View
12
Download
0
Category
Preview:
Citation preview
วปสสนาสาธตแสดงบรพกจและวปสสนาวธ
สำาหรบผเรมปฏบตธรรม
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
ชดวปสสนาพาพนทกข
“วปสสนาบญแรง”
พมพเผยแพรเปนธรรมทาน
โดย
คณเอกสทธ วรยจาร และครอบครว
บรรณาธการ : พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
พสจนอกษร : สรณพร ศรชยศลป, สกญญา เจรญลาภวชโย,
รมณย สรยาอรณโรจน
ออกแบบปกและภาพปก : ณฐพล แสวงทรพย
ภาพประกอบ : มณเฑยร แกวประพล
รปเลม : มยร ไทยประยร
ควบคมการผลต : สมชาย ไทยประยร
ลำาดบการพมพ
พมพครงท ๑ กนยายน ๒๕๔๖ จำานวน ๓,๐๐๐ เลม
พมพครงท ๒ มกราคม ๒๕๔๘ จำานวน ๒,๐๐๐ เลม
พมพครงท ๓ มนาคม ๒๕๕๑ จำานวน ๒,๐๐๐ เลม
พมพครงท ๔ ตลาคม ๒๕๕๔ จำานวน ๓,๐๐๐ เลม
พมพครงท ๔ โดยหางหนสวนจำากด ประยรสาสนไทย การพมพ
เลขท ๔๔/๑๓๒ หม ๖ ซอยกำานนแมน ๓๖
แขวงบางขนเทยน เขตจอมทอง กรงเทพมหานคร
โทรศพท ๐๒ ๘๐๒ ๐๓๔๔ มอถอ ๐๘๑ ๕๖๖ ๒๕๔๐
วปสสนาสาธ
“วปสสนา” หลายๆ คนเหนวามใชเรองสำาคญของชวต
มองเปนเรองไกลตวเสยมากกวา ชวตไมมวปสสนากอยได บางคน
ถงกบมองวาวปสสนาเปนเรองของคนททอดทงสงคม
จรงอย ชวตไมจำาเปนตองมวปสสนากได แตชวตทม
วปสสนากจะเขาใจชวตไดดกวา วปสสนาคอความรแจงจะชวย
สองทางชวตใหกาวเดนไปอยางไมผดพลาด ไมมดบอด ไมถก
ความทกขบบคน เพราะผเจรญวปสสนาจะรเทาทนทกขกำาหนดร
และเหนทกขดบไป “ทกขสมทยำ-ทกขนโรธำ” กระทงถงความสนทกข
ทงปวง
“วปสสนา” เปนเรองเฉพาะตนและเกดจากความเพยร
เฉพาะบคคล เราจะเหนคณคาวปสสนาจรงๆ กตอเมอมาศกษา
ปฏบต และความสำาคญกอยท “ปฏบต” ปรยต-ปฏบต-ปฏเวธ
เธอจงออกจากปรยตสปฏบตเถด
คณเอกสทธ วรยจาร คอผหนงทเพยรปฏบตกระทงเหน
คณคาของวปสสนา ประสงคใหผคนไดศกษาปฏบตรคณคาอยาง
ลกซง จงเกดกศลศรทธาและไดรวมกบคณแมพรพมล คณพอ
ประเทอง คณเปมกา คณรตนตยา และด.ญ.ธญวรตม วรยจาร รบ
เปนเจาภาพจดพมพหนงสอ “วปสสนาสาธต” นถวายเปนธรรมทาน
ขออนโมทนาในกศลศรทธาของคณเอกสทธ วรยจารและ
ครอบครวไว ณ ทน ดวยกศลศรทธานนจงชวยหนนสงใหคณเอกสทธ
และครอบครวกาวไปบนเสนทางวปสสนากรรมฐานเจรญภาวนากศล
ยงๆ ขนไป กระทงถงความสนไปแหงทกข “นพพานปจจโย โหต”
การเจรญวปสสนาเปนการทำาบญกศลอยางหนง เกดอานสงส
ยงกวาใหทาน รกษาศล แมไมสามารถบรรลมรรคผล นพพาน ถง
ความสนทกข แตกไดชอวาสรางสมบญกศลเอาไวทละเลกละนอย
เหมอนสะสมหนวยกต เมอถงคราวคบขน อานสงสจากการเจรญ
วปสสนานอาจชวยทานใหรอดพนอปสรรคขวากหนามและเกดปญญา
แกไขปญหาชวตได
อยางไรกตาม “วปสสนา” จะทำาหนาทสองทางชวตไดด
เพยงใด มใชอยทวปสสนา หากแตอยทตวเราวาจะนอมนำาไปเปน
ประทปของชวตหรอไม “วปสสนาสาธต” หนงสอเลมนพรอมจะ
แสดงบรพกจและวปสสนาวธเปนประทปสองทางชวตทนท เมอ
ทานเปดอานศกษาและปฏบตอยางจรงจง
เรามาเรมตนชวตใหมกนดไหม เรมตนชวตใหมดวยวปสสนา.
เจรญธรรมอำานวยพร
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
วดชนะสงคราม’ ๕๔
คำานำา
ปจจบนนมผสนใจปฏบตวปสสนาเพมจำานวนมากขนเรอยๆ
การทำาความเขาใจเรองเกยวกบธรรมเนยมและระเบยบปฏบต
ใหถกตองตงแตตน ถอเปนเรองสำาคญ ในภาวะของผเรมปฏบตตอง
ขวนขวายศกษาเรยนรเอง บางคนกงวลวาตนจะหาศกษาไดทไหน
และเขาใจไดดเพยงใด
ดวยเหนความจำาเปนดงกลาว “วปสสนาสาธต” จงเกดขน
เพอแสดงบรพกจกจทพงกระทำาในเบองตน และวปสสนาวธวธ
ปฏบตวปสสนา สำาหรบผเรมปฏบตโดยเฉพาะ สามารถอานทำา
ความเขาใจไดดวยตนเอง และนำาไปปฏบตไดโดยไมยาก
วปสสนาวธทนำามาแสดงในเบองตนน ยงมใหรายละเอยด
มากนก เกรงวาจะสรางความหนกใจตอการจดจำา จงนำามาแสดง
พอเหมาะแกผเรมปฏบต ยงมหนงสอ “วปสสนาวถ” “วปสสนา
ภาวนา” อก ๒ เลม ซงแสดงสาระและใหรายละเอยดในทางวปสสนา
ไวมาก หากทานผใดสนใจกควรหาอานเพมเตมในภายหลง
หวงวา “วปสสนาสาธต” นจะทำาหนาทแสดงบรพกจและ
วปสสนาวธตองตามความประสงคของผเรมปฏบตธรรมทกทาน
และขอใหทกทานประสบผลพงประสงคในวปสสนาดวยเทอญ.
เจรญธรรมอำานวยพร
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
วดชนะสงคราม’ ๔๖
สารบญ
บทนำา ..................................................................................... ๑
ตดปลโพธ ............................................................................... ๓
เตรยมของเครองใชเทาทจำาเปน ............................................. ๙
เตรยมตวเตรยมใจ .................................................................. ๑๑
เขาพบพระวปสสนาจารย (กลยาณมตร) ................................ ๑๙
ศล .......................................................................................... ๒๓
เปลงวาจาสมาทานศล ............................................................ ๒๙
เปลงวาจามอบกายถวายชวตขอกรรมฐาน ............................. ๓๓
วปสสนาวธ ............................................................................. ๓๕
นงกำาหนด ๓ แบบ ................................................................. ๓๗
กำาหนดอารมณกรรมฐาน ....................................................... ๔๑
ยนกำาหนด ๒ แบบ ................................................................. ๔๕
เดนกำาหนด ๓ ระยะ .............................................................. ๔๙
กลบกำาหนด ๔-๖ ครง ............................................................ ๕๓
นอนกำาหนด ๒ แบบ .............................................................. ๕๕
กำาหนดอรยาบถยอย .............................................................. ๕๗
แนะนำาคำากำาหนด ................................................................... ๖๑
กำาหนดนวรณธรรม ................................................................ ๖๗
แนะนำาการรายงานผลการปฏบต (สงอารมณ) ....................... ๗๓
ผลการปฏบตวปสสนา............................................................ ๗๗
วปสสนาบญแรง ..................................................................... ๘๓
ลากรรมฐาน ........................................................................... ๙๗
บทสงทาย .............................................................................. ๑๐๑
บทนำา
สำาหรบผเรมปฏบตยงไมเคยรจกวปสสนามาเลย หรอได
ยนไดฟงมาบางแตไมกระจางนก มกจะเกดความรสกหนกใจวา
จะทำาตนอยางไรใหถกตองตามธรรมเนยมและระเบยบปฏบต โดย
เฉพาะเรองบรพกจในเบองตน ควรทำาอะไร เตรยมตวอยางไร จะ
ปฏบตตามวปสสนาวธไดดเพยงใด จงมความจำาเปนทผเรมปฏบต
จะตองทราบเรองบรพกจและวปสสนาวธ (วธปฏบตวปสสนา) ใน
เบองตนกอน
เรองบรพกจและวปสสนาวธนนๆ ขอนำามาแสดงและอธบาย
ไปตามลำาดบ ดงน
วปสสนาสาธต
2
- ตดปลโพธ
- เตรยมของเครองใชเทาทจำาเปน
- เตรยมตวเตรยมใจ
- เขาพบพระวปสสนาจารย (กลยาณมตร)
- ศล
- เปลงวาจาสมาทานศล
- เปลงวาจามอบกายถวายชวตขอกรรมฐาน
- วปสสนาวธ
- นงกำาหนด ๓ แบบ
- กำาหนดอารมณกรรมฐาน
- ยนกำาหนด ๒ แบบ
- เดนกำาหนด ๓ ระยะ
- กลบกำาหนด ๔-๖ ครง
- นอนกำาหนด ๒ แบบ
- กำาหนดอรยาบถยอย
- แนะนำาคำากำาหนด
- กำาหนดนวรณธรรม
- รายงานผลการปฏบต (สงอารมณ)
- ผลการปฏบตวปสสนา
- วปสสนาบญแรง
- ลากรรมฐาน
ตดปลโพธ
“ปลโพธ” แปลวา “เครองกงวลหนวงเหนยว ผกพนจตจน
ตดของเกดความวตกพะวกพะวง ไมปลอดโปรงขณะเจรญกรรมฐาน”
ปลโพธ ๑๐ ประการ มคาถาแสดงไวในปกรณวเสสวสทธมรรควา
อาวาโส จ กลำ ลาโภ คโณ กมมญจ ปญจมำ
อทธานำ ญาต อาพาโธ คนโถ อทธต เต ทส ฯ
เครองกงวล ๑๐ ประการนนคออาวาส ตระกล ลาภ คณะ
การงาน การเดนทาง ญาต อาพาธ การเลาเรยน และฤทธ
อาวาส คอสถานทอยอาศย สำาหรบพระภกษหมายถงกฏ
วหาร สำาหรบฆราวาสหมายถงบานเรอน จะกอความกงวลใหขณะ
วปสสนาสาธต
4
เจรญกรรมฐาน หากพระภกษกำาลงรบผดชอบการกอสรางยงไม
แลวเสรจ แตทงออกมากอน ฆราวาสกำาลงสรางบานเรอนยงไม
เสรจสน แตทงออกมากอน หรอพระภกษเกบบรขารไวภายในกฏ
วหารจนมากเกน ฆราวาสเกบของมคาไวภายในบาน จากออกมา
กพะวกพะวง ปลโพธขอนจะคลายไป เมอพระภกษอยดแลการ
กอสรางจนแลวเสรจ ฆราวาสสรางบานเรอนจนเสรจสน กอนออก
จากวดเกบบรขารเรยบรอย กอนออกจากบานปดนำาไฟประตหนาตาง
ลงกลอนสนทใสกญแจเรยบรอย
ตระกล คอคนทอยในเรอน จะกอความกงวลใหขณะเจรญ
กรรมฐาน หากพระภกษเขาไปทำาความคนเคยจนมากเกน ชนดท
วาเหนเขาสขกสขดวย เหนเขาทกขกทกขดวย ฆราวาสผกพนอย
กบบตรภรรยาหรอเพอนบาน จากออกมากหวงหาวาเขาจะเปน
อยางไร สขสบายดไหม ปลโพธขอนจะคลายไป เมอพระภกษตดใจ
บอกลาวาตนจะไปปฏบตธรรมอยางจรงจงสกชวงหนง ฆราวาส
จดแจงเรองอาหารการเปนอยเรยบรอย มอบเงนใหบตรภรรยาไว
ใชสอยในชวงทตนไมอยไปเขาคอรสปฏบตธรรม ๗ วน ๙ วน
ลาภ คอการได จะกอความกงวลใหขณะเจรญกรรมฐาน
หากพระภกษยนดรบแตปจจยไทยธรรม คนเคยกบการออกกจ
นมนต ออกไปปฏบตธรรมกกลววาจะเสยกจนมนต กลบมากเกรง
วาเขาจะไมนมนตเหมอนเดม ฆราวาสวนวายอยกบการทำางาน
หาเลยงชพ ไดคาตอบแทนจากการทำางาน หนาท ธรกจ นบเปน
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
5
เงนจำานวนเทานนเทานอยไมขาด จากไปปฏบตธรรมกกลววาจะ
เสยรายได เสยลกคา ปลโพธขอนจะคลายไป เมอพจารณาเหนวา
กจกรรมของการปฏบตธรรมมคายงกวาเงนทองเปนทรพยประเสรฐ
(อรยทรพย) คลายความพงพอใจจากปจจยไทยธรรมรายไดนนๆ เสย
คณะ คอการทำาหนาทใหแกหมคณะมการบอกสอนเปนตน
จะกอความกงวลใหขณะเจรญกรรมฐาน หากพระภกษทำาหนาท
บอกสอนปรยตธรรมยงไมเสรจ ฆราวาสทำาหนาทเปนครอาจารย
ใหความรแกนสตทงหลายยงไมจบเทอม หรอรบทำางานใหแกคน
กลมใดกลมหนงยงไมเรยบรอย ปลโพธขอนจะคลายไป เมอพระ
ภกษบอกสอนจนเสรจหรอมอบภาระหนาทนนใหแกพระภกษรป
อนไป ฆราวาสใหความรหรอทำางานทรบมานนสำาเรจเรยบรอย แต
ถาเหนวาไมมทางจบสน ตองบอกตองสอนกนอยเปนนตย งานน
เสรจงานนนเขามาใหทำาอยเรอยๆ กตดใจเสย ขอเวนวรรคไปปฏบต
ธรรมสกชวงหนง
การงาน คองานทงสวนตวและสวนรวม จะกอความกงวล
ใหขณะเจรญกรรมฐาน หากพระภกษรบหนาทเปนผดแลงาน
กอสรางคอยหาทพสมภาระมาใหคนงานทำา ไมมกตองขวนขวาย
หามา ฆราวาสมกจกรรมทตองทำารวมกน วนวายอยเสมอ ปลโพธ
ขอนจะคลายไป เมอพระภกษจดหาทพสมภาระมาใหแกคนงาน
ทำาเรยบรอย ฆราวาสทำากจกรรมกลมสำาเรจลลวง แตถายงไมเสรจ
เรยบรอยดกมอบใหเปนหนาทของพระภกษรปอน ยกใหเปนเรอง
วปสสนาสาธต
6
ของสงฆของสวนรวมไป หรอพจารณาเหนวาการงานบางอยางถง
ตนไมทำากมคนอนมาทำาอยด กวางใจปลกตวออกมาเสย
การเดนทาง คอการออกเดนทางไปตางถน จะกอความ
กงวลใหขณะเจรญกรรมฐาน หากพระภกษไดรบขาววาเพอน
พรหมจารไมสบายเจบปวย ฆราวาสรวาพวกพองของตนอยากใหไป
เยยมเยยน กงวลใจวาจะไปดหรอไมไปด ปลโพธขอนจะคลายไป
เมอพระภกษเดนทางไปหาเพอนพรหมจารถามสขทกข ฆราวาส
เดนทางไปหาพวกพองเยยมเยยน คมกจตคอจตคดจะไปนจะ
รบกวนอยเรอยๆ หากไมไดเดนทางไปหา ถายงรบกวนอยไมหยดก
ควรเดนทางไปพบ แตถาพจารณาเหนวาเปนเพยงจตทคดจะไป
ตองการออกนอกเรองเทานน กตดทงเสยไมตกไปตามอำานาจของมน
ญาต คอบคคลเปนทเคารพนบถอ ญาตทางพระภกษคอ
อปชฌายอาจารย ญาตทางฆราวาสคอ บดามารดา จะกอความ
กงวลใหขณะเจรญกรรมฐาน หากบคคลเหลานเกดอาพาธเจบ
ปวยขนมา รสกเปนหวงไมสบายใจ ปลโพธขอนจะคลายไป เมอ
พระภกษอยดแลอปชฌายอาจารยจนทานหายจากอาพาธ แมไมม
ยากตองหามารกษา ฆราวาสเฝาดแลรกษาบดามารดาจนหายจาก
เจบปวย แมเสยเงนเสยทองสกเทาไหรกตองยอม ปลโพธขอนทาน
มใหตดทง ตองอยเฝาดแลรกษาจนกวาทานหายเปนปกต ถาไม
หายกอยเฝาดแลจนกวาทานเสยชวต จงจะปลกตวออกมาปฏบต
ธรรมได
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
7
อาพาธ คอการเจบปวยอนเกดจากโรคอยางใดอยางหนง
จะกอความกงวลใหขณะเจรญกรรมฐาน หากพระภกษเกดอาพาธ
ฆราวาสเกดเจบปวยขนมา ปลโพธขอนจะคลายไป เมอพระภกษ
ทำายารกษาจนหายขาด ฆราวาสเขาพบแพทยทำาการบำาบดรกษา
จนหายเปนปกต แตถาทำาการบำาบดรกษาแลวกยงแสดงอาการ
กระเสาะกระแสะตรวน สามวนด สวนไข ไมหายขาดสกท กใหตดใจ
เสยโดยคดวา ฉนมใชบาวมใชลกจางของเจานะ เพราะเฝาเลยงด
เจานแหละจงตองไดรบทกขในสงสารวฏอยอยางน ไมรจกจบสน
จะเจบจะปวยจะหายหรอไมหายกชางมน ไปปฏบตธรรมดกวา
เลาเรยน คอการศกษาหาวชาความรทางปรยต จะกอความ
กงวลใหขณะเจรญกรรมฐาน หากพระภกษสนใจอยแตกบการรำาเรยน
ศกษาหาวชาความรอยเรอยๆ ฆราวาสสนใจอยแตกบการตดตาม
ขาวคราวทางหนาหนงสอพมพ กลววาไมมความรเทยบเทาคนอน
ตกยคตกสมยไมทนเหตการณ ปลโพธขอนจะคลายไป เมอยต
การแสวงหาความร ฆราวาสเลกสนใจตดตามขาวคราวทางหนา
หนงสอพมพ โดยพจารณาเหนวา แมจะมความรมากมายขนาดไหน
ตดตามอานขาวคราวสกเพยงใด ถายงตกไปตามอำานาจของกเลส
โลภ โกรธ หลงอยเหมอนเดมกเปลาประโยชน สมาปฏบตธรรม
ทำากรรมฐานดกวา
ฤทธ คอ ความนาพศวงเกดจากการทำาสมาธเจรญสมถ
กรรมฐาน ถอเปนฤทธทางโลกยะซงเสอมหายได จะกอความกงวล
วปสสนาสาธต
8
ใหขณะเจรญกรรมฐาน โดยเฉพาะวปสสนากรรมฐาน เพราะวปสสนา
กรรมฐานไมประสงคเอาฤทธปาฏหารยใดๆ มงตรงเขาสมรรค ผล
นพพาน ดบทกขอยางเดยว ดวยการพจารณาเหนรป-นามตาม
สภาพไตรลกษณ คอ ไมเทยง เปนทกข เปนอนตตา พระภกษหรอ
ฆราวาสทไดฤทธคอยประคองรกษาไวมใหเสอม ยอมเกดความ
วตกกงวล หากหวงผลจากการเจรญวปสสนากรรมฐานประสงคเขา
สมรรค ผล นพพาน ดบทกขจรงๆ กควรละทงฤทธนนเสย
ปลโพธเครองกงวลทานกลาวไวมอย ๑๐ ประการ ผประสงค
เจรญกรรมฐานในเบองตนจะตองตดเสยกอน มฉะนนจะกลาย
เปนขอผกพนจตใหตดของชะงกอยกบท แมทานกลาวไววามอย
๑๐ ประการ แตในความเปนจรงอาจมมากกวานน เรองใดกตาม
ทกอใหเกดความกงวลไมสามารถเจรญกรรมฐานไดอยางสบายใจ
ยงหนวงเหนยวจตพะวกพะวงอย ควรไปชำาระสะสางเรองนนให
เสรจสน หรอไมกสลดทงเสย อยาใหมนมารงควานจต อนทจรง
กจกรรมของการปฏบตธรรมจะตองมใจเปนหนงรสกปลอดโปรง
ไรขอวตกกงวลใดๆ หากมขอกงวลใจไมรสกปลอดโปรงขณะปฏบต
วปสสนายานกออกเดนทางไปไมได ถกปลโพธฉดรงเอาไว รงแต
จะเกดผลเสยตอสขภาพจตเปลาๆ.
เตรยมของเครองใชเทาทจำาเปน
หลงจากผปฏบตตดเรองปลโพธออกไปรวาไมมขอกงวลใดๆ
แลว กตระเตรยมของเครองใชพอเหมาะแกความตองการอยใน
ชวงของการปฏบตธรรมได แตไมมากเกนไปจนกลายเปนความ
ยงยาก มเสอผากางเกงสวมใส สำาหรบสภาพบรษใหสวมเสอสขาว
ใสกางเกงขายาวสขาวหรอสเทา ไมใสกางเกงขาสน ขาสามสวนและ
ไมคาดผาขาวมา สำาหรบสภาพสตรใหสวมเสอสขาวสวมกระโปรงยาว
สขาวเหนอขอเทา หากสวมกระโปรงยาวรสกไมคลองตว เฉพาะ
เวลาปฏบตอนญาตใหสภาพสตรสวมกางเกงยาวสขาวหรอสเทาได
แตเวลารายงานผลการปฏบต (สงอารมณ) แกพระวปสสนาจารย
ใหสวมกระโปรงยาวสขาวเขาไป ทสำาคญคอไมสวมเสอผารดรป
เสอไมมแขน เสอบาง เสอคอกระเชา เสอคอกวาง ทงสภาพบรษและ
วปสสนาสาธต
10
สภาพสตรไมควรสวมชดนอน เสอผาสฉดฉาด มลวดลายและม
ตวหนงสอบนเสอ นอกจากนนยงม สบ แชมพสระผม ยาสฟน
แปรงสฟน หว ผาเชดตว ยาบรรเทาโรค ยาหมอง ยาดม ยาแกปวดหว
นาฬกาปลก ของเครองใชเทาทจำาเปนตองตระเตรยม
ในชวงของการปฏบตธรรม ๗ วน ๙ วน ผปฏบตตอง
สมาทานศล ๘ ศลขอ ๖ หามมใหรบประทานอาหารยามวกาล
ตงแตหลงเทยงวนจนถงรงเชา ฆราวาสบางคนไมเคยอดอาหารมา
กอน กงวลวาจะหวกระหายกตระเตรยมเครองดมนมกลองมาดวย
บางคนหวงเรองปากเรองทองกลววาอาหารจะไมเพยงพอกนำาอาหาร
วางขนมมาดวย บางคนชอบดมนำารอนนำาชาถงกบตดกระตกตม
นำารอนมากม อยางนถอวาไมสมควร ทำาใหเพมภาระเปลาๆ เรา
กำาลงจะไปปฏบตธรรมเพอสำารวมระวง ลด ละ เลก ไมไดมากน
มาดม ทำาไมมขาวของพะรงพะรงตามมาดวย
เรองอาหารและเครองดม ทางเจาหนาทจะจดเตรยมไวให
พอเหมาะแกความตองการของผปฏบต อาหารและเครองดมอาจ
จะไมเอรดอรอยประณตเหมอนในภตตาคารหรๆ ซงผปฏบตจะ
ตองทำาใจยอมรบ ไมถอเรองนเปนประมาณ.
เตรยมตวเตรยมใจ
เมอผปฏบตเตรยมของเครองใชเทาทจำาเปนเสรจเรยบรอย
แลว กเตรยมตวเตรยมใจปฏบต โดยทำาตนใหเหมาะสมพรอม
รบโอวาทคำาสงสอนจากพระวปสสนาจารย แตกอนจะลงมอปฏบต
กนจรงๆ กมเรองทผปฏบตตองวางไวไมยดถอ คอ ทฐมานะ ยศ
ศกด ฐานะ ตำาแหนงหนาท ความรเดมทงหมด และตองทำาตวบาง
วางายรบวปสสนาวธดวยความเคารพ พรอมปฏบตตามจนกวาจะ
สนสดเวลาทตนกำาหนด
ทฐมานะ ทฐมานะเปนเรองแรกทผปฏบตจะตองวางไว
กอน ผปฏบตตองไมมากไปดวยทฐมานะ เพราะทฐมานะคอตว
กนความเจรญในทางปฏบตขดขวางมรรค ผล นพพาน ชนดทวา
วปสสนาสาธต
12
ไมเปดทางใหเลย ถายงเตมดวยทฐมานะแมจะพยายามปฏบต
ขนาดไหนกไมเปนผล พระพทธองคทรงพระชนมอยกโปรดไมขน
ทงน เพราะความแขงกระดางภายในจตใจ ถอวา “ฉนร” “ฉนด”
“ฉนเกง” “ฉนทำาเองได” “ไมตองมใครบอกใครสอน” “ใครกไมเหมาะ
จะมาสอนฉน” ถายงยดถออยางนมความแขงกระดางภายในจตใจ
อยตราบใด จะไมสามารถพฒนาใหจตออน (มทกำ) เบา (ลหกำ)
ควรแกการงาน (กมมนยำ) ไดตราบนน และจะปรากฏดวยความ
กระดางถอดอยตลอดไป ทฐมานะจงเปนเรองทตองวางเปนอนดบแรก
ดงจะยกเรองพระโปฐลเถระมาแสดงเปนอทาหรณ เรองมอยวา
พระโปฐละเปนพระทมชอเสยงโดงดงเปนทรจกของพระ
ภกษทงหลายทงใกลและไกล ทานมความเชยวชาญดานปรยตมาก
ทรงพระไตรปฎกในพระศาสนาของพระพทธเจาถง ๗ พระองค
ทำาหนาทเปนอาจารยใหญบอกธรรมแกพระภกษ ๕๐๐ รป แตทาน
กลบไมมมรรคผลเปนแกนสาร พระบรมศาสดาทรงทราบเรองนด
ประสงคจะใหทานเกดความสลดสงเวชหนมาทำาทสดแหงทกขให
แกตนเองเสยท จงตรสเรยกทานวา “ตจฉโปฐละ คณใบลานเปลา”
อยเนองๆ ไมวาทานจะมาหาพระองค นงลง และออกไป
“มานสคณใบลานเปลา”
“นงลงสคณใบลานเปลา”
“ไปเถอะคณใบลานเปลา”
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
13
แมแตทานออกไปกตรสตามหลงอกวา
“คณใบลานเปลาไปแลว”
ทานสดบพทธวาจาเชนนนกสลดสงเวชลงทนท
“นเปนเพราะเราไมมคณวเศษอะไรเลย พระผมพระภาค
จงตรสอยางน แมเราจะทรงพระไตรปฎกพรอมอรรถกถาบอกธรรม
แกพระภกษจำานวน ๕๐๐ รป ถง ๑๘ คณะใหญสกเพยงใดกตาม
กระไรเลยเราควรปลกตวออกไปบำาเพญสมณธรรม”
ทานตดสนใจปลกตวออกไปบำาเพญสมณธรรม โดยเดน
ทางไปถงสถานทแหงหนงซงอยหางไกลจากทเดมมากประมาณ
สองพนโยชน เขาไปหาพระภกษ ๓๐ รปทอยในอาวาสราวไพร
(วดปา) แหงหนง ประนมมอไหวพระสงฆเถระขอรองใหทานเปน
ทพง แตกลบไดรบคำาตอบจากพระสงฆเถระวา
“ทานเปนพระธรรมกถกนะครบ พวกผมควรไดรบความร
จากทานมากกวาททานจะไดรบความรจากพวกผม”
“ทานครบ อยาไดพดอยางนนเลย โปรดเปนทพงของ
กระผมดวย” ทานโปฐละแสดงอาการวงวอน
พระภกษ ๓๐ รปเหลานนลวนเปนอรหนตขณาสพทงสน
ทราบวาทานยงมากดวยทฐมานะอย เพราะอาศยปรยตเปนปจจย
ไมสามารถนอมรบฟงคำาสอนปฏบตตามได ประสงคจะถายถอนทฐ
มานะของทานออกจงไมรบ สงไปพบพระเถระ พระอนเถระ ตาม
วปสสนาสาธต
14
ลำาดบ กระทงถงสามเณรอายเพยง ๗ ขวบ ใหมกวาสามเณรทงหมด
ซงเปนพระอรหนต ดวยวธนทฐมานะของทานจงถกถายถอนออก
จนหมดสน
พระโปฐละหมดทฐมานะไมมความลำาพองเยอหยงใดๆ
ประนมมอพดกบสามเณรนอยอรหนตอาย ๗ ขวบดวยวาจานอบ-
นอมยง
“ทานสตบรษ โปรดเปนทพงของผมดวย”
“ทานอาจารย พดอะไรเชนนน ทานมอายมากเปนพระ-
พหสต กระผมควรไดรบความรจากทานมากกวาททานจะไดรบ
ความรจากกระผมนะขอรบ”
“ทานสตบรษ กรณาอยาทำาอยางน โปรดเปนทพงของผม
ดวย”
“ทานขอรบ หากทานอดทนตอโอวาทไดจรง ผมจะเปนท
พงของทานเอง”
“ได ทานสตบรษ ทานกลาววา ‘จงเดนเขากองไฟ’ ผมก
จะเดนเขากองไฟเดยวน”
สามเณรนอยอรหนตทราบดวาจวร ๒ ชนทพระโปฐละ
นงหมมราคาแพงมาก ตองการทดลองวาทานจะอดทนตอโอวาทได
จรงหรอไม จงชไปทสระนำาแหงหนงอยใกลๆ
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
15
“ทานขอรบ ทานนงหมอยางนแหละเดนลงไปสระนำานน”
พระโปฐละไมรรอเดนลงไปสระนำาตามคำาสงทนท พอชายจวร
ถกนำาเปยกเทานน สามเณรนอยอรหนตกกลาววา
“พอละ ทานขอรบ นมนตมานเถด” และใหกรรมฐานแก
พระโปฐละทกลบมายนนงอย
“ทานผเจรญ ในจอมปลวกแหงหนงมชองอย ๖ ชอง ใน
ชองเหลานน มตวเงนตวทองวงเขาไปทางชองใดชองหนง คนตอง
การจะจบเอามน จดการอดชองทง ๕ ขดจบเอามนจากชองท ๖
ทวารทง ๖ คอ ตา ห จมก ลน กาย ใจ กเหมอนกน ทานจงปดทวาร
ทง ๕ เรมทำากรรมฐานททวารท ๖ คอทวารทางใจเถด”
ดวยคำาแนะนำากรรมฐานเพยงเทาน ความแจมแจงสวางโพลง
ปรากฏแกพระโปฐละทนท
“ทานสตบรษ เพยงเทานกเพยงพอละ”
ทานหยงญาณลงในกายปรารภสมณธรรม ณ ทนน และได
บรรลอรหตผลสำาเรจเปนพระอรหนตในทสด
ตามทยกเรองพระโปฐละเถระนมาแสดงเปนอทาหรณ
ตองการชใหเหนวาทฐมานะนนนากลวมาก มนทำาอนตรายตอการ
บรรลธรรมจรงๆ ผทเตมดวยทฐมานะจะเดนสวนทางกบมรรค ผล
นพพานทนท ไมมทางทจะพานพบไดเลย ขอใหทานผเรมปฏบตลด
วปสสนาสาธต
16
มานะละทฐกอนเถด จะเปนผลดตอตวทานโดยตรง และสงผลด
ตอพระวปสสนาจารยโดยออม ทำาใหทานเบาใจบอกสอนไดดวย
ความสะดวก
ยศศกด ฐานะ ตำาแหนงหนาท กจกรรมของการปฏบต-
ธรรมเปนกจกรรมทไมมความจำาเปนตองใชอำานาจหนาทมาสง
บงคบ ขอเพยงมศรทธาความนอมใจเชอ ฉนทะความพงพอใจและ
วรยะความพากเพยรกสามารถมาปฏบตธรรมได แมมยศศกด
ฐานะ ตำาแหนงหนาทสงสกเพยงใด ยศศกด ฐานะ ตำาแหนงหนาท
นนกไมไดเขามามสวนรวมในทางปฏบตเลย ตรงกนขามกลบจะ
ขดขวางความกาวหนาของการปฏบต หากยงยดถอไมยอมปลอย
วาง มนจะเปนตวเกาะของอตตา อาศยยศศกด ฐานะ ตำาแหนง
หนาทนนเอง อตตาจงเตบโตขน ทำาใหดหมนเหยยดหยามคนท
ตำากวา ยกตนขมคนอน และทสำาคญคออตตาจะชวยเสรมแรงให
แกทฐมานะเกดกลา ปดกนมรรค ผล นพพาน ขอใหทานผทม
ยศศกด ฐานะ ตำาแหนงหนาทสงวางไวกอนเถด เพอการกาวไปใน
ธรรมไดอยางถกทาง
ความรเดม แมผเรมปฏบตผานการเรยนรทงฝายปรยต
และปฏบตมามากมาย เมอจะลงมอปฏบตกนจรงๆ กตองวางไว
กอน อยานำามาทบทวนหรอเทยบเคยงวาตรงกบขอนนตรงกบขอน
ไมตรงกบขอนนไมตรงกบขอน หรอขดแยงโตเถยง ในทางปฏบต
ทานกลาววา ผปฏบตแมมตาดกเหมอนมตาบอด แมมหดกเหมอน
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
17
มหหนวก แมมลนเจรจาไดดกเหมอนเปนใบ แมเปนคนฉลาด
กเหมอนเปนคนโง ทงน เพอมใหมามวถกเถยงโตแยงแสดงความร
เพราะจะนำาความฟงซานมาให ยงจะไถลออกนอกทางการปฏบต
ชวงเวลาของการปฏบต มใชชวงเวลาของการแสดงความเกงกาจ
หรอวเคราะหวจยเหมอนทำาวทยานพนธ หากแตเปนชวงทตอง
ปฏบตดวยการกำาหนดรดจรงๆ จนปรากฏเหนแจมแจง มไดใช
กระบวนการทางเหตผลเขามามสวนรวมเลย ดงนน ความรตางๆ
ทไดรำาเรยนมาจงไมมความจำาเปน ขอใหทานผทรงความรวางไว
กอนเถด เพอความสงบในทางปฏบตของตวทานเอง
ทำาตวบางวางาย การปฏบตวปสสนาเหมอนเดนอยบนทาง
ทไมเคยเดนมากอน ไมรวาจะทำาอยางไรใหเหมาะแกสภาวะ หรอ
ปรบแกอยางไร เมอเกดปญหาในทางปฏบตขน วปสสนาจารยผาน
การเดนทางมากอน ทานยอมรวาทางนเปนอยางไร สภาวะนคอ
อะไร ปฏบตถงตรงนควรเพมกรรมฐานใหอยางไร เกดปญหาขน
ควรปรบแกอยางไร จะทำาหนาทเหมอนผบอกทางใหแกผปฏบต
ซงกำาลงเดนทางอย ขณะทวปสสนาจารยทำาหนาทเปนผบอกทาง
แตผเดนทางคอผปฏบตกลบทำาตววายาก บอกยาก ดอรน บอก
อยางหนงแตไปทำาอกอยางหนง เพมกรรมฐานใหกไมยอมทำา
ตาม บอกใหแกอยางนกลบไปแกอยางนน สรางความหนกใจแก
พระวปสสนาจารยทำาใหทานไมอยากบอกอยากสอน กลายเปน
ผลเสยตอผปฏบตเอง แทนทจะปฏบตไดดเจรญกาวหนา แตตอง
วปสสนาสาธต
18
ลาชาไปไมถงไหน ความเปนผวางาย (โสวจสสตา) จงเปนคณสมบต
ของผปฏบตโดยตรง วางายรบฟงดวยความนอบนอม ยนดปฏบต
ตามดวยความเคารพ
เรองการเตรยมตวเตรยมใจปฏบตน ขอใหทานผประสงค
ปฏบตมาเฉพาะตวกบหวใจทสตยซอ ไรมารยาสาไถย ไมคดลองภม
หรอทดสอบพระวปสสนาจารย พรอมประพฤตธรรมอยางสจรต
(ธมมำ สจรตำ จเร) เมอปฏบตจนสนสดเวลาตามทตนกำาหนดไว
แมจะเกดผลอยางไรกไมนำาไปวพากษวจารณใหเกดความเสอมเสย
ในภายหลง มฉะนนจะเปนการมาดวยกศล แตไปดวยอกศล มา
เอาบญ แตไดบาปกลบไป.
เขาพบพระวปสสนาจารย (กลยาณมตร)
พระวปสสนาจารยคอผเปนทกสงทกอยางของผปฏบต
คอยบอกคอยสอนแนะนำาแกปญหา ประคบประคองการปฏบต
ใหเจรญกาวหนา เหมอนบดามารดาคอยดแลรกษาบตรธดา หวง
ความเจรญโดยถายเดยว วปสสนาจารยคอผมสวนสำาคญยงตอ
การปฏบต ผปฏบตตองเคารพยกยองมอบกายถวายชวต ทวากอน
จะมอบกายถวายชวตใหพรอมยนดปฏบตตามทกอยางกมความ
จำาเปนตองพจารณาคณสมบตของผทจะมาเปนพระวปสสนาจารย
อยางถถวน คดดสวา ถงกบมอบกายถวายชวต แสดงวาบคคลทจะ
มาเปนวปสสนาจารยตองมคณสมบตเพยบพรอม มคาถาแสดง
คณสมบตของพระวปสสนาจารย (กลยาณมตร) ไวในปกรณวเสส-
วสทธมรรควา
วปสสนาสาธต
20
ปโยครภาวนโย วตตา จ วจนกขโม
คมภรำ จ กถำ กตตา โนจฏาเน นโยชเย ฯ
ผเปนทรก ๑ นาเคารพ ๑ นายกยอง ๑ บอกกลาว ๑
อดทนตอถอยคำา ๑ ทำาเนอหาใหกวางขวาง ๑
ไมแนะนำาในทางเสอมเสย ๑
ทง ๗ ประการนคอคณสมบตของพระวปสสนาจารย
(กลยาณมตร) ใครเปนผเพยบพรอมดวยคณสมบตทง ๗ ประการน
มพทธดำารสวา “ดกรอานนท สตวทงหลายมความเกดเปนธรรมดา
อาศยเราเปนกลยาณมตร ยอมพนจากความเกดนน” พระสมมา-
สมพทธเจานนแลคอพระวปสสนาจารยผเพยบพรอมดวยคณสมบต
ทกอยาง รองลงมาคอพระมหาสาวก ๘๐ องค พระอรหนต พระ
อนาคาม พระสกทาคาม พระโสดาบน ปถชนผไดฌาน ผทรง ๓
ปฎก ๒ ปฎก ๑ ปฎก พระภกษผชำานาญในพระสตรแมนกายเดยว
พรอมอรรถกถา ไมถอเอามตของตน (อตโนมต) เปนประมาณ
ปจจบนนพระวปสสนาจารยผมคณสมบตเพยบพรอม
เหมอนในครงพทธกาลหาไดยากยง จะทำาอยางไร ปจจบนเรา
มพระสงฆอยสองฝาย คอ ๑. ฝายปรยต ๒. ฝายปฏบต หากได
พระวปสสนาจารยผพรอมดวยปรยตและปฏบตกถอวาเปนโชค
วาสนา ถาไมไดพระวปสสนาจารยผพรอมดวยปรยตและปฏบต
ทงสอง ไดพระวปสสนาจารยผมประสบการณดานการปฏบต แตขาด
ปรยตกยงถอวาโชคด แมพระวปสสนาจารยผมประสบการณดาน
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
21
การปฏบต แตขาดปรยตกยงไมได ไดพระวปสสนาจารยผมภมปรยต
แตขาดปฏบตกถอวาไมโชคราย ยงพอมแบบแผนใหยดถอปฏบต
ตามปรยตนย ไมพาหลงออกนอกลนอกทาง
มขอควรพจารณาอยอยางหนง ไมวาจะมทงปรยตและ
ปฏบต พระวปสสนาจารยนนอางถงพระพทธเจาหรอพระอาจารย
ของตนหรอเปลา หากไมอางถงพระพทธเจาหรอพระอาจารยของ
ตนเลย อางเอามตของตน (อตโนมต) พดตามวธการของตนหรอ
เลาแตประสบการณสวนตนอยางเดยว ถอวาไมนาไววางใจ เพราะ
วปสสนาวธมการสบทอดมาไมขาดชวง ใชจะปรบเปลยนกนไดตาม
ความชอบใจหรอคดคนขนมาใหม (วธปฏบตทเกาทสดคอวธปฏบต
ทดทสด) ขอใหผปฏบตเลอกผทพดตามหลกธรรมของพระพทธเจา
และสอนตามแบบแผนของพระอาจารยของตน มพระพทธเจาและ
พระอาจารยของตนเปนทอางมาเปนพระวปสสนาจารย มอบกาย
ถวายชวตใหเถด
กอนจะมอบกายถวายชวตแกพระวปสสนาจารย ใหมอบ
กายถวายชวตแดพระผมพระภาค ตอจากนนจงมอบกายถวายชวต
แกพระวปสสนาจารย บางทานอาจจะเกดความฉงนวา เหตใดตอง
มอบกายถวายชวตดวย ไมมอบกายถวายชวตไมไดหรอ
การปฏบตธรรมเปนกจยงกวากจอนๆ ไมมเพอนรวมทำา
ตองทำาเพยงลำาพงคนเดยว อยในทสงด สำารวมกาย วาจา ใจ ยนคน
เดยว เดนคนเดยว นงคนเดยว นอนคนเดยว และกำาหนดอารมณ
วปสสนาสาธต
22
คนเดยว ตางจากกจบางอยาง เชน รำาเรยนศกษา มเพอนรวมชน
พดคยหยอกลอหวเราะรนเรงกนได เมอผปฏบตอยคนเดยวปฏบต
ตามลำาพง บางครงเกดความตระหนกตอสถานทอนเงยบสงด หรอ
เกดอารมณอนนาหวาดกลวขนกสะดงหวาดหวนพรนพรง บางคน
ถงกบเกบเสอผาใสกระเปาเผนหนออกจากกรรมฐานกม หากได
มอบกายถวายชวตแลวจะไมเกดความหวาดหวนพรนพรงคลาย
ความหวาดกลวนนเสยได โดยตระหนกวา เราไดมอบกายถวายชวต
แดพระผมพระภาคแลว ชวตนเปนของพระองค นอกจากจะคลาย
ความหวาดกลวไดแลวยงเกดความโสมนสอกดวย ทานอปมาเหมอน
ชายคนหนงมผากาสเนอดราคาแพงเกบไว เหนผานนถกหนหรอ
แมลงกดกเสยใจ แตถาเขามอบถวายผานนแกพระภกษไมมจวร แม
เหนผาของตนถกตดแบงออกเปนทอนๆ เยบตดกนทำาเปนจวรกดใจ
การมอบกายถวายชวตตอพระวปสสนาจารยมความสำาคญ
เหมอนกน เพราะการปฏบตธรรมตองอาศยพระวปสสนาจารย
คอยบอกคอยสอนแนะนำาให หากมไดมอบกายถวายชวตกกลาย
เปนคนทบอกสอนแนะนำาไมได สงทควรรกไมไดร สงทควรปฏบต
กไมไดปฏบต จะทำาอะไรกทำาตามความชอบใจ ในทสดกออกนอกล
นอกทาง
การมอบกายถวายชวตจงมความสำาคญตอการปฏบต
ซงผปฏบตจะตองถอเปนบรพกจในเบองตน ยนดปฏบตตาม ไม
คดคานแตอยางใด ทงน เพอความเจรญในทางปฏบตของตนนนเอง.
ศล
กอนจะมอบกายถวายชวตแดพระผมพระภาคและวปส-
สนาจารย มธรรมเนยมทยดถอปฏบตอยอยางหนง นนคอการ
สมาทานศล ศลเปนเบองตนและเปนฐานรองรบการปฏบตทงหมด
จะสมบรณดวยสมาธและปญญา ตองสมบรณดวยศลกอน ศลถอ
เปนแหลงเกดของสมาธ อาศยศลสมาธจงเกดขน เหมอนบรษใช
ขวานตดตนไมมพนดนเปนทเหยยบยนจงจะสามารถตดตนไมได
ศลหมายถงอะไร ศลหมายถงการงดเวน หลกหลบ ถอย
หางออกจากความชวตำาทรามทงหลาย ตรงกบคำาวา “เวระมะณ”
ในสกขาบทแตละขอทชาวพทธพากนเปลงวาจาสมาทานตอหนา
พระภกษวา “…เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม ขาพเจาขอ
วปสสนาสาธต
24
สมาทานสกขาบททเวนจากการฆาสตว ลกทรพย ประพฤตผดในกาม
พดมสา ดมสราเมรย” ในลกษณะทงดเวน หลกหลบ ถอยหางนเอง
ไปสอดคลองกบหวใจของพระพทธศาสนาขอแรกคอ สพพะปา-
ปสสะ อะกะระณง การไมกระทำาความชวทงปวง และตรงกบคำาวา
“วรต” ในมงคลสตร ซงแปลวางดเวนเหมอนกน พระอรรถกถาจารย
ไดไขความคำาวา “วรต” ออกมาเปน ๓ ประการ คอ
๑. สมปตตวรต งดเวนเรองทมาประจวบเขาเหนวาไมควร
ละเมด
๒. สมาทานวรต งดเวนดวยการสมาทานรบเอามาปฏบต
๓. สมจเฉทวรต งดเวนอยางเดดขาด
บางคนคำานงถงสถานะทางชาตตระกล วฒภาวะ และการ
ศกษาของตน ครนเจอเรองบางประการมาประจวบเขา กตระหนก
ถงสถานะนนเหนวาไมเหมาะสม งดเวนเอง โดยไมตองไปรบหรอ
สมาทานศล เรยกวา สมปตตวรต
บางคนทราบดวา การฆาสตว ลกทรพย เปนบาปกรรม
ไมควรทำา แตตองการใหตนตงมนอยในศล จงมาสมาทานสกขาบทวา
ตอแตนไปขาพเจาขอเวนจากการฆาสตว ลกทรพย ประพฤตผด
ในกาม รบศลจากพระภกษหรอตงใจสมาทานดวยตนเอง เรยกวา
สมาทานวรต
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
25
บางทานบำาเพญเพยรจนบรรลอรยมรรคอรยผลสำาเรจเปน
พระอรยบคคล ศลจะมาพรอมกบอรยมรรคอรยผลโดยอตโนมต
หลงจากสำาเรจเปนพระอรยบคคลแลว จตทคดจะฆาสตว ลกทรพย
ยอมไมเกดขนเลย งดเวนอยางเดดขาด เรยกวา สมจเฉทวรต
ศล ตรงตวจะแปลวาอยางไร ศลแปลวา “ปกต” ซงหมาย
เอาความปกตทางกาย วาจา ทางกายไมแสดงอาการทะลงตงตง
ทะเลนเลนหว มทะลดดนกาวราว ไมคะนองมอคะนองเทาทงใน
ทลบทแจง ทางวาจาไมพดปดมดเทจ ตอแหลตลบตะแลง ไมกลาว
สอเสยด หยาบ เพอเจอ ไมวาจะอยในสถานทใดกยงรกษาความเปน
ปกตราบเรยบเอาไว ไมกระเทอนไหวไปตามแรงกระทบ ผงดเวน
หลกหลบ ถอยหางออกจากความชวตำาทรามทงหลายดำารงอยในความ
เปนปกตราบเรยบอยางน ควรมาปฏบตธรรมทำาสมาธเจรญปญญา
การสมาทานศลเพอปฏบตธรรม ทานใหสมาทานศล ๘
เพอตดความยงยากทางรางกายออกไป ไมตองเกดความวตกกงวล
จากสามญศล ๕ ขอ คอ ไมฆาสตว ลกทรพย ประพฤตผดในกาม
พดมสา ดมสราเมรย กเพมเขามาอก ๓ ขอ คอ ไมรบประทานอาหาร
ยามวกาลนบแตหลงเทยงวนจนถงรงเชา ไมรองรำาทำาเพลงดการ
ละเลนดดสตเปาทดทรงดอกไมลบไลของหอมประดบประดาตกแตง
ตางๆ และไมนงนอนในทนงทนอนสงใหญ ทง ๓ ขอทเพมเขามาน
จะเกอกลตอการปฏบตโดยตรง
วปสสนาสาธต
26
การปฏบตตองใชพลงงานทางกายกจรง แตกมไดใชมาก
เหมอนทำางานดานอนๆ เชน แบกหาม ขนอฐ ขนดน เทปน กอฉาบ
อาหาร ๒ มอถอวาเพยงพอ รบประทานพอประมาณตอการดำารงอย
มไดรบประทานมากๆ เพอความอวนถวนสมบรณ การรบประทาน
อาหารมากจะทำาใหเกดอาการอดอดแนนทอง งวงเหงาหาวนอน
รกษาศลขอท ๖ ได ทองจะวางปลอดโปรง ทงไมเปนภาระจดเตรยม
แตถาใครมปญหาดานสขภาพเปนโรคกระเพาะตองรบประทาน
อาหารตรงเวลา ไมสามารถงด กใหสมาทานศล ๕ รบประทานอาหาร
มอเยนได แตตองหารบประทานเอง ทางเจาหนาทไมจดเตรยมไวให
การรองรำาทำาเพลงทำากายใหวการ หรอดหนงฟงเพลง
ทำาใหรนเรงเกดกเลสอยากฟง อยากด อยากชม การปะแปงแตงตว
ลบไลของหอม เกดกเลสอยากสวย อยากงาม นอกจากจะเปน
โทษปลอยใหกเลสไหลเขามาแลว ยงทำาใหสญเสยเวลาโดยเปลา
ประโยชน มไดอยกบการปฏบตอยางตอเนอง รกษาศลขอท ๗ ได
จะปองกนมใหเกดกเลสดงกลาว ชวยใหการปฏบตเจรญกาวหนา
ยงขน
ทนอนสงทนอนใหญ ทนงสงทนงใหญยดดวยนนหรอฟก
สมผสนมนานงนานอน ลงไปนงไปนอนหลบแลวไมอยากลกไม
อยากตน เกดความเมาในการนอน โมหะเขาทวมทบ ตนขนมาก
งวงซมอยากจะนอนทาเดยว ความเพยรยอหยอนลงทนท แตถา
นอนบนพนเรยบธรรมดามเพยงเสอปหนงผน หมอนเลกๆ หนงใบ
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
27
ถงเวลาตนกลกขนทนท ไมมวอดออดอย รกษาศลขอท ๘ ได จะ
ปองกนความเมาในการนอน ชวยใหความเพยรเพมขน
ศลปดโทษและกอใหเกดประโยชนอยางน
โดยสารตถะ เราสามารถยกศลขนมาพจารณาได ๒ ประการ
คอ
๑. ศลทางสงคม (Social Morality) เรยกวา ศลภายนอก
๒. ศลเฉพาะตน (Individual Morality) เรยกวา ศลภายใน
ศลทางสงคม เมอทกคนตางสมาทานปฏบตอยในศลอยาง
สมำาเสมอ ไมฆาสตว ลกทรพย ประพฤตผดในกาม พดมสา ดม
สราเมรย ยอมไมเกดการเบยดเบยนทำารายซงกนและกน ไมเกด
ความหวาดระแวงตอกนและกน กอใหเกดสนตภายในกลมคน สงคม
กรมเยนเปนสข
ศลเฉพาะตน เมอแตละคนสมาทานปฏบตอยในศลอยาง
สมำาเสมอ ศลจะชวยปองกนมใหละเมดกเลสขนหยาบๆ ซงกอให
เกดอาสวะ การฆาสตว ลกทรพย กอนจะฆากอนจะลกขโมยกเกด
โทสจต โลภจตขนมา ทำาการฆาลกขโมยอยบอยๆ กเลสคอโทสะ
และโลภะกพอกหนาขนเรอยๆ ทำาใหจตใจหยาบกระดาง ไมอาจยง
สมาธใหเกดขน ศลจงปองกนกเลสอาสวะมใหมาเกาะกมจตใจ และ
เออใหเกดสมาธโดยแท
วปสสนาสาธต
28
โดยจดมงหมายของการสมาทานศลเพอการเจรญกรรมฐาน
จรงๆ นน ทานประสงคเอาศลภายใน คอศลเฉพาะตนน
ศลทพระพทธเจาทรงบญญตไวทงหมดลวนมความหมาย
อยในตว เพยงแตเราจะมปญญาพจารณาเหนหรอเปลา ถาไมม
ปญญาสามารถพจารณาเหนกใหมศรทธาสมาทานถอปฏบตไปกอน.
เปลงวาจาสมาทานศล
เมอผปฏบตรความสำาคญของศลและพรอมจะสมาทาน
กนำาดอกไมธปเทยนทเตรยมใสพานหรอถาดเรยบรอยนอมเขาไป
ถวายพระวปสสนาจารย ถอยกลบมานงอยในทาเทพพนม (ผชาย)
นงทาเทพธดา (ผหญง) กราบดวยเบญจางคประดษฐ ๓ ครง
ประนมมอระหวางทรวงอกเปลงวาจาขอสมาทานศล ดงตอไปน
แบบท ๑ คนเดยวกลาววา
อะหง ภนเต ตสะระเณนะ สะหะ อฏฐะสลาน ยาจาม
ทตยมป อะหง ภนเต ตสะระเณนะ สะหะ อฏฐะสลาน
ยาจาม
วปสสนาสาธต
30
ตะตยมป อะหง ภนเต ตสะระเณนะ สะหะ อฏฐะสลาน
ยาจาม
สองคนขนไปกลาวพรอมกนวา
มะยง ภนเต ตสะระเณนะ สะหะ อฏฐะ สลาน ยาจามะ
ทตยมป มะยง ภนเต ตสะระเณนะ สะหะ อฏฐะสลาน
ยาจามะ
ตะตยมป มะยง ภนเต ตสะระเณนะ สะหะ อฏฐะสลาน
ยาจามะ
แบบท ๒ คนเดยวกลาววา
อะหง ภนเต วสงวสง รกขะณตถายะ ตสะระเณนะ สะหะ
อฏฐะสลาน ยาจาม
ทตยมป อะหง ภนเต วสงวสง รกขะณตถายะ ตสะระ-
เณนะ สะหะ อฏฐะสลาน ยาจาม
ตะตยมป อะหง ภนเต วสงวสง รกขะณตถายะ ตสะระ-
เณนะ สะหะ อฏฐะสลาน ยาจาม
สองคนขนไปกลาวพรอมกนวา
มะยง ภนเต วสงวสง รกขะณตถายะ ตสะระเณนะ สะหะ
อฏฐะสลาน ยาจามะ
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
31
ทตยมป มะยง ภนเต วสงวสง รกขะณตถายะ ตสะระ-
เณนะ สะหะ อฏฐะสลาน ยาจามะ
ตะตยมป มะยง ภนเต วสงวสง รกขะณตถายะ ตสะระ-
เณนะ สะหะ อฏฐะสลาน ยาจามะ
(แบบท ๑ เรยกวา เอกสมาทาน สมาทานศลพรอมกน
เปนอนเดยว ไมแยกขอ หากละเมดศลขอใดขอหนง ศลจะขาด
พรอมกนหมด แบบท ๒ เรยกวา ปจเจกสมาทาน สมาทานเอา
ศลแยกขอ หากละเมดศลขอใดขอหนง จะขาดเฉพาะศลขอนน
ขอทเหลอไมขาดดวย)
พระวปสสนาจารยหยบตาลปตรมาตงบงหนากลาวนำา ใหวา
ตาม
นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมา สมพทธสสะ
นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมา สมพทธสสะ
นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมา สมพทธสสะ
พทธง สะระณง คจฉาม
ธมมง สะระณง คจฉาม
สงฆง สะระณง คจฉาม
ทตยมป พทธง สะระณง คจฉาม
ทตยมป ธมมง สะระณง คจฉาม
ทตยมป สงฆง สะระณง คจฉาม
วปสสนาสาธต
32
ตะตยมป พทธง สะระณง คจฉาม
ตะตยมป ธมมง สะระณง คจฉาม
ตะตยมป สงฆง สะระณง คจฉาม
ตสะระณะคะมะตง นฏฐตง
รบวา อามะ ภนเต
ปาณาตปาตา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม
อะทนนาทานา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม
อะพรหมะจะรยา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม
มสาวาทา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม
สราเมระยะมชชะปะมาทฏฐานา เวระมะณ สกขาปะทง
สะมาทยาม
วกาละโภชะนา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม
นจจะคตะวาทตะวสกะทสสะนะมาลาคนธะวเลปะนะธาระณะ
มณฑะนะวภสะนฏฐานา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม
อจจาสะยะนะมะหาสะยะนา เวระมะณ สกขาปะทง สะมา-
ทยาม
พระวปสสนาจารยกลาวสรปศล ไมตองวาตาม
อมาน อฏฐะสกขาปะทาน สเลนะ สคะตง ยนต สเลนะ
โภคะสมปะทา สเลนะ นพพตง ยนต ตสมา สลง วโสธะเย ฯ
เปลงวาจามอบกายถวายชวตขอกรรมฐาน
เมอผปฏบตเปลงวาจาขอสมาทานศลเสรจเรยบรอยแลว
กนงในทาเทพพนม (ผชาย) นงในทาเทพธดา (ผหญง) ประนมมอ
ระหวางทรวงอกตามเดม ตงใจมอบกายถวายชวตขอกรรมฐาน
จากพระวปสสนาจารย โดยเปลงวาจาวา
อมาหง ภนเต ภะคะวา อตตะภาวง ตมหากง ปรจจะชาม
ขาแตพระผมพระภาคพระองคผเจรญ ขาพระพทธเจา
ขอมอบกายถวายชวตนแดพระองค
อมาหง ภนเต อาจรยะ อตตะภาวง ตมหากง ปรจจะชาม
ขาแตทานอาจารยผเจรญ ขาพเจาขอมอบกายถวายชวตนแกทาน
วปสสนาสาธต
34
นพพานสสะ เม ภนเต สจฉกะระณตถายะ กมมฏฐานง
เทห
ขาแตทานผเจรญ ขอทานจงใหกรรมฐานแกขาพเจา
เพอกระทำาพระนพพานใหแจมแจง.
วปสสนาวธ
เมอผปฏบตไดเปลงวาจาขอสมาทานศล พรอมกบเปลง
วาจามอบกายถวายชวตตอพระผมพระภาคพระวปสสนาจารย
ขอกรรมฐานเสรจเรยบรอยแลว กใหนงพบเพยบตงใจฟงวปสสนา
วธจากพระวปสสนาจารย ทานจะอธบายและแสดงวธปฏบตไปตาม
ลำาดบ
วปสสนาวธ คอวธปฏบตวปสสนา ซงสบทอดกนมาสามารถ
สบสาวไปจนถงพระพทธเจา วปสสนามนยามความหมายตามรป
ศพทวา “อนจจา ทวเสน ววเธห อากาเรห ธมเม ปสสตต วปสสนา
เหนธรรมดวยอาการหลากหลายอยางทไมเทยงเปนตน ชอวา
วปสสนา” แมวปสสนาจะมอารมณมากมาย แตในชวงเรมตนก
วปสสนาสาธต
36
จำากดเฉพาะรป-นาม รปคอสวนทเหนสมผสจบตองได ไดแก รางกาย
อากปกรยาตางๆ นามคอสวนทเหนสมผสจบตองไมได ไดแก ความ
รสก ทรงจำา ปรงแตง และรอารมณ จะถกยกขนมากำาหนดดตาม
สภาพความเปนจรง
รป จะนำาเอาอรยาบถใหญคอ ยน เดน นง นอน และอรยาบถ
ยอยคอ เหยยด ค กม เงย เหลยวซายแลขวา มองหนาแลหลง
มากำาหนดด พรอมมคำากำาหนดสำาทบกบอาการยน เดน นง นอน
เหยยด ค กม เงย เหลยวซายแลขวา มองหนาแลหลงนนวา ยนหนอ
ขวายางหนอ ซายยางหนอ นงหนอ นอนหนอ เหยยดหนอ คหนอ
กมหนอ เงยหนอ เหลยวหนอ แลหนอ มองหนอ
นาม จะนำาเอาความรสกเสวยอารมณ สข ทกข เฉยๆ ดใจ
เสยใจ ปรงแตง นกคดตางๆ มากำาหนดด พรอมมคำากำาหนดสำาทบ
กบความรสกเสวยอารมณ สข ทกข เฉยๆ ดใจ เสยใจ ปรงแตง
นกคดนนวา สขหนอ ทกขหนอ เฉยหนอ ดใจหนอ เสยใจหนอ
คดหนอ นกหนอ
ทงรปและนามจะสมพนธกนอยเสมอ ขณะปฏบตกำาหนด
ไปตามสภาวะของรป-นาม รปปรากฏกอนกกำาหนดรป นามปรากฏ
กอนกกำาหนดนาม ปรากฏเปนปจจบนอารมณชดตรงไหน กำาหนด
ตรงนนทนท.
นงกำาหนด ๓ แบบ
วปสสนามความจำาเปนตองกำาหนดรปแบบขนปฏบต จะให
เปนวปสสนาลวนๆ รเหนสภาพธรรมอยางเดยว โดยไมมรปแบบ
ใดๆ เลย ยอมยากอยางยง ยกเวนผผานการบมอนทรยมาอยาง
แกกลา เหนเหตอยางใดอยางหนงกสามารถยกขนสวปสสนาพจารณา
ไตรลกษณบรรลธรรมทนท เหมอนผลไมสกงอมเตมทพรอมหลด
จากขว เพยงเราจบตนไมเขยาเบาๆ กรวงหลน สำาหรบผเรมปฏบต
ตองมรปแบบรองรบการปฏบตของตน มฉะนนจะเควงควางไมร
จะเรมตนตรงไหนด ยน เดน นง นอน อรยาบถใหญจงถกกำาหนด
ใหเปนแบบปฏบตไวโดยเฉพาะ
วปสสนาสาธต
38
มพทธดำารสปรากฏอยในมหาสตปฏฐานสตรวา
“อธ ภกขเว ภกข อรญญคโต วา รกขมลคโต วา สญญา-
คารคโต วา นสทต ปลลงกำ อาภชตวา อชำ กายำ ปณธาย ปรมขำ
สต อปฏเปตวา” แปลวา “ดกรภกษทงหลาย ภกษในธรรมวนยน
อยปา โคนตนไม เรอนวาง นงคบลลงกตงกายตรงดำารงสตไวเฉพาะ
หนา”
ในชวงเรมตนนจะแสดงรปแบบการนงตามพระพทธดำารส
กอน
คำาวา “นงคบลลงกตงกายตรง” คอ นงคหรอขดขาทงสอง
ขางเขาหากน ตงสรระสวนบนตรงใหปลายกระดกหลงกบปลาย
กระดกหลง ๑๘ ขอจดกน การนงในทานจะทำาใหหนงเนอและเอน
ภาพประกอบ ๑ สมาธราบ
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
39
ไมขด ไมกอใหเกดเวทนาเจบเมอย ปวดหลง ปวดเอว ตามนยน
ขาทงสองตองคเขามาชดกนและแยกหางออกกวางอยในรปสามเหลยม
สดสวนของสรระจะตงตรงลงนำาหนกพอด สวนแขนทงสองขาง
วางเรยบตามลำาตว มอทงสองซอนกน มอขวาทบมอซาย วางเบาๆ
หวแมมอ (นวโปง) ไมตองจดตดกน นคอทานงท ๑ เรยกวา นงสมาธ
ราบ หรอนงเรยงขา (ทาท ๑ สมาธราบดภาพประกอบ ๑)
ทานงท ๒ เพยงแตยกขาขวาขนซอนทบขาซาย นอกจาก
นนเหมอนทานงท ๑ ทกประการ เรยกวา นงซอนทบขา (ทาท ๒
สมาธทบซอน ดภาพประกอบ ๒)
ภาพประกอบ ๒ สมาธซอน
วปสสนาสาธต
40
ทานงท ๓ ยกขาซายหรอขาขวามาขดทบกน นอกจากนน
เหมอนทานงท ๒ ทกประการ เรยกวา นงขดสมาธเพชร (ทาท ๓
สมาธเพชร ดภาพประกอบ ๓)
ทานงทง ๓ แบบนมขอแตกตางกน ทานงท ๑ นงเรยงขา
จะสบายสะดวกตอการกำาหนดอารมณ แตวรยะทางกายนอย จะ
เปดทางใหความงวง (ถนมทธะ) เขาแทรก ทานงท ๒ นงซอนทบขา
วรยะทางกายเพมมากขน ความงวงจะเขาแทรกยาก ทานงท ๓
นงขดสมาธเพชร วรยะทางกายเพมมากขนเทาตว เปนปฏปกษ
ตอความงวงโดยตรง แตจะเกดทกขเวทนา เพราะขาทงสองขาง
ขดกน สำาหรบผปฏบตใหมควรเลอกทานงท ๑ หรอ ๒ ไมควรเลอก
ทานงท ๓ ทานงท ๓ เหมาะแกผปฏบตเกามากกวา.
ภาพประกอบ ๓ สมาธเพชร
กำาหนดอารมณกรรมฐาน
คำาวา “ดำารงสตไวเฉพาะหนา” คอ การตงสตมงตรงตอ
กรรมฐาน หมายถง ขณะทนงอยนน อารมณใดกตามปรากฏชด ใหสต
จบอารมณนนยกขนเปนอารมณกรรมฐานกำาหนดทนท ในชวงเรมตน
อารมณทพงทำาความรจกกอน คอ พอง-ยบ อยตรงบรเวณหนาทอง
ซงถอเปนอารมณหลกของกรรมฐานสายน ขณะทหายใจเขาทอง
พองออกมาใหกำาหนดวา “พองหนอ” ขณะทหายใจออกทองยบ
เขาไปใหกำาหนดวา “ยบหนอ” “พองหนอ” “ยบหนอ” “พองหนอ”
“ยบหนอ” ตามธรรมชาตของทองทพองออก-ยบเขา โดยไมตองสด
ลมหายใจเขาไปแรงๆ ผอนออกมายาวๆ เพอทำาใหพอง-ยบชดเจน
และไมตองใสใจลมหายใจเขา-ออกวาจะเปนอยางไร ยาวหรอสน
ลมหายใจเขา-ออกเปนเหต อาการพอง-ยบเปนผล กรรมฐานสายน
วปสสนาสาธต
42
ตองการผลมใชเหต จบเอาเฉพาะพอง-ยบ กำาหนดดอาการเคลอน
ไหวของมนเทานน ไมเพงดรปพรรณสณฐาน หากอาการพอง-ยบ
ไมชดเจน ทานแนะนำาใหเอาฝามอแตะเบาๆ ทบรเวณหนาทอง
กำาหนดตาม หรอไมกหนไปกำาหนดการนงและกนกบทสมผสพน
ทงสองขาง เฉพาะอาการนงและอาการถกวา “นงหนอ” “ถกหนอ”
จนกวาอาการพอง-ยบจะชดขนจงกลบมากำาหนด “พองหนอ” “ยบ
หนอ”
ธรรมชาตของผเรมปฏบตจะใหจตจบอยกบอาการพอง-ยบ
อยางเดยว โดยไมคดนกถงเรองใดๆ เลย ยอมเปนไปไมได ขณะท
เกดความคดใหทงอาการพอง-ยบไปจบความคดกำาหนดวา “คด
หนอๆ” ทนท ความคดหายไปกลบมาจบอาการพอง-ยบกำาหนด
วา “พองหนอ” “ยบหนอ” ตามเดม คดอกกำาหนด “คดหนอๆ”
หายไปกลบมากำาหนด “พองหนอ” “ยบหนอ” คดอกกำาหนด “คด
หนอๆ” หายไปกลบมากำาหนด “พองหนอ” “ยบหนอ” อยอยางน
เรอยไป ในทสดมนจะเรมลดนอยลงเอง
ความคดของผเรมปฏบตอาจจะมมากมายประดงเขามาไม
ขาดสาย ขอใหอดทนกำาหนดอยาสลดทงหรอดงกลบมาโดยไมได
กำาหนด กำาหนดทนกทน ไมทนกไมเปนไร ไมตองเครงเครยดถงกบจอง
จบ ระลกไดเมอใดกกำาหนดเมอนน บางครงหลงเพลนคดไปตงนาน
กวาจะระลกได ระลกไดวากำาลงคดกกำาหนดวา “คดหนอๆ” ขณะท
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
43
สตระลกไดใหกำาหนดทนทอยาไปชวยคดตอ มฉะนนจะถกมนหลอก
ใหคดปรงแตงไปเรอยจนไมรจกจบสน
เมอผปฏบตนงกำาหนดเรอยๆ อยอยางน ตอมารสกคนอย
ทหนาผากหรอแกมขางใดขางหนงกำาหนดวา “คนหนอๆ” รสกคน
ขนเรอยๆ ทนไมไหว อยาผลนผลนยกมอขนมาเกา ถาจบความรสก
วาอยากเกาไดกกำาหนดวา “อยากเกาหนอๆ” ความรสกอยากนน
หายไป ยงคงคนอยมากกคอยๆ ยกมอขนมาเกา กำาหนดวา “ยก
หนอๆ” “มาหนอๆ” “ถกหนอ” “เกาหนอๆ” รสกดขนกำาหนดวา
“สบายหนอๆ” วางมอลงกำาหนดวา “วางหนอๆ” สมผสกบมอทวาง
อยกำาหนดวา “ถกหนอ”
ขณะทผเรมปฏบตกำาลงนงตงใจกำาหนดอารมณกรรมฐาน
อยนน อาจจะมรถวงผานมา สนขเหากรรโชกเสยงดง หรอนกมา
จบรองอยใกลๆ ใหไดยน ทงอาการพอง-ยบไปกำาหนดวา “ไดยน
หนอๆ” เสยงนนหายไปกลบมากำาหนด “พองหนอ” “ยบหนอ”
ตามเดม หรอขณะทกำาลงนงกำาหนดอารมณอยนนมกลนหอมหรอ
เหมนโชยเขามากระทบจมกใหไดกลน ทงอาการพอง-ยบไปกำาหนด
วา “ไดกลนหนอ” กลนนนหายไปกลบมากำาหนด “พองหนอ” “ยบ
หนอ” ตามเดม
วปสสนาสาธต
44
เมอผ เรมปฏบตยกยายไปกำาหนดอารมณตางๆ ทผลด
เปลยนกนเขามาอยอยางนเรอยๆ ลวงเวลามาขาทงสองทเรยง
หรอซอนทบกนอยกแสดงอาการชาบางๆ เรมเปนเหนบ ตามมา
ดวยอาการปวด ทงอาการพอง-ยบไปกำาหนดวา “ชาหนอ” “ปวด
หนอ” อยาขยบหรอพลกเปลยนจนกวาอาการชาอาการปวดนน
หายไปจงกลบมากำาหนด “พองหนอ” “ยบหนอ” ถาไมหายกนง
กำาหนดจนหมดเวลา คอยๆ ลกขนยนกำาหนด
กอนจะลมตาใหคอยๆ เปดเปลอกตากำาหนดวา “ลมตา
หนอๆ” เหนกำาหนดวา “เหนหนอๆ” คอยๆ ลกขนพรอมกบกำาหนด
วา “ลกหนอๆ” ยนกำาหนดวา “ยนหนอๆ” และเดนกำาหนด “ขวา
ยางหนอ” “ซายยางหนอ” ตอไป
การกำาหนดอารมณกรรมฐานในทางวปสสนา มไดจำากด
อยกบอารมณใดอารมณหนงเปนการเฉพาะ อารมณใดปรากฏชด
อยในปจจบนขณะ จะกำาหนดอารมณนนทนท แมเปนอารมณ
ฝายลบ เชน ความหงดหงดรำาคาญ กสามารถยกขนเปนอารมณ
กรรมฐานกำาหนดวา “หงดหงดหนอๆ” “รำาคาญหนอๆ” เพยงแต
อารมณนนๆ หายไป ใหกลบมากำาหนดอาการพอง-ยบ ซงถอวาเปน
อารมณหลกตามเดม ทงน เพอพฒนาสตใหรวดเรวฉบไวรเทาทน
ปจจบนอารมณนนเอง.
ยนกำาหนด ๒ แบบ
การปฏบตวปสสนา นอกจากจะไมจำากดอยกบอารมณใด
อารมณหนงเปนการเฉพาะแลว ยงไมจำากดอยกบอรยาบถใด
อรยาบถหนงอกดวย ใชวาวปสสนาจะอยในอรยาบถนงอยางเดยว
อรยาบถอน ยน เดน นอน ไมเกยว ยนกำาหนดกเปนวปสสนา
เดนกำาหนดกเปนวปสสนา นอนกำาหนดกเปนวปสสนา วปสสนา
จะสมพนธกบทกๆ อรยาบถ ถดจากนงกเปลยนมาเปนยน ถดจาก
ยนกเปลยนมาเปนเดน ถดจากเดนกเปลยนมาเปนนง สลบกนไป
จนกวาจะเขานอน ถงกระนนกยงกำาหนด “นอนหนอ” ตออก
หลงจากผเรมปฏบตนงพอสมควรแกเวลาแลว กคอยๆ ลก
ขนยน
วปสสนาสาธต
46
มพทธดำารสปรากฏอยในมหาสตปฏฐานสตรวา
“โต วา โตมหต ปชานาต” แปลวา “ยนกรทวถงวา
‘เรายนอย’”
คำาวา “ยน” คอการยนตวตรง ไหลตรง คอตรง กมหนาลง
นดหนง ทอดสายตาลงประมาณชวแอกคอ ๔ ศอก เหลอบตาลงตำา
ไมลอกแลกเหลยวซายแลขวา ไมมองตรงออกไปขางหนาไกลๆ
หรอกมหนามองดเทา ไขวแขนทงสองขางไวดานหลง มอขวาจบ
มอซาย มอซายจบมอขวา หรอจบทอนแขนซายหรอขวากไดตาม
สะดวก เกบแขนไวไมวางเรยบไปตามลำาตว เพราะจะทำาใหแขน
ทงสองขางแกวงไกวเสยสมาธ การไขวแขนทงสองขางไวดานหลงน
จะทำาใหอกผายไหลผง ลมหายใจเดนสะดวก การไหลเวยนของ
ภาพประกอบ ๔ - ๕ - ๖ - ๗
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
47
โลหตด ไมเกดอาการมนงงวงเวยนศรษะ (ดภาพประกอบ ๔, ๕,
๖, ๗)
หากผปฏบตยนไขวแขนทงสองขางไวดานหลงนานๆ รสก
เมอยปวดบรเวณไหล จะยายแขนทงสองขางมาอยดานหนา มอ
ขวาจบมอซาย มอซายจบมอขวา หรอจบทอนแขนซายหรอขวากได
ตามสะดวก (ดภาพประกอบ ๘, ๙, ๑๐)
คำาวา “รทวถงวา ‘เรายนอย’” คอ รอาการยนทงหมดพรอม
กำาหนดวา “ยนหนอ” ๓ ครง โดยไมตองเพงดรปพรรณสณฐาน
ตงแตหวจรดเทาวาเปนอยางไร.
ภาพประกอบ ๘ - ๙ - ๑๐
“...การปฏบตวปสสนาใชพลงงาน
มากพอสมควร ด วยการ เด นสลบก บ
การนง ประกอบกบอารมณทพงประสงค
ของวปสสนาคออารมณเคลอนไหว มใช
อารมณหยดนง ดงนน ผปฏบตจงตองขยน
หมนเคลอนไหวดวยการเดนกำาหนด...”
เดนกำาหนด ๓ ระยะ
การปฏบตวปสสนาตองประกอบความเพยรผลดเปลยน
อรยาบถ ยน เดน นง นอน ถาเทยบเรองการใชพลงงาน นงใช
พลงงานนอยกวายน ยนใชพลงงานนอยกวาเดน เดนใชพลงงาน
มากกวายน ยนใชพลงงานมากกวานง นงใชพลงงานมากกวานอน
นอนไมไดใชพลงงานอะไรเลย (ไมไดนอนแบบสหไสยาสน) การ
ปฏบตวปสสนาใชพลงงานมากพอสมควร ดวยการเดนสลบกบการนง
ประกอบกบอารมณทพงประสงคของวปสสนาคออารมณเคลอนไหว
มใชอารมณหยดนง ดงนน ผปฏบตจงตองขยนหมนเคลอนไหวดวย
การเดนกำาหนด
วปสสนาสาธต
50
การเดนกำาหนดมอย ๖ ระยะ แตในชวงเรมตนนจะแสดง
เพยง ๓ ระยะแรก อก ๓ ระยะหลงมอบใหเปนหนาทของพระวปส-
สนาจารยผสอบอารมณแสดงตอไป ขอกำาชบไวตงแตเบองตนวา
หามมใหผปฏบตเพมระยะการเดนกำาหนดดวยตนเอง พระวปส-
สนาจารยจะเพมให หากพจารณาเหนวากำาลงและสภาวธรรมของ
ผปฏบตเหมาะสม ทานใหเดนระยะท ๑ กเดนระยะท ๑ อยาขนไป
เดนระยะท ๒ อยางเดดขาด
มพทธดำารสปรากฏอยในมหาสตปฏฐานสตรวา
“คจฉนโต วา คจฉามต ปชานาต” แปลวา “เดนกรทวถง
วา ‘เราเดนอย’”
คำาวา “เดน” คอการกาวเทาออกไปเหยยบพน กาวเทาขวา
ออกไปและตามมาดวยเทาซาย ขวา-ซาย ขวา-ซาย
ภาพประกอบ ๑๑ - ๑๒
ขวายางหนอ ซายยางหนอ
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
51
คำาวา “รทวถงวา ‘เราเดนอย’” คอ รอาการทเทากาวออก
ไปเหยยบพนทงหมด มใชรเพยงสวนใดสวนหนง ขณะทเทาขวา
กาวออกไปกำาหนดวา “ขวายางหนอ” ขณะเทาซายกาวออกไป
กำาหนดวา “ซายยางหนอ” “ขวายางหนอ” “ซายยางหนอ” เปนการ
เดนกำาหนดระยะท ๑ (ดภาพประกอบ ๑๑, ๑๒)
ขณะทเทาขวาหรอซายยกพนพนกำาหนดวา “ยกหนอ”
ขณะทเทาขวาหรอซายเหยยบลงสมผสพนกำาหนดวา “เหยยบ
หนอ” “ยกหนอ” “เหยยบหนอ” เปนการเดนกำาหนดระยะท ๒
(ดภาพประกอบ ๑๓, ๑๔)
ขณะทเทาขวาหรอซายยกพนพนกำาหนดวา “ยกหนอ”
ขณะทเทาขวาหรอซายยางออกไปกำาหนดวา “ยางหนอ” ขณะท
เทาขวาหรอซายเหยยบลงสมผสพนกำาหนดวา “เหยยบหนอ”
ภาพประกอบ ๑๓ - ๑๔
เหยยบหนอ ยกหนอ
วปสสนาสาธต
52
“ยกหนอ” “ยางหนอ” “เหยยบหนอ” เปนการเดนกำาหนดระยะ
ท ๓ (ดภาพประกอบ ๑๕, ๑๖)
ขอควรระวงในการเดนกำาหนด คอ ไมเดนเรวจนเกนไป
ไมเดนชาจนเกนไป ไมกาวเทายาวจนเกนไปไมกาวเทาสนจนเกนไป
ไมยกเทาขนสงจนเกนไป ไมกดเทาลงตำาจนเกนไป อยในประมาณ
พอดๆ ขณะเคลอนเทากาวยาง ยก ยาง เหยยบแตละครง ใหคำา
กำาหนด (คำาพดวา “ขวายางหนอ” “ซายยางหนอ” “ยกหนอ”
“เหยยบหนอ” “ยกหนอ” “ยางหนอ” “เหยยบหนอ”) ควบคไป
พรอมกบอาการเคลอนเทากาวยาง ยก ยาง เหยยบนน ไมอยใน
ลกษณะเทากาวไป คำากำาหนดตามมาทหลง หรอคำากำาหนดไปกอน
เทากาวตามมาทหลง ทสำาคญคอมใหกมดรปพรรณสณฐานของเทา
เพราะจะกลายเปนสณฐานบญญต.
ภาพประกอบ ๑๕ - ๑๖
ยางหนอเหยยบหนอ ยกหนอ
กลบกำาหนด ๔-๖ ครง
เมอผปฏบตเดนกำาหนด “ขวายางหนอ” “ซายยางหนอ”
หรอ “ยกหนอ”“ยางหนอ”“เหยยบหนอ” ไดระยะทางพอ
ประมาณ ไมยาวจนเกนไป ไมสนจนเกนไป กกาวเทาสดทายขวา
หรอซายชดกน พรอมกบกำาหนดวา “ยนหนอๆ” อก ๓ ครง หน
กลบไปทางซายหรอขวา กลบไมควรตำากวา ๔ ไมควรเกน ๖ และ
ไมควรนบวามกครงหรอกค กำาหนดวา “กลบหนอ” “กลบหนอ”
ไป (ดภาพประกอบ ๑๗)
วปสสนาสาธต
54
เมอผปฏบตกำาหนดกลบมาอยทางเดมกยนกำาหนดอก ๓
ครงวา “ยนหนอๆๆ” และเดนกำาหนดตอไป จนกวาจะครบกำาหนด
เวลาทตงไวจงกำาหนดลงนงเรยงขาหรอซอนทบขา นงกำาหนด
“พองหนอ” “ยบหนอ” “นงหนอ” “ถกหนอ” “คดหนอ” “คนหนอ”
“ไดยนหนอ” “ไดกลนหนอ” “ชาหนอ” “ปวดหนอ” ตอไป
ในชวงเรมตนนจะกำาหนดเวลาใหผ เรมปฏบตไปปฏบต
ครงละ ๓๐ นาท โดยนงกำาหนด ๓๐ นาท เดนกำาหนด ๓๐ นาท
นง ๓๐ เดน ๓๐ เดน ๓๐ นง ๓๐ สลบกนไปอยางนเรอยๆ
จนกวาจะหมดเวลาปฏบตเขาพกผอนหลบนอน.
ภาพประกอบ ๑๗
นอนกำาหนด ๒ แบบ
เมอผปฏบตผลดเปลยนอรยาบถดวยการกำาหนดน ง
กำาหนดยน กำาหนดเดน สลบกนไปมาครงละ ๓๐ นาทอยอยาง
ตอเนอง จนสมควรแกเวลาพกผอนหลบนอน กเขาหองพกหลบ
นอนเพอใหมกำาลงปฏบตอกตอไป
มพทธดำารสปรากฏอยในมหาสตปฏฐานสตรวา
“สยาโน วา สยาโนมหต ปชานาต” แปลวา “นอนกรทวถง
วา ‘เรานอนอย’”
คำาวา “นอน” คอการเหยยดกายราบไปกบพน
คำาวา “รทวถงวา ‘เรานอนอย’” คอ รอาการทกายนอน
ราบไปกบพนทงหมด มใชรเพยงสวนใดสวนหนง พรอมกบกำาหนด
วปสสนาสาธต
56
วา “นอนหนอ” หรอ “พองหนอ” “ยบหนอ” นอนตะแคงขวา
มอซายวางเรยบไปตามลำาตว มอขวาวางไวขางๆ ศรษะ เรยกวา
นอนสหไสยาสน (ดภาพประกอบ ๑๘)
ภาพประกอบ ๑๘
ภาพประกอบ ๑๙
หากไมคนเคยกบการนอนตะแคงขวากนอนหงาย เหยยด
ขาตรง มอทงสองวางเรยบไปตามลำาตว เรยกวา นอนหงาย (ดภาพ
ประกอบ ๑๙)
กำาหนดอรยาบถยอย
การปฏบตวปสสนานอกจากจะกำาหนดอรยาบถใหญคอ
ยน เดน นง นอน โดยผลดเปลยนกนไปมา จากยนไปเปนเดน จาก
เดนไปเปนนง จากนงไปเปนยน จากยนไปเปนเดน จากเดนไปเปน
นง กระทงเขานอนแลว ยงมการกำาหนดอรยาบถยอยคอ เหยยด
ค กม เงย เหลยวซายแลขวา มองหนาแลหลงอกดวย
แททจรงอรยาบถยอยกอยระหวางการกำาหนดอรยาบถใหญ
นนเอง กอนจะลงนงกายทยอตวลง “ลงหนอๆ” เขาสมผสกบพน
“ถกหนอ” มอทงสองเหยยดไปขางหนาแตะพน “เหยยดหนอๆ”
“ถกหนอ” ขาทงสองขางไขวเขามาหากน “มาหนอๆ” ตะโพกหยอน
ลงถกพน “ลงหนอๆ” “ถกหนอ” มอยกจากพนมาวางลงทหวเขา
วปสสนาสาธต
58
ทงสองขาง “ยกหนอๆ” “มาหนอๆ” “ลงหนอ” “ถกหนอ” ฝามอ
ซายพลกขน “พลกหนอๆ” ฝามอซายเคลอนเขามา “มาหนอๆ”
วางลงทหนาตก “ลงหนอๆ” “ถกหนอ” ฝามอขวาพลกขน “พลก
หนอๆ” ฝามอขวาเคลอนเขามา “มาหนอๆ” วางซอนลงทฝามอ
ซาย “ลงหนอๆ” ขยบใหเขาท “ขยบหนอๆ” ยดตวตรง “ยดหนอๆ”
กำาหนด “พองหนอ” “ยบหนอ” หมดเวลาจะออกจากนงไปเปนยน
“ลมตาหนอ” “เหนหนอ” ยกฝามอขวามาวางลงทหวเขา “ยกหนอๆ”
“มาหนอๆ” ควำาฝามอขวาลง “ควำาหนอๆ” “ลงหนอๆ” “ถกหนอ”
ยกฝามอซายมาวางลงทหวเขา “ยกหนอๆ” “มาหนอๆ” ควำาฝามอ
ซายลง “ควำาหนอๆ” “ลงหนอๆ” “ถกหนอ” เคลอนมอทงสองไป
วางแตะพน “ไปหนอๆ” “ถกหนอ” ยกตะโพกขน “ยกหนอๆ”
ไขวขาทงสองขางออกไป “ไปหนอๆ” ยกมอทงสองขางจากพนมา
จบเขา “ยกหนอๆ” “มาหนอๆ” “จบหนอ” คอยๆ ลกขนยน
“ลกหนอๆ” เคลอนมอทงสองขางมาดานหลงจบไว “มาหนอๆ”
“ถกหนอ” “จบหนอ” ยนกำาหนด “ยนหนอๆๆ” “ขวายางหนอ”
“ซายยางหนอ” ตอไป
กอนจะเปลยนอรยาบถใหญทกๆ อรยาบถมอรยาบถยอย
อยเสมอ ซงผปฏบตจะตองไมละเลย กำาหนดรวมทนท หากขาด
การกำาหนดอรยาบถยอย แมผปฏบตจะกำาหนดอรยาบถใหญไดด
สกเพยงใด สมาธกรวออกไปหมด วปสสนายากจะเจรญกาวหนา
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
59
นอกจากนนยงมกจทางสรระ รบประทานอาหาร ดมนำา
อาบนำา ลางหนา แปรงฟน ถสบ สวมเสอผา ปดกวาดเชดถ ถาย
ปสสาวะอจจาระ มอรยาบถยอยอยมากมาย ใหผปฏบตบญญต
คำากำาหนดตามอาการเอาเอง
สำาหรบผเรมปฏบต อรยาบถยอยเปนเรองยากจะทำาได
ทงน เพราะยงไมไดอารมณกรรมฐาน ผเรมปฏบตควรกำาหนด
อรยาบถใหญใหดเสยกอน ตามมาดวยการกำาหนดอรยาบถยอย
ในภายหลง ชวงเรมฝกแรกๆ กกำาหนดหยาบๆ ไปพลางกอน
ไมตองละเอยดมากนก เหยยดออก คเขาไปมา เพยง ๓-๔ ครง
ตอมาจงคอยเพมความละเอยดเขาไปกำาหนดมากครงขนเรอยๆ
และกำาหนดทกอยาง ไมเวนแมแตกะพรบตา กระดกนว.
“ . . . ผ ปฏบ ต กำ าหนดอย า ง เด ยว
โดยไมมคำาพดมาสำาทบสภาพความจรง
กได แตจะเบาไรนำาหนก ไมเกดพลงทาง
วรยะและสมาธ วปสสนายานเออยออก
ตวไดชา คำากำาหนดวา “พองหนอ” “ยบหนอ”
“นงหนอ” “ถกหนอ” จงมความสำาคญใน
ชวงเรมตนปฏบต...”
แนะนำาคำากำาหนด
การปฏบตวปสสนาไมอาจละทงการกำาหนด ขาดจากการ
กำาหนดเมอใด วปสสนาจะหยดชะงกเมอนน และกเลสกเขาแทรก
ทนท “กำาหนด” สอถงความเปนวปสสนากรรมฐาน “บรกรรม”
สอถงความเปนสมถกรรมฐาน บางทานอาจจะสงสยวาปฏบต
อยางไรจงไดชอ “กำาหนด” ตามความมงหมายของวปสสนา
“กำาหนด” หมายถง การตงใจดรสภาพความจรงโดยม
คำาพดสำาทบ เชน กำาหนดพอง-ยบ กตงใจดรอาการของทองทพอง
ออก-ยบเขา พรอมกบมคำาพดสำาทบวา “พองหนอ” “ยบหนอ” แนบ
สนทชดกบสภาพความจรงนน ทวาแยกออกจากกนระหวาง “การ
กำาหนด” กบ “คำากำาหนด” การกำาหนดมใชคำากำาหนด คำากำาหนด
วปสสนาสาธต
62
มใชการกำาหนด การกำาหนดคอการทำาหนาทของความตงใจดร
สภาพความจรง สวนคำากำาหนดคอคำาพดสำาทบสภาพความจรงนน
เพอหนวงสตใหอยกบปจจบนขณะไดครหนง
ผปฏบตกำาหนดอยางเดยวโดยไมมคำาพดมาสำาทบสภาพ
ความจรงกได แตจะเบาไรนำาหนก ไมเกดพลงทางวรยะและสมาธ
วปสสนายานเออยออกตวไดชา คำากำาหนดวา “พองหนอ” “ยบ
หนอ” “นงหนอ” “ถกหนอ” จงมความสำาคญในชวงเรมตนปฏบต
สำาหรบผเรมปฏบตอาจจะไมคลองกบการนกหาคำากำาหนด
ตางๆ หรอนกได แตสอไมตรงสภาพความจรง ซงเปนเหตใหคลาด
เคลอนออกจากอารมณกรรมฐาน เพอความสบายใจไมกงวลวา
ตนจะนกหาคำากำาหนดสอตรงสภาพความจรงหรอไม จงขอประมวล
คำากำาหนดมาแสดงไวพอเปนแนวทาง (เฉพาะการกำาหนดอรยาบถ
ใหญควบคกบการกำาหนดอรยาบถยอยเทานน)
ขณะทองพองออก “พองหนอ”
ขณะทองยบเขา “ยบหนอ”
ขณะนง “นงหนอ”
ขณะถก “ถกหนอ”
ขณะคด “คดหนอ”
ขณะหงดหงด “หงดหงดหนอ”
ขณะรำาคาญ “รำาคาญหนอ”
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
63
ขณะฟงซาน “ฟงซานหนอ”
ขณะไดยน “ไดยนหนอ”
ขณะไดกลน “ไดกลนหนอ”
ขณะชา “ชาหนอ”
ขณะปวด “ปวดหนอ”
ขณะไมพอใจ “ไมพอใจหนอ”
ขณะพอใจ “พอใจหนอ”
ขณะลมตา “ลมตาหนอ”
ขณะเหน “เหนหนอ”
ขณะเหยยดแขนไป “เหยยดหนอ”
ขณะพลกฝามอ “พลกหนอ”
ขณะวางลง “ลงหนอ”
ขณะถก “ถกหนอ”
ขณะยดตวขน “ยดหนอ”
ขณะเคลอนขาไป “ไปหนอ”
ขณะขยบตว “ขยบหนอ”
ขณะลกขน “ลกหนอ”
ขณะเคลอนแขนมา “มาหนอ”
ขณะมอถกกน “ถกหนอ”
ขณะมอจบกน “จบหนอ”
ขณะยน “ยนหนอ”
ขณะยางเทาขวาไป “ขวายางหนอ”
วปสสนาสาธต
64
ขณะยางเทาซายไป “ซายยางหนอ”
ขณะยน “ยนหนอ”
ขณะกลบ “กลบหนอ”
ขณะนงลง “ลงหนอ”
ขณะถก “ถกหนอ”
ขณะเหยยดแขนออกไป “เหยยดหนอ”
ขณะมอถกพน “ถกหนอ”
ขณะไขวขาเขามา “มาหนอ”
ขณะหยอนสะโพกลง “ลงหนอ”
ขณะสะโพกถกพน “ถกหนอ”
ขณะดงแขนกลบมา “มาหนอ”
ขณะมอถกหวเขา “ถกหนอ”
ขณะพลกฝามอ “พลกหนอ”
ขณะเคลอนมอเขามา “มาหนอ”
ขณะวางมอลง “ลงหนอ”
ขณะมอถกหนาตก “ถกหนอ”
ขณะยดตวขน “ยดหนอ”
ขณะพอง “พองหนอ”
ขณะยบ “ยบหนอ”
ขณะลมตา “ลมตาหนอ”
ขณะเหน “เหนหนอ”
ขณะเหยยดแขนออก “เหยยดหนอ”
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
65
ขณะควำาฝามอ “ควำาหนอ”
ขณะวางลง “ลงหนอ”
ขณะมอถกหวเขา “ถกหนอ”
ขณะเคลอนขาออกไป “ไปหนอ”
ขณะขยบตว “ขยบหนอ”
ขณะลกขน “ลกหนอ”
ขณะเคลอนแขนมา “มาหนอ”
ขณะมอจบกน “จบหนอ”
ขณะยน “ยนหนอ”
ขณะยางเทาขวาไป “ขวายางหนอ”
ขณะยางเทาซายไป “ซายยางหนอ”.
“...โดยสวนมากผเรมปฏบตมกจะ
เจอนวรณธรรมคอ ความฟงซาน กอนตว
อนๆ นงหลบตากำาหนดทไรไมเคยสงบเลย
มแตคดเรองโนนเรองน คดเรองนยงไมทน
เสรจกคดเรองนน คดเรองนนยงไมทนเสรจ
กคดเรองโนน แมเรองอดตผานไปนานตง
แตสมยเปนเดกกยงผดขนมาใหคดคำานง
พรงพรประดงประดา จะแกปญหานวรณ-
ธรรมตวนไดอยางไร...”
กำาหนดนวรณธรรม
การกระทำากจใดกตาม ยอมมอปสรรคขดของไมมากก
นอย จะใหราบรนไรอปสรรคขวากหนามเลย คงเปนไปไดยาก ดจ
เดยวกน กจคอการปฏบตวปสสนากมอปสรรค ทางสายนมได
โรยดวยกลบดอกกหลาบ ทวาอปสรรคในทางวปสสนามไดเกด
จากบคคลอน ไมมใครมาขดขวางการปฏบต หามมใหเดนกำาหนด
นงกำาหนด หรอใสรายปายส หากแตเกดจากตวของผปฏบตเอง
ความพงพอใจอยกบรป เสยง กลน รส สงสมผส (กามฉนทะ) จตใจ
อาฆาตแคน (พยาบาท) ความงวงเหงาหาวนอนเซองซม (ถนมทธะ)
ความฟงซานรำาคาญใจ (อทธจจกกกจจะ) และความลงเลเคลอบ
แคลงสงสย (วจกจฉา) ทง ๕ ประการน ทานเรยกวา นวรณธรรม
วปสสนาสาธต
68
ธรรมเครองกดขวางความกาวหนาในทางปฏบต กลายเปนอปสรรค
ขดของ เหนยวรงผปฏบตเอาไว แมทานจะถอเปนธรรมเครองกด
ขวาง แตกสามารถนำามาเปนอารมณกรรมฐานกำาหนดไดเชนกน
ขณะทจตนกหนวงหารป เสยง กลน รส สงสมผส อยากเหน
อยากฟง อยากดมกลน อยากลมรส อยากสมผส กกำาหนดวา
“อยากเหนหนอๆ” “อยากฟงหนอๆ” “อยากดมกลนหนอๆ”
“อยากลมรสหนอๆ” “อยากสมผสหนอๆ” อาฆาตแคนคนทเกลยด
ชง กำาหนดวา “อาฆาตหนอๆ” “แคนหนอๆ” เกดอาการงวงเหงา
หาวนอน กำาหนดวา “งวงหนอๆ” ฟงซานรำาคาญใจ กำาหนดวา
“ฟงซานหนอ” “รำาคาญหนอ” ลงเลเคลอบแคลงสงสย กำาหนดวา
“ลงเลหนอ” “สงสยหนอ”
อารมณทเปนปฏปกษตอการปฏบตน ขณะอยทบานทำางาน
หรอทำาหนาทดำาเนนกจการอยางใดอยางหนง จะไมแสดงตว
แตครนมาปฏบตยนกำาหนด เดนกำาหนด นงกำาหนดเทานน ก
แสดงตวทนท โดยเฉพาะเวลาทนงนงๆ มนจะดาหนากนเขามา
ทำาใหเรารวา นวรณธรรมแตละตวรายและมพษสงไมนอย หาก
ไมรเทาทนจะตกไปตามกระแสอำานาจของมน และมนกจะชกชวน
พรรคพวกพากนเขามารมเรา ดงนน ผเรมปฏบตจงตองรบสกดกน
ดวยการกำาหนด และกำาหนดเนนลงไปหนกๆ วา “งวงหนอๆๆ”
“ฟงซานหนอๆๆ” อยาละเลยอยางเดดขาด
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
69
โดยสวนมากผเรมปฏบตมกจะเจอนวรณธรรมคอ ความ
ฟงซาน กอนตวอนๆ นงหลบตากำาหนดทไรไมเคยสงบเลย มแต
คดเรองโนนเรองน คดเรองนยงไมทนเสรจกคดเรองนน คดเรอง
นนยงไมทนเสรจกคดเรองโนน แมเรองอดตผานไปนานตงแต
สมยเปนเดกกยงผดขนมาใหคดคำานง พรงพรประดงประดา จะ
แกปญหานวรณธรรมตวนไดอยางไร
ควรพจารณาถงสาเหตกอน ผเรมปฏบตไดผานเรองราว
ตางๆ มากมาย บางทานผานประสบการณชวตมาอยางโชกโชน
จะเปนไปไดอยางไร นงปบสงบปบ ไมคดเรองราวใดๆ เลย ตอง
คดแนนอน และจตกคนกบการคดมากกวาการนง คนกบการไป
มากกวาการอย มนเทยวรบอารมณไปตามทวารทง ๕ คอ ตา ห
จมก ลน กาย อยเปนประจำา ครนนงหลบตาลงมหรอจะไมอยาก
หวนกลบไปหาอารมณเดม เหมอนนำาปลาขนมาปลอยไวบนบก
มนยอมดนรนอยากกลบลงไปหานำาดงเดม ผเรมปฏบตพจารณา
เหนสาเหตนจะทำาใจไดวา มนเปนของมนอยางนแหละ ไมสงบ
งายๆ หรอก ตองใชเวลานานพอสมควร ใจเยนๆ ตงใจกำาหนดไป
เรอยๆ ถงเวลาสงบมนจะสงบเอง
ฆราวาสผครองเรอนตองทำางานหาเลยงชพ วงวนอยกบการ
ทำาภารกจการงาน อยากจะปลกตวออกมาหาความสงบใหแกตวเอง
ครนออกมาปฏบตกอยากไดสมาธสงบนงไวๆ อยากสงบแตไมสงบ
เพราะเหตปจจยของความสงบยงไมถงพรอม ยงวนวายใจ ทำาไมมน
วปสสนาสาธต
70
ไมสงบสกท ความอยากสงบนเองเปนเหตทำาใหเกดความฟงซาน
ผเรมปฏบตจะตองตดความ “อยากสงบ” ออกเสยกอน อยาอยาก
สงบ ความสงบมไดสำาเรจไดดวยความอยาก หากแตสำาเรจไดดวย
การปฏบต และตองขยนปฏบตหมนกำาหนดจรงๆ
หากผเรมปฏบตไมเจอความฟงซานกตองเจอความงวง
ชวงเชาหรอชวงรบประทานอาหารเสรจใหมๆ สตออนกำาลงมกจะ
หาวนอนนงสปหงก นวรณธรรมตวนรายตรงทไมเปดโอกาสให
กำาหนด หากถกมนครอบงำาจะตกอยในหวงโมหะทนท ตางจาก
นวรณธรรมตวอนๆ แมรนแรงกยงเปดโอกาสใหกำาหนดอยบาง
ความงวงเปนเรองทยอมกนไมได อยาใหโอกาสเชยว มฉะนนมน
จะแทรกซมสะสมกำาลงแรงขนเรอยๆ จะนงกงวง จะยนกงวง จะ
เดนกงวง กระทงนงกจะหลบ ยนกจะหลบ เดนกจะหลบ กอนถง
ขนนงสปหงกหลบไมรเนอรตวจะรสกงวงซมบางๆ ใหรบกำาหนด
ทนท “งวงหนอ” กำาหนดอยางหนกเนนถแรง “งวงหนอๆๆ” ยงงวง
อยเหมอนเดม เหนทาวาจะตานไมไหว ใหลกขนยนเดนกำาหนด
ทนท เดนเรวขนกวาเดม ขวา-ซาย ขวา-ซาย อาการงวงสรางซาลง
จงคอยเดนขวายางหนอ ซายยางหนอตามเดม
มสาเหตทำาใหเกดความงวงอยหลายอยาง พกผอนเพยงพอ
หรอไม เคยนอนมาก ๗-๘ ชวโมง แตตองนอนเพยง ๕-๖ ชวโมง
กงวง เคยนอนตนสาย แตตองตนต ๔ กงวง รบประทานอาหาร
เปนอยางไร รบประทานมากไป หนงทองตงหนงตาหยอน กงวง
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
71
ความตงใจปฏบตเปนอยางไร ไมคอยตงใจปฏบต ยอหยอนความ
เพยรกงวง พจารณาเหนวาความงวงมาจากสาเหตอะไร ใหแกท
สาเหตนน พกผอนไมเพยงพอกไปพกผอนใหเพยงพอ แรกๆ อาจ
จะนอนตามความเคยชน ตอมาจงคอยลดลง หรอไมกอดทนจน
กวาจะชนไปเอง รบประทานอาหารพอประมาณ อยารบประทาน
มาก รวาใกลอมใหหยดดมนำาตามจะอมพอด ตงใจปฏบตขะมก
เขมนมากยงขน อยาเลอนลอยปลอยไปตามใจชอบ แกปญหาได
ตรงสาเหตของมนอยางน ความงวงจะทเลาลงและหายไปในทสด
นวรณธรรมเครองกดขวางความกาวหนาในทางปฏบต
ตามทกลาวมาน แมจะกลายเปนอปสรรคขดของกตาม แตกถอวา
เปนประโยชนตรงททำาใหผปฏบตไมอยนงเฉย ใชปญญาพจารณา
สบสวนหาสาเหต ทำาการแกไข และเรงเราความเพยร ตองนกใน
ทำานองวา “ชวตคอการตอส ศตรคอยาชกำาลง” “มารบม บารมบ
กลา” ผปฏบตจงจะไมระยอทอถอย ขะมกเขมนมากยงขน.
“...การรายงานผลการปฏบต ถาจะ
ใหดควรรายงานคนเดยว แตถามเพอนรวม
ปฏบตอยดวย ขณะคนหนงรายงาน อกคน
หนงตองนงกำาหนดวา “ไดยนหนอๆ” อยาใส
ใจจดจำาสภาวธรรมของเพอนคนทรายงาน
ฟงคำาแนะนำาจากพระวปสสนาจารยเสรจก
ออกไปได ไมตองรอ ...”
แนะนำาการรายงานผลการปฏบต(สงอารมณ)
การปฏบตวปสสนาจะคอยเปนคอยไปตามลำาดบ แสดงผล
ไปตามเหตปจจย ไมอาจกาวกระโดดหรอลดสนขามขนตอน ไมม
ใครขนเดนระยะท ๖ โดยไมผานการเดนระยะท ๑ มากอน การ
ปฏบตเปนหนาทของผปฏบต สวนการรบฟงผล แนะนำา แกปญหา
เพมกรรมฐานเปนหนาทของพระวปสสนาจารย ทวาพระวปสสนา-
จารย (ในยคปจจบน) ไมสามารถแนะนำา แกปญหาเพมกรรมฐานได
หากผปฏบตไมยอมรายงานผลการปฏบตของตน ดงนน จงถอเปน
หนาทของผปฏบตโดยตรง ตองรายงานใหพระวปสสนาจารยทราบ
วปสสนาสาธต
74
การรายงานผลการปฏบตเปนการสรางความคนเคยระหวาง
พระวปสสนาจารยกบผปฏบตในขอบเขตอนเหมาะสม จงม
ธรรมเนยมทพงยดถอปฏบต คอ ผปฏบตแตงกายสภาพ ผชาย
สวมเสอสขาวใสกางเกงขายาวสขาวหรอสเทา ผหญงสวมเสอส
ขาวกระโปรงยาวสขาวเหนอขอเทา เขาไปพบพระวปสสนาจารย
ซงนงสำารวมกรยาอย อยในระยะหางพอสมควร นงในทาเทพพนม
(ผชาย) นงในทาเทพธดา (ผหญง) ประนมมอกมลงกราบดวย
เบญจางคประดษฐ ๓ ครง ชาๆ อยางมสต หากมพระพทธรปตง
อยบนโตะหมบชา ใหกมลงกราบพระพทธรปกอน เสรจแลวนง
พบเพยบใหเรยบรอย ประนมมออยระหวางทรวงอกรายงานผล
การปฏบตของตนดวยความเคารพ ชาๆ ชดๆ ไมตองรบรอน
ใหผปฏบตรายงานผลการปฏบตไปตามลำาดบ เรมตงแต
อรยาบถใหญ ขณะยน เดน นง นอน เปนอยางไร เดนกำาหนดเรว
หรอชา กาวยางอยางไร กำาหนดทนมย คำากำาหนดกบอาการกาว
ยางควบคกนหรอไม มอะไรแทรกเขามาในขณะกำาหนดหรอเปลา
กำาหนดอยางไร กำาหนดแลวเปนอยางไร มอะไรเกดขนบาง อรยาบถ
ยอย ขณะเหยยดออก คเขา เรวหรอชา กำาหนดทนมย กำาหนด
อยางไร ขณะนงกำาหนด อาการพอง-ยบเปนอยางไร ชดหรอไมชด
ชดกำาหนดอยางไร ไมชดกำาหนดอยางไร อาการพอง-ยบหายไป
กำาหนดอะไรตอ ขณะนงมความคดแทรกเขามามากนอยเพยงใด
กำาหนดทนมย เกดความรสกอยางไร หงดหงดรำาคาญ ฟงซาน
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
75
กำาหนดหรอเปลา นงกำาหนดไปนานๆ เกดทกขเวทนาชาปวดหรอไม
เรมชาเรมปวดตรงไหน กำาหนดอยางไร อดทนกำาหนดไดหรอไม
พลกเปลยนหรอเปลา ความรสกตอทกขเวทนาเปนอยางไร ดใจ
เสยใจ เฉยๆ กำาหนดมย การกำาหนดทางอายตนะคอตา ห จมก ลน
กาย ใจ เปนอยางไร กำาหนดบางมย กำาหนดแลวคดปรงแตงอะไร
หรอไม การกำาหนดอารมณตางๆ กำาหนดตอเนองเกาะเกยวกนไป
ไดมากนอยเพยงใด
การรายงานผลการปฏบต ถาจะใหดควรรายงานคนเดยว
แตถามเพอนรวมปฏบตอยดวย ขณะคนหนงรายงาน อกคนหนง
ตองนงกำาหนดวา “ไดยนหนอๆ” อยาใสใจจดจำาสภาวธรรมของเพอน
คนทรายงานฟงคำาแนะนำาจากพระวปสสนาจารยเสรจกออกไปได
ไมตองรอ ระหวางทกำาลงรายงานผลการปฏบตอยนน หากมความ
เคลอบแคลงสงสยวธปฏบตอะไรใหไถถามพระวปสสนาจารย ทาน
แนะนำาอยางไร ใหถอปฏบตอยางนน ทสำาคญคอผปฏบตจะตอง
ซอตรงตอตนเอง ไมจดจำาสภาวธรรมของคนอนมาเลาใหพระวปส-
สนาจารยฟง เลาเฉพาะสภาวธรรมของตนตามความเปนจรง และ
อยในเรองของการปฏบตอยางเดยว อยาไถลออกนอกเรอง
ผลการปฏบตยอมมดบางไมดบาง บางทานรวาผลการ
ปฏบตของตนไมด ฟงซาน หงดหงด งวง กอายไมอยากรายงาน
ความจรง ผลการปฏบตทไมดนนแหละ ควรรายงานอยางยง
วปสสนาสาธต
76
พระวปสสนาจารยมไวเพอใหรบฟงแตผลดๆ อยางเดยวเสยเมอไหร
ถอเปนหนาทของทานโดยตรง ตองรบฟงผลไมดแนะนำาแกปญหา
ใหรายงานมาเถดไมตองอาย
พระวปสสนาจารยกบผปฏบตรวมกนทำาหนาทอยอยางน
จนกวาจะสนสดการปฏบต ดบางไมดบางกวากนไปตามเหตปจจย
ไมมอะไรนาเปนหวง หากทงพระวปสสนาจารยและผปฏบตซอตรง
ตอกน ปฏบตหนาทอยางสมบรณ.
ผลการปฏบตวปสสนา
คนโดยสวนมากเมอถกชกชวนใหมาปฏบตวปสสนากถาม
วา “ปฏบตวปสสนาไดอะไร” หรอบางทานขณะปฏบตอยดๆ ม
คำาถามผดขนมาวา “ปฏบตวปสสนาจะไดอะไร” ซงเปนคำาถามใน
ทางโลก คนทอยในทางโลกเคยชนกบการทำาและไดอยเรอยๆ
ลงทนไดผลกำาไร ทำางานไดเงนเดอน ทำาหนาทไดผลตอบแทน มก
จะตงคำาถามอยางน มความคดกนอยางน ถาทำาแลวเหนวาไมได
อะไร เหนอยฟรเสยเวลาเปลา กเลกลมไมอยากทำา
แททจรงผทผานการปฏบตมา แมจะอยในชวงระยะเวลา
อนสน กสามารถพจารณาไดดวยตนเองวา “ตนไดอะไร” ไดตด
ปลโพธความกงวล ไดเตรยมใจปฏบต ไดสมาทานศล ไดรกษาศล
วปสสนาสาธต
78
ไดรวปสสนาวธ ไดปฏบตตามวปสสนาวธ ไดฟงธรรม ไดรายงาน
ผลการปฏบต มอะไรท “ได” อยมากมาย
ทวาทางธรรมตรงขามกบทางโลก มไดเปนไปเพอตอบ
สนองความตองการของโลภะ คำาถามวา “ปฏบตวปสสนาจะได
อะไร” นน ตอบตามทางธรรมไดทนทวา ปฏบตวปสสนาไมได
อะไร เพราะมไดปฏบตเพอเอาอะไร เงนทองขาวของใดๆ ทงสน
หากแตปฏบตเพอขดเกลากเลสใหเบาบาง คลายจากโลภ โกรธ
หลง ปฏบตเพอละอกศลธรรม เพมพนกศลธรรมยงๆ ขนไป
ขอใหกระจางใจวา ผลของการปฏบตวปสสนามใชรปธรรม
หากแตเปนนามธรรม มไดหมายความวา ปฏบตไปนานๆ สมาธ-
ญาณแกกลา นงสมาธลมตาขนมามเงนทองกองอยตรงหนา ถาเปน
อยางนจรงๆ คงไมตองทำางานหาเงนหาทองกนใหยากลำาบาก
วปสสนามผลตอจตใจโดยเฉพาะ จตใจทไดรบการปฏบต
ขดเกลาจากวปสสนาจะนมนวล ออนโยน เยอกเยน มความสงบสข
อยภายใน เมอจตใจเกดความนมนวล ออนโยน เยอกเยน มความ
สงบสขอยภายใน กสงผลไปสมพนธกบกายภายนอก พลอยทำาให
กรยาทาทนมนวล ออนโยน เยอกเยนไปดวย สหนาของผปฏบต
ยอมผองใสไรความหมนหมอง กลาวกนวา ถาคนผวขาวมาปฏบต
ธรรมถงระดบหนง ผวพรรณจะผดผอง ถาคนผวดำามาปฏบตธรรม
ถงระดบหนง ผวพรรณจะผดแตไมผอง
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
79
วปสสนามรป-นามเปนอารมณ ปฏบตอยกบรป-นามตลอด
เวลา จงเกดผลแกรป-นามโดยตรง พดงายๆ วา มผลตอรางกาย
และจตใจนนเอง
วปสสนาวธมการปฏบตผลดเปลยนอรยาบถ ปรบใหมความ
พอเหมาะพอดระหวางการเดนกบการนงอยเสมอ ไมเดนมากจน
เกนไป ไมเดนนอยจนเกนไป ไมนงมากจนเกนไป ไมนงนอยจน
เกนไป ทงอรยาบถใหญและอรยาบถยอยไมวางจากการกำาหนด
กาวยาง เหยยดออก คเขา ชาๆ อยางมสต ใชพลงงานพอประมาณ
เหมอนรำามวยจนนมนวลแผวเบาผสานกบสมาธ ธาตทงหมดภายใน
รางกายถกปรบใหเกดความสมดล ทกอยางรวมลงในมชฌมาสาย
กลาง เชอหรอไมวา บางทานเปนโรครายเรอรงรกษาไมหาย แต
กลบมาหายอยในวปสสนา วปสสนากลายเปนธรรมโอสถเยยวยา
รกษาได การเจรญอทธบาทเพอใหมอายยนยาวตามทพระพทธเจา
ตรสไว กอยในวปสสนากรรมฐาน คอการเจรญสตปฏฐาน ๔ นนเอง
การปฏบตวปสสนาจงมผลตอรางกายและจตใจโดยตรง ทำาให
สขภาพกายและสขภาพจตด แจมใส
ทวาผลตามทกลาวมาน ใชจะเกดขนไดงายๆ ใชเวลานาน
พอสมควร ตองปฏบตจนถงระดบหนง สวนผลอนๆ นอกจากน
เชน ปฏบตวปสสนาขอใหสอบเขามหาวทยาลยได ขอใหสอบเขา
ไปทำางานในราชการได ขอใหธรกจเจรญรงเรอง บางคนอาจจะได
วปสสนาสาธต
80
ผลตามทตนบนบาน แตทางวปสสนาถอวาเปนผลขางเคยงเอา
แนนอนไมได และไมถอเปนประมาณ
อยางไรกตาม ผลตามทกลาวมาทงหมดนยงมใชผลทแทจรง
ของวปสสนา มใชผลตรงเหตปจจย เพยงแตเปนผลตามเหตปจจย
เทานน ผลทตรงเหตปจจย ตรงตววปสสนาจรงๆ คอ ศล สมาธ
ปญญา มศล สมาธ ปญญา เกดขนทกขณะปฏบต มาพจารณาด
วามศล สมาธ ปญญา เกดขนอยางไร
ขณะทกำาลงปฏบต ผปฏบตมไดฆาสตว ลกทรพย ประพฤต
ผดในกาม พดมสา ดมสราเมรย สำารวมกรยา ไมแสดงวการทางกาย
ไมพดฟงเฟอทางวาจา อยในอาการสงบ คอยๆ เดนกำาหนด “ขวา
ยางหนอ” “ซายยางหนอ” นงกำาหนด “พองหนอ” “ยบหนอ”
ขณะนนมความเปนปกตทางกาย วาจา ชอวา มศล
ขณะทผปฏบตตงใจกำาหนดปจจบนอารมณอยอยางตอเนอง
“พองหนอ” “ยบหนอ” “นงหนอ” “ถกหนอ” “คดหนอ” “ไดยน
หนอ” “ไดกลนหนอ” “ชาหนอ” “ปวดหนอ” “ดใจหนอ” “เสยใจ
หนอ” แตละขณะทตงใจกำาหนดนนจะเกดสมาธตงมนชวขณะ
เรยกวา ขณกสมาธ ชอวา มสมาธ
ขณะทผปฏบตตงใจกำาหนดปจจบนอารมณอยอยางตอเนอง
“พองหนอ” “ยบหนอ” “นงหนอ” “ถกหนอ” “คดหนอ” “ไดยนหนอ”
“ไดกลนหนอ” “ชาหนอ” “ปวดหนอ” “ดใจหนอ” “เสยใจหนอ”
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
81
แตละขณะทตงใจกำาหนดนนจะเกดสตสมปชญญะรเทาทนปจจบน
อารมณตางๆ วาเปนอยางไร ชอวา มปญญา
มศล สมาธ ปญญา เกดขนทกขณะทตงใจกำาหนด การ
ปฏบตวปสสนาจงเปนการสะสมศล สมาธ ปญญา เพมพนขน
เรอยๆ จนเตมรอบ พรอมรวมพลงกนสงไปถง มรรค ผล นพพาน
สมดงพทธดำารสทพระพทธเจาตรสไววา
“เอกายโน อยำ ภกขเว มคโค สตตานำ วสทธยา โสกปร-
เทวานำ สมตกกมาย ทกขโทมนสสานำ อตถงคมาย ญายสส อธคมาย
นพพานสส สจฉกรยาย ยททำ จตตาโร สตปฏานา”
แปลวา
“ภกษทงหลาย สายทางนมเพยงหนง ซงบรสทธสำาหรบ
หมสตว ผานพนความเศราโศกครำาครวญ ดบทกขโทมนส บรรล
ญายธรรม ทำานพพานแจมแจง นนคอสตปฏฐาน ๔”
นคอผลทแทจรงของวปสสนา ผปฏบตควรมงไปถงผลท
แทจรงน มใชมงไปถงผลอยางอน
แมวาผลทแทจรงนยงไมปรากฏใหเหนประจกษเปนมรรค
เปนผล ในชวงเวลาอนสน ๗ วน ๙ วนของการปฏบตกตาม แต
ผปฏบตกไดชอวาสะสมไวเปนอปนสยปจจย ซงจะสงเสรมการ
ปฏบตคราวครงตอไป
วปสสนาสาธต
82
ศล สมาธ ปญญา นเกดขนจากเหตปจจยของการปฏบต
โดยตรง มไดเกดจากการดลบนดาลของใคร และใครๆ กไม
สามารถดลบนดาลใหได จะตองปฏบตดวยตนเอง ใครกมาปฏบต
แทนไมได ดงนน ผปฏบตจงตองพงตนปฏบตดวยตนเอง.
วปสสนาบญแรง
เมอผปฏบตใหมมาสมาทานกรรมฐานทำาความเพยรเดน
จงกรมสลบกบการนงสมาธอยเรอยๆ ขณะทยงไมไดอารมณกรรม-
ฐาน ยงมองไมเหนคณคาของวปสสนา กมกจะเกดความสงสยไป
ตางๆ นานา ดงเชนวา
“วปสสนาไดบญมากกวาทาน ศลใชไหม แตจะไดบญ
มากอยางไร เหนมแตเดนกบนงเทานน ไมเหนเกดประโยชนอะไร
มาเสยเวลาหรอเปลา ถาเอาเวลาไปทำาอยางอนจะดกวาไหม”
บางคนพดทำานองวา
วปสสนาสาธต
84
“วปสสนาเปนเรองเฉพาะตน ชวยไดแคตนเอง ชวยคนอน
ไมได ทานบรจาคตางหากทชวยเหลอคนอนได” คนทพดทำานองน
ยงมองไปวาผปฏบตธรรมเหนแกตวทอดทงสงคมเสยดวยซำา
เรองนคงปลอยใหสงสยอยไมได จะตองวสชนาตามหลก
การและเหตผล
เบองแรกควรทำาความเขาใจกบคำาวา “บญ” ใหดเสยกอน
พระพทธองคไดนยามความหมายของคำาวา “บญ” ไวอยางนาฟงวา
“มา ภกขเว ปญญานำ ภายตถ สขสเสตำ อธวจนำ ยททำ ปญญาน”
แปลวา “ดกอนภกษทงหลาย พวกเธออยากลวบญเลย คำาวา
บญๆ นเปนชอของความสข” “มา ภกขเว ปญญานำ ภายตถ
สขสเสตำ ภกขเว อธวจนำ อฏสส กนตสส ปยสส มนาปสส
ยททำ ปญญาน” แปลวา “ดกอนภกษทงหลาย พวกเธออยากลว
บญเลย คำาวาบญๆ นเปนชอของสงทนาปรารถนา นาใคร นารก
นาพอใจ” และตรสยำาเตอนเพอใหคนขวนขวายบญมากขนวา
“สโข ปญญสส อจจโย” แปลวา “การสงสมบญเปนเหตนำาความ
สขมาให” สรปตามพทธนยามนวา “บญเปนความสข โสมนส
เบกบานใจ” หากสงสมจนเตมเปยมกลายเปน “บญนธ” แลว
ขมทรพยคอบญจะหลงออกซงอฐผลทนาปรารถนาทกประการ
คนมบญปรารถนาสงใด สงนนกสำาเรจสมความปรารถนา
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
85
บญกอใหเกดความสขไดอยางไร เมอบคคลทำาบญไมวา
ทางทาน ศล หรอภาวนา บญจะชำาระมลทนสงสกปรกออกจากจต
จตกสะอาดและปลอดโปรง เหมอนปดฝนธลออกจากทอง ทองก
เหลองอรามวบวาว จตทปลอดโปรงยอมสขโสมนส ลองคดดวา
ถาคนทำาบญโดยไปกหนยมสนมา จตจะปลอดโปรงเปนสขหรอ
เปลา ทำาบญแลวจตไมปลอดโปรงเลย ตรงกนขามกลบวาวน ทกข
วตกกงวล เดอดเนอรอนใจ กบอกไดวา มนมใชบญ
ดงนน ความหมายทแทจรงของบญคอ “เครองชำาระให
สะอาด” ดงรปวเคราะหวา “ปนาตต ปญญำ สภาพใดทชำาระให
สะอาด สภาพนนชอวา บญ” บญคอเครองชำาระนนจะชำาระมลทน
กเลสออกจากจต จตทไดรบการชำาระมลทนกเลสออกแลว ยอม
สะอาดปลอดโปรง และจตทสะอาดปลอดโปรงยอมสขโสมนสเบกบาน
มาพจารณาบญกรยาวตถ ๓ คอ ทาน ศล ภาวนา ไปตาม
ลำาดบ
ทานมย บญสำาเรจจากการใหทาน
เมอบคคลจะทำาทานกตองมวตถไทยธรรมและพรอม
ดวยจาคเจตนา องคประกอบสำาคญของทานคอวตถสงของและ
จาคเจตนา ไมมวตถสงของกทำาทานไมได ขณะเดยวกนมวตถ
สงของ แตไมมจาคเจตนากทำาทานไมได แมจะมวตถไทยธรรม
และพรอมดวยจาคเจตนาเกดเจตจำานงจะบรจาคกตาม แตถา
บคคลนนมากดวยมจฉรยะความตระหนกไมสามารถทำาทานได
วปสสนาสาธต
86
ถามวาทานบรจาคดไหม ตอบวา ด พวกเธอกทำาส แตฉนไมทำา
จรงอยวา อานสงสของทานตามทพระพทธองคทรงแสดงไวนนจะ
ทำาใหพรงพรอมดวยโภคสมบตปจจย ๔ เมอไปเกดในภพหนาทง
มนสสโลกและเทวโลก แตนนกเปนเพยงอานสงสในสงสารวฏ บคคล
ทำาทานแลวปรารถนาเปนเศรษฐรำารวยหรอไปเกดเปนเทวดาเสวย
ทพยสมบตในสรวงสวรรค ทานถอเปน “หนทาน” คอทานระดบตำา
เพยงแคตอบสนองความตองการของโลภกเลสเทานน มไดชวย
พฒนาคณภาพจตแตอยางไร จตมไดออกจากกเลสเลย แททจรง
เปาหมายของทานกเพอกำาจดมจฉรยะความตระหนนนเอง อาศย
ทานมาชวยชำาระซกฟอกจตใหสะอาด (บางคนเวลาเขาหองนำาถาย
หนกจะตองถอกรรไกรตามเขาไปตดดวย เพราะ “ขเหนยว”) การ
เรยนรทดคอการเรยนรทจะให “ทาน” การใหจะชวยใหเธอรอดพน
จากคำาครหาวา “เหนแกตว”
ศลมย บญสำาเรจจากการรกษาศล
การทำาทานอาศยวตถไทยธรรม แมไมมมจฉรยะความ
ตระหนเกดจาคเจตนา แตถาไมมวตถไทยธรรมกไมสามารถทำาได
ยคปจจบนนตองบอกวา “ทานเสยสตางค” “บญใสซอง” แตศล
ไมตองเสยสตางคสกบาทเดยว เพยงแคนำาตนเขามาตงใจสมาทาน
รกษากเกดบญมากกวาทาน เพราะเหตไร เพราะศลมยบญสำาเรจ
จากการรกษาศลนนชำาระจตไดมากกวาทาน คอระงบกเลสไดหลาย
ตวกวา ทานชำาระหรอระงบไดเฉพาะมจฉรยะความตระหน แต
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
87
ศลถงกบระงบอกศลมลคอตนตอกเลสทจะกาวลวงออกไปทเดยว
นนคอ “วตกมกเลส” ซงเปนกเลสขนหยาบแสดงออกมาทางกาย
วาจา ยกตวอยางขณะทยงบนมาเกาะกายเรากำาลงดดเลอด เรา
โกรธ ครนจะเงอมอตบยง กระลกถงศลขอท ๑ ยบยงเสย เมอไม
ตบยงกเทากบระงบโทสะไวได เหนสงของเพชรพลอยของคนอน
อยากได ครนจะหยบฉวยเอามากระลกถงศลขอท ๒ หยดชะงก
เมอไมลกขโมยเอามากเทากบระงบโลภะไวได ยงกามราคะรนแรง
ยงตองระงบดวยศลขอท ๓ ไมลวงละเมดปรทารกรรม การรกษา
ศลนนยากกวาทาน เพราะตองเดนสวนทางกบกเลสอดทนอดกลน
จงไดบญมากกวา แททจรงเปาหมายของศลกเพอสำารวมระงบกเลส
นนเอง มใชเพอรปพรรณสณฐานสวยงาม ซงเพยงแคตอบสนอง
ความตองการของราคกเลสเทานน
ภาวนามย บญสำาเรจจากการเจรญภาวนา
ทานจะเปนบญอยางแทจรงกตอเมอชำาระมจฉรยะความ
ตระหนออกไป ศลกเชนเดยวกน จะเปนบญอยางแทจรงกตอเมอ
ระงบกเลสขนหยาบลงไป แมทงสองจะสำาเรจเปนบญอยางแทจรง
กตาม แตกไมเปนบญมากเทากบภาวนา ภาวนาเปนบญมากกวา
ทานศล เพราะถงกบระงบถายถอนกเลสออกไปทเดยว มาดวา
ภาวนาเปนบญมากกวาไดอยางไร
วปสสนาสาธต
88
สมถกรรมฐานม ๔๐ สาย แตละสายลวนระงบกเลส
เชน อสภะระงบราคะ เมตตาระงบโทสะ อานาปาณสตระงบโมหะ
ยงเจรญสมถกรรมฐานไปจนบรรลถงสมาธชนสง (อปปนา) นวรณ-
ธรรมมกามฉนทพงพอใจในกามเปนตนยอมระงบดบไป องคฌาน
ปตสขเปนตนเกดขน ทานถอวาเปนนพพานทเดยว เพยงแตเปน
วกขมภนนพพาน ดบกเลสดวยการกดขมไว เหมอนศลาทบหญา
แตทแนๆ ฌานจะตองออกจากกามโดยสถานเดยว “ววจเจว กาเมห
สงดจากกามทงหลาย” ไปพรอมกบกเลสกามไมได ดวยเหตน
ผบรรลฌานจงไดบญมากและทำาทานททายกถวายแกตนใหได
บญมาก ยงกวาวหารทานทสรางโบสถสรางเจดยเปนรอยหลงพนหลง
ถวายเสยอก (คอทมาของคำาวา “จตตงมนเปนสมาธเพยงชวชาง
กระดกห งแลบลน ไกปรบปก กไดบญมากแลว” แตอยาไปพด
ผดวา “ชวชางแลบลน งกระดกห” ละ) ทงน เพราะผบรรลฌาน
ระงบกดขมกเลสไดนนเอง และเมอทานผนนตายไปพรอมกบ
ความไมเสอมของฌานกจะไปเกดในพรหมโลก ซงสงกวาสวรรค
๖ ชน ททาน ศลสงใหไปเกด
สมถะระงบกเลสเปนบญตงแตเรมเจรญภาวนา ยงเมอ
บรรลสมาธชนสงกยงไดบญมาก เพราะระงบกดขมกเลสลงเสยได
แตวปสสนากลบไดบญมากยงกวา เพราะสมถะเปนวฏฏคามน-
กศลวนเวยนอยในสงสารวฏ แมจะพาไปเกดในพรหมโลกกยงหน
ไมพนยงตองกลบมาเวยนวายตายเกดอก เมอถงคราวสนอายขย
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
89
แตวปสสนาเปนววฏฏคามนกศลพาออกไปจากสงสารวฏไมกลบ
มาเวยนวายตายเกดอก นำาพาไปถงโลกตรภม พนทกขอยางสนเชง
สมถะระงบกดขมกเลสไว แตวปสสนากลบขจดขดเกลา
กเลสออกไป ตงแตแรกเรมเลยทเดยว เมอผปฏบตกำาหนดอารมณ
กรรมฐานแตละขณะๆ กจะกดกรอนกเลสทละนดๆ ขวายางหนอ
นดหนง ซายยางหนอ นดหนง พองหนอ นดหนง ยบหนอ นดหนง
เพยงแตชวงเรมตนยงมองไมเหน เหมอนนำาทหยดลงหนทละหยด
หนกจะสกกรอนไปทละนด พอปฏบตไปนานวนกจะเหนวาจตใจ
ปลอดโปรงขน กายเบา จตเบา ไมหนกเหมอนตอนแรกๆ นำาท
หยดลงหนกเชนกน หยดอยบอยๆ นานวนกจะเหนวาหนสกกรอน
ไปมาก ยงเหนชดเจนขน เมอเกดความโกรธ กำาหนดวา “โกรธ
หนอๆ” อานภาพแหงการกำาหนดกจะกดกรอนโทสะออกไป จตก
จะถกกำาจดกเลสออกไปทละขณะๆ และยงเจรญจนวปสสนา-
ญาณแกกลาบรรลอรยมรรค อรยผล กจะกำาจดกเลสไดอยาง
เดดขาดเปนสมจเฉทประหาณ กเลสนนๆ ไมอาจแปรกลบกำาเรบ
ขนอก เหมอนตาลยอดดวนทไมงอกขนอก ผบรรลอรยมรรคอรยผล
สำาเรจเปนอรยบคคลแลวยอมไดบญมากและเปนทกขไณยบคคล
ทำาทานททายกถวายแกตนใหไดบญผลานสงสมากยงกวาทาน
ถวายแกผไดฌานสมาบตเสยอก
วปสสนาสาธต
90
จากขอความวา
“ปนาตต ปญญำ สภาพใดทชำาระใหสะอาด สภาพนนชอ
วาบญ บญคอเครองชำาระนนจะชำาระมลทนกเลสออกจากจต จต
ทไดรบการชำาระมลทนกเลสออกแลว ยอมสะอาดปลอดโปรง
และจตทสะอาดปลอดโปรงยอมสขโสมนส” กลาวไดวาภาวนาเปน
“บญสายตรง” “บญพทธประสงค” ระงบขจดขดเกลากเลสไดอยาง
มประสทธภาพกวาทานศล เมอภาวนาระงบขจดขดเกลากเลสได
ดกวาทานศล ภาวนากยอมเกดบญผลานสงสมากกวาทานศลอยาง
แนนอน
คำาพดวา “วปสสนาเปนเรองเฉพาะตน ชวยไดแคตนเอง
ชวยคนอนไมได ทานบรจาคตางหากทชวยเหลอคนอน” มหนำาซำา
ยงมองวาผปฏบตธรรมเหนแกตวทอดทงสงคม ดเหมอนจะไมยต-
ธรรมกบผปฏบตธรรมสกเทาไหร มาพจารณากนตามเหตผลตอไป
ถาบอกวาผปฏบตธรรมชวยแตตนเอง มไดชวยคนอน
เหนแกตว กคงมองวา ชวงเวลาทพระพทธเจาบำาเพญเพยรเฉพาะ
พระองค ๖ ป มไดชวยเหลอใครเลยนนเหนแกตว ชวงเวลาท
พระสารบตรปลกตวไปทำาความเพยร ๑๕ วน หรอพระมหาโมค-
คลลานะปลกตวไปทำาความเพยร ๗ วน มไดชวยเหลอใครเลยก
เหนแกตวเหมอนกน ความจรงจะบอกวาเหนแกตวกไมผด เพราะ
นคอประโยชนตนทตองทำาใหสำาเรจกอน กอนทจะไปทำาประโยชน
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
91
คนอน เหมอนคนอยากจะชวยคนจมนำา แตตนยงวายนำาไมเปน
ประเดยวกกอดคอจมนำาตายทงค คนทฝกวายนำาจนชำานาญแลว
เมอไปชวยคนกำาลงจมอยในหวงนำากปลอดภย ไมจมนำาตาย ผสำาเรจ
ประโยชนตนสงสดแลว เมอมาชวยเวไนยสตวทลอยคออยในหวงนำา
แหงกเลสกปลอดภย ไมจมหวงนำาแหงกเลสตาย (ไมเศราหมอง
เพราะลาภสกการะ ไมถกลาภสกการะครอบงำา) ไมมใครชวย
เวไนยสตวใหรอดพนจากสงสารวฏไดเสมอเหมอนพระสมมา
สมพทธเจามใชหรอ
พระวปสสนาจารยหลายรปผผานการทำาความเพยร
เฉพาะตนมายาวนาน แตเมอทานออกมาทำาหนาทแนะนำาพรำาสอน
กเทากบมาใหแสงสวางบอกทางพนทกขแกประชาชน แมทาน
เหลานนจะชวยไดไมแมนเหมอนพระพทธองคกตาม แตอยาง
นอยๆ กชวยใหพวกเขามอปนสย พบความสงบสขทางใจไดบาง
พระวปสสนาจารยทานทำางานหนกมาก อาตมภาพเหนหลวงพอ
พระอาจารยใหญภททนตะ อาสภมหาเถระ พระอาจารยมหา-
พรประดษฐ วรปตฏโต นงสอบอารมณตงแตเชาจรดเยน โยค
โยคนผลดเปลยนกนเขาไปรายงานผลการปฏบตอยตลอด อยางน
ไมเรยกวาชวยหรอ ทานยงเหนแกตวอยหรอเปลา ทอดทงสงคม
หรอไม
พระวปสสนาจารยชวยใหพวกเขามอปนสย ซงจะเปนไป
เพอความพนทกขนน มไดชวยเฉพาะวนน ยงชวยไปถงวนหนา
วปสสนาสาธต
92
มไดชวยเฉพาะชาตน ยงชวยไปถงชาตหนา และทสำาคญคอชวย
ยกระดบจตของเขาใหสงขน จากปถชนสอรยชน นนคอการชวย
อยางยงใหญ ตางจากทานบรจาคใหขาวปลาอาหารแกคนยากไร
หรอขอทานกชวยใหเขาอมไดเฉพาะวนน พรงนเขากหวอก ชวยได
เฉพาะวนน วนหนากตองชวยอก ชวยไมมทสนสด และทสำาคญ
มไดชวยยกระดบจตของเขาใหสงขนเลย จตวญญาณของเขากยง
เปนขอทานอยเหมอนเดม แนไมแนขอทานคนนนอาจโกรธแคน
กลบมาดาวาเมอเราหยดให เขาไดแตขอ ขอ และขอ เราชวยเขา
แตชวยทำาใหเขาเหนแกไดหรอเปลา ชวยใหเขาโลภมากขน ชวยให
เขาตกตำาทางจตวญญาณ
“โอย หลวงตาไมพดหรอกกบววกบควายเนย เหนอย อย
พรหมญาณดกวา”
อาตมภาพเขยนพารากราฟนเสรจ พอดหลวงตาเดนมา
เยยมแตเชา จงอานใหฟง พอหลวงตาฟงเสรจกออกมกเดด ใครโกรธ
โปรดตามไปเอาเรองหลวงตาทพรหมญาณธรรมาราม นครสวรรค
นะจะ (ขอพดตาม “หลวงพอนะจะ” สกหนอย) พระอาจารย
หลวงตาเจาสำานกพรหมญาณอาย ๗๒ ป บอกวา OK (ระหวาง
หลวงตาลกทง “ไมบรรทด” กบหลวงพอลกกรง “นะจะ” หลวงตา
ลกทงนาเลอมใสมากกวา)
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
93
มหลวงตามาแทรกสรางอารมณขำาเจบๆ แลว กอภปราย
ถงผลการปฏบตกนตอ ตามทบอกวา “ปจจตตง เฉพาะตน” แทท
จรงเกดผลเฉพาะตนหรอสงผลถงสงคมไดดวย
เมอทำากรรมฐานปรารภความเพยรเดนจงกรมสลบกบ
การนงสมาธอยอยางตอเนอง กระทงผปฏบตไดอารมณกรรมฐาน
สมผสสภาวธรรมบางประการ (ปสสทธ) ความเรารอนกระวน-
กระวายความฟงซานเบาบางจางคลายลง รสกกายสงบ จตสงบ
ดสหนาผองใส ทางกาย วาจากนมนวลออนโยน แสดงถงความ
เยอกเยน เปรยบเหมอนตนไมทรมครมใหรมเงาเยน คนเขาไป
อยอาศยกรสกปลอดภยเยนกายเยนใจ ฉนใด ผปฏบตธรรมจน
กายสงบ จตสงบ เยอกเยนกฉนนนเหมอนกน คนเขาไปนงใกลก
รสกเยนพดคยสนทนาไดอยางสบายใจ ไมรสกกลวเกรงเหมอนเขา
ไปหาผทรงอทธพล สงเกตดสวา เวลาเราเขาไปพบพระสปฏปนโน
จะรสกเยนไมรอน สมผสไดถงความเยอกเยนของทาน นนมไดสง
ผลดตอตนเพยงอยางเดยว หากแตยงสงผลดตอคนอนไดดวย ถาม
วา ถาคนในสงคมเปนคนเยน มใชคนรอนจะดไหม กตอบไดวา ด
และดมากๆ บานเมองของเราคงสงบรมเยนมากกวาน สงคมธรรม
“แผนดนธรรม แผนดนทอง” สรางสำาเรจไดดวยกรรมฐาน
แททจรงจดเรมตนของคนเราอยทภายในกอนออกไปส
ภายนอก ถาภายในดออกไปสภายนอกกด จะดภายในไดดจรงๆ
กตองมาทำาดกบกรรมฐานอบรมจตใจ “สจตตปรโยทปนำ ชำาระจต
วปสสนาสาธต
94
ของตนใหสะอาดขาวรอบ” เปนคำาสอนของพระพทธองคทเรา
ทองจำากนไดมใชหรอ จะชำาระจตใจใหสะอาดขาวรอบไดอยางไร
ถาไมมาทำากรรมฐานเจรญวปสสนา
ยงไปกวานน ผปฏบตธรรมจนกายสงบ จตสงบ กจะเกด
คณธรรม “มโนธรรมสำานก” ไดดยงกวาคนทไมปฏบต โดยเฉพาะ
หรโอตปปะละอายชวเกรงกลวตอบาป ซงเปนรากฐานของศลธรรม
และจรยธรรมทงปวง กรรมฐานทำาใหศลธรรมและจรยธรรมมนคง
ขน นาเชอถอมากยงขน เพราะเปนศลธรรมและจรยธรรมทเกดมา
จากใจจรงๆ มใชเกดจากการอบรมในหองเรยน ชวงทผานมาการ
อบรมศลธรรมและจรยธรรมตามโรงเรยนกตองบอกวา “ลมเหลว”
ใชไหม ศลธรรมและจรยธรรมเสอมโทรมอยางนาใจหาย กลายเปน
วาผปฏบตธรรมถงธรรมนนแหละททำาใหศลธรรมและจรยธรรม
ดขนกวาเดม ดตวอยางผปฏบตบรรลโสดาปตตผลส ทำาศลธรรม
และจรยธรรมใหมนคงหนกแนนเพยงไร ศล ๕ ของพระโสดาบน
บรบรณใชหรอไม การปลกฝงศลธรรมและจรยธรรมใหไดผลดจรงๆ
ตองปลกฝงอยในหองกรรมฐาน
อนง ระหวางพระวปสสนากบพระปาฐกหรอพระนกเทศน
พระวปสสนาพากเพยรปฏบตขดเกลากเลสอยแตเพยงผ เดยว
มไดออกเผยแผธรรมใหแกใครเลย สวนพระนกเทศนออกพดออก
เผยแผธรรมใหแกประชาชน ไทยธรรมทญาตโยมนำาไปถวายพระ
ทงสองรปทอยในสถานะตางกน มองเพยงผวเผนกดเหมอนวานำาไป
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
95
ถวายบำารงพระนกเทศนไดบญมากกวา เพราะชวยใหทานมเรยวแรง
กำาลงเผยแผธรรมไดดยงขน แตถามองตามหลกการของพระพทธ-
ศาสนาจรงๆ ถวายบำารงพระวปสสนาตางหากไดบญมากกวา พระ
วปสสนาผเพยรปฏบตขดเกลากเลสทำาใหทกษณาททายกถวายม
ผลมาก พระวปสสนาปฏบตเฉพาะตนมไดชวยเหลอใครกจรง แต
กลบชวยทำาใหทกษณาของทายกมผลมากกวาพระนกเทศนทบอก
วาตนเผยแผธรรมใหแกประชาชนเสยอก
ตามทวสชนามาน คงพอคลคลายความสงสยไดใชไหม แต
ถายงไมชดเจน (ไมเคลยร) สงสยอะไรกถามมา อาตมภาพยนด
วสชนา แตอาตมภาพคดวาอยาปลอยใหสงสยดกวา อยายนดกบ
วจกจฉาของตนเองเลย (ซอกแซกสงสยไปเรอย) เพราะธรรมชาต
ของวจกจฉาความสงสย สงสยเรองนเสรจมนกจะสงสยเรองนน
จากเรองนไปสเรองนน จากเรองนนไปสเรองโนน ขยายออกไป
เรอยๆ เรากจะเสยเวลากบการแสวงหาคำาตอบเสยเปลาๆ ปฏบต
กคอปฏบต จงคนหาคำาตอบดวยการปฏบต อยาคนหาคำาตอบ
ดวยปรยต คำาตอบรออยเบองหนานนแลว ขอใหเธอพากเพยร
ปฏบตไปเถด รบรอง “ปจจตตง” แจมแจงแนนอน
ถาเธอมาพรอมกบวจกจฉาความสงสย เธอจะกลบไป
พรอมกบความฟงซาน ถาเธอมาพรอมกบศรทธาเธอจะกลบไป
พรอมกบปญญา.
“...การปฏบตวปสสนา ๗ วน ๙ วน
ไปถงกาลยต ผปฏบตตองจากลา ลาพระ
วปสสนาจารยกลบบานทำาภารกจการงาน
ของตนตามเดม เรยกวา ลากรรมฐาน ขอ
หยดพกไวสกชวงหนง มไดลาขาดเพราะ
การปฏบตวปสสนาเปนกจตอเนองใน
ระยะยาว ไมเฉพาะชาตนยงขามไปถงชาต
หนาและชาตตอๆ ไป ไมสำาเรจกจบรรล
อรหตผลอยตราบใด กตองสมาทานปฏบต
กนอยตราบนน...”
ลากรรมฐาน
ในทสดปกแหงกาลเวลากสยายขยบไลชวงของการปฏบต
วปสสนา ๗ วน ๙ วนไปถงกาลยต ผปฏบตตองจากลา ลาพระ
วปสสนาจารยกลบบานทำาภารกจการงานของตนตามเดม เรยกวา
ลากรรมฐาน ขอหยดพกไวสกชวงหนง มไดลาขาด เพราะการปฏบต
วปสสนาเปนกจตอเนองในระยะยาว ไมเฉพาะชาตนยงขามไปถง
ชาตหนาและชาตตอๆ ไป ไมสำาเรจกจบรรลอรหตผลอยตราบใด ก
ตองสมาทานปฏบตกนอยตราบนน
กอนลากรรมฐาน มพธเลกๆ นอยๆ ซงถอเปนธรรมเนยม
ปฏบต คอ ผปฏบตอยในชดปฏบตตามเดม นำาดอกไมธปเทยน
เขาไปถวายพระวปสสนาจารย ถอยกลบมากราบดวยเบญจางค-
วปสสนาสาธต
98
ประดษฐ ๓ ครง ประนมมอระหวางทรวงอกนอมกายลงตงใจกลาว
คำาขอขมาวา
อาจะร เยปะมาเทนะ ทวารตตะเยนะ กะตง สพพง
อะปะราธง ขะมะถะ เม ภนเต
โทษผดพลาดทงหมดทขาพเจากระทำาทางกาย วาจา ใจ ใน
พระอาจารย ดวยความประมาทพลงเผลอ ขอทานพระอาจารย
โปรดใหอภยแกขาพเจาดวยเทอญ
พระวปสสนาจารยกลาววา
อะหง ขมาม ตะยาป เม ขะมตพพง
ขาพเจาใหอภย แมทานกควรใหอภยแกขาพเจาดวย
ผปฏบตรบวา
ขะมาม ภนเต
ใหอภยเชนกน ทานผเจรญ
เปลงวาจาสมาทานศล ๕ ไปตามลำาดบ
คนเดยวกลาววา
อะหง ภนเต วสงวสง รกขะณตถายะ ตสะระเณนะ สะหะ
ปญจะ สลาน ยาจาม
ทตยมป อะหง ภนเต วสงวสง รกขะณตถายะ ตสะระ-
เณนะ สะหะ ปญจะ สลาน ยาจาม
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
99
ตะตยมป อะหง ภนเต วสงวสง รกขะณตถายะ ตสะระ-
เณนะ สะหะ ปญจะ สลาน ยาจาม
สองคนขนไปกลาวพรอมกนวา
มะยง ภนเต วสงวสง รกขะณตถายะ ตสะระเณนะ สะหะ
ปญจะ สลาน ยาจามะ
ทตยมป มะยง ภนเต วสงวสง รกขะณตถายะ ตสะระ-
เณนะ สะหะ ปญจะ สลาน ยาจามะ
ตะตยมป มะยง ภนเต วสงวสง รกขะณตถายะ ตสะระ-
เณนะ สะหะ ปญจะ สลาน ยาจามะ
พระวปสสนาจารยหยบตาลปตรมาตงบงหนากลาวนำา ให
วาตาม
นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมา สมพทธสสะ
นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมา สมพทธสสะ
นะโม ตสสะ ภะคะวะโต อะระหะโต สมมา สมพทธสสะ
พทธง สะระณง คจฉาม
ธมมง สะระณง คจฉาม
สงฆง สะระณง คจฉาม
ทตยมป พทธง สะระณง คจฉาม
ทตยมป ธมมง สะระณง คจฉาม
ทตยมป สงฆง สะระณง คจฉาม
วปสสนาสาธต
100
ตะตยมป พทธง สะระณง คจฉาม
ตะตยมป ธมมง สะระณง คจฉาม
ตะตยมป สงฆง สะระณง คจฉาม
ปาณาตปาตา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม
อะทนนาทานา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม
กาเมส มจฉาจารา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม
มสาวาทา เวระมะณ สกขาปะทง สะมาทยาม
สราเมระยะมชชะปะมาทฏฐานา เวระมะณ สกขาปะทง
สะมาทยาม
พระวปสสนาจารยกลาวสรปศล ไมตองวาตาม
อมาน ปญจะ สกขาปะทาน สเลนะ สคะตง ยนต สเลนะ
โภคะสมปะทา สเลนะ นพพตง ยนต ตสมา สลง วโสธะเย ฯ
พระวปสสนาจารยใหโอวาทและใหพร
ยะถา วารวะหา…มะณโชตระโส ยถา
สพพตโย…อาย วณโณ สขง พะลง ฯ
กราบดวยเบญจางคประดษฐ ๓ ครง กลบมาเกบเสอผา
ของเครองใชใสกระเปา ทำาความสะอาดหองพกและบรเวณรอบๆ
ใหเรยบรอย นำากญแจไปคนใหแกเจาหนาท เดนทางกลบบาน.
บทสงทาย
วปสสนาเปนกจอาศยแรงบวกของศรทธาจงจะสามารถ
ปฏบตได คดดสวา คนไมเคยทำาอะไรชาๆ มาทำาชาๆ ยนเฉยๆ
นงนงๆ กำาหนด “พองหนอ” “ยบหนอ” “ขวายางหนอ” “ซายยาง
หนอ” “ยนหนอ” ตองฝนอารมณความรสกของตนจะเปนอยางไร
ผเรมปฏบตบางคนออกอาการหยกหยกกระสบกระสาย นง ๓๐
นาท เหมอนนง ๓ ชวโมง เมอไหรมนจะหมดเวลาเสยท
การปฏบตวปสสนานอกจากจะอาศยศรทธาความเชอแลว
ยงอาศยขนตความอดทนดวย ขณะปฏบตตองตงอยในความอดทน
บางครงถงกบบอกตวเองวา ถามนจะตายกใหมนตายตรงนแหละ
แททจรงการปฏบตในชวงเรมตนดวยการเดน ๓๐ นาท สลบกบ
วปสสนาสาธต
102
การนง ๓๐ นาทนน รางกายสามารถทำาไดสบายๆ ไมเกดผลเสย
ตอสขภาพเลย แตททำาไมไดเพราะใจมนไมยอมทำา อดทนสอารมณ
ความรสกของตวเองไมไหว หงดหงด งนงาน ฟงซาน รำาคาญใจ
ทำาไมเราตองมาปฏบตธรรม เพราะฟงซานใชหรอไม ถา
เราสงบนงอยในอารมณหนงไมซดสายเลย จะมาปฏบตทำาไม แต
เพราะหงดหงดงาย ฟงซานบอย จงตองมาปฏบต และทสำาคญ
คอเพราะเรามกเลสอย ถาหมดกเลสเปนพระอรหนตคงไมตองมา
ปฏบต ตนยงตกอยใตกระแสกเลส โลภ โกรธ หลง แสดงพฤตกรรม
ไปตามอำานาจของมน ผลทไดรบคอความทกขรอน พจารณาเหน
โทษอยางนจงตองปฏบตขดเกลาใหมนเบาบางลงบาง แมไมสามารถ
กำาจดไดอยางเดดขาดกตาม
เราอาจเรยกกจแหงการปฏบตวปสสนาอกนยหนงวา “กจ
แหงการกำาจดกเลส” ซงไมมกจอนใดยงไปกวา (นาปรำ อตถตตาย)
กจแหงการกำาจดกเลสนอาศยความเพยรโดยตรง ดงพทธดำารสวา
“อรยสาวกในธรรมวนยนเปนผปรารภความเพยรเพอละ
อกศลธรรม และเพยรเพอความถงพรอมแหงกศลธรรม มกำาลง
บากบนมนคง ไมทอดธระในกศลธรรมทงหลาย”
บาปอกศลธรรมทงหลายละไดดวยความเพยร ทำาความ
เพยรเพอละจรงๆ จๆ จะใหละจะใหปลอยวางโดยไมทำาความเพยร
เลย จะละจะปลอยวางไดอยางไร บาปอกศลธรรมทงหลายนนม
พระมหาอเทน ปญญาปรทตต
103
กำาลง อยากละกเลส แตไมมกำาลง จะละไดอยางไร อยากปลอยวาง
แตไมมกำาลง จะปลอยวางไดอยางไร ออนแอเมอใด ถกมนครอบงำา
เมอนน ตองมกำาลงตอรองหรอเหนอกวา มฉะนนกตกเปนทาส
ของมนอยรำาไป เหมอนคนตดบหรเหนโทษของมนตองการละ
ตองจรงจงกบตวเองพยายามละจรงๆ มฉะนนกแพมนอยรำาไป
(รวาละไมไดกลดลงบาง)
ดวยเหตน เราจงตองมาปฏบตวปสสนาทำาความเพยรกน
เมอรวาตนมาปฏบตวปสสนาเพยรเพอละกเลสบาปอกศล-
ธรรมทงหลายกพงระวงสงวรอยเสมอ อยาใหกเลสกำาเรบแสดงออก
มาเหมอนคนทวไป ปฏบตแลวกเลสควรลดลงมใชเพมขน อตตา
ตวตนควรลดลงมใชเพมขน หากกเลสยงมากอตตายงโตอยเหมอน
เดม หรอเพมขนมากกวาเดม ปฏบตมามากมายขนาดไหนกไมม
ความหมาย
อยางไรกตาม กเลสไดครอบครองเรามาเปนเวลายาวนาน
ใชจะขดเกลาใหเบาบางลดละกนไดงายๆ ปฏบตเพยงไมกวน ๗ วน
๙ วนนถอวานอยมาก หลงจากลากรรมฐานกลบไปอยบานทำางาน
ตามปกต ขอใหมสตใหมาก ขณะโกรธใหรตววาโกรธ ขณะโลภให
รตววาโลภ ขณะหลงใหรตววาหลง มสตระงบยบยงไมพลาดพลง
แสดงไปตามอำานาจของมน และรถงจตวากำาลงคดอะไรอย ดหรอ
ราย หากรวาจตคดปรงแตงไปในทางอกศลกพยายามหกหามเสย
ทำาไดอยางนถอวาดนกหนาในภาวะฆราวาสผครองเรอน
วปสสนาสาธต
104
วปสสนาเปนกจตอเนองในระยะยาว ไมเฉพาะชาตนยง
ขามไปถงชาตหนาและชาตตอๆ ไป ขอใหถอเปนหนาทของชวต
อยางหนง ไมวาจะอยทใด วางกกำาหนด มเวลากปฏบต ทำาไปเรอยๆ
ไมละทง เมอไมละทงทำาอยเรอยๆ อยางน ในทสดยอมบรรลผล
ระยะทางหลายรอยพนล เรมตนทกาวแรกและกาวตอๆ ไป
หากขยนหมนเดนไมหยด ในทสดยอมถงจดหมายปลายทาง.
Recommended