Vorlesung Bauskulptur des Mittelalters Geschichte – Methoden – Paradigmen PD Dr. Jens Rüffer...

Preview:

Citation preview

Vorlesung

Bauskulptur des MittelaltersGeschichte – Methoden – Paradigmen

PD Dr. Jens RüfferInstitut für Kunstgeschichte

Konnten illiterati wirklich Bilder lesen?

Anmerkungen zur Geschichte eines mittelalterlichen Topos.

Jens Rüffer

Inhaltliche Bezüge

I. Schrift als Schmuckform

Moissac, Kreuzgang Lugo, nördliches Querhausportal

I. Schrift als Schmuckform

St-Trophime, Detail

St-Trophime

Arles

II. Weiheinschriften

Santiago de Compostela

St-Denis

III. Bauinschriften: Meister & Stifter

Toulouse, St-Sernin, Hochaltar Bernardus Gelduinus me fecit.

Moissac, Kreuzgang

III. Bauinschriften: Meister und Stifter

St-Gilles-du-Gard, Westfassade

Sangüesa, SüdportalConques

III. Bauinschriften: Meister & Stifter

Santiago de Compostela, Pórtico de la Gloria

III. Bauinschriften: Meister & Stifter

Santiago de Compostela Umgangschor Alfons VI.

Santiago de CompostelaUmgangschor, Bf. Diego Pelaéz

IV. theologische Inschriften

Autun, St-Lazare, Westportal

Autun, St-LazareMandorla:OMNIA * DISPONO * SOLVS MERITOSQue CORONO:QVOS SCELVS EXECET * ME IVDICE PENA COERCET.Ich allein ordne alles und kröne die Gerechten (die, die es verdient haben),Strafe bezwingt, durch mich als Richter, diejenigen, die Verbrechen begehen.

QVISQue RESVRGET ITA : QVEM Non TRHAIT (trahit) IMPIA VITA ET LVCEBIT EI SINE FINE LVCERNA DIEI

Derjenige wird auferstehen, der sich nicht durch ein unfrommes Leben hat verleiten lassen. Das Licht des Tages wird ohne Ende für ihn scheinen.

TERREAT HIC TERROR QVOS TERREVS ALLIGAT ERROR NAM FORE SIC VERVM NOTAT HIC HORROR SPECIERVm

Möge dieser Schrecken die schrecken, die der irdische Fehler bindet. Denn das Grauen, das in dieser Weise (hier) zu sehen ist, bezeichnet wahrhaft, was kommen wird.

GISLEBERTVS ME FECIT.

Funktion

Lugo, Kathedrale, nördliches Querhausportal

DISC(i)PVLVS DomiNI * PLACIDE DANS / MEMBRA QVIECI (quieti) DUM CVBAC (cubat) IN CENA / CELESTIA VIDIC (vidit) AMENA.

Der Jünger des Herrn gibt friedlich die Glieder zur Ruhe. Während er beim Mahl schläft, sieht er die lieblichen himmlischen Dinge.

II. Schrift als Hinweis & Verweis

San Isidoro, León

Moissac, Nordportal

Graphische Formen

Santiago de Compostela, Weihekreuz

Santiago de Compostela, Chorumgang, Kapitell Alfons VI

Regnante principe Ade(f)onso constructum opus

Moissac, Kreuzgang

S(an)c(tu)s Duran(d)us Ep(iscopu)s Tolosanus et Abb(a)s Moisiaco

Toulouse, St-Sernin, Porte Miègeville

+SCS+PETRVS+APLS

Conques, Westportal

Theologisch-programmatische Inschriften

I. Einfach benennend

Santo Domingo de Silos, Kreuzgang, Ungläubige Thomas

Toulouse, St-Sernin, Porte Miègeville

Santiago de Compostela, Puerta de las Platerías

Moissac, KreuzgangCherubim

Conques, KircheSte Gabriele

II. Thematisch erklärend

AD DEXTRA(M) PATRIS CHERVBIN STAT CUNCTIPOTENTIS

Toulouse, St-Sernin, heute im Chorumgang

POSSIDET INDE SACRAM SERAFIN SINE FINE SINISTRAM

Toulouse, St-Sernin, Porte Miègeville

MAGVS ARTE FVRENS MAGICA SIMON IN SVA ARMA OCCIDIT

Santiago de Compostela, Puerta de las Platerías

SVRGIT HABRAHA(M) EX TVMVLO

TRA(N)SFIGV(RATI)O IHESV

Toulouse, Musée Augustins, Kapitell von La Daurade

TRANSFIGVRATIO D(O)M(IN)I

Santiago de Compostela, Puerta de las Platerías, hl. Jakobus

HIC IN MONTE IHESVM MIRATVR GLORIVICATVM

ANF(ONS)VS REX

PAX VOBISCVM

Estella, San Miguel, Nordportal, Drei Marien am Grabe

REXnON EST hIC

MARIA MAGDALENA / MARIA JACOBI ET ALTERA MARIA

III. Theologisