………. …………………………………..
Prof. Dr. Osman BABAARSLAN Prof. Dr. R.Tuğrul OĞULATA Prof. Dr. Melih BAYRAMOĞLU
DANIŞMAN ÜYE ÜYE
………………………... ………… ………………………………..
Prof. Dr. Yusuf ULCAY Yrd. Doç. Dr. Pınar DURU BAYKAL
ÜYE ÜYE Bu tez Enstitümüz Tekstil Mühendisliği Anabilim Dalında hazırlanmıştır. Kod No
Prof. Dr. İlhami YEĞİNGİL
Enstitü Müdürü Bu Çalışma Çukurova Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi ve TÜBİTAK Tarafından Desteklenmiştir. Proje No: MMF.2006.D.19, 107M134 • Not: Bu tezde kullanılan özgün ve başka kaynaktan yapılan bildirişlerin, çizelge, şekil ve fotoğrafların kaynak gösterilmeden kullanımı, 5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunundaki hükümlere tabidir.
ÖZ
DOKTORA TEZİ
ELASTAN İÇERİKLİ İPLİK ÜRETMEK ÜZERE MODİFİYE EDİLEN RİNG MAKİNASINDA ÜRETİM DEĞİŞKENLERİNİN OPTİMİZASYONU
VE İPLİK KALİTESİ ÜZERİNDEKİ ETKİSİ
Deniz VURUŞKAN
ÇUKUROVA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ
TEKSTİL MÜHENDİSLİĞİ ANABİLİM DALI
Danışman : Prof. Dr. Osman BABAARSLAN Yıl : 2010 Sayfa: 235
Jüri : Prof. Dr. Osman BABAARSLAN Prof. Dr. R.Tuğrul OĞULATA
Prof. Dr. Melih BAYRAMOĞLU Prof. Dr. Yusuf ULCAY Yrd. Doç. Dr. Pınar DURU BAYKAL
Son yıllarda gerek tüketici taleplerinin gerekse endüstriyel alanda kullanılan
tekstil ürünlerin değişmesi tekstil endüstrisinde de yeni ürünlerin elde edilebilmesi ihtiyacını ortaya çıkartmıştır. Bu ihtiyaç, değişik yapı ve özelliklerde lifler kullanılarak değişik tekniklerle farklı yapılarda ipliklerin üretilmesine yönelik çalışmaları arttırmış ve sonuçta çok değişik yapı ve özellikte iplikler üretilmeye başlanmıştır. Günümüzde katma değer noktasında klasik-konvansiyonel ipliklerde düşüş görülmekte ve bu tür ipliklerin yerini farklı görüntü ve özellikte üretilen iplikler almaktadır. Bu iplik türlerinden birisi de özlü iplik yapılarıdır. Özlü iplik, merkezde bulunan bir öz/çekirdek üzerine sarılan kesikli liflerden oluşan iplik yapısıdır. Özlü iplik, bu iki farklı özellikteki bileşenin özelliklerinden aynı anda optimum ölçüde yararlanabilmek için geliştirilmiş iplik yapısı olarak da bilinmektedir.
Bu çalışmada, klasik düz iplik üretimi yapan bir ring iplik eğirme makinesi, özlü iplik üretmek üzere modifiye edilmiştir. Makine üzerinde tamamen servo motor kontrollü bir elastan besleme sistemi kullanılmıştır. Kullanılan motorlar, motor sürücü tarafından bilgisayar aracılığı ile kontrol edilmektedir. Kullanım kolaylığı bakımından Türkçe olarak yapılan bir yazılım ile, kontrol bilgisayarı ekranından belirli parametreler girildiğinde, istenilen özellikte iplikler tam otomatik olarak üretilebilmektedir. Yapılan tasarımdaki temel amaç, var olan ithal sistemlerin yerini alabilecek yerli bir sistemi geliştirerek tekstil sektörüne kazandırmaktır. Daha sonra makine üzerinde, çeşitli üretim parametreleri değiştirilerek, farklı özelliklerde elastan özlü kor iplikler üretilmiştir. Bu ipliklere çeşitli kalite testleri uygulanarak, üretim değişkenlerinin iplik kalitesi üzerine etkileri araştırılmıştır. Elde edilen sonuçların, Design Expert paket programı yardımıyla istatistiksel analizleri de yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Elastan, Kor iplik, Ring iplik eğirme makinesi, Modifikasyon
I
ABSTRACT
PhD THESIS
THE OPTIMIZATION OF PRODUCTION VARIABLES OF MODIFIED RING SPINNING MACHINE FOR PRODUCING YARN
WITH ELASTANE AND EFFECT OF VARIABLES ON YARN QUALITY
Deniz VURUŞKAN
DEPARTMENT OF TEXTILE ENGINEERING INSTITUTE OF NATURAL AND APPLIED SCIENCES
UNIVERSITY OF CUKUROVA
Supervisor : Prof. Dr. Osman BABAARSLAN Year : 2010 Pages: 235 Jury : Prof. Dr. Osman BABAARSLAN Prof. Dr. R.Tuğrul OĞULATA Prof. Dr. Melih BAYRAMOĞLU
Prof. Dr. Yusuf ULCAY Asst. Prof. Dr. Pınar DURU BAYKAL
In recent years, the changes in consumer demand and the textiles products
used in industrail area reveal the requirement of new product. This requirements increased the studies about production of different types of yarns produced with new tecniques by use of different kinds of fibers. As a result, it has been produced yarns with different structure and properties. Nowadays, added value of conventional yarns have been decreased gradually, consequently fancy yarns produced with different properties and appearances have been replaced the conventional yarns. One of the fancy yarns is core-spun yarns. Core yarn is the yarn type that has the filament in the core and staples in the sheath, which is used to achieve the multi-functional performance.
In this study, a conventional ring spinning machine is modified in order to produce core spun yarns. Servo motor controlled elastan feeding mechanism is used in this system. The motors used can be controlled by motor driver with the help of a computer. Intended type of yarns can be produced automatically when the parameters are inserted to control computer conducted which has Turkish software because of easiness to use. The basic aim of the design is to develop the current exported systems and produce a domestic system. And than, by changing different production parameters of machine, core-spun yarns with elastane is produced. The effect of production parameters on yarn quality has been investigated by appliying different quality control tests. The results derived from tests has been statistically analyzed with the aid of Design-Expert statistics packet program. KeyWords: Elastane, Core yarn, Ring spinning frame, Modification
II
TEŞEKKÜR
Doktora çalışmamın en başından itibaren değerli bilgi ve tecrübeleriyle
çalışmalarıma yön veren, akademik desteğini ve bilimsel katkılarını hiçbir zaman
esirgemeyen, çok yoğun olan temposuna rağmen çalışmama değerli zamanını ayıran,
bu çalışmanın ortaya çıkmasında ki en büyük paya sahip danışman hocam sayın
Prof. Dr. Osman BABAARSLAN’a en içten saygı ve teşekkürlerimi sunmak
isterim.
Tez izleme komitesi üyesi olmayı kabul ederek değerli zamanlarını ayıran ve
çalışmam boyunca desteklerini esirgemeyen sayın Prof. Dr. R.Tuğrul
OĞULATA’ya ve sayın Prof. Dr. Melih BAYRAMOĞLU’na saygı ve minnet
duygularımla birlikte ayrı ayrı teşekkür ederim.
Çalışmalarım sırasında gösterdikleri ilgi ve desteklerinden dolayı Tekstil
Mühendisliği Bölümü Akademik ve İdari personeline, manevi desteklerini
yakından gördüğüm arkadaşlarım sayın Arş. Gör. Nazan Avcıoğlu KALEBEK,
Arş. Gör. Ebru ÇORUH ve Arş. Gör. Emel KAPLAN ÇİNÇİK’e teşekkür
ederim.
Çalışmada kullandığım hammaddeleri temin ettiğim İSKUR Tekstil A.Ş. ve
MODASAN Tekstil Sanayi ve Tic. A.Ş.’ne, iplik üretimleri sırasında pratik işletme
tecrübelerinden yararlandığım ve birlikte makine başında günler geçirdiğimiz sayın
Serhan KARLILAR’a, ayrıca çalışma sonundaki bazı testleri yapabilmem için
laboratuar imkanlarından yararlanmamı sağlayan KIVANÇ Tekstil A.Ş.’ne, burada
geçirdiğim günlerde ilgi ve alakalarını yakından hissettiğim başta Kalite Kontrol
Laboratuar Şefi sayın Nursel SABIR olmak üzere tüm laboratuar ekibine sonsuz
teşekkür ederim.
Hayatımın her döneminde ve özellikle doktora çalışmalarım sırasındaki
yoğun günlerimde sonsuz sevgileriyle, maddi ve manevi destekleriyle her zaman
yanımda olan, isimlerini tek tek sayamayacağım aile fertlerime ve dünyaya geldiği
günden itibaren yaşama sevincim olan dünyalar tatlısı biricik kızım Zeynep Neva
VURUŞKAN’a sonsuz teşekkürlerimi sunarım.
III
İÇİNDEKİLER ÖZ………………………………………………………………………………… I
ABSTRACT……………………………………………………………………… II
TEŞEKKÜR……………………………………………………………………... . III
İÇİNDEKİLER………………………………………………………………….. . IV
ÇİZELGELER DİZİNİ…………………………………………………. ……... . . VIII
ŞEKİLLER DİZİNİ……………………………………………………………... . X
1. GİRİŞ………………………………………………………………….. ………. 1
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER…………………………………………….. 4
2.1. Elastan……………………………………………………………................ 4
2.1.1. Elastanın Üretim Prosesleri………………………………………….. 5
2.1.2. Elastanın Fiziksel Özellikleri………………………………………... 7
2.1.3. Elastanın Kimyasal Özellikleri…………………………….. ……….. 9
2.2. Elastan İçerikli İplik Üretim Yöntemleri………………………………….. . 10
2.3.1. Yalın (Çıplak) Elastan İplikler……………………………................. 10
2.3.2. Kaplanmış Elastan İplikler…………………………………. ………. 10
2.3.2.1. Kaplama (covering) Metodu……………………................... 11
2.3.2.2. Hava ile Kaplama (air-covering) Metodu………................... 12
2.3.2.3. Büküm Metodu……………………………………………... 14
2.3.2.3.(1). Ring Makinesinde Büküm……………………... 14
2.3.2.3.(2). Two-for-one Büküm…………. ………………. 15
2.3.2.3.(3). İçi Boş İğ Tekniği…………….. ……………….. 16
2.3.2.3.(4). Siro-spun Tekniği…………….. ……………….. 17
2.3.2.4. Core-spun (Özlü İplik) Metodu………………….................. 18
2.3.2.4.(1) O.E. Rotor Makinesinde Elastan Özlü Kor İplik
Üretimi…………………………………………. 19
2.3.2.4.(2) Vortex İplik Eğirme Makinesinde Elastan Özlü Kor
İplik Üretimi……………………………………. 20
IV
2.3.2.4.(3). Ring Makinesinde Elastan Özlü Kor İplik Üretimi
………………………………………………….. 21
2.3. Elastan İçerikli İpliklerin Kullanım Alanları……………………………….. 24
3. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR…………………………………………. ………….. 26
4. MATERYAL VE METOT…………………………………………………….. 35
4.1. Materyal……………………………………………………………………. 35
4.2. Metot……………………………………………………………………….. 38
4.2.1. Ring İplik Eğirme Makinesinin Modifikasyonu…………………….. 38
4.2.1.1. Modifikasyon Tasarımı…………………... ………………… 39
4.2.1.2. İhtiyaç Duyulan Parçaların Belirlenmesi……….................... 42
4.2.1.3. İmal Edilecek Parçaların Belirlenmesi……………………… 47
4.2.1.4. Montaj………………………………………………………. 54
4.2.2. Yazılım Çalışması…………………………………………………… 66
4.2.2.1. PC (Kullanıcı Arayüz) Yazılımı……………………………. 67
4.2.2.2. PLC (Programming Logic Contoller) Yazılımı…………….. 69
4.2.3. Üretim Planı………………………………………………................. 69
4.2.4. İpliğe Uygulanan Testler…………………………………………….. 72
4.2.4.1. İplik Numarası Testi………………………………………... 72
4.2.4.2. İplik Bükümü Testi…………………………………………. 72
4.2.4.3. İplik Kopma Mukavemeti ve Kopma Uzaması Testi………. 73
4.2.4.4. İplik Düzgünsüzlüğü Testi……………….. ………………… 73
4.2.4.5. İplik Hataları Testi………………………………………….. 74
4.2.4.6. İplik Tüylülüğü Testi………………... ……………………... 75
4.2.5. Kullanılan İstatistiksel Paket Programı……………………………… 75
5. BULGULAR ve TARTIŞMA…………….…………………………………… 77
5.1. İplik Numarası Test Sonuçları……………………………………………… 77
5.2. İplik Bükümü Test Sonuçları………………………………………………. 81
5.3. İplik Kopma Mukavemeti ve Kopma Uzaması Test Sonuçları…………….. 83
5.4. İplik Düzgünsüzlüğü Test Sonuçları……………………………………….. 107
5.5. İplik Hataları Test Sonuçları……………………………………………….. 119
V
5.5.1. İnce Yer Hatası Test Sonuçları…………………………….. ………... 120
5.5.2. Kalın Yer Hatası Test Sonuçları…………………………… ………. . 130
5.5.3. Neps Hatası Test Sonuçları………………………………………….. 141
5.6. İplik Tüylülüğü Test Sonuçları……………………………………………... 153
6. SONUÇ VE ÖNERİLER………………………………………….. ………….. 164
6.1. Genel Değerlendirme……………………………………………………….. 164
6.2. Sonraki Çalışmalar İçin Öneriler…………………………………………… 168
KAYNAKLAR…………………………………………………………………… 170
ÖZGEÇMİŞ………………………………………………………......................... 174
EKLER…………………………………………………………………................. 175
EK-1 Elastan Besleme Silindirleri İçin Motor Seçiminde Kullanılacak Güç Hesabı
………………………………………………………………………….. ... . 177
EK-2 Çekim Silindirleri İçin Motor Seçiminde Kullanılacak Güç Hesabı………. 180
EK-3 İplik Kalite Test Sonuçları…………………………………………………. 194
Pamuk İpliği (%100) Kopma Mukavemeti Test Sonuçları (Rkm)……………….. 194
Pamuk/Viskon İpliği (%50/50) Kopma Mukavemeti Test Sonuçları (Rkm)…….. 195
Pamuk/Polyester İpliği (%50/50) Kopma Mukavemeti Test Sonuçları (Rkm)…... 196
Pamuk İpliği (%100) Kopma Uzaması Test Sonuçları (%)………………………. 197
Pamuk/Viskon İpliği (%50/50) Kopma Uzaması Test Sonuçları (%)……………. 198
Pamuk/Polyester İpliği (%50/50) Kopma Uzaması Test Sonuçları (%)…………. 199
Pamuk İpliği (%100) Düzgünsüzlük Test Sonuçları (CVm)……………………… 200
Pamuk/Viskon İpliği (%50/50) Düzgünsüzlük Test Sonuçları (CVm)…………… 201
Pamuk/Polyester İpliği (%50/50) Düzgünsüzlük Test Sonuçları (CVm)…………. 202
Pamuk İpliği (%100) İnce Yer Hatası Test Sonuçları (-40%)……………………. 203
Pamuk/Viskon İpliği (%50/50) İnce Yer Hatası Test Sonuçları (-40%)…………. 204
Pamuk/Polyester İpliği (%50/50) İnce Yer Hatası Test Sonuçları (-40%)……….. 205
Pamuk İpliği (%100) Kalın Yer Hatası Test Sonuçları (+50%)………………….. 206
Pamuk/Viskon İpliği (%50/50) Kalın Yer Hatası Test Sonuçları (+50%)……….. 207
Pamuk/Polyester İpliği (%50/50) Kalın Yer Hatası Test Sonuçları (+50%)……... 208
VI
Pamuk İpliği (%100) Neps Hatası Test Sonuçları (+200%)……………………… 209
Pamuk/Viskon İpliği (%50/50) Neps Hatası Test Sonuçları (+200%)…………… 210
Pamuk/Polyester İpliği (%50/50) Neps Hatası Test Sonuçları (+200%)…………. 211
Pamuk İpliği (%100) Tüylülük Test Sonuçları (S3)……………………………… 212
Pamuk/Viskon İpliği (%50/50) Tüylülük Test Sonuçları (S3)…………………… 213
Pamuk/Polyester İpliği (%50/50) İplik Tüylülük Test Sonuçları (S3)…………… 214
Ek-4 Kullanıcı Arayüz Yazılımı………………………………………………….. 215
VII
ÇİZELGELER DİZİNİ Sayfa No Çizelge 2.1. Elastan Lifi Çekim Yöntemleri ve Oranları………………………… 6
Çizelge 2.2. Elastan Üretici Firmalar…………………………………………….. 6
Çizelge 2.3. Elastan Lifinin Numara Aralığına Göre Kullanım Alanları………… 7
Çizelge 2.4. Elastan Liflerin Fiziksel Özellikleri………………………………… 8
Çizelge 2.5. Elastan Liflerin Kimyasal Özellikleri……………………………….. 9
Çizelge 4.1. Modifiye Edilen Ring İplik Eğirme Makinesi Teknik Özellikleri…...35
Çizelge 4.2. Pamuk Fitilinin Özellikleri (Karde) ………………………………... 35
Çizelge 4.3. Pamuk/Viskon Fitilinin Özellikleri…………………………………. 36
Çizelge 4.4. Pamuk/Polyester Fitilinin Özellikleri……………………………….. 36
Çizelge 4.5. Üretimde Kullanılan Fitillerin Düzgünsüzlük Değerleri……………. 37
Çizelge 4.6. Hesaplamalar Sonucu Bulunan Motor Moment ve Güç Değerleri….. 42
Çizelge 4.7. Kullanılan Servo Motor Özellikleri...……...………………………... 43
Çizelge 4.8. Ne 16 Numara Elastan Özlü İpliklerin Üretim Planı……………….. 70
Çizelge 4.9. Ne 24 Numara Elastan Özlü İpliklerin Üretim Planı………………... 71
Çizelge 4.10. Ne 32 Numara Elastan Özlü İplik Üretim Planı………………….. . 71
Çizelge 5.1. Ne 16 Numara İpliklerin Ölçülen (Gerçek) Numara Tablosu………. 78
Çizelge 5.2. Ne 24 Numara İpliklerin Ölçülen (Gerçek) Numara Tablosu………. 79
Çizelge 5.3. Ne 32 Numara İpliklerin Ölçülen (Gerçek) Numara Tablosu………. 80
Çizelge 5.4. Ne 16 Numara İpliklerin Beklenen ve Ölçülen Büküm Tablosu…… 81
Çizelge 5.5. Ne 24 Numara İpliklerin Beklenen ve Ölçülen Büküm Tablosu…… 82
Çizelge 5.6. Ne 32 Numara İpliklerin Beklenen ve Ölçülen Büküm Tablosu…… 83
Çizelge 5.7. Ne 16 Numara İpliklerin Kopma Mukavemeti (Rkm)Sonuç Tablosu
……………………………………………………………………… 84
Çizelge 5.8. Ne 24 Numara İpliklerin Kopma Mukavemeti (Rkm) Sonuç Tablosu
……………………………………………………………………… 85
Çizelge 5.9. Ne 32 Numara İpliklerin Kopma Mukavemeti (Rkm) Sonuç Tablosu
……………………………………………………………………….86
Çizelge 5.10. İplik Kopma Mukavemeti İstatistiksel Model Tablosu……………. 89
Çizelge 5.11. İplik Kopma Mukavemeti ANOVA Tablosu……………………… 91
Çizelge 5.12. İplik Kopma Mukavemeti Sadeleştirilmiş ANOVA Tablosu……... 91
VIII
Çizelge 5.13. Ne 16 Numara İpliklerin Kopma Uzaması (%) Sonuç Tablosu…… 97
Çizelge 5.14. Ne 24 Numara İpliklerin Kopma Uzaması (%) Sonuç Tablosu…… 98
Çizelge 5.15. Ne 32 Numara İpliklerin Kopma Uzaması (%) Sonuç Tablosu…… 99
Çizelge 5.16. İplik Kopma Uzaması İstatistiksel Model Tablosu………………... 101
Çizelge 5.17. İplik Kopma Uzaması ANOVA Tablosu………………………….. 103
Çizelge 5.18. Ne 16 Numara İpliklerin Düzgünsüzlük (%CVm) Sonuç Tablosu… 108
Çizelge 5.19. Ne 24 Numara İpliklerin Düzgünsüzlük (%CVm) Sonuç Tablosu… 109
Çizelge 5.20. Ne 32 Numara İpliklerin Düzgünsüzlük (%CVm) Sonuç Tablosu… 110
Çizelge 5.21. İplik Düzgünsüzlüğü İstatistiksel Model Tablosu…………………. 113
Çizelge 5.22. İplik Düzgünsüzlüğü ANOVA Tablosu…………………………… 115
Çizelge 5.23. Ne 16 Numara İpliklerin İnce Yer Hatası (-40%) Sonuç Tablosu… 120
Çizelge 5.24. Ne 24 Numara İpliklerin İnce Yer Hatası (-40%) Sonuç Tablosu… 121
Çizelge 5.25. Ne 32 Numara İpliklerin İnce Yer Hatası (-40%) Sonuç Tablosu… 122
Çizelge 5.26. İnce Yer Hatası İstatistiksel Model Tablosu………………………. 124
Çizelge 5.27. İnce Yer Hatası ANOVA Tablosu…………………………………. 126
Çizelge 5.28. Ne 16 Numara İpliklerin Kalın Yer Hatası (+50%) Sonuç Tablosu. 131
Çizelge 5.29. Ne 24 Numara İpliklerin Kalın Yer Hatası (+50%) Sonuç Tablosu. 132
Çizelge 5.30. Ne 32 Numara İpliklerin Kalın Yer Hatası (+50%) Sonuç Tablosu. 133
Çizelge 5.31. Kalın Yer Hatası İstatistiksel Model Tablosu……………………... 135
Çizelge 5.32. Kalın Yer Hatası ANOVA Tablosu………………………………... 137
Çizelge 5.33. Ne 16 Numara İpliklerin Neps (+200%) Sonuç Tablosu………….. 142
Çizelge 5.34. Ne 24 Numara İpliklerin Neps (+200%) Sonuç Tablosu………….. 143
Çizelge 5.35. Ne 32 Numara İpliklerin Neps (+200%) Sonuç Tablosu………….. 144
Çizelge 5.36. Neps Hatası İstatistiksel Model Tablosu…………………………... 147
Çizelge 5.37. Neps Hatası ANOVA Tablosu…………………………………….. 148
Çizelge 5.38. Ne 16 Numara İpliklerin Tüylülük (S3) Sonuç Tablosu…………... 153
Çizelge 5.39. Ne 24 Numara İpliklerin Tüylülük (S3) Sonuç Tablosu…………... 154
Çizelge 5.40. Ne 32 Numara İpliklerin Tüylülük (S3) Sonuç Tablosu…………... 155
Çizelge 5.41. İplik Tüylülüğü İstatistiksel Model Tablosu………………………. 157
Çizelge 5.42. İplik Tüylülüğü ANOVA Tablosu…………………………………. 159
IX
ŞEKİLLER DİZİNİ Sayfa No Şekil 2.1. Elastan Merkezli (Özlü) Sargılı İplik………………………………….. 4
Şekil 2.2. Elastanın Uzaması ve Eski Haline Dönmesi…………………………... 5
Şekil 2.3. Kaplama Metodu ile Kombine İplik Üretimi………………………….. 11
Şekil 2.4. Havalı Sistemle Kombine İplik Üretim Sistemi……………………….. 13
Şekil 2.5. Ring Makinesinde Büküm Prensibi……………………………………. 15
Şekil 2.6. Two-for-one Sistemi…………………………………………………… 16
Şekil 2.7. İçi Boş İğ Tekniği Çalışma Prensibi…………………………………… 17
Şekil 2.8. Siro-spun Sistemi Çalışma Prensibi…………………………………… 18
Şekil 2.9. O.E. Rotor Makinesinde Elastan Özlü Kor İplik Üretim Prensibi…….. 20
Şekil 2.10. Vortex Eğirme Makinesinde Elastan Özlü Kor İplik Eğirme Prensibi .21
Şekil 2.11. Ring Makinesinde Elastan Özlü Kor İplik Üretim Prensibi………….. 22
Şekil 4.1. Fitil Üretimi İçin İşlem Akışı………………………………………….. 37
Şekil 4.2. Ring İplik Makinesinde Yapılan Modifikasyonun Genel Tasarım Şeması
…………………………………………………………………………. 41
Şekil 4.3. Kullanılan Servo Motor………………………………………………... 43
Şekil 4.4. Servo Motorların Gücünü Artırmak İçin Kullanılan Redüktör………... 44
Şekil 4.5. Servo Motor Sürücü…………………………………………………… 45
Şekil 4.6. Sistemde Kullanılan Enkoder………………………………………….. 46
Şekil 4.7. PLC Cihazının Genel Görünüşü……………………………………….. 47
Şekil 4.8. Makine Üzerine Monte Edilen Enkoder Parçası………………………. 48
Şekil 4.9. Makine Üzerine Yükseklik Amaçlı Monte Edilen İlave Enkoder Parçası
………….……………………………………………………………… 48
Şekil 4.10. Enkoderin Monte Edildiği Parça……………………………………... 49
Şekil 4.11. İkinci Enkoder İçin Makine Üzerine Monte Edilen Parça…………… 49
Şekil 4.12 Makine Üzerindeki Parçaya (Şekil 4.11) Dik Olarak Birleştirilen Parça
…………………………………………………………….………….. 50
Şekil 4.13. İkinci Enkoderi Taşıyan Parça……………………………………….. 50
Şekil 4.14. Makine Üzerine Monte Edilen Servo Motor Taşıyıcı Tabla…………. 51
Şekil 4.15. Servo Motor Destek Parçası………………………………………….. 52
Şekil 4.16. Redüktör Taşıyan Parça………………………………………………. 53
X
Şekil 4.17. Makine Üzerine Monte Edilen ve Redüktör Taşıyan Parçayı Tutan Parça
…………………………………………………...………………… ... 54
Şekil 4.18. Orta ve Arka Çekim Millerini Kontrol Edecek Servo Sistem Tasarımı 55
Şekil 4.19. Servo Motorun ve Redüktörün Makine Şasisine Montaj Planı………. 56
Şekil 4.20. Ring İplik Makinesi Üzerinde Motor ve Redüktörün Yerleştirildiği Şasi
Düzlemi………………………………………….…………………… 57
Şekil 4.21. Montaj Sonrası Servo Motor ve Redüktör…………………………… 57
Şekil 4.22. Elastan Besleme Silindirleri Teknik Gösterimi………………………. 58
Şekil 4.23. Elastan Besleme Silindiri…………………………………………….. 59
Şekil 4.24. Elastan Besleme Silindirleri Montaj Gösterimi……………………….60
Şekil 4.25. Servo Motor ve Elastan Besleme Silindirleri ve Dişlileri……………. 61
Şekil 4.26. Servo Motorun Makine Üzerine Montaj Planı……………………….. 62
Şekil 4.27. Elastan Besleme Silindiri Servo Motorunun Makine Üzerinde
Yerleştirileceği Düzlem………………………….…………………... 63
Şekil 4.28. Elastan Besleme Silindirleri ve Kontrol Eden Servo Motorlar…..….. 63
Şekil 4.29. Elektrik ve Elektronik Sistem Blok Şeması………………………….. 64
Şekil 4.30. Kontrol Panosunun İç Görüntüsü…………………………………….. 65
Şekil 4.31. Modifikasyon Sonrası Ring İplik Eğirme Makinesi………………….. 66
Şekil 4.32. Kullanıcı Arayüz Programı Akış Diyagramı………………………… 67
Şekil 4.33. Üretim Bilgileri Giriş Menüsü………………………………………... 68
Şekil 4.34. Üretim Bilgileri İnceleme Menüsü…………………………………… 68
Şekil 5.1. İplik Kopma Mukavemeti Toplu Sonuçlar Çizgi Grafiği (Saçılım Grafiği)
………………………………………………………….……………… 87
Şekil 5.2. Ne 16, 24 ve 32 Numara İpliklerin Ortalama Kopma Mukavemeti Grafiği
…………………………………………….………………………….. . 88
Şekil 5.3. İplik Kopma Mukavemeti İçin Normal Dağılım Grafiği……………… 90
Şekil 5.4. İplik Kopma Mukavemeti İçin Düzenlenmiş Normal Dağılım Grafiği.. 92
Şekil 5.5. Karışım Tipinin İplik Kopma Mukavemeti Üzerine Etkisi……………. 93
Şekil 5.6. Pamuk İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Kopma Mukavemeti Üzerine
Etkisi……………………………..…….………………………………. 94
Şekil 5.7. Pamuk/Viskon İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Kopma Mukavemeti
Üzerine Etkisi…………….……………………….………………….. . 94
XI
Şekil 5.8. Pamuk/Polyester İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Kopma Mukavemeti
Üzerine Etkisi.…………………………………………….…………... 95
Şekil 5.9. İplik Kopma Uzaması Toplu Sonuçlar Çizgi Grafiği (Saçılım Grafiği). 100
Şekil 5.10. Ne 16, 24 ve 32 Numara İpliklerin Ortalama Kopma Uzaması Grafiği 101
Şekil 5.11. İplik Kopma Uzaması İçin Normal Dağılım Grafiği…………………. 102
Şekil 5.12. Karışım Tipinin İplik Kopma Uzaması Üzerine Etkisi………………. 104
Şekil 5.13. Pamuk İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Kopma Uzaması Üzerine Etkisi
…….………………………………………………………………….. 105
Şekil 5.14. Pamuk/Viskon İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Kopma Uzaması Üzerine
Etkisi…………………..………………………………………………105
Şekil 5.15. Pamuk/Polyester İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Kopma Uzaması
Üzerine Etkisi……………………...……………………………….. ... 106
Şekil 5.16. İplik Düzgünsüzlüğü Toplu Sonuçlar Çizgi Grafiği (Saçılım Grafiği). 111
Şekil 5.17. Ne 16, 24 ve 32 Numara İpliklerin Ortalama Düzgünsüzlük Grafiği... 112
Şekil 5.18. İplik Düzgünsüzlüğü İçin Normal Dağılım Grafiği………………….. 114
Şekil 5.19. Karışım Tipinin İplik Düzgünsüzlüğü Üzerine Etkisi………………... 116
Şekil 5.20. Pamuk İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Düzgünsüzlüğü Üzerine Etkisi
….…………….……………………………………………………… 117
Şekil 5.21. Pamuk/Viskon İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Düzgünsüzlüğü Üzerine
Etkisi.……...………………………………………………………….. 117
Şekil 5.22. Pamuk/Polyester İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Düzgünsüzlüğü Üzerine
Etkisi………..…………....…………………………………………… 118
Şekil 5.23. İnce Yer Hatası Toplu Sonuçlar Çizgi Grafiği (Saçılım Grafiği) ...….. 123
Şekil 5.24. Ne 16, 24 ve 32 Numara İpliklerin Ortalama İnce Yer Hatası Grafiği. 124
Şekil 5.25. İnce Yer Hatası İçin Normal Dağılım Grafiği………………………... 125
Şekil 5.26. Karışım Tipinin İplik İnce Yer Hatası Üzerine Etkisi………………... 127
Şekil 5.27. Pamuk İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik İnce Yer Hatası Üzerine Etkisi
……………..…………………………………………………………. 128
Şekil 5.28. Pamuk/Viskon İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik İnce Yer Hatası Üzerine
Etkisi……....………………………………………………………….. 128
XII
Şekil 5.29. Pamuk/Polyester İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik İnce Yer Hatası Üzerine
Etkisi……..………….………………………………………………... 129
Şekil 5.30. Kalın Yer Hatası Toplu Sonuçlar Çizgi Grafiği (Saçılım Grafiği) …... 134
Şekil 5.31. Ne 16, 24 ve 32 Numara İpliklerin Ortalama Kalın Yer Hatası Grafiği135
Şekil 5.32. Kalın Yer Hatası İçin Normal Dağılım Grafiği………………………. 136
Şekil 5.33. Karışım Tipinin İplik Kalın Yer Hatası Üzerine Etkisi………………. 138
Şekil 5.34. Pamuk İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Kalın Yer Hatası Üzerine Etkisi
……………………...………………………………………………… 139
Şekil 5.35. Pamuk/Viskon İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Kalın Yer Hatası Üzerine
Etkisi………………………………………………………………….. 139
Şekil 5.36. Pamuk/Polyester İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Kalın Yer Hatası
Üzerine Etkisi……………….………………………………………... 140
Şekil 5.37. Neps Hatası Toplu Sonuçlar Çizgi Grafiği (Saçılım Grafiği)………... 145
Şekil 5.38. Ne 16, 24 ve 32 Numara İpliklerin Ortalama Neps Hatası Grafiği…... 146
Şekil 5.39. Neps Hatası İçin Normal Dağılım Grafiği…………………………… 148
Şekil 5.40. Karışım Tipinin İplik Neps Hatası Üzerine Etkisi…………………… 149
Şekil 5.41. Pamuk İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Neps Hatası Üzerine Etkisi… 150
Şekil 5.42. Pamuk/Viskon İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Neps Hatası Üzerine
Etkisi…………………………………………..………..…………….. 151
Şekil 5.43. Pamuk/Polyester İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Neps Hatası Üzerine
Etkisi ………….…………………………………………..………….. 151
Şekil 5.44. İplik Tüylülüğü Toplu Sonuçlar Çizgi Grafiği (Saçılım Grafiği)……. 156
Şekil 5.45. Ne 16, 24 ve 32 Numara İpliklerin Ortalama Tüylülük Grafiği……… 157
Şekil 5.46. İplik Tüylülüğü İçin Normal Dağılım Grafiği………………………... 158
Şekil 5.47. Karışım Tipinin İplik Tüylülüğü Üzerine Etkisi……………………... 160
Şekil 5.48. Pamuk İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Tüylülüğü Üzerine Etkisi … . 161
Şekil 5.49. Pamuk/Viskon İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Tüylülüğü Üzerine Etkisi
…………..……………………………………………………………. 161
Şekil 5.50. Pamuk/Polyester İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Tüylülüğü Üzerine
Etkisi……………………..…………………………………………… 162
XIII
1. GİRİŞ Deniz VURUŞKAN
1. GİRİŞ
Son yıllarda insanların, giyim ihtiyaçlarında meydana gelen değişimler, kendi
konfor ve zevklerine uygun, kaliteli ve aynı zamanda da sağlıklı ürünler talep etme
eğilimleri, hem göze hitap eden hem de kullanım rahatlığı sağlayan ürünlere
yönelimi arttırmıştır. Bu talep kumaş üretiminde ve buna bağlı olarak da iplik
üretiminde değişik özellikteki ihtiyaçları ortaya çıkarmıştır. Bu ihtiyaç, tekstil
endüstrisinde yeni ürünlerin elde edilebilmesi amacıyla, değişik yapı ve özelliklerde
lifler kullanılarak değişik tekniklerle farklı yapılarda ipliklerin üretilmesine yönelik
çeşitli çalışmaları tetiklemiştir. Bunun sonucu olarak da yeni lif türleri oluşturulmaya
başlanmıştır. Tekstil lifleri içerisinde “elastan ya da spandex” olarak bilinen materyal
de bu yeni nesil lif türlerinin bir grubunu oluşturmaktadır. Elastan lifi, şık görünüm,
esneklik ve kullanım kolaylığı gibi özelliklere sahip bir liftir. Elastomer liflere olan
ilgi ve talep miktarı yıldan yıla artmaktadır. 2003 yılında dünya genelinde 250.000
ton olan elastan üretimi, 2007 yılı sonunda 385.000 tonlara çıkmıştır, 2008 yılında bu
üretim küçük bir miktar düşüş göstererek 350.000 ton (The Fiber Year 2007/08; The
Fiber Year 2008/09) civarına gerilemiş olsa da, 2003-2008 arasındaki 5 yılda
elastana olan talep yaklaşık %40 artış göstermiştir. Elastan; genellikle mayo, streç
giysiler, spor giysiler gibi esneklik gerektiren giysilerde kullanılır. Özellikle bayan
çorapları, mayo, spor giyimde önemli bir kullanım alanına sahiptir. İç çamaşırı, tıbbi
malzemeler, bazı teknik aksesuarlar elastanın diğer kullanım alanlarıdır. Dokuma ve
örme kumaş üretiminde kullanılabilmektedir.
Elastanın tekstil endüstrisinde yalın (çıplak) kullanımına çok az rastlanır.
Genel olarak başka hammaddelerle birleştirilerek iplik formuna getirilerek kullanılır.
Elastan içerikli iplik üretimi, bilinen iplik üretim makinelerinin çeşitli
modifikasyonları sonucu yapılabilmektedir. Bu makinelerden ring iplik eğirme
makinesi, düz iplik üretiminde olduğu gibi elastan içerikli iplik üretiminde de
oldukça fazla kullanılmaktadır. Bu tez çalışması kapsamında düz iplik üretimi yapan
bir ring iplik eğirme makinesi, elastan içerikli iplik üretmek üzere modifiye edilmiş
ve bazı üretim parametreleri (hammadde, iplik numarası, iplik bükümü, elastan
numarası ve elastan çekimi) değiştirilerek, farklı yapılarda elastan içerikli iplikler
1
1. GİRİŞ Deniz VURUŞKAN
üretilmiştir. Daha sonra, üretilen ipliklere önceden belirlenen kalite testleri
(mukavemet, uzama, düzgünsüzlük, iplik hataları, tüylülük) uygulanmış ve üretim
parametrelerinin iplik kalite özellikleri üzerine etkileri, sayısal ve istatistiksel olarak
değerlendirilmiştir.
Çalışma kapsamında yapılan makine modifikasyonu çalışmanın en özgün
kısmıdır. Çünkü modifikasyon elektronik olarak yapılmış ve bir kullanıcı arayüz
yazılımıyla desteklenmiştir. Bu yazılım, ring iplik eğirme makinesinde elastan
içerikli iplik üretmek üzere, makine üzerine yerleştirilmiş servo motorları tam
anlamıyla kontrol eden bir yazılımdır. Yazılım tamamen Türkçe ve basit bir menüye
sahiptir. Yazılım çalışmaları sırasında elektronik ve bilgisayar mühendisliği
disiplinleriyle ortak çalışmalar yapılmıştır. Yazılım Visual Basic programlama
dilinde yapılmıştır. Tez çalışmasının ikinci önemli değeri ise üretilen iplik
numunelerinin sayısıdır. Birtakım elastan içerikli iplik üretim parametrelerinin
değiştirilerek bunların bazı iplik özelliklerine etkilerinin incelendiği çalışmalar
mevcuttur. Ancak tez çalışması kapsamında toplam 162 farklı tür ve özellikte iplik
üretilmiş ve çok genel bir değerlendirme yapılmıştır. Çalışma TÜBİTAK tarafından
desteklenen bir Bilimsel Araştırma Projesinin parçasıdır. Proje sonucunda ortaya
çıkan ve tez çalışmasının da içinde bulunduğu sistemle (modifiye edilmiş ring
makinesi ve yazılım) ilgili Türk Patent Enstitüsü’ne patent müracaatında
bulunulmuştur.
Çalışma altı temel bölüm ile anlatılmıştır;
“Giriş” bölümünde, çalışma geneli hakkında kısa bilgiye yer verilmiştir.
“Elastan İçerikli İplikler” bölümünde, elastan, elastan üretimi ve özellikleri,
elastanlı iplik üretim yöntemleri ve bu ipliklerin kullanım alanları hakkında bilgiler
anlatılmıştır.
“Önceki Çalışmalar” bölümünde, konu ile daha önce yapılmış bazı önemli
çalışmalara yer verilmiştir.
“Materyal ve Metot” bölümünde, yapılan modifikasyon işlemi detaylıca anlatılmış,
elastan içerikli iplik üretimi için kullanılan hammaddeler ve üretim yöntemlerine
değinilmiştir.
2
1. GİRİŞ Deniz VURUŞKAN
“Bulgular ve Tartışma” bölümünde, yapılan testlerin sonuçları verilmiş, bu sonuçlar
grafiksel ve istatistiksel olarak yorumlanmıştır.
“Sonuç ve Öneriler” bölümünde, çalışmayla ilgili genel bir değerlendirme yapılmış
ve sonraki çalışmalar için bazı önerilerde bulunulmuştur.
3
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER
Bir kumaş ve dolayısıyla iplik yapısında, sentetik lif varlığı, mukavemet,
uzun ömür, boyutsal stabilite gibi fonksiyonel özellikler bakımından tercih edilse de,
tüketiciler, sağlık ve tutum özelliklerinden dolayı doğal liflere daha yakındır. Bu
durum, harmandan sentetik-doğal lif karışımlı iplik üretimine alternatif bir iplik
yapısının araştırılmasına yol açmıştır. Araştırmalar sonucunda Sawhney 1970’li
yıllarda patenti kendisine ait olan özlü (sargılı) iplik (core-yarn) yapısını
geliştirmiştir (Yeşilkütük, 2000). Bu yapının günümüzde en fazla kullanılan tipi,
elastan merkezli sargılı (özlü) ipliktir. Şekil 2.1’de elastan merkezli (özlü) sargılı
iplik yapısı görülmektedir.
Kesikli (ştapel) lifler
Çekirdek elastan lifi
Şekil 2.1. Elastan Merkezli (Özlü) Sargılı İplik
2.1. Elastan
Elastan lifleri, yapılarında en az %85 oranında segmente edilmiş poliüretan
bulunan sentetik polimer zincirlerinden (sert kristalin ve yumuşak uzun amorf
bölgelerden) oluşan, yüksek derecede uzama ve orijinal durumuna dönme özelliğine
sahip lif çeşitleridir. Bu lifler, kimyasal yapılarından dolayı çok yüksek derecede
uzama gösterebilmekte (%400-800) ve kopma noktasına kadar olan uzamalarda,
üzerlerine etki eden kuvvet kaldırıldığında tamamen ve hızlı bir biçimde ilk hallerine
dönebilmektedir. Elastomer lifler, moleküler zincir ağından oluşur ve yüksek amorf
4
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
bölgeleri çapraz bağlarla birleşmiştir. Uzama halinde bu amorf bölgeler daha fazla
oryante olur ve yapı olarak daha kristalleşir. Uzama, yapıdaki çapraz bağlar,
moleküllerin hareketini sınırlayıncaya kadar devam eder. Bu noktada, life daha fazla
kuvvet uygulanırsa yapıda bozulmalar meydana gelebilir (Yeşil, 2003; Kul, 2005).
Elastanın yapısındaki sert ve yumuşak bölgeler ile uzama ve eski haline dönüşü Şekil
2.2’de görülmektedir.
Şekil 2.2. Elastanın Uzaması ve Eski Haline Dönmesi
(http://www20.uludag.edu.tr/~tekstil/seminer/2007.03.05_GurayKIRIK_1.ppt, 2009)
2.1.1. Elastanın Üretim Prosesleri
Elastan lifler genel olarak kuru çekim yöntemine göre üretilirler. Elastan
eriyiği dimetilasetamid (DMAC) içerisinde çözülerek düzelerden geçirilir ve bu
sırada uygulanan sıcak hava yardımıyla çözücü madde buharlaştırılarak sistemden
uzaklaştırılır. Çekim bölgesi çıkışında oluşan filamanlar, sarım silindirleri arasında
meydana gelen gerilimden dolayı, istenilen oranda çekilerek istenilen inceliklerine
kavuşurlar. Sistemde çok delikli düze kullanılmışsa hala viskoz bir halde olan
filamanlar, yalancı büküm ünitesinden geçişte birbirlerine temas ederek yapışırlar.
Böylece monofilament bir yapı oluşur. Bu monofilament yapı, daha sonra spin-finish
5
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
işleminden geçirilerek elastan olarak sarılır. Kuru çekim yönteminin yanı sıra elastan
üretiminde yaş veya eriyikten çekimde kullanılabilmektedir. Ancak, bu yöntemlerle
elde edilen lifler, kuru çekimle elde edilen liflere nazaran zayıf özellikler göstermesi
ve kuru çekimin maliyet açısından daha avantajlı olması nedeniyle günümüzde kuru
çekim yöntemi tercih edilmektedir. Elastan lifinin çekim yöntemlerine göre üretim
miktarları Çizelge 2.1’de verilmiştir.
Çizelge 2.1. Elastan Lifi Çekim Yöntemleri ve Oranları (Demirbaş, 2005)
Lif Çekim Yöntemi Üretim Miktarı (%)
Kuru Lif Çekimi 80
Eriyikten Lif Çekimi 13
Yaş Lif Çekimi 7
Endüstriyel alanda ilk poliüretan esaslı elastomerik lif üretimi, J.C. Shvers ve
arkadaşları tarafından DuPont firması araştırma bölümünde kuru çekim prosesiyle
gerçekleştirilmiştir. DuPont firması, geliştirdiği bu poliüretan esaslı multi-filament
yapıdaki elastomerik elyafı lycra® adı altında 1962 yılından beri üretmeye devam
etmektedir. 1964 yılında aynı elyaf Bayer AG (Almanya) tarafından dorlastan® ismi
altında üretilip piyasaya sunulmuştur(Kul, 2005; Örtlek ve Babaarslan, 2002).
Günümüzde dünya genelinde çok çeşitli firmalar, çeşitli ticari isimlerle
elastan lifi üretimi yapmaktadır. Bu firmaların en önemlileri ve ürettikleri elastan
liflerinin ticari isimleri Çizelge 2.2’de verilmiştir.
Çizelge 2.2. Elastan Üretici Firmalar
Ürün Adı Firma Ülke
Lycra® DuPont ABD
Acelan® Taewang Kore
Dorlastan® Bayer AG Almanya
Texlon® Hyosung Chemical Kore
Roica® Asahi Kasei Japonya
Glospan® Globe MFG Co. ABD
6
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
2.1.2. Elastanın Fiziksel Özellikleri
Elastan lifi, mono yada multi filament olarak üretilebilmektedir. Kullanım
yerine göre, istenildiği takdirde stapel (kesikli) hale getirilebilir. Numara aralığı
olarak 11-2600 dtex arasında değişen incelikte üretmek mümkündür. Elastan lifinin
numara aralığına göre kullanım alanları Çizelge 2.3’de gösterilmiştir.
Çizelge 2.3. Elastan Lifinin Numara Aralığına Göre Kullanım Alanları (Demirbaş,
2005) Kullanım Alanları Elastan Filament Numarası (dtex)
Kadın Çorabı 11, 22, 33, 44, 78, 156
Düşük Gramajlı Kumaşlar 44, 78, 156, 310
Mayo 33, 44, 78, 156
İç Çamaşır 44, 78, 156, 310, 470, 620, 640
Dış Giyim (Dokuma) 44, 78, 156
Dış Giyim (Örme) 44, 78, 156
Dar Dokuma 470, 620, 940, 1240, 1880
Elastan lifinin enine kesitleri üretim yöntemlerine göre yuvarlak, oval,
dörtgen ve değişik şekillerde olabilmektedir. Yoğunluğu, elastan tipi ve üretim
yöntemine göre 1.15-1.95 g/cm3 arasında değişmektedir. Kopma mukavemeti
bakımından, elastanlar diğer sentetiklere göre daha dayanıksızdır. Ortalama kopma
mukavemetleri 4–12 cN/dtex arasında değişmektedir. Yaş halde bu değer çok az
miktarda düşüş göstermektedir. Kopma uzaması değeri %400–800 arasında değişir.
Rezilyans özelliği çok iyidir. Elastan, hidrofobik bir elyaftır. 20°C ve %65 bağıl
nemli ortamda nem alması %0.3-1,5 arasında değişir (Örtlek, 2001; Babaarslan,
2009). Yumuşama sıcaklığı 150–200°C, erime sıcaklığı ise 230-290°C arasındadır.
Yumuşama özelliğinden ötürü ütüleme sıcaklığı 150°C yi geçmemelidir. Elastan,
eriyerek, kimyasal bir koku oluşturarak yanar ve is çıkarmaz. Isı iletkenliği zayıftır,
bu nedenle iyi bir izolasyon maddesidir. Elektrik direnci orta seviyededir, bu nedenle
özellikle kuru ortamlarda statik elektriklenme oluşabilir. Elastan liflerinin fiziksel
özellikleri Çizelge 2.4’de gösterilmiştir.
7
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
Çizelge 2.4. Elastan Liflerin Fiziksel Özellikleri (Yakartepe ve Yakartepe, 1995)
Kriterler Elastan Liflerinin Fiziksel Özellikleri
Mikroskobik Görünüş Nispeten pürüzsüz ve düzgün görünümlüdür. Enine
kesitleri üretim şekline göre değişmekle beraber,
genelde yuvarlaktır.
Yoğunluk Elastan tipi ve üretim şekline göre değişir. Genelde
1.24 gr/cm3 civarındadır. Polyester ve yünden düşük,
poliamidden yüksektir.
Uzunluk Sonsuz (filament) uzunlukta üretilir ve genelde bu
şekilde kullanılır. İstenilirse kullanım yerine göre
stapel (kesikli) hale getirilebilir.
İncelik 11-2600 dtex arası, kullanım yerine göre istenilen
incelikte üretilebilir.
Renk Renksizdir.
Parlaklık Mat, parlak veya çok az parlak olarak üretilebilir.
Mukavemet Diğer sentetik elyaflara nazaran dayanıksızdır. Yaş
sağlamlığında çok az düşme gösterir.
Uzama Elastikiyeti Elastikiyeti mükemmeldir. Elyafın en belirgin
karakteristiği budur. %700’leri geçen uzamaya
sahiptir.
Rezilyans (Yaylanma) Elastikiyetine bağlı olarak iyi bir rezilyans derecesine
sahiptir.
Nem Alma Hidrofobik bir elyaf olduğu için çok düşüktür. %65
nispi nem ve 20°C’de, %1 civarı nem alır. Sudan pek
etkilenmez.
Sıcaklık Tipine bağlı olarak ısıya karşı direnci değişir.
150°C’de sertleşme görülür. 150-200°C arasında
yumuşar ve 230-290°C arasında erir. Ütüleme
sıcaklığı 150°C’yi geçmemelidir. Yüksek sıcaklıklar
elyafın bozulmasına neden olur.
8
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
Alev Alma Eriyerek ve issiz yanar.
Statik Elektriklenme Kuru ortamlarda statik elektriklenme olabilir.
Boncuklanma (Pilling) Boncuklanma özelliği yoktur.
2.1.3. Elastanın Kimyasal Özellikleri
Elastan lifinin kimyasal özelliklerine göz atılacak olursa, asit ve bazların
çoğuna uzun süreli ve yüksek sıcaklıklarda ki uygulamalar hariç dirençlidir. Kuru
temizlemeye karşı dirençlidir. Küf, mantar ve güveden etkilenmez. Işık ve atmosferik
koşullara bir noktaya kadar direnç gösterir. Uzun süre ışığa maruz kalan liflerde
sararma ve mukavemet kaybı meydana gelebilir. Boya alımları elastan tipine göre
farklılık gösterir. Asit, dispers, metal kompleks ve krom boyarmaddeleriyle
boyanabilir. Elastan liflerinin kimyasal özellikleri Tablo 2.5’de gösterilmiştir.
Çizelge 2.5. Elastan Liflerin Kimyasal Özellikleri (Yakartepe ve Yakartepe, 1995)
Kriterler Elastan Liflerin Kimyasal Özellikleri
Su Düşük su emiciliğine sahiptir. Kolay kurur. Klorlu
sularda fiziksel özelliklerinde düşmeler görülebilir.
Asitler Asitlerin çoğuna, 24 saatten fazla maruz kalmadıkça
dirençlidir. Soğukta, sulu asitlerden pek etkilenmez.
Sıcaklıkla etki derecesi artar. Derişik anorganik
asitlerde hemen bozulur ve çözünür.
Bazlar Bazların çoğuna karşı dirençlidir.
Organik Çözücüler Kuru temizleme çözgenlerine karşı dirençlidir.
Aromatik çözücülerde şişer.
Ağartma Maddeleri Sodyum hipoklorit gibi klorlu ağartma yapılmasından
kaçınılmalıdır. Klorlu yükseltgen maddeler renk
değişimlerine ve fiziksel özelliklerinde düşmeye neden
olabilir.
Küf ve Mantar Etkilenmez.
9
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
Güveler ve Böcekler Etkilenmez.
Işık ve Atmosfer
Koşulları
Orta derecede dirençlidir. Güneş ışığı zamanla elyafın
sararmasına ve bozulmasına neden olur.
Boyama Özellikle dispers, asit, metal kompleks, krom
boyarmaddeleri ile boyanabilir. Bazı tiplerinin
boyanmasında zorluklar yaşanabilmektedir.
2.2. Elastan İçerikli İplik Üretim Yöntemleri
Elastan iplikler tekstil endüstrisinde yalın veya başka bir elyaf çeşidiyle
kaplanmış olarak kullanılabilmektedir.
2.3.1. Yalın (Çıplak) Elastan İplikler
Polimer eriyiğinden lif çekimi sonucu elde edildikten sonra doğrudan
kullanılabilen monofilament veya multifilamentli ipliklerdir. Tekstilde kullanım alanı
oldukça sınırlıdır. Bazı örgü kumaşlarda kullanılırlar. Yüksek fiyatı nedeniyle,
elastan liflerinin yalın halde kullanımından kaçılmaktadır.
2.3.2. Kaplanmış Elastan İplikler
Tekstil endüstrisinin çok çeşitli ihtiyaçlarına ekonomik bir şekilde cevap
verebilmek için elastan liflerin, değişik iplik ve elyaf türleri ile kombine edilerek
kullanılması yoluna gidilmiştir. Filament haldeki elastan üzerine çeşitli liflerin
sarılması ile kaplanmış yapıdaki elastan iplikler elde edilir. Bu amaçlarla üretilen
elastan içerikli kombine iplikler, ipliği oluşturan komponentlerin türüne ve üretimde
kullanılan sistemlere göre değişen özelliklere sahiptirler. Elastan içerikli kombine
iplik üretim yöntemlerini dört ana grupta incelemek mümkündür (Örtlek ve
Babaarslan., 2002; Babaarslan, 2009).
• Kaplama (covering) metodu
• Hava ile kaplama (air-covering) metodu
10
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
• Büküm metodu
• Core-spun (özlü iplik) metodu
2.3.2.1. Kaplama (covering) Metodu
Kaplama işlemi, elastik olmayan filament ya da kısa stapel ipliğin,
merkezdeki elastan filament üzerine sarılması esasına dayanan bir prosestir. İpliğin
merkezinde kalacak olan elastan filament, içi oyuk iğ içerisinden (hollow spindle)
geçirilerek, yine içi oyuk iğ üzerindeki özel bir bobinden sağılan kaplama ipliği ile
sarılır (Örtlek ve Babaarslan., 2002). Kaplama işleminin oluşumu Şekil 2.3’de
gösterilmiştir.
Şekil 2.3. Kaplama Metodu ile Kombine İplik Üretimi (Jurg ve Böhringer, 1999)
Sargı ipliğinin elastan çekirdek üzerine sarılması tek veya çift kat olabilir.
Tek kat sarım metoduna göre üretilen elastan içerikli kombine ipliklerde, tek yönde
11
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
uygulanan sarımın etkisiyle oluşan bir dönme (karışma) eğilimi vardır. Bu eğilim bu
tür kombine ipliklerin kullanılacağı tekstil proseslerini olumsuz yönde
etkileyebilmektedir. Kombine iplik üzerinde ki bu olumsuz eğilimi azaltmak için
ipliğe ısıl işlem (fiksaj) uygulamak gerekir. Fiksaj işlemi genellikle, üretilen kombine
ipliklerin bobinler halinde bir otoklavda ısıl işleme tabi tutulması şeklinde olur.
Ancak ısıl işlem, istenirse sarım prosesi esnasında sıcak plakalar kullanılarak da
yapılabilir. Isıl işlem süresince liflerin maruz kaldığı sıcaklık ve süre, ipliğin
esnekliğini etkiler. Bu nedenle bu iki faktör, üretilen ipliğin son kullanım yeri göz
önüne alınarak tespit edilmelidir (Babaarslan, 2009).
Çift kat sarım metoduyla kombine iplik üretiminde, gerek elastanın
beslenmesi, gerekse oluşan kombine ipliğin çekilip sarılması tek kat sarım metoduyla
benzer şekildedir. Tek kat sarım sisteminden farklı olarak, bu sistemde birbirlerine
göre zıt yönde dönen iki adet içi oyuk iğ kullanılır. Bu şekilde elastan kaplama
iplikleri tarafından çapraz şekilde sarılır (Z ve S yönünde). Birbirlerine zıt yönlü iki
grup sarımı; iç ve dış sarım olarak adlandırmak mümkündür. Dış sarım, kombine
iplik üzerinde ilk sarımın etkisiyle oluşan dönme etkisini dengeler. Kombine iplik
üzerindeki bu kuvvetin dengelenmesi, dış sarımı oluşturan üstteki iğin tur sayısı ile iç
sarımı oluşturan alttaki iğin tur sayısının koordine edilmesiyle sağlanır. Bu nedenle
çapraz sarılmış bu tür kombine ipliklerde ısıl işlem (fiksaj) uygulamasına gerek
yoktur. İç ve dış sarımlar arası tur farkı elastan ipliğin gerilimi ve istenen uzama
kabiliyetine bağlı olarak değişir.
Kaplama metodu ile elde edilen iplikler streç pantolon, spor kıyafetleri, çorap
vb. gibi çeşitli dokuma ve örme mamullerine esneklik kazandırmak amacı ile
kullanılırlar.
2.3.2.2. Hava ile Kaplama (air-covering) Metodu
Hava ile kaplama prensibinde, filament iplik bobinden alındıktan sonra
silindirler üzerinden geçerek çekim sahasına gelir. Burada filament cinsine göre
değişen oranlarda bir çekim işlemine tabi tutulur. Çekim sahasını izleyen
kombinasyon bölümünde filament ipliğe, karşıdan geniş bir açıyla basınçlı hava
12
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
üflenmektedir. Basınçlı havanın etkisiyle filament iplik tek tek filamanlarına
ayrılmakta ve filamanlar bir rotasyon hareketi içine girerek, birbirleri ve elastan
üzerine bükülmektedirler. Bu şekilde elastan ve filament iplik arasında periyodik
bağlantı noktalarının oluşmasıyla elastan içerikli kombine iplik ortaya çıkmaktadır.
Bu bağlantı noktaları periyodik bir biçimde iplik boyunca devam etmektedir.
Sistemde filament yerine ştapel liflerden eğrilmiş ipliklerde kullanılabilir. Dokuma
işleminde çözgü iplikleri, ağızlık açma ve tefe vurma sırasında periyodik uzamalara
maruz kaldığından, elastomerik iplikte bağlantı yerlerinde çözülmeler olmakta ve
çözgü iplikleri birbirleri ile tutunarak dokuma işlemini güçleştirmekte ve verimini
düşürmektedir. Bu problemlerinden dolayı, bu yöntemle üretilen ipliklerinin
dokumada sadece atkı ipliği olarak kullanılması daha verimli olmaktadır (Örtlek ve
Babaarslan, 2002; Kul, 2005). Şekil 2.4’de hava ile kaplama prensibi
gösterilmektedir.
Şekil 2.4. Havalı Sistemle Kombine İplik Üretim Sistemi
13
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
2.3.2.3. Büküm Metodu
Büküm metoduyla elastan içerikli iplik üretimi dört alt başlıkta incelenebilir.
Bunlardan, üçünde elastan çıplak olarak kullanılırken, two for one prosesinde elastik
komponent olarak çıplak elastan ya da elastik kombine iplik kullanma imkânı vardır.
Bu metodlar;
a. Ring makinesinde büküm (Elasto-twist)
b. Two for one (Çift büküm)
c. İçi boş iğ tekniği
d. Siro-spun tekniği
2.3.2.3.(1). Ring Makinesinde Büküm
Ring makinesinde bükümün esası, iki katlı stapel elyaflı iplikle, elastomer lifi
(üç kat olarak) kaplamaktır. Üç ayrı iplik aynı anda kopça ve bilezik arasında
dönerek kaplamayı gerçekleştirir. Sistemde koça hızı sınırlandırılmıştır. Yüksek
hızlarla çalışıldığında kops oluşumunda boşluklar olabilmesi ve kopsa sarılan iplik
miktarının düşük olması, sistemin fazla kullanılmamasının nedenleridir. Sistemin
iplik üretim prensibi Şekil 2.5’de gösterilmiştir.
Proseste, daha önceden bobinlenmiş iplik kopsları makinenin cağlık kısmına
yerleştirilir. Elastan lif, üst besleme silindiri yardımıyla sisteme beslenerek, diğer iki
iplikle birleştirilir. Kısa stapel iplikler ve elastan, alt besleme silindirinden beraber
geçerek, kopçanın ve iğin dönmesiyle büküm alarak kops üzerine sarılır (Örtlek ve
Babaarslan, 2002; Kul, 2005).
14
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
1.Kısa stapel iplik 2.Alt besleme silindiri 3.Üst besleme silindiri 4.Üst silindir 5.İplik klavuzu 6.Gezdirici 7.İğ D:Elastan
Şekil 2.5. Ring Makinesinde Büküm Prensibi (Jurg ve Böhringer., 1999)
2.3.2.3.(2). Two-for-one Büküm
Sistem, diğer tekniklere göre fazla yatırım maliyeti gerektirmeyen ve üretim
sırasında çok çeşitli hammadde kullanılmasına imkân veren bir tekniktir. Bu sayede,
değişik renk ve numaralarda iplik üretme imkânı sağlayan bir sistemdir. Sistemde
elastanı çıplak halde kullanma zorunluluğu yoktur. Kaplama prosesi, katlama ve
büküm olarak iki aşamada gerçekleşir.
Katlama aşamasında açıktan gelen elastomer lif diğer normal ipliklerle bir
araya getirilerek katlanır. Katlama prosesinden sonra büküm prosesi gelmektedir.
15
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
Katlanmış iplik bobini, içi boş iğin üzerine yerleştirilir. Bobinden alınan iplikler iğin
içinden geçirilir. Daha sonra bu iplikler, iğin altındaki iplik çıkış kanalı vasıtasıyla
balon kırıcıdan geçerek bobinleme ünitesine ulaşır. İğin her devrinde ipliğe iğ
içerisinde bir büküm verilirken, aynı anda balon bölgesinde de bir büküm verilir. Bu
iki büküm, ipliğe aynı yönde ve eş zamanlı olarak verilmektedir. Böylece iğin bir
turunda iplik iki büküm almış olur. Şekil 2.6’da sistemin çalışma prensibi
gösterilmiştir (Örtlek ve Babaarslan, 2002; Kul, 2005).
2. Büküm
1. Büküm
İğ Dönüş Yönü
Şekil 2.6. Two-for-one Sistemi (http://www.ruoss-kistler.ch/images/Zwirnerei/ Lexikon/dd-prinz.jpg, 2009)
2.3.2.3.(3). İçi Boş İğ Tekniği
Bu sistemde, daha çok üç farklı özellikteki materyalin bir araya getirilmesi
sonucunda elde edilen iplik söz konusudur. Burada çekirdek olarak adlandırılan bir
elastomerik filament, bu filamenti çevreleyen paralel haldeki kesikli lif demeti ve bu
iki malzemeyi sararak onlara tutum kazandıran sargı filamenti bulunmaktadır (Yeşil,
2003). Şekil 2.7’de sistemin iplik üretim prensibi gösterilmektedir.
16
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
Şekil 2.7. İçi Boş İğ Tekniği Çalışma Prensibi (Babaarslan ve Baykal, 1998)
Şekilde de görüldüğü gibi, daha önce paralelleştirilmiş ve kesikli liflerden
oluşan şerit, sistemin çekim ünitesine beslenmektedir. Çekim etkisiyle, gerekli
inceltme sağlandıktan sonra sargı filamentini taşıyan içi boş iğe beslenir. Aynı
zamanda ipliğin öz kısmını oluşturacak olan elastomerik çekirdek ise doğrudan içi
boş iğe beslenmektedir. İğ girişinde, beslenen elastomerik çekirdek filament kesikli
lif demeti arasına karışarak onunla birlikte kendi ekseni etrafında dönen ve aynı
zamanda sargı filamentini taşıyan içi boş iğin içerisinden geçirilmektedir. Bu geçiş
sırasında sargı filamenti, bu iki malzeme üzerine sarmal bir yapıda sarılmaktadır.
2.3.2.3.(4). Siro-spun Tekniği
Bu sistem, özellikle uzun kesik elyaflarla çalışmaya uygun bir sistemdir. Bu
proses katlama ve büküm aşamalarını ortadan kaldırarak, üretimde tasarruf sağlamak
17
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
amacıyla geliştirilmiştir. Sistemde elastik kombine ipliğin üretimi (büküm ve
elastanın ilavesi) tek bir adımda gerçekleşmektedir (Weber, 1996; Babaarslan, 2009).
Sistemde makine üzerine iki ayrı fitil birbirine paralel halde beslenir. Çekime
uğrayıp ön çekim silindirine gelen fitiller arasına elastomer lif beslenir ve ön çekim
silindirini terk eden elastan ve lifler, bilezik ve kopça yardımıyla bobinlenir. Sistemin
çalışma prensibi Şekil 2.8’de gösterilmiştir.
Fitil
Arka silindir
Orta silindir Apron
Elastan
Ön silindir
Şekil 2.8. Siro-spun Sistemi Çalışma Prensibi (Weber, 1996)
2.3.2.4. Core-spun (Özlü İplik) Metodu
Elastan içerikli kor (özlü) iplik, aynı merkezli iki lif demetinden oluşur.
Bunlardan ilki, yüksek elastikiyete sahip elastanın oluşturduğu öz ve diğeri bu öz
üzerine sarılan kesikli lif demetinden oluşan dış tabakadır. Bu tür kombine iplikler
endüstride, daha çok “elastik kor iplikler” ya da “elastik core-spun iplikler” olarak
bilinmektedirler.
Kor iplik yapısının elde edildiği iplik eğirme sistemleri şu şekilde sıralanabilir
(Özdemir ve Yeşilkütük, 1998);
a. Ring iplikçilik
18
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
b. Friksiyon iplikçilik
c. Tandem (hava jetli+friksiyon) iplikçilik
d. Repco selfil
e. Air-vortex
f. Rotor iplikçilik
Kor iplik yapısının en yaygın üretildiği iplik eğirme sistemi ring iplik eğirme
sistemidir. Diğer iplikçilik yöntemleri ile de kor iplik yapısı elde edilse de, bu
sistemler sanayide çok fazla kullanılmazlar. Kor iplik üretiminde, iplik merkezinde
filament öz, kesik elyaf öz veya elastan öz kullanılabilir. Ancak tez çalışmasında
elastan öz ve kesikli dış tabaka çalışıldığından, elastan özlü kor iplik üzerinde
durulmuştur.
2.3.2.4.(1). O.E. Rotor Makinesinde Elastan Özlü Kor İplik Üretimi
O.E. rotor eğirme sistemindeki temel prensip, makineye beslenen elyaf
grubunu tek lif halinde açtıktan sonra düzenli bir şekilde tekrar toplayarak iplik
formuna getirmektir. Open -end iplikçiliğinde elyaf beslemesi tek lif haline gelinceye
kadar azaltılır. Elyaf şeridindeki lifler hava akımıyla taşınır. Lifler iç gerilmelerden
kurtulmuş şekilde serbest olan iplik kuyruğuna bağlanırlar. Bu şekilde rotorun
dönmesiyle elde edilen bir çeşit büküm yardımıyla iplik elde edilir ve bobinlere
sarılır. O.E. rotor makinelerinde elastan özlü kor iplik üretmek için liflerin açılarak
içine beslendiği rotorun özel bir forma getirilmesi gerekmektedir. Şekil 2.9’da
gösterildiği gibi, rotorun ortası elastanın besleneceği biçimde oyuk olmalıdır. Bu
oyuk içerisinden, rotorun arka tarafından beslenen elastan, rotor içine beslenen lifler
tarafından sarılarak, elastan özlü iplik yapısı oluşmaktadır.
19
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
Şekil 2.9. O.E. Rotor Makinesinde Elastan Özlü Kor İplik Üretim Prensibi (Rieter
BT904 Catalogue)
2.3.2.4.(2). Vortex İplik Eğirme Makinesinde Elastan Özlü Kor İplik Üretimi
Vortex iplik eğirme sisteminde, çekim sisteminden çıkan lifler, içerisinde
yüksek hızlı hava girdabının oluşturulduğu jetin girişinde bulunan spiral açıklığa
doğru emilir ve gergin bir pozisyon alırlar. Bu şekilde bir ucu jetteki spiral açıklıktan
içeri giren liflerin diğer açık olan uçları hava girdabı sayesinde içi oyuk iğ etrafında
döndürülür. Döndürülen bu lifler jetin içinde sıkı bir yapıda bulunan lifler etrafına
sarılır ve böylece oluşan iplik jet içerisinden aşağıya doğru çekilir. Vortex
makinesinde elastan içerikli iplik üretmek için, elastanı belirli bir gerginlik altında jet
içine besleyecek özel bir düzenek gerekmektedir (Şekil 2.10). Jetin tam ortasına
beslenen elastan lifi merkezde kalacak şekilde sargı lifleri ile tamamen sarılmaktadır.
Sistemde, sargı liflerinin yüksek hava akımı sayesinde elastan üzerine dolanmaları
sağlandığından, merkezdeki elastan lifi büküm almaz. Bu nedenle vortex iplik, öz
ipliğin burulma kuvveti altında zarar görmesinden kaynaklanan problemlere
uğramamış olur. Ayrıca yine bu sebepten dolayı oluşan iplik mukavemetinin düşmesi
azaltılmış olur.
20
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
Şekil 2.10. Vortex Eğirme Makinesinde Elastan Özlü Kor İplik Eğirme Prensibi
(Vortex 861 Catalogue)
2.3.2.4.(3). Ring Makinesinde Elastan Özlü Kor İplik Üretimi
Ring makinesinde elastan özlü kor iplik üretimi, çıplak elastanı işleyebilecek
şekilde modifiye edilmiş standart ring iplik eğirme makinelerinde yapılmaktadır.
Şekil 2.11’de ring eğirme sistemiyle, elastan özlü kor iplik üretim prensibi
gösterilmiştir.
21
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
Şekil 2.11. Ring Makinesinde Elastan Özlü Kor İplik Üretim Prensibi (Örtlek ve Babaarslan, 2002)
Makineye fitil formunda beslenen kısa stapel lifler ile elastan filament, çekim
sisteminin ön silindir çiftinin kıstırma noktasından birbirleri ile birleşmektedir. Ring
eğirme sisteminde elastik kor ipliğinin üretilebilmesi için ring eğirme makinesine
elastan besleme ünitesi (besleme silindirleri) ve “V-yivli elastan kılavuzu”
eklenmesi gerekmektedir.
22
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
Elastan filamente uygulanan gerilim (çekim) oranı, üretilen kor ipliğin
içerisindeki elastan oranını ve kor ipliğin elastikiyetini belirlemektedir. Elastana,
tahrik silindirleri ile çekim sistemi ön silindirleri arasında uygulanan çekim değeri,
bu iki silindirin yüzeysel hızlarının birbirlerine oranı ile belirlenmektedir. Pratikteki
uygulamalarda elastan filamentin çekim değeri 3-4 arasındadır (Yeşilkütük, 2000).
Çekim değeri arttıkça üretilen elastik kombine iplikteki elastan oranı düşecektir.
Proses sırasında elastanın kısa stapel lifler tarafından iyi bir şekilde sarılması
için, yapıya normal klasik ring iplikçiliğine göre daha fazla miktarda büküm verilir.
Elastik kor ipliğe verilecek büküm miktarı, kullanılan kısa stapel liflerin türüne,
üretilen kor ipliğin numarasına ve son kullanım alanına bağlıdır. Üretilen elastik kor
ipliğine verilen büküm değeri, kısa stapel liflerin elastan üzerinde kaymamasını
sağlayacak oranda olmalıdır. Dokumada kullanılacak elastik kor ipliklere tıpkı klasik
ring ipliği üretiminde olduğu gibi, örmede kullanılacak olanlara oranla daha fazla
büküm verilmektedir.
Elastik kor ipliği üretim sistemleri, iplik gözetim elemanlarına sahip
olmalıdırlar. Üretim sırasında elastan koptuğunda, fitil beslemesi de durmalıdır. Aksi
takdirde üretilen kor iplik üzerinde elastan içermeyen bölgeler oluşacaktır. Bu
durum, elastanlı iplik üretiminde karşılaşılan büyük sorunlardan bir tanesidir. Genel
olarak, kısa veya uzun lifli her türlü doğal ve kimyasal elyaf, elastik kor iplik
üretiminde kullanılabilir. Elastik kor ipliklerde yapıdaki elastan miktarı %3-20
arasında değişmektedir (Örtlek ve Babaarslan, 2002; Mavruz, 2003). Çok değişik
yapı ve özellikte liflerin kullanılabilmesi, üretilen elastik kor iplikleri kullanacak olan
kumaş üreticilerine geniş tasarım imkânları sunmaktadır.
Modifiye edilmiş ring iplik makinelerinde üretilen masuralara sarılı haldeki
elastik kor iplikler, klasik bobinleme makinelerinde bobin halinde sarılırlar. Ancak
bu ipliklerin sahip oldukları yüksek elastikiyet özelliği nedeniyle, düşük sarım
gerginliğinde çalışmaya özen gösterilmelidir. Örme makinelerinde kullanılacak olan
elastik kor iplikler, bobinleme işlemi sırasında genelde parafinlenmektedir.
Üretilen elastik kor iplikler, normalden daha fazla büküme sahip
olduklarından, genellikle büküm açılması ve karışmayı önlemek için fiksaj işlemi
uygulanır. Ancak fiksaj işlemi, yapıdaki elastanın fiziksel özelliklerini korumak
23
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
amacıyla düşük sıcaklıklarda yapılmalıdır. Üretilen iplikte elastanın kısalıp,
etrafındaki kesik elyafın üniform olamayan hacimli boğumlar oluşturmasını önlemek
amacıyla, kullanılan modifiye edilmiş ring eğirme sisteminde, aynı numarada normal
bir ring ipliği üretiminde kullanılan kopçalara nazaran daha ağır kopçalar
kullanılmalıdır. Kopçaların ağır olması, bilezikte elastik ipliğe, normalden daha fazla
bir çekim uygulayacaktır. Kopçaların çok fazla ağır olması, elastan kopuşlarına
neden olacağından, elastik kor ipliği üretici firmaların, deneme yolu ile proses
sırasında kullanacakları en uygun kopça ağırlığını tespit etmeleri gerekmektedir
(Örtlek ve Babaarslan, 2002; Mavruz, 2003).
2.3. Elastan İçerikli İpliklerin Kullanım Alanları
Elastan, tekstil endüstrisinde ipliğe ve dolayısıyla kumaşa kattığı konfor,
esneklik, insan vücuduna tam uyum, rahatlık ve fonksiyonellik sayesinde önemli bir
yere sahiptir. Özellikle 2000’li yıllardan sonra sergilenen moda eğilimleri arasında
elastanlı ürünlerin bulunmadığı tasarım neredeyse yok gibidir. Elastanlı tekstil
ürünlerinin klasik kullanım alanları arasında bay ve bayan çorapları, serbest zaman
giysileri, iç giyim ürünleri, spor giyim, abiye kıyafetler, korse, mayo ve tıbbi
tekstiller bulunmaktadır. Klasik alanlar dışında ki özellikle çok fazla aktivite içeren
ve yüksek derecede vücut hareketi gerektiren sporlar da kullanılan kıyafetler için de
elastanlı tekstil ürünleri tercih edilmektedir. Örneğin, kayak sporunda kullanılan bir
giysinin, çeşitli noktalarının %35-50 arası esneme yeteneğine sahip olması
gerekmektedir. Bu esnekliğin elastanlı tekstil ürünleri ile sağlanması mümkündür
(Kul, 2005; Yeşil, 2003).
Elastanlı ipliklerin çok yüksek elastikiyet ve rezilyans (yaylanma) yeteneği
vardır. Bu iplikler, içindeki elastanın %3-5 gibi düşük kullanım oranlarında bile
kumaşa ve giysiye hatırı sayılırı derecede elastikiyet katarlar. Elastanlı ipliklerin
kumaşa kattığı ekstra özellikler;
• Giysilerde düzgün ve hoş görünüm,
• Giyim konforunda artış,
• Giysilere verilen şekil boyutlarının daha kalıcı olması,
24
2. ELASTAN İÇERİKLİ İPLİKLER Deniz VURUŞKAN
• Daha düşük buruşma eğilimi,
• Çok fazla hareket serbestliğidir.
Bu özelliklerin yanı sıra özellikle insan vücuduyla mükemmel uyumu,
vücudu son derece iyi sarması, vücut hareketlerine aşırı duyarlılık göstermesi,
dayanıklı ve uzun ömürlü olması, deformasyon ve bollaşmayı önlemesi, ince ve
ipeksi tutumu sayesinde elastanlı tekstil ürünleri hemen her alanda kullanılmaya ve
tercih edilmeye devam etmektedir.
25
3. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Deniz VURUŞKAN
3. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR
Çelik ve ark. (2009), farklı parametrelerle üretilen özlü ipliklerin bazı fiziksel
özelliklerinin karşılaştırılmalarını amaçladıkları çalışmalarında, ring iplik
makinesinde, öz kısmında polyester filament, sargı (kaplama) kısmında ise pamuk
lifi kullanarak farklı öz/sargı oranlarında ve farklı büküm değerlerine sahip olacak
şekilde üç tipte özlü iplik üretmişlerdir. Üretilen özlü ipliklerin fiziksel özelliklerini
belirlemek amacıyla iplik numarası, bükümü, düzgünsüzlüğü, mukavemeti, kopma
uzaması ve iplik canlılığı testleri yapılmıştır. Sonuçlar, varyans analizi yapılarak
değerlendirilmiştir. Yapılan deneyler ve istatistiksel değerlendirmelere göre; öz/sargı
oranının ve büküm sayısının değişiminin mukavemet, kopma uzaması ve iplik
canlılığını etkilediği saptanmıştır. İpliklerde öz oranı arttırıldığında mukavemet
değeri artmaktadır. Çalışma sonucunda, sargı lifi oranı artışının iplik
düzgünsüzlüğünü arttırdığı ve iplik tüylülüğünü azalttığı görülmüştür. Büküm
miktarının artısıyla beraber ipliklerin mukavemet değerleri artmış, kopma uzaması ve
iplik canlılığı değerlerinde herhangi bir değişim gözlenmemiş, iplik düzgünsüzlüğü
ve iplik tüylülüğü ise azalmıştır.
Kim ve ark. (2009), yaptıkları çalışmada, ring iplik eğirme makinesi üzerinde,
öz olarak 3 farklı filament (PET, aramid ve bazalt), sargı lifi olarakta pamuk
kullanarak, farklı bükümlerde iplikler elde etmişler ve bu ipliklerin mukavemet-
uzama özelliklerini incelemişlerdir. Çalışma kapsamında üretilen iplikler, farklı
öz/sargı lifi oranlarında (PET/pamuk ve aramid/pamukta, 1:0,1:2,1:4,1:6,1:8,1:10,
bazalt pamukta, 1:0,1:0.5,1:1.0,1:1.5,1:2.0) üretilmiştir. Mukavemet değerleri
incelendiğinde, ipliklerin öz/sargı oranlarına ve kullanılan öz lifine göre farklı
eğilimler gösterdiği sonucuna varılmıştır. Aramid ve bazalt özlü ipliklerde
mukavemet, bükümün artmasıyla ciddi oranda düşmüştür. Ancak, daha yüksek
uzama seviyesine sahip olan PET lifinin kullanıldığı özlü ipliklerde ise, mukavemette
bükümün artmasıyla birlikte artışlar gözlenmiştir. Her üç iplik tipinde de, kopma
uzaması değerleri, bükümün artmasıyla birlikte artış göstermiştir. Ancak bu artış
bazalt/pamuk iplikte çok daha fazla hissedilir olmuştur.
26
3. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Deniz VURUŞKAN
Pramanik ve Patil (2009), yapmış oldukları çalışmada, ring iplik eğirme
makinesi ve hava jetli eğirme makinesinde ürettikleri polyester özlü, pamuk kaplı kor
ipliklerin bazı fiziksel özelliklerini, %100 pamuk ring ipliğiyle karşılaştırmışlardır.
Çalışmada öz olarak, 30 denye 24 filament, 44 denye 36 filament ve 70 denye 36
filament polyester, kaplama olarak ise 33.5 mm, 4.2 mikroner pamuk kullanılmıştır.
Çalışmada 12 farklı özellikte kor iplik (6 tanesi ring iplik eğrime makinesinde, 6
tanesi hava jetli eğirme makinesinde) üretilmiştir. Çalışma sonucunda, düz ipliğe
göre kor ipliğin mukavemet, uzama, iplik hataları gibi bazı fiziksel özelliklerinde
iyileşmeler görülmüştür. Sadece, hava jetli ipliklerin mukavemetleri, düz ipliklere
göre daha düşük ölçülmüştür. Fakat diğer özellikleri, düz iplikten daha iyidir.
Yang ve ark. (2009), yaptıkları, ring iplik makinesinde eğrilmiş yüksek
mukavemetli özlü ipliklerin, iplik mukavemetine etki eden parametrelerin incelendiği
çalışmalarında, hammadde olarak özde aramid lifleri, yüksek mukavemetli PET
lifleri ve bazalt kullanmışlardır. Çalışma sonunda, öz kısmında yüksek mukavemete
sahip filamentler ve sargı tabakasında pamuk stapel liflerden hazırlanan özlü
ipliklerin kopma mukavemeti özellikleri test edilmiştir. Büküm sayısının artması
aramid özlü ipliklerin mukavemetinde azalmaya neden olurken, PET özlü ipliklerin
mukavemeti çeşitli büküm seviyelerinde neredeyse hiç değişmemiştir. Aramid özlü
ipliklerin kopma uzaması büküm sayısı arttıkça artma eğilimindedir. Çalışmada
ayrıca PET özlü ipliklerin belli bir büküm seviyesi ile sınırlı bir uzama oranına sahip
olduğu gözlenmiştir. Bazalt özlü ipliklerin, büküm sayısının artmasıyla belirgin
olarak daha yüksek bir uzamaya sahip olduğu görülmüştür.
Kakvan ve ark. (2007), yaptıkları çalışmada, yün/polyester kaplamalı elastan
özlü kor ipliklerde, elastan çekim oranının ve kor iplik içindeki elastan
pozisyonunun, ipliğin fiziksel özelliklerine etkilerini araştırmışlardır. Çalışmada 44
dtex elastan ve %45-55 yün/polyester karşımı fitil kullanılmıştır. Çalışma
kapsamında, 4 farklı elastan çekim oranında (2.7, 3.22, 3.49 ve 4.41) ve 3 farklı
elastan pozisyonunda (sol, merkez ve sağ) iplikler üretilmiş ve ipliklerin mukavemet,
tüylülük, düzgünsüzlük ve kaplama gibi özellikleri incelenmiştir. Sonuçta, 3.49
çekim oranının daha iyi mukavemet, uzama ve tüylülük sonuçları verdiği
saptanmıştır. Ayrıca, elastan çekim oranının artmasının, iplik düzgünsüzlüğünü
27
3. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Deniz VURUŞKAN
arttırdığı görülmüş ve bu sebepten 4.41 çekim oranında en büyük düzgünsüzlük
sonuçları elde edilmiştir. Kor iplik içerisindeki elastan pozisyonlarına bakıldığında
ise, elastan pozisyonunun elyaf kaplama özelliklerine ve mukavemet değerine önemli
bir etkisi olmadığı görülmüştür. Ancak, elastanın fitil içerisine soldan beslendiği
iplik yapısında iplik düzgünsüzlüğünde artış, elastanın merkezden beslendiği
durumda ise, iplik tüylülüğünde düzelme eğilimleri gözlenmiştir.
Dhouib ve ark. (2006), yaptıkları çalışmada, pamuk kaplı elastan özlü iplikte,
elastan oranının ipliğin sağlamlık ve uzamasına olan etkilerini incelemişlerdir.
Çalışmada kor iplikler, aynı büküm faktörüyle ve değişik elastan oranları içerecek
şekilde, pamuk kaplı olarak üretilmiştir. Çalışma sonucunda, iplik içerisindeki
elastan yüzdesinin, ipliğin sağlamlığını ve kopma uzamasını yakından etkilediği
ortaya konmuştur.
Örtlek (2006), yaptığı çalışmada, Vortex iplik üretim makinesinde, üretim
hızını, düze basıncını ve elastan numarasını değiştirerek, aynı iplik numarasında
iplikler üretmiş ve bu ipliklerin bazı mekanik özelliklerini test etmiştir. Çalışmada iki
farklı hızda (300 ve 330 m/dk) ve üç farklı düze basıncında (0.5-0.55 ve 0.6 MPa),
44 dtex elastan içeren, 78 dtex elastan içeren ve elastan içermeyen iplikler
üretilmiştir. İpliklere kopma mukavemeti ve kopma uzaması testleri uygulanmış ve
proses değişkenlerinin, bu özelliklere etkileri araştırılmıştır. Sonuçta, elastan içeren
ipliklerin içermeyenlere göre daha yüksek kopma uzaması değerleri gösterdiği, ancak
kopma mukavemeti sonuçlarının daha kötü çıktığı görülmüştür. Ayrıca, düze
basıncının arttırılması ve üretim hızının düşürülmesi, kopma uzaması ve kopma
mukavemeti sonuçlarını fark edilir düzeyde olumsuz etkilemiştir.
Viswarajasekaran ve Raghunathan (2006), yaptıkları çalışmada, kor ipliklerin
fiziksel özelliklerini araştırmışlardır. Çalışmada, modifiye edilmiş bir ring iplik
makinası kullanılmış ve kor iplik yapılarının çeşitli proses parametrelerinden
etkilenmeleri incelenmiştir. Sonuçta, kaplanmış iplik özelliklerinin, kaplamadaki
elyaf tipi, büküm düzeyi, farklı kaplama yapıları gibi proses parametrelerinden çok
fazla etkilendiği gözlemlenmiştir. Çalışmada filament ve kesikli kaplama iplikler için
optimum büküm sayıları da tespit edilmiştir. Ayrıca çalışma sonucunda, kaplanmış
28
3. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Deniz VURUŞKAN
ipliklerin, fiziksel özellikler bakımından düz pamuk ipliklerden daha iyi sonuçlar
verdiği ortaya çıkmıştır.
Demirbaş (2005), yaptığı yüksek lisans çalışmasında, farklı elastomerik lif
çeşitlerinin fiziksel özelliklerini karşılaştırmıştır. Çalışma iki bölümde yapılmıştır.
İlk bölümde, dört farklı firmaya ait elastan filamentin (Lycra®, Dorlastan®,
Radicispandex® ve Roica®) fiziksel özellikleri tespit edilmiş ve farklı ticari
markalara ait elastomer filamentlerin fiziksel özellikleri istatistiksel olarak
karşılaştırılmıştır. Test sonuçları incelendiğinde; kopma mukavemeti ve maksimum
mukavemet açısından 44 dtex ve 78 dtex incelikte Dorlastan® elastomerik lifin
diğerlerine kıyasla daha iyi değerler sağladığı görülmüştür. Maksimum uzama ve
kopma uzaması değerleri bakımından ise; yine her iki numara değerinde de Lycra®
filamentinin diğer elastomerik filamentlere göre daha iyi değerlere sahip olduğu
saptanmıştır. Kalıcı uzama değerlerinde ise, değişik markalara arasında önemli bir
fark olmadığı tespit edilmiştir. Çalışmanın ikinci bölümünde ise, dört farklı elastan
filament kullanılarak modifiye edilmiş bir ring iplik eğirme makinesinde Ne 16 ve
Ne 30 numarada kor iplikler üretilmiş ve üretilen ipliklerin fiziksel özellikleri
incelenmiştir. Bu çerçevede, iplik düzgünsüzlüğü, ince ve kalın yer sonuçları
değerlendirildiğinde, en yüksek değeri Radicispandex®, en düşün değeri ise Lycra®
ile üretilen iplikler vermiştir. Neps, iplik tüylülüğü, iplik kopma mukavemeti ve
uzaması sonuçları incelendiğinde ise, birbirine çok yakın sonuçlar elde edildiği
görülmüştür.
Lou ve ark. (2005), multi seksiyonlu bir çekim sistemi kullanarak, ring iplik
eğirme sisteminde elastan içerikli polyester kaplı iplikler elde ettikleri bir çalışma
yapmışlardır. Tasarlanan multi seksiyonlu çekim ünitesinde 5 çekim silindir çifti
kullanılmıştır. Elastan, burada uygulanan çekimin ardından, ring eğirme sisteminin
ön çekim silindirinde gönderilmekte ve ipliğe dâhil olmaktadır. Çalışmada 44 dtex
elastan elyaf ve 1,7 dtex polyester lifi kullanılmıştır. Çalışmada elastana, 1.2 ve 2.0
oranında ön çekimler ve 1.2, 1.7, 2.2, 2.7, 3.2 oranlarında esas çekimler
uygulanmıştır. Esas çekimlerin her birisi üç farklı hız oranından (multi seksiyonlu
çekim sistemi ön çekim silindiri ve ring iplik eğirme sistemi ön çekim silindiri
arasındaki hız oranı ) elde edilmiştir. Çalışma sonucunda elde edilen elastan içerikli
29
3. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Deniz VURUŞKAN
ipliklerin bazı fiziksel ve mekanik özellikleri incelenmiştir. Sonuçta, maksimum
kopma mukavemeti değeri, 1.2 oranındaki ön çekim ve 179,2 rpm ring makinesi ön
çekim silindiri hızı ile sağlanmıştır. Ön çekim 2.0 olduğunda, kopma mukavemeti,
ring makinesi ön çekim silindir hızının artmasıyla düşmektedir. Kopma
mukavemetinin en yüksek olduğu esas çekim değerleri ise 2.2 ve 2.7 olmuştur. En
yüksek kopma uzaması değeri ise, 128 rpm ring makinesi ön çekim silindir hızı ve
2.2 veya 2.7 esas çekim oranlarında elde edilmiştir.
Lou (2005), çalışmasında öz olarak metal tel içeren kaplanmış kor ipliklerin
üretim süreçlerini incelemiştir. Bu çalışmada ring iplik eğirme makinası
kullanılmıştır. Kor materyal olarak bakır ve paslanmaz çelik tel kullanılmış, kaplama
materyali olarak da rayon ve polyester/rayon fitil kullanılmıştır. Eğirme prosesi
süresince metal tel, makinanın ön çekim silindirinden beslenmiştir. Çalışma
sırasında, besleme açısı (0°, 50°, 70°, 90°), öz materyalinin cinsi (bakır ve çelik tel),
fitil hammaddesi (rayon ve polyester/rayon), büküm miktarı (αe 2,4-7,5 arası) ve
iplik numarası (Ne 15, 20, 25, 30, 35) gibi çeşitli proses parametreleri değiştirilerek,
elde edilen ipliklerin mukavemet ve tüylülük değerlerinin, bu parametrelerden nasıl
etkilendiği gözlemlenmiştir. Sonuçta, bükümün artmasının iplik tüylülüğünü azalttığı
görülmüştür. Ayrıca, iplikler içerisindeki en yüksek mukavemet değeri, Ne 15
numara ve αe 3,6 iplikte ölçülmüştür.
Su ve Yang (2004), farklı incelikte elastan ve farklı çekimler kullanarak
yaptıkları çalışmada, farklı numaralarda elastan kaplı iplikler elde etmişlerdir.
Çalışmada elastan çekimi olarak 3-3.5 ve 4 çekim değerleri kullanılmıştır. Sonuçta,
4.4 tex, 3.3 tex ve 2.2 tex inceliklerinde elastan kullanılmış ve 20, 15, 10 tex iplikler,
üç farklı büküm faktörü kullanılarak elde edilmiştir. Çalışmada kaplama materyali
olarak, 0,428 gram/metre mısır pamuğu fitili kullanılmıştır. Üretimler, 10000 rpm iğ
devrinde yapılmıştır. Üretimler sonucunda, iplik kesitleri ve elastan migrasyonu
gözlenmiştir. Çalışma sonucunda, üniform yapıda ve iyi kaplama efektine sahip ince
elastomerik iplik yapılabilirliği kanısına varılmıştır. Kullanılacak bir elastan
rehberinin elastanı merkezlemede etkili olduğu ve böylece kaliteyi arttırdığı
vurgulanmıştır. Sonuçlar incelendiğinde, elastanın 4 çekim oranıyla ve 40 büküm
30
3. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Deniz VURUŞKAN
faktörüyle üretilen 10 tex kor ipliğin en iyi elastik geri dönüşü verdiği ortaya
çıkmıştır.
Lin ve Chang (2004), yaptıkları çalışmada çok seksiyonlu bir çekim ünitesi
ve bir rotor büküm elemanı kullanarak elastan içerikli farklı iplikler elde etmişler ve
bu ipliklerin bazı özelliklerini karşılaştırmışlardır. Çalışmada öz olarak 78 dtex
elastan (Lycra®) ve kaplama olarakta 78 dtex tekstüre edilmiş nylon filament
kullanılmıştır. İplik üretimi sürecinde, 6 farklı elastan çekimi (1,5-2-2,5-3-3,5-4), 4
farklı sarım sıklığı (2,5-3-3,5-4 tur/cm) ve 3 farklı rotor hızı(4000,6000,8000 rpm)
kullanılmıştır. Çalışma sonucunda, 4000 rpm üretim hızında ve 2,5 veya 3 tur/cm
sarım sıklığında üretilen ipliklerin en yüksek kopma mukavemeti değerini verdiği
ortaya çıkmıştır. Bu değer, elastanın çekim oranıyla paralel olarak artmaktadır.
Kopma uzamasında ise, rotor hızı 8000 devire çıkartıldığında, az miktarda düşüş
gözlenmiştir.
Su ve ark. (2004), yaptıkları çalışmada, kaplama olarak 0.417 gram/metre lik
pamuk fitilleri öz olarak da 44.4 dtex elastan elyaf kullanmışlardır. Elastan, 2-2,5-3-
3,5-4-4,5 çekim oranlarında ve çeşitli besleme açılarıyla (0°, 60° ve 120°) fitil
içerisine beslenmiştir. Çalışmada 10000 rpm iğ hızında, 19,7 tex iplikler elde
edilmiştir. Çalışma da, çekim oranı ve besleme açısının (elastanın ön çekim
silindiriyle kontakt açısı) iplik özellik ve performansı üzerine etkileri ve ipliklerin
kesit alanları incelenmiştir. Çalışma sonucunda, yüksek besleme açısının (üst apronla
daha fazla kontakt kurması) titreşimi engellediği ve elastanın daha iyi kontrol
edilmesini sağladığı, bunun sonucu olarak ta daha iyi kaplama efekti sağladığı
sonucuna varılmıştır. Ayrıca, 3,5 çekim oranında beslenen elastanla elde edilmiş
iplikler, en iyi elastik geri dönüş özelliğini vermiştir.
Mahmood ve ark. (2003), çalışmalarında naylon filament özlü ve pamuk kaplı
kor ipliklerin mukavemet ve iplik numaralarını gözlemlemişlerdir. Çalışmada aynı
hammaddeden, üç değişik iğ hızında (8000, 10000, 12000 rpm) ve üç değişik büküm
faktörüyle (3,75-4,00-4,25), 20 numarada iplikler elde edilmiştir. Sonuçlar
incelendiğinde en iyi iplik mukavemeti değeri, en yüksek büküm faktörü olan 4,25
de ve en düşük iğ hızı olan 8000 rpm de elde edilmiştir.
31
3. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Deniz VURUŞKAN
Örtlek ve Babaarslan (2003), çalışmalarında, elastik kor iplik yapısındaki
elastan varlığının ve bu ipliklere uygulanan bobinleme işleminin tüylülük özelliğine
etkilerini, %50/50 polyester/viskon karışımı elastik kor iplikleri kullanarak
araştırmışlardır. Çalışmada, modifiye edilmiş ring iplik makinesinde, üretilen değişik
inceliklerde elastan içerikli kor iplikler ve yine aynı şartlarda elastansız olarak
üretilen Ne 20/1 numarada iplik, kops ve bobin halinde numune olarak kullanılmıştır.
Tüm ipliklerin üretiminde %50/50 polyester/viskon karışımı kullanılmıştır.
Çalışmada kullanılan elastan (Lycra®)78 dtex inceliğindedir. Çalışma sonucunda Ne
20/1 iplik numarasındaki ipliklerde yapılan testler sonucunda, ipliğin bütün olarak
tüylülüğünü temsil eden iplik tüylülük indeksinde, elastanlı ve elastansız durumlar
arasında genel olarak istatistiki açıdan anlamlı herhangi bir değişim gözlenmemiştir.
Ancak S3 değerinde, elastanlı durumda anlamlı bir azalma söz konusudur. Ne 18/1
ve Ne 22/1 numaralarındaki ipliklere yapılan testler sonucunda, kopstan bobine sarım
esnasında tüylülükte istatistiksel açıdan anlamlı bir artış gözlenmektedir.
Babaarslan ve Çelik (2002), yaptıkları çalışmada, modifiye edilmiş bir ring
iplik makinesinde 3 değişik kor pozisyonunda kor iplik elde etmişler ve iplik
özellikleri açısından karşılaştırma yapmışlardır. Çalışmada 38 mm 1,2 denye
polyester elyafı ve yine 38 mm 2,2 denye viskon elyafı kullanılmıştır. Harmanlama
işlemi %50/50 olarak tarakta yapılmış ve Nm 2,3 ve Nm 2,4 numaralarında fitiller
elde edilmiştir. Öz olarak 78 dtex elastan (Lycra®) kullanılmıştır. Çalışmada 3 farklı
merkezleme pozisyonunda (öz iplik kenarda, öz iplik merkezde ve iki fitil beslemeli
öz iplik ortada) 33 tex numarada iplik üretilmiştir. Çalışma sonucunda, iki fitil
beslemeli, elastan içerikli kombine iplik üretiminin mümkün olduğu gösterilmiş ve
kor (merkez) iplik pozisyonunun, kombine ipliğin mekaniksel ve fiziksel özellikleri
üzerinde etkili olduğu görülmüştür.
Jiang ve Peng (2002), çalışmalarında, çoklu ön çekimin, elastan/pamuk
karışımlı kor ipliklerdeki elastana ve iplik özelliklerine olan etkilerini
incelemişlerdir. Elastanın ön çekimi, elastikiyet, kopma kuvveti, kopma uzaması ve
fiyat gibi çeşitli iplik özelliklerini etkileyen bir parametredir. Çalışma için farklı
çoklu ön çekim düzenekleri dizayn edilmiştir. Çalışma sonucunda, 40 dtex elastan ve
14.6 tex iplik için en optimum ön çekimin 3.3 olduğu kanısına varılmıştır. Bu ön
32
3. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Deniz VURUŞKAN
çekim miktarında hem iplik özellikleri iyi sonuçlar vermiş, hem de pamuğun elastanı
kaplaması çok daha sıkı bir biçimde olmuştur.
Babaarslan (2001), yapmış olduğu çalışmada modifiye edilmiş bir ring iplik
makinesinde, polyester/viskon karışımı iplik ve polyester/viskon/elastan iplik elde
etmiş ve iplik özellikleri bakımından karşılaştırma yapmıştır. Çalışmada üretilen
elastanlı iplik, elastanı iki farklı şekilde merkezlenerek üretilmiştir. Polyester/viskon
karışımı %50/50 olarak ayarlanmış, 38 mm ve 1,3 dtex polyester elyafı, 38 mm ve
2,4 dtex viskon elyafı ve kor iplik olarak 78 dtex elastan (Lycra®) kullanılmıştır.
Çalışma sonucunda Ne 18/1 iplikler, elastan merkezde ve kenarda olmak üzere iki
farklı şekilde üretilmiştir. Sonuçta, ince yer, kalın yer ve uzama değerlerinde
elastanlı kombine iplikler daha iyi sonuç verirken, tüylülük değerlerinde
polyester/viskon karışımlı iplik daha iyi sonuç vermiştir. Çalışma sonucunda öz
ipliğin pozisyonunun iplik özellikleri üzerine etkili olduğu ortaya çıkmıştır.
Babaarslan ve Tüzün (2000), çalışmalarında, üç değişik öz ile
polyester/viskon kaplı iplikler elde etmişler ve üç değişik özün, elde edilen kaplamalı
iplik özelliklerine etkisine bakmışlardır. Çalışmada öz iplik olarak, tekstüre edilmiş
polyester (78 dtex ve 34 filament), tekstüre edilmiş nylon 6,6 (78 dtex ve 34
filament) ve elastan (likra-78 dtex) kullanılmıştır. Kaplama olarak, %50/50 karışım
oranında polyester/viskon fitili kullanılmıştır. Kullanılan fitil Ne1,3 inceliğindedir.
Elde edilen iplik 33 tex numaradadır. Çalışma, değişik öz iplikler kullanılarak
kombine iplik üretiminin mümkün olduğunu ortaya koymuştur. Ayrıca çalışma
sonuçları, elastan kaplı ipliğin daha düşük sağlamlığa sahip olduğunu, uzama sonrası
elastik geri dönüşünün çok iyi olduğu ve diğer ipliklerle aynı kopma uzaması
değerine sahip olduğunu göstermiştir. Ayrıca, elastan kaplı ipliğin daha fazla
tüylülük değerine sahip olduğunu görülmüştür.
Yeşilkütük (2000), yaptığı çalışmada, bazı üretim parametrelerinin
değişiminin iplik özelliklerine olan etkilerini incelemiştir. Çalışmada pamuk kaplı,
poliester filament özlü kor iplikler, eğirme üretimindeki çekim ve büküm
parametreleri değiştirilerek üretilmiştir. Çalışmada aynı fitilden 21, 18, 15 ve 12
toplam çekim değerleriyle, 4 farklı numarada iplikler üretilmiştir. Ayrıca, bu
numaralardan 4 farklı büküm değerinde (500-600-700 ve 800 T/m) üretim
33
3. ÖNCEKİ ÇALIŞMALAR Deniz VURUŞKAN
yapılmıştır. Üretilen her iplik tipinin doğrusal yoğunluk, enine kesit ve iplik bileşen
oranlarının tespit edilmesinin yanı sıra, çekim ve büküm gibi üretim parametrelerinin
değişiminin iplik kopma mukavemeti, kopma uzaması, iplik düzgünsüzlüğü, ince
yer, kalın yer ve neps miktarı üzerindeki etkileri incelenmiştir. İkinci adımda ise,
sargılı iplik özellikleri ile konvansiyonel pamuk ring ipliğinin özellikleri mukayese
edilmiştir. Yapılan çalışma sonucunda, sargılı iplik tekniği ile üretilmiş ipliklerin
özelliklerinde, %100 pamuk ipliğine göre iyileşme gözlenmiştir. Ayrıca, çekim ve
büküm parametrelerinin değişiminin sargılı iplik özellikleri üzerinde etkili olduğu
görülmüştür. Çalışma sonucunda 12 çekim değeriyle (en kalın iplikler) ve 700-800
T/m bükümle üretilen iplikler en iyi kopma mukavemeti ve uzaması sonuçlarını
vermiştir. Ayrıca, 12 çekimle üretilen en kalın iplikler, düzgünsüzlük, ince yer, kalın
yer ve neps değerleri bakımından da yine en iyi sonuçları vermiştir.
Weber (1996), yaptığı çalışmada, bir ring iplik makinasının ilave gerdirme
tertibatı ile tek taraflı olarak nasıl modifiye edilip elastanlı kor iplik üretilebilir hale
getirilebileceğini anlatmaktadır. Metodun ana prensipleri ve elemanları; gerdirme
alanı uzaklığı, gerdirme tahrik sistemi ve elastan bobininin serbest veya kontrollü
olarak sağılmasından oluşmaktadır. Çalışma, bu iki sağım sisteminin dezavantajlarını
incelenmiştir.
34
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
4. MATERYAL VE METOT
4.1. Materyal
Tez çalışması kapsamında modifiye edilen ve üzerinde elastan içerikli iplik
üretimleri gerçekleştirilen ring iplik eğirme makinesi, Ingolstadt marka R4407 tipi 56
iğlik bir makinedir. Makine işletme tipi olup, tek seksiyon şeklinde tasarlanmıştır.
Makinenin teknik özellikleri tablo halinde Çizelge 4.1’de verilmiştir.
Çizelge 4.1. Modifiye Edilen Ring İplik Eğirme Makinesi Teknik Özellikleri
İğ Devri (d/dk) 0-15.000 Toplam Çekim 10-40,4 Kırıcı Çekim 1,15-1,25,1,39 Büküm (T/m) 245-1487
Çekim Mili Çapları (mm) Ön: 25 Orta: 25 Arka: 25
İplik üretimlerinde 3 farklı tip hammadde kullanılmıştır. Bunlar; pamuk
(%100), pamuk/viskon (%50-50) ve pamuk/polyester (%50-50) dir. Hammaddeler
fitil formunda temin edilmiş olup, özellikleri aşağıdaki tablolarda verilmiştir.
Çizelge 4.2. Pamuk Fitilinin Özellikleri (Karde)
Harman Pamuk (%100)
Hammadde Özellikleri
Menşei: Diyarbakır
Lif uzunluğu: 29.88 mm
Lif inceliği: 4.52 mic.
Lif mukavemeti: 30 cN/tex
Harman (Karışım) Şekli ---
Fitil Numarası (Ne) 0.87
Fitil Bükümü (T/m) 45
Temin Yeri İSKUR A.Ş./ Kahramanmaraş
35
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Çizelge 4.3. Pamuk/Viskon Fitilinin Özellikleri
Harman Pamuk/Viskon (%50/50)
Hammadde Özellikleri
Pamuk Viskon
Menşei: Diyarbakır Lenzing
Lif uzunluğu: 29.88 mm 38 mm
Lif inceliği: 4.52 mic. 1.3 dtex
Lif mukavemeti: 30cN/tex 24 cN/tex
Harman (Karışım) Şekli Cerde Karışım
Fitil Numarası (Ne) 0.87
Fitil Bükümü (T/m) 43
Temin Yeri İSKUR A.Ş. / Kahramanmaraş
Çizelge 4.4. Pamuk/Polyester Fitilinin Özellikleri
Harman Pamuk/Polyester (%50/50)
Hammadde Özellikleri
Pamuk Polyester
Menşei: Diyarbakır Sasa
Lif uzunluğu: 29.26 mm 38 mm
Lif inceliği: 4.72 mic. 1.3 dtex
Lif mukavemeti: 34.5 cN/tex 40 cN/tex
Harman (Karışım) Şekli Harmanda Karışım
Fitil Numarası (Ne) 0.9
Fitil Bükümü (T/m) 40
Temin Yeri MODASAN Tekstil A.Ş. / Kahramanmaraş
Çalışmada kullanılan fitillerin hepsi iki pasaj cer işleminden geçirilerek
üretilmiştir. Pamuk/viskon fitili, cerde karıştırılmış, pamuk/polyester ise harmanda
karıştırılmıştır. Fitil üretimi için uygulanan işlem akışı Şekil 4.1’de gösterilmiştir.
36
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Harman-
Hallaç
Şekil 4.1. Fitil Üretimi İçin İşlem Akışı
Fitillerin ölçülen düzgünsüzlük değerleri (%CVm) Çizelge 4.5’de verilmiştir.
Çizelge 4.5. Üretimde Kullanılan Fitillerin Düzgünsüzlük Değerleri
Pamuk (%100)
Pamuk/Viskon (%50/50)
Pamuk-Polyester(%50/50)
Fitil Düzgünsüzlüğü (%CVm) 5.41 5.03 5.44
Uster Kalite Düzeyi (%) %25 %5-25 (5’e daha
yakın) %25
Elastan özlü iplik üretiminde kullanılan elastan, DuPont üretimi olan
Lycra®‘dır. Çalışma kapsamında 44 ve 78 dtex numaralarında Lycra®’lar
kullanılmıştır. Lycra®’lar satın alma yoluyla temin edilmiş ve satın alındıktan sonra 3
ay içerisinde iplik üretimlerine başlanmıştır. İplik üretimleri yaklaşık 3 ay sürmüştür.
Tarak
I. Pasaj Cer
II. Pasaj Cer
Pamuk/Polyester Karışımı
Pamuk/Viskon Karışımı
Fitil
37
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
4.2. Metot
Çalışma kapsamında izlenilen yol adım adım aşağıda verilmiştir;
• Öncelikle çalışmanın yapılacağı ring iplik eğirme makinesi üzerinde
yapılması gereken modifikasyonlar belirlenmiş ve bu çerçevede imal edilecek
veya satın alınacak malzeme ve donanım temin edilmiştir. Modifikasyon için
gerekli malzeme ve donanım seçimi çeşitli hesaplamalar ve çizimlerle
desteklenmiştir.
• Modifikasyon işlemiyle eş zamanlı olarak, yazılım çalışmaları yapılmıştır. Bu
çerçevede, kişisel bilgisayarda çalışacak olan kullanıcı arayüz programı ve
kullanıcı arayüz programı ile tasarlanan ve girilen bilgilere uygun olarak
ipliğin üretilmesini sağlayacak şekilde PLC (Programming Logic Contoller)
cihazını işletecek olan programın yazılımları yapılmıştır.
• Yazılım çalışmalarının tamamlanmasıyla birlikte sistem üzerinde belirlenen
program ve üretim değerleri çerçevesinde elastan içerikli kor iplikler
üretilmiştir.
• Üretimlerin ardından, ipliklere daha önceden belirlenen kalite testleri
uygulanmıştır.
• Test sonuçları elde edildikten sonra, bu sonuçlar sayısal, grafiksel ve
istatistiksel olarak değerlendirilmiştir.
4.2.1. Ring İplik Eğirme Makinesinin Modifikasyonu
Çalışmanın yapılacağı ring iplik eğirme makinesinin bakım-onarım
çalışmalarının ardından, makinenin elastan içerikli iplik üretimi yapabilecek duruma
getirilmesi için çeşitli modifikasyonlar yapılmıştır. Bir ring iplik eğirme makinesi,
elastanlı iplik üretmek üzere iki şekilde modifiye edilebilir. Elastan besleme
silindirlerinin hareketlerini makine üzerinde bulunan son çekim silindirinden, dişliler
yardımıyla aldığı durum olan, “mekanik sistem” ve elastan besleme silindirlerinin
hareketlerini dışardan bir motordan aldığı “elektronik sistem”dir. Elektronik
sistemin, mekanik sisteme göre iki büyük avantajı bulunmaktadır. Bunlardan ilki,
38
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
mekanik sistemde elastan beseleme silindirleri hareketlerini dişliler yardımıyla son
çekim silindirinden aldığından ve elastan çekim oranı, bu iki silindir arasında ki hız
farkından dolayı oluştuğundan, her elastan çekim değeri için ayrı dişliler kullanmak
gerekliliğidir. Böyle olduğundan, makine üzerinde farklı elastan çekim değerlerinde
çalışılması gerektiğinde, makine durdurulmakta ve hareket aktarımı yapan dişliler
değiştirilmektedir. İki sistem arasındaki bir diğer fark ise, elastan çekim oranının
mekanik sistemde, elektronik sistem kadar hassas bir şekilde ayarlanamamasıdır.
Mekanik sistemde dişlinin diş sayısıyla elde edilen çekim oranı, elektronik sistemde
motorun dönüş hassasiyeti ile orantılı olarak 1/1.000 hassasiyetlerde bile istenilen
oranda verilebilmektedir.
Bu avantajlarından dolayı çalışmada kullanılan ring iplik eğirme makinesi,
besleme silindirlerinin dışardan servo motorla kontrol edildiği “elektronik sistem”
şeklinde modifiye edilmiştir.
Ayrıca, makineye çalışma esnekliği ve kolaylığı kazandırmak ve farklı fantezi
efektleri üretebilmek adına çekim silindirlerinin (orta ve arka) servo motorlar
tarafından kontrol edilmesi için, silindirler makine ana motorundan ayrılmış ve
makinenin her iki tarafında iki servo motor kullanılmıştır. Bunun sonucu olarak,
makine ana motoru sadece iğlere ve son çekim silindirine hareket vermektedir.
4.2.1.1. Modifikasyon Tasarımı
Öncelikle makine üzerinde yapılması gereken değişiklikler aşağıdaki şekilde
tespit edilmiştir:
• Çekim silindirlerini ana motorun tahrik sisteminden ayırarak servo motora
bağlamak için gerekli iletim mekanizmalarının kurulması.
• Çekim silindirlerini tahrik edecek servo motorların makine gövdesine uygun
şekilde yerleştirilmesi.
• Silindir hızlarını ölçerek geri besleme sinyallerini üretecek olan enkoderlerin
makine gövdesine bağlantı elemanları yardımıyla bağlanması.
• Elastan lifini beslemek amacıyla elastan bobinlerini taşıyarak cağlık görevi
görecek ve liflerin çekim bölgesine istenilen çekim oranında beslenmesini
39
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
sağlayacak silindirlerin ve servo motordan gelen tahriki iletecek hareket
mekanizmasının kurulması.
• Elastan besleme mekanizmasını tahrik edecek servo motorların makine
gövdesine bağlantı elemanları yardımıyla bağlanması.
• Baskı silindirlerinin üzerine yerleşecek olan elastan merkezleme
elemanlarının (V-yivli kılavuz) satın alınması ve montajı.
Yapılacak olan modifikasyonun tasarımı yukarıdaki şekilde oluşturulduktan
sonra satın alınacak donanımlar, gerekli bazı hesaplamalar yardımıyla belirlenmiştir.
Bununla eş zamanlı olarak imal edilecek parçaların tasarım ve çizim işlemleri
yapılmış ve bu parçalar imal ettirilmiştir.
Ring iplik eğirme makinesinde yapılacak modifikasyonun genel tasarım
şeması Şekil 4.2’de gösterilmiştir.
40
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Şekil 4.2. Ring İplik Makinesinde Yapılan Modifikasyonun Genel Tasarım Şeması
41
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
4.2.1.2. İhtiyaç Duyulan Parçaların Belirlenmesi
Tez çalışması kapsamında yapılacak modifikasyon işlemleri için ihtiyaç
duyulan elektronik ve mekanik parçalardan önemlileri aşağıda açıklanmıştır.
• Servo Motor :
Makine üzerinde kullanılacak en önemli donanım servo motorlardır. Sistem
modifikasyonu, elastan besleme silindirleri için 1 adet ve çekim silindirleri için de 1
adet olmak üzere toplan 2 adet servo motorla yapılabilecekken, sistemin daha esnek
bir yapıya sahip olması için, 2 tanesi elastan besleme silindirleri, 2 tanesi çekim
silindirleri olmak üzere toplam 4 adet servo motor kullanılmasına karar verilmiştir.
Böylece, makinenin her iki tarafını (sağ-sol), ayrı ayrı kontrol etmek mümkün
olacaktır. Servo motorlar temin edilmeden önce piyasa şartlarında bu tip makinelerde
kullanılabilecek motorlar araştırılmış ve pratik deneyime sahip kişilerle fikir
alışverişleri yapılmıştır. Çünkü servo motorların güç, tork ve devir gibi özelliklerinin,
sistemde kullanılabilecek sınırlar içerisinde olması gerekmektedir. Her ne kadar
pratik deneyimleri olan kişilerle fikir alışverişi sonucu, bu tip bir makine için gerekli
minimum güç ve tork ortaya çıkmış olsada, bu veriler çeşitli hesaplamalarla
desteklenmiş ve alınacak servo motorlara karar verilmiştir. Hesaplamalar sonucu
elde edilen sonuçlar Çizelge 4.6’da verilmiştir. Yapılan hesaplamalar ek-1 ve ek-2
olarak verilmiştir.
Çizelge 4.6. Hesaplamalar Sonucu Bulunan Motor Moment ve Güç Değerleri
Gerekli Motor Momenti (Nm)
Gerekli Motor Gücü (kw)
Çekim Silindiri (1:1 İletim Oranlı) 18,88 0,120
Çekim Silindiri (1,46:1 İletim Oranlı) 12,94 0,120
Çekim Silindiri (3:1 İletim Oranlı) 6,30 0,120
Çekim Silindiri (9:1 İletim Oranlı) 2,12 0,121
Elastan Besleme Silindiri 1,89 0,021
42
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Yapılan hesaplamaların ardından servo motorların hepsi, maksimum kuvvet
baz alınarak aynı güç ve özelliklere sahip olacak şekilde seçilmiştir. Kullanılan
servo motorların özellikleri Çizelge 4.7’de, resmi ise Şekil 4.3‘de verilmiştir.
Motorlar Mitsubishi marka ve HC-KFS73 modeldir.
Çizelge 4.7. Kullanılan Servo Motor Özellikleri
Üretici Firma Mitsubishi
Sürekli Tork (Nm) 2,4
Maksimum Tork (Nm) 7,2
Güç (kW) 0,75
Maks. Devir (d/dk) 3000
Ağırlık (kg) 3
Şekil 4.3. Kullanılan Servo Motor
• Redüktör:
Çekim sistemini tahrik eden servo motorlara, elastan besleme mekanizmasını
tahrik eden motorlara göre daha fazla yük bineceğinden bu iki motorun gücünü
artırmak amacıyla redüktör kullanmak gerekmiştir. Çekim sistemini tahrik eden
motorlar baskı silindirleri ile çekim milleri arasındaki sürtünme kuvvetlerini ve bu
dönen parçaların eylemsizlik momentlerini yenmek zorundadırlar. Bu kuvvetler
43
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
elastan besleme mekanizmasındaki sürtünme ve eylemsizlik momenti kuvvetlerinden
çok daha fazladır. Kullanılan redüktörler (2 adet) SHIMPO marka ve VRSF-S9D-
750 modelidir. Yaklaşık 7,5 oranında bir redüktör kullanımı, ideal redüktör olarak
hesaplanmıştır. Ancak sistem için seçilen redüktörün güç artırma oranı,
hesaplanandan biraz daha yüksek olarak 1:9 seçilmiştir. Hesaplamalar, ek-2’de
verilmiştir. Şekil 4.4’de kullanılan redüktörün resmi gösterilmiştir.
Şekil 4.4. Servo Motorların Gücünü Artırmak İçin Kullanılan Redüktör
• Servo Motor Sürücü:
PLC (Programming Logic Contoller) cihazlarında motorları kontrol etmek
için üretilen sinyalleri, motorun anlayacağı biçime dönüştürerek motoru kontrol
etmek için kullanılması gereklidir. Her bir motor için bir adet sürücü gerektiğinden
toplam 4 adet Mitsubishi marka ve MR-J2S-70A model sürücü kullanılmıştır (Şekil
4.5). Sürücüler sistemin kumanda panosu içerisine monte edilmişlerdir.
44
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Şekil 4.5. Servo Motor Sürücü
• Enkoder:
Sistemin istenilen özelliklerde ürün üretebilmesi, kapalı çevrim kontrol
yapabilmesine bağlıdır. Kapalı çevrimin gerçekleşebilmesi için sistemin çıkışının
yani çıkış silindirlerinin hızının sürekli gözlenmesi gerekmektedir. Çıkış hızı okuma
işlemi için yüksek çözünürlüğe sahip enkoderler tercih edilmiş ve kullanılmıştır.
Eğirme makinenin sağ ve sol taraflarındaki ön ve arka çekim silindirlerine
bağlanmak üzere toplam 4 adet enkoder kullanılmıştır. Kullanılan enkoderler,
Mitsubishi marka olup, NOC-S1000-2MWT modelindedir. Kullanılan enkoderin
ölçüm hassasiyeti 1000 pulse ‘dır. Satın alınan enkoderlerden birinin genel görünüşü
Şekil 4.6’da verilmiştir.
45
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Şekil 4.6. Sistemde Kullanılan Enkoder
• PLC Kontrol Ünitesi:
Modifikasyon çalışması kapsamında 2 adet Mitsubishi FX1N PLC ünitesi
kullanılmıştır. PLC’lerin sistemdeki görevleri aşağıda sıralanmıştır.
• PLC’nin ilk temel görevi, PC üzerinde çalışan programdan üretim verilerini
alıp kendi kalıcı hafızasına yazmaktır. PLC üretim verilerini bilgisayar
yazılımından aldıktan sonra bilgisayara ihtiyaç duymaz ve üretim sırasında
bilgisayardan veri okuma işlemi yapmaz. Yüksek üretim hızlarında
bilgisayardan yapılacak okuma-yazma işlemleri, veri ve zaman kayıplarına
yol açabilmektedir. Veriler, bilgisayardan kullanıcı isteğiyle üretim
başlangıcında girilmekte ve yukarıda gibi muhtemel iletişim sorunları
oluşmadan önlenmiş olmaktadır.
• Enkoderlerden gelen devir sayısını okumak..
• Orta çekim ve elastan besleme silindirlerinin devir sayılarını hesaplayıp servo
motor sürücülerini kumanda etmek..
Sistem, sağ ve sol olmak üzere birbirinden bağımsız iki kısım olarak
tasarlandığı için iki adet PLC kullanılmıştır. Küçük uygulamalar için tasarlanmış,
düşük fiyatlı Mitsubishi FX1N PLC’ler, 2 adet servo motor sürebilme özelliğine
46
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
sahiptir. Fiyat-performans optimizasyonu yapılarak tercih edilen PLC’lerden birinin
görünüşü Şekil 4.7’de verilmiştir.
Şekil 4.7. PLC Cihazının Genel Görünüşü
Sistemde kullanılmak üzere bu donanımlara ek olarak, 56 adet V-yivli
kılavuz, 4 adet kayış, 4 adet sigorta, 1 adet şalter, 54 adet elastan bobini seperatörü,
çeşitli ebatlarda cıvata, somun ve pul satın alınmıştır.
4.2.1.3. İmal Edilecek Parçaların Belirlenmesi
Sistemde kullanılacak mekanik ve elektronik donanımların ring iplik
makinesi üzerine montajı sırasında, bu elemanları taşıyacak bazı parçalar
gerekmiştir. Bu taşıyıcı (destek) parçalar; enkoder destek parçaları, motor destek
parçaları ve redüktör destek parçaları olarak sıralanabilir. Parçaların imalinden önce,
Corel Designer programları kullanılarak teknik resimleri çizilmiştir. Ardından lazer
kesim tekniğine göre ST 37 çelik malzemeden kestirilmiş ve gerekli kısımlara
kaynak yaptırılmıştır. Bu parçaların çizimleri aşağıda verilmiştir. Destek parçaların
makine üzerinde sağ-sol ve ileri-geri hareketlerini rahat yapabilmeleri için vida
delikleri slot şeklinde yaptırılmıştır.
47
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
• Enkoder Destek Parçaları: Sistemde, makinenin sağında ve solunda ikişer adet olmak üzere toplam 4
adet enkoder kullanılmıştır. Bu enkoderler ilk ve son çekim silindirlerinin hızlarını
on-line olarak ölçmek için kullanılmaktadır. Ölçülen bu hız değerleri, servo
motorların ana motorla senkronize biçimde çalışması için kullanılmıştır. Bu
enkoderlerin makine gövdesine monte edilebilmeleri için çeşitli destek parçaları imal
edilmiştir. Bu parçaların çizimleri aşağıda verilmiştir. Bu çizimlerin ilk 3 tanesi
(Şekil 4.8-4.10) ön çekim silindirlerinde (çıkış silindiri) kullanılan enkoderler için,
diğer 3 tanesi (Şekil 4.11-4.13) ise arka çekim silindirinde (giriş silindiri)
kullanılacak enkoderler için imal edilmiştir. Şekil 4.9’da çizimi verilen parça, makine
üzerine monte edilmiş, Şekil 4.8 ve Şekil 4.10’da gösterilen parçalar ise birbirlerine
kaynaklama yöntemiyle tutturularak, makine üzerinde yükseklik amacıyla kullanılan
Şekil 4.9 ile vidalama tekniği ile birleştirilmiştir.
Şekil 4.8. Makine Üzerine Monte Edilen Enkoder Parçası
Şekil 4.9. Makine Üzerine Yükseklik Amaçlı Monte Edilen İlave Enkoder Parçası
48
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Şekil 4.9 ve Şekil 4.10’da gösterilen parçalar enkoderi tutmak için kullanılmış
ve kısa kenarlarından kaynakla birleştirilmiştir.
Şekil 4.10. Enkoderin Monte Edildiği Parça
İkinci enkoder için aşağıdaki üç parça yaptırılmıştır. Bu parçalardan Şekil
4.11 makine üzerine monte edilmiştir.
Şekil 4.11. İkinci Enkoder İçin Makine Üzerine Monte Edilen Parça
Şekil 4.12, uzun kenarından, Şekil 4.11’in kısa kenarına dik olarak kaynak
yöntemiyle birleştirilmiştir. Parçaların et kalınlıkları 5 mm’dir.
49
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Şekil 4.12 Makine Üzerindeki Parçaya (Şekil 4.11) Dik Olarak Birleştirilen Parça
Şekil 4.13 ikinci enkoderi taşıyan parçadır. Bu parça, Şekil 4.12’deki parçayla
vidalama yöntemiyle paralel olarak birleştirilmiştir.
Şekil 4.13. İkinci Enkoderi Taşıyan Parça
50
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
• Servo Motor Destek Parçaları:
Elastan besleme silindirlerine hareket verecek olan servo motorları sisteme
adapte etmek için imali yapılan destek parçaları Şekil 4.14 ve Şekil 4.15’de
verilmiştir. Şekil 4.14’de gösterilen parça, makine üzerine yerleştirilmiş, Şekil
4.15’deki motor destek elemanı ise servo motoru tutmakta ve bu parçaya dik olarak
birleştirilerek servo motoru taşımaktadır. Parçaların et kalınlığı 10 mm’dir.
Şekil 4.14. Makine Üzerine Monte Edilen Servo Motor Taşıyıcı Tabla
51
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Şekil 4.15. Servo Motor Destek Parçası
52
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
• Redüktör Destek Parçaları:
Makinenin çekim silindirlerini, ana motordan bağımsız olarak hareket
ettirecek olan servo motor ve bu motorların ön tarafında bulunan redüktörleri sisteme
adapte etmek için imali yapılan destek parçaları Şekil 4.16 ve Şekil 4.17’de
verilmiştir. Şekil 4.16’da gösterilen parça, redüktörü ve dolayısıyla ucundaki servo
motoru tutacak olan parça, Şekil 4.17’deki parça ise bu parçaya dik olarak
birleştirilerek bu parçanın makine üzerine montesini ve redüktör grubunun makine
üzerinde ileri geri hareketini sağlayan parçadır. Parçaların et kalınlıkları 10 mm’dir.
Şekil 4.16. Redüktör Taşıyan Parça
53
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Şekil 4.17. Makine Üzerine Monte Edilen ve Redüktör Taşıyan Parçayı Tutan Parça
4.2.1.4. Montaj
Modifikasyonlar için tasarlanan işlemlere öncelikle çekim silindirlerini
kontrol edecek servo motorların yerleştirilmesinden başlanmıştır. Bu işlem için,
makine üzerindeki orta ve arka çekim silindirleri makine ana motorundan ayrılmış ve
servo motorlara bağlanmıştır. Şekil 4.18’de mevcut ring iplik makinesinin üzerinde
çekim silindirleri için yapılan mekanik değişiklikler bir şema ile gösterilmiştir.
Mevcut makinede çekim silindirlerini ana motora giden iletim mekanizmasına
54
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
bağlayan çekim dişlisi sökülerek iptal edilmiş, onun yerine bir dişli kasnak (Z5)
monte edilmiştir. Bu dişli kasnak bir kayış kasnak (Z6) bağlantısı ile servo motora
bağlanmıştır. Servo motorun gücünü artırmak için redüktör kullanılmıştır. Böylece
servo motor ile tüm çekim sistemi pozitif olarak kontrol edilebilmektedir. Servo
motor ile ana çekim belirlenebilirken, kırıcı çekim yine dişli değiştirmek suretiyle
ayarlanmaktadır.
Şekil 4.18. Orta ve Arka Çekim Millerini Kontrol Edecek Servo Sistem Tasarımı
Şekilden de anlaşıldığı gibi, ön çekim silindirleri ve iğler ana motor ile
bağlantılı olarak çalışırken, orta ve arka silindirler servo motorlar tarafından kontrol
edilmektedir. Motor çıkışındaki kasnağın 21, karşısındaki kasnağın ise 40 dişli
seçilmesinin nedeni motora gelen yükü azaltarak daha rahat çalışmasını sağlamaktır.
Bu dişli oranı ile motorun torku yaklaşık 2 kat artırılmış olmaktadır. 40 nolu dişlinin
çapı, çalışacağı bölgedeki serbest alana göre belirlenmiştir. Mekanik aksama ait
burada verilen teknik bilgiler mevcut makinenin yapısı gözetilerek, amaca uygun
hesaplamalarla ortaya konulmuştur.
Şekil 4.19’da servo motorların makinenin ana gövdesine nasıl bağlandığı
gösterilmiştir. Şekilde görüldüğü gibi motor redüktöre civata-somun bağlama
55
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
elemanları ile bağlanmakta, redüktör de 1 nolu parçaya (teknik çizimi Şekil 4.16’da
verilmişti) 4 noktadan yine civata-somun bağlama elemanları ile bağlanmaktadır. 1
nolu parça dikey slotlardan (2 adet) geçen 4 adet civata-somun bağlama elemanları
ile 2 (teknik çizimi 4.17’de verilmişti) nolu parçaya bağlanmaktadır. Böylece 1 nolu
parça slotlar yardımıyla redüktör ve motorla birlikte yukarı aşağı kaydırılabilecektir.
2 nolu parça ise, 4 adet slottan geçen saplama civatalar yardımıyla makine gövdesine
bağlanmıştır. Bu slotlar sayesinde 1, 2 nolu parçalar, redüktör ve motor bir bütün
halinde motor mili ekseni yönünde ileri geri kaydırılabilmektedir. Bu kaydırma
hareketleri motor miline bağlı dişli kasnak ile karşısında bulunan ve makineye bağlı
hareket alıcı dişli kasnağın kayış bağlantısı yapılırken hizalama işlemini yapabilmek
için gereklidir. Motor ve redüktörün ring iplik makinesi üzerinde yerleştirileceği
bölge Şekil 4.20’de verilen resimde gösterilmiştir. Kırmızı okla işaret edilen alan
makine şasisi olup dökme demirden yapılmıştır. Böylece servo mekanizmanın
sarsıntıdan etkilenmesi ve hassasiyet kaybına uğraması önlenmiş olmaktadır. Şekil
4.20’de işaret edilen kısım makinenin sol yanı olup, tüm üretim noktalarının kontrol
edilebilmesi için sağ yana da aynı mekanizma kurulmuştur.
Şekil 4.19. Servo Motorun ve Redüktörün Makine Şasisine Montaj Planı
56
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Şekil 4.20. Ring İplik Makinesi Üzerinde Motor ve Redüktörün Yerleştirildiği Şasi
Düzlemi
Makine üzerindeki montaj işleminin ardından servo motor ve redüktörün
resimleri Şekil 4.21’de gösterilmiştir.
Şekil 4.21. Montaj Sonrası Servo Motor ve Redüktör
57
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Çekim silindirlerinin bağlantısının tamamlanmasının ardından, elastan
besleme silindirlerinin ve bu silindirleri tahrik edecek servo motorların montaj
işlemlerine başlanmıştır. Çalışma kapsamında makine üzerine monte edilen elastan
besleme silindirlerinin teknik çizimi ve makine üzerindeki yerleşimi Şekil 4.22’de
gösterilmiştir. Elastan besleme silindirleri (Şekil üzerinde 1 numara ile gösterilmiştir)
makine boyunca, iki taraftan yataklanarak yerleştirilmiştir. Bir tarafları sadece yatak
içerisinde kalırken, diğer uçlarından dişlilere bağlanmıştır. Bu dişliler için seçilen diş
sayısı Z38 dişlidir (bkz. Şekil 4.25). Bu dişlilerle aynı düzlemde bulunan servo motor
dişlisi için seçilen diş sayısı ise Z22 dir. Bu dişlilerin, 38 ve 22 diş sayılarında
seçilmelerinin nedeni, modernizasyonu yapılacak sistemin mekaniğinin buna uygun
olmasından kaynaklanmaktadır. Böylelikle burada 22/38 oranında bir kuvvet kazancı
olması düşünülmektedir. Bu üç dişli, kayış ile birbirine bağlanmıştır. Şekil 4.22’de
servo motor eksen olarak dışarıda gösterilmiştir. Ancak sistemde, Z1 ve Z2
dişlilerinin tam altına monte edilmiştir. Elastan besleme silindirleri, hafif olması
bakımından alüminyum malzemeden yapılmıştır. Yüzey sürtünmesinin azaltılması ve
yüzey pürüzlülüğünün ortadan kalkması için eloksel kaplama tekniği ile
kaplanmıştır. Silindir dış çapı tam 50 mm, silidir et kalınlığı ise 5 mm’dir (Şekil
4.23). Şekil 4.22’de, 2 numara ile gösterilen elastan separatörleri, elastan
bobinlerinin birbirlerinden ayrılmasını sağlayan elemanlardır. Bu elemanlardan 54
adet, plastik dökme tekniği ile yaptırılarak satın alınmıştır.
Şekil 4.22. Elastan Besleme Silindirleri Teknik Gösterimi
58
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Şekil 4.23’de elastan besleme silindirlerinden birisinin teknik çizimi
gösterilmiştir. Bu silindirden toplam 4 adet kullanılmıştır.
Şekil 4.23. Elastan Besleme Silindiri
Şekil 4.24’de ise, elastan besleme silindirlerinin hangi mesafede ve makine
üzerine tam olarak nasıl monte edildiği teknik olarak gösterilmiştir. İlk silindir
merkeziyle makine şasi merkezi arasındaki mesafe 85 mm, iki silindir merkezi
arasındaki mesafe ise 105 mm’dir.
59
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Şekil 4.24. Elastan Besleme Silindirleri Montaj Gösterimi
Elastan besleme silindirleri ve servo motorun kayış mekanizması ile
birleştirilmesinin teknik gösterimi Şekil 4.25’de verilmiştir. Makinenin iki tarafı için
iki adet servo motor kullanılmıştır.
60
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Şekil 4.25. Servo Motor ve Elastan Besleme Silindirleri
Sistemde, elastan besleme silindirleri için kullanılan servo motorlar, sistem
üzerine Şekil 4.26’da gösterilen destek parçaları aracılığı montaj edilmiştir. Bu
parçalardaki slotlar, servo motorun makine üzerinde yatay ve dikey yönde bir miktar
hareket etmesine olanak sağlamaktadır.
61
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Şekil 4.26. Servo Motorun Makine Üzerine Montaj Planı
Şekil 4.27’de ise, elastan besleme silindirlerini tahrik edecek servo motorların
monte edildiği yer mevcut makine resmi üzerinde gösterilmektedir.
62
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Şekil 4.27. Elastan Besleme Silindiri Servo Motorunun Makine Üzerinde
Yerleştirileceği Düzlem
Elastan besleme silindirleri ve bunları kontrol edecek servo motorların
makine üzerine monte edilmesinin ardından, makine üzerindeki pozisyonları Şekil
4.28’de gösterilmiştir.
Şekil 4.28 Elastan Besleme Silindirleri ve Kontrol Eden Servo Motorlar
63
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Elastan besleme silindirlerinin ve silindirleri kontrol eden motorların
montajının ardından sistemin elektrik ve elektronik montajı yapılmıştır. Elektrik ve
elektronik kapsamda alınan ve yukarıda bahsedilen parçaların, Şekil 4.29’daki blok
şema çerçevesinde montajları yapılmıştır. Makinenin her iki tarafında bulunan servo
motorları kontrol eden servo motor sürücüleri birer PLC tarafından kontrol
edilmektedir. Kullanılan iki PLC’de direkt olarak bilgisayara bağlanmıştır.
M
Mitsubishi MR-JRServo Sürücü
U
V
W
L
NMitsubishi FXPLC 1
M
Mitsubishi MR-JRServo
Sürücü
U
V
W
L
N
M
Mitsubishi MR-JRServo Sürücü
U
V
W
L
NMitsubishi FXPLC 2
M
Mitsubishi MR-JRServo
Sürücü
U
V
W
L
N
Kullanıcı Arayüzü
Programlamaarabirimi
P N
E1 E3
E2 E4
X1X3
X1X3
Encoder 3Encoder 1
Encoder 2 Encoder 4
Şekil 4.29. Elektrik ve Elektronik Sistem Blok Şeması
64
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Yukarıdaki şekilde blok şeması verilen kontrol panosunun içinin görüntüsü
ise, Şekil 4.30’da verilmiştir.
Şekil 4.30. Kontrol Panosunun İç Görüntüsü
Ring iplik makinesinin her iki tarafında aynı anda farklı özelliklerde iplik
üretimi planlandığından dolayı elastan besleme mekanizması ve çekim
mekanizmaları için, makinenin her iki tarafı da ayrı ikişer motor ile kontrol
edilmektedir. Böylece, makine üzerinde toplam 4 adet servo motor kullanılmıştır.
Kumanda panosuna her bir motor için birer sürücü yerleştirilmiş, sol tarafı kontrol
eden 2 servo motor (motor 1-3) ve 2 sürücü için 1 adet PLC, sağ tarafı kontrol eden 2
servo motor (motor 2-4) ve 2 sürücü için 1 adet PLC cihazı yerleştirilmiştir. Diğer
elektrik ve elektronik parçalar kumanda panosuna yerleştirilip bağlantılar yapıldıktan
sonra, sisteme veri girişi yapabilmek için bir adet kişisel bilgisayar (PC)
kullanılmıştır.
65
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Bu çalışmaların ardından ring iplik eğirme makinesi üzerinde ki mekanik ve
elektronik modifikasyon bitirilmiştir. Sistemin modifikasyondan sonraki resmi, Şekil
4.31’de gösterilmiştir.
Şekil 4.31. Modifikasyon Sonrası Ring İplik Eğirme Makinesi
4.2.2. Yazılım Çalışması
Kurulan mekanik sistemi belli bir program çerçevesinde çalıştıracak olan
elektrik ve elektronik sistemin yönetimi için uygun bir yazılım tasarımı
gerekmektedir. Söz konusu yazılım iki bölüm halinde tasarlanmıştır. Bunlar kişisel
bilgisayarda çalışacak olan kullanıcı arayüz programı ve kullanıcı arayüz programı
ile tasarlanan ve girilen bilgilere uygun olarak ipliğin üretilmesini sağlayacak şekilde
PLC cihazını işletecek olan yazılım programıdır.
66
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
4.2.2.1. PC (Kullanıcı Arayüz) Yazılımı
Kullanıcı arayüz yazılımı kişisel bilgisayarda çalışabilecek şekilde, Visual
Basic 6.0 programlama dili kullanılarak yapılmıştır. Yazılım tasarlanırken makine
üzerinde sadece elastanlı iplik üretmek üzere olması yerine, değişik fantezi efektli
ipliklerin üretiminde kullanılabilecek şekilde tasarlanmıştır. Bu yazılımın temel
işlevleri aşağıdaki şekildedir.
1. Kullanıcının daha rahat ve görsel bir ortamda çalışabilmesi, veri girmesi,
tasarım yapması ve makineyi kontrol etmesi.
2. Üretilecek düz ve fantezi iplik (elastanlı iplik, şantuklu iplik, elastan
içerikli şantuklu iplik) tiplerinin tasarımının yapılması, tasarlanmış veya
çalışılmış tüm iplik tiplerine ait verilerin bir veritabanında saklanması.
3. Önceden girilmiş veya çalışılmış iplik tiplerine ait verilerin incelenerek
herhangi birinin seçilebilmesi ve bu verilerin üretim amacıyla PLC
yazılımına transfer edilmesi.
Şekil 4.32’de kullanıcı arayüz programının çalışma aşamalarını gösteren bir
akış diyagramı sunulmuştur. Şekil 4.33 ve Şekil 4.34’de ise veritabanına yeni üretim
için veri giriş menüsü ve üretim bilgileri inceleme menüsü arayüz sayfalarının
görünüşleri verilmiştir. Programın bütün kodları ek-4’te verilmiştir.
Şekil 4.32. Kullanıcı Arayüz Programı Akış Diyagramı
İnceleme
Veri Girişi
Üretim ve Desen Bilgileri
Transfer
Ayarlar
ANA MENÜ
Üretim ve Desen Bilgileri
Veri tabanına Kaydet
Transfer
67
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Şekil 4.33. Üretim Bilgileri Giriş Menüsü
Şekil 4.34. Üretim Bilgileri İnceleme Menüsü
68
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
4.2.2.2. PLC (Programming Logic Contoller) Yazılımı
PLC yazılımının temel işlevi; kullanıcının PC yazılımı aracılığı ile sisteme
girdiği verileri makineye transfer ederek istenilen özelliklerde ipliğin üretilmesini
sağlamaktır. Bunun için PC’den aktarılan teknik verileri belleğinde tutması, makine
üzerindeki enkoderlerden alınan anlık sinyalleri programlanmış olan matematik
bağıntıları kullanarak işlemesi ve tüm üretim süresince anlık olarak servo-motorların
hızını kontrol etmek üzere gerekli sinyalleri üretmesi gerekmektedir. Böylece,
çalışma boyunca temel iplik numarası ve elastan çekim oranı kontrol
edilebilmektedir. Yazılım, Melsoft GX Developer FX kod geliştirme programı
kullanılarak yapılmıştır. Yazılımların geliştirilmesiyle ilgili bilgisayar ve elektronik
mühendisliği birimleriyle ortak çalışılmıştır.
Tez çalışması kapsamında ortaya çıkan bu sistemin bir dezavantajı ani
elektrik kesilmesi durumunda tüm ipliklerin kopmak durumunda kalmasıdır. Bunun
nedeni elektrik kesildiği zaman orta ve arka çekim silindirlerini kontrol eden servo-
motorların, ön çekim silindirini kontrol eden ana motorun yavaşlama hızına eş
zamanlı olarak yavaşlamasını sağlayacak enerjiye sahip olmamasıdır. Bu problem
yapılan çalışma yalnızca bilimsel denemeler için düşünüldüğünden göz ardı
edilmiştir.
4.2.3. Üretim Planı
Ring iplik eğirme makinesinin modifikasyonu ve gerekli yazılımların
tamamlanmasının ardından elastan içerikli iplik üretimlerine başlanmıştır.
Üretimlerde, daha önce özellikleri verilen üç değişik hammadde ile elastan özlü
iplikler üretilmiştir.
Kullanılan hammaddeler;
• Pamuk (%100)- (Üretilen iplik kodu: A)
• Pamuk/Viskon (%50/50)- (Üretilen iplik kodu: B)
• Pamuk/Polyester (%50/50)- (Üretilen İplik kodu: C)
69
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Bu hammaddeler kullanılarak aşağıda verilen Çizelge 4.8-4.9 ve 4.10
çerçevesinde üretimler yapılmıştır. Üretimler, seçilen üç farklı iplik numarası, üç
farklı iplik bükümü, iki farklı elastan numarası ve üç farklı elastan çekim oranında
yapılmıştır. Böylece her hammaddeden toplam 54 farklı özellikte iplikler üretilmiştir.
Her iplik grubundan 11’er adet kops üretimi olmak üzere her hammaddeden toplam
594 kops iplik üretimi yapılmıştır. 3 değişik hammadde için toplam 1782 kops iplik
üretilmiştir. Üretimler 8000 devir/dakika iğ devrinde, 26-28°C ve %45-50 izafi nem
koşullarında yapılmıştır. Makine üzerinde 48 numara bilezik, 16 numaralı ipliklerin
üretiminde 4, 24 numaralı ipliklerin üretiminde 2, 32 numaralı ipliklerin üretiminde
ise 1.0 numaralı, Reiners+Fürst marka ve C2hr-T tipinde kopça kullanılmıştır. Baskı
tabancalarında, 16 numara iplikler için 2,5 mm genişliğindeki sarı klips, 24 ve 32
numara iplikler için 2 mm genişliğindeki kırmızı klips kullanılmıştır.
Çalışmada kullanılan hammaddeler ve seçilen üretim değişkenlerine, üretim
yapılacak makinenin teorik sınır değerleri ve mevcut piyasa kullanım koşulları
gözetilerek karar verilmiştir.
Çizelge 4.8. Ne 16 Numara Elastan Özlü İplik Üretim Planı
İplik Numarası (Ne)
Büküm Faktörü (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
3 A/B/C-1 3,5 A/B/C-2 44 4 A/B/C-3 3 A/B/C-4 3,5 A/B/C-5
3,5
78 4 A/B/C-6 3 A/B/C-7 3,5 A/B/C-8 44 4 A/B/C-9 3 A/B/C-10 3,5 A/B/C-11
4
78 4 A/B/C-12 3 A/B/C-13 3,5 A/B/C-14 44 4 A/B/C-15 3 A/B/C-16 3,5 A/B/C-17
16
4,5
78 4 A/B/C-18
70
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
Çizelge 4.9. Ne 24 Numara Elastan Özlü İplik Üretim Planı
İplik Numarası (Ne)
Büküm Faktörü (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
3 A/B/C-19 3,5 A/B/C-20 44 4 A/B/C-21 3 A/B/C-22 3,5 A/B/C-23
3,5
78 4 A/B/C-24 3 A/B/C-25 3,5 A/B/C-26 44 4 A/B/C-27 3 A/B/C-28 3,5 A/B/C-29
4
78 4 A/B/C-30 3 A/B/C-31 3,5 A/B/C-32 44 4 A/B/C-33 3 A/B/C-34 3,5 A/B/C-35
24
4,5
78 4 A/B/C-36
Çizelge 4.10. Ne 32 Numara Elastan Özlü İplik Üretim Planı
İplik Numarası (Ne)
Büküm Faktörü (αe)
Elastan Num.(dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
3 A/B/C-37 3,5 A/B/C-38 44 4 A/B/C-39 3 A/B/C-40 3,5 A/B/C-41
3,5
78 4 A/B/C-42 3 A/B/C-43 3,5 A/B/C-44 44 4 A/B/C-45 3 A/B/C-46 3,5 A/B/C-47
4
78 4 A/B/C-48 3 A/B/C-49 3,5 A/B/C-50 44 4 A/B/C-51 3 A/B/C-52 3,5 A/B/C-53
32
4,5
78 4 A/B/C-54
71
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
4.2.4. İpliğe Uygulanan Testler
Sistemde üretilen elastan özlü ipliklere, beklenen özellikte olup
olmadıklarının kontrolü için numara ve büküm testleri, kalite kontrolleri için ise
mukavemet, uzama, düzgünsüzlük, iplik hataları ve tüylülük testleri uygulanmıştır.
Uygulanan kopma mukavemeti ve kopma uzaması testi Kıvanç Tekstil A.Ş. İplik
Kalite Kontrol Laboratuarında, diğer tüm testler ise Çukurova Üniversitesi Tekstil
Mühendisliği Bölüm Laboratuarlarında yapılmıştır. Testler uygulanmadan önce
numuneler en az 1 gün süreyle standart atmosfer şartları (20°C sıcaklık ve %65 bağıl
nem) altında kondüsyonlanmış ve testler standart atmosfer şartlarında uygulanmıştır.
4.2.4.1. İplik Numarası Testi
İpliklerin, kopma mukavemeti ve kopma uzaması testlerinden önce gerçek
numaralarının bilinmesi gerektiğinden ve üretilen gerçek numaranın, öngörülen
numarayla yakınlığının tespiti için iplik numarası testi yapılmıştır. İplik numarası
ölçümü; TS 244 EN ISO 2060 “Tekstil-İplikler-Doğrusal Yoğunluk Tayini-Çile
Metodu” standardı esas alınarak, üretilmiş olan 10’ar kopsun her birinden iplik
numara ölçüm çıkrığında 100’er metrelik çileler sarılarak ve hassas terzide tartılarak
yapılmıştır. Kullanılan çıkrığın çevresi 1 metre, kullanılan hassas terazi 0.1 gr
hassasiyetindedir. Elastan özlü iplik için çıkrık üzerinde var olan gerdirme aparatı
kullanılmış ve iplik sarımları sabit gerilim altında yapılmıştır.
4.2.4.2. İplik Bükümü Testi
İplik büküm testleri, Çukurova Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Bölümü
İplik Laboratuarında bulunan Muteks marka ve MTM50 model iplik bükümü ölçme
cihazında, TS 247 EN ISO 2061 “Tekstil-İpliklerde Büküm Tayini-Doğrudan Sayma
Metodu” esas alınarak, açma-kapama prensibine göre yapılmıştır. Test, her iplik
tipine toplam 5 defa uygulanmıştır. Aynı büküm katsayısıyla üretilen gruplarda 6
tane bükümleri aynı, diğer özellikleri farklı iplik bulunduğundan, her grup için
72
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
toplam 30 test yapılmış olmaktadır. Büküm testi sırasında, her kopstan ipliklerin
ortalama 25’er metresi sağılmış ve test daha sonra yapılmıştır. Bulgular kısmında her
grup için ortalama büküm (tur/metre) verilmiştir.
4.2.4.3. İplik Kopma Mukavemeti ve Kopma Uzaması Testi
İplik kopma mukavemeti, ipliğin kopmaya karşı gösterdiği direnç olup kopma
kuvvetinin iplik numarasına oranıdır. Kalın bir ipliği koparmak için gerekli kuvvet
ince iplikten daha fazla olacağından, sadece kuvvetlerin karşılaştırılması bir anlam
ifade etmemektedir. Bu nedenle kuvvet yerine, iplik numarasının da işin içine
katıldığı mukavemet terimi kullanılmaktadır. İplik mukavemeti g/tex, cN/tex, Rkm
(kgf x Nm) gibi terimlerle ifade edilebilir. İplik kopma mukavemeti için “Rkm”
terimi yaygın olarak kullanılmakta olup, ipliğin düşey konumda kendi ağırlığında
koptuğu uzunluğum kilometre olarak ifadesidir. İplik kopma uzaması ise, ipliğin
koptuğu anda boyunda meydana gelen toplam uzamadır.
İplik kopma mukavemeti ve kopma uzaması testi, Kıvanç Tekstil A.Ş. Kalite
Kontrol Laboratuarında bulunan Uster Tensorapid-3 İplik Mukavemeti Test
Cihazında, TS 245 EN ISO 2062 “Tekstil-Paketlerden Alınan İplikler-Tek İpliğin
Kopma Mukavemeti ve Kopma Uzaması Tayini” standardına göre yapılmıştır. Test
cihazı tam otomatik bir makine olup, iplik numunesini alarak çenelere yerleştirme,
çenenin hareketi ile ipliği koparma, sonuçları değerlendirme, kopan ipliği temizleme
gibi fonksiyonları otomatik olarak gerçekleştirmektedir. Test için, her iplik
grubundan 5’er kops alınmış, her kopsa 10’ar adet test uygulanmıştır. Testler, çeneler
arası mesafe 500 mm, test hızı ise 500 mm/dakika olacak şekilde uygulanmıştır. Test
sırasında ipliklere 0.5 cN/tex öngerilim verilmiştir.
4.2.4.4. İplik Düzgünsüzlüğü Testi
İpliğin uzunluğu boyunca kütlesinde meydana gelen değişim (varyasyon),
iplik düzgünsüzlüğü olarak tanımlanır. %Um (ortalama sapma yüzdesi) veya %CVm
(kütlesel değişim katsayısı) olarak iki şekilde ifade edilir (Baykal, 2003). Ancak
73
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
günümüzde %Um artık kullanılmamakta ve yerini %CVm değerine bırakmaktadır
(Uster, 2008). O nedenle tez kapsamında düzgünsüzlük ifadesi olarak %CVm değeri
kullanılacaktır.
İplik düzgünsüzlüğü testi, Çukurova Üniversitesi Tekstil Mühendisliği
Bölümü İplik Laboratuarında bulunan Uster Tester-4 Düzgünsüzlük Test Cihazı
kullanılarak yapılmıştır. Uster Tester-4, kapasitif sisteme göre çalışan ve iplik, fitil,
şerit düzgünsüzlüğü ölçebilen bir test cihazıdır. Aralarında elektriksel alan
oluşturulan iki kapasitif levha arasından geçirilen iplik üzerindeki kütlesel
değişimler, buradaki elektriksel alanı değiştirmekte ve bu değişim ile düzgünsüzlük
ölçülmektedir. Düzgünsüzlük testi, cihazın yapımcı firması Uster’in oluşturduğu ve
dünyada kabul gören standartlarına göre her iplik grubunda ki 10 kopsun her birine
bir defa uygulanmıştır. Her kops için, 400 m/dk test hızında ve 2.5 dakika test
süresinde, toplam 1000 metre iplik test edilmiştir.
4.2.4.5. İplik Hataları Testi
İplik hataları; ince yer, kalın yer ve neps olarak adlandırılan, iplik kesitinde
meydana gelen incelme, kalınlaşma ve topaklaşmalardır. Bu hatalar, iplik yüzeyinde
düzgünsüzlüğe yol açmakta ve hoş olmayan görüntüler ortaya çıkartmaktadır. İnce
yer hatasındaki “-50%” ifadesi, ipliğin ortalama kesit kalınlığından %50’si kadar
veya daha fazla bir incelmeyi belirtmektedir. Benzer şekilde kalın yer hatasındaki
“+50%” ifadesi, ipliğin ortalama kesit kalınlığından %50’si kadar veya daha fazla bir
kalınlaşmayı belirtmektedir. Neps hatası ise bir çeşit kalın yer hatasıdır ve
ifadesindeki “+200%” rakamı, iplik üzerinde, ortalama kesit kalınlığından %200
fazla (iplik kalınlığının 3 katı) bir kalınlaşmayı ifade eder. Bu hatalar iplik
düzgünsüzlüğü ölçüm prensibindeki gibi, kapasitif levhalar arasında ki, elektriksel
alanın değişmesi ile ölçülürler ve bir kilometrede iplikteki sayı adetleriyle ifade
edilirler. Test, iplik düzgünsüzlüğü testi ile aynı anda yapılmaktadır.
74
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
4.2.4.6. İplik Tüylülüğü Testi
İplik tüylülüğü, birim uzunluk başına iplik yüzeyinden dışarı doğru çıkan
liflerin sayısıdır. Üretim sırasında uçuntu ve düğümlenmelere, kumaş kullanımı
sırasında da boncuklanmaya neden olduğundan özel bazı durumlar hariç genel
anlamda istenmeyen bir özelliktir.
İplik tüylülüğü testi, Çukurova Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Bölümü
İplik Laboratuarında bulunan Zweigle-G 567 İplik Tüylülüğü Test Cihazında TS
12863 “Tekstil-İplikler-Tüylülük Tayini-Foto Elektrik Metot” standardına göre
yapılmıştır. Test cihazı, fotoelektrik metoda göre çalışmaktadır. Bir ışık kaynağından
iplik kesitine dik olarak gönderilen ışık, iplik ve iplik gövdesinden çıkan lifler
tarafından kesilir. Bu şekilde, iplik gövdesinden çıkan liflerle (tüylerle) engellenen
ışın demetinde tüy sayısı ve uzunluklarına göre dalgalanmalar oluşmaktadır.
Dalgalanmalar, ışın demetinin düştüğü fototransistor üzerinde bir fotoakıma
dönüştürülmekte ve kuvvetlendirilerek değerlendirilmektedir (Örtlek ve Babaarslan,
2003). Cihaz, iplik tüylerini uzunluklarına göre 12 farklı grupta (1, 2, 3, 4, 6, 8, 10,
12, 15, 18, 21 ve 25 mm) değerlendirmektedir. İpliklerde genel anlamda istenmeyen
tüylü lif uzunlukları 3mm ve 3mm’den daha uzun olanlardır. 3 mm ve daha uzun
liflerin sayısı, test cihazından S3 değeri olarak alınabilmektedir. Çalışma kapsamında
da S3 değerleri değerlendirilmiştir. Test, her iplik grubundan 10’ar kops numune
alınarak, her kopsa bir defa uygulanmıştır. Test, her kops için, 50 m/dk test hızında
ve 2 dakika test süresinde, toplam 100 metre ipliğe uygulanmıştır.
4.2.5. Kullanılan İstatistiksel Paket Programı
Elastan içerikli ipliklerde, bazı üretim değişkenlerinin, iplik kalitesi
üzerindeki etkilerinin araştırıldığı bu çalışmada, etkilerin istatistiksel anlamlarını
ortaya koyabilmek için Design Expert paket programı kullanılmıştır. Çalışmada,
karışım tipi, iplik numarası, büküm faktörü, elastan numarası ve elastan çekimi gibi 5
bağımsız değişkenin iplik kopma mukavemeti, iplik kopma uzaması, iplik
düzgünsüzlüğü, iplik hataları (ince yer, kalın yer ve neps) ve iplik tüylülüğü bağımlı
75
4. MATERYAL VE METOT Deniz VURUŞKAN
değişkenleri üzerindeki etkisi irdelenmiştir. Çalışmada, farklı seviyedeki bağımlı
değişkenler söz konusu olduğundan dolayı Genel Faktöriyel Dizayn (General
Factorial Design) tipi kullanılmıştır. Genel faktöriyel dizayn, iki veya daha fazla
farklı seviyelere sahip faktörün etkisi altında kalan deney tiplerinde kullanılan dizayn
tipidir. Farklı seviyelere sahip n tane faktörden, A faktörünün a seviyesi, B
faktörünün b seviyesi, C faktörünün c seviyesi gibi farklı faktörler ve farklı seviye
sayılarında kullanılabilen bir model tipidir. Genel faktöriyel dizayn tipi ve üç
bağımsız değişken için kullanılan lineer, 2FI (ikili etkileşim), kuadratik ve kübik
modellerin denklemleri sırasıyla aşağıda verilmiştir (Montgomery, 2001).
332211)( xbxbxbaxf +++= (4.1)
326315214332211)( xxbxxbxxbxbxbxbaxf ++++++= (4.2)
3293182172
362
252
14332211)( xxbxxbxxbxbxbxbxbxbxbaxf +++++++++= (4.3)
)4.4(
)(
321192
321832
217
23116
221153
21142
2113
3312
3211
3110329
3182172
362
252
14332211
xxxbxxbxxb
xxbxxbxxbxxbxbxbxbxxb
xxbxxbxbxbxbxbxbxbaxf
++
++++++++
+++++++++=
Denklemlerde , bağımsız değişkenler, ise
bilinmeyen katsayılardır. Modelin kullanılabilirliği açısından mümkün olduğu kadar
basit ve az değişken içeren modeli seçmek ve kullanmak gerekmektedir.
321 , xvexx 1921 .......,,, bbba
76
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
5. BULGULAR VE TARTIŞMA
Çalışma kapsamında 3 farklı hammaddeden 162 farklı tip ve özellikte iplikler
üretilmiş ve bu ipliklere, istenilen numara ve büküm değerlerinde olup
olmadıklarının kontrolü için iplik numarası ve iplik bükümü testleri, kalite
özelliklerinin kontrolü açısından da kopma mukavemeti, kopma uzaması,
düzgünsüzlük, iplik hataları ve tüylülük testleri uygulanmıştır. Testler sonucunda
elde edilen bulgular aşağıda verilmiştir.
5.1. İplik Numarası Test Sonuçları
Çalışma kapsamında, Ne16, Ne24 ve Ne32 olmak üzere 3 farklı numarada
iplikler üretilmiştir. Bu ipliklerin gerçek numaraları özellikle kopma mukavemeti
testi için gerekli olduğundan ilk olarak gerçek numaraları ölçülmüştür. Ne 16 numara
ipliklerin gerçek numara sonuçları Çizelge 5.1’de, Ne 24 numara ipliklerin sonuçları
Çizelge 5.2’de, Ne 32 numara ipliklerin sonuçları ise Çizelge 5.3’de verilmiştir.
Çizelgelerde verilen değerler, her iplik tipi için yapılan 10’ar ölçümün ortalama
değerleridir. Üretimler sırasında, kullanılan yazılım aracılığı ile makineye girilen
iplik numarası, nihai numara olduğundan, başka bir değişle, sistem, üretilmesi
planlanan iplik numarası için fitile gerekli çekimi vermek amacı ile elastan
numarasını ve elastan çekimini hesaba kattığından, iplik numarası değişimi
üzerindeki tek etkili parametre iplik bükümüdür. Bu nedenle, çizelgeler içerisinde ki
her büküm grubu altında grup ortalamaları ve standart sapmalar verilmiştir.
77
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.1. Ne 16 Numara İpliklerin Ölçülen (Gerçek) Numara Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk
(%100) (A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-1 16,62 15,78 16,13 3,5 A/B/C-2 16,18 15,76 16,28 44 4 A/B/C-3 16,49 15,43 15,61 3 A/B/C-4 16,37 15,65 16,02 3,5 A/B/C-5 16,31 15,48 15,81
3,5
78 4 A/B/C-6 15,65 15,49 15,83
Ortalama ( X ) 16,27 15,60 15,95 Standart Sapma (SS) 0,34 0,15 0,24
3 A/B/C-7 16,13 15,46 15,70 3,5 A/B/C-8 16,11 15,38 15,96 44 4 A/B/C-9 16,22 15,20 15,44 3 A/B/C-10 16,03 15,43 15,46 3,5 A/B/C-11 15,77 15,26 15,58
4
78 4 A/B/C-12 16,04 15,18 15,39
Ortalama ( X ) 16,05 15,32 15,59 Standart Sapma (SS) 0,15 0,12 0,21
3 A/B/C-13 16,03 15,17 15,59 3,5 A/B/C-14 15,72 15,07 15,32 44 4 A/B/C-15 15,87 15,30 15,06 3 A/B/C-16 16,00 15,23 15,33 3,5 A/B/C-17 15,71 14,95 15,06
4,5
78 4 A/B/C-18 15,65 14,98 15,26
Ortalama ( X ) 15,83 15,12 15,27
16
Standart Sapma (SS) 0,16 0,14 0,20
78
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.2. Ne 24 Numara İpliklerin Ölçülen (Gerçek) Numara Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk
(%100) (A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-19 25,59 24,35 24,16 3,5 A/B/C-20 25,32 24,26 24,16 44 4 A/B/C-21 25,39 24,23 23,68 3 A/B/C-22 25,03 23,83 24,32 3,5 A/B/C-23 25,02 23,36 24,02
3,5
78 4 A/B/C-24 24,44 23,46 24,72
Ortalama ( X ) 25,13 23,92 24,18 Standart Sapma (SS) 0,40 0,43 0,34
3 A/B/C-25 24,74 23,65 23,61 3,5 A/B/C-26 24,78 23,58 23,77 44 4 A/B/C-27 24,89 23,52 23,61 3 A/B/C-28 24,81 23,51 23,50 3,5 A/B/C-29 24,08 23,26 23,28
4
78 4 A/B/C-30 24,35 23,21 23,26
Ortalama ( X ) 24,61 23,46 23,51 Standart Sapma (SS) 0,32 0,18 0,20
3 A/B/C-31 24,64 23,66 23,46 3,5 A/B/C-32 24,32 23,26 23,25 44 4 A/B/C-33 24,65 23,17 23,32 3 A/B/C-34 24,11 23,35 23,27 3,5 A/B/C-35 24,28 22,96 23,33
4,5
78 4 A/B/C-36 24,15 23,35 23,09
Ortalama ( X ) 24,36 23,29 23,29
24
Standart Sapma (SS) 0,24 0,23 0,12
79
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.3. Ne 32 Numara İpliklerin Ölçülen (Gerçek) Numara Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk
(%100) (A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-37 34,12 32,30 32,75 3,5 A/B/C-38 33,55 32,62 32,25 44 4 A/B/C-39 33,60 31,46 32,45 3 A/B/C-40 33,71 32,21 32,20 3,5 A/B/C-41 33,21 31,45 32,34
3,5
78 4 A/B/C-42 32,54 30,77 31,94
Ortalama ( X ) 33,46 31,80 32,32 Standart Sapma (SS) 0,54 0,69 0,27
3 A/B/C-43 33,37 31,72 32,33 3,5 A/B/C-44 32,98 31,15 31,95 44 4 A/B/C-45 32,16 31,52 32,29 3 A/B/C-46 32,37 31,09 31,99 3,5 A/B/C-47 32,02 31,05 31,48
4
78 4 A/B/C-48 31,97 30,64 31,44
Ortalama ( X ) 32,48 31,20 31,91 Standart Sapma (SS) 0,57 0,38 0,38
3 A/B/C-49 32,73 32,46 31,48 3,5 A/B/C-50 32,18 31,61 31,26 44 4 A/B/C-51 32,28 31,14 31,25 3 A/B/C-52 32,19 31,19 31,30 3,5 A/B/C-53 33,21 31,36 31,79
4,5
78 4 A/B/C-54 32,15 30,46 30,71
Ortalama ( X ) 32,46 31,37 31,30
32
Standart Sapma (SS) 0,43 0,66 0,35
Tablolar incelendiğinde, üretilen ipliklerin beklenen ve ölçülen numaraları
arasında büyük farklar bulunmadığı görülmektedir. Dikkat çeken tek konu, bütün
iplikler için büküm arttıkça numaranın düşmesi yani ipliğin kalınlaşmasıdır. Bu olay
bükümün artmasıyla iplikte meydana gelen büküm kısalmasıyla açıklanabilmektedir.
İplik numarası, iplik kopma mukavemeti ve kopma uzaması testi için önemli bir
parametredir ve bu test için ipliklerin ölçülen gerçek numaraları kullanılmıştır.
80
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
5.2. İplik Bükümü Test Sonuçları
Belirlenen büküm faktörlerine (αe= 3,5-4-4,5) göre üretimi yapılan ipliklerin,
olması gereken (beklenen) ve ölçülen (gerçek) bükümleri tablo halinde aşağıda
verilmiştir. Çizelge 5.4’de 16 numara ipliklerin, Çizelge 5.5’de 24 numara ipliklerin,
Çizelge 5.6’da ise 32 numara ipliklerin olması gereken ve ölçülen bükümleri
verilmiştir. Tablodaki ölçülen büküm değerleri, her grup için yapılan toplam 30
büküm ölçümünün ortalama sonuçlarıdır.
Çizelge 5.4. Ne 16 Numara İpliklerin Beklenen ve Ölçülen Büküm Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Faktörü (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
Beklenen Büküm Değeri
(T/m)
Pamuk
(%100)(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 3,5 44 4 3 3,5
3,5
78 4
552 609 574 561
3 3,5 44 4 3 3,5
4
78 4
630 667 650 655 16
3 3,5 44 4 3 3,5
4,5
78 4
709 720 699 742
81
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.5. Ne 24 Numara İpliklerin Beklenen ve Ölçülen Büküm Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Faktörü (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
Beklenen Büküm Değeri
(T/m)
Pamuk
(%100)(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 3,5 44 4 3 3,5
3,5
78 4
676 736 703 717
3 3,5 44 4 3 3,5
4
78 4
772 833 808 759
3 3,5 44 4 3 3,5
24
4,5
78 4
869 940 902 895
82
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.6. Ne 32 Numara İpliklerin Beklenen ve Ölçülen Büküm Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Faktörü (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
Beklenen Büküm Değeri
(T/m)
Pamuk
(%100)(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 3,5 44 4 3 3,5
3,5
78 4
780 866 831 841
3 3,5 44 4 3 3,5
4
78 4
891 969 897 910
3 3,5 44 4 3 3,5
32
4,5
78 4
1003 992 993 1029
İplik bükümü testi, tamamen kontrol amaçlı olarak uygulanmış olan bir
testtir. Sonuçlar incelendiğinde, iplik bükümlerinin, genel olarak beklenen büküm
değerlerinden daha yüksek çıktıkları görülmektedir. İkili değerler arasındaki fark
genelde %5 veya daha küçük, birkaç tane iplikte ise %10’a yakın çıkmıştır. Bu
farklılığın bir kısmı, numaralarda meydana gelen, beklenen-ölçülen arası farklardan
kaynaklanmaktadır. Büküm farklılıklar, tez çalışması kapsamında ihmal edilebilecek
sınırlar içerisindedir.
5.3. İplik Kopma Mukavemeti ve Kopma Uzaması Test Sonuçları
İplik kopma mukavemeti ve kopma uzaması test sonuçlarının
değerlendirilmesi çerçevesinde öncelikle iplik kopma mukavemeti test sonuçları
hemen ardından ise iplik kopma uzaması test sonuçları incelenecektir. Çizelge 5.7’de
16 numara ipliklerin kopma mukavemeti sonuçları Rkm değeri olarak (kgf x Nm),
83
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.8’de 24 numara ipliklerin kopma mukavemet sonuçları ve Çizelge 5.9’da
ise 32 numara ipliklerin kopma mukavemet sonuçları verilmiştir. Çizelgelerde
verilen sonuçlar her iplik tipi için seçilen 5 kopsa uygulanan 10’ar testin toplamı olan
50 testin ortalamasıdır. İplik kopma mukavemeti için her iplik tipinde, seçilen 5’er
kopsa uygulanan 10’ar testin ortalama sonuçları ekler kısmında tablo şeklinde
verilmiştir. Her iplik grubunun farklı kalite özelliği göstermesi beklendiğinden,
kopma mukavemeti ve bundan sonraki diğer iplik kalite özellik sonuç tablolarında
standart sapma değerleri verilmemiştir.
Çizelge 5.7. Ne 16 Numara İpliklerin Kopma Mukavemeti (Rkm)Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk
(%100)(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-1 14,13 13,98 20,00 3,5 A/B/C-2 14,52 15,05 21,16 44 4 A/B/C-3 15,09 15,12 21,37 3 A/B/C-4 12,39 13,17 19,54 3,5 A/B/C-5 13,60 14,06 19,61
3,5
78 4 A/B/C-6 14,37 14,83 20,98 3 A/B/C-7 15,73 14,81 21,19 3,5 A/B/C-8 16,14 15,61 20,84 44 4 A/B/C-9 16,72 15,52 22,39 3 A/B/C-10 14,49 14,19 19,62 3,5 A/B/C-11 14,78 14,66 20,35
4
78 4 A/B/C-12 15,85 15,39 21,00 3 A/B/C-13 16,09 15,27 20,22 3,5 A/B/C-14 16,15 15,67 21,11 44 4 A/B/C-15 17,09 16,10 21,96 3 A/B/C-16 15,00 14,14 19,82 3,5 A/B/C-17 15,05 14,59 20,22
16
4,5
78 4 A/B/C-18 15,87 15,34 20,69
84
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.8. Ne 24 Numara İpliklerin Kopma Mukavemeti (Rkm) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk
(%100)(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-19 12,76 13,47 18,29 3,5 A/B/C-20 13,00 14,07 19,15 44 4 A/B/C-21 13,83 14,44 19,55 3 A/B/C-22 11,42 12,74 16,93 3,5 A/B/C-23 12,86 13,08 18,10
3,5
78 4 A/B/C-24 13,01 14,04 18,25 3 A/B/C-25 13,12 14,27 18,74 3,5 A/B/C-26 14,30 14,51 19,70 44 4 A/B/C-27 14,95 15,21 20,59 3 A/B/C-28 12,21 12,74 17,90 3,5 A/B/C-29 13,31 13,43 19,05
4
78 4 A/B/C-30 14,32 14,63 20,53 3 A/B/C-31 14,08 14,37 18,92 3,5 A/B/C-32 15,16 14,66 20,49 44 4 A/B/C-33 16,56 15,63 20,41 3 A/B/C-34 12,62 13,26 17,60 3,5 A/B/C-35 13,63 13,46 18,94
24
4,5
78 4 A/B/C-36 14,09 14,57 19,26
85
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.9. Ne 32 Numara İpliklerin Kopma Mukavemeti (Rkm) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester (%50/50)
(C) 3 A/B/C-37 11,64 12,58 17,28 3,5 A/B/C-38 12,08 13,93 18,22 44 4 A/B/C-39 13,01 13,86 20,47 3 A/B/C-40 9,59 12,11 14,83 3,5 A/B/C-41 10,54 12,38 16,80
3,5
78 4 A/B/C-42 11,86 13,59 18,75 3 A/B/C-43 12,20 13,49 18,46 3,5 A/B/C-44 13,28 14,05 19,23 44 4 A/B/C-45 14,86 14,72 21,07 3 A/B/C-46 10,64 12,07 16,30 3,5 A/B/C-47 11,55 13,23 16,48
4
78 4 A/B/C-48 12,09 14,04 18,40 3 A/B/C-49 12,08 12,99 18,42 3,5 A/B/C-50 14,54 15,19 18,83 44 4 A/B/C-51 15,49 15,58 20,07 3 A/B/C-52 11,27 12,46 16,37 3,5 A/B/C-53 11,89 12,94 16,94
32
4,5
78 4 A/B/C-54 13,82 13,86 18,85
Üç farklı karışım tipi için iplik kopma mukavemeti test sonuçları aynı çizgi
grafiği üzerinde Şekil 5.1’de gösterilmiştir.
86
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Mukavemet (kgfxNm)
0
5
10
15
20
25
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54
İplik Numune No
kgfx
Nm
%100 Pamuk %50-50 Pamuk-Viskon %50-50 Pamuk-Polyester Şekil 5.1. İplik Kopma Mukavemeti Toplu Sonuçlar Çizgi Grafiği (Saçılım Grafiği)
İplik kopma mukavemeti toplu sonuçlarının dağılım grafiği incelendiğinde,
kopma mukavemetinin her üç iplik tipinin de benzer eğilimler gösterdiği, numara
artışı (ipliğin incelmesi) ile birlikte hafif bir düşüş meydana geldiği ve
pamuk/polyester karışımı ipliğin diğer ipliklere göre daha mukavemetli olduğu
görülmektedir. Grafikte dikkat çeken nokta, her üç iplik tipinde de, 4, 10, 16, 22, 28,
34, 40, 46 ve 52 kodlu iplik numunelerinin diğer ipliklere nazaran daha kötü sonuçlar
verdiğidir. İplik kopma mukavemeti sonuç tabloları incelendiğinde bu ipliklerin
ortak özelliklerinin 78 dtex elastanla ve 3 elastan çekimiyle üretilen iplikler olduğu
görülmektedir. Grafikte en yüksek değerlere ise 3, 9, 15, 21, 27, 33, 39, 45 ve 51
kodlu ipliklerin sahip olduğu görülmektedir. Bu ipliklerin ortak özellikleri ise 44
dtex elastan ve 4 elastan çekim değeri ile üretilmiş olmalarıdır. Bu durumda, grafik
yorumu olarak elastan numarasının 44 dtex’den 78 dtex’e çıkması, yani elastanın
kalınlaşmasının iplik mukavemetini olumsuz yönde etkilediği, elastan çekiminin
artmasının ise iplik mukavemetini olumlu yönde etkilediği söylenebilir.
87
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.2’de üç farklı karışım tipinin iplik numaralarına göre ayrılmış
ortalama iplik kopma mukavemeti sonuçları çubuk grafiği şeklinde gösterilmiştir.
Mukavemet (kgfxNm)
15,17
12,36
14,86
20,67
18,10
13,62 13,5014,03
19,02
0
5
10
15
20
25
Ne 16 Ne 24 Ne 32
İplik Numarası
Muk
avem
et (k
gfxN
m)
%100 Pamuk %50-50 Pamuk-Viskon %50-50 Pamuk-Polyester Şekil 5.2. Ne 16, 24 ve 32 Numara İpliklerin Ortalama Kopma Mukavemeti Grafiği
İpliklerin ortalama kopma mukavemeti sütun grafiğinin genel
değerlendirmesi yapılacak olursa, iplik numarasının artmasıyla birlikte iplik kopma
mukavemetinin azaldığı görülmektedir. İplik inceldikçe, kopma mukavemeti
azalmaktadır. Genel olarak pamuk/polyester (%50/50) karışımı ipliğin kopma
mukavemeti en yüksek çıkmıştır. Pamuk/polyester (%50/50) karışımı ipliği, 24 ve 32
numarada pamuk/viskon (%50/50) iplik, 16 numarada ise pamuk (%100) ipliği takip
etmektedir. Tüm sonuçlar incelendiğinde pamuk ve pamuk-viskon ipliklerinin kopma
mukavemetlerinin birbirlerine çok yakın değerlere sahip olduğu görülmektedir.
İplik kopma mukavemeti test sonuçlarının istatistiksel değerlendirilmesinde
Design Expert paket programı kullanılarak öncelikle model seçimi yapılmıştır. Bu
çerçevede kullanılabilecek 4 model içerisinden standart sapma ve P değerlerinin
düşük, R2, düzeltilmiş R2 ve tahmin edilen R2 değerlerinin yüksek olduğu ve paket
programın önerdiği model kullanılmıştır. Bu terimlerden standart sapma, dağılımdaki
her bir değerin ortalamaya göre ne uzaklıkta olduğunu, diğer bir deyişle dağılımın ne
88
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
yaygınlıkta olduğunu gösteren bir ölçüdür ve küçük çıkması istenir. P değeri,
modelin ortaya çıkardığı terimlerin modele olan katkısının anlamlı veya anlamsız
olmasında kullanılan bir değerlendirme ölçüsüdür. Çalışma kapsamında anlamlılık
seviyesi %5 alınmıştır. Böylelikle her terimin modele olan katsının anlamlı
sayılabilmesi için P değerinin <0.05 olması gerekmektedir. R2 değeri (belirlilik
katsayısı), kurulan modelde yer alan terimlerin (bağımsız değişkenlerin) modeli
(bağımlı değişkeni) ne kadar açıkladığının yüzde olarak ifadesidir. Model kurulması
sırasında modele katkısı olmayan terimlerin modelden çıkartılmasıyla oluşan tahmin
gücü daha yüksek yeni modelin belirlilik katsayısına ise düzeltilmiş R2
denilmektedir. Son olarak, tahmin edilen R2 değeri ise, modelin yeni olayları tahmin
edebilme yeteneğini gösteren bir değerdir. Çizelge 5.10’da iplik kopma mukavemeti
için bu çerçevede oluşturulan model tablosu verilmiştir. Programın önerdiği model
çizelgede koyu olarak yazılmıştır. Bundan sonraki bölümlerde de tabloda koyu
şekilde gösterilecektir. İplik kopma mukavemeti için önerilen model 2FI etkileşim
modelidir (ikili etkileşim modeli) ve istatistiksel analiz bu modele göre yapılmıştır.
2FI etkileşim modeli, ana faktörlerin ve bu faktörlerin birbirleriyle olan
etkileşimlerinden kurulan model tipidir.
Çizelge 5.10. İplik Kopma Mukavemeti İstatistiksel Model Tablosu
İstatistiksel Model
Standart Sapma
R2 Düzeltilmiş R2
Tahmin Edilen R2
P Değeri
Lineer 0.59 0.9606 0.9591 0.9568 <0.0001 2FI 0.42 0.9817 0.9791 0.9755 <0.0001 Kuadratik 0.38 0.9854 0.9830 0.9795 <0.0001 Kübik 0.37 0.9892 0.9837 0.9741 0.2399
Çizelge 5.10’daki model tablosu incelendiğinde, kullanılacak modelin (2FI)
R2 değerinin 0.9817 olduğu görülmektedir. Bunun anlamı, kurulan modeldeki
faktörlerin (bağımsız değişkenler) modeli yaklaşık % 98 oranında
açıklayabildikleridir. Bu durum, iplik kopma uzaması için oluşturulan modelin,
bağımsız değişkenler ile bağımlı değişken arasındaki ilişkiyi çok yüksek bir oranda
ifade ettiği anlamına gelmektedir.
89
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Uygulanacak istatistiksel modelin belirlenmesinin ardından, model
sapmalarının (artıklarının) normal dağılıma uygun olup olmadığına bakılmalıdır.
Model sapmalarının, normal dağılım grafiğinde yaklaşık olarak bir doğru üzerinde
olmaları gerekmektedir. Bu şekilde seçilen modelin teyidi yapılmış olunmaktadır.
Şekil 5.3’de İplik kopma mukavemeti için 2FI modeli uygulandığında oluşan
sapmaların normal dağılım grafiği verilmiştir. Grafikten de, sapmaların normal
dağılıma uygun dağıldığı görülmektedir.
DESIGN-EXPERT PlotMukavemet
Studentized Residuals
Nor
mal
% p
roba
bilit
y
Normal plot of residuals
-2.83 -1.43 -0.03 1.37 2.76
1
5
10
2030
50
7080
90
95
99
Standart Sapan Değerler
Nor
mal
Ola
sılık
(%)
Şekil 5.3. İplik Kopma Mukavemeti İçin Normal Dağılım Grafiği
2FI etkileşim modelinin, iplik mukavemeti için uygun model olduğu normal
dağılım grafiğiyle teyit edildikten sonra, modeli oluşturan değişkenlerin varyans
analizi (ANOVA) yapılmıştır. Varyans analizinde, modeli oluşturan bağımsız
değişkenlerin modele katkısının anlamlı olup olmadığına ve etki derecelerine
bakılmaktadır. Daha öncede belirtildiği gibi tez çalışması kapsamında anlamlılık
seviyesi %5 alındığından, P<0.05 olan değerler model için anlamlıdır. Çizelge
5.11’de 2FI modeli için ANOVA tablosu verilmiştir.
90
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.11. İplik Kopma Mukavemeti ANOVA Tablosu
Varyans Kaynağı P Değeri Etki Düzeyi (%) Model <0.0001 Anlamlı Karışım Tipi <0.0001 74.54 İplik Numarası <0.0001 10.00 Büküm Faktörü <0.0001 2.21 Elastan Numarası <0.0001 4.25 Elastan Çekim Oranı <0.0001 5.42 Karışım Tipi x İplik Numarası <0.0001 0.82 Karışım Tipi x Büküm Faktörü <0.0001 0.53 Karışım Tipi x Elastan Numarası 0.0162 0.11 Karışım Tipi x Elastan Çekim Oranı 0.0208 0.11 İplik Numarası x Büküm Faktörü 0.8588 0.023 İplik Numarası x Elastan Numarası <0.0001 0.27 İplik Numarası x Elastan Çekim Oranı <0.0001 0.34 Büküm Faktörü x Elastan Numarası 0.0718 0.043 Büküm Faktörü x Elastan Çekim Oranı 0.8610 0.014 Elastan Numarası x Elastan Çekim Oranı 0.3992 0.022
Çizelgedeki P değerleri incelendiğinde bazı terimlerin modele anlamlı
katkılarının olmadığı görülmektedir. Çizelgede koyu olarak verilen bu terimler
modelden çıkartılarak model sadeleştirilme yönünde modifiye edilmiştir.
Sadeleştirilmiş yeni ANOVA tablosu Çizelge 5.12’de verilmiştir.
Çizelge 5.12. İplik Kopma Mukavemeti Sadeleştirilmiş ANOVA Tablosu
Varyans Kaynağı P Değeri Etki Düzeyi (%) Model <0.0001 Anlamlı Karışım Tipi <0.0001 74.54 İplik Numarası <0.0001 10.00 Büküm Faktörü <0.0001 2.21 Elastan Numarası <0.0001 4.25 Elastan Çekim Oranı <0.0001 5.42 Karışım Tipi x İplik Numarası <0.0001 0.82 Karışım Tipi x Büküm Faktörü <0.0001 0.53 Karışım Tipi x Elastan Numarası 0.0162 0.11 Karışım Tipi x Elastan Çekim Oranı 0.0208 0.11 İplik Numarası x Elastan Numarası <0.0001 0.27 İplik Numarası x Elastan Çekim Oranı <0.0001 0.34
91
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.12 incelendiğinde, karışım tipi, iplik numarası, büküm faktörü,
elastan numarası, elastan çekim oranı terimlerinin ve karışım tipi x iplik numarası,
karışım tipi x büküm faktörü, karışım tipi x elastan numarası, karışım tipi x elastan
çekim oranı, iplik numarası x elastan numarası, iplik numarası x elastan çekim oranı
etkileşimlerinin modele anlamlı katkıları olduğu görülmektedir. Terimlerin modele
etki seviyesine baktığımızda, iplik kopma mukavemeti için en büyük etkiyi karışım
tipinin oluşturduğu, onu iplik numarasının izlediği görülmektedir. İplik kopma
mukavemeti için en az etkiyi ise, ana faktörlerden büküm faktörünün, bütün model
terimlerinden ise karışım tipi x elastan çekim oranı etkileşiminin yaptığı
görülmektedir.
Modele etkisi çok az olan değerlerin modelden çıkartılmasının ardından
oluşan yeni normal dağılım grafiği Şekil 5.4’de verilmiştir.
DESIGN-EXPERT PlotMukavemet
Normal plot of residuals
Studentized Residuals
Nor
mal
% p
roba
bilit
y
-2.61 -1.29 0.02 1.34 2.66
1
5
10
2030
50
7080
90
95
99
Nor
mal
Ola
sılık
(%)
Standart Sapan Değerler
Şekil 5.4. İplik Kopma Mukavemeti İçin Düzenlenmiş Normal Dağılım Grafiği
92
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
3 farklı karışım tipiyle elde edilmiş ipliklerin mukavemet davranışlarını
gösteren model grafiği Şekil 5.5’de verilmiştir.
Şekil 5.5. Karışım Tipinin İplik Kopma Mukavemeti Üzerine Etkisi
Model grafiğinden de görüldüğü gibi pamuk/polyester ipliklerin kopma
mukavemetleri, diğer ipliklerden daha iyi çıkmıştır. Pamuk ipliğinin mukavemetinin
ise, beklenildiği üzere en düşük olduğu görülmektedir. Pamuk lifine göre
mukavemeti yüksek olan yapay lif varlığı iplik mukavemetine olumlu yönde etki
yapmıştır.
Kurulan istatistiksel modeldeki ana faktörlerin, iplik kopma mukavemetiyle
olan ilişkilerini gösteren model grafikleri aşağıda verilmiştir. Şekil 5.6’da pamuk
ipliği için model grafikleri, Şekil 5.7’de pamuk/viskon ipliği için model grafikleri,
Şekil 5.8’de ise pamuk/polyester ipliği için model grafikleri verilmiştir.
93
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.6. Pamuk İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Kopma Mukavemeti Üzerine
Etkisi
Şekil 5.7. Pamuk/Viskon İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Kopma Mukavemeti
Üzerine Etkisi
94
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.8. Pamuk/Polyester İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Kopma Mukavemeti
Üzerine Etkisi
Ana faktörlerin, iplik kopma mukavemeti ile ilişkilerini gösteren model
grafikleri incelendiğinde, her üç iplik tipi içinde grafik eğilimlerinin benzer olduğu
görülmektedir. Üç iplik tipi için de, ana faktör olan, iplik numarası, büküm faktörü,
elastan numarası ve elastan çekim oranının, iplik kopma mukavemeti üzerinde
anlamlı bir etkisinin olduğu grafiklerden de anlaşılmaktadır. İplik numarası arttıkça,
yani iplik inceldikçe mukavemet değerinde azalma meydana gelmiştir. Büküm
faktörünün ve dolayısıyla bükümün artması ipliklerin mukavemetlerinde artış
meydana getirmiştir. Elastan numarasının 44 dtex’den 78 dtex’e çıkması iplik
mukavemetlerini olumsuz yönde etkilemiştir. Son olarak elastan çekiminin artışı ise,
yine bütün iplik tiplerinde iplik kopma mukavemetini anlamlı bir ölçüde arttırmıştır.
Seçilen modele göre, iplik kopma mukavemetini ifade eden denklemler,
çalışmada kullanılan her karışım tipi için (pamuk, pamuk/viskon, pamuk/polyester)
aşağıda belirtildiği gibi elde edilmiştir.
95
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Pamuk için;
Rkm = +10.73021 – (0.31427 x iplik no) + (1.71000 x büküm faktörü) –
(9.30828E-003 x elastan no) + (0.26722 x elastan çekim oranı) - (1.26430E-003 x
iplik no x elastan no) + (0.061597 x iplik no x elastan çekim oranı) (5.1)
Pamuk/Viskon için;
Rkm = +13.40548 – (0.22329 x iplik no) + (0.75556 x büküm faktörü) +
(2.97930E-003 x elastan no) – (0.12611 x elastan çekim oranı) - (1.26430E-003 x
iplik no x elastan no) + (0.061597 x iplik no x elastan çekim oranı) (5.2)
Pamuk/Polyester için;
Rkm = +20.00536 – (0.29941 x iplik no) + (0.54889 x büküm faktörü) - (8.91612E-
003 x elastan no) + (0.41944 x elastan çekim oranı) - (1.26430E-003 x iplik no x
elastan no) + (0.061597 x iplik no x elastan çekim oranı) (5.3)
İplik kopma mukavemetinin istatistiksel değerlendirilmesinde, kurulan model
için verilen ilk ve düzeltilmiş ANOVA tablolarının ve normal dağılım grafiklerinin
diğer tüm test sonuçları için verilmesinin rakamsal karışıklığa neden olacağı ve tez
içerisinde ciddi bir yer kaplayacağı düşünüldüğünden bundan sonraki modellerin
değerlendirmelerinde sadece, modele anlamlı bir katkısı olmayan değerlerin
modelden çıkartıldığı düzeltilmiş sonuçlar verilecektir.
İplik kopma uzaması (%) test sonuçları yine iplik numaralarına göre
sınıflandırılmış olarak aşağıda ki çizelgelerde gösterilmiştir. Çizelge 5.13’de 16
numara ipliklerin kopma uzaması sonuçları, Çizelge 5.14’de 24 numara ipliklerin
kopma uzaması sonuçları ve Çizelge 5.15’da ise 32 numara ipliklerin kopma uzaması
sonuçları verilmiştir. Çizelgelerde verilen sonuçlar her iplik tipi için seçilen 5 kopsa
uygulanan 10’ar testin toplamı olan 50 testin ortalamasıdır. İplik kopma mukavemeti
için her iplik tipinde, seçilen 5’er kopsa uygulanan 10’ar testin ortalama sonuçları
ekler kısmında tablo şeklinde verilmiştir.
96
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.13. Ne 16 Numara İpliklerin Kopma Uzaması (%) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester (%50/50)
(C) 3 A/B/C-1 7,44 9,08 11,05 3,5 A/B/C-2 7,77 9,34 11,47 44 4 A/B/C-3 8,03 9,73 11,86 3 A/B/C-4 7,42 9,28 11,67 3,5 A/B/C-5 7,76 9,68 11,68
3,5
78 4 A/B/C-6 8,19 10,24 12,32 3 A/B/C-7 8,00 8,94 11,81 3,5 A/B/C-8 8,38 9,50 11,40 44 4 A/B/C-9 8,85 9,83 12,71 3 A/B/C-10 8,53 9,79 12,41 3,5 A/B/C-11 9,00 10,50 12,51
4
78 4 A/B/C-12 9,83 11,12 13,04 3 A/B/C-13 8,26 9,52 11,88 3,5 A/B/C-14 9,10 10,58 12,48 44 4 A/B/C-15 9,04 10,03 13,03 3 A/B/C-16 9,55 10,63 12,86 3,5 A/B/C-17 9,51 11,00 13,00
16
4,5
78 4 A/B/C-18 10,50 12,06 13,48
97
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.14. Ne 24 Numara İpliklerin Kopma Uzaması (%) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-19 5,93 7,41 9,92 3,5 A/B/C-20 6,28 7,84 10,28 44 4 A/B/C-21 6,51 8,42 10,56 3 A/B/C-22 6,77 8,45 10,59 3,5 A/B/C-23 7,46 9,34 11,29
3,5
78 4 A/B/C-24 8,38 10,15 11,44 3 A/B/C-25 6,36 7,71 10,19 3,5 A/B/C-26 6,75 8,37 10,55 44 4 A/B/C-27 7,32 9,16 11,07 3 A/B/C-28 7,11 8,64 10,93 3,5 A/B/C-29 7,97 9,76 11,82
4
78 4 A/B/C-30 9,63 11,07 12,69 3 A/B/C-31 6,99 8,26 10,57 3,5 A/B/C-32 7,54 8,85 11,28 44 4 A/B/C-33 8,23 9,58 11,67 3 A/B/C-34 7,54 9,02 10,93 3,5 A/B/C-35 7,79 9,70 11,79
24
4,5
78 4 A/B/C-36 8,39 9,97 12,43
98
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.15. Ne 32 Numara İpliklerin Kopma Uzaması (%) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-37 5,84 7,63 9,56 3,5 A/B/C-38 3,32 8,06 10,08 44 4 A/B/C-39 6,47 8,4 10,97 3 A/B/C-40 5,69 7,67 9,11 3,5 A/B/C-41 6,59 8,62 10,47
3,5
78 4 A/B/C-42 7,97 9,49 12,52 3 A/B/C-43 3,33 7,61 7,15 3,5 A/B/C-44 6,24 7,92 10,25 44 4 A/B/C-45 7,56 8,7 11,1 3 A/B/C-46 6,64 8,09 10,19 3,5 A/B/C-47 6,94 8,94 10,72
4
78 4 A/B/C-48 8,09 10,16 12,34 3 A/B/C-49 6,17 7,94 10,58 3,5 A/B/C-50 4,39 5,95 10,56 44 4 A/B/C-51 4,67 6,31 11,38 3 A/B/C-52 3,39 5,34 10,32 3,5 A/B/C-53 3,34 5,26 10,36
32
4,5
78 4 A/B/C-54 9,13 10,06 12,6
İplik kopma uzaması test sonuçlarının değerlendirilmesi kapsamında üç farklı
karışım tipi için iplik kopma uzaması test sonuçları aynı çizgi grafiği üzerinde Şekil
5.9’da gösterilmiştir.
99
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
UZAMA (%)
0
2
4
6
8
10
12
14
16
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54
İplik Numune No
%
%100 Pamuk %50-50 Pamuk-Viskon %50-50 Pamuk-Polyester Şekil 5.9. İplik Kopma Uzaması Toplu Sonuçlar Çizgi Grafiği (Saçılım Grafiği)
İplik kopma uzaması toplu sonuçlarının dağılım grafiği incelendiğinde,
kopma uzamasında her üç iplik tipinin de benzer eğilimler gösterdiği ve
pamuk/polyester karışımı ipliğin kopma uzamasının diğer ipliklere göre daha fazla
olduğu görülmektedir. Grafikte dağılımında dikkat çeken nokta, her üç iplik tipinde
de, 6, 12, 18, 24, 30, 36, 42, 48 ve 54 kodlu iplik numunelerinin diğer ipliklere
nazaran daha yüksek kopma uzaması sonuçları verdiğidir. Uzama sonuç tabloları
incelendiğinde bu ipliklerin her bükümde 78 dtex elastan ve 4 elastan çekimi ile
üretilen iplikler olduğu görülmektedir. 1, 7, 13, 19, 25, 31, 37, 43 ve 50 kodlu iplikler
ise genel olarak diğer ipliklere nazaran daha kötü kopma uzaması sonuçları
vermişlerdir. Yine tablolar incelendiğinde bu ipliklerin 44 dtex elastan ve 3 elastan
çekimiyle üretilen iplikler olduğu görülmektedir.
Şekil 5.10’da üç farklı karışım tipinin iplik numaralarına göre ayrılmış
ortalama iplik kopma uzaması sonuçları çubuk grafiği şeklinde gösterilmiştir.
100
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Uzama (%)
8,62
5,88
10,05
8,98
7,90
12,26
11,1110,57
7,39
0
2
4
6
8
10
12
14
Ne 16 Ne 24 Ne 32
İplik Numarası
%
%100 Pamuk %50-50 Pamuk-Viskon %50-50 Pamuk-Polyester Şekil 5.10. Ne 16, 24 ve 32 Numara İpliklerin Ortalama Kopma Uzaması Grafiği
İpliklerin kopma uzaması sütun grafiğinin genel değerlendirmesi yapılacak
olursa, iplik numarasının artmasıyla birlikte iplik kopma uzamasının azaldığı
görülmektedir. İplik inceldikçe, kopma uzaması azalmaktadır. Genel olarak
pamuk/polyester (%50/50) ipliğinin kopma uzaması en yüksek çıkmıştır. Pamuk-
polyester ipliğini pamuk/viskon (%50/50) ipliği takip etmektedir. Pamuk (%100)
ipliğin kopma uzaması ise en düşük çıkmıştır.
Çizelge 5.16’da iplik kopma uzaması için yapılan istatistiksel analiz
çerçevesinde oluşturulan model tablosu verilmiştir. Programın önerdiği model
çizelgede koyu olarak yazılmıştır. İplik kopma mukavemeti için önerilen model 2FI
etkileşim modelidir ve istatistiksel analiz bu modele göre yapılmıştır.
Çizelge 5.16. İplik Kopma Uzaması İstatistiksel Model Tablosu
İstatistiksel Model
Standart Sapma
R2 Düzeltilmiş R2
Tahmin Edilen R2
Lineer 0.61 0.9099 0.9063 0.9004 2FI 0.52 0.9407 0.9319 0.9167 Kuadratik 0.51 0.9459 0.9365 0.9210 Kübik 0.47 0.9639 0.9445 0.9028
101
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.16’daki model tablosu incelendiğinde, kullanılacak modelin (2FI)
R2 değerinin 0.9407 olduğu görülmektedir. Bunun anlamı, kurulan modeldeki
faktörlerin (bağımsız değişkenler) modeli yaklaşık % 94 oranında
açıklayabildikleridir. Bu durum, iplik kopma uzaması için oluşturulan modelin
bağımsız değişkenler ile bağımlı değişken arasındaki ilişkiyi oldukça yüksek bir
oranda ifade ettiğini göstermektedir.
Uygulanacak istatistiksel modelin belirlenmesinin ardından, model
sapmalarının (artıklarının) normal dağılıma uygun olup olmadığına bakılmalıdır.
Model sapmalarının, normal dağılım grafiğinde yaklaşık olarak bir doğru üzerinde
olmaları gerekmektedir. Bu şekilde seçilen modelin teyidi yapılmış olunmaktadır.
Şekil 5.11’de İplik kopma uzaması için 2FI modeli uygulandığında oluşan
sapmaların normal dağılım grafiği verilmiştir. Grafikten de, sapmaların normal
dağılıma uygun dağıldığı görülmektedir.
DESIGN-EXPERT PlotUzama
Studentized Residuals
Nor
mal
% p
roba
bilit
y
Normal plot of residuals
-3.95 -2.27 -0.59 1.09 2.77
1
5
10
2030
50
7080
90
95
99
Nor
mal
Ola
sılık
(%)
Standart Sapan Değerler
Şekil 5.11. İplik Kopma Uzaması İçin Normal Dağılım Grafiği
102
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
2FI etkileşim modelinin, iplik kopma uzaması için uygun model olduğu
anlaşıldıktan sonra, modeli oluşturan değişkenlerin varyans analizi (ANOVA)
yapılmıştır. Varyans analizinde, modeli oluşturan bağımsız değişkenlerin modele
katkısının anlamlı olup olmadığına ve etki derecelerine bakılmaktadır. Daha öncede
belirtildiği gibi tez çalışması kapsamında anlamlılık seviyesi %5 alındığından,
P<0.05 olan değerler model için anlamlıdır ve bu terimler modele katılmıştır. Çizelge
5.17’de 2FI modeli için ANOVA tablosu verilmiştir.
Çizelge 5.17. İplik Kopma Uzaması ANOVA Tablosu
Varyans Kaynağı P Değeri Etki Düzeyi (%) Model <0.0001 Anlamlı Karışım Tipi <0.0001 63.09 İplik Numarası <0.0001 14.25 Büküm Faktörü <0.0001 1.98 Elastan Numarası <0.0001 5.80 Elastan Çekim Oranı <0.0001 6.39 Karışım Tipi x İplik Numarası 0.0222 0.41 İplik Numarası x Büküm Faktörü <0.0001 1.15 İplik Numarası x Elastan Çekim Oranı 0.0062 0.50 Elastan Numarası x Elastan Çekim Oranı 0.0004 0.59
Çizelge 5.17 incelendiğinde, karışım tipi, iplik numarası, büküm faktörü,
elastan numarası, elastan çekim oranı terimlerinin ve karışım tipi x iplik numarası,
iplik numarası x büküm faktörü, iplik numarası x elastan çekim oranı, elastan
numarası x elastan çekim oranı etkileşimlerinin modele anlamlı katkıları olduğu
görülmektedir. Terimlerin modele etki seviyesine baktığımızda, iplik kopma uzaması
için en büyük etkiyi karışım tipinin oluşturduğu, onu iplik numarasının izlediği
görülmektedir. İplik kopma uzaması için en az etkiyi ise, ana faktörlerden büküm
faktörünün, bütün model terimlerinden ise karışım tipi x iplik numarası etkileşiminin
yaptığı görülmektedir.
3 farklı karışım tipiyle elde edilmiş ipliklerin kopma uzaması davranışlarını
gösteren model grafiği Şekil 5.12’de verilmiştir.
103
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.12. Karışım Tipinin İplik Kopma Uzaması Üzerine Etkisi
Model grafiğinden de görüldüğü gibi pamuk/polyester ipliklerin kopma
uzaması test sonuçları, diğer ipliklerden daha iyi çıkmıştır. Pamuk ipliğinin kopma
uzama değerinin ise en düşük olduğu görülmektedir. Karışımdaki yapay lif
varlığının, iplik mukavemeti gibi kopma uzamasına da olumlu yönde katkı yaptığı
görülmektedir.
Kurulan istatistiksel modeldeki ana faktörlerin, iplik kopma uzamasıyla olan
ilişkilerini gösteren model grafikleri aşağıda verilmiştir. Şekil 5.13’de pamuk ipliği
için model grafikleri, Şekil 5.14’de pamuk/viskon ipliği için model grafikleri, Şekil
5.15’de ise pamuk/polyester ipliği için model grafikleri verilmiştir.
104
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.13. Pamuk İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Kopma Uzaması Üzerine Etkisi
Şekil 5.14. Pamuk/Viskon İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Kopma Uzaması Üzerine
Etkisi
105
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.15. Pamuk/Polyester İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Kopma Uzaması
Üzerine Etkisi
Ana faktörlerin, iplik kopma uzaması ile ilişkilerini gösteren model grafikleri
incelendiğinde, her üç iplik tipi içinde kopma mukavemetinde olduğu gibi burada da
grafik eğilimlerinin benzer olduğu görülmektedir. Üç iplik tipi için de, ana faktör
olan, iplik numarası, büküm faktörü, elastan numarası ve elastan çekim oranının,
iplik kopma uzaması üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu grafiklerden de
anlaşılmaktadır. İplik numarası arttıkça, yani iplik inceldikçe kopma uzaması
değerinde azalma meydana gelmiştir. Büküm faktörünün ve dolayısıyla bükümün
artması ipliklerin kopma uzamalarında artış meydana getirmiştir. Elastan
numarasının 44 dtex’den 78 dtex’e çıkması kopma uzamasını arttırmıştır. Son olarak
elastan çekiminin artışı ise, yine bütün iplik tiplerinde kopma uzamasını anlamlı bir
ölçüde arttırmıştır.
Seçilen modele göre, iplik kopma uzamasını ifade eden denklemler,
çalışmada kullanılan her karışım tipi için (pamuk, pamuk/viskon, pamuk/polyester)
aşağıda belirtildiği gibi elde edilmiştir.
106
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Pamuk için;
% Uzama = + 2.68677 + (0.039202 x iplik no) + (2.66577 x büküm faktörü) -
0.050846 x elastan no) – (1.17800 x elastan çekim oranı) – (0.084763 x iplik no x
büküm faktörü) + (0.044917 x iplik no x elastan çekim oranı) + (0.022230 x elastan
no x elastan çekim oranı) (5.4)
Pamuk/Viskon için;
% Uzama = +3.65381 + (0.066890 x iplik no) + (2.66577 x büküm faktörü) –
(0.050846 x elastan no) – (1.17800 x elastan çekim oranı) – (0.084763 x iplik no x
büküm faktörü) + (0.044917 x iplik no x elastan çekim oranı) + (0.022230 x elastan
no x elastan çekim oranı) (5.5)
Pamuk/Polyester için; % Uzama = +5.50970 + (0.084451 x iplik no) + (2.66577 x büküm faktörü) –
(0.050846 x elastan no) – (1.17800 x elastan çekim oranı) – (0.084763 x iplik no x
büküm faktörü) + (0.044917 x iplik no x elastan çekim oranı) + (0.022230 x elastan
no x elastan çekim oranı) (5.6)
5.4. İplik Düzgünsüzlüğü Test Sonuçları
İplik düzgünsüzlüğünün değerlendirilmesinde, daha öncede bahsedildiği gibi
günümüzde %Um yerine %CVm değeri kullanılmaya başlanmıştır. Tez çalışması
kapsamında da, iplik düzgünsüzlüğü değerlendirilmesinde %CVm değeri
kullanılmıştır. Çizelge 5.18’de 16 numara ipliklerin düzgünsüzlük sonuçları, Çizelge
5.19’da 24 numara ipliklerin düzgünsüzlük sonuçları ve Çizelge 5.20’de ise 32
numara ipliklerin düzgünsüzlük sonuçları verilmiştir. Çizelgelerde verilen sonuçlar
her iplik tipi için 10 kopsa uygulanan 1’er testin toplamı olan 10 testin ortalamasıdır.
İplik düzgünsüzlüğü için her iplik grubuna yapılan 10’ar testin sonuçları ekler
kısmında tablo şeklinde verilmiştir.
107
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.18. Ne 16 Numara İpliklerin Düzgünsüzlük (%CVm) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-1 12,15 9,77 11,59 3,5 A/B/C-2 12,00 9,64 11,51 44 4 A/B/C-3 12,27 9,86 11,53 3 A/B/C-4 11,85 9,36 10,99 3,5 A/B/C-5 12,01 9,57 11,35
3,5
78 4 A/B/C-6 11,93 9,97 11,27 3 A/B/C-7 12,04 9,72 11,51 3,5 A/B/C-8 12,13 9,70 11,37 44 4 A/B/C-9 12,25 9,79 11,39 3 A/B/C-10 11,95 9,48 11,05 3,5 A/B/C-11 12,25 9,64 11,15
4
78 4 A/B/C-12 12,18 9,69 11,22 3 A/B/C-13 11,84 9,54 11,55 3,5 A/B/C-14 12,16 9,63 11,46 44 4 A/B/C-15 12,03 9,59 11,41 3 A/B/C-16 11,80 9,33 11,21 3,5 A/B/C-17 12,08 9,57 11,24
16
4,5
78 4 A/B/C-18 12,38 9,61 11,41
108
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.19. Ne 24 Numara İpliklerin Düzgünsüzlük (%CVm) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-19 14,19 11,38 13,58 3,5 A/B/C-20 14,14 11,38 13,66 44 4 A/B/C-21 14,30 11,61 13,65 3 A/B/C-22 13,49 10,64 12,77 3,5 A/B/C-23 13,81 11,04 12,87
3,5
78 4 A/B/C-24 14,01 11,66 13,39 3 A/B/C-25 14,18 11,07 13,28 3,5 A/B/C-26 14,59 11,38 13,60 44 4 A/B/C-27 14,52 11,35 13,61 3 A/B/C-28 13,72 10,99 12,81 3,5 A/B/C-29 14,22 11,24 13,09
4
78 4 A/B/C-30 14,15 11,38 13,18 3 A/B/C-31 14,13 11,13 13,33 3,5 A/B/C-32 14,43 11,31 13,49 44 4 A/B/C-33 14,52 12,48 13,51 3 A/B/C-34 13,91 11,09 13,10 3,5 A/B/C-35 14,33 11,03 13,00
24
4,5
78 4 A/B/C-36 14,52 11,24 13,27
109
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.20. Ne 32 Numara İpliklerin Düzgünsüzlük (%CVm) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-37 16,2 13,06 15,55 3,5 A/B/C-38 16,40 13,00 15,65 44 4 A/B/C-39 16,77 13,23 16,00 3 A/B/C-40 15,39 12,14 14,83 3,5 A/B/C-41 15,72 12,23 14,81
3,5
78 4 A/B/C-42 16,05 12,73 15,33 3 A/B/C-43 16,68 13,15 15,21 3,5 A/B/C-44 16,29 12,74 14,89 44 4 A/B/C-45 16,22 12,82 15,04 3 A/B/C-46 15,48 12,5 14,75 32
3,5 A/B/C-47 15,90 12,44 15,10
4
78 4 A/B/C-48 16,41 12,76 15,36 3 A/B/C-49 17,59 14,09 15,23 3,5 A/B/C-50 16,32 12,77 14,94 44 4 A/B/C-51 16,18 12,90 15,05 3 A/B/C-52 15,66 12,60 14,55 3,5 A/B/C-53 16,09 12,88 14,89
4,5
78 4 A/B/C-54 15,98 12,80 14,63
İplik düzgünsüzlüğü test sonuçlarının değerlendirilmesi kapsamında üç farklı
karışım tipi için iplik düzgünsüzlüğü test sonuçları aynı çizgi grafiği üzerinde Şekil
5.16’da gösterilmiştir.
110
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Düzgünsüzlük (%CV)
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54
İplik Numune No
%C
V
% 100 Pamuk %50-50 Pamuk-Viskon %50-50 Pamuk-Polyester Şekil 5.16. İplik Düzgünsüzlüğü Toplu Sonuçlar Çizgi Grafiği (Saçılım Grafiği)
İplik düzgünsüzlüğü toplu sonuçlarının dağılım grafiği incelendiğinde,
düzgünsüzlük değerinin her üç iplik tipinin de çok benzer eğilimler gösterdiği ve
pamuk ipliğin düzgünsüzlük değerinin diğer ipliklere göre daha fazla olduğu
görülmektedir. Grafik dağılımı dikkatli incelendiğinde her üç iplik tipinde de, 4, 10,
16, 22, 28, 34, 40, 46 ve 40 kodlu iplik numunelerinin diğer ipliklere nazaran daha
düşük düzgünsüzlük değerinde olduğu görülmektedir. Düzgünsüzlük sonuç tabloları
incelendiğinde bu ipliklerin her iplik grubundaki 78 dtex elastan ve 3 elastan çekimi
kullanılarak üretilen iplikler olduğu görülmektedir. Grafikten de görüldüğü gibi, Ne
16 numaradaki ilk 18 iplik grubunda, sonuçlar arası çok gözle görülür bariz
farklılıklar dikkat çekmese de, iplik incelip numara Ne 32 olduğunda, iplik test
sonuçları arasındaki farklılıklar daha da belirginleşmiştir. Bu nedenle, düzgünsüzlük
testi için en yüksek sonuçları veren iplikler grafik üzerinde daha çok Ne 24 ve Ne32
numarada kendini göstermiştir. Grafik incelendiğinde 21, 33, 39, 43 ve 49 kodlu
ipliklerin düzgünsüzlük değeri için daha kötü sonuçlar verdiği görülmektedir. Bu
ipliklerin ortak özellikleri ise, 44 dtex elastanla üretilmiş olmalarıdır.
111
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.17’da üç farklı karışım tipinin iplik numaralarına göre ayrılmış
ortalama iplik düzgünsüzlüğü sonuçları çubuk grafiği şeklinde gösterilmiştir.
Düzgünsüzlük (%CVm)
12,07
14,18
16,19
12,82
11,30
9,64
13,29
15,10
11,35
0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
Ne 16 Ne 24 Ne 32
İplik Numarası
%C
Vm
%100 Pamuk %50-50 Pamuk-Viskon %50-50 Pamuk-Polyester Şekil 5.17. Ne 16, 24 ve 32 Numara İpliklerin Ortalama Düzgünsüzlük Grafiği
İplik düzgünsüzlüğü sütun grafiği incelendiğinde, iplik numarasının
artmasıyla birlikte iplik düzgünsüzlüğünün de arttığı görülmektedir. Literatürle
paralel olarak, iplik inceldikçe, iplik düzgünsüzlüğü de artmaktadır. Genel olarak
pamuk (%100) ipliğinin düzgünsüzlüğü en yüksek çıkmıştır. Pamuk (%100) ipliğini,
pamuk/polyester (%50/50) ipliği takip etmektedir. Pamuk/viskon (%50/50) ipliğin
düzgünsüzlüğü ise en düşük çıkmıştır. Doğal liflere göre daha düzgün lif yapısına
sahip yapay liflerin iplik bünyesine katılması beklenildiği gibi düzgünsüzlüğü
azaltmıştır.
Çizelge 5.21’de iplik düzgünsüzlüğü için yapılan istatistiksel analiz
çerçevesinde oluşturulan model tablosu verilmiştir. Programın önerdiği model
çizelgede koyu olarak yazılmıştır. İplik kopma mukavemeti için önerilen model 2FI
etkileşim modelidir ve istatistiksel analiz bu modele göre yapılmıştır.
112
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.21. İplik Düzgünsüzlüğü İstatistiksel Model Tablosu
İstatistiksel Model
Standart Sapma
R2 Düzeltilmiş R2
Tahmin Edilen R2
Lineer 0.26 0.9826 0.9819 0.9809 2FI 0.17 0.9935 0.9926 0.9914 Kuadratik 0.17 0.9938 0.9927 0.9913 Kübik 0.14 0.9966 0.9949 0.9919
Çizelge 5.21’deki model tablosu incelendiğinde, kullanılacak modelin (2FI)
R2 değerinin 0.9935 olduğu görülmektedir. Bunun anlamı, kurulan modeldeki
faktörlerin (bağımsız değişkenler) modeli yaklaşık % 99 oranında
açıklayabildikleridir. Bu durum, iplik düzgünsüzlüğü için oluşturulan modelin
bağımsız değişkenler ile bağımlı değişken arasındaki ilişkiyi mükemmel bir derecede
ifade ettiğini göstermektedir.
Uygulanacak istatistiksel modelin belirlenmesinin ardından, model
sapmalarının (artıklarının) normal dağılıma uygun olup olmadığına bakılmalıdır.
Model sapmalarının, normal dağılım grafiğinde yaklaşık olarak bir doğru üzerinde
olmaları gerekmektedir. Bu şekilde seçilen modelin teyidi yapılmış olunmaktadır.
Şekil 5.18’de iplik düzgünsüzlüğü için 2FI modeli uygulandığında oluşan sapmaların
normal dağılım grafiği verilmiştir. Grafikten de, sapmaların normal dağılıma uygun
dağıldığı görülmektedir.
113
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
DESIGN-EXPERT Plotdüzgünsüzlük
Studentized Residuals
Nor
mal
% p
roba
bilit
y
Normal plot of residuals
-2.73 -1.40 -0.08 1.24 2.56
1
5
10
2030
50
7080
90
95
99
Nor
mal
Ola
sılık
(%)
Standart Sapan Değerler
Şekil 5.18. İplik Düzgünsüzlüğü İçin Normal Dağılım Grafiği
2FI etkileşim modelinin, iplik düzgünsüzlüğü için uygun model olduğu
anlaşıldıktan sonra, modeli oluşturan değişkenlerin varyans analizi (ANOVA)
yapılmıştır. Varyans analizinde, modeli oluşturan bağımsız değişkenlerin modele
katkısının anlamlı olup olmadığına ve etki derecelerine bakılmaktadır. Daha öncede
belirtildiği gibi tez çalışması kapsamında anlamlılık seviyesi %5 alındığından,
P<0.05 olan değerler model için anlamlıdır ve bu terimler modele katılmıştır. Büküm
faktörü teriminin modele anlamlı bir katkısı olmamasına rağmen, ana faktör
olduğundan dolayı modele dâhil edilmiştir. Çizelge 5.22’de 2FI modeli için ANOVA
tablosu verilmiştir.
114
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.22. İplik Düzgünsüzlüğü ANOVA Tablosu
Varyans Kaynağı P Değeri Etki Düzeyi (%) Model <0.0001 Anlamlı Karışım Tipi <0.0001 38.67 İplik Numarası <0.0001 58.73 Büküm Faktörü 0.2066 0.013 Elastan Numarası <0.0001 0.57 Elastan Çekim Oranı <0.0001 0.31 Karışım Tipi x İplik Numarası <0.0001 0.66 Karışım Tipi x Büküm Faktörü 0.0024 0.079 İplik Numarası x Elastan Numarası <0.0001 0.083 Büküm Faktörü x Elastan Numarası <0.0001 0.12 Büküm Faktörü x Elastan Çekim Oranı 0.0216 0.045 Elastan Numarası x Elastan Çekim Oranı <0.0001 0.10
Çizelge 5.22 incelendiğinde, karışım tipi, iplik numarası, elastan numarası,
elastan çekim oranı terimlerinin ve karışım tipi x iplik numarası, karışım tipi x
büküm faktörü, iplik numarası x elastan numarası, büküm faktörü x elastan numarası,
büküm faktörü x elastan çekim oranı, elastan numarası x elastan çekim oranı
etkileşimlerinin modele anlamlı katkıları olduğu görülmektedir. Büküm faktörünün
ise modele anlamlı bir katkısı olmamasına rağmen ana faktör olduğundan dolayı
modele dâhil edilmiştir. Terimlerin modele etki seviyesine baktığımızda, iplik
düzgünsüzlüğü için en büyük etkiyi iplik numarasının oluşturduğu, onu karışım
tipinin izlediği görülmektedir. İplik düzgünsüzlüğü için en az etkiyi ise, ana faktör
olduğu için modele katılan büküm faktörü yapmıştır.
3 farklı karışım tipiyle elde edilmiş ipliklerin düzgünsüzlük davranışlarını
gösteren model grafiği Şekil 5.19’da verilmiştir.
115
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.19. Karışım Tipinin İplik Düzgünsüzlüğü Üzerine Etkisi
Karışım tiplerinin iplik düzgünsüzlüğü üzerindeki etkisini gösteren
yukarıdaki model grafiğinden de görüldüğü gibi pamuk/viskon ipliklerin
düzgünsüzlük test sonuçları, diğer ipliklerden daha iyi çıkmıştır. Viskon, pamuk gibi
selülöz esaslı ama yapay bir liftir. Bu nedenle özellikle pamukla olan karışımlarında,
iplik kalite özelliklerini olumlu yönde arttırdığı bilinmektedir.
Kurulan istatistiksel modeldeki ana faktörlerin, iplik düzgünsüzlüğüyle olan
ilişkilerini gösteren model grafikleri aşağıda verilmiştir. Şekil 5.20’de pamuk ipliği
için model grafikleri, Şekil 5.21’de pamuk/viskon ipliği için model grafikleri, Şekil
5.22’de ise pamuk/polyester ipliği için model grafikleri verilmiştir.
116
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.20. Pamuk İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Düzgünsüzlüğü Üzerine Etkisi
Şekil 5.21. Pamuk/Viskon İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Düzgünsüzlüğü Üzerine
Etkisi
117
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.22. Pamuk/Polyester İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Düzgünsüzlüğü Üzerine
Etkisi
Ana faktörlerin, iplik düzgünsüzlüğü ile ilişkilerini gösteren model grafikleri
incelendiğinde, her üç iplik tipi içinde grafik eğilimlerinin benzer olduğu
görülmektedir. Üç iplik tipi için de, ana faktör olan, iplik numarası, elastan numarası
ve elastan çekim oranının, iplik düzgünsüzlüğü üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu
grafiklerden de anlaşılmaktadır. Daha önce verilen ANOVA tablosu
değerlendirmesinde de bahsedildiği gibi model için ana faktörlerden birisi olan
büküm faktörünün iplik düzgünsüzlüğüne anlamlı bir etkisi yoktur. Bu durum model
grafiklerinden de görülmektedir. İplik numarasının artması, iplik düzgünsüzlüğünü
her üç tip iplikte de ciddi ölçüde arttırmıştır. Elastan numarasının 44 dtex’den 78
dtex’e çıkması iplik düzgünsüzlüklerinde bir miktar iyileşme sağlamıştır. Elastan
çekiminin artışı ise, yine bütün iplik tiplerinde düzgünsüzlükleri azda olsa olumsuz
etkilemiştir (arttırmıştır).
Seçilen modele göre, iplik düzgünsüzlüğünü ifade eden denklemler,
çalışmada kullanılan her karışım tipi için (pamuk, pamuk/viskon, pamuk/polyester)
aşağıda belirtildiği gibi elde edilmiştir.
118
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Pamuk için;
Düzgünsüzlük (%CVm) = +8.06796 + (0.28355 x iplik no) + (0.21925 x büküm
faktörü*) -(0.065345 x elastan no) + (0.44068 x elastan çekim oranı) – (5.05683E-004
x iplik no x elastan no) + (9.07877E-003 x büküm faktörü x elastan no) – (0.18885 x
büküm faktörü x elastan çekim oranı) + (9.29114E-003 x elastan no x elastan çekim
oranı) (5.7)
Pamuk/Viskon için;
Düzgünsüzlük (%CVm) = +7.29066 + (0.22526 x iplik no) + (0.034287 x büküm
faktörü*) - (0.065345 x elastan no) + (0.44068 x elastan çekim oranı) - (5.05683E-
004 x iplik no x elastan no) + (9.07877E-003 x büküm faktörü x elastan no)-
(0.18885 x büküm faktörü x elastan çekim oranı) + (9.29114E-003 x elastan no x
elastan çekim oranı) (5.8)
Pamuk/Polyester için;
Düzgünsüzlük (%CVm) = +8.75131 + (0.26557 x iplik no) - (0.062836 x büküm
faktörü*) - (0.065345 x elastan no) + (0.44068 x elastan çekim oranı) - (5.05683E-
004 x iplik no x elastan no) + (9.07877E-003 x büküm faktörü x elastan no) -
(0.18885 x büküm faktörü x elastan çekim oranı) + (9.29114E-003 x elastan no x
elastan çekim oranı) (5.9)
* Büküm faktörü, modele istatistiksel olarak anlamlı katkı yapmadığı halde, ana
faktör olduğundan dolayı model denklemine katılmıştır.
5.5. İplik Hataları Test Sonuçları
İplik hataları, iplik yüzeyinde sıkça rastlanan incelme, kalınlaşma ve
topaklaşmalardır. Bu hatalar, ince yer, kalın yer ve neps başlıkları altında
incelenebilir.
119
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
5.5.1. İnce Yer Hatası Test Sonuçları
İnce yer sonuçları için, “-40%” değeri baz alınmıştır. Bunun anlamı, ortalama
iplik kesitinin %60’ı yada daha azı kadar olan ince yer hatalarının dikkate alındığıdır.
“-50%” değerinde birçok iplikte sıfır veya sıfıra çok yakın hata sayısı
bulunduğundan, değerlendirmeler “-40%”ye göre yapılmıştır. Çizelge 5.23’de 16
numara ipliklerin ince yer sonuçları, Çizelge 5.24’da 24 numara ipliklerin ince yer
sonuçları ve Çizelge 5.25’de ise 32 numara ipliklerin ince yer sonuçları verilmiştir.
Çizelgelerde verilen sonuçlar her iplik tipi için 10 kopsa uygulanan 1’er testin
toplamı olan 10 testin ortalamasıdır. İnce yer hatası için her iplik grubuna yapılan
10’ar testin sonuçları ekler kısmında tablo şeklinde verilmiştir.
Çizelge 5.23. Ne 16 Numara İpliklerin İnce Yer Hatası (-40%) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-1 17,9 0,3 4,2 3,5 A/B/C-2 14,9 0,7 4,4 44 4 A/B/C-3 24,8 0,5 6,5 3 A/B/C-4 9,3 0,3 1,9 3,5 A/B/C-5 16,7 0,0 2,3
3,5
78 4 A/B/C-6 15,7 0,2 2,8 3 A/B/C-7 19,3 0,2 5,2 3,5 A/B/C-8 23,6 0,7 3,7 44 4 A/B/C-9 25,1 0,4 5,4 3 A/B/C-10 19,9 0,3 1,8 3,5 A/B/C-11 25,8 0,1 3,6
4
78 4 A/B/C-12 23,5 0,5 3,5 3 A/B/C-13 15,2 0,3 5,8 3,5 A/B/C-14 23,4 0,4 5,9 44 4 A/B/C-15 21,5 0,3 3,8 3 A/B/C-16 15,5 0,4 3,3 3,5 A/B/C-17 19,6 0,3 4,2
16
4,5
78 4 A/B/C-18 24,6 0,8 4,3
120
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.24. Ne 24 Numara İpliklerin İnce Yer Hatası (-40%) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-19 120,3 8,9 56,2 3,5 A/B/C-20 118,7 10,8 55,5 44 4 A/B/C-21 147,3 8,2 51,8 3 A/B/C-22 40,9 1,7 17,3 3,5 A/B/C-23 57,0 2,2 17,7
3,5
78 4 A/B/C-24 80,6 3,9 31,5 3 A/B/C-25 122,6 4,4 42,4 3,5 A/B/C-26 174,5 8,7 59,8 44 4 A/B/C-27 154,1 7,2 60,0 3 A/B/C-28 69,7 4,9 23,0 3,5 A/B/C-29 100,8 5,7 26,3
4
78 4 A/B/C-30 99,8 3,9 25,1 3 A/B/C-31 115,9 5,0 40,1 3,5 A/B/C-32 138,0 6,8 52,0 44 4 A/B/C-33 142,9 12,9 49,8 3 A/B/C-34 86,8 7,5 32,5 3,5 A/B/C-35 113,2 4,6 27,1
24
4,5
78 4 A/B/C-36 133,2 5,0 32,9
121
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.25. Ne 32 Numara İpliklerin İnce Yer Hatası (-40%) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-37 437,1 58,1 204,3 3,5 A/B/C-38 462,9 53,6 201,9 44 4 A/B/C-39 544,8 54,7 282,7 3 A/B/C-40 217,6 16,7 114,2 3,5 A/B/C-41 263,2 18,8 116,8
3,5
78 4 A/B/C-42 331,5 25,0 156,0 3 A/B/C-43 543,6 53,1 176,9 3,5 A/B/C-44 412,2 35,8 146,7 44 4 A/B/C-45 415,1 39,3 159,6 3 A/B/C-46 222,8 21,3 107,6 3,5 A/B/C-47 287,1 24,2 141,4
4
78 4 A/B/C-48 362,5 29,5 155,5 3 A/B/C-49 581,0 429,7 173,8 3,5 A/B/C-50 401,1 36,9 141,6 44 4 A/B/C-51 377,7 42,3 157,0 3 A/B/C-52 248,0 24,8 91,2 3,5 A/B/C-53 333,3 40,7 140,2
32
4,5
78 4 A/B/C-54 318,8 37,7 107,6
İnce yer hatası test sonuçlarının değerlendirilmesi kapsamında üç farklı
karışım tipi için ince yer hatası test sonuçları aynı çizgi grafiği üzerinde Şekil
5.23’de gösterilmiştir.
122
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
İnce Yer (-%40)
0
100
200
300
400
500
600
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54
İplik Numune No
İnce
Yer
(-%
40)
%100 Pamuk %50-50 Pamuk-Viskon %50-50 Pamuk-Polyester Şekil 5.23. İnce Yer Hatası Toplu Sonuçlar Çizgi Grafiği (Saçılım Grafiği)
İnce yer hatası toplu sonuçlarının dağılım grafiği incelendiğinde, grafik
eğrilerinin her üç iplik tipinin de benzer eğilimler gösterdiği ve pamuk ipliğin ince
yer değerinin diğer ipliklere göre daha fazla olduğu görülmektedir. Grafikten de
görüldüğü gibi, Ne 16 numaradaki ilk 18 iplik grubunda, sonuçlar arası gözle görülür
bariz farklılıklar dikkat çekmese de, iplik incelip numara Ne 24 ve özellikle Ne 32
olduğunda, iplik test sonuçları arasındaki farklılıklar daha da belirginleşmiştir. Bu
nedenle, ince yer testi için en yüksek sonuçları veren iplikler grafik üzerinde daha
çok Ne 24 ve Ne32 numarada kendini göstermiştir. Grafik dağılımı dikkatli
incelendiğinde her üç iplik tipinde de, 22, 28, 40, 46 ve 52 kodlu iplik numunelerinin
diğer ipliklere nazaran daha düşük ince yer değerine sahip olduğu görülmektedir.
İnce yer sonuç tabloları incelendiğinde bu ipliklerin her büküm değerindeki 78 dtex
elastan ve 3 elastan çekimi kullanılarak üretilen iplikler olduğu görülmektedir. Grafik
incelendiğinde 21, 26, 27, 33, 39, 43 ve 49 kodlu ipliklerin ince yer değeri için diğer
ipliklerden daha kötü sonuçlar verdiği görülmektedir. Bu ipliklerin ortak özellikleri
ise, 44 dtex elastanla üretilmiş olmalarıdır.
Şekil 5.24’de üç farklı karışım tipinin iplik numaralarına göre ayrılmış
ortalama ince yer hatası test sonuçları çubuk grafiği şeklinde gösterilmiştir.
123
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
İnce Yer (-%40)
19,79
112,02
375,57
0,37 6,24
57,90
4,03
154,17
38,94
0
50
100
150
200
250
300
350
400
Ne 16 Ne 24 Ne 32
İplik Numarası
İnce
Yer
/ km
%100 Pamuk %50-50 Pamuk-Viskon %50-50 Pamuk-Polyester Şekil 5.24. Ne 16, 24 ve 32 Numara İpliklerin Ortalama İnce Yer Hatası Grafiği
İnce yer hatası sütun grafik sonuçları incelendiğinde iplik numarasının
artmasıyla birlikte iplik üzerindeki ince yer sayısının da arttığı görülmektedir.
Literatürle paralel olarak, iplik inceldikçe, ince yer sayısı da artmaktadır. Genel
olarak pamuk (%100) ipliğinin ince yer sayısı en yüksek çıkmıştır. Pamuk (%100)
ipliğini, pamuk/polyester (%50/50) ipliği takip etmektedir. Pamuk/viskon (%50/50)
ipliğin ince yer sayısı ise en düşük çıkmıştır.
Çizelge 5.26’da ince yer hatası için yapılan istatistiksel analiz çerçevesinde
oluşturulan model tablosu verilmiştir. Programın önerdiği model çizelgede koyu
olarak yazılmıştır. İplik ince yer hatası için önerilen model 2FI etkileşim modelidir
ve istatistiksel analiz bu modele göre yapılmıştır.
Çizelge 5.26. İnce Yer Hatası İstatistiksel Model Tablosu
İstatistiksel Model
Standart Sapma
R2 Düzeltilmiş R2
Tahmin Edilen R2
Lineer 52.87 0.6993 0.6872 0.6685 2FI 26.34 0.9324 0.9224 0.9102 Kuadratik 18.50 0.9674 0.9617 0.9540 Kübik 10.20 0.9924 0.9884 0.9812
124
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.26’daki model tablosu incelendiğinde, kullanılacak modelin (2FI)
R2 değerinin 0.9324 olduğu görülmektedir. Bunun anlamı, kurulan modeldeki
faktörlerin (bağımsız değişkenler) modeli yaklaşık % 93 oranında
açıklayabildikleridir. Bu durum, ince yer hatası için oluşturulan modelin bağımsız
değişkenler ile bağımlı değişken arasındaki ilişkiyi oldukça yüksek bir oranda ifade
ettiğini göstermektedir.
Uygulanacak istatistiksel modelin belirlenmesinin ardından, model
sapmalarının (artıklarının) normal dağılıma uygun olup olmadığına bakılmalıdır.
Model sapmalarının, normal dağılım grafiğinde yaklaşık olarak bir doğru üzerinde
olmaları gerekmektedir. Bu şekilde seçilen modelin teyidi yapılmış olunmaktadır.
Şekil 5.25’de ince yer hatası için 2FI modeli uygulandığında oluşan sapmaların
normal dağılım grafiği verilmiştir. Grafikten de, sapmaların normal dağılıma uygun
dağıldığı görülmektedir.
DESIGN-EXPERT Plotince yer
Studentized Residuals
Nor
mal
% p
roba
bilit
y
Normal plot of residuals
-2.78 -1.29 0.20 1.69 3.18
1
5
10
2030
50
7080
90
95
99
Nor
mal
Ola
sılık
(%)
Standart Sapan Değerler
Şekil 5.25. İnce Yer Hatası İçin Normal Dağılım Grafiği
125
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
2FI etkileşim modelinin, ince yer hatası değerlendirmesi için uygun model
olduğu anlaşıldıktan sonra, modeli oluşturan değişkenlerin varyans analizi (ANOVA)
yapılmıştır. Varyans analizinde, modeli oluşturan bağımsız değişkenlerin modele
katkısının anlamlı olup olmadığına ve etki derecelerine bakılmaktadır. Daha öncede
belirtildiği gibi tez çalışması kapsamında anlamlılık seviyesi %5 alındığından,
P<0.05 olan değerler model için anlamlıdır ve bu terimler modele katılmıştır. Büküm
faktörü teriminin modele anlamlı bir katkısı olmamasına rağmen ana faktör
olduğundan dolayı modele dâhil edilmiştir. Çizelge 5.27’de 2FI modeli için ANOVA
tablosu verilmiştir.
Çizelge 5.27. İnce Yer Hatası ANOVA Tablosu
Varyans Kaynağı P Değeri Etki Düzeyi (%) Model <0.0001 Anlamlı Karışım Tipi <0.0001 26.86 İplik Numarası <0.0001 43.84 Büküm Faktörü 0.4454 0.25 Elastan Numarası <0.0001 0.97 Elastan Çekim Oranı 0.0046 0.73 Karışım Tipi x İplik Numarası <0.0001 22.13 Karışım Tipi x Elastan Numarası 0.0097 0.6 Karışım Tipi x Elastan Çekim Oranı 0.0015 0.62 İplik Numarası x Elastan Numarası 0.0001 1.07 İplik Numarası x Elastan Çekim Oranı 0.0140 0.28
Çizelge 5.27 incelendiğinde, karışım tipi, iplik numarası, elastan numarası,
elastan çekim oranı terimlerinin ve karışım tipi x iplik numarası, karışım tipi x
elastan numarası, karışım tipi x elastan çekim oranı, iplik numarası x elastan
numarası, iplik numarası x elastan numarası etkileşimlerinin modele anlamlı katkıları
olduğu görülmektedir. Büküm faktörünün ise modele anlamlı bir katkısı olmamasına
rağmen ana faktör olduğundan dolayı modele dâhil edilmiştir. Terimlerin modele etki
seviyesine baktığımızda, ince yer hatası için en büyük etkiyi iplik numarasının
oluşturduğu, onu karışım tipinin izlediği görülmektedir. İplik ince yer hatasına en az
etkiyi ise, ana faktör olduğu için modele katılan büküm faktörü yapmıştır.
3 farklı karışım tipiyle elde edilmiş ipliklerin ince yer hatası davranışlarını
gösteren model grafiği Şekil 5.26’da verilmiştir.
126
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.26. Karışım Tipinin İplik İnce Yer Hatası Üzerine Etkisi
Karışım tiplerinin ince yer üzerindeki etkisini gösteren yukarıdaki model
grafiğinden de görüldüğü gibi pamuk/viskon ipliklerin ince yer test sonuçları aynı
iplik düzgünsüzlüğünde olduğu gibi, diğer ipliklerden daha iyi çıkmıştır. Viskon,
pamuk gibi selülöz esaslı ama yapay bir liftir. Bu nedenle özellikle pamukla olan
karışımlarında, iplik kalite özelliklerini olumlu yönde arttırdığı bilinmektedir.
Kurulan istatistiksel modeldeki ana faktörlerin, iplik ince yer hatasıyla olan
ilişkilerini gösteren model grafikleri aşağıda verilmiştir. Şekil 5.27’de pamuk ipliği
için model grafikleri, Şekil 5.28’de pamuk/viskon ipliği için model grafikleri, Şekil
5.29’da ise pamuk/polyester ipliği için model grafikleri verilmiştir.
127
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.27. Pamuk İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik İnce Yer Hatası Üzerine Etkisi
Şekil 5.28. Pamuk/Viskon İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik İnce Yer Hatası Üzerine
Etkisi
128
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.29. Pamuk/Polyester İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik İnce Yer Hatası Üzerine
Etkisi
Ana faktörlerin, ince yer hatası ile ilişkilerini gösteren model grafikleri
incelendiğinde, üç iplik tipi için de, ana faktör olan, iplik numarası, elastan numarası
ve elastan çekim oranının, iplik ince yer hatası üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu
anlaşılmaktadır. Daha önce verilen ANOVA tablosu değerlendirmesinde de
bahsedildiği gibi model için ana faktörlerden birisi olan büküm faktörünün iplik ince
yer hatasına anlamlı bir etkisi yoktur. Bu durum model grafiklerinden de
görülmektedir. İplik numarasının artması, yani ipliğin incelmesi iplik üzerindeki ince
yer sayısının ciddi biçimde artmasına sebep olmaktadır. Bu durum özellikle pamuk
ve pamuk/polyester ipliklerinde ön plana çıkmaktadır. Elastan numarasının 44
dtex’den 78 dtex’e çıkması ince yer sayılarında bir miktar azalma sağlamıştır.
Elastan çekiminin artışı ise, özellikle pamuk ipliğinde, ince yer sayısının artmasına
neden olmaktadır.
Seçilen modele göre, ince yer hatasını ifade eden denklemler, çalışmada
kullanılan her karışım tipi için (pamuk, pamuk/viskon ve pamuk/polyester) aşağıda
belirtildiği gibi elde edilmiştir.
129
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Pamuk için;
İnce yer (-%40) = -346.54220 + (16.49776 x iplik no) + (4.02615 x büküm
faktörü*) + (0.69396 x elastan no) - (3.86544 x elastan çekim oranı) - (0.078279 x
iplik no x elastan no) + (2.04101 x iplik no x elastan çekim oranı) (5.10)
Pamuk/Viskon için;
İnce yer (-%40) = +8.48416 - (0.16087 x iplik no) + (4.02615 x büküm faktörü*) +
(1.66137 x elastan no) - (47.08970 x elastan çekim oranı) – (0.078279 x iplik no x
elastan no) + (2.04101 x iplik no x elastan çekim oranı) (5.11)
Pamuk/Polyester için;
İnce yer (-%40) = -83.19823 + (6.61091 x iplik no) + (4.02615 x büküm faktörü*)
+ (1.17164 x elastan no) - (44.66341 x elastan çekim oranı) – (0.078279 x iplik no x
elastan no) + (2.04101 x iplik no x elastan çekim oranı) (5.12)
* Büküm faktörü, modele istatistiksel olarak anlamlı katkı yapmadığı halde, ana
faktör olduğundan dolayı model denklemine katılmıştır.
5.5.2. Kalın Yer Hatası Test Sonuçları
Tez çalışması kapsamında kalın yer sonuçları için, “+50%” değeri baz
alınmıştır. Bunun anlamı, ipliğin 1 kilometresinde ki, %50 veya daha fazla
kalınlaşmaların sayısıdır. Çizelge 5.28’de 16 numara ipliklerin kalın yer sonuçları,
Çizelge 5.29’da 24 numara ipliklerin kalın yer sonuçları ve Çizelge 5.30’de ise 32
numara ipliklerin kalın yer sonuçları verilmiştir. Çizelgelerde verilen sonuçlar her
iplik tipi için 10 kopsa uygulanan 1’er testin toplamı olan 10 testin ortalamasıdır.
Kalın yer hatası için her iplik grubuna yapılan 10’ar testin sonuçları ekler kısmında
tablo şeklinde verilmiştir.
130
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.28. Ne 16 Numara İpliklerin Kalın Yer Hatası (+50%) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-1 21,8 3,0 23,6 3,5 A/B/C-2 22,9 2,0 24,3 44 4 A/B/C-3 20,9 2,9 20,9 3 A/B/C-4 19,1 1,2 13,9 3,5 A/B/C-5 22,0 1,8 20,3
3,5
78 4 A/B/C-6 20,8 4,0 16,6 3 A/B/C-7 23,3 2,8 22,0 3,5 A/B/C-8 26,2 2,7 22,7 44 4 A/B/C-9 22,1 3,1 22,0 3 A/B/C-10 20,7 2,1 13,7 3,5 A/B/C-11 29,8 2,0 17,4
4
78 4 A/B/C-12 26,6 3,0 18,2 3 A/B/C-13 17,9 3,2 23,3 3,5 A/B/C-14 24,2 3,0 24,4 44 4 A/B/C-15 23,1 1,9 16,6 3 A/B/C-16 18,6 1,8 20,0 3,5 A/B/C-17 27,7 3,8 20,1
16
4,5
78 4 A/B/C-18 29,7 2,5 27,6
131
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.29. Ne 24 Numara İpliklerin Kalın Yer Hatası (+50%) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-19 122,6 19,6 124,5 3,5 A/B/C-20 121,6 19,2 129,3 44 4 A/B/C-21 135,1 21,9 120,1 3 A/B/C-22 99,0 11,9 89,4 3,5 A/B/C-23 132,8 26,2 88,3
3,5
78 4 A/B/C-24 137,9 43,8 116,5 3 A/B/C-25 136,8 14,1 101,3 3,5 A/B/C-26 168,5 19,3 120,5 44 4 A/B/C-27 166,9 20,2 122,8 3 A/B/C-28 122,1 15,2 87,8 3,5 A/B/C-29 152,4 19,2 97,3
4
78 4 A/B/C-30 152,0 29,8 111,8 3 A/B/C-31 145,2 16,2 111,8 3,5 A/B/C-32 153,9 19,2 115,4 44 4 A/B/C-33 164,6 28,0 116,4 3 A/B/C-34 121,9 16,9 94,0 3,5 A/B/C-35 173,7 16,8 94,0
24
4,5
78 4 A/B/C-36 186,6 22,1 110,6
132
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.30. Ne 32 Numara İpliklerin Kalın Yer Hatası (+50%) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-37 362,7 70,1 317,7 3,5 A/B/C-38 379,0 72,1 304,3 44 4 A/B/C-39 453,4 86,3 365,4 3 A/B/C-40 300,7 42,0 264,9 3,5 A/B/C-41 342,3 46,0 262,0
3,5
78 4 A/B/C-42 369,0 76,8 302,9 3 A/B/C-43 429,3 77,5 268,3 3,5 A/B/C-44 368,2 61,6 233,6 44 4 A/B/C-45 360,4 58,3 251,1 3 A/B/C-46 316,1 79,1 244,8 3,5 A/B/C-47 374,9 56,7 288,1
4
78 4 A/B/C-48 424,1 72,5 325,0 3 A/B/C-49 470,4 81,9 299,2 3,5 A/B/C-50 386,9 64,4 239,4 44 4 A/B/C-51 346,3 70,5 244,1 3 A/B/C-52 331,3 58,0 224,2 3,5 A/B/C-53 342,6 65,1 257,2
32
4,5
78 4 A/B/C-54 348,1 62,3 224,5
Kalın yer hatası test sonuçlarının değerlendirilmesi kapsamında üç farklı
karışım tipi için kalın yer hatası test sonuçları aynı çizgi grafiği üzerinde Şekil
5.30’de gösterilmiştir.
133
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Kalın Yer (+%50)
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54
İplik Numune No
Kalın
Yer
/ km
%100 Pamuk %50-50 Pamuk-Viskon %50-50 Pamuk-Polyester Şekil 5.30. Kalın Yer Hatası Toplu Sonuçlar Çizgi Grafiği (Saçılım Grafiği)
Kalın yer hatası toplu sonuçlarının dağılım grafiği incelendiğinde, grafik
eğrilerinin her üç iplik tipinin de benzer eğilimler gösterdiği ve pamuk ipliğin kalın
yer değerinin diğer ipliklere göre daha fazla olduğu görülmektedir. Grafikten de
görüldüğü gibi, Ne 16 numaradaki ilk 18 iplik grubunda, sonuçlar arası gözle görülür
bariz farklılıklar dikkat çekmese de, iplik incelip numara Ne 24 ve özellikle Ne 32
olduğunda, iplik test sonuçları arasındaki farklılıklar daha da belirginleşmiştir. Bu
nedenle, ince yer testi için en yüksek sonuçları veren iplikler grafik üzerinde daha
çok Ne 24 ve Ne32 numarada kendini göstermiştir. Grafik dağılımı dikkatli
incelendiğinde özellikle pamuk ipliği başta olmak üzere, 22, 28, 34, 40, 46 ve 52
kodlu iplik numunelerinin diğer ipliklere nazaran daha düşük kalın yer değerine
sahip olduğu görülmektedir. Kalın yer sonuç tabloları incelendiğinde bu ipliklerin
her büküm değerindeki 78 dtex elastan ve 3 elastan çekimi kullanılarak üretilen
iplikler olduğu görülmektedir. Grafik incelendiğinde 24, 27, 30, 33, 36, 39, 42, 43 ve
49 kodlu ipliklerin genel olarak kalın yer değeri için diğer ipliklerden daha kötü
sonuçlar verdiği görülmektedir. Bu ipliklerin ortak özellikleri, 44 dtex elastanla veya
78 dtex elastanın 4 elastan çekimiyle üretilmiş olmalarıdır.
134
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.31’de üç farklı karışım tipinin iplik numaralarına göre ayrılmış
ortalama kalın yer hatası test sonuçları çubuk grafiği şeklinde gösterilmiştir.
Kalın Yer (+%50)
23,19
144,09
372,54
2,6021,09
66,73
20,33
108,43
273,15
0
50
100
150
200
250
300
350
400
Ne 16 Ne 24 Ne 32
İplik Numarası
Kalın
Yer
/ km
%100 Pamuk %50-50 Pamuk-Viskon %50-50 Pamuk-Polyester Şekil 5.31. Ne 16, 24 ve 32 Numara İpliklerin Ortalama Kalın Yer Hatası Grafiği
Kalın yer hatası sütun grafiği incelendiğinde, iplik numarasının artmasıyla
(ipliğin incelmesi) birlikte iplik üzerindeki kalın yer sayısının da arttığı
görülmektedir. Literatürle paralel olarak, iplik inceldikçe, kalın yer sayısı da
artmaktadır. Genel olarak pamuk (%100) ipliğinin kalın yer sayısı yüksek çıkmıştır.
Pamuk (%100) ipliğini, pamuk/polyester (%50/50) ipliği takip etmektedir.
Pamuk/viskon (%50/50) ipliğin kalın yer sayısı ise en düşük çıkmıştır.
Çizelge 5.31’de kalın yer hatası için yapılan istatistiksel analiz çerçevesinde
oluşturulan model tablosu verilmiştir. Programın önerdiği model çizelgede koyu
olarak yazılmıştır. İplik kalın yer hatası için önerilen model 2FI etkileşim modelidir
ve istatistiksel analiz bu modele göre yapılmıştır.
Çizelge 5.31. Kalın Yer Hatası İstatistiksel Model Tablosu
İstatistiksel Model
Standart Sapma
R2 Düzeltilmiş R2
Tahmin Edilen R2
Lineer 50.25 0.8036 0.7957 0.7834 2FI 21.33 0.9679 0.9632 0.9573 Kuadratik 14.66 0.9852 0.9826 0.9791 Kübik 10.80 0.9938 0.9906 0.9853
135
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.31’deki model tablosu incelendiğinde, kullanılacak modelin (2FI)
R2 değerinin 0.9679 olduğu görülmektedir. Bunun anlamı, kurulan modeldeki
faktörlerin (bağımsız değişkenler) modeli yaklaşık % 97 oranında
açıklayabildikleridir. Bu durum, kalın yer hatası için oluşturulan modelin bağımsız
değişkenler ile bağımlı değişken arasındaki ilişkiyi oldukça yüksek bir doğrulukla
ifade ettiğini göstermektedir.
Uygulanacak istatistiksel modelin belirlenmesinin ardından, model
sapmalarının (artıklarının) normal dağılıma uygun olup olmadığına bakılmalıdır.
Model sapmalarının, normal dağılım grafiğinde yaklaşık olarak bir doğru üzerinde
olmaları gerekmektedir. Bu şekilde seçilen modelin teyidi yapılmış olunmaktadır.
Şekil 5.32’da kalın yer hatası için 2FI modeli uygulandığında oluşan sapmaların
normal dağılım grafiği verilmiştir. Grafikten de, sapmaların normal dağılıma uygun
dağıldığı görülmektedir.
DESIGN-EXPERT Plotkalin yer
Studentized Residuals
Nor
mal
% p
roba
bilit
y
Normal plot of residuals
-2.91 -1.44 0.02 1.49 2.95
1
5
10
2030
50
7080
90
95
99
Nor
mal
Ola
sılık
(%)
Standart Sapan Değerler
Şekil 5.32. Kalın Yer Hatası İçin Normal Dağılım Grafiği
136
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
2FI etkileşim modelinin, kalın yer hatası değerlendirmesi için uygun model
olduğu anlaşıldıktan sonra, modeli oluşturan değişkenlerin varyans analizi (ANOVA)
yapılmıştır. Varyans analizinde, modeli oluşturan bağımsız değişkenlerin modele
katkısının anlamlı olup olmadığına ve etki derecelerine bakılmaktadır. Daha öncede
belirtildiği gibi tez çalışması kapsamında anlamlılık seviyesi %5 alındığından,
P<0.05 olan değerler model için anlamlıdır ve bu terimler modele katılmıştır. Çizelge
5.32’de 2FI modeli için ANOVA tablosu verilmiştir.
Çizelge 5.32. Kalın Yer Hatası ANOVA Tablosu
Varyans Kaynağı P Değeri Etki Düzeyi (%) Model <0.0001 Anlamlı Karışım Tipi <0.0001 24.51 İplik Numarası <0.0001 57.08 Büküm Faktörü 0.8447 4.526E-003 Elastan Numarası 0.0538 0.059 Elastan Çekim Oranı 0.0512 0.14 Karışım Tipi x İplik Numarası <0.0001 16.49 Elastan Numarası x Elastan Çekim Oranı 0.0230 0.12
Çizelge 5.32 incelendiğinde, karışım tipi, iplik numarası, terimlerinin ve
karışım tipi x iplik numarası, elastan numarası x elastan çekim oranı etkileşimlerinin
modele anlamlı katkıları olduğu görülmektedir. Elastan numarası ve elastan çekim
oranı terimlerinin katkılarının anlamlılık seviyesi sınır değerine çok yakın olduğu
görülmektedir. Büküm faktörünün ise modele anlamlı bir katkısı olmamasına rağmen
ana faktör olduğundan dolayı modele dâhil edilmiştir. Terimlerin modele etki
seviyesine baktığımızda, kalın yer hatası için en büyük etkiyi iplik numarasının
oluşturduğu, onu karışım tipinin izlediği görülmektedir. İplik kalın yer hatasına en az
etkiyi ise, ana faktör olduğu için modele katılan büküm faktörü yapmıştır.
3 farklı karışım tipiyle elde edilmiş ipliklerin kalın yer hatası davranışlarını
gösteren model grafiği Şekil 5.33’de verilmiştir.
137
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.33. Karışım Tipinin İplik Kalın Yer Hatası Üzerine Etkisi
Karışım tiplerinin kalın yer üzerindeki etkisini gösteren yukarıdaki model
grafiğinden de görüldüğü gibi pamuk/viskon ipliklerin kalın yer test sonuçları aynı
iplik düzgünsüzlüğünde ve ince yer hatasında olduğu gibi, diğer ipliklerden daha iyi
çıkmıştır.
Kurulan istatistiksel modeldeki ana faktörlerin, iplik kalın yer hatasıyla olan
ilişkilerini gösteren model grafikleri aşağıda verilmiştir. Şekil 5.34’de pamuk ipliği
için model grafikleri, Şekil 5.35’de pamuk/viskon ipliği için model grafikleri, Şekil
5.36’da ise pamuk/polyester ipliği için model grafikleri verilmiştir.
138
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.34. Pamuk İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Kalın Yer Hatası Üzerine Etkisi
Şekil 5.35. Pamuk/Viskon İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Kalın Yer Hatası Üzerine
Etkisi
139
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.36. Pamuk/Polyester İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Kalın Yer Hatası
Üzerine Etkisi
Ana faktörlerin, kalın yer hatası ile ilişkilerini gösteren model grafikleri
incelendiğinde, üç iplik tipi için de, ana faktör olan iplik numarasının, kalın yer
hatası üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu anlaşılmaktadır. İplik numarasının
artması, iplik üzerindeki kalın yer sayısını da anlamlı bir biçimde artış yaratmıştır.
Büküm faktörü, elastan numarası ve elastan çekim oranının iplik üzerindeki kalın yer
sayısını anlamlı biçimde etkilemediği grafiklerden de anlaşılmaktadır.
Seçilen modele göre, kalın yer hatasını ifade eden denklemler, çalışmada
kullanılan her karışım tipi için (pamuk, pamuk/viskon ve pamuk/polyester) aşağıda
belirtildiği gibi elde edilmiştir.
140
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Pamuk için;
Kalın yer (+%50)= -207.35631 + (20.37551 x iplik no) - (0.55143 x büküm faktörü*)
- (2.22266 x elastan no**) - (27.30544 x elastan çekim oranı**) + (0.58014 x elastan
no x elastan çekim oranı) (5.13)
Pamuk/Viskon için;
Kalın yer = +43.43831 + (4.00833 x iplik no) - (0.55143 x büküm faktörü*) -
(2.22266 x elastan no**) - (27.30544 x elastan çekim oranı**) + (0.58014 x elastan
no x elastan çekim oranı) (5.14)
Pamuk/Polyester için;
Kalın yer = -124.23519 + (15.18390 x iplik no) - (0.55143 x büküm faktörü*) –
(2.22266 x elastan no**) - (27.30544 x elastan çekim oranı**) + (0.58014 x elastan
no x elastan çekim oranı) (5.15)
* Büküm faktörü, modele istatistiksel olarak anlamlı katkı yapmadığı halde, ana
faktör olduğundan dolayı model denklemine katılmıştır.
** Elastan numarası ve elastan çekim oranının, kalın yer hatası üzerine etkileri
istatistiksel olarak sınır değerlerde çıkmıştır. Ancak ana faktör olduklarından model
denklemine dahil edilmişlerdir.
5.5.3. Neps Hatası Test Sonuçları
Neps sonuçları değerlendirmesi için, ring ipliklerinin değerlendirilmesinde
kullanılan “+200%” değeri baz alınmıştır. Bunun anlamı, ipliğin 1 kilometresinde ki,
%200 (iplik kesit alanının üç katı) veya daha fazla kalınlaşmaların sayısıdır. Çizelge
5.33’de 16 numara ipliklerin neps sonuçları, Çizelge 5.34’da 24 numara ipliklerin
neps sonuçları ve Çizelge 5.35’de ise 32 numara ipliklerin neps sonuçları verilmiştir.
Çizelgelerde verilen sonuçlar her iplik tipi için 10 kopsa uygulanan 1’er testin
toplamı olan 10 testin ortalamasıdır. Neps hatası için her iplik grubuna yapılan 10’ar
testin sonuçları ekler kısmında tablo şeklinde verilmiştir.
141
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.33. Ne 16 Numara İpliklerin Neps Hatası (+200%) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-1 22,6 5,5 64,7 3,5 A/B/C-2 18,6 5,1 56,8 44 4 A/B/C-3 21,7 6,1 55,8 3 A/B/C-4 17,5 3,2 46,3 3,5 A/B/C-5 16,7 3,9 50,5
3,5
78 4 A/B/C-6 17,3 6,3 42,2 3 A/B/C-7 27,5 5,0 55,5 3,5 A/B/C-8 23,3 6,7 60,1 44 4 A/B/C-9 23,1 6,1 56,0 3 A/B/C-10 16,2 4,6 47,9 3,5 A/B/C-11 22,3 3,1 47,9
4
78 4 A/B/C-12 15,2 3,0 55,2 3 A/B/C-13 20,7 4,5 61,6 3,5 A/B/C-14 22,8 4,7 63,0 44 4 A/B/C-15 24,4 5,8 49,1 3 A/B/C-16 15,0 3,0 51,4 3,5 A/B/C-17 20,2 5,1 51,9
16
4,5
78 4 A/B/C-18 18,6 3,4 58,7
142
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.34. Ne 24 Numara İpliklerin Neps Hatası (+200%) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-19 106,6 41,0 174,1 3,5 A/B/C-20 102,8 32,2 186,9 44 4 A/B/C-21 114,6 29,7 168,0 3 A/B/C-22 70,3 21,3 131,3 3,5 A/B/C-23 117,0 36,0 132,2
3,5
78 4 A/B/C-24 126,5 105,0 177,1 3 A/B/C-25 111,8 30,0 148,3 3,5 A/B/C-26 126,3 29,6 171,9 44 4 A/B/C-27 118,7 30,0 172,9 3 A/B/C-28 86,2 21,4 118,5 3,5 A/B/C-29 114,1 28,9 138,8
4
78 4 A/B/C-30 120,1 40,5 152,8 3 A/B/C-31 119,0 32,7 178,3 3,5 A/B/C-32 118,0 29,3 159,2 44 4 A/B/C-33 130,4 50,8 175,2 3 A/B/C-34 94,7 24,9 134,7 3,5 A/B/C-35 119,7 22,3 139,2
24
4,5
78 4 A/B/C-36 142,5 24,2 139,2
143
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.35. Ne 32 Numara İpliklerin Neps Hatası (+200%) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-37 375,1 110,9 457,4 3,5 A/B/C-38 415,8 121,8 453,5 44 4 A/B/C-39 497,3 130,1 529,4 3 A/B/C-40 335,7 87,1 394,5 3,5 A/B/C-41 365,0 93,0 392,5
3,5
78 4 A/B/C-42 440,1 133,9 483,9 3 A/B/C-43 424,4 124,9 423,8 3,5 A/B/C-44 372,9 110,2 364,7 44 4 A/B/C-45 385,0 104,9 399,4 3 A/B/C-46 327,8 102,9 362,1 3,5 A/B/C-47 414,9 103,8 433,0
4
78 4 A/B/C-48 509,2 119,7 479,4 3 A/B/C-49 437,3 132,9 450,0 3,5 A/B/C-50 417,3 121,0 378,7 44 4 A/B/C-51 384,3 113,3 394,0 3 A/B/C-52 314,4 94,9 330,5 3,5 A/B/C-53 357,9 110,4 376,3
32
4,5
78 4 A/B/C-54 348,3 98,7 347,5
Neps hatası test sonuçlarının değerlendirilmesi kapsamında üç farklı karışım
tipi için neps hatası test sonuçları aynı çizgi grafiği üzerinde Şekil 5.37’de
gösterilmiştir.
144
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Neps (+%200)
0
100
200
300
400
500
600
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54
İplik Numune No
Nep
s (+
%20
0)
%100 Pamuk %50-50 Pamuk-Viskon %50-50 Pamuk-Polyester Şekil 5.37. Neps Hatası Toplu Sonuçlar Çizgi Grafiği (Saçılım Grafiği)
Neps hatası toplu sonuçlarının dağılım grafiği incelendiğinde, grafik
eğrilerinin her üç iplik tipinin de benzer eğilimler gösterdiği ve pamuk/polyester
ipliğin neps değerinin diğer ipliklere göre daha fazla olduğu görülmektedir. Grafikten
de görüldüğü gibi, Ne 16 numaradaki ilk 18 iplik grubunda, sonuçlar arası gözle
görülür bariz farklılıklar dikkat çekmese de, iplik incelip numara Ne 24 ve özellikle
Ne 32 olduğunda, iplik test sonuçları arasındaki farklılıklar daha da belirginleşmiştir.
Bu nedenle, ince yer testi için en yüksek sonuçları veren iplikler grafik üzerinde daha
çok Ne 24 ve Ne32 numarada kendini göstermiştir. Grafik dağılımı dikkatli
incelendiğinde özellikle pamuk ipliği başta olmak üzere, 22, 28, 34, 40, 46 ve 52
kodlu iplik numunelerinin diğer ipliklere nazaran daha düşük neps yer değerine sahip
olduğu görülmektedir. Neps sonuç tabloları incelendiğinde bu ipliklerin her büküm
değerindeki 78 dtex elastan ve 3 elastan çekimi kullanılarak üretilen iplikler olduğu
görülmektedir. Grafik incelendiğinde 24, 33, 39, 42, 48 ve 49 kodlu ipliklerin genel
olarak neps değeri için diğer ipliklerden daha kötü sonuçlar verdiği görülmektedir.
Bu ipliklerin ortak özellikleri, 44 dtex elastanla veya 78 dtex elastanın 4 elastan
çekimiyle üretilmiş olmalarıdır.
145
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.38’de üç farklı karışım tipinin iplik numaralarına göre ayrılmış
ortalama neps hatası test sonuçları çubuk grafiği şeklinde gösterilmiştir.
Neps (+%200)
20,21
113,29
395,71
4,73
111,91
54,14
155,48
413,92
34,99
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
Ne 16 Ne 24 Ne 32
İplik Numarası
Nep
s / k
m
%100 Pamuk %50-50 Pamuk-Viskon %50-50 Pamuk-Polyester Şekil 5.38. Ne 16, 24 ve 32 Numara İpliklerin Ortalama Neps Hatası Grafiği
Neps hatası sütun grafiği sonuçları incelendiğinde, iplik numarasının
artmasıyla birlikte iplik üzerindeki neps sayısının da arttığı görülmektedir. Literatürle
paralel olarak, iplik inceldikçe, neps sayısı da artmaktadır. Genel olarak
pamuk/polyester (%50/50) ipliğin neps sayısı yüksek çıkmışsa da, pamuk (%100)
ipliğinin neps sayısı pamuk/polyester ipliğe yakın çıkmıştır. Pamuk/viskon (%50/50)
ipliğin neps sayısı ise en düşük çıkmıştır.
Çizelge 5.36’da neps hatası için yapılan istatistiksel analiz çerçevesinde
oluşturulan model tablosu verilmiştir. Programın önerdiği model çizelgede koyu
olarak yazılmıştır. Neps hatası için önerilen model 2FI etkileşim modelidir ve
istatistiksel analiz bu modele göre yapılmıştır.
146
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.36. Neps Hatası İstatistiksel Model Tablosu
İstatistiksel Model
Standart Sapma
R2 Düzeltilmiş R2
Tahmin Edilen R2
Lineer 64.10 0.8127 0.8053 0.7942 2FI 39.94 0.9339 0.9244 0.9139 Kuadratik 24.33 0.9760 0.9719 0.9664 Kübik 16.83 0.9912 0.9866 0.9789
Çizelge 5.36’daki model tablosu incelendiğinde, kullanılacak modelin (2FI)
R2 değerinin 0.9339 olduğu görülmektedir. Bunun anlamı, kurulan modeldeki
faktörlerin (bağımsız değişkenler) modeli yaklaşık % 93 oranında
açıklayabildikleridir. Bu durum, neps hatası için oluşturulan modelin bağımsız
değişkenler ile bağımlı değişken arasındaki ilişkiyi oldukça yüksek bir doğrulukla
ifade ettiğini göstermektedir.
Uygulanacak istatistiksel modelin belirlenmesinin ardından, model
sapmalarının (artıklarının) normal dağılıma uygun olup olmadığına bakılmalıdır.
Model sapmalarının, normal dağılım grafiğinde yaklaşık olarak bir doğru üzerinde
olmaları gerekmektedir. Bu şekilde seçilen modelin teyidi yapılmış olunmaktadır.
Şekil 5.39’da neps hatası için 2FI modeli uygulandığında oluşan sapmaların normal
dağılım grafiği verilmiştir. Grafikten de, sapmaların normal dağılıma uygun dağıldığı
görülmektedir.
147
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
DESIGN-EXPERT Plotneps
Studentized Residuals
Nor
mal
% p
roba
bilit
y
Normal plot of residuals
-2.35 -0.98 0.39 1.75 3.12
1
5
10
2030
50
7080
90
95
99
Nor
mal
Ola
sılık
(%)
Şekil 5.39. Neps Hatası İçin Normal Dağılım Grafiği
2FI etkileşim modelinin, neps hatası değerlendirmesi için uygun model
olduğu anlaşıldıktan sonra, modeli oluşturan değişkenlerin varyans analizi (ANOVA)
yapılmıştır. Varyans analizinde, modeli oluşturan bağımsız değişkenlerin modele
katkısının anlamlı olup olmadığına ve etki derecelerine bakılmaktadır. Daha öncede
belirtildiği gibi tez çalışması kapsamında anlamlılık seviyesi %5 alındığından,
P<0.05 olan değerler model için anlamlıdır ve bu terimler modele katılmıştır. Çizelge
5.37’de 2FI modeli için ANOVA tablosu verilmiştir.
Çizelge 5.37. Neps Hatası ANOVA Tablosu
Varyans Kaynağı P Değeri Etki Düzeyi (%) Model <0.0001 Anlamlı Karışım Tipi <0.0001 21.36 İplik Numarası <0.0001 63.52 Büküm Faktörü 0.1756 0.070 Elastan Numarası 0.0200 0.25 Elastan Çekim Oranı 0.0710 0.13 Karışım Tipi x İplik Numarası <0.0001 12.34
Standart Sapan Değerler
148
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.37 incelendiğinde, karışım tipi, iplik numarası, elastan numarası
terimlerinin ve karışım tipi x iplik numarası etkileşiminin modele anlamlı katkıları
olduğu görülmektedir. Büküm faktörü ve elastan çekim oranı terimleri ise modele
anlamlı bir katkısı olmamasına rağmen ana faktör olduklarından dolayı modele dâhil
edilmiştir. Terimlerin modele etki seviyesine baktığımızda, neps hatası için en büyük
etkiyi iplik numarasının oluşturduğu, onu karışım tipinin izlediği görülmektedir.
Neps hatasına en az etkiyi ise, ana faktör olduğu için modele katılan büküm faktörü
yapmıştır.
3 farklı karışım tipiyle elde edilmiş ipliklerin neps hatası davranışlarını
gösteren model grafiği Şekil 5.40’da verilmiştir.
Şekil 5.40. Karışım Tipinin İplik Neps Hatası Üzerine Etkisi
Karışım tiplerinin neps hatası üzerindeki etkisini gösteren yukarıdaki model
grafiğinden de görüldüğü gibi pamuk/viskon ipliklerin neps hatası test sonuçları aynı
iplik düzgünsüzlüğünde, ince yer ve kalın yer hatasında olduğu gibi, diğer ipliklerden
daha iyi çıkmıştır.
Kurulan istatistiksel modeldeki ana faktörlerin, iplik neps hatasıyla olan
ilişkilerini gösteren model grafikleri aşağıda verilmiştir. Şekil 5.41’de pamuk ipliği
149
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
için model grafikleri, Şekil 5.42’de pamuk/viskon ipliği için model grafikleri, Şekil
5.43’de ise pamuk/polyester ipliği için model grafikleri verilmiştir.
Şekil 5.41. Pamuk İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Neps Hatası Üzerine Etkisi
150
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.42. Pamuk/Viskon İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Neps Hatası Üzerine
Etkisi
Şekil 5.43. Pamuk/Polyester İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Neps Hatası Üzerine
Etkisi
151
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Ana faktörlerin, neps hatası ile ilişkilerini gösteren model grafikleri
incelendiğinde, üç iplik tipi için de, ana faktör olan iplik numarası ve elastan
numarasının, neps hatası üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu anlaşılmaktadır. Daha
önce verilen ANOVA tablosu değerlendirmesinde de bahsedildiği gibi model için
büküm faktörü ve elastan çekim oranının anlamlı bir etkisi yoktur. Bu durum model
grafiklerinden de görülmektedir. İplik numarasının artması, yani ipliğin incelmesi
iplik üzerindeki neps sayısının ciddi biçimde artmasına sebep olmaktadır. Bu durum
özellikle pamuk ve pamuk-polyester ipliklerinde daha fazla meydana gelmektedir.
Elastan numarasının 44 dtex’den 78 dtex’e çıkması iplik üzerindeki neps sayısında
bir miktar azalma sağlamıştır. Bu durum her üç tip iplik için de geçerlidir.
Seçilen modele göre, neps hatasını ifade eden denklemler, çalışmada
kullanılan her karışım tipi için (pamuk, pamuk/viskon ve pamuk/polyester) aşağıda
belirtildiği gibi elde edilmiştir.
Pamuk için;
Neps (+%200) = -347.59686 + (22.49081 x iplik no) – (10.70316 x büküm faktörü*)
– (0.44389 x elastan no) + (14.38287 x elastan çekim oranı*) (5.16)
Pamuk/Viskon için;
Neps (+%200) = -90.68271 + (6.69896 x iplik no) - (10.70316 x büküm faktörü*) –
(0.44389 x elastan no) + (14.38287 x elastan çekim oranı*) (5.17)
Pamuk/Polyester için;
Neps (+%200) = -312.26882 + (22.48611 x iplik no) – (10.70316 x büküm faktörü*)
-(0.44389 x elastan no) + (14.38287 x elastan çekim oranı*) (5.18)
* Büküm faktörü ve elastan çekim oranı, modele istatistiksel olarak anlamlı katkı
yapmadığı halde, ana faktör olduğundan dolayı model denklemine katılmıştır.
152
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
5.6. İplik Tüylülüğü Test Sonuçları
İplik tüylülüğünün değerlendirilmesinde, daha öncede bahsedildiği şekilde,
iplik için rahatsız edici tüylülük olarak bilinen ve iplik yüzeyinden çıkan 3 mm ve
daha uzun tüylerin toplam sayısı olan S3 değeri kullanılmıştır. Çizelge 5.38’de 16
numara ipliklerin tüylülük (S3) sonuçları, Çizelge 5.39’da 24 numara ipliklerin
tüylülük sonuçları ve Çizelge 5.40’de ise 32 numara ipliklerin tüylülük sonuçları
verilmiştir. Çizelgelerde verilen sonuçlar her iplik tipi için 10 kopsa uygulanan 1’er
testin toplamı olan 10 testin ortalamasıdır. Tüylülük için her iplik grubuna yapılan
10’ar testin sonuçları ekler kısmında tablo şeklinde verilmiştir.
Çizelge 5.38. Ne 16 Numara İpliklerin Tüylülük (S3) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-1 797 873 675 3,5 A/B/C-2 975 885 598 44 4 A/B/C-3 773 973 602 3 A/B/C-4 867 927 543 3,5 A/B/C-5 822 1045 509
3,5
78 4 A/B/C-6 730 717 565 3 A/B/C-7 845 924 641 3,5 A/B/C-8 710 585 541 44 4 A/B/C-9 835 899 537 3 A/B/C-10 892 806 533 3,5 A/B/C-11 812 821 572
4
78 4 A/B/C-12
16
841 709 450 3 A/B/C-13 760 808 612 3,5 A/B/C-14 806 698 590 44 4 A/B/C-15 614 683 559 3 A/B/C-16 857 799 606 3,5 A/B/C-17 773 714 581
4,5
78 4 A/B/C-18 753 788 510
153
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.39. Ne 24 Numara İpliklerin Tüylülük (S3) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-19 477 389 245 3,5 A/B/C-20 486 320 234 44 4 A/B/C-21 391 358 273 3 A/B/C-22 473 478 363 3,5 A/B/C-23 491 500 365
3,5
78 4 A/B/C-24 534 535 449 3 A/B/C-25 461 382 306 3,5 A/B/C-26 396 333 257 44 4 A/B/C-27 361 381 251 3 A/B/C-28 511 452 328 3,5 A/B/C-29 490 538 396
4
78 4 A/B/C-30 488 587 496 3 A/B/C-31 600 436 290 3,5 A/B/C-32 495 353 270 44 4 A/B/C-33 478 439 315 3 A/B/C-34 469 394 330 3,5 A/B/C-35 466 408 313
24
4,5
78 4 A/B/C-36 462 401 317
154
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.40. Ne 32 Numara İpliklerin Tüylülük (S3) Sonuç Tablosu
İplik Num. (Ne)
Büküm Fak. (αe)
Elastan Num. (dtex)
Elastan Çekimi
İplik Kodu
Pamuk (%100)
(A)
Pamuk/ Viskon (%50/50)
(B)
Pamuk/ Polyester(%50/50)
(C) 3 A/B/C-37 536 477 377 3,5 A/B/C-38 415 374 290 44 4 A/B/C-39 436 380 300 3 A/B/C-40 666 552 383 3,5 A/B/C-41 464 478 329
3,5
78 4 A/B/C-42 612 475 320 3 A/B/C-43 471 293 284 3,5 A/B/C-44 443 314 197 44 4 A/B/C-45 423 315 247 3 A/B/C-46 482 485 350 3,5 A/B/C-47 537 462 376
4
78 4 A/B/C-48 392 431 326 3 A/B/C-49 499 433 352 3,5 A/B/C-50 542 370 299 44 4 A/B/C-51 438 359 318 3 A/B/C-52 436 488 317 3,5 A/B/C-53 247 317 195
32
4,5
78 4 A/B/C-54 437 336 270
İplik tüylülüğü test sonuçlarının değerlendirmesi kapsamında üç farklı
karışım tipi için iplik tüylülüğü test sonuçları aynı çizgi grafiği üzerinde Şekil
5.44’de gösterilmiştir.
155
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
TÜYLÜLÜK (S3)
0
200
400
600
800
1000
1200
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54
İplik Numune No
S3
%100 Pamuk %50-50 Pamuk- Viskon %50-50 Pamuk-Polyester Şekil 5.44. İplik Tüylülüğü Toplu Sonuçlar Çizgi Grafiği (Saçılım Grafiği)
İplik tüylülüğü toplu sonuçlarının dağılım grafiği incelendiğinde, 8, 12, 15,
20, 26, 32, 38 ve 53 kodlu iplik numunelerinin diğer ipliklere nazaran daha düşük
tüylülük değerine sahip olduğu göze çarpmaktadır. Tüylülük sonuç tabloları
incelendiğinde bu ipliklerin büyük çoğunlukla 44 dtex elastanla ve 3,5-4 elastan
çekim oranlarıyla üretilen iplikler olduğu görülmektedir. Grafik incelendiğinde 7, 24,
37, 40 ve 52 kodlu ipliklerin de genel olarak daha yüksek tüylülük değerlerine sahip
oldukları görülmektedir. Bu ipliklerin ortak özellikleri ise, birisi hariç diğerlerinin 3
elastan çekimiyle üretilmiş olmalarıdır. Elastan çekimi 3’e düştüğünde iplik
tüylülüğünde grafiksel olarak fark edilir düzeyde artış gözlenmektedir.
Şekil 5.45’de üç farklı karışım tipinin iplik numaralarına göre ayrılmış
ortalama tüylülük test sonuçları çubuk grafiği şeklinde gösterilmiştir.
156
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Tüylülük (S3)
803,44 814,11
426,83 407,72
322,11 307,33
473,83 470,89
568,00
0
100
200
300
400
500
600
700
800
900
Ne 16 Ne 24 Ne 32
İplik Numarası
S3
%100 Pamuk %50-50 Pamuk-Viskon %50-50 Pamuk-Polyester Şekil 5.45. Ne 16, 24 ve 32 Numara İpliklerin Ortalama Tüylülük Grafiği
İplik tüylülüğü sütun grafiği sonuçları incelendiğinde, iplik numarasının
artmasıyla birlikte tüylülüğün azaldığı görülmektedir. Düz iplikte de olan bu durum,
elastanlı iplik içinde geçerlidir ve iplik inceldikçe, kesitteki lif sayısı azaldığından,
iplik tüylülüğü azalmıştır. Genel olarak pamuk (%100) ipliğinin tüylülük değeri en
yüksek çıkmışsa da, pamuk/viskon (%50/50) ipliğin tüylülük değeri pamuğa yakın
çıkmıştır. Pamuk/polyester (%50/50) ipliğin tüylülük değeri ise en düşük çıkmıştır.
Çizelge 5.41’de iplik tüylülüğü için yapılan istatistiksel analiz çerçevesinde
oluşturulan model tablosu verilmiştir. Programın önerdiği model çizelgede koyu
olarak yazılmıştır. İplik tüylülüğü için önerilen model Lineer modelidir ve
istatistiksel analiz bu modele göre yapılmıştır.
Çizelge 5.41. İplik Tüylülüğü İstatistiksel Model Tablosu
İstatistiksel Model
Standart Sapma
R2 Düzeltilmiş R2
Tahmin Edilen R2
Lineer 97.73 0.7490 0.7388 0.7252 2FI 97.26 0.7751 0.7413 0.7031 Kuadratik 69.79 0.8868 0.8668 0.8414 Kübik 64.51 0.9264 0.8862 0.8145
157
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Çizelge 5.41’deki model tablosu incelendiğinde, kullanılacak modelin
(Lineer) R2 değerinin 0.749 olduğu görülmektedir. Bunun anlamı, kurulan modeldeki
faktörlerin (bağımsız değişkenler) modeli yaklaşık % 75 oranında
açıklayabildikleridir. Bu durum, iplik tüylülüğü için oluşturulan modelin bağımsız
değişkenler ile bağımlı değişken arasındaki ilişkiyi yüksek sayılabilecek bir
doğrulukla ifade ettiğini göstermektedir.
Uygulanacak istatistiksel modelin belirlenmesinin ardından, model
sapmalarının (artıklarının) normal dağılıma uygun olup olmadığına bakılmalıdır.
Model sapmalarının, normal dağılım grafiğinde yaklaşık olarak bir doğru üzerinde
olmaları gerekmektedir. Bu şekilde seçilen modelin teyidi yapılmış olunmaktadır.
Şekil 5.46’da iplik tüylülüğü için Lineer modeli uygulandığında oluşan sapmaların
normal dağılım grafiği verilmiştir. Grafikten de, sapmaların normal dağılıma uygun
dağıldığı görülmektedir.
DESIGN-EXPERT Plottüylülük
Studentized Residuals
Nor
mal
% p
roba
bilit
y
Normal plot of residuals
-2.12 -0.89 0.33 1.56 2.78
1
5
10
2030
50
7080
90
95
99
Nor
mal
Ola
sılık
(%)
Standart Sapan Değerler
Şekil 5.46. İplik Tüylülüğü İçin Normal Dağılım Grafiği
158
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Lineer modelinin, iplik tüylülüğü değerlendirmesi için uygun model olduğu
anlaşıldıktan sonra, modeli oluşturan değişkenlerin varyans analizi (ANOVA)
yapılmıştır. Varyans analizinde, modeli oluşturan bağımsız değişkenlerin modele
katkısının anlamlı olup olmadığına ve etki derecelerine bakılmaktadır. Daha öncede
belirtildiği gibi tez çalışması kapsamında anlamlılık seviyesi %5 alındığından,
P<0.05 olan değerler model için anlamlıdır ve bu terimler modele katılmıştır. Çizelge
5.42’de Lineer model için ANOVA tablosu verilmiştir.
Çizelge 5.42. İplik Tüylülüğü ANOVA Tablosu
Varyans Kaynağı P Değeri Etki Düzeyi (%) Model <0.0001 Anlamlı Karışım Tipi <0.0001 18.80 İplik Numarası <0.0001 64.17 Büküm Faktörü 0.0004 1.71 Elastan Numarası 0.4975 0.32 Elastan Çekim Oranı 0.0225 1.01
Çizelge 5.42 incelendiğinde, karışım tipi, iplik numarası, büküm faktörü ve
elastan çekim oranı terimlerinin modele anlamlı katkıları olduğu görülmektedir.
Elastan numarası terimi ise modele anlamlı bir katkısı olmamasına rağmen ana faktör
olduğundan dolayı modele dâhil edilmiştir. Terimlerin modele etki seviyesine
baktığımızda, iplik tüylülüğü için en büyük etkiyi iplik numarasının oluşturduğu, onu
karışım tipinin izlediği görülmektedir. İplik tüylülüğüne en az etkiyi ise, ana faktör
olduğu için modele katılan elastan numarası yapmıştır.
3 farklı karışım tipiyle elde edilmiş ipliklerin tüylülük davranışlarını gösteren
model grafiği Şekil 5.47’de verilmiştir.
159
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.47. Karışım Tipinin İplik Tüylülüğü Üzerine Etkisi
Karışım tiplerinin iplik tüylülüğü üzerindeki etkisini gösteren yukarıdaki
model grafiğinden de görüldüğü gibi pamuk/polyester ipliklerin iplik tyülülük
değerleri diğer ipliklerden daha iyi çıkmıştır.
Kurulan istatistiksel modeldeki ana faktörlerin, iplik tüylülüğüyle olan
ilişkilerini gösteren model grafikleri aşağıda verilmiştir. Şekil 5.48’de pamuk ipliği
için model grafikleri, Şekil 5.49’da pamuk/viskon ipliği için model grafikleri, Şekil
5.50’de ise pamuk/polyester ipliği için model grafikleri verilmiştir.
160
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.48. Pamuk İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Tüylülüğü Üzerine Etkisi
Şekil 5.49. Pamuk/Viskon İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Tüylülüğü Üzerine Etkisi
161
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Şekil 5.50. Pamuk/Polyester İpliği İçin Ana Faktörlerin İplik Tüylülüğü Üzerine Etkisi
Ana faktörlerin, iplik tüylülüğü ile ilişkilerini gösteren model grafikleri
incelendiğinde, üç iplik tipi için de, ana faktör olan iplik numarası, büküm faktörü ve
elastan çekim oranının, iplik tüylülüğü üzerinde anlamlı bir etkisinin olduğu
anlaşılmaktadır. Daha önce verilen ANOVA tablosu değerlendirmesinde de
bahsedildiği gibi model için ana faktörlerden birisi olan elastan numarasının iplik
tüylülüğüne anlamlı bir etkisi yoktur. Bu durum model grafiklerinden de
görülmektedir. İplik numarasının artması, yani ipliğin incelmesi iplik tüylülüğünü
ciddi biçimde azaltmaktadır. Bu durum özellikle pamuk ve pamuk/viskon
ipliklerinde ön plana çıkmaktadır. Bükümün ve elastan çekim oranının artması her üç
tip iplikte de tüylülüğü azaltmaktadır.
Seçilen modele göre, iplik tüylülüğünü ifade eden denklemler, çalışmada
kullanılan her karışım tipi için (pamuk, pamuk/viskon, pamuk/polyester) aşağıda
belirtildiği gibi elde edilmiştir.
162
5. BULGULAR VE TARTIŞMA Deniz VURUŞKAN
Pamuk için;
Tüylülük (S3) = +1496.54060 - (20.69329 x iplik no) - (69.31840 x büküm faktörü)
+ (0.31601 x elastan no*) - (44.43423 x elastan çekim oranı) (5.19)
Pamuk/Viskon için;
Tüylülük (S3) = +1483.77455 - (20.69329 x iplik no) - (69.31840 x büküm faktörü)
+ (0.31601 x elastan no*) - (44.43423 x elastan çekim oranı) (5.20)
Pamuk/Polyester için;
Tüylülük (S3) = +1316.99763 - (20.69329 x iplik no) - (69.31840 x büküm faktörü)
+ (0.31601 x elastan no*) - (44.43423 x elastan çekim oranı) (5.21)
* Elastan numarası, modele istatistiksel olarak anlamlı katkı yapmadığı halde, ana
faktör olduğundan dolayı model denklemine katılmıştır.
163
6. SONUÇ VE ÖNERİLER Deniz VURUŞKAN
6. SONUÇ VE ÖNERİLER
Yapılan bu tez çalışmasında, bir ring iplik eğirme makinesinin elastan içerikli
kor iplik üretmek üzere modifikasyonu yapılmış, elde edilen yeni sistemin kolayca
çalıştırılabilmesi ve kontrol edilebilmesi adına Türkçe menüye sahip bir bilgisayar
arayüz programı yazılmıştır. Program sayesinde, elastan besleme silindirlerini ve
çekim silindirlerini hareket ettiren servo motorlar tam olarak kontrol edilmektedir.
Bu sayede makine, olabildiğince esnek bir üretime sahip olmuştur. Ardından bu
sistemle, daha önceden belirlenen üç farklı hammadde ile, bazı üretim değişkenleri
değiştirilerek farklı yapılarda elastan içerikli iplikler elde edilmiştir. Bu ipliklere
çeşitli kalite testleri uygulanmış ve sonuçlar Design Expert istatistik paket programı
kullanılarak değerlendirilmiştir. Sonuçta, bazı iplik üretim parametrelerinin, iplik
kalitesi üzerine olan etkileri incelenmiştir.
6.1. Genel Değerlendirme
Tez kapsamında yapılmış olan bu çalışmayla öncelikle, modifikasyonu
yapılan bir makineyi kontrol edebilecek bir bilgisayar programının, tamamen Türkçe
olarak yazılabileceği ve yıllardır yurtdışındaki bazı ülkelerden satın alınan
sistemlerin aslında kendi öz kaynak ve ekiplerimizle meydana getirilebileceği
gösterilmektedir.
Yapılan çalışma sonucu ortaya çıkan sonuçların genel değerlendirmesi
maddeler halinde aşağıda özetlenmiştir.
1. İplik kopma mukavemeti sonuçları incelendiğinde, ipliğin incelmesiyle
(doğrusal yoğunluğunun azalmasıyla), mukavemetinde de bir miktar düşüş
gözlenmektedir. Çalışmada kullanılan 3 farklı hammadde için de bu
geçerlidir. Bu durum literatürde de olan, beklenen bir durumdur. İpliğin
incelmesi, kesitteki lif sayısını azaltmakta ve böylece mukavemette düşüş
meydana getirmektedir. Kurulan istatistiksel model incelendiğinde, model
terimlerinin iplik kopma mukavemetini %98 gibi çok yüksek bir oranda
açıklayabildikleri görülmektedir. Model ana faktörleri olan karışım tipi, iplik
164
6. SONUÇ VE ÖNERİLER Deniz VURUŞKAN
numarası, büküm faktörü, elastan numarası ve elastan çekim oranının iplik
kopma mukavemeti üzerine anlamlı etkileri bulunmaktadır. Mukavemete en
büyük etkiyi, karışım tipi yapmaktadır. Polyester ve viskon lifleri, pamukla
karıştırıldıklarında pamuğun mukavemet değerini arttırmaktadır. İplik
numarası faktörünün, iplik kopma mukavemeti üzerine ciddi anlamda etki
ettiği istatistiksel olarak da görülmüştür. Mukavemeti üçüncü olarak etkileyen
faktörün, elastan çekim oranı olduğu görülmüştür. Elastan çekiminin 3’ten
4’e çıkarılması, ipliğin kopma mukavemetinin de fark edilir oranda artmasına
neden olmuştur. Literatüre bakıldığında, elastan çekiminin bir noktaya kadar
artmasının, mukavemet değerlerini arttırdığı çalışmalar mevcuttur. Elastan
numarası 44 dtex’ten 78 dtex’e çıktığında, mukavemet değerinde anlamlı bir
düşüş gözlenmektedir. Bunun sebebinin, iplik içindeki elastanın
kalınlaşmasıyla, ipliğin kesit alanına düşen lif sayısının azalması olduğu
düşünülmektedir. İplik kesit alanındaki lif sayısı azaldığından mukavemet
değeri düşmüştür. Ana faktörlerden bükümün artması ise, beklenildiği gibi
mukavemeti arttırmıştır. Bükümün, belirli sınırlar içerinde artışı, liflerin bir
arada tutulmasına katkı sağlamakta ve bu şekilde mukavemette artış
gözlenmektedir.
2. İpliğin kopma uzamasında, ipliğin incelmesiyle birlikte (doğrusal
yoğunluğunun azalmasıyla), mukavemetle paralel olarak bir miktar düşüş
gözlenmektedir. 3 farklı hammadde için de bu geçerlidir. İpliğin incelmesi,
kesitteki lif sayısını azaltmakta ve böylece uzamada da düşüş meydana
getirmektedir. Kurulan istatistiksel model sonuçları incelendiğinde, model
terimlerinin iplik kopma uzamasını açıklama oranı %94 gibi yüksek bir
orandır. Model ana faktörleri olan karışım tipi, iplik numarası, büküm
faktörü, elastan numarası ve elastan çekim oranının iplik kopma uzaması
üzerine anlamlı etkileri bulunmaktadır. Uzamaya en büyük etkiyi, karışım tipi
yapmaktadır. Polyester ve viskon lifleri, pamukla karıştırıldıklarında
pamuğun mukavemet değerini gibi uzama miktarlarını da arttırmaktadır. İplik
numarasının artması, yani ipliğin incelmesi uzamayı anlamlı bir biçimde
azaltmıştır. Kesitteki lif sayınsın azalması, mukavemeti olduğu gibi uzamayı
165
6. SONUÇ VE ÖNERİLER Deniz VURUŞKAN
da doğru orantılı olarak azaltmaktadır. Elastan çekiminin artması, kopma
uzamasını arttırıcı bir etken olarak görülmektedir. Elastan çekimiyle ilgili
yapılan çalışmalarda da, çekim ve mukavemet-uzama arasındaki ilişki bir
noktaya kadar doğru orantılıdır. Elastan numarasının artmasının (elastanın
kalınlaşması), uzamayı her 3 tip iplik içinde anlamlı bir biçimde arttırdığı
görülmektedir. Bu durum mukavemette tam ters şekilde gözlenmiştir. Bunun
sebebi, iplik mukavemetine etki eden faktörün, iplik bünyesindeki lifler,
ancak uzamaya etki eden faktörün merkezdeki elastan olmasıdır. Bu nedenle
elastan numarasında ki artış, yani daha kalın elastan kullanmak, ipliğin
kopma uzamasını artırmaktadır. Büküm faktörünün ise, mukavemette olduğu
gibi, uzamayı da bir miktar arttırdığı görülmektedir.
3. İplik düzgünsüzlüğü değerlerinde, ipliğin incelmesiyle birlikte (doğrusal
yoğunluğunun azalmasıyla), artış gözlenmektedir. Başka bir değişle, iplik
inceldikçe düzgünsüzlüğü artmaktadır. 3 farklı hammadde için de benzer
sonuçlar bulunmuştur. İpliğin incelmesi, kesitteki lif sayısını azaltmakta ve
liflerin merkezdeki elastanın üzerine homojen ve düzgün dağılımını
engellemektedir. Kalın ipliklerde, kesitteki lif sayısının fazla olması, liflerin
daha düzgün ve homojen dağılımı sağlamakta ve böylece düzgünsüzlüğü
azaltmaktadır. Kurulan istatistiksel model incelendiğinde, model terimlerinin
iplik düzgünsüzlüğünü açıklama oranı %99 gibi çok yüksek bir orandır.
Model ana faktörleri olan karışım tipi, iplik numarası, elastan numarası ve
elastan çekim oranının iplik düzgünsüzlüğü üzerine anlamlı etkileri
bulunduğu görülmektedir. Çalışmada kullanılan farklı büküm oranlarının ise,
düzgünsüzlük üzerine istatistiki açıdan bir etki yapmadığı sonucu ortaya
çıkmıştır. Düzgünsüzlüğe en büyük etkiyi, iplik numarası yapmaktadır. İplik
numarası, iplik düzgünsüzlüğünü doğrudan ve en fazla etkileyen faktör olarak
görülmektedir. Düzgünsüzlük açısından ikinci büyük faktör olarak karışım
tipi görülmektedir. %50-50 Pamuk-viskon karışımı iplikler en iyi
düzgünsüzlük sonucunu veren iplik olmuştur. %100 pamuk ise, en kötü
düzgünsüzlük sonucunu vermiştir. Pamuk-viskon ipliğin daha düzgün
sonuçlar vermesi, fitil düzgünsüzlüğünün en iyi olması ve viskonun pamukla
166
6. SONUÇ VE ÖNERİLER Deniz VURUŞKAN
olan karışımının daha düzgün olmasıyla açıklanabilir. Elastan çekiminin
artması tüm iplik tiplerinde literatürle paralel olarak azda olsa düzgünsüzlüğü
arttırmış, elastan numarasının artması (elastanın kalınlaşması) ise
düzgünsüzlüğü azda olsa azaltmıştır.
4. İplik hataları sonuçlarına bakıldığında, ince yer, kalın yer ve neps hataları için
ipliğin incelmesiyle hataların arttığı gözlenmektedir. İnce yer ve kalın yerde
%100 pamuk, nepste ise %50-50 pamuk-polyester ipliğinde en fazla hata
görülmektedir. Kurulan istatistiksel modellerdeki terimlerin modeli açıklama
yüzdeleri, ince yer için %93, kalın yer için % 97, neps için % 93 gibi çok
yüksek orandadır. Her üç hata tipi içinde iplik numarasının, yukarıda da
söylendiği gibi modellere en fazla etkiyi yaptığı görülmektedir. İplik
inceldikçe üç hata tipinde de ciddi artış söz konusudur. Diğer bir faktör olan
karışım tipide yine her üç hata içinde istatistiki açıdan anlamlı çıkmıştır.
%50-50 pamuk-viskon ipliği her üç hata tipi için de en iyi sonucu vermiştir.
Elastan numarası, her üç hata tipi için de istatistiki açıdan yine anlamlı
sonuçlar vermiştir. Elastan numarasının 44 dtex’ten 78 dtex’e çıkması üç hata
tipinin de azalmasını sağlamıştır. Elastan çekim oranının artması, kalın yer ve
neps hataları üzerinde anlamlı etkiler yaratmazken, ince yer hatasının bir
miktar artmasını sağlamıştır. Büküm değişimi ise, üç hata tipi içinde anlamlı
bir etki yapmamıştır.
5. İplik tüylülüğü sonuçları değerlendirildiğinde, iplik üzerindeki rahatsız edici
tüylülük diye adlandırılan 3 mm ve daha uzun tüyler için, ipliğin incelmesiyle
birlikte (doğrusal yoğunluğunun azalmasıyla), tüylülükte ciddi miktarda
azalma görülmektedir. Bu azalma, Ne16 numarayla Ne24 numara arasında,
Ne24 ve Ne 32 numara arasından daha fazladır. Kalın iplik kesitinde daha
fazla lif bulunmakta ve bunun sonucu olarak iplik bünyesinden dışarı çıkan lif
ucu sayısı da daha fazla olmaktadır. İplik bünyesindeki elastan varlığının,
özellikle rahatsız edici tüylülüğü azaltıcı bir etki yaptığı literatürde var olan
çalışmalarla açıklanmaktadır. Bu durum, elastanın, geri toparlama gücü ile
bazı lif uçlarını iplik bünyesine dahil ettiği şeklinde açıklanabilir. İpliğin
incelmesiyle, bünyesinde bulunan liflerin merkezdeki elastanla olan
167
6. SONUÇ VE ÖNERİLER Deniz VURUŞKAN
etkileşimi artacağı ve bu şekilde tüylülüğünün azalacağı söylenebilir. Kurulan
istatistiksel model sonuçları incelendiğinde, model terimlerinin iplik
tüylülüğünü açıklama oranı %75’dir. Model ana faktörleri olan karışım tipi,
iplik numarası, büküm faktörü ve elastan çekim oranının iplik tüylülüğü
üzerine anlamlı etkileri bulunmaktadır. Tüylülüğü en büyük etkiyi iplik
numarası yapmaktadır. Karışım tipi, tüylülük üzerine anlamlı etki yapan bir
diğer faktördür. %50-50 pamuk-polyester ipliğinin S3 değeri diğer ipliklerden
ciddi oranda düşük ölçülmüştür. İplik bünyesindeki sentetik elyaf varlığı,
tüylülüğü azaltıcı rol oynamıştır. Çalışma sonucunda, iplik bükümünün
tüylülük üzerinde anlamlı bir etkisi olduğu da görülmektedir. Bükümün
artması, liflerin bir arada daha sıkı bir şekilde tutulduğundan tüylülüğü
azaltmıştır. Son olarak elastan çekimin artması, yani elastanın daha gergin bir
biçimde iplik merkezine gönderilmesi de tüylülüğü azaltıcı etki göstermiştir.
6.2. Sonraki Çalışmalar İçin Öneriler
Yapılan bu tez çalışması esas alınarak gelecekte yapılabilecek çalışmalar için
araştırma önerilerini maddeler halinde sıralamak gerekirse;
1. Öncelikle yapılan yazılım daha da geliştirilip, bazı ek özellikler
eklenebilir.
2. Çalışma gerek hammadde olarak, gerekse aynı hammaddenin farklı
karışım oranları kullanılarak genişletilebilir. Özellikle tekstil
endüstrisinde yeni kullanılmaya başlanılan liflerle, elastan arasındaki
ilişki bu şekilde ortaya konabilir. Aynı hammaddenin farklı karışım
oranlarıyla yapılacak bir çalışmayla, elastanın hammadde üzerindeki
etkisi çok daha net olarak ortaya konabilir.
3. Çalışma farklı üretim sistemleriyle tekrarlanabilir. Her ne kadar
endüstriyel alanda çok fazla kullanılmasa da, rotor veya vortex
makinelerinde bu tarz bir çalışma yapılabilir.
4. İplik numara aralığı genişletilerek çok daha fazla numuneler üretilip,
çok daha kapsamlı tahminleme modelleri ortaya konabilir.
168
6. SONUÇ VE ÖNERİLER Deniz VURUŞKAN
5. Farklı iğ hızlarında denemeler yapılarak, iğ hızının etkisi üzerinde
durulabilir.
6. Elde edilen iplikler dokunarak, kumaş özellikleri bakımından ve
ardından boyanarak boya alma özellikleri bakımından
karşılaştırılmaları yapılabilir.
169
KAYNAKLAR
BABAARSLAN, O., BAYKAL, P.D., 1998, Tekstilde İçi Boş İğ Tekniği ile Üretilen
Katlı (Sargı) İplik Çeşitleri ve Uygulama Alanları, Tekstil Teknik Dergisi,
Sayı 163:43-48.
BABAARSLAN, O., 2001, Method of Producing a Polyester/Viscose Core-Spun
Yarn Containing Spandex Using a Modified Ring Spinning Frame, Textile
Research Journal, 71(4):367-371.
BABAARSLAN, O., 2009, Fantezi (Core-spun ve Şantuklu) İplik Üretimi için
Konvansiyonel Ring İplik Eğirme Makinasının Modernizasyonu, Tübitak
Araştırma Projesi Sonuç Raporu, Proje No:107M134, (82s).
BABAARSLAN, O., TÜZÜN Z., 2000, Core-Spun Properties, Textile Asia, 31(12):
29-31.
BABAARSLAN, O., ÇELİK, N., 2002, Polyester/Viscone Core-Spun Yarn
Properties and Core Positioning, Melliand İnternational, 8:105-107.
BABAARSLAN, O., İLHAN, İ., VURUŞKAN, D., 2008, Design And Plc Control of
a Ring Spinning Frame For Producing The Effected Slub And Core-Spun
Yarns, 15th International Conference, STRUTEX, Faculty of Textile
Engineering, Technical University of Liberec, Czech Republic:295-303.
BAYKAL, P.D., 2003, Pamuk/Polyester Karışımı OE Rotor İplik ÖZelliklerinin
Tahmin Edilmesi ve Karışım Optimizasyonu, Doktora Tezi, Çukurova
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü (211s).
ÇELİK, P., BEDEZ ÜTE, T., ÖZDEN, D., ÇÖMLEKÇİ, H., AKKALE, E.C., 2009,
Öz/Manto Oranı ve Büküm Sayısının Filament Özlü İpliklerin İplik
Özelliklerine Etkisi, Tekstil Teknolojileri Elektronik Dergisi, 3 (2):29-37.
DEMİRBAŞ, S., 2005, Farklı Elastomerik Elyaf Çeşitlerinin Fiziksel Özelliklerinin
Karşılaştırılması, Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Fen
Bilimleri Enstitüsü, (146s).
170
DHOUIB, A.B., EL-GHEZAL, S., CHEIKHROUHOU, M., 2006, “A Study of the
Impact of Elastane Ratio on Mechanical Properties of Cotton Wrapped
Elastane-Core Spun Yarns”, Journal of the Textile Institute, V:97 (2):167-
172.
http://www20.uludag.edu.tr/~tekstil/seminer/2007.03.05_GurayKIRIK_1.ppt
http://www.diracdelta.co.uk/science/source/f/r/friction/source.html
http://www.freepatentsonline.com/3916078.html
http://www.oerlikontextile.com/Portaldata/1/Resources/saurer_textile_solutions/medi
a_center/Elasto.pdf
http://www.ruoss-kistler.ch/images/Zwirnerei/Lexikon/dd-prinz.jpg
http://www.swicofil.com/images/elsche21.gif
http://www.texparts.de/txpindex41.htm
JIANG, H., PENG, S., 2002, Pre-drafting Multiple of Spandex for spandex/cotton
Core-spun Yarns, Journal of Dong Hua University, 19(1):81-83.
JURG, R., BOHRINGER, A., 1999, Yarns and Fabrics Containing Elastane,
Internatioanl Textile Bulletin, (1): 10-16.
KAKVAN, A., NAJAR, S.S., SAIDI, R.G., NAMIL, M., 2007, Effects of Draw
Ratio and Elastic Core Yarn Positioning on Physical Properties of Elastic
Wool/Polyester Core-Spun Ring Yarns, Journal of the Textile Institute, 98(1):
57-63.
KIM, H.J., YANG, H.W., ZHU, C.H., HUH, Y., 2009, Influence of the Core-sheath
Weight Ratio and Twist on the Tensile Strength of the Ring Core Yarns with
High Tenacity Filaments, Fibers and Polymers, 10(4):546-550.
KUL, E., 2005, Pes/Vis/Elastan İçerikli İplik Tiplerinde Kalite İyileştirici Proses
Çalışmaları ve Dokuma Kumaşlarda Kalite Analizi, Yüksek Lisans Tezi,
Çukurova Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, (176s).
LIN,J.H., CHANG, C.W., 2004, Mechanical Properties of Highly Elastic Complex
Yarns with Spandex Made by a Novel Rotor Twister, Textile Research
Journal, 74(6):480-484.
LOU, C.W., 2005, Process of Complex Core Spun Yarn Containing a Metal Wire,
Textile Research Journal, 75(6):466-473.
171
LOU C.W., CHANG, C.W., LIN, J.H., LEI, C.H., HSING, W.H., 2005, Production
of a Polyester Core-Spun Yarn with Spandex Using a Multi-section Drawing
Frame and a Ring Spinning Frame, Textile Research Journal, 75(5): 395-401.
MAHMOOD, N., JAMIL, N.A., NADEEM, M., SAEED, M.A., 2003, Effect of
Multiple Spinning Variables on the Spinability of Cotton Covered Nylon
Filament Core Yarn, Pakistan Textile Journal, LII(2).
MAVRUZ, S., 2003, Lycralı İplik ve Kumaş Üretim Tekniklerinin İncelenmesi ve
Kalite Kontrolü, Özel Kumaş Konstrüksiyonları Ders Projesi, Çukurova
Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Bölümü.
MONTGOMERY, D.C., 2001, Design and Analysis of Experiments, John Wiley &
Sons Inc., New York, USA, (684s).
ÖRTLEK, H.G, 2001, Spandex İçerikli (Lycra®lı) Core-Spun İpliklerin Tüylülük
Özelliklerinin İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova Üniversitesi, Fen
Bilimleri Enstitüsü.
ÖRTLEK, H.G., 2006, Influence of Selected Process Variables on the Mechanical
Properties of Core-Spun Vortex Yarns Containing Elastane, Fibres&Textiles
in Eastern Europe, 14(3): 42-44.
ÖRTLEK, H. G., BABAARSLAN, O., 2002, Elastan İçerikli Kombine İplik Üretimi
ve Bu İpliklerin Kullanımında Karşılaşılan Problemler, Tekstil &Teknik
Dergisi, 212:114-138.
ÖRTLEK, H.G., BABAARSLAN, O., 2003, Spandex (Lycra®) İçerikli Core-Spun
İpliklerin (Pes/Viskon) Tüylülük Özelliklerinin İncelenmesi, Uludağ
Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 8(1):79-91.
ÖZDEMİR, Ö., YEŞİLKÜTÜK, N., 1998, Ring İplik Eğirme Makinelerinde Core
İplik Eğirme Sistemleri-I, Tübitak-Mam Tekstil Enstitüsü SAGEM Teknik
Yayını, 5:5-8.
PRAMANIK, P., PATIL, V.M., 2009, Physical Characteristics of Cotton/Polyester
Core Spun Yarn Made Using Ring andA ir-Jet Systems, AUTEX Research
Journal, 9 (1):14-19.
RIETER BT904 Rotor Spinning Machine Catalogue, (20s).
172
173
SU, C.I., YANG, H.Y., 2004, Structure and Elasticity of Fine Elastomeric Yarns,
Textile Research Journal, 74(12):1041-1044.
SU, C.I., MAA, M.C., YANG, H.Y., 2004, Structure and Performance of Elastic
Core-Spun Yarn, Textile Research Journal, 74(7):607-610.
TAL, J., 1989, Motion Control Applications, Galil Motion Control Inc, USA, (145s).
THE FIBER YEAR 2007/08, 2008, Oerlikon Textile, Issue 8 (82s).
THE FIBER YEAR 2008/09, 2009, Oerlikon Textile, Issue 9 (90s).
USTER STATISTICS 2007, CD, Version 3.2, 2008.
VISWARAJASEKARAN, V., RAGHUNATHAN, K., 2006, An Investigation on the
Physical Properties of Core Yarns, Indian Journal of Fibre&Textile Research,
31(2): 298-301.
VORTEX 861 Spinning Machine Catalogue, (8s).
WEBER, W., 1996, Lycra® Çekirdekli Core İpliklerin Modifiye Edilmiş Ring İplik
Makinalarında Eğrilmesi, Tekstil Maraton Dergisi, 5:85-90.
YAKARTEPE, Z. ve YAKARTEPE, M., 1995, Tekstil Terbiye Teknolojisi
Ansiklopedisi, Cilt 1, İstanbul, (312s).
YANG, H.W., KIM, H.J., ZHU, C.H., HUH, Y., 2009, Comparisons of Core Sheath
Structuring Effects on the Tensile Properties of High-Tenacity Ring Core-
Spun Yarns, Textile Research Journal,79 (5):453-460.
YEŞİL, Y., 2003, Farklı Karışımlarda Elastan Lif İçeren Örme Kumaşların
Boyanması ve Haslık Özellikleri, Yüksek Lisans Tezi, Çukurova
Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü (261s).
YEŞİLKÜTÜK, N., 2000, Ring İplik Makinelerinde Sargılı İpliklerin (Core Yarn)
Eğrilmesinde Bazı Üretim Parametrelerinin İplik Özelliklerine Etkilerinin
İncelenmesi, Yüksek Lisans Tezi, Uludağ Üniversitesi, Fen Bilimleri
Enstitüsü (73s).
174
ÖZGEÇMİŞ
1978 yılında Gaziantep’te doğdu. İlköğrenimini Gaziantep Akyol İlkokulda,
ortaöğrenimini Gaziantep Anadolu Lisesi’nde tamamladıktan sonra 1996 yılında
Afyon Kocatepe Üniversitesi Uşak Mühendislik Fakültesi Tekstil Mühendisliği
Bölümü’nde başladığı lisans eğitimini 2000 yılında tamamladı. Aynı yıl Gaziantep
Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Bölümü’nde yüksek lisans eğitimine başladı. 2001
yılında Gaziantep Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Bölümü’nde araştırma görevlisi
olarak atandı. 2003 yılında yüksek lisans eğitimini tamamlamasının ardından, 2004
yılında doktora eğitimi için Çukurova Üniversitesi Tekstil Mühendisliği Bölümü’nde
2547 Sayılı Yükseköğretim Kanununun 35. Maddesine göre geçici olarak
görevlendirildi. Halen bu görevi sürdürmektedir.
175
EKLER
176
EK-1 ELASTAN BESLEME SİLİNDİRLERİ İÇİN MOTOR SEÇİMİNDE
KULLANILACAK GÜÇ HESABI
EK-2 ÇEKİM SİLİNDİRLERİ İÇİN MOTOR SEÇİMİNDE KULLANILACAK
GÜÇ HESABI
EK-3 İPLİK KALİTE TEST SONUÇLARI
EK-4 KULLANICI ARAYÜZ YAZILIMI
EK-1 ELASTAN BESLEME SİLİNDİRLERİ İÇİN MOTOR SEÇİMİNDE KULLANILACAK GÜÇ HESABI Motorun zirve torkunu hesaplamak için; TP= (JM+JL)× α + Tf (1) bağıntısı kullanılacaktır (Tal, 1989). JM : Motorun eylemsizlik momenti (kg.m2) JL : Sürülecek yükün eylemsizlik momenti (kg.m2) α : En büyük ivme değeri (rad/s2) Tf : Sabit sürtünme momenti (Nm) Motorun Eylemsizlik Momenti:
JM değeri, motora ait bir momenttir. Piyasada mevcut ve bu amaçla kullanılan motorların teknik özellikleri incelendiğinde bu moment değerinin 1,51 × 10-4 kg.m2 alınmasına karar verilmiştir. JM = 1,51 × 10-4 kg.m2 Yükün Eylemsizlik Momenti:
Sistemin yük hesabı yapılırken dişliler ihmal edilmiş ve elastan besleme silindiri hesaplanmıştır. Bu silindirin bir tanesi 5 kg ağırlığında kabul edilerek hesaplamalar yapılmıştır. Silindirler içi boş alüminyum malzemeden yapılmıştır. R = 25 mm r = 20 mm R r
İçi boş silindirin eylemsizlik momenti iç yarıçap ve dış yarıçaptan hareketle aşağıdaki formülle hesaplanır. Sistemde kullanılan elastan besleme silindirlerinin çapı 50 mm. et kalınlığı ise 5 mm. dir.
I = )(21 22 rRm + (2)
I = )02,0025,0)(52(21 22 +× kg
JL=I = 0,005125 kg.m2 177
En Büyük İvme Değeri Hesabı: Maksimum İğ Devri: 10.000 d/dk Minimum Büküm Değeri: 400 t/m olarak alınırsa, makine üretim hızı; L= iğ devri / büküm (3) L= 10.000/400 = 25 metre/dk. olarak hesaplanır. Minimum elastan çekim oranı 1,5 alınacak olursa; Elastan beslemesi 25 metre/ 1,5 = 16,7metre/ dk. olacaktır. Elastan besleme silindiri çevresi = πR = 3,14 × 0,05 = 0,157 metre Maksimum Elastan Besleme Silindiri Devri = 16,7 / 0,157 = 106 d/dk. dır
Açısal Hız = ώ = 30nπ (4)
ώ = 30
14,3106× = 11,1 rd / sn
α = tΔ
Δω = 5,01,11 = 22,2 rd / sn2 (5)
( , makine üzerinde yapılan ölçümler sonucu 0,5 saniye kabul edilmiştir.) tΔ Sürtünme Momenti:
Elastan BobiniW=0,5 kg
30°30°
W
Wy WxElastan Besleme Silindiri
178
Elastan bobinleri, elastan besleme silindirleri üzerine belirli bir açı ile yük bindirmesi yapacaklardır. Bu açı yaklaşık 30° dir. Bu sayede oluşan sürtünme kuvveti ise, sisteme yük olarak yansıyacaktır. Elastan bobininin ağırlığı 0,5 kg. dır.
Wx = W×cos30 = 0,5 × 0,86 = 0,43 kg = 0,43 × 9,81 = 4,22 N Wy = W×cos30 = 0,5 × 0,86 = 0,43 kg = 0,43 × 9,81 = 4,22 N Elastan besleme silindirleri incelendiğinde;
179
fs= W × r × μ (6)
μ = sürtünme katsayısı (metal-nylon arasındaki sürtünme katsayısı 0,25 dir (http://www.freepatentsonline.com/3916078.html, 2009). Bu çalışma için sürtünme katsayısı 0,3 kabul edilmiştir. fs = 4,22 × 0,3 × 0,025 = 0,03165 Nm Toplam 28 adet elastan bobini kullanılacağı için; fs = 28 × 0,03165 = 0,8862 Nm İki silindir için bu rakam iki ile çarpılırsa; fs toplam = 2 × 0,8862 = 1,7724 Nm Toplam Gerekli Tork Hesabı: TP= (JM+JL)× α + Tf TP = (1,51 × 10-4 kg.m2 + 0,005125)×22,2 + 1,7724 TP = 1,89 Nm Gerekli Motor Gücü Hesabı: P = M × ώ (7) P= 1,89 × 11,1 = 20,98 w = 0,021 kw
fs
fs
EK-2 ÇEKİM SİLİNDİRLERİ İÇİN MOTOR SEÇİMİNDE KULLANILACAK GÜÇ HESABI
Motorun zirve torkunu hesaplamak için; TP= (JM+JL)× α + Tf (1) bağıntısı kullanılacaktır (Tal, 1989). JM : Motorun eylemsizlik momenti (kg.m2) JL : Sürülecek yükün eylemsizlik momenti (kg.m2) α : En büyük ivme değeri (rad/s2) Tf : Sabit sürtünme momenti (Nm) Motorun Eylemsizlik Momenti:
JM değeri, motora ait bir momenttir. Piyasada mevcut ve bu amaçla kullanılan motorların teknik özellikleri incelendiğinde bu moment değerinin 1,51 × 10-4 kg.m2 alınmasına karar verilmiştir. JM =1,51x10-4 Sürülecek Yükün Eylemsizlik Momenti:
Dolu silindir için eylemsizlik momenti, 21 . .
2I m r= (kg.m2) (2)
Arka çekim mili için; Uzunluk, m 2,347l =Çap, mm 25∅ =Kütle, kg 8,99m =
Eylemsizlik momenti, 3 2 41 25.8,99.( .10 ) 7,02.102 2arkaI − −= = kg.m2
Çevresel hız, .LV
Top Çekim= (3)
5,21025
.===
enk
enbenba ÇekimTop
LV m/dk
Üretim hızı (L), elastan besleme silindirleri için motor güç hesabında hesaplanmıştı. Makinenin en küçük toplam çekim değeri, makinenin teknik özelliğidir.
180
Silindir devri, .
Vndπ
= (4)
85,31025,0.5,2
.===
ππ dVn enba
enba d/dk
Açısal hız .30
nπω = (5)
33,330
85,31.30.
===ππω enba
enban rd/sn
Açısal ivme, tωα Δ
=Δ
(6)
66,65,0
033,3=
−=
ΔΔ
=tenba
arkaωα rd/sn2
Orta çekim mili için; Uzunluk, m 2,027l =Çap, mm 25∅ =Kütle, kg 7,76m =
Eylemsizlik momenti, 3 2 41 25.7,76.( .10 ) 6,06.102 2ortaI − −= = kg.m2
Ana Çekim= 7,815,1
10==
mKıırıcıÇekmToplamÇeki
Çevresel Hız 87,27,8
25===
enk
enbenbo AnaÇekim
LV m/dk
Silindir devri, .
Vndπ
=
56,36025,0.87,2
.===
ππ dV
n enboenbo d/dk
Açısal hız .30
nπω =
En büyük açısal hız; 83,330
56,36.30.
===ππω enbo
enbon rd/sn
Açısal ivme,tωα Δ
=Δ
66,75,0
083,3=
−=
ΔΔ
=tenbo
ortaωα rd/sn2
181
Dişliler için;
21 . .2
I m r= (7)
m:kütle (kg) r:yarıçap (m)
3 2
11 50.0,29.( .10 )2 2
I −= = 9,06. 10-5 kg.m2
3 22
1 70.0,57.( .10 )2 2
I −= = 3,49. 10-4 kg.m2
3 23
1 75.0,65.( .10 )2 2
I −= = 4,57.10-4 kg.m2
3 24
1 65.0,49.( .10 )2 2
I −= = 2,59. 10-4 kg.m2
3 25
1 130.2,46.( .10 )2 2
I −= = 5,2.10-3 kg.m2
3 26
1 80.0,93.( .10 )2 2
I −= = 7,44.10-4 kg.m2
Toplam eylemsizlik momenti: JL0= 8,41.10-3 kg.m2 olur. 182
Motora yansıyacak eylemsizlik momentleri ise;
0
2L
L
JJ
n= (8)
JL : Motora yansıyan eylemsizlik momenti JL0 : Gerçek yük (yukarıda hesaplandı) n : Redüktör iletim oranı
Buradan motora yansıyan eylemsizlik momentinin n2 kat azalacağı
görülmektedir (Tal, 1989). Çalışma kapsamında redüktörsüz ve üç farklı iletim oranına sahip redüktör (1,46-3-9) için hesaplamalar yapılmıştır. Amaç, uygun olan motor ve redüktörü seçmektir.
1:1i = için; 0
33
2 2
8, 41.10 8,41.101
LL
JJ N
n
−−= = = m
1, 46 :1i = için; 3
32
8, 41.10 3,95.101, 46LJ N
−−= = m
3 :1i = için; 3
42
8, 41.10 9,34.103LJ N
−−= = m
9 :1i = için; 3
42
8, 41.10 1,04.109LJ N
−−= = m
En Büyük İvme Değeri Hesabı:
iZZnn arkamotor .
6
5= (9)
Narka, daha önce 4 numaralı denklemde hesaplanmıştı. Bu değer, 9 numaralı
eşitlikte yerine koyulursa;
1:1i = için;
dkdnmotor /67,6011.
214085,31 ==
1, 46 :1i = için;
dkdnmotor /58,88146,1.
214085,31 ==
3 :1i = için;
dkdnmotor /01,18213.
214085,31 ==
183
9 :1i = için;
dkdnmotor /03,54619.
214085,31 ==
İvme değerleri, daha öncede bahsedildiği gibi, makinenin söz konusu temel
hızlara ulaşma süresi 0,5 saniye kabul edildiğinden aşağıdaki şekilde hesaplanır.
..30
30.
nw nt t t
ππα Δ
= = =Δ Δ Δ
1:1i = için;
70,12)5,0.(30
.67,60==
πα rd/s2
1, 46 :1i = için;
54,18)5,0.(30
.58,88==
πα rd/s2
3 :1i = için;
10,38)5,0.(30
.01,182==
πα rd/s2
9 :1i = için;
30,114)5,0.(30
.03,546==
πα rd/s2
Sürtünme Momenti: Baskı tabancalarından kaynaklı sürtünme momentleri; Baskı silindirleri ile çekim milleri arasındaki (çelik-kauçuk) kayma sürtünme katsayısı μ =0,3-0,6 arasında, statik sürtünme katsayısı ise μ =0,6-0,9 arasında değişmektedir (http://www.diracdelta.co.uk/science/ source/f/r/friction/source.html, 2009). Çalışma kapsamında bu değerlerin ortalaması olan μ=0,6 katsayısı kullanılmıştır. Baskı manşonları ile çekim millerinin belli bir açı ile aşağıya doğru eğimli bir çizgi doğrultusunda yerleşmişlerdir. Bu eğim açısı hesaplamalarda çok az fark yaratacağından dolayı, işlemleri sadeleştirmek amacıyla ihmal edilmiştir.
184
Şekil 1. Baskı manşonu ve çekim mili kuvvet analizi
Arka çekim mili için;
Kullanılan baskı tabancası basıncı arka çekim mili için 12-16 daN arasında değişmektedir (http://www.texparts.de/txpindex41.htm, 2009). Çalışma kapsamında baskı tabancalarının arka çekim mili için basıncı ortalama değer olan 14 daN alınmıştır. F=14 daN = 140 N (2 iğ için) (10 N = 1 daN)
Toplam iğ sayısı 56 olup makinenin bir yanında 28 iğ vardır. Böylece, makinenin bir yanı için F baskı kuvveti toplamı;
∑ == 1960140228F N olacaktır.
Baskı silindirlerinin ağırlığından kaynaklanan kuvvet, gr (2 iğ için) 140W =
28 140. . 1,2 1000
W = =∑ 96 kg
Kütleden kaynaklanan kuvvet; . (10) W m g= . 1,96.9,81 19, 23W m g= = =∑ N
185
23,197923,191960 =+=+= ∑∑ WFNSürtünme kuvveti, .sf Nμ= (11) 54,118723,19796,0. =×== Nf s μ Toplam moment, .M I α=∑ (12)
Şekil 1 ‘de kesit şeması görülen görülen çekim mili ve baskı silindirleri için
aşağıdaki bağıntılar yazılabilir.
. .O arka s arka arkaM M f r I α= − =∑
66,6.10.02,7)10225(54,1187 43 −− =×−=∑ arkaO MM
Arka silindiri döndürmek için gerekli moment; Marka= 14,85 Nm bulunur. Orta çekim mili için;
Kullanılan baskı tabancası basıncı orta çekim mili için 10-14 daN arasında değişmektedir (http://www.texparts.de/txpindex41.htm). Çalışma kapsamında baskı tabancalarının orta çekim mili için basıncı ortalama değer olan 12 daN alınmıştır. F=12 daN = 120 N (2 iğ için) (10 N = 1 daN)
Toplam iğ sayısı 56 olup makinenin bir yanında 28 iğ vardır. Böylece, makinenin bir yanı için F baskı kuvveti toplamı;
∑ == 1680120228F N
Baskı silindirlerinin ağırlığından kaynaklanan kuvvet,
288W = gr (2 iğ için)
28 288. . 4,0322 1000
W = =∑ kg
. 4,032.9,81 39,6W m g= = =∑ N
N 6,17196,391680 =+=+= ∑∑ WFN
186
Sürtünme kuvveti,
187
. sf Nμ= 76,10316,17196,0. =×== Nf s μ Toplam moment, .M I α=∑
Şekil 1 ‘de kesit şeması görülen görülen çekim mili ve baskı silindirleri için
aşağıdaki bağıntılar yazılabilir.
. .O orta s orta ortaM M f r I α= − =∑
66,7.10.06,6)10225(76,1031 43 −− =×−=∑ ortaO MM
Burada, apron kalınlığı ihmal edilmiştir. Orta silindiri döndürmek için gerekli
moment; Morta= 12,9 Nm bulunur.
Sürülecek yükün ve eylemsizlik momentlerinin redüktör üzerinden motora yansıyan miktarları aşağıdaki şekilde hesaplanabilir:
Aşağıda açıklanmış olan kuvvet analizi yapılırken, servo motorun tahrik kuvvetini çekim silindirlerine ileten tüm dişliler ayrı ayrı ele alınmıştır. Rijit cisimler olan dişlilerin düzlemsel hareket yaptığı, düzlemsel levhalar halinde ve simetrik yapıda oldukları kabul edilebilir. Bu durumda dinamik denge halinde ağırlık merkezi etrafında dönmekte olan cisme etkiyen dış kuvvetlerin momentleri toplamı cismin eylemsizlik momenti ile açısal ivmesinin çarpımına eşittir. Bu durum genel olarak daha önce de verilen 12 nolu eşitlik ile ifade edilmektedir (Beer ve Johnston, 1979). 12 nolu eşitlik tüm dişlilere uygulanmak suretiyle kinematik analizler yapılmış ve sistemi durur halden en büyük hıza 0,5 sn içinde (yani ana motorun makineyi çalışır duruma getirmesi için gereken süre içinde) en büyük çalışma hızına çıkarması için motorun uygulaması gereken moment değerine ulaşılmıştır. Dişlilerin kinematik analizi aşağıda açıklanmıştır. Tüm analizlerde saat yönünün tersi pozitif olarak kabul edilmiştir. Analizler için dişlilerin yarıçapları ve eylemsizlik momentleri daha önce hesaplandığından, burada öncelikle açısal ivmenin hesaplanması gerekmektedir. Dişlilerin maksimum dönüş hızları;
nZ1 = 36,56 d/dk (orta çekim silindirinin maksimum hızı)
dkdZZnn ZZ /73,24
3423.56,36.
2
112 ===
73,2423 == ZZ nn d/dk
dkdZZ
nn ZZ /71,323141.73,24.
4
334 ===
71,3245 == ZZ nn
dkdZZ
nn ZZ /30,622140.71,32.
6
556 ===
Dişlilerin açısal hızları; Açısal hız,
.30
nπω = (rd/s)
n:dönüş hızı (d/dk)
srd /83,330
56,36.1 ==
πω
srd /59,230
73,24.2 ==
πω
srd /59,230
73,24.3 ==
πω
srd /42,330
71,32.4 ==
πω
srd /42,330
71,32.5 ==
πω
srd /52,630
30,62.1 ==
πω
Dişlilerin açısal ivmeleri; Açısal ivme,
tωα Δ
=Δ
(rd/s2) olduğuna göre,
2
1 /66,75,0
83,3 srd==α
22 /18,5
5,059,2 srd==α
23 /18,5
5,059,2 srd==α
24 /84,6
5,042,3 srd==α
25 /84,6
5,042,3 srd==α
26 /04,13
5,052,6 srd==α
188
Şekil 4.12. 1 nolu dişli (Z1, helisel) için kuvvet analizi
2,1 1 1 1. .O t ortaM F r M I α= − =∑
NFt 5161,2 =
ortaM : Orta çekim milini döndürmek için uygulanması gereken moment
Ft 2,1 : Z2 dişlisinden Z1 dişlisine aktarılan kuvvet
Şekil 4.13. 2 nolu dişli (Z2, helisel) için kuvvet analizi
1,2 2 2 2 2. .B tM F r M I α= − = −∑
NmM 06,182 =
2M : Z2 dişlisine mekanizmayı döndürmek için uygulanması gereken moment
Ft 1,2 : Z1 dişlisinin Z2 dişlisine karşı koyma kuvveti (Ft 2,1 = Ft 1,2)
Şekil 4.14. 3 nolu dişli (Z3, helisel) için kuvvet analizi
189
Z2 ve Z3 dişlileri aynı eksen üzerinde, aynı mile bağlı olarak dönmektedir.
Bu yüzden Z2 ve Z3 ‘e uygulanan momentler birbirine eşit kabul edilmiştir.
06,1823 == MM Z3 dişlisini döndürecek M3 momentini oluşturmak için gerekli olan Z4’ten
Z3’e aktarılması gereken Ft 4,3 kuvveti aşağıdaki şekilde bulunur.
190
33 4,3 3 3. .C tM M F r I α= − = −∑
NFt 6,4813,4 =
3M : Z2 dişlisini döndürmek için gerekli olan ya da Z3 dişlisini döndürmeme yönünde etki eden moment
Şekil 4.15. 4 nolu dişli (Z4, helisel) için kuvvet analizi
Z4 dişlisini döndürmek için yani Z4 dişlisinden Z3 dişlisine Ft 4,3 kuvvetini
aktarmak için uygulanması gereken moment M4 momenti aşağıdaki şekilde bulunmuştur. 4 3,4 4 4. .C t arkaM M F r M I 4α= − − =∑
NmM 5,304 =
4M : Z4 dişlisine sistemi döndürmek için uygulanması gereken moment
Şekil 4.16. 5 nolu dişli (Z5, düz dişli kasnak) için kuvvet analizi
NmMM 5,3045 ==
6,5 5 5 5 5. .D tM F r M I α= − =∑
NFt 23,4695,6 =
5M : Z5 dişlisine sistemi döndürmek için uygulanması gereken moment
Şekil 4.17. Z6 dişli kasnak kuvvet analizi
6,5 5,6t tF F= Servo motor miline gelecek olan en büyük moment olan 6M momenti
aşağıdaki şekilde hesaplanmıştır.
5,6 6 6 6 6. .E tM F r M I α= + =∑
NmM 76,186 = Motora gelen yükü azaltarak motor maliyetini düşürmek için motor çıkışına
redüktör koymak böyle sistemlerde çokça uygulanmaktadır. 6M momenti bir redüktörden geçerek iletildiği taktirde motora gelen yük azalmaktadır. Motora yansıyan sürtünme moment değeri değişik iletim (redüktör) oranları için aşağıdaki şekilde hesaplanabilir.
0f
f
TT
n= (13)
(verimlilik %100 kabul edilmiştir)
Tf : Motora yansıyan sürtünme momenti Tf0 : Sürülen yükün torku n : Redüktör iletim oranı
191
Buradan motora yansıyan sürtünme momenti n kat azalacağı görülmektedir (Tal, 1989).
1:1i = için;
77,18177,180 ===
nT
T ff Nm
1,46 :1i = için;
86,1246,177,180 ===
nT
T ff Nm
3:1i = için;
26,6377,180 ===
nT
T ff Nm
9 :1i = için;
09,2977,180 ===
nT
T ff Nm
Toplam Gerekli Tork Hesabı:
Bu durumda motor için gerekli moment aşağıdaki şekilde hesaplanabilir.
( ).p M LT J J Tfα= + +
1:1i = için;
NmTp 88,1887,187,12).10.41,810.51,1( 34 =++= −− 1, 46 :1i = için;
NmTp 94,1286,1254,18).10.95,310.51,1( 34 =++= −− 3 :1i = için;
NmTp 30,626,610,38).10.34,910.51,1( 44 =++= −− 9 :1i = için;
NmTp 12,209,230,114).10.04,110.51,1( 44 =++= −− Gerekli Motor Gücü Hesabı:
Değişik “ ” değerleri için gerekli motor gücü değerleri aşağıdaki şekilde hesaplanır. Motor devri değerleri 9 numaralı eşitlikle hesaplanmıştır.
i
.. .30nP M w M π
= = (14)
1:1i = için;
kwwattP 120,089,11930
.67,60.88,18 ===π
1, 46 :1i = için;
kwwattP 120,097,11930
.58,88.94,12 ===π
3 :1i = için; 192
kwwattP 120,002,12030
.01,182.30,6 ===π
9 :1i = için;
kwwattP 121,016,12130
.03,546.12,2 ===π
En ideal hız azaltma (redüktör iletim) oranı motora yansıyan sürülecek yüke
ait eylemsizlik momenti ile motorun eylemsizlik momentinin eşit olmasını sağlayan
orandır (Tal, 1989).
0L
M
Jn
J= (15)
JL0 : Gerçek yük
46,710.51,110.41,8
4
3
== −
−
n bu sistem için en ideal redüktör oranıdır.
Değişik redüktör iletim oranlarına göre hesaplanan motor moment ve güç değerleri;
i Gerekli motor momenti(Nm)
Gerekli motor gücü (kw)
1:1 18,88 0,120 1,46:1 12,94 0,120
3:1 6,30 0,120 9:1 2,12 0,121
193
194
Pamuk İpliği (%100) Kopma Mukavemeti Test Sonuçları (Rkm) İplik Kodu
1. Test 2. Test 3. Test 4. Test 5. Test Ortalama
A1 14.48 13.43 13.93 14.61 14.18 14.13 A2 14.43 14.98 14.57 14.59 14.03 14.52 A3 14.38 15.79 15.27 15.74 14.28 15.09 A4 11.97 12.06 11.63 13.91 12.39 12.39 A5 13.17 13.48 13.83 14.12 13.39 13.60 A6 14.17 13.80 14.27 14.79 14.83 14.37 A7 15.60 16.42 15.45 15.15 16.04 15.73 A8 15.77 15.93 16.17 16.89 15.95 16.14 A9 17.21 16.16 16.82 17.00 16.43 16.72 A10 14.41 14.29 14.53 15.13 14.10 14.49 A11 13.70 15.60 14.95 14.44 15.18 14.78 A12 15.69 15.36 15.68 16.48 16.03 15.85 A13 16.73 15.48 15.51 16.74 16.00 16.09 A14 16.29 15.80 16.08 16.75 15.81 16.15 A15 16.73 17.27 16.71 17.91 16.86 17.09 A16 15.01 14.67 15.02 14.87 15.44 15.00 A17 15.29 14.92 15.52 15.10 14.43 15.05 A18 15.26 16.43 16.78 15.42 15.45 15.87 A19 12.87 13.25 12.60 13.10 12.00 12.76 A20 11.54 13.79 12.65 13.43 13.58 13.00 A21 14.04 14.30 13.05 14.07 13.67 13.83 A22 11.42 10.98 11.78 11.80 11.12 11.42 A23 12.95 12.36 12.95 12.91 13.15 12.86 A24 12.18 12.90 13.49 13.36 13.12 13.01 A25 13.84 12.51 13.24 13.18 12.84 13.12 A26 14.33 15.02 14.15 13.61 14.41 14.30 A27 15.43 14.60 14.21 15.12 15.40 14.95 A28 12.76 12.75 11.64 11.90 12.02 12.21 A29 14.40 12.43 13.20 13.49 13.03 13.31 A30 14.24 14.12 15.23 13.53 14.50 14.32 A31 14.85 12.41 14.13 14.74 14.28 14.08 A32 15.36 15.66 15.35 14.98 14.44 15.16 A33 16.98 16.51 15.83 17.23 16.25 16.56 A34 13.55 12.09 12.32 12.49 12.63 12.62 A35 13.66 13.86 14.25 13.16 13.20 13.63 A36 14.89 13.97 14.89 13.67 13.01 14.09 A37 13.09 11.07 11.46 11.37 11.21 11.64 A38 12.38 11.85 11.42 12.61 12.15 12.08 A39 13.79 13.23 12.46 12.53 13.07 13.01 A40 10.49 10.02 6.39 10.65 10.42 9.59 A41 10.80 11.12 9.88 10.08 10.84 10.54 A42 11.35 11.68 11.43 12.29 12.57 11.86 A43 12.28 12.41 12.27 12.00 12.04 12.20 A44 13.18 12.74 13.90 13.97 12.62 13.28 A45 14.62 14.75 14.80 15.62 14.50 14.86 A46 10.72 10.20 11.38 10.35 10.56 10.64 A47 10.70 11.69 11.70 11.27 12.40 11.55 A48 12.33 12.64 11.61 11.82 12.05 12.09 A49 11.82 12.96 11.49 12.42 11.70 12.08 A50 14.54 13.77 14.51 14.70 15.18 14.54 A51 15.47 15.88 15.45 14.93 15.72 15.49 A52 11.33 11.73 10.91 10.46 11.91 11.27 A53 11.42 12.89 12.46 10.77 11.91 11.89 A54 13.66 13.23 14.01 14.47 13.73 13.82
EK-3 İPLİK KALİTE TEST SONUÇLARI
195
Pamuk/Viskon İpliği (%50/50) Kopma Mukavemeti Test Sonuçları (Rkm) İplik Kodu
1. Test 2. Test 3. Test 4. Test 5. Test Ortalama
B1 14.82 13.57 13.24 13.71 14.55 13.98 B2 16.25 14.84 14.75 14.56 14.88 15.05 B3 15.75 14.68 14.59 15.05 15.53 15.12 B4 13.74 13.55 12.85 12.47 13.24 13.17 B5 14.39 14.17 13.56 13.83 14.34 14.06 B6 15.09 14.46 15.06 14.06 15.51 14.83 B7 15.19 15.56 14.37 14.83 14.08 14.81 B8 15.87 16.03 15.35 15.15 15.65 15.61 B9 15.56 15.74 15.42 15.65 15.23 15.52 B10 14.66 14.64 14.12 13.81 13.72 14.19 B11 14.68 14.43 14.38 14.83 14.99 14.66 B12 16.13 15.54 14.76 15.02 15.51 15.39 B13 15.38 15.56 15.64 15.12 14.67 15.27 B14 15.58 16.23 15.10 15.21 16.24 15.67 B15 16.71 16.67 15.82 15.93 15.40 16.10 B16 14.14 14.34 13.78 14.24 14.20 14.14 B17 15.16 14.78 14.49 14.26 14.27 14.59 B18 15.52 15.75 15.16 14.79 15.49 15.34 B19 14.31 13.25 13.24 13.38 13.17 13.47 B20 14.18 14.28 14.12 13.98 13.79 14.07 B21 14.77 14.74 13.29 13.98 15.39 14.44 B22 13.51 13.41 12.48 12.11 12.17 12.74 B23 13.19 13.24 12.71 12.85 13.42 13.08 B24 14.27 14.48 13.48 14.02 13.96 14.04 B25 14.47 14.40 14.31 14.40 13.78 14.27 B26 15.62 14.27 14.34 13.75 14.56 14.51 B27 15.71 15.46 15.58 14.47 14.81 15.21 B28 12.18 13.13 12.65 12.90 12.82 12.74 B29 14.47 13.60 12.89 13.02 13.15 13.43 B30 15.00 14.83 13.96 15.00 14.37 14.63 B31 14.02 14.16 14.08 14.53 15.07 14.37 B32 15.30 14.98 13.60 14.22 15.18 14.66 B33 16.14 16.34 15.05 15.13 15.49 15.63 B34 14.05 13.32 12.03 13.81 13.12 13.26 B35 14.21 13.86 12.86 13.22 13.14 13.46 B36 15.10 14.15 14.37 14.37 14.85 14.57 B37 13.17 12.83 12.37 12.64 11.87 12.58 B38 14.79 14.63 14.39 12.82 13.02 13.93 B39 14.36 13.65 14.63 13.64 13.05 13.86 B40 11.51 12.48 11.34 13.01 12.19 12.11 B41 12.34 12.47 12.19 12.70 12.20 12.38 B42 13.74 13.75 14.47 12.63 13.36 13.59 B43 14.24 13.00 13.56 12.73 13.94 13.49 B44 14.33 14.45 13.70 13.78 14.00 14.05 B45 14.57 14.65 15.55 14.52 14.30 14.72 B46 12.05 11.98 13.33 11.93 11.04 12.07 B47 13.04 13.59 13.33 12.61 13.58 13.23 B48 13.99 14.10 14.36 13.58 14.14 14.04 B49 12.89 12.75 13.39 13.87 12.05 12.99 B50 15.33 15.57 15.78 14.92 14.34 15.19 B51 15.64 15.65 16.00 15.69 14.93 15.58 B52 12.92 12.53 12.76 11.91 12.18 12.46 B53 13.25 13.18 12.57 12.74 12.95 12.94 B54 13.75 13.41 14.35 14.37 13.42 13.86
196
Pamuk/Polyester İpliği (%50/50) Kopma Mukavemeti Test Sonuçları (Rkm) İplik Kodu
1. Test 2. Test 3. Test 4. Test 5. Test Ortalama
C1 20.80 21.32 19.11 19.82 18.95 20.00 C2 19.85 20.64 21.95 21.77 21.57 21.16 C3 20.46 21.49 21.80 21.01 22.09 21.37 C4 18.42 19.24 20.93 20.05 19.07 19.54 C5 18.75 19.19 20.51 19.49 20.09 19.61 C6 21.61 21.91 20.63 20.95 19.79 20.98 C7 22.30 21.09 21.73 20.89 19.92 21.19 C8 19.99 20.35 21.55 21.20 21.14 20.84 C9 21.15 22.06 22.81 22.48 23.43 22.39 C10 20.57 20.56 19.45 19.78 17.74 19.62 C11 19.45 20.45 21.75 19.73 20.37 20.35 C12 20.23 20.54 21.52 21.22 21.50 21.00 C13 20.65 20.67 20.69 19.29 19.81 20.22 C14 21.56 21.80 21.10 20.32 20.78 21.11 C15 21.18 21.91 22.99 21.14 22.58 21.96 C16 20.18 20.10 20.51 19.21 19.12 19.82 C17 19.33 19.69 20.84 20.33 20.92 20.22 C18 19.05 20.66 21.29 20.98 21.49 20.69 C19 17.97 18.06 18.57 18.78 18.06 18.29 C20 19.06 19.40 18.22 19.19 19.87 19.15 C21 18.71 18.78 20.88 20.23 19.14 19.55 C22 17.61 16.23 16.73 17.04 17.03 16.93 C23 16.90 18.64 18.66 17.94 18.35 18.10 C24 19.95 12.80 20.04 19.40 19.04 18.25 C25 18.28 18.80 18.89 18.62 19.10 18.74 C26 19.30 19.42 19.87 20.54 19.35 19.70 C27 19.23 20.59 21.58 21.20 20.33 20.59 C28 16.68 16.96 18.71 17.93 19.19 17.90 C29 18.56 18.14 18.97 20.19 19.38 19.05 C30 20.19 20.43 20.97 20.18 20.87 20.53 C31 17.86 18.40 20.27 18.95 19.14 18.92 C32 19.52 20.08 20.65 20.54 21.65 20.49 C33 20.11 20.42 20.84 20.40 20.29 20.41 C34 17.79 17.43 17.88 17.52 17.37 17.60 C35 18.70 17.90 19.24 18.42 20.45 18.94 C36 18.54 19.42 19.51 19.45 19.39 19.26 C37 16.67 17.66 17.87 17.28 16.94 17.28 C38 17.55 17.16 18.71 18.43 19.22 18.22 C39 20.07 19.90 21.78 20.50 20.13 20.47 C40 16.21 14.58 14.62 13.87 14.84 14.83 C41 16.31 16.48 17.46 18.15 15.57 16.80 C42 18.87 19.61 17.92 18.19 19.14 18.75 C43 17.30 18.23 18.84 17.90 20.01 18.46 C44 18.20 19.11 19.88 19.28 19.67 19.23 C45 21.34 21.92 21.20 20.73 20.16 21.07 C46 16.25 15.29 17.54 16.35 16.06 16.30 C47 15.63 16.63 15.98 16.87 17.26 16.48 C48 18.57 18.54 18.61 17.59 18.70 18.40 C49 18.83 18.64 17.71 17.61 19.31 18.42 C50 18.85 18.50 18.25 19.11 19.44 18.83 C51 20.03 19.08 20.39 20.43 20.43 20.07 C52 16.53 17.11 16.40 15.65 16.15 16.37 C53 16.08 17.23 19.22 16.39 15.77 16.94 C54 17.98 19.21 18.49 18.58 19.96 18.85
197
Pamuk İpliği (%100) Kopma Uzaması Test Sonuçları (%) İplik Kodu
1. Test 2. Test 3. Test 4. Test 5. Test Ortalama
A1 7.5 7.35 7.47 7.55 7.31 7.44 A2 7.82 7.75 7.86 7.84 7.61 7.77 A3 7.73 8.32 7.96 8.25 7.90 8.03 A4 7.30 7.25 7.10 7.89 7.56 7.42 A5 7.59 7.88 7.85 7.97 7.53 7.76 A6 8.29 7.99 8.22 8.34 8.12 8.19 A7 8.11 8.15 7.97 7.76 8.01 8.00 A8 8.44 8.22 8.52 8.37 8.35 8.38 A9 8.99 8.79 8.87 8.66 8.96 8.85 A10 9.10 8.57 8.33 8.40 8.22 8.53 A11 8.62 9.26 9.11 8.95 9.07 9.00 A12 9.64 9.58 10.10 9.97 9.85 9.83 A13 8.41 8.21 8.08 8.39 8.24 8.26 A14 9.25 9.02 9.01 9.23 9.00 9.10 A15 8.88 9.18 9.14 9.10 8.91 9.04 A16 9.41 9.48 9.66 9.76 9.45 9.55 A17 9.65 9.55 9.86 9.45 9.03 9.51 A18 10.67 10.64 10.89 10.13 10.18 10.50 A19 5.89 6.34 5.81 5.96 5.65 5.93 A20 6.10 6.55 6.08 6.36 6.30 6.28 A21 6.45 7.00 6.04 6.66 6.41 6.51 A22 6.61 6.60 6.87 7.06 6.73 6.77 A23 7.19 7.57 7.76 7.55 7.23 7.46 A24 8.19 8.34 8.89 8.37 8.13 8.38 A25 6.63 6.03 6.51 6.23 6.37 6.36 A26 6.99 6.84 6.57 6.43 6.90 6.75 A27 7.43 7.09 7.45 7.20 7.43 7.32 A28 7.53 7.10 6.71 7.29 6.91 7.11 A29 7.98 7.71 8.05 8.32 7.80 7.97 A30 9.26 9.37 10.08 9.52 9.90 9.63 A31 7.06 6.81 6.69 7.54 6.86 6.99 A32 7.37 7.84 7.62 7.50 7.36 7.54 A33 8.42 8.17 8.18 8.44 7.95 8.23 A34 7.77 7.44 7.48 7.44 7.55 7.54 A35 7.51 8.02 7.88 7.79 7.72 7.79 A36 8.59 8.40 8.91 8.15 7.89 8.39 A37 6.12 5.93 5.89 5.38 5.86 5.84 A38 3.43 3.38 3.09 3.51 3.19 3.32 A39 6.80 6.76 6.07 6.84 5.90 6.47 A40 5.48 5.66 5.69 6.05 5.57 5.69 A41 7.16 6.81 5.87 6.36 6.72 6.59 A42 7.97 8.13 7.47 7.59 8.71 7.97 A43 3.48 3.29 3.34 3.17 3.37 3.33 A44 6.22 6.30 6.08 6.42 6.19 6.24 A45 7.39 7.66 7.69 7.60 7.44 7.56 A46 6.65 6.73 6.30 6.72 6.80 6.64 A47 6.67 7.60 6.81 6.45 7.18 6.94 A48 8.55 8.67 7.63 7.21 8.39 8.09 A49 6.19 6.59 6.31 6.23 5.52 6.17 A50 4.35 4.17 4.48 4.42 4.53 4.39 A51 4.80 4.80 4.59 4.54 4.64 4.67 A52 3.47 3.62 3.24 3.00 3.61 3.39 A53 3.20 3.69 3.47 3.00 3.35 3.34 A54 9.19 8.14 9.57 9.19 9.56 9.13
198
Pamuk/Viskon İpliği (%50/50) Kopma Uzaması Test Sonuçları (%) İplik Kodu
1. Test 2. Test 3. Test 4. Test 5. Test Ortalama
B1 9.12 9.19 8.87 9.05 9.17 9.08 B2 9.63 8.89 9.43 9.55 9.22 9.34 B3 10.33 9.22 9.67 9.82 9.63 9.73 B4 9.54 8.98 9.33 9.36 9.21 9.28 B5 9.46 9.66 9.60 9.73 9.93 9.68 B6 10.21 9.64 10.63 10.22 10.51 10.24 B7 8.68 9.21 8.98 8.95 8.88 8.94 B8 9.83 9.48 9.46 9.41 9.31 9.50 B9 9.64 9.73 9.69 10.20 9.88 9.83 B10 9.84 9.94 10.00 9.62 9.52 9.79 B11 10.28 10.70 10.21 10.75 10.55 10.50 B12 11.42 10.97 10.82 11.06 11.34 11.12 B13 9.65 9.38 9.75 9.49 9.33 9.52 B14 10.68 10.57 10.36 10.58 10.69 10.58 B15 10.27 9.98 9.58 10.41 9.91 10.03 B16 10.91 10.76 10.31 10.82 10.35 10.63 B17 11.64 10.77 11.02 10.68 10.90 11.00 B18 12.14 11.96 12.14 12.01 12.03 12.06 B19 7.60 7.54 7.19 7.54 7.18 7.41 B20 8.11 7.40 7.90 7.87 7.93 7.84 B21 8.38 8.79 8.34 8.24 8.36 8.42 B22 8.91 9.32 7.84 8.24 7.93 8.45 B23 9.19 9.58 9.19 9.52 9.23 9.34 B24 9.84 10.64 9.93 10.32 10.03 10.15 B25 7.54 7.69 8.11 7.83 7.40 7.71 B26 8.52 8.26 8.35 8.17 8.54 8.37 B27 9.15 9.39 9.52 8.73 9.01 9.16 B28 8.53 8.92 8.28 8.60 8.87 8.64 B29 10.42 9.91 9.58 9.38 9.51 9.76 B30 10.90 10.90 10.79 11.58 11.18 11.07 B31 8.09 8.00 8.28 8.47 8.46 8.26 B32 9.07 8.98 8.48 8.91 8.81 8.85 B33 10.21 9.75 9.25 9.30 9.40 9.58 B34 9.43 9.12 8.36 9.38 8.83 9.02 B35 9.95 10.24 9.06 9.38 9.86 9.70 B36 10.19 9.92 9.55 9.75 10.41 9.97 B37 8.02 7.69 7.47 7.37 7.58 7.63 B38 8.25 8.48 7.69 7.83 8.07 8.06 B39 8.14 8.53 8.75 8.25 8.33 8.40 B40 7.56 7.94 7.23 7.77 7.85 7.67 B41 8.74 8.67 8.91 8.85 7.94 8.62 B42 10.16 9.27 9.47 9.06 9.48 9.49 B43 7.89 7.63 7.55 7.30 7.67 7.61 B44 8.35 8.33 7.42 7.88 7.64 7.92 B45 8.95 8.55 8.97 8.55 8.47 8.70 B46 8.53 8.13 8.42 7.86 7.53 8.09 B47 8.98 9.06 9.01 8.50 9.18 8.94 B48 10.01 10.18 10.00 10.31 10.31 10.16 B49 8.41 7.84 7.86 8.47 7.09 7.94 B50 5.77 6.28 6.18 5.82 5.71 5.95 B51 6.33 6.33 6.52 6.39 5.99 6.31 B52 5.52 5.51 5.34 5.01 5.32 5.34 B53 5.73 5.30 4.99 4.93 5.36 5.26 B54 9.63 9.67 10.41 10.67 9.89 10.06
199
Pamuk/Polyester İpliği (%50/50) Kopma Uzaması Test Sonuçları (%) İplik Kodu
1. Test 2. Test 3. Test 4. Test 5. Test Ortalama
C1 11.27 11.16 11.22 10.77 10.84 11.05 C2 11.15 11.44 11.34 11.85 11.55 11.47 C3 11.84 11.85 11.64 11.86 12.10 11.86 C4 11.24 11.56 11.82 12.31 11.40 11.67 C5 11.73 11.64 11.61 11.84 11.58 11.68 C6 12.39 12.32 12.41 12.26 12.25 12.32 C7 11.73 11.32 12.64 11.69 11.67 11.81 C8 11.18 11.00 10.91 12.06 11.87 11.40 C9 12.37 12.56 12.79 12.87 12.94 12.71 C10 12.18 12.44 13.01 12.62 11.82 12.41 C11 12.46 12.80 12.62 12.25 12.44 12.51 C12 13.10 13.26 12.75 13.28 12.83 13.04 C13 12.07 11.68 12.45 11.51 11.70 11.88 C14 12.22 13.29 12.27 12.26 12.38 12.48 C15 12.98 12.86 13.29 12.88 13.14 13.03 C16 12.82 12.46 13.72 12.59 12.74 12.86 C17 13.08 12.87 12.82 12.93 13.32 13.00 C18 13.03 13.47 13.53 13.61 13.78 13.48 C19 9.93 10.09 9.17 10.47 9.96 9.92 C20 10.74 9.73 9.96 10.51 10.44 10.28 C21 10.83 10.26 10.32 11.10 10.29 10.56 C22 10.95 10.51 9.75 11.18 10.57 10.59 C23 11.12 11.62 10.90 11.76 11.07 11.29 C24 11.99 9.14 12.06 12.00 12.00 11.44 C25 10.11 10.48 9.44 10.69 10.25 10.19 C26 10.72 10.44 9.97 11.29 10.31 10.55 C27 11.08 11.21 10.99 11.62 10.48 11.07 C28 10.81 10.51 10.85 10.88 11.63 10.93 C29 11.72 11.69 11.25 12.59 11.82 11.82 C30 12.96 12.72 12.30 12.78 12.72 12.69 C31 10.45 10.56 10.42 10.74 10.70 10.57 C32 11.19 11.20 10.92 11.47 11.64 11.28 C33 11.72 11.68 11.32 12 11.63 11.67 C34 11.47 10.60 10.50 11.28 10.78 10.93 C35 11.81 11.42 11.34 11.96 12.40 11.79 C36 12.24 12.63 11.95 12.58 12.76 12.43 C37 9.63 9.75 9.31 9.71 9.41 9.56 C38 9.85 9.99 10.09 10.77 9.72 10.08 C39 11.01 11.10 10.94 10.90 10.87 10.97 C40 9.90 9.24 9.08 8.72 8.61 9.11 C41 9.87 10.33 10.81 11.24 10.09 10.47 C42 12.84 13.14 12.29 12.45 11.86 12.52 C43 6.95 7.25 6.99 7.03 7.53 7.15 C44 10.27 10.44 10.10 10.37 10.06 10.25 C45 11.59 11.01 10.84 11.38 10.68 11.10 C46 10.50 9.85 10.92 10.51 9.19 10.19 C47 10.52 11.12 10.34 10.79 10.82 10.72 C48 13.16 12.87 12.41 11.54 11.74 12.34 C49 10.77 10.58 10.19 10.47 10.90 10.58 C50 10.75 10.48 9.96 10.89 10.71 10.56 C51 11.02 10.95 11.74 11.79 11.39 11.38 C52 10.29 10.64 9.99 10.43 10.25 10.32 C53 10.37 10.47 11.35 10.19 9.44 10.36 C54 12.56 13.40 12.28 12.65 12.12 12.60
200
Pamuk İpliği (%100) Düzgünsüzlük Test Sonuçları (CVm) İplik Kodu
1. Test
2. Test
3. Test
4. Test
5. Test
6. Test
7. Test
8. Test
9. Test
10. Test
Ort.
A1 12.29 12.44 12.23 12.26 11.94 12.38 12.23 12.27 11.95 11.54 12.15 A2 12.18 12.06 11.61 12.23 12.38 12.21 12.30 12.09 11.38 11.55 12.00 A3 12.07 12.42 12.40 12.15 12.86 12.69 11.72 11.98 11.96 12.46 12.27 A4 11.33 12.13 12.29 11.92 11.57 11.45 11.64 13.58 11.54 11.04 11.85 A5 12.27 12.19 11.74 12.26 12.50 12.01 12.38 11.68 11.60 11.49 12.01 A6 11.84 12.10 12.50 12.02 11.95 12.26 12.02 11.73 11.55 11.33 11.93 A7 12.35 12.50 11.49 12.23 11.97 12.06 12.30 12.37 11.63 11.54 12.04 A8 12.17 12.09 11.41 12.69 12.62 12.41 12.33 12.31 11.74 11.51 12.13 A9 11.87 12.16 12.32 12.45 12.50 12.57 11.97 11.93 12.25 12.45 12.25 A10 12.67 11.41 12.20 12.44 12.41 12.17 11.85 11.24 11.63 11.44 11.95 A11 12.45 12.74 11.66 12.78 12.40 12.52 12.33 12.15 11.84 11.60 12.25 A12 12.47 12.17 11.54 12.48 12.66 12.54 12.35 12.26 11.65 11.66 12.18 A13 12.20 12.09 11.46 11.92 12.11 11.87 11.95 11.74 11.58 11.52 11.84 A14 12.15 12.20 11.48 12.95 12.27 12.91 12.44 12.02 11.68 11.55 12.16 A15 12.25 12.24 11.32 12.13 12.02 12.43 12.20 12.36 11.71 11.59 12.03 A16 12.15 11.10 11.91 12.22 12.13 12.18 12.11 11.51 11.23 11.48 11.80 A17 12.19 1.91 11.45 12.59 12.74 12.45 12.42 12.04 11.63 11.35 12.08 A18 12.26 12.35 11.51 12.83 12.60 12.86 12.09 12.57 12.61 12.14 12.38 A19 13.99 14.09 14.04 14.59 14.06 15.11 15.29 13.51 13.48 13.71 14.19 A20 13.69 13.64 13.82 14.01 14.50 14.66 14.23 14.76 14.34 13.74 14.14 A21 14.41 13.83 14.16 14.94 14.94 14.57 14.43 14.11 13.88 13.72 14.30 A22 13.18 13.34 13.43 13.68 13.63 13.72 13.85 14.11 13.10 12.85 13.49 A23 14.06 13.97 13.03 14.28 14.05 14.77 14.16 13.36 13.16 13.30 13.81 A24 14.31 14.54 13.72 13.87 13.99 14.66 14.59 13.66 13.62 13.12 14.01 A25 14.10 13.97 13.97 14.59 14.23 14.45 14.72 14.13 13.70 13.94 14.18 A26 14.18 14.18 14.31 15.32 15.27 14.85 15.32 14.30 13.96 14.21 14.59 A27 14.54 14.55 14.46 15.03 14.55 14.74 14.70 14.64 14.20 13.75 14.52 A28 13.76 13.66 13.90 14.07 13.81 14.23 13.67 13.58 13.27 13.24 13.72 A29 14.16 14.22 14.07 14.82 14.11 14.60 14.35 14.34 13.77 13.78 14.22 A30 14.23 14.29 14.48 14.86 14.60 14.56 13.96 14.00 13.14 13.36 14.15 A31 14.16 14.15 13.86 14.78 14.53 14.66 14.14 13.94 13.55 13.57 14.13 A32 14.59 14.48 14.77 14.63 14.73 14.48 14.44 14.36 14.02 13.78 14.43 A33 14.61 15.10 14.78 14.74 14.75 14.74 14.12 14.02 14.02 14.31 14.52 A34 13.94 13.73 14.38 13.92 14.19 14.37 14.00 13.59 13.44 13.52 13.91 A35 14.36 14.25 14.42 14.81 14.61 14.56 14.30 14.29 13.96 13.70 14.33 A36 14.52 14.35 14.15 14.87 14.94 15.10 14.41 14.87 14.13 13.86 14.52 A37 15.97 15.86 16.06 16.80 16.86 17.10 16.62 16.05 15.48 15.24 16.20 A38 16.71 17.08 16.24 16.00 16.53 16.71 17.05 16.26 15.89 15.53 16.40 A39 16.83 17.30 16.76 16.73 16.29 17.26 16.98 17.44 16.33 15.83 16.77 A40 15.63 15.45 15.44 15.80 14.25 15.69 15.48 15.44 15.10 15.60 15.39 A41 15.75 15.99 15.87 15.80 14.86 15.79 16.12 15.89 15.32 15.80 15.72 A42 16.24 15.98 16.08 16.07 15.27 15.97 16.38 16.67 16.16 15.68 16.05 A43 16.55 16.75 16.67 16.33 15.97 17.01 17.07 17.40 16.90 16.18 16.68 A44 16.16 16.21 16.19 15.96 16.07 16.77 16.65 16.79 16.32 15.78 16.29 A45 15.84 16.91 16.75 16.72 16.23 15.74 15.36 16.30 16.20 16.16 16.22 A46 15.89 15.71 15.36 15.59 14.36 15.09 15.80 15.79 15.97 15.25 15.48 A47 16.33 16.13 15.55 16.52 14.86 15.70 15.78 16.27 16.09 15.76 15.90 A48 15.76 16.70 16.69 16.75 15.62 16.62 16.71 16.96 16.02 16.30 16.41 A49 17.39 17.36 17.72 16.76 17.24 18.04 18.18 18.35 17.67 17.21 17.59 A50 16.28 16.04 16.39 16.00 15.89 16.67 16.75 17.28 16.34 15.56 16.32 A51 16.10 15.93 16.25 16.19 15.45 16.49 16.51 16.76 16.14 15.95 16.18 A52 15.48 15.78 15.64 15.98 15.23 15.56 15.92 15.58 15.83 15.57 15.66 A53 15.75 16.11 15.90 15.81 15.85 17.23 16.38 16.18 15.80 15.86 16.09 A54 15.99 15.83 16.06 15.97 15.39 16.02 16.34 16.55 15.99 15.64 15.98
201
Pamuk/Viskon İpliği (%50/50) Düzgünsüzlük Test Sonuçları (CVm) İplik Kodu
1. Test
2. Test
3. Test
4. Test
5. Test
6. Test
7. Test
8. Test
9. Test
10. Test
Ort.
B1 9.60 9.42 9.72 9.52 9.47 9.81 10.44 9.72 9.91 10.05 9.77 B2 9.40 9.26 9.50 9.35 9.17 9.53 10.07 9.82 9.81 10.50 9.64 B3 9.64 9.91 9.46 9.99 9.86 10.31 9.83 9.37 10.03 10.15 9.86 B4 9.41 9.30 9.30 9.45 8.64 9.63 9.81 9.37 9.52 9.13 9.36 B5 9.52 9.36 9.79 9.23 9.15 9.80 9.65 9.76 9.51 9.94 9.57 B6 10.03 9.64 10.32 9.69 9.65 10.05 10.19 10.20 9.91 10.05 9.97 B7 9.24 9.87 9.54 9.63 9.57 10.05 9.90 9.55 9.78 10.07 9.72 B8 9.46 9.57 10.00 9.69 9.61 9.89 9.73 9.80 9.64 9.61 9.70 B9 9.37 9.68 9.54 9.45 10.08 10.07 9.71 9.54 10.17 10.31 9.79 B10 9.47 9.38 9.54 9.34 9.29 9.21 9.48 9.61 9.78 9.64 9.48 B11 9.52 9.38 9.47 9.51 9.27 9.74 9.81 9.87 9.94 9.86 9.64 B12 9.40 9.73 9.44 9.54 9.49 9.85 9.80 9.79 9.81 10.08 9.69 B13 9.58 9.12 9.45 9.49 9.43 9.96 9.71 9.45 9.56 9.66 9.54 B14 9.36 9.59 9.75 9.55 9.58 9.71 9.74 9.49 9.70 9.83 9.63 B15 9.62 9.27 9.42 9.47 9.52 9.72 9.85 9.57 9.67 9.77 9.59 B16 9.21 9.16 9.41 9.07 9.29 9.13 9.40 9.67 9.53 9.44 9.33 B17 9.32 9.35 9.66 9.39 9.33 9.42 10.10 9.82 9.74 9.60 9.57 B18 9.61 9.39 9.47 9.54 9.38 9.47 9.88 9.80 9.83 9.70 9.61 B19 10.91 11.00 11.54 11.27 11.32 11.78 11.53 11.46 11.68 11.30 11.38 B20 11.93 11.82 11.26 11.32 11.56 11.22 10.95 11.14 11.49 11.11 11.38 B21 11.53 11.60 11.81 11.21 11.15 11.80 11.52 12.02 11.27 12.23 11.61 B22 10.41 10.54 11.07 10.29 10.69 10.59 10.71 10.80 10.67 10.64 10.64 B23 11.10 10.89 11.44 11.20 11.07 10.67 11.17 11.11 10.81 10.93 11.04 B24 10.88 11.64 11.89 11.68 11.08 11.95 11.79 11.78 11.95 11.93 11.66 B25 10.51 11.07 11.36 10.82 11.03 11.21 11.19 10.99 11.29 11.29 11.07 B26 10.78 11.32 11.60 11.25 11.18 11.40 11.63 11.37 11.56 11.66 11.38 B27 10.90 11.26 11.65 11.45 11.11 11.46 11.71 11.34 11.14 11.46 11.35 B28 10.62 11.10 11.57 10.73 10.57 10.85 10.83 11.02 11.40 11.25 10.99 B29 10.87 11.72 10.89 11.53 10.98 11.36 11.01 11.83 11.12 11.11 11.24 B30 10.82 11.06 11.76 11.50 11.47 11.09 11.55 11.57 11.50 11.44 11.38 B31 10.75 11.00 11.62 10.94 10.90 11.18 11.24 11.07 11.35 11.25 11.13 B32 10.85 11.26 11.80 11.25 11.02 11.32 11.48 11.35 11.33 11.43 11.31 B33 11.96 11.53 12.76 13.21 11.72 12.88 12.44 12.31 13.22 12.76 12.48 B34 10.62 11.14 11.33 10.91 10.78 11.11 10.98 11.50 11.04 11.45 11.09 B35 10.67 10.62 11.25 10.87 10.77 11.11 11.09 11.19 11.49 11.22 11.03 B36 10.69 11.16 11.53 10.98 10.98 11.45 11.70 11.18 11.21 11.52 11.24 B37 12.33 12.81 13.29 13.33 13.06 13.50 12.88 12.78 12.88 13.72 13.06 B38 12.98 13.04 12.30 12.68 13.68 13.35 13.45 12.88 12.73 12.93 13.00 B39 13.23 13.01 13.19 12.81 13.63 13.29 13.11 13.85 13.35 12.84 13.23 B40 11.98 12.01 12.22 11.93 12.26 12.41 11.89 12.71 12.21 11.80 12.14 B41 12.07 12.14 11.68 12.02 12.38 12.55 12.15 12.77 12.42 12.14 12.23 B42 12.70 12.42 12.05 12.43 12.88 13.14 12.72 13.33 13.11 12.48 12.73 B43 12.55 12.80 13.00 12.91 13.52 13.57 13.10 13.41 13.56 13.08 13.15 B44 12.66 12.45 12.73 12.47 13.10 13.01 12.61 13.09 12.73 12.59 12.74 B45 12.52 12.82 12.46 12.44 13.30 13.22 12.94 13.14 12.97 12.40 12.82 B46 13.12 12.06 12.26 11.93 13.41 12.72 12.83 12.60 12.00 12.07 12.50 B47 12.44 12.20 11.95 12.03 12.68 12.97 12.43 13.02 12.67 12.01 12.44 B48 12.60 12.48 12.08 12.36 12.93 13.43 12.96 13.21 13.14 12.37 12.76 B49 13.57 13.93 13.69 13.88 14.39 14.61 14.14 14.29 14.42 13.96 14.09 B50 12.38 12.30 12.14 12.56 13.25 12.77 12.82 13.29 13.30 12.90 12.77 B51 12.40 12.34 11.91 12.56 13.87 13.16 13.12 13.51 13.38 12.68 12.90 B52 12.32 12.15 12.36 12.57 13.21 12.68 12.38 13.32 12.85 12.15 12.60 B53 12.52 12.46 12.78 12.76 13.07 13.10 12.82 13.41 13.22 12.67 12.88 B54 13.07 12.17 12.24 12.31 13.12 13.27 13.05 12.51 12.82 12.42 12.80
202
Pamuk/Polyester İpliği (%50/50) Düzgünsüzlük Test Sonuçları (CVm) İplik Kodu
1. Test
2. Test
3. Test
4. Test
5. Test
6. Test
7. Test
8. Test
9. Test
10. Test
Ort.
C1 11.59 11.24 11.69 11.29 11.52 11.71 11.71 11.66 11.41 12.03 11.59 C2 11.97 11.71 11.69 11.72 11.39 11.33 11.35 11.44 11.46 11.01 11.51 C3 12.01 11.76 11.93 11.57 11.43 11.49 11.47 11.13 11.32 11.16 11.53 C4 10.78 11.16 11.19 10.98 11.13 11.19 11.00 10.89 10.96 10.66 10.99 C5 11.76 11.48 11.44 12.25 11.19 11.36 11.24 10.77 11.03 10.94 11.35 C6 11.27 11.11 11.63 10.80 11.11 11.57 11.72 11.32 11.07 11.08 11.27 C7 11.58 11.08 11.36 11.25 11.69 11.89 11.68 11.54 11.49 11.56 11.51 C8 11.78 11.50 11.78 11.45 11.20 11.21 11.22 11.15 11.39 11.03 11.37 C9 11.86 11.56 11.77 11.26 11.27 10.85 11.57 11.05 11.30 11.45 11.39 C10 11.11 10.93 10.98 10.78 10.90 11.30 11.93 10.97 10.61 10.96 11.05 C11 11.59 11.13 11.74 11.36 11.04 10.98 11.22 10.80 10.85 10.77 11.15 C12 11.24 11.42 11.27 11.24 11.58 11.27 11.10 10.89 11.14 11.02 11.22 C13 11.82 11.14 11.42 11.13 11.28 11.71 11.86 11.92 11.41 11.76 11.55 C14 11.39 11.35 11.28 11.73 11.86 11.65 11.24 11.64 11.44 11.04 11.46 C15 11.83 11.64 11.66 11.24 11.32 11.15 11.15 10.98 11.22 11.89 11.41 C16 11.10 11.11 11.34 10.84 11.02 11.44 11.33 11.54 11.22 11.17 11.21 C17 11.63 11.74 11.40 11.37 11.09 11.23 10.92 11.11 11.05 10.84 11.24 C18 11.60 11.71 11.48 11.46 11.36 11.65 11.67 10.85 11.17 11.15 11.41 C19 14.03 13.89 13.83 13.68 13.38 13.49 13.73 13.55 13.32 12.89 13.58 C20 14.01 13.99 13.85 13.68 13.28 13.64 13.79 13.40 13.73 13.25 13.66 C21 14.38 13.93 13.57 13.78 13.50 13.85 13.54 13.09 13.68 13.15 13.65 C22 13.09 12.77 12.85 12.66 12.91 13.02 13.15 12.42 12.57 12.27 12.77 C23 13.18 13.13 13.28 12.87 12.64 13.21 13.10 12.54 12.40 12.31 12.87 C24 13.91 13.51 13.62 13.26 13.42 13.41 13.50 13.43 13.20 12.61 13.39 C25 13.58 13.66 13.84 13.49 13.01 13.07 13.16 12.89 13.21 12.89 13.28 C26 14.02 13.92 13.87 13.71 13.59 13.75 13.63 13.07 13.25 13.16 13.60 C27 14.07 13.23 14.08 13.46 13.60 13.91 13.64 13.43 13.41 13.26 13.61 C28 13.27 12.99 13.40 12.72 12.35 12.81 13.14 12.45 12.29 12.64 12.81 C29 13.66 13.60 13.30 13.10 12.61 12.86 13.17 13.13 12.81 12.67 13.09 C30 13.75 13.83 13.11 12.91 12.68 13.51 13.02 13.11 13.15 12.72 13.18 C31 13.62 13.64 13.41 13.28 13.14 13.41 13.27 13.26 13.42 12.87 13.33 C32 14.38 13.80 14.07 13.52 13.51 13.36 13.23 13.09 13.18 12.82 13.49 C33 13.95 13.74 13.80 13.61 13.50 13.41 13.64 13.23 13.26 13.00 13.51 C34 13.79 13.78 13.55 13.00 12.61 12.90 13.06 12.97 12.82 12.51 13.10 C35 13.67 13.40 13.08 12.53 12.39 13.03 13.07 12.94 13.27 12.60 13.00 C36 13.95 13.58 13.50 12.95 12.64 13.30 13.20 13.04 13.94 12.60 13.27 C37 15.90 15.63 15.69 15.60 15.38 15.53 15.71 15.29 15.52 15.22 15.55 C38 15.86 15.61 15.53 15.57 15.54 16.38 15.71 15.25 15.47 15.60 15.65 C39 17.64 16.20 15.34 15.90 16.10 15.98 15.57 16.04 15.73 15.53 16.00 C40 15.09 15.44 14.49 14.64 14.69 14.93 14.63 15.03 14.72 14.60 14.83 C41 15.17 15.19 14.31 14.79 14.65 14.95 14.22 15.29 15.00 14.56 14.81 C42 15.96 15.64 14.80 15.05 15.31 15.45 14.67 15.68 15.32 15.40 15.33 C43 15.36 15.59 14.84 15.18 15.39 15.48 14.97 15.38 15.11 14.84 15.21 C44 15.30 15.11 14.66 14.94 14.82 15.02 14.65 15.16 14.68 14.56 14.89 C45 15.35 15.48 14.96 14.99 14.96 15.12 14.71 15.32 14.83 14.63 15.04 C46 15.32 15.01 14.05 14.53 14.75 15.15 14.49 14.98 14.74 14.51 14.75 C47 15.66 15.51 14.60 14.94 14.84 15.33 14.76 15.52 15.07 14.78 15.10 C48 15.93 15.95 14.96 15.37 15.28 15.78 14.74 15.33 15.28 15.02 15.36 C49 15.28 15.55 15.04 15.15 14.89 15.45 15.35 15.13 15.09 15.36 15.23 C50 15.39 15.19 14.93 14.83 14.90 15.14 14.77 15.11 14.66 14.48 14.94 C51 15.45 15.41 14.92 15.00 14.94 15.15 14.81 15.22 14.78 14.80 15.05 C52 15.08 14.83 14.16 14.44 14.19 14.81 14.62 14.84 14.18 14.32 14.55 C53 15.34 15.14 14.46 14.78 15.00 15.21 14.73 15.23 14.34 14.73 14.89 C54 15.21 14.96 14.42 14.50 14.79 14.83 14.42 14.75 14.19 14.25 14.63
203
Pamuk İpliği (%100) İnce Yer Hatası Test Sonuçları (-40%) İplik Kodu
1. Test
2. Test
3. Test
4. Test
5. Test
6. Test
7. Test
8. Test
9. Test
10. Test
Ort.
A1 34.0 25.0 11.0 16.0 11.0 28.0 14.0 21.0 11.0 8.0 17.9 A2 26.0 14.0 9.0 17.0 24.0 18.0 22.0 13.0 3.0 3.0 14.9 A3 21.0 49.0 24.0 22.0 24.0 32.0 16.0 14.0 14.0 32.0 24.8 A4 8.0 17.0 12.0 15.0 7.0 10.0 8.0 0.0 9.0 7.0 9.3 A5 28.0 18.0 6.0 20.0 30.0 8.0 29.0 13.0 4.0 11.0 16.7 A6 11.0 24.0 20.0 17.0 12.0 26.0 24.0 12.0 3.0 8.0 15.7 A7 20.0 26.0 5.0 27.0 13.0 28.0 24.0 32.0 11.0 7.0 19.3 A8 22.0 14.0 7.0 45.0 44.0 30.0 34.0 26.0 9.0 5.0 23.6 A9 14.0 28.0 26.0 40.0 31.0 29.0 17.0 10.0 31.0 25.0 25.1 A10 42.0 11.0 26.0 24.0 27.0 24.0 19.0 7.0 13.0 6.0 19.9 A11 40.0 32.0 13.0 48.0 39.0 24.0 22.0 10.0 14.0 16.0 25.8 A12 34.0 22.0 14.0 36.0 29.0 25.0 29.0 24.0 13.0 9.0 23.5 A13 12.0 21.0 12.0 24.0 22.0 12.0 26.0 10.0 9.0 4.0 15.2 A14 29.0 22.0 11.0 54.0 23.0 30.0 30.0 17.0 12.0 6.0 23.4 A15 22.0 18.0 5.0 21.0 26.0 35.0 31.0 26.0 15.0 16.0 21.5 A16 19.0 5.0 13.0 22.0 16.0 27.0 31.0 10.0 8.0 4.0 15.5 A17 22.0 17.0 6.0 28.0 35.0 31.0 23.0 23.0 8.0 3.0 19.6 A18 24.0 26.0 7.0 10.0 35.0 34.0 14.0 34.0 39.0 23.0 24.6 A19 115.0 147.0 10.05 160.0 72.0 183.0 211.0 76.0 41.0 93.0 120.3 A20 79.0 89.0 50.0 102.0 160.0 184.0 126.0 186.0 105.0 106.0 118.7 A21 156.0 126.0 117.0 259.0 212.0 159.0 124.0 105.0 104.0 111.0 147.3 A22 44.0 39.0 17.0 42.0 38.0 76.0 44.0 53.0 34.0 22.0 40.9 A23 76.0 66.0 19.0 80.0 70.0 139.0 57.0 12.0 18.0 33.0 57.0 A24 62.0 109.0 42.0 62.0 73.0 187.0 120.0 49.0 64.0 38.0 80.6 A25 116.0 97.0 112.0 163.0 128.0 125.0 203.0 116.0 77.0 89.0 122.6 A26 136.0 118.0 108.0 273.0 274.0 218.0 251.0 149.0 96.0 122.0 174.5 A27 165.0 179.0 137.0 238.0 144.0 181.0 151.0 157.0 102.0 87.0 154.1 A28 80.0 85.0 66.0 86.0 73.0 97.0 70.0 52.0 42.0 46.0 69.7 A29 103.0 109.0 86.0 151.0 67.0 146.0 92.0 129.0 64.0 61.0 100.8 A30 85.0 117.0 130.0 164.0 118.0 126.0 102.0 72.0 51.0 33.0 99.8 A31 118.0 132.0 100.0 177.0 154.0 172.0 97.0 87.0 60.0 62.0 115.9 A32 125.0 167.0 172.0 152.0 149.0 163.0 143.0 140.0 92.0 77.0 138.0 A33 187.0 132.0 187.0 190.0 195.0 170.0 100.0 84.0 78.0 106.0 142.9 A34 88.0 61.0 107.0 92.0 117.0 134.0 83.0 62.0 65.0 59.0 86.8 A35 114.0 108.0 121.0 170.0 113.0 135.0 113.0 120.0 87.0 51.0 113.2 A36 143.0 109.0 99.0 181.0 165.0 204.0 105.0 167.0 90.0 69.0 133.2 A37 407.0 372.0 364.0 549.0 571.0 625.0 523.0 403.0 293.0 264.0 437.1 A38 545.0 683.0 391.0 372.0 451.0 481.0 638.0 447.0 344.0 277.0 462.9 A39 586.0 649.0 550.0 513.0 401.0 658.0 575.0 762.0 434.0 320.0 544.8 A40 243.0 222.0 224.0 278.0 88.0 233.0 220.0 235.0 193.0 240.0 217.6 A41 239.0 318.0 299.0 333.0 133.0 265.0 296.0 280.0 205.0 264.0 263.2 A42 360.0 312.0 355.0 327.0 186.0 330.0 335.0 469.0 347.0 294.0 331.5 A43 540.0 551.0 528.0 435.0 342.0 603.0 628.0 764.0 602.0 443.0 543.6 A44 385.0 400.0 391.0 380.0 332.0 493.0 456.0 534.0 431.0 32.0 412.2 A45 309.0 564.0 515.0 561.0 399.0 312.0 246.0 415.0 440.0 390.0 415.1 A46 255.0 235.0 178.0 257.0 95.0 187.0 261.0 259.0 318.0 183.0 222.8 A47 375.0 293.0 246.0 412.0 145.0 246.0 230.0 312.0 322.0 290.0 287.1 A48 269.0 402.0 436.0 403.0 227.0 347.0 416.0 467.0 286.0 372.0 362.5 A49 570.0 610.0 621.0 554.0 575.0 498.0 504.0 596.0 632.0 602.0 581.0 A50 383.0 322.0 399.0 348.0 296.0 460.0 519.0 566.0 420.0 298.0 401.1 A51 350.0 335.0 396.0 397.0 255.0 416.0 441.0 495.0 371.0 321.0 377.7 A52 203.0 284.0 262.0 308.0 142.0 230.0 298.0 242.0 279.0 232.0 248.0 A53 294.0 335.0 327.0 318.0 256.0 438.0 346.0 406.0 314.0 299.0 333.3 A54 287.0 253.0 336.0 340.0 189.0 304.0 404.0 468.0 367.0 240.0 318.8
204
Pamuk/Viskon İpliği (%50/50) İnce Yer Hatası Test Sonuçları (-40%) İplik Kodu
1. Test
2. Test
3. Test
4. Test
5. Test
6. Test
7. Test
8. Test
9. Test
10. Test
Ort.
B1 0.0 0.0 1.0 0.0 0.0 0.0 2.0 0.0 0.0 0.0 0.3 B2 1.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.0 1.0 1.0 3.0 0.7 B3 0.0 0.0 0.0 0.0 1.0 0.0 1.0 3.0 0.0 0.0 0.5 B4 0.0 0.0 0.0 2.0 0.0 0.0 0.0 1.0 0.0 0.0 0.3 B5 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 B6 0.0 0.0 1.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.0 0.2 B7 0.0 0.0 1.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.0 0.2 B8 0.0 0.0 1.0 0.0 0.0 4.0 0.0 2.0 0.0 0.0 0.7 B9 0.0 0.0 0.0 0.0 2.0 0.0 0.0 0.0 2.0 0.0 0.4 B10 0.0 0.0 1.0 0.0 1.0 0.0 0.0 0.0 1.0 0.0 0.3 B11 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.0 0.0 0.1 B12 0.0 0.0 0.0 1.0 0.0 2.0 1.0 0.0 0.0 1.0 0.5 B13 0.0 1.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.0 0.0 0.0 1.0 0.3 B14 0.0 1.0 0.0 0.0 2.0 0.0 0.0 0.0 0.0 1.0 0.4 B15 0.0 1.0 0.0 0.0 0.0 1.0 0.0 1.0 0.0 0.0 0.3 B16 0.0 1.0 0.0 0.0 0.0 1.0 0.0 1.0 0.0 1.0 0.4 B17 0.0 0.0 1.0 0.0 0.0 1.0 0.0 1.0 0.0 0.0 0.3 B18 1.0 1.0 0.0 1.0 1.0 0.0 1.0 0.0 1.0 2.0 0.8 B19 6.0 5.0 9.0 10.0 7.0 22.0 8.0 7.0 10.0 5.0 8.9 B20 27.0 9.0 2.0 5.0 11.0 5.0 7.0 9.0 19.0 4.0 10.8 B21 7.0 7.0 13.0 6.0 11.0 11.0 2.0 7.0 4.0 14.0 8.2 B22 2.0 1.0 1.0 1.0 2.0 1.0 3.0 0.0 4.0 2.0 1.7 B23 0.0 2.0 10.0 2.0 0.0 0.0 2.0 1.0 1.0 4.0 2.2 B24 3.0 3.0 7.0 3.0 4.0 4.0 4.0 0.0 6.0 5.0 3.9 B25 1.0 6.0 4.0 2.0 7.0 2.0 3.0 3.0 10.0 6.0 4.4 B26 6.0 6.0 12.0 5.0 7.0 9.0 7.0 7.0 9.0 19.0 8.7 B27 2.0 4.0 11.0 6.0 9.0 10.0 11.0 8.0 3.0 8.0 7.2 B28 5.0 3.0 9.0 3.0 2.0 0.0 4.0 7.0 6.0 10.0 4.9 B29 2.0 4.0 4.0 3.0 2.0 2.0 4.0 31.0 1.0 4.0 5.7 B30 2.0 2.0 5.0 5.0 2.0 5.0 3.0 3.0 5.0 7.0 3.9 B31 3.0 3.0 7.0 2.0 7.0 4.0 6.0 6.0 6.0 6.0 5.0 B32 1.0 9.0 13.0 5.0 4.0 3.0 7.0 9.0 6.0 11.0 6.8 B33 11.0 10.0 27.0 7.0 9.0 7.0 9.0 9.0 23.0 17.0 12.9 B34 2.0 2.0 9.0 6.0 2.0 7.0 4.0 30.0 5.0 8.0 7.5 B35 2.0 1.0 5.0 0.0 5.0 7.0 5.0 3.0 9.0 9.0 4.6 B36 3.0 3.0 9.0 3.0 4.0 6.0 5.0 1.0 6.0 10.0 5.0 B37 31.0 31.0 65.0 70.0 75.0 84.0 47.0 50.0 35.0 93.0 58.1 B38 53.0 65.0 30.0 40.0 97.0 75.0 64.0 49.0 30.0 33.0 53.6 B39 42.0 41.0 38.0 40.0 82.0 65.0 62.0 76.0 66.0 35.0 54.7 B40 13.0 14.0 14.0 13.0 23.0 36.0 12.0 19.0 15.0 8.0 16.7 B41 12.0 11.0 4.0 19.0 32.0 29.0 19.0 25.0 22.0 15.0 18.8 B42 19.0 15.0 15.0 21.0 25.0 44.0 22.0 38.0 31.0 20.0 25.0 B43 32.0 27.0 52.0 30.0 72.0 94.0 59.0 50.0 75.0 40.0 53.1 B44 29.0 24.0 29.0 22.0 49.0 47.0 41.0 45.0 39.0 33.0 35.8 B45 20.0 27.0 27.0 27.0 58.0 64.0 41.0 54.0 44.0 31.0 39.3 B46 19.0 14.0 13.0 11.0 42.0 29.0 32.0 16.0 18.0 19.0 21.3 B47 13.0 12.0 20.0 20.0 30.0 37.0 26.0 36.0 33.0 15.0 24.2 B48 14.0 17.0 22.0 29.0 31.0 54.0 32.0 42.0 33.0 21.0 29.5 B49 386.0 402.0 413.0 359.0 413.0 558.0 464.0 408.0 474.0 420.0 429.7 B50 26.0 21.0 22.0 25.0 54.0 27.0 56.0 53.0 55.0 30.0 36.9 B51 20.0 30.0 11.0 18.0 87.0 52.0 60.0 71.0 48.0 26.0 42.3 B52 16.0 10.0 15.0 23.0 50.0 34.0 18.0 47.0 29.0 6.0 24.8 B53 23.0 17.0 25.0 39.0 52.0 53.0 47.0 62.0 57.0 32.0 40.7 B54 82.0 18.0 12.0 17.0 41.0 57.0 41.0 55.0 37.0 17.0 37.7
205
Pamuk/Polyester İpliği (%50/50) İnce Yer Hatası Test Sonuçları (-40%) İplik Kodu
1. Test
2. Test
3. Test
4. Test
5. Test
6. Test
7. Test
8. Test
9. Test
10. Test
Ort.
C1 4.0 4.0 4.0 1.0 3.0 8.0 3.0 4.0 1.0 10.0 4.2 C2 8.0 9.0 5.0 2.0 2.0 4.0 2.0 2.0 6.0 4.0 4.4 C3 20.0 10.0 15.0 6.0 3.0 2.0 6.0 0.0 1.0 2.0 6.5 C4 0.0 6.0 1.0 2.0 2.0 3.0 3.0 1.0 1.0 0.0 1.9 C5 7.0 4.0 0.0 0.0 2.0 0.0 3.0 1.0 0.0 6.0 2.3 C6 1.0 2.0 2.0 0.0 3.0 3.0 9.0 3.0 1.0 4.0 2.8 C7 3.0 4.0 4.0 7.0 6.0 6.0 9.0 6.0 2.0 5.0 5.2 C8 6.0 4.0 8.0 2.0 5.0 2.0 1.0 3.0 4.0 2.0 3.7 C9 11.0 4.0 11.0 4.0 7.0 2.0 3.0 3.0 2.0 7.0 5.4 C10 2.0 0.0 1.0 0.0 1.0 5.0 3.0 2.0 3.0 1.0 1.8 C11 5.0 4.0 8.0 4.0 1.0 2.0 5.0 5.0 2.0 1.0 3.6 C12 3.0 5.0 3.0 5.0 8.0 3.0 2.0 2.0 2.0 2.0 3.5 C13 14.0 1.0 5.0 4.0 2.0 4.0 8.0 11.0 2.0 7.0 5.8 C14 6.0 6.0 2.0 11.0 7.0 6.0 5.0 9.0 5.0 2.0 5.9 C15 7.0 10.0 5.0 3.0 1.0 2.0 3.0 2.0 2.0 3.0 3.8 C16 6.0 1.0 2.0 2.0 7.0 1.0 3.0 7.0 1.0 3.0 3.3 C17 7.0 8.0 2.0 5.0 3.0 3.0 0.0 5.0 7.0 2.0 4.2 C18 8.0 4.0 4.0 1.0 5.0 12.0 1.0 3.0 1.0 4.0 4.3 C19 83.0 78.0 71.0 58.0 38.0 49.0 58.0 55.0 38.0 34.0 56.2 C20 70.0 87.0 55.0 56.0 42.0 62.0 49.0 53.0 42.0 39.0 55.5 C21 87.0 58.0 47.0 73.0 35.0 68.0 38.0 32.0 49.0 31.0 51.8 C22 26.0 21.0 18.0 15.0 23.0 16.0 23.0 13.0 11.0 7.0 17.3 C23 25.0 22.0 32.0 13.0 11.0 28.0 27.0 9.0 7.0 3.0 17.7 C24 41.0 38.0 45.0 24.0 42.0 37.0 32.0 27.0 14.0 15.0 31.5 C25 41.0 69.0 70.0 60.0 25.0 33.0 37.0 24.0 32.0 33.0 42.4 C26 93.0 87.0 68.0 69.0 55.0 72.0 58.0 35.0 35.0 26.0 59.8 C27 87.0 39.0 82.0 70.0 65.0 77.0 53.0 45.0 34.0 48.0 60.0 C28 52.0 19.0 50.0 16.0 8.0 27.0 25.0 7.0 10.0 16.0 23.0 C29 43.0 46.0 32.0 28.0 17.0 18.0 33.0 17.0 18.0 11.0 26.3 C30 34.0 53.0 21.0 17.0 15.0 37.0 22.0 20.0 17.0 15.0 25.1 C31 50.0 60.0 39.0 36.0 28.0 52.0 33.0 43.0 33.0 27.0 40.1 C32 94.0 57.0 96.0 45.0 50.0 50.0 42.0 37.0 26.0 23.0 52.0 C33 77.0 75.0 70.0 51.0 36.0 53.0 51.0 35.0 23.0 27.0 49.8 C34 63.0 49.0 40.0 31.0 16.0 27.0 28.0 32.0 21.0 18.0 32.5 C35 57.0 34.0 28.0 17.0 11.0 31.0 32.0 18.0 21.0 22.0 27.1 C36 69.0 47.0 46.0 21.0 16.0 31.0 23.0 35.0 28.0 13.0 32.9 C37 264.0 218.0 225.0 222.0 188.0 197.0 221.0 172.0 169.0 167.0 204.3 C38 232.0 195.0 220.0 197.0 207.0 227.0 188.0 174.0 161.0 218.0 201.9 C39 429.0 308.0 378.0 279.0 256.0 278.0 225.0 271.0 202.0 201.0 282.7 C40 138.0 166.0 72.0 102.0 111.0 139.0 90.0 110.0 108.0 106.0 114.2 C41 138.0 131.0 92.0 121.0 115.0 154.0 56.0 152.0 109.0 100.0 116.8 C42 225.0 191.0 105.0 151.0 138.0 178.0 86.0 178.0 130.0 178.0 156.0 C43 189.0 209.0 135.0 170.0 203.0 217.0 171.0 184.0 149.0 142.0 176.9 C44 174.0 190.0 126.0 160.0 161.0 153.0 127.0 146.0 119.0 111.0 146.7 C45 196.0 205.0 150.0 155.0 155.0 170.0 145.0 185.0 109.0 126.0 159.6 C46 142.0 115.0 36.0 102.0 110.0 150.0 84.0 127.0 106.0 104.0 107.6 C47 199.0 169.0 91.0 128.0 117.0 175.0 111.0 173.0 125.0 126.0 141.4 C48 229.0 189.0 92.0 148.0 142.0 213.0 96.0 169.0 125.0 152.0 155.5 C49 168.0 192.0 140.0 188.0 162.0 210.0 186.0 98.0 186.0 208.0 173.8 C50 186.0 174.0 115.0 147.0 149.0 154.0 146.0 135.0 91.0 119.0 141.6 C51 205.0 213.0 154.0 154.0 142.0 165.0 127.0 167.0 125.0 118.0 157.0 C52 137.0 95.0 65.0 73.0 66.0 123.0 110.0 111.0 58.0 74.0 91.2 C53 183.0 161.0 91.0 137.0 158.0 193.0 145.0 145.0 74.0 115.0 140.2 C54 151.0 131.0 70.0 100.0 134.0 144.0 97.0 109.0 63.0 77.0 107.6
206
Pamuk İpliği (%100) Kalın Yer Hatası Test Sonuçları (+50%) İplik Kodu
1. Test
2. Test
3. Test
4. Test
5. Test
6. Test
7. Test
8. Test
9. Test
10. Test
Ort.
A1 22.0 25.0 16.0 15.0 23.0 10.0 33.0 34.0 25.0 15.0 21.8 A2 25.0 22.0 22.0 21.0 31.0 21.0 22.0 28.0 19.0 18.0 22.9 A3 31.0 25.0 21.0 20.0 22.0 16.0 16.0 15.0 22.0 21.0 20.9 A4 13.0 18.0 39.0 18.0 23.0 10.0 20.0 11.0 27.0 12.0 19.1 A5 20.0 21.0 8.0 19.0 35.0 26.0 32.0 25.0 22.0 12.0 22.0 A6 25.0 18.0 23.0 20.0 17.0 24.0 24.0 22.0 16.0 19.0 20.8 A7 40.0 30.0 13.0 22.0 32.0 16.0 25.0 28.0 20.0 7.0 23.3 A8 34.0 18.0 20.0 34.0 37.0 26.0 33.0 25.0 12.0 23.0 26.2 A9 16.0 25.0 24.0 32.0 27.0 22.0 14.0 15.0 21.0 25.0 22.1 A10 34.0 10.0 22.0 39.0 33.0 18.0 14.0 6.0 21.0 10.0 20.7 A11 30.0 41.0 12.0 30.0 32.0 43.0 35.0 20.0 33.0 22.0 29.8 A12 41.0 30.0 9.0 35.0 43.0 37.0 23.0 17.0 18.0 13.0 26.6 A13 28.0 13.0 13.0 20.0 30.0 23.0 15.0 9.0 19.0 9.0 17.9 A14 20.0 26.0 14.0 41.0 36.0 26.0 25.0 21.0 17.0 16.0 24.2 A15 25.0 21.0 8.0 31.0 25.0 30.0 23.0 30.0 17.0 21.0 23.1 A16 21.0 8.0 12.0 37.0 27.0 22.0 21.0 13.0 6.0 19.0 18.6 A17 29.0 21.0 20.0 42.0 36.0 39.0 40.0 21.0 17.0 12.0 27.7 A18 29.0 28.0 8.0 16.0 38.0 50.0 27.0 33.0 46.0 22.0 29.7 A19 109.0 105.0 112.0 148.0 116.0 166.0 164.0 111.0 85.0 110.0 122.6 A20 83.0 98.0 110.0 104.0 169.0 147.0 138.0 152.0 118.0 97.0 121.6 A21 130.0 93.0 110.0 198.0 186.0 144.0 159.0 133.0 111.0 87.0 135.1 A22 124.0 75.0 77.0 104.0 122.0 127.0 119.0 98.0 69.0 75.0 99.0 A23 154.0 130.0 90.0 174.0 176.0 160.0 175.0 69.0 80.0 120.0 132.8 A24 118.0 142.0 112.0 135.0 136.0 208.0 214.0 107.0 143.0 64.0 137.9 A25 128.0 115.0 115.0 152.0 135.0 162.0 189.0 123.0 112.0 137.0 136.8 A26 157.0 106.0 149.0 203.0 261.0 194.0 216.0 126.0 120.0 153.0 168.5 A27 186.0 150.0 139.0 200.0 182.0 194.0 196.0 159.0 146.0 117.0 166.9 A28 132.0 119.0 116.0 158.0 146.0 135.0 125.0 109.0 92.0 89.0 122.1 A29 140.0 136.0 126.0 183.0 154.0 188.0 171.0 165.0 136.0 125.0 152.4 A30 145.0 163.0 183.0 194.0 188.0 180.0 134.0 154.0 86.0 93.0 152.0 A31 142.0 120.0 121.0 195.0 174.0 184.0 171.0 142.0 99.0 104.0 145.2 A32 178.0 148.0 162.0 166.0 180.0 156.0 169.0 150.0 132.0 98.0 153.9 A33 169.0 169.0 176.0 208.0 183.0 184.0 159.0 107.0 137.0 154.0 164.6 A34 91.0 110.0 135.0 139.0 146.0 162.0 119.0 109.0 94.0 114.0 121.9 A35 183.0 156.0 178.0 189.0 223.0 194.0 177.0 159.0 150.0 128.0 173.7 A36 181.0 158.0 142.0 212.0 213.0 275.0 183.0 218.0 141.0 143.0 186.6 A37 326.0 300.0 352.0 394.0 476.0 481.0 424.0 356.0 278.0 240.0 362.7 A38 391.0 441.0 353.0 303.0 371.0 428.0 514.0 376.0 327.0 286.0 379.0 A39 462.0 529.0 445.0 376.0 380.0 544.0 513.0 553.0 396.0 336.0 453.4 A40 323.0 309.0 265.0 350.0 170.0 383.0 347.0 308.0 233.0 319.0 300.7 A41 335.0 393.0 344.0 332.0 227.0 351.0 418.0 357.0 293.0 373.0 342.3 A42 427.0 363.0 370.0 336.0 250.0 370.0 491.0 443.0 334.0 306.0 369.0 A43 405.0 465.0 438.0 348.0 303.0 461.0 520.0 520.0 478.0 355.0 429.3 A44 367.0 373.0 366.0 318.0 342.0 419.0 437.0 408.0 352.0 300.0 368.2 A45 294.0 429.0 460.0 435.0 368.0 276.0 261.0 334.0 381.0 366.0 360.4 A46 368.0 362.0 308.0 314.0 167.0 249.0 390.0 338.0 36.05 300.0 316.1 A47 442.0 428.0 322.0 436.0 245.0 333.0 343.0 444.0 404.0 352.0 374.9 A48 322.0 471.0 482.0 435.0 287.0 480.0 493.0 503.0 373.0 395.0 424.1 A49 470.0 435.0 443.0 328.0 403.0 557.0 564.0 607.0 500.0 397.0 470.4 A50 402.0 376.0 381.0 280.0 349.0 416.0 501.0 463.0 364.0 337.0 386.9 A51 328.0 341.0 372.0 328.0 238.0 381.0 433.0 421.0 328.0 293.0 346.3 A52 315.0 345.0 355.0 361.0 250.0 307.0 411.0 300.0 336.0 333.0 331.3 A53 305.0 371.0 344.0 295.0 256.0 347.0 407.0 392.0 348.0 361.0 342.6 A54 354.0 341.0 362.0 315.0 265.0 350.0 396.0 445.0 344.0 309.0 348.1
207
Pamuk/Viskon İpliği (%50/50) Kalın Yer Hatası Test Sonuçları (+50%) İplik Kodu
1. Test
2. Test
3. Test
4. Test
5. Test
6. Test
7. Test
8. Test
9. Test
10. Test
Ort.
B1 3.0 2.0 7.0 0.0 1.0 1.0 3.0 3.0 5.0 4.0 3.0 B2 6.0 0.0 0.0 0.0 1.0 0.0 3.0 3.0 2.0 5.0 2.0 B3 1.0 6.0 5.0 1.0 4.0 7.0 2.0 0.0 2.0 1.0 2.9 B4 4.0 1.0 0.0 0.0 0.0 2.0 4.0 0.0 1.0 0.0 1.2 B5 0.0 0.0 5.0 1.0 0.0 2.0 3.0 2.0 3.0 2.0 1.8 B6 2.0 2.0 9.0 1.0 3.0 3.0 3.0 7.0 6.0 4.0 4.0 B7 0.0 0.0 2.0 2.0 1.0 7.0 5.0 5.0 4.0 2.0 2.8 B8 0.0 3.0 1.0 5.0 3.0 5.0 3.0 5.0 1.0 1.0 2.7 B9 1.0 1.0 3.0 4.0 6.0 6.0 3.0 1.0 1.0 5.0 3.1 B10 1.0 9.0 1.0 0.0 0.0 1.0 1.0 1.0 4.0 3.0 2.1 B11 1.0 5.0 0.0 4.0 1.0 0.0 1.0 4.0 2.0 2.0 2.0 B12 3.0 2.0 1.0 3.0 0.0 0.0 6.0 1.0 7.0 7.0 3.0 B13 1.0 2.0 3.0 3.0 3.0 9.0 5.0 3.0 1.0 2.0 3.2 B14 2.0 2.0 0.0 4.0 2.0 5.0 2.0 4.0 2.0 7.0 3.0 B15 2.0 0.0 3.0 2.0 1.0 4.0 2.0 1.0 1.0 3.0 1.9 B16 2.0 0.0 2.0 2.0 1.0 2.0 2.0 0.0 3.0 4.0 1.8 B17 1.0 1.0 10.0 2.0 3.0 0.0 4.0 12.0 2.0 3.0 3.8 B18 1.0 1.0 5.0 2.0 3.0 1.0 4.0 2.0 2.0 4.0 2.5 B19 11.0 15.0 19.0 23.0 11.0 28.0 20.0 21.0 27.0 21.0 19.6 B20 32.0 17.0 21.0 30.0 16.0 14.0 11.0 15.0 25.0 11.0 19.2 B21 14.0 9.0 30.0 31.0 18.0 25.0 20.0 23.0 24.0 25.0 21.9 B22 12.0 5.0 13.0 8.0 13.0 9.0 11.0 17.0 20.0 11.0 11.9 B23 17.0 40.0 30.0 30.0 13.0 18.0 30.0 34.0 28.0 22.0 26.2 B24 19.0 44.0 51.0 44.0 16.0 63.0 40.0 58.0 64.0 39.0 43.8 B25 10.0 24.0 15.0 10.0 10.0 14.0 18.0 12.0 16.0 12.0 14.1 B26 18.0 18.0 20.0 21.0 13.0 16.0 19.0 17.0 24.0 27.0 19.3 B27 13.0 13.0 30.0 18.0 21.0 26.0 18.0 15.0 22.0 26.0 20.2 B28 11.0 14.0 30.0 9.0 9.0 14.0 10.0 14.0 24.0 17.0 15.2 B29 12.0 58.0 7.0 18.0 20.0 21.0 15.0 12.0 16.0 13.0 19.2 B30 12.0 35.0 40.0 38.0 28.0 21.0 30.0 25.0 32.0 37.0 29.8 B31 4.0 19.0 22.0 14.0 9.0 19.0 24.0 17.0 19.0 15.0 16.2 B32 14.0 18.0 36.0 17.0 15.0 21.0 17.0 18.0 23.0 13.0 19.2 B33 16.0 18.0 55.0 21.0 11.0 38.0 31.0 24.0 46.0 20.0 28.0 B34 8.0 16.0 23.0 15.0 9.0 14.0 20.0 20.0 16.0 28.0 16.9 B35 9.0 9.0 17.0 21.0 10.0 17.0 21.0 24.0 24.0 16.0 16.8 B36 14.0 28.0 18.0 20.0 18.0 32.0 24.0 20.0 24.0 23.0 22.1 B37 37.0 68.0 75.0 78.0 69.0 101.0 57.0 66.0 72.0 78.0 70.1 B38 50.0 69.0 54.0 58.0 102.0 107.0 87.0 72.0 60.0 62.0 72.1 B39 91.0 89.0 70.0 62.0 103.0 82.0 70.0 120.0 92.0 84.0 86.3 B40 33.0 30.0 44.0 27.0 60.0 44.0 26.0 66.0 50.0 40.0 42.0 B41 47.0 35.0 21.0 42.0 54.0 54.0 27.0 72.0 54.0 54.0 46.0 B42 69.0 65.0 45.0 57.0 71.0 109.0 61.0 116.0 102.0 73.0 76.8 B43 57.0 62.0 60.0 66.0 111.0 95.0 57.0 95.0 103.0 69.0 77.5 B44 62.0 56.0 49.0 52.0 78.0 76.0 50.0 88.0 43.0 62.0 61.6 B45 40.0 56.0 32.0 46.0 76.0 81.0 65.0 81.0 61.0 45.0 58.3 B46 163.0 44.0 51.0 40.0 195.0 77.0 66.0 53.0 52.0 50.0 79.1 B47 59.0 51.0 36.0 27.0 66.0 87.0 51.0 83.0 60.0 47.0 56.7 B48 79.0 52.0 40.0 44.0 73.0 117.0 82.0 98.0 85.0 55.0 72.5 B49 49.0 69.0 56.0 79.0 103.0 101.0 83.0 107.0 79.0 93.0 81.9 B50 52.0 53.0 38.0 50.0 76.0 69.0 65.0 89.0 82.0 70.0 64.4 B51 58.0 44.0 33.0 50.0 85.0 71.0 111.0 80.0 113.0 60.0 70.5 B52 57.0 50.0 47.0 51.0 79.0 61.0 36.0 88.0 57.0 54.0 58.0 B53 65.0 50.0 53.0 54.0 61.0 74.0 57.0 89.0 80.0 68.0 65.1 B54 61.0 34.0 36.0 37.0 71.0 87.0 78.0 94.0 68.0 57.0 62.3
208
Pamuk/Polyester İpliği (%50/50) Kalın Yer Hatası Test Sonuçları (+50%) İplik Kodu
1. Test
2. Test
3. Test
4. Test
5. Test
6. Test
7. Test
8. Test
9. Test
10. Test
Ort.
C1 22.0 27.0 26.0 26.0 20.0 28.0 23.0 19.0 21.0 24.0 23.6 C2 31.0 22.0 29.0 26.0 23.0 25.0 15.0 32.0 22.0 18.0 24.3 C3 24.0 20.0 31.0 21.0 22.0 20.0 22.0 21.0 20.0 8.0 20.9 C4 11.0 11.0 9.0 13.0 19.0 30.0 11.0 16.0 12.0 7.0 13.9 C5 31.0 27.0 19.0 16.0 18.0 22.0 25.0 18.0 15.0 12.0 20.3 C6 11.0 20.0 17.0 11.0 12.0 24.0 21.0 13.0 18.0 19.0 16.6 C7 28.0 17.0 19.0 11.0 28.0 28.0 23.0 13.0 26.0 27.0 22.0 C8 21.0 17.0 21.0 15.0 26.0 17.0 22.0 34.0 41.0 13.0 22.7 C9 32.0 27.0 19.0 23.0 19.0 17.0 30.0 18.0 16.0 19.0 22.0 C10 10.0 8.0 16.0 15.0 11.0 25.0 13.0 11.0 17.0 11.0 13.7 C11 22.0 15.0 22.0 21.0 13.0 17.0 16.0 18.0 18.0 12.0 17.4 C12 16.0 28.0 8.0 12.0 33.0 27.0 18.0 16.0 17.0 7.0 18.2 C13 23.0 17.0 27.0 21.0 14.0 30.0 34.0 26.0 20.0 21.0 23.3 C14 21.0 27.0 12.0 33.0 31.0 21.0 21.0 29.0 27.0 22.0 24.4 C15 25.0 16.0 13.0 16.0 16.0 17.0 19.0 16.0 15.0 13.0 16.6 C16 14.0 18.0 25.0 15.0 16.0 26.0 18.0 26.0 17.0 25.0 20.0 C17 20.0 20.0 19.0 22.0 12.0 32.0 15.0 25.0 20.0 16.0 20.1 C18 24.0 28.0 19.0 19.0 15.0 50.0 72.0 19.0 12.0 18.0 27.6 C19 146.0 144.0 110.0 103.0 130.0 131.0 140.0 138.0 125.0 78.0 124.5 C20 132.0 115.0 131.0 136.0 124.0 142.0 139.0 117.0 154.0 103.0 129.3 C21 151.0 129.0 110.0 128.0 110.0 153.0 105.0 103.0 130.0 82.0 120.1 C22 120.0 102.0 77.0 76.0 82.0 91.0 108.0 90.0 81.0 67.0 89.4 C23 111.0 101.0 93.0 85.0 82.0 112.0 93.0 82.0 74.0 50.0 88.3 C24 129.0 146.0 106.0 109.0 121.0 138.0 121.0 125.0 112.0 58.0 116.5 C25 127.0 107.0 120.0 94.0 108.0 104.0 103.0 72.0 99.0 79.0 101.3 C26 146.0 126.0 120.0 115.0 122.0 142.0 131.0 100.0 114.0 89.0 120.5 C27 159.0 111.0 133.0 118.0 123.0 156.0 96.0 119.0 127.0 86.0 122.8 C28 101.0 99.0 99.0 80.0 86.0 88.0 107.0 75.0 43.0 100.0 87.8 C29 132.0 136.0 61.0 109.0 67.0 94.0 110.0 82.0 85.0 97.0 97.3 C30 148.0 171.0 80.0 79.0 85.0 123.0 103.0 151.0 106.0 72.0 111.8 C31 137.0 131.0 87.0 110.0 119.0 124.0 91.0 110.0 132.0 77.0 111.8 C32 181.0 138.0 123.0 127.0 128.0 103.0 96.0 86.0 100.0 72.0 115.4 C33 140.0 126.0 96.0 120.0 142.0 126.0 107.0 101.0 125.0 81.0 116.4 C34 117.0 115.0 97.0 87.0 75.0 83.0 99.0 98.0 102.0 67.0 94.0 C35 132.0 96.0 76.0 64.0 69.0 95.0 100.0 96.0 142.0 70.0 94.0 C36 136.0 134.0 104.0 80.0 80.0 121.0 93.0 111.0 151.0 96.0 110.6 C37 360.0 336.0 323.0 322.0 283.0 301.0 343.0 304.0 338.0 267.0 317.7 C38 360.0 319.0 303.0 295.0 304.0 295.0 274.0 292.0 305.0 296.0 304.3 C39 546.0 400.0 299.0 366.0 322.0 344.0 315.0 375.0 372.0 315.0 365.4 C40 275.0 325.0 242.0 272.0 277.0 261.0 236.0 279.0 272.0 219.0 264.9 C41 318.0 277.0 215.0 262.0 239.0 260.0 210.0 322.0 297.0 220.0 262.0 C42 356.0 337.0 232.0 272.0 324.0 318.0 220.0 360.0 299.0 308.0 302.6 C43 284.0 288.0 249.0 251.0 287.0 279.0 203.0 315.0 290.0 237.0 268.3 C44 263.0 259.0 204.0 217.0 216.0 237.0 191.0 284.0 230.0 235.0 233.6 C45 277.0 309.0 252.0 239.0 252.0 247.0 199.0 292.0 232.0 212.0 251.1 C46 294.0 264.0 172.0 220.0 269.0 265.0 203.0 271.0 264.0 235.0 244.8 C47 359.0 339.0 215.0 250.0 284.0 310.0 260.0 365.0 264.0 235.0 288.1 C48 400.0 368.0 275.0 329.0 321.0 361.0 289.0 328.0 342.0 237.0 325.0 C49 308.0 332.0 278.0 258.0 252.0 356.0 330.0 292.0 262.0 324.0 299.2 C50 302.0 284.0 255.0 214.0 239.0 268.0 196.0 253.0 201.0 182.0 239.4 C51 281.0 260.0 245.0 241.0 223.0 249.0 228.0 268.0 237.0 209.0 244.1 C52 288.0 260.0 181.0 212.0 230.0 219.0 200.0 252.0 215.0 185.0 224.2 C53 313.0 291.0 213.0 253.0 284.0 255.0 226.0 279.0 229.0 229.0 257.2 C54 3090 257.0 228.0 202.0 242.0 206.0 190.0 271.0 187.0 153.0 224.5
209
Pamuk İpliği (%100) Neps Hatası Test Sonuçları (+200%) İplik Kodu
1. Test
2. Test
3. Test
4. Test
5. Test
6. Test
7. Test
8. Test
9. Test
10. Test
Ort.
A1 24.0 14.0 2.0 20.0 18.0 12.0 34.0 28.0 37.0 19.0 22.6 A2 17.0 20.0 17.0 13.0 24.0 17.0 17.0 1.0 19.0 23.0 18.6 A3 38.0 31.0 15.0 20.0 23.0 17.0 13.0 23.0 22.0 15.0 21.7 A4 22.0 14.0 14.0 23.0 13.0 13.0 24.0 20.0 18.0 14.0 17.5 A5 16.0 21.0 13.0 17.0 22.0 11.0 25.0 18.0 12.0 12.0 16.7 A6 18.0 23.0 14.0 17.0 16.0 15.0 16.0 21.0 11.0 22.0 17.3 A7 32.0 34.0 32.0 23.0 31.0 27.0 28.0 24.0 26.0 18.0 27.5 A8 23.0 28.0 23.0 2.0 25.0 16.0 26.0 25.0 17.0 28.0 23.3 A9 28.0 19.0 24.0 30.0 21.0 29.0 16.0 22.0 24.0 18.0 23.1 A10 17.0 17.0 11.0 22.0 12.0 23.0 13.0 7.0 25.0 15.0 16.2 A11 15.0 39.0 16.0 17.0 22.0 26.0 18.0 19.0 26.0 25.0 22.3 A12 25.0 19.0 10.0 16.0 22.0 17.0 19.0 11.0 7.0 6.0 15.2 A13 30.0 17.0 31.0 28.0 19.0 2.0 13.0 17.0 12.0 18.0 20.7 A14 35.0 16.0 21.0 21.0 22.0 17.0 27.0 19.0 25.0 25.0 22.8 A15 28.0 27.0 15.0 29.0 17.0 24.0 32.0 14.0 29.0 29.0 24.4 A16 18.0 14.0 15.0 18.0 13.0 14.0 21.0 12.0 6.0 19.0 15.0 A17 15.0 20.0 21.0 17.0 18.0 19.0 19.0 22.0 17.0 34.0 20.2 A18 16.0 22.0 11.0 8.0 26.0 27.0 19.0 13.0 30.0 14.0 18.6 A19 122.0 109.0 106.0 114.0 86.0 105.0 129.0 86.0 97.0 112.0 106.6 A20 115.0 99.0 96.0 121.0 111.0 91.0 101.0 105.0 97.0 92.0 102.8 A21 142.0 102.0 103.0 124.0 133.0 87.0 112.0 116.0 116.0 111.0 114.6 A22 97.0 72.0 65.0 73.0 91.0 2.0 67.0 80.0 73.0 83.0 70.3 A23 140.0 123.0 98.0 149.0 128.0 133.0 149.0 73.0 71.0 106.0 117.0 A24 85.0 124.0 126.0 139.0 129.0 150.0 188.0 117.0 123.0 84.0 126.5 A25 115.0 96.0 113.0 101.0 106.0 103.0 125.0 111.0 99.0 149.0 111.8 A26 97.0 94.0 128.0 134.0 141.0 140.0 145.0 139.0 111.0 134.0 126.3 A27 113.0 121.0 118.0 124.0 111.0 126.0 137.0 128.0 98.0 111.0 118.7 A28 89.0 69.0 64.0 104.0 86.0 109.0 84.0 87.0 83.0 87.0 86.2 A29 119.0 101.0 108.0 111.0 111.0 110.0 103.0 143.0 107.0 128.0 114.1 A30 111.0 117.0 131.0 130.0 149.0 133.0 124.0 109.0 102.0 95.0 120.1 A31 114.0 93.0 87.0 159.0 141.0 152.0 109.0 122.0 102.0 111.0 119.0 A32 115.0 116.0 120.0 110.0 120.0 123.0 125.0 129.0 113.0 109.0 118.0 A33 104.0 147.0 132.0 142.0 110.0 138.0 132.0 109.0 159.0 131.0 130.4 A34 70.0 72.0 87.0 101.0 112.0 120.0 89.0 111.0 106.0 79.0 94.7 A35 133.0 104.0 114.0 104.0 148.0 128.0 103.0 111.0 130.0 122.0 119.7 A36 120.0 116.0 114.0 125.0 189.0 215.0 140.0 170.0 121.0 115.0 142.5 A37 335.0 292.0 372.0 383.0 407.0 420.0 404.0 401.0 351.0 386.0 375.1 A38 420.0 472.0 402.0 409.0 428.0 455.0 470.0 393.0 374.0 335.0 415.8 A39 427.0 573.0 504.0 430.0 486.0 591.0 527.0 524.0 466.0 445.0 497.3 A40 323.0 320.0 329.0 337.0 306.0 379.0 333.0 346.0 318.0 366.0 335.7 A41 330.0 378.0 356.0 360.0 358.0 381.0 377.0 372.0 362.0 376.0 365.0 A42 467.0 416.0 390.0 355.0 451.0 507.0 512.0 425.0 443.0 435.0 440.1 A43 427.0 460.0 425.0 391.0 370.0 398.0 463.0 460.0 419.0 431.0 424.4 A44 369.0 395.0 355.0 281.0 379.0 419.0 443.0 376.0 366.0 346.0 372.9 A45 371.0 425.0 416.0 371.0 355.0 416.0 341.0 401.0 389.0 365.0 385.0 A46 339.0 365.0 326.0 313.0 255.0 307.0 391.0 320.0 341.0 321.0 327.8 A47 434.0 452.0 375.0 424.0 372.0 396.0 440.0 414.0 412.0 430.0 414.9 A48 427.0 567.0 507.0 479.0 429.0 637.0 560.0 501.0 442.0 543.0 509.2 A49 432.0 462.0 406.0 369.0 455.0 436.0 488.0 414.0 460.0 451.0 437.3 A50 411.0 412.0 412.0 314.0 466.0 404.0 448.0 444.0 413.0 449.0 417.3 A51 387.0 373.0 352.0 350.0 360.0 412.0 427.0 433.0 356.0 393.0 384.3 A52 273.0 308.0 302.0 285.0 291.0 347.0 349.0 293.0 363.0 333.0 314.4 A53 309.0 367.0 332.0 329.0 335.0 393.0 415.0 330.0 384.0 385.0 357.9 A54 302.0 373.0 351.0 293.0 284.0 355.0 404.0 357.0 403.0 361.0 348.3
210
Pamuk/Viskon İpliği (%50/50) Neps Hatası Test Sonuçları (+200%) İplik Kodu
1. Test
2. Test
3. Test
4. Test
5. Test
6. Test
7. Test
8. Test
9. Test
10. Test
Ort.
B1 6.0 5.0 9.0 5.0 8.0 2.0 5.0 4.0 6.0 3.0 5.5 B2 10.0 6.0 3.0 1.0 6.0 5.0 5.0 3.0 9.0 3.0 5.1 B3 5.0 5.0 6.0 4.0 6.0 7.0 11.0 5.0 6.0 6.0 6.1 B4 4.0 2.0 3.0 2.0 1.0 3.0 10.0 1.0 3.0 3.0 3.2 B5 4.0 2.0 7.0 7.0 2.0 6.0 5.0 3.0 2.0 1.0 3.9 B6 8.0 4.0 7.0 4.0 5.0 12.0 6.0 7.0 6.0 4.0 6.3 B7 2.0 5.0 2.0 2.0 6.0 8.0 10.0 6.0 5.0 4.0 5.0 B8 6.0 6.0 12.0 8.0 5.0 9.0 7.0 8.0 3.0 3.0 6.7 B9 6.0 4.0 8.0 11.0 8.0 5.0 6.0 2.0 5.0 6.0 6.1 B10 3.0 17.0 3.0 3.0 4.0 3.0 5.0 2.0 2.0 4.0 4.6 B11 4.0 2.0 1.0 5.0 1.0 5.0 2.0 1.0 7.0 3.0 3.1 B12 3.0 4.0 3.0 2.0 3.0 3.0 6.0 1.0 3.0 2.0 3.0 B13 1.0 3.0 6.0 3.0 3.0 4.0 7.0 6.0 6.0 6.0 4.5 B14 3.0 5.0 2.0 4.0 5.0 4.0 5.0 5.0 4.0 10.0 4.7 B15 6.0 4.0 7.0 9.0 6.0 3.0 5.0 4.0 6.0 8.0 5.8 B16 2.0 3.0 3.0 4.0 4.0 1.0 1.0 3.0 4.0 5.0 3.0 B17 3.0 1.0 16.0 3.0 4.0 2.0 8.0 8.0 3.0 3.0 5.1 B18 2.0 5.0 4.0 0.0 3.0 5.0 4.0 2.0 1.0 8.0 3.4 B19 41.0 37.0 45.0 43.0 37.0 45.0 36.0 43.0 42.0 41.0 41.0 B20 34.0 42.0 40.0 31.0 35.0 25.0 35.0 25.0 28.0 27.0 32.2 B21 19.0 32.0 39.0 42.0 19.0 25.0 36.0 33.0 19.0 33.0 29.7 B22 24.0 18.0 29.0 15.0 24.0 18.0 19.0 26.0 22.0 18.0 21.3 B23 31.0 60.0 51.0 40.0 19.0 32.0 37.0 42.0 32.0 16.0 36.0 B24 38.0 141.0 85.0 109.0 66.0 158.0 96.0 161.0 99.0 97.0 105.0 B25 30.0 38.0 34.0 34.0 40.0 31.0 27.0 30.0 14.0 22.0 30.0 B26 25.0 38.0 34.0 26.0 34.0 29.0 21.0 31.0 27.0 31.0 29.6 B27 34.0 31.0 32.0 44.0 33.0 33.0 25.0 27.0 22.0 19.0 30.0 B28 13.0 20.0 34.0 21.0 19.0 25.0 12.0 28.0 22.0 20.0 21.4 B29 18.0 66.0 15.0 30.0 27.0 26.0 21.0 31.0 31.0 24.0 28.9 B30 22.0 42.0 52.0 65.0 39.0 24.0 43.0 52.0 31.0 35.0 40.5 B31 27.0 38.0 38.0 34.0 37.0 39.0 28.0 33.0 26.0 27.0 32.7 B32 21.0 26.0 40.0 36.0 24.0 25.0 27.0 36.0 35.0 23.0 29.3 B33 46.0 35.0 68.0 51.0 52.0 56.0 45.0 55.0 62.0 38.0 50.8 B34 20.0 27.0 27.0 22.0 19.0 26.0 25.0 29.0 21.0 33.0 24.9 B35 18.0 22.0 21.0 23.0 21.0 24.0 20.0 22.0 25.0 27.0 22.3 B36 20.0 33.0 31.0 28.0 23.0 14.0 20.0 27.0 20.0 26.0 24.2 B37 84.0 119.0 104.0 142.0 112.0 126.0 101.0 105.0 110.0 106.0 110.9 B38 109.0 146.0 112.0 114.0 149.0 137.0 131.0 105.0 115.0 100.0 121.8 B39 141.0 122.0 119.0 115.0 136.0 138.0 136.0 153.0 123.0 118.0 130.1 B40 79.0 95.0 88.0 96.0 83.0 86.0 69.0 89.0 95.0 91.0 87.1 B41 95.0 88.0 62.0 96.0 101.0 105.0 76.0 100.0 80.0 127.0 93.0 B42 130.0 120.0 85.0 133.0 123.0 172.0 113.0 183.0 163.0 117.0 133.9 B43 111.0 106.0 124.0 104.0 141.0 166.0 114.0 130.0 126.0 127.0 124.9 B44 112.0 123.0 94.0 95.0 111.0 117.0 97.0 129.0 104.0 120.0 110.2 B45 80.0 83.0 95.0 107.0 125.0 125.0 109.0 124.0 107.0 94.0 104.9 B46 144.0 93.0 97.0 104.0 133.0 98.0 89.0 84.0 101.0 86.0 102.9 B47 106.0 88.0 93.0 83.0 107.0 138.0 103.0 112.0 111.0 97.0 103.8 B48 128.0 109.0 97.0 111.0 130.0 149.0 130.0 134.0 103.0 106.0 119.7 B49 134.0 129.0 130.0 131.0 144.0 147.0 140.0 122.0 125.0 127.0 132.9 B50 93.0 121.0 101.0 117.0 132.0 127.0 124.0 124.0 124.0 147.0 121.0 B51 87.0 106.0 82.0 99.0 124.0 134.0 147.0 104.0 136.0 114.0 113.3 B52 92.0 88.0 84.0 96.0 106.0 100.0 87.0 96.0 89.0 111.0 94.9 B53 110.0 96.0 122.0 101.0 106.0 112.0 124.0 119.0 104.0 110.0 110.4 B54 104.0 89.0 79.0 84.0 105.0 112.0 114.0 103.0 94.0 103.0 98.7
211
Pamuk/Polyester İpliği (%50/50) Neps Hatası Test Sonuçları (+200%) İplik Kodu
1. Test
2. Test
3. Test
4. Test
5. Test
6. Test
7. Test
8. Test
9. Test
10. Test
Ort.
C1 62.0 63.0 81.0 78.0 61.0 79.0 58.0 49.0 57.0 59.0 64.7 C2 49.0 66.0 58.0 49.0 65.0 59.0 60.0 66.0 59.0 37.0 56.8 C3 43.0 49.0 56.0 49.0 73.0 59.0 60.0 72.0 47.0 50.0 55.8 C4 35.0 40.0 48.0 39.0 51.0 51.0 54.0 54.0 56.0 35.0 46.3 C5 58.0 65.0 46.0 45.0 56.0 40.0 59.0 46.0 54.0 36.0 50.5 C6 42.0 37.0 58.0 37.0 39.0 39.0 49.0 37.0 35.0 49.0 42.2 C7 58.0 50.0 74.0 41.0 62.0 55.0 54.0 30.0 59.0 72.0 55.5 C8 48.0 53.0 59.0 36.0 48.0 56.0 90.0 65.0 86.0 60.0 60.1 C9 60.0 64.0 63.0 40.0 55.0 40.0 68.0 64.0 56.0 50.0 56.0 C10 45.0 45.0 44.0 64.0 49.0 53.0 46.0 38.0 34.0 61.0 47.9 C11 57.0 39.0 52.0 45.0 44.0 48.0 55.0 53.0 47.0 39.0 47.9 C12 52.0 47.0 48.0 29.0 87.0 68.0 49.0 65.0 58.0 49.0 55.2 C13 64.0 61.0 59.0 71.0 70.0 78.0 65.0 56.0 40.0 52.0 61.6 C14 69.0 81.0 66.0 67.0 75.0 46.0 43.0 65.0 59.0 59.0 63.0 C15 59.0 50.0 41.0 35.0 53.0 43.0 53.0 60.0 49.0 48.0 49.1 C16 62.0 33.0 47.0 47.0 45.0 54.0 59.0 60.0 52.0 55.0 51.4 C17 37.0 49.0 39.0 50.0 56.0 63.0 60.0 67.0 43.0 55.0 51.9 C18 50.0 48.0 50.0 28.0 42.0 102.0 93.0 58.0 45.0 71.0 58.7 C19 189.0 186.0 154.0 117.0 189.0 174.0 180.0 204.0 181.0 167.0 174.1 C20 157.0 169.0 179.0 170.0 217.0 193.0 196.0 174.0 234.0 180.0 186.9 C21 167.0 166.0 155.0 155.0 172.0 202.0 160.0 167.0 190.0 146.0 168.0 C22 125.0 146.0 108.0 125.0 120.0 133.0 165.0 145.0 147.0 99.0 131.3 C23 123.0 160.0 118.0 118.0 133.0 159.0 142.0 139.0 130.0 100.0 132.2 C24 179.0 235.0 149.0 155.0 176.0 185.0 187.0 188.0 196.0 121.0 177.1 C25 144.0 159.0 167.0 114.0 162.0 160.0 135.0 133.0 165.0 144.0 148.3 C26 151.0 166.0 160.0 131.0 198.0 205.0 176.0 180.0 184.0 168.0 171.9 C27 178.0 129.0 172.0 141.0 186.0 227.0 157.0 174.0 185.0 180.0 172.9 C28 107.0 123.0 132.0 99.0 137.0 113.0 149.0 114.0 71.0 140.0 118.5 C29 134.0 162.0 111.0 135.0 113.0 128.0 168.0 136.0 150.0 151.0 138.8 C30 166.0 208.0 138.0 114.0 133.0 171.0 133.0 174.0 164.0 127.0 152.8 C31 202.0 198.0 156.0 157.0 195.0 171.0 156.0 168.0 214.0 166.0 178.3 C32 196.0 163.0 142.0 137.0 200.0 156.0 137.0 152.0 157.0 152.0 159.2 C33 171.0 190.0 152.0 155.0 203.0 185.0 187.0 177.0 162.0 170.0 175.2 C34 144.0 152.0 131.0 124.0 115.0 142.0 126.0 134.0 154.0 125.0 134.7 C35 147.0 132.0 117.0 103.0 131.0 143.0 138.0 146.0 194.0 141.0 139.2 C36 155.0 147.0 111.0 113.0 127.0 156.0 121.0 140.0 192.0 130.0 139.2 C37 499.0 464.0 436.0 437.0 450.0 464.0 459.0 402.0 533.0 430.0 457.4 C38 477.0 442.0 421.0 416.0 464.0 439.0 393.0 481.0 504.0 498.0 453.5 C39 744.0 561.0 493.0 492.0 489.0 491.0 434.0 558.0 555.0 477.0 529.4 C40 401.0 448.0 380.0 338.0 428.0 355.0 339.0 444.0 423.0 389.0 394.5 C41 446.0 403.0 376.0 361.0 402.0 358.0 337.0 480.0 408.0 354.0 392.5 C42 501.0 535.0 491.0 448.0 463.0 401.0 401.0 534.0 553.0 512.0 483.9 C43 425.0 491.0 413.0 407.0 432.0 395.0 325.0 487.0 450.0 413.0 423.8 C44 384.0 363.0 391.0 343.0 357.0 345.0 303.0 436.0 367.0 358.0 364.7 C45 466.0 426.0 414.0 367.0 399.0 358.0 329.0 451.0 430.0 354.0 399.4 C46 397.0 365.0 369.0 330.0 400.0 289.0 314.0 411.0 379.0 367.0 362.1 C47 487.0 451.0 389.0 361.0 444.0 426.0 398.0 545.0 416.0 413.0 433.0 C48 571.0 556.0 507.0 441.0 495.0 450.0 374.0 521.0 458.0 421.0 479.4 C49 426.0 462.0 382.0 382.0 372.0 560.0 518.0 458.0 482.0 458.0 450.0 C50 433.0 428.0 410.0 323.0 354.0 387.0 318.0 407.0 367.0 360.0 378.7 C51 406.0 409.0 417.0 356.0 394.0 357.0 345.0 443.0 390.0 423.0 394.0 C52 316.0 342.0 301.0 344.0 356.0 297.0 281.0 384.0 337.0 347.0 330.5 C53 407.0 399.0 390.0 344.0 402.0 312.0 315.0 445.0 358.0 391.0 376.3 C54 384.0 374.0 356.0 302.0 335.0 342.0 295.0 403.0 366.0 318.0 347.5
212
Pamuk İpliği (%100) Tüylülük Test Sonuçları (S3) İplik Kodu
1. Test
2. Test
3. Test
4. Test
5. Test
6. Test
7. Test
8. Test
9. Test
10. Test
Ort.
A1 662 991 745 618 800 975 826 552 912 889 797.0 A2 913 1102 875 850 922 1203 1187 623 1001 1074 975.0 A3 691 614 582 725 916 701 707 621 1175 993 772.5 A4 628 856 1025 836 669 1043 1078 641 876 1022 867.4 A5 696 656 754 839 881 1011 638 963 944 841 822.3 A6 778 782 894 542 492 945 796 640 600 834 730.3 A7 492 1426 873 763 849 1043 913 540 846 702 844.7 A8 520 804 738 583 702 676 868 567 733 910 710.1 A9 833 645 900 649 847 808 1362 638 693 972 834.7 A10 755 688 708 948 1033 1088 605 900 933 821 891.8 A11 777 903 866 837 797 911 724 696 811 799 812.1 A12 795 777 708 1026 976 706 826 916 683 1000 841.3 A13 491 1152 660 670 760 862 1082 539 727 661 760.4 A14 616 919 720 841 820 922 906 815 805 691 805.5 A15 353 920 564 436 643 799 861 384 519 662 614.1 A16 1019 855 989 624 1064 993 603 559 931 931 856.8 A17 801 1176 661 774 745 886 876 524 686 598 772.7 A18 615 936 890 660 646 920 851 581 768 667 753.4 A19 315 525 420 332 563 499 588 398 703 423 476.6 A20 672 399 452 594 408 652 352 403 476 455 486.3 A21 357 442 411 389 328 433 411 376 421 341 390.9 A22 351 561 430 489 449 380 420 371 629 648 472.8 A23 478 658 385 407 507 489 502 403 453 631 491.3 A24 405 570 554 588 567 565 553 491 524 526 534.3 A25 367 525 475 492 444 561 377 409 500 460 461.0 A26 301 506 325 420 427 476 416 324 356 409 396.0 A27 248 471 315 402 356 415 274 391 379 360 361.1 A28 420 626 456 563 415 575 535 452 562 503 510.7 A29 412 522 461 526 446 533 456 594 439 507 489.6 A30 433 569 479 536 485 454 354 577 469 527 488.3 A31 387 1054 543 665 612 750 483 462 493 547 599.6 A32 373 801 528 588 469 594 460 376 388 374 495.1 A33 361 711 471 478 478 636 471 387 353 433 477.8 A34 351 754 505 570 399 538 453 328 389 398 468.5 A35 379 660 417 528 546 458 398 433 410 428 465.7 A36 285 524 389 500 517 578 419 409 464 533 461.8 A37 392 404 499 520 488 564 561 552 690 685 535.5 A38 523 290 258 400 335 450 421 458 345 666 414.6 A39 481 375 452 416 351 459 443 418 347 620 436.2 A40 779 778 759 706 498 607 635 555 754 588 665.9 A41 464 503 423 522 382 479 472 436 469 491 464.1 A42 621 584 612 660 627 509 586 599 651 666 611.5 A43 506 409 427 756 389 402 442 492 511 379 471.3 A44 506 444 385 548 439 351 410 447 510 389 442.9 A45 533 388 338 452 388 440 396 456 462 373 422.6 A46 590 416 454 558 433 393 506 465 585 419 481.9 A47 567 450 537 578 467 480 646 532 492 624 537.3 A48 428 346 350 411 452 323 400 376 432 406 392.4 A49 630 447 389 606 492 372 402 585 572 495 499.0 A50 790 495 637 554 418 596 380 477 566 505 541.8 A51 474 445 505 401 427 426 575 409 430 284 437.6 A52 550 389 424 531 352 352 508 393 459 397 435.5 A53 287 218 254 245 230 283 280 235 195 243 247.0 A54 523 414 466 455 343 416 343 446 518 444 436.8
213
Pamuk/Viskon İpliği (%50/50) Tüylülük Test Sonuçları (S3) İplik Kodu
1. Test
2. Test
3. Test
4. Test
5. Test
6. Test
7. Test
8. Test
9. Test
10. Test
Ort.
B1 914 491 845 1385 744 775 761 1097 801 916 872.9 B2 1046 681 566 604 983 1020 947 864 945 1194 885.0 B3 928 972 822 838 972 807 787 870 827 1908 973.1 B4 1342 753 819 836 745 1108 816 775 1081 998 927.3 B5 1207 786 1082 849 1125 1421 955 1028 1143 851 1044.7 B6 1048 548 628 451 647 1076 703 569 704 800 717.4 B7 571 1323 721 588 973 1386 737 806 1101 1031 923.7 B8 814 327 519 387 649 694 563 792 695 413 585.3 B9 1395 768 1864 853 592 510 995 668 703 638 898.6 B10 999 694 778 788 572 842 835 817 867 872 806.4 B11 1120 603 803 720 782 1010 672 818 935 751 821.4 B12 779 613 509 750 777 523 644 768 910 815 708.8 B13 1301 486 508 421 715 1151 626 796 1028 1047 807.9 B14 952 545 571 667 487 698 697 596 806 960 697.8 B15 1055 422 445 437 955 995 551 506 762 702 683.0 B16 1035 681 554 656 612 1090 875 745 1064 674 798.6 B17 1081 511 785 488 521 768 783 737 711 759 714.4 B18 968 648 643 806 833 894 606 698 970 812 787.8 B19 686 286 394 355 292 584 274 343 277 400 389.1 B20 282 281 291 305 311 346 299 414 361 306 319.6 B21 477 317 384 362 292 302 359 309 372 405 357.9 B22 416 445 591 433 566 411 498 399 544 481 478.4 B23 803 424 521 561 414 586 412 345 396 534 499.6 B24 565 545 544 642 512 511 640 419 491 477 534.6 B25 633 385 359 331 280 408 419 307 396 301 381.9 B26 539 327 363 265 265 283 366 303 295 324 333.0 B27 482 345 389 407 406 319 389 396 391 287 381.1 B28 539 412 495 472 395 439 469 379 467 450 451.7 B29 705 645 519 457 482 559 539 514 450 506 537.6 B30 671 487 570 602 584 514 544 605 590 703 587.0 B31 735 286 423 396 317 510 411 349 458 477 436.2 B32 492 358 309 383 335 372 337 264 325 351 352.6 B33 735 368 398 391 436 375 461 364 440 426 439.4 B34 752 298 461 281 244 392 342 352 461 361 394.4 B35 555 339 456 382 365 423 363 368 438 391 408.0 B36 626 394 404 380 364 384 387 323 376 370 400.8 B37 615 493 401 580 445 488 408 497 433 411 477.1 B38 309 319 382 383 392 539 348 338 334 400 374.4 B39 506 324 322 342 277 441 356 347 331 556 380.2 B40 699 682 533 588 593 478 509 501 382 552 551.6 B41 577 476 432 537 349 550 413 474 316 660 478.4 B42 584 430 439 540 434 452 480 367 406 615 474.7 B43 431 232 328 309 249 301 226 311 249 297 293.3 B44 295 377 273 314 214 362 330 326 283 363 313.6 B45 561 319 346 276 241 463 201 218 194 332 315.1 B46 486 519 447 554 465 350 505 375 504 645 484.8 B47 545 528 380 642 489 412 420 429 311 461 461.7 B48 543 394 405 572 438 394 380 381 350 457 431.4 B49 446 648 340 576 289 401 363 479 334 455 433.1 B50 326 308 294 371 222 335 253 298 259 1038 370.4 B51 363 463 309 555 330 326 236 299 250 459 359.0 B52 447 327 524 1110 428 362 313 379 353 637 488.0 B53 278 196 287 1008 221 218 143 163 190 464 316.8 B54 499 361 254 401 295 309 275 350 230 388 336.2
214
Pamuk/Polyester İpliği (%50/50) İplik Tüylülük Test Sonuçları (S3) İplik Kodu
1. Test
2. Test
3. Test
4. Test
5. Test
6. Test
7. Test
8. Test
9. Test
10. Test
Ort.
C1 795.0 527.0 659.0 586.0 759.0 771.0 526.0 618.0 644.0 862.0 674.7 C2 720.0 662.0 527.0 483.0 537.0 592.0 596.0 565.0 622.0 674.0 597.8 C3 594 646 538 650 484 675 695 539 554 640 601.5 C4 528 601 467 454 582 573 656 490 514 563 542.8 C5 508 639 547 461 449 481 639 490 487 389 509.0 C6 591 529 522 540 465 711 463 569 705 558 565.3 C7 842 465 554 588 665 921 556 588 625 675 641.2 C8 612 575 445 467 460 509 653 490 527 674 541.2 C9 581 606 478 517 517 551 594 496 517 513 537.0 C10 763 501 360 456 495 690 456 341 668 603 533.3 C11 669 633 546 562 562 590 783 517 475 470 572.1 C12 333 452 383 276 534 644 477 451 494 459 450.3 C13 799 404 560 618 632 815 452 456 653 735 612.4 C14 461 483 464 657 891 488 504 706 612 638 590.4 C15 565 798 448 487 466 529 770 481 555 489 558.8 C16 786 499 539 479 816 702 400 506 657 679 606.3 C17 648 682 519 616 512 659 758 496 460 455 580.5 C18 573 633 409 466 383 558 766 424 480 403 509.5 C19 229 273 234 250 259 250 196 246 225 286 244.8 C20 197 215 342 205 264 237 260 206 218 198 234.2 C21 235 305 285 273 277 346 215 289 274 228 272.7 C22 432 400 303 367 355 301 304 453 386 329 363.0 C23 372 400 364 446 422 333 407 345 302 259 365.0 C24 491 453 381 376 553 615 457 292 391 480 448.9 C25 286 261 292 575 209 311 302 243 291 294 306.4 C26 267 492 198 208 205 298 209 242 229 226 257.4 C27 265 243 236 209 227 271 342 248 229 240 251.0 C28 318 396 311 352 314 317 373 282 299 317 327.9 C29 442 399 395 397 357 344 531 385 333 377 396.0 C30 545 525 415 535 417 550 566 436 508 467 496.4 C31 323 326 288 264 265 253 295 280 296 308 289.8 C32 306 420 252 277 249 259 270 215 269 182 269.9 C33 383 292 334 352 297 343 281 240 340 285 314.7 C34 353 415 247 296 299 380 406 296 313 296 330.1 C35 293 314 243 197 491 332 324 310 299 331 313.4 C36 337 346 300 301 264 370 358 299 292 298 316.5 C37 407 386 339 379 320 399 407 344 369 424 377.4 C38 305 311 209 322 240 321 290 289 254 361 290.2 C39 288 254 197 271 282 288 278 224 317 602 300.1 C40 294 302 352 443 417 426 389 431 409 367 383.0 C41 354 327 303 378 275 321 286 320 336 387 328.7 C42 310 292 306 322 273 338 339 301 327 391 319.9 C43 190 282 224 225 228 267 333 429 312 350 284.0 C44 204 173 213 204 178 237 193 220 120 232 197.4 C45 171 245 205 219 245 278 271 277 272 289 247.2 C46 321 338 256 417 222 328 407 368 403 436 349.6 C47 391 415 320 347 312 366 426 384 403 398 376.2 C48 333 345 267 313 265 334 356 330 359 357 325.9 C49 455 416 295 259 339 279 569 184 307 419 352.2 C50 350 263 208 376 258 337 439 244 268 251 299.4 C51 362 329 294 347 282 321 405 277 286 272 317.5 C52 324 306 235 322 271 324 436 313 335 308 317.4 C53 168 185 135 134 122 177 526 150 208 141 194.6 C54 277 292 193 256 269 250 290 292 258 321 269.8
215
EK-4 KULLANICI ARAYÜZ YAZILIMI Ana Form (Giriş Sayfası) Public veritabani As String Public dil As Boolean Private Sub cikis_Click() End End Sub Private Sub degersecimliincele_Click() End Sub Private Sub degersecimlitasarim_Click() End Sub Private Sub desentasarimigiris_Click() Load DsnGrsF DsnGrsF.Show End Sub Private Sub desentasarimiincele_Click() KGrsF.dturu = "" Load DsnNclF DsnNclF.Show End Sub Private Sub iletisim_Click() Load Comms Comms.Show End Sub Private Sub ingilizce_Click() dil = False AnaF.turkce.Checked = False AnaF.ingilizce.Checked = True AnaF.ayarlar.Caption = "Settings" AnaF.Yardım.Caption = "Help" AnaF.Toolbar1.Buttons(1).Caption = "Explore" AnaF.Toolbar1.Buttons(2).Caption = "Input Pattern" AnaF.Toolbar1.Buttons(3).Caption = "Settings" AnaF.Toolbar1.Buttons(4).Caption = "Quit" AnaF.incele.Caption = "Explore" AnaF.verigirisi.Caption = "Explore" AnaF.ayarlar.Caption = "Settings" AnaF.desentasarimigiris.Caption = "Pattern Design" AnaF.desentasarimiincele.Caption = "Patterns"
216
AnaF.cikis.Caption = "Quit" End Sub Private Sub makinaayar_Click() makayar.Show End Sub Private Sub MDIForm_Load() 'Dim uretimbilgilerikodu As Long 'Dim desentasarimkodu As Long 'Dim tarih As Date 'Dim uygulayiciadi As String 'Dim iplikturu(1 To 4) As Integer 'Dim kiricicekimsissayisi As Integer 'Dim temeliplikdogrusalagirligi As Double 'Dim fitildogrusalagirligi As Single 'Dim igdevri As Long 'Dim bukumkatsayisi As Single 'Dim hammaddebilgileri As String 'Dim kopcabilgileri As String 'Dim iplikdogrusalagirligi As Integer 'Dim elastancekimorani As Single 'Dim elastanicerikliiplikdogrusalagirligi As Single 'Dim hizgecissuresi As Single 'Dim degerbelirlemeyontemi As Integer 'Dim toplamadimsayisi As Integer End Sub Private Sub Picture2_Click() End Sub Private Sub Picture3_Click() End Sub Private Sub Picture8_Click() End End Sub Private Sub MDIForm_Unload(Cancel As Integer) End End Sub Private Sub rastgeleincele_Click() End Sub Private Sub rastgeletasarim_Click() End Sub
217
Private Sub Toolbar1_ButtonClick(ByVal Button As MSComctlLib.Button) KGrsF.dturu = "" KGrsF.desen = 0 Select Case Button.index Case 1: DsnNclF.Show Case 2: DsnGrsF.Show Case 3: makayar.Show Case 4: End End GirisF.Show End Select End Sub Private Sub turkce_Click() dil = True AnaF.turkce.Checked = True AnaF.ingilizce.Checked = False AnaF.ayarlar.Caption = "Ayarlar" AnaF.Yardım.Caption = "Yardım" AnaF.Toolbar1.Buttons(1).Caption = "İncele" AnaF.Toolbar1.Buttons(2).Caption = "Veri Girişi" AnaF.Toolbar1.Buttons(3).Caption = "Ayarlar" AnaF.Toolbar1.Buttons(4).Caption = "Çıkış" AnaF.incele.Caption = "İncele" AnaF.verigirisi.Caption = "Veri Girişi" AnaF.ayarlar.Caption = "Ayarlar" AnaF.desentasarimigiris.Caption = "Desen Tasarımı Giriş" AnaF.desentasarimiincele.Caption = "Desen İncele" AnaF.cikis.Caption = "Çıkış" End Sub Private Sub uretimbilgilerigiriş_Click() Load KGrsF KGrsF.Show ' Load Form5 ' Form5.Show End Sub Private Sub uretimbilgileriincele_Click() Load KScmF KScmF.Show End Sub
218
PC-PLC İletişim Formu Private Sub fraCPUParameters_DragDrop(Source As Control, X As Single, Y As Single) End Sub Private Sub Timer1_Timer() Label37.Caption = mitsi.CommPort If Not mitsi.CommsBusy Then ' degerler (sayac) porta_degeri (sayac) porta_adresi (sayac) mitsi.CPUModeCommand = 1 mitsi.NumDevices = Val(txtCPUNumberOfDevices.Text) mitsi.ExecuteCPUCommand AddLogEntry "SND: " & DecodeStr(mitsi.SendString) While mitsi.CommsBusy DoEvents Wend Dim alinan As String alinan = mitsi.ReceiveString AddLogEntry "RCV: " & DecodeStr(alinan) If mitsi.TimedOut Then AddLogEntry "RCV: " & "Timeout!!" End If If mitsi.CommandError Then Select Case mitsi.ErrorCode Case 1 AddLogEntry "RCV: " & "NAK received!!" Case 2 AddLogEntry "RCV: " & "Invalid checksum!!" Case 3 AddLogEntry "RCV: " & "Missing chars!!" Case 4 AddLogEntry "RCV: " & "Invalid message!!" Case 5 AddLogEntry "RCV: " & "No response!!" End Select End If End If End Sub
219
Function DecodeStr(ByVal Command As String) As String Dim i As Integer For i = 1 To Len(Command) char = Asc(Mid(Command, i, 1)) Select Case char Case &H2 DecodeStr = DecodeStr & "<STX>" Case &H3 DecodeStr = DecodeStr & "<ETX>" Case &H4 DecodeStr = DecodeStr & "<EOT>" Case &H5 DecodeStr = DecodeStr & "<ENQ>" Case &H6 DecodeStr = DecodeStr & "<ACK>" sayac = sayac + 1 Case &HA DecodeStr = DecodeStr & "<LF>" Case &HC DecodeStr = DecodeStr & "<CL>" Case &HD DecodeStr = DecodeStr & "<CR>" Case &H15 DecodeStr = DecodeStr & "<NAK>" Case Else DecodeStr = DecodeStr & Chr(char) End Select Next End Function Sub SetWriteData(ByVal MyString As String) Dim i As Integer Dim j As Integer Dim k As Integer Dim startpos As Integer startpos = 1 j = 0 Do i = InStr(startpos, MyString, ",") If i > 0 Then If i > startpos Then mitsi.PLCData(j) = Val(Mid(MyString, startpos, i - startpos)) End If
220
j = j + 1 startpos = i + 1 If startpos > Len(MyString) Then Exit Do End If Else If startpos <= Len(MyString) Then mitsi.PLCData(j) = Val(Right(MyString, (Len(MyString) + 1) - startpos)) End If Exit Do End If Loop End Sub Sub AddLogEntry(ByVal Entry As String) If lstCommandLog.ListCount >= Val(txtMaxLog.Text) Then lstCommandLog.RemoveItem lstCommandLog.ListCount - 1 End If lstCommandLog.AddItem Format(Time) & " " & Entry, 0 End Sub Program Şifreli Giriş Formu LoginSucceeded = False End End Sub Private Sub cmdOK_Click() If Label1.Caption <> "" Then If user <> " " And pass <> "" Then Set kayit = New ADODB.Recordset Set komut = New ADODB.Command sql = "Select * from kullanici where kullaniciadi='" & user.Text & "' and sifre='" & pass.Text & "' and kayitno>0" kayit.Open (sql), baglanti, adOpenStatic, adLockReadOnly If kayit.RecordCount > 0 Then LoginSucceeded = True Me.Hide AnaF.Show Else MsgBox "Şifreniz Yanlış!", , "Giriş" user.SetFocus SendKeys "{Home}+{End}" End If
221
End If End If End Sub Private Sub button1_click() End Sub Private Sub Command1_Click() Dosya1.ShowOpen vt = Dosya1.FileName Label1.Caption = vt Set baglanti = New ADODB.Connection baglanti.Provider = "Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;Persist Security Info=False;Data Source=" & vt baglanti.Open End Sub Private Sub Form_Load() vt = "C:\Veriler.mdb" baglanti.Provider = "Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;Persist Security Info=False;Data Source=" & vt 'str1="Provider=MSDASQL.1;Persist Security Info=False;Extended Properties="DBQ="& vt &";DefaultDir="& vt &";Driver={Driver do Microsoft Access (*.mdb)};DriverId=25;FIL=MS Access;FILEDSN="&vt&".dsn;MaxBufferSize=2048;MaxScanRows=8;PageTimeout=5;SafeTransactions=0;Threads=3;UID=admin;UserCommitSync=Yes;" End Sub Yeni İplik Tasarım Formu Option Explicit Dim baglanti As New ADODB.Connection Dim kayit, kayit2 As New ADODB.Recordset Dim komut As New ADODB.Command Public desen As Integer Dim sonkayit, yanit, i, aranacak As Integer Public yeni_kayit As Boolean Public dturu, secilenyer As String Dim sql, arama As String Private Sub kayitata() If kayit![uretimbilgilerikodu] <> "" Then Text1.Text = kayit![uretimbilgilerikodu] If kayit![uretimtipi] <> "" Then
222
Combo5.Text = kayit![uretimtipi] Else Combo5.Text = "" End If If kayit![tasarimkodu] <> "" Then Text2.Text = kayit![tasarimkodu] If kayit![degerbelirleme] <> "" Then Combo1.Text = kayit![degerbelirleme] If kayit![musteribilgileri] <> "" Then Text10.Text = kayit![musteribilgileri] If kayit![tarih] <> "" Then Text11.Text = kayit![tarih] If kayit![kullanici] <> "" Then Text12.Text = kayit![kullanici] If kayit![hammaddebilgileri] <> "" Then Text15.Text = kayit![hammaddebilgileri] If kayit![kopcabilgileri] <> "" Then Text14.Text = kayit![kopcabilgileri] If kayit![cekimdissayi] <> "" Then Text16.Text = kayit![cekimdissayi] If kayit![dogrusalagirlik] <> "" Then Text17.Text = kayit![dogrusalagirlik] If kayit![fitildogrusalagirlik] <> "" Then Text18.Text = kayit![fitildogrusalagirlik] If kayit![igdevri] <> "" Then Text19.Text = kayit![igdevri] If kayit![bukumkatsayisi] <> "" Then Text77.Text = kayit![bukumkatsayisi] If kayit![escekim] <> "" Then Text3.Text = kayit![escekim] If kayit![esiplik] <> "" Then Text4.Text = kayit![eslif] If kayit![eshizgecissuresi] <> "" Then Text6.Text = kayit![eshizgecissuresi] End Sub Private Sub temizle() Text1.Text = "" Combo5.Text = "" Text2.Text = "" Combo1.Text = "" Text10.Text = "" Text11.Text = "" Text12.Text = "" Text15.Text = "" Text14.Text = "" Text16.Text = "" Text17.Text = "" Text18.Text = "" Text19.Text = "" Text77.Text = "" Text3.Text = "" Text4.Text = "" Text6.Text = "" End Sub Private Sub Combo5_Change() If Combo5.Text = "DUZ IPLIK" Then Frame13.Enabled = False End If If Combo5.Text = "ELASTANLI IPLIK" Then
223
Frame13.Enabled = True Label6.Enabled = False Text6.Enabled = False Label3.Enabled = True Text3.Enabled = True Label4.Enabled = True Text4.Enabled = True End If If Combo5.Text = "SANTUKLU IPLIK" Then Frame13.Enabled = True Label6.Enabled = True Text6.Enabled = True Label3.Enabled = False Text3.Enabled = False Label4.Enabled = False Text4.Enabled = False End If If Combo5.Text = "ELASTANLI SANTUKLU IPLIK" Then Frame13.Enabled = True Label6.Enabled = True Text6.Enabled = True Label3.Enabled = True Text3.Enabled = True Label4.Enabled = True Text4.Enabled = True End If End Sub Private Sub Combo5_Click() If Combo5.Text = "DUZ IPLIK" Then Frame13.Enabled = False End If If Combo5.Text = "ELASTANLI IPLIK" Then Frame13.Enabled = True Label6.Enabled = False Text6.Enabled = False Label3.Enabled = True Text3.Enabled = True Label4.Enabled = True Text4.Enabled = True End If If Combo5.Text = "SANTUKLU IPLIK" Then Frame13.Enabled = True Label6.Enabled = True
224
Text6.Enabled = True Label3.Enabled = False Text3.Enabled = False Label4.Enabled = False Text4.Enabled = False End If If Combo5.Text = "ELASTANLI SANTUKLU IPLIK" Then Frame13.Enabled = True Label6.Enabled = True Text6.Enabled = True Label3.Enabled = True Text3.Enabled = True Label4.Enabled = True Text4.Enabled = True End If End Sub Private Sub Command1_Click() secilenyer = 1 Load ulistF ulistF.Show End Sub Private Sub Command2_Click() If Text2.Text <> "" Then desen = Text2.Text Load DsnGrsF DsnGrsF.Show End Sub Private Sub Command3_Click() yanit = MsgBox("Yeni Bir Kayıt Açmak İstediğinize Emin misiniz?", vbYesNo) If yanit = vbYes Then yeni_kayit = True Dim maxi As Integer sonkayit = kayit!uretimbilgilerikodu temizle sql = "Select max(uretimbilgilerikodu) as maksi from uretim" Set kayit = New ADODB.Recordset kayit.Open (sql), baglanti, adOpenKeyset, adLockOptimistic kayit.MoveFirst maxi = kayit!maksi Text1.Text = maxi + 1 End If End Sub
225
Private Sub Command4_Click() Load Comms Comms.Show End Sub Private Sub Command5_Click() yanit = MsgBox("Kayit Etmek İstediğinize Emin misiniz?", vbYesNo) If yanit = vbYes Then If yeni_kayit = True Then kayit.AddNew If Text12.Text <> "" Then kayit![kullanici] = Text12.Text If Text15.Text <> "" Then kayit![hammaddebilgileri] = Text15.Text If Text14.Text <> "" Then kayit![kopcabilgileri] = Text14.Text If Text16.Text <> "" Then kayit![cekimdissayi] = Text16.Text If Text17.Text <> "" Then kayit![dogrusalagirlik] = Text17.Text If Text18.Text <> "" Then kayit![fitildogrusalagirlik] = CDbl(Text18.Text) If Text19.Text <> "" Then kayit![igdevri] = Text19.Text If Text77.Text <> "" Then kayit![bukumkatsayisi] = Text77.Text If Text3.Text <> "" Then kayit![escekim] = Text3.Text If Text4.Text <> "" Then kayit![eslif] = Text4.Text If Text6.Text <> "" Then kayit![eshizgecissuresi] = Text6.Text If Text1.Text <> "" Then kayit![uretimbilgilerikodu] = Text1.Text If Combo5.Text <> "" Then kayit![uretimtipi] = Combo5.Text If Text2.Text <> "" Then kayit![tasarimkodu] = Text2.Text If Combo1.Text <> "" Then kayit![degerbelirleme] = Combo1.Text If Text10.Text <> "" Then kayit![musteribilgileri] = Text10.Text If Text11.Text <> "" Then kayit![tarih] = Text11.Text kayit.Update End If End Sub Private Sub Command6_Click() yanit = MsgBox("Silmek İstediğinize Emin misiniz?", vbYesNo) If yanit = vbYes Then kayit.Delete If kayit.RecordCount = 0 Then temizle If kayit.BOF = True Then kayit.MoveNext If kayit.EOF = True Then kayit.MovePrevious If kayit.EOF = False And kayit.EOF = False Then kayit.MovePrevious End If End Sub Private Sub Command7_Click() yeni_kayit = False sql = "Select * from uretim order by kayitno" Set baglanti = New ADODB.Connection baglanti.CursorLocation = adUseClient
226
baglanti.Provider = "Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;Persist Security Info=False;Data Source=" & GirisF.vt baglanti.Open Set kayit = New ADODB.Recordset kayit.Open (sql), baglanti, adOpenKeyset, adLockOptimistic If kayit.RecordCount > 0 Then kayit.MoveFirst kayitata End If End Sub Public Function kayita_git(X As Integer) kayit.Close kayit.Open aranacak = X arama = "uretimbilgilerikodu=" & CInt(aranacak) kayit.Find arama If arama <> "" Then kayitata End Function Private Sub Command8_Click() If (Combo1.Text = "Rastgele") Then dturu = "Rastgele" If (Combo1.Text = "Değer Seçimli") Then dturu = "Değer Seçimli" Load DsnNclF DsnNclF.Command1.Visible = True DsnNclF.Show End Sub Private Sub Form_Load() sql = "Select * from uretim order by kayitno" Set baglanti = New ADODB.Connection baglanti.CursorLocation = adUseClient baglanti.Provider = "Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;Persist Security Info=False;Data Source=" & GirisF.vt baglanti.Open Set kayit = New ADODB.Recordset kayit.Open (sql), baglanti, adOpenKeyset, adLockOptimistic If kayit.RecordCount > 0 Then kayit.MoveFirst kayitata End If End Sub
227
İplik Tasarım İnceleme ve Makineye Transfer Formu Option Explicit Public gonderimno As Integer Dim baglanti As New ADODB.Connection Dim kayit, kayit2, kayit3 As New ADODB.Recordset Dim komut As New ADODB.Command Public desen As Integer Dim sonkayit, yanit, i, aranacak As Integer Public yeni_kayit As Boolean Public dturu As String Dim sql, arama As String Public d_131 As Integer Public secilen As Integer Public ipliknumarasi As Integer Public bukumkatsayi As Double Public bukumdegeri As Double Public igdevri As Double Public uretimhizi As Double Public hizgecis As Double Public fitilnumarasi As Double Public toplamcekimorani As Double Public cekimdegeri As Double Public lifno As Double Public temeliplikno As Double Public cklifno As Double Public gr_mtcek As Double Public gr_mtort As Double Public gr_mttop As Double Public elastanoran As Double Public cekim_degeri As Double Public ecekimdgr As Double Public z5, z6, z7, z8 As Integer Private Sub Combo5_Change() If Combo5.Text = "DUZ IPLIK" Then Frame13.Enabled = False End If If Combo5.Text = "ELASTANLI IPLIK" Then Frame13.Enabled = True Label6.Enabled = False Text13.Enabled = False Label3.Enabled = True Text4.Enabled = True Label4.Enabled = True liff.Enabled = True End If
228
If Combo5.Text = "SANTUKLU IPLIK" Then Frame13.Enabled = True Label6.Enabled = True Text13.Enabled = True Label3.Enabled = False Text4.Enabled = False Label4.Enabled = False liff.Enabled = False End If If Combo5.Text = "ELASTANLI SANTUKLU IPLIK" Then Frame13.Enabled = True Label6.Enabled = True Text13.Enabled = True Label3.Enabled = True Text4.Enabled = True Label4.Enabled = True liff.Enabled = True End If End Sub Private Sub Command1_Click() KGrsF.secilenyer = 2 Load ulistF ulistF.Show End Sub Public Function kayita_git(X As Integer) kayit.Close kayit.Open aranacak = X arama = "uretimbilgilerikodu=" & CInt(aranacak) kayit.Find arama If arama <> "" Then kayitata End Function Private Sub hesapla() ecekimdgr = 0 cekim_degeri = 0 If kayit![uretimtipi] = "DUZ IPLIK" Then ipliknumarasi = Val(Text3) bukumkatsayi = CDbl(Text77) bukumdegeri = 39.37 * bukumkatsayi * Sqr(1.693 * ipliknumarasi) igdevri = CDbl(Text19)
229
If bukumdegeri <> 0 Then uretimhizi = igdevri / bukumdegeri If fitilnumarasi <> 0 Then toplamcekimorani = ipliknumarasi / fitilnumarasi End If If kayit![uretimtipi] = "ELASTANLI IPLIK" Then ipliknumarasi = Val(Text3.Text) cekimdegeri = CDbl(Text4.Text) lifno = CDbl(liff.Text) bukumkatsayi = CDbl(Text77) igdevri = CDbl(Text19) 'temeliplikno = (ipliknumarasi * cekimdegeri * 10000) / (cekimdegeri * 10000 - ipliknumarasi * 1.693 * lifno) temeliplikno = (ipliknumarasi * cekimdegeri * 5905) / ((5905 * cekimdegeri) - (lifno * ipliknumarasi)) toplamcekimorani = temeliplikno / fitilnumarasi cklifno = (cekimdegeri * 10000) / (1.693 * lifno) 'çekilmiş elastanlı lif no gr_mtcek = 1 / (cklifno * 1.693) 'grambolumetrecekilmiselastan gr_mtort = 1 / (ipliknumarasi * 1.693) 'grambolumetreortalamaiplik gr_mttop = gr_mtcek + gr_mtort elastanoran = gr_mtcek * 100 / gr_mttop bukumdegeri = 39.37 * bukumkatsayi * Sqr(ipliknumarasi) uretimhizi = igdevri / bukumdegeri End If If kayit![uretimtipi] = "SANTUKLU IPLIK" Then Dim dtk() As Long Dim adim() As Long Dim uzunlk() As Double Dim kalinlik() As Double Dim toplamuzunluk As Double Dim payda1() As Double Dim toplampayda1 As Double Dim payda2() As Double Dim toplampayda2 As Double Dim payda3() As Double Dim toplampayda3 As Double Dim santuknumarasi() As Double Dim gecisnumarasi() As Double Dim ortalamaipliknumarasi As Double Dim toplamsantukuzunlugu As Double Dim temeliplikuzunluguorani As Double Dim toplamgecisuzunlugu As Double Dim gecisuzunluguorani As Double Dim santukuzunluguorani As Double Dim desenbirimindetemeliplikuzunlugutoplami As Double Dim gecisuzunlugununsantukuzunlugunaorani As Double Dim gu As Double Dim tas, toplamadimsayisi As Integer
230
toplampayda1 = 0 toplampayda2 = 0 toplampayda3 = 0 toplamuzunluk = 0 toplamsantukuzunlugu = 0 desenbirimindetemeliplikuzunlugutoplami = 0 ipliknumarasi = Val(Text3.Text) cekimdegeri = CDbl(Text4.Text) lifno = CDbl(liff.Text) hizgecis = CDbl(Text13) igdevri = Val(Text19.Text) bukumkatsayi = CDbl(Text77) bukumdegeri = 39.37 * bukumkatsayi * Sqr(1.693 * ipliknumarasi) uretimhizi = igdevri / bukumdegeri gu = (hizgecis * uretimhizi) / 60000 For tas = 1 To kayit2.RecordCount ReDim Preserve dtk(tas) ReDim Preserve adim(tas) ReDim Preserve uzunlk(tas) ReDim Preserve kalinlik(tas) dtk(tas) = DataGrid1.Columns(0).Value adim(tas) = DataGrid1.Columns(1).Value uzunlk(tas) = DataGrid1.Columns(2).Value / 10 kalinlik(tas) = DataGrid1.Columns(3).Value toplamuzunluk = toplamuzunluk + uzunlk(tas) If kalinlik(tas) = 1 Then ReDim Preserve payda1(tas) payda1(tas) = uzunlk(tas) / ipliknumarasi 'o adıma ait uzunluğun o kısmın iplik numarasına oranı toplampayda1 = toplampayda1 + payda1(tas) desenbirimindetemeliplikuzunlugutoplami = desenbirimindetemeliplikuzunlugutoplami + uzunlk(tas) ElseIf kalinlik(tas) <> 1 Then ReDim Preserve payda2(tas) ReDim Preserve payda3(tas) ReDim Preserve santuknumarasi(tas) ReDim Preserve gecisnumarasi(tas) santuknumarasi(tas) = ipliknumarasi / kalinlik(tas)
231
payda2(tas) = (uzunlk(tas) - 2 * gu) / santuknumarasi(tas) toplampayda2 = toplampayda2 + payda2(tas) toplamsantukuzunlugu = toplamsantukuzunlugu + uzunlk(tas) 'santuk uzunlugu toplami gecisnumarasi(tas) = 2 * santuknumarasi(tas) * ipliknumarasi / (santuknumarasi(tas) + ipliknumarasi) payda3(tas) = 2 * gu / gecisnumarasi(tas) toplampayda3 = toplampayda3 + payda3(tas) End If kayit2.MoveNext Next If (toplampayda1 + toplampayda2 + toplampayda3) > 0 Then ortalamaipliknumarasi = toplamuzunluk / (toplampayda1 + toplampayda2 + toplampayda3) 'santuklu kisim End If toplamadimsayisi = kayit2.RecordCount If toplamsantukuzunlugu > 0 Then gecisuzunlugununsantukuzunlugunaorani = (toplamadimsayisi - 1) * gu * 100 / toplamsantukuzunlugu If toplamuzunluk > 0 Then temeliplikuzunluguorani = desenbirimindetemeliplikuzunlugutoplami * 100 / toplamuzunluk toplamgecisuzunlugu = (toplamadimsayisi - 1) * gu If toplamuzunluk > 0 Then gecisuzunluguorani = toplamgecisuzunlugu * 100 / toplamuzunluk If toplamuzunluk > 0 Then santukuzunluguorani = toplamsantukuzunlugu * 100 / toplamuzunluk If fitilnumarasi > 0 Then toplamcekimorani = ipliknumarasi / fitilnumarasi End If cekim_degeri = toplamcekimorani ecekimdgr = cekimdegeri Text148.Text = Round(toplamuzunluk, 2) Text46.Text = Round(gecisuzunlugununsantukuzunlugunaorani, 3) Text44.Text = Round(gecisuzunluguorani, 3) Text43.Text = Round(santukuzunluguorani, 1) Text42.Text = Round(ortalamaipliknumarasi, 1) Text96.Text = Round(uretimhizi, 1) Text45.Text = Round(bukumdegeri, 1) Text41.Text = Round(toplamcekimorani, 2) Text57.Text = Round(temeliplikno, 1) Text147.Text = Round(elastanoran, 3) End Sub Private Sub desengetir() If kayit![tasarimkodu] <> "" Then
232
sql = "Select * from desentasarimrastgelecizelge where desentasarimkodu=" & CInt(kayit![tasarimkodu]) & " order by adimnumarasi" Set baglanti = New ADODB.Connection baglanti.CursorLocation = adUseClient baglanti.Provider = "Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;Persist Security Info=False;Data Source=" & GirisF.vt baglanti.Open Set kayit2 = New ADODB.Recordset kayit2.Open (sql), baglanti, adOpenKeyset, adLockOptimistic For i = 0 To 3 DataGrid1.Columns.Item(i).Width = 1000 DataGrid1.Columns.Item(i).Alignment = dbgCenter Next i Set DataGrid1.DataSource = kayit2 kayit2.Requery End If End Sub Private Sub kayitata() If kayit![uretimbilgilerikodu] <> "" Then Text1.Text = kayit![uretimbilgilerikodu] If kayit![uretimtipi] <> "" Then Combo5.Text = kayit![uretimtipi] Else Combo5.Text = "" End If If kayit![tasarimkodu] <> "" Then Text2.Text = kayit![tasarimkodu] If kayit![degerbelirleme] <> "" Then Label9.Caption = kayit![degerbelirleme] If kayit![musteribilgileri] <> "" Then Text10.Text = kayit![musteribilgileri] If kayit![tarih] <> "" Then Text11.Text = kayit![tarih] If kayit![kullanici] <> "" Then Text12.Text = kayit![kullanici] If kayit![hammaddebilgileri] <> "" Then Text15.Text = kayit![hammaddebilgileri] If kayit![kopcabilgileri] <> "" Then Text14.Text = kayit![kopcabilgileri] If kayit![cekimdissayi] <> "" Then Text16.Text = kayit![cekimdissayi] If kayit![dogrusalagirlik] <> "" Then Text3.Text = kayit![dogrusalagirlik] If kayit![fitildogrusalagirlik] <> "" Then Text18.Text = kayit![fitildogrusalagirlik] fitilnumarasi = Round(CDbl(kayit![fitildogrusalagirlik]), 2) If kayit![igdevri] <> "" Then Text19.Text = kayit![igdevri] If kayit![bukumkatsayisi] <> "" Then Text77.Text = kayit![bukumkatsayisi] If kayit![escekim] <> "" Then Text4.Text = kayit![escekim] 'If kayit![esiplik] <> "" Then Text6.Text = kayit![esiplik] If kayit![eslif] <> "" Then liff.Text = kayit![eslif] If kayit![eshizgecissuresi] <> "" Then Text13.Text = kayit![eshizgecissuresi] desengetir listegetir hesapla End Sub Private Sub listegetir() sql = "Select * from uretim order by kayitno"
233
Set baglanti = New ADODB.Connection baglanti.CursorLocation = adUseClient baglanti.Provider = "Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;Persist Security Info=False;Data Source=" & GirisF.vt baglanti.Open Set kayit3 = New ADODB.Recordset kayit3.Open (sql), baglanti, adOpenKeyset, adLockOptimistic Set DataGrid3.DataSource = kayit3 kayit3.Requery End Sub Private Sub Command10_Click() End Sub Private Sub Command2_Click() If Text2.Text <> "" Then desen = Text2.Text Load DsnGrsF DsnGrsF.Show End Sub Private Sub Command3_Click() kayit3.MoveFirst While Not kayit3.EOF kayit3.Delete If Not kayit3.EOF Then kayit3.MoveNext Wend End Sub Private Sub Command4_Click() z5 = Val(Text7) z6 = Val(Text9) z7 = Val(Text6) z8 = Val(Text5) If Combo5.Text = "DUZ IPLIK" Then secilen = 1 If Combo5.Text = "ELASTANLI IPLIK" Then secilen = 2 If Combo5.Text = "SANTUKLU IPLIK" Then secilen = 3 d_131 = kayit2.RecordCount End If If Combo5.Text = "ELASTANLI SANTUKLU IPLIK" Then secilen = 4 d_131 = kayit2.RecordCount End If gonderimno = kayit![uretimbilgilerikodu] Load Comms
234
Comms.Show End Sub Private Sub DataGrid3_DblClick() kayit.Close kayit.Open aranacak = kayit3![uretimbilgilerikodu] arama = "uretimbilgilerikodu=" & CInt(aranacak) kayit.Find arama If arama <> "" Then kayitata End If End Sub Private Sub Form_Load() sql = "Select * from uretim order by kayitno" Set baglanti = New ADODB.Connection baglanti.CursorLocation = adUseClient baglanti.Provider = "Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;Persist Security Info=False;Data Source=" & GirisF.vt baglanti.Open Set kayit = New ADODB.Recordset kayit.Open (sql), baglanti, adOpenKeyset, adLockOptimistic If kayit.RecordCount > 0 Then kayit.MoveFirst kayitata End If End Sub Private Sub Label9_Click() End Sub Üretim bilgileri seçme tablosu If KGrsF.secilenyer = 1 Then KGrsF.kayita_git (kayitsecim![uretimbilgilerikodu]) If KGrsF.secilenyer = 2 Then KScmF.kayita_git (kayitsecim![uretimbilgilerikodu]) End Sub Private Sub Command2_Click() ulistF.Hide End Sub Private Sub DataGrid3_Click() End Sub
235
Private Sub Form_Load() sql = "Select uretimbilgilerikodu,uretimtipi,tasarimkodu,degerbelirleme,tarih,musteribilgileri from uretim order by uretimbilgilerikodu" Set baglanti = New ADODB.Connection baglanti.CursorLocation = adUseClient baglanti.Provider = "Microsoft.Jet.OLEDB.4.0;Persist Security Info=False;Data Source=" & GirisF.vt baglanti.Open Set kayitsecim = New ADODB.Recordset kayitsecim.Open (sql), baglanti, adOpenKeyset, adLockOptimistic Set DataGrid3.DataSource = kayitsecim For i = 0 To DataGrid3.Columns.Count - 1 DataGrid3.Columns.Item(i).Width = 1000 DataGrid3.Columns.Item(i).Alignment = dbgCenter If i > 5 Then DataGrid3.Columns.Item(i).Visible = False Next i kayitsecim.Requery End Sub Private Sub Text1_Change() If IsNumeric(Text1.Text) = False Then If Text1.Text <> "" Then kayitsecim.Filter = "musteribilgileri like '%" + Text1.Text + "%' or uretimtipi like '%" + Text1.Text + "%' or degerbelirleme like '%" + Text1.Text + "%'" Else: kayitsecim.Filter = "" End If End If If IsNumeric(Text1.Text) = True Then If Text1.Text <> "" Then kayitsecim.Filter = "uretimbilgilerikodu=" & CInt(Text1.Text) & " or tasarimkodu=" & CInt(Text1.Text) Else: kayitsecim.Filter = "" End If End If kayitsecim.Requery End Sub
Recommended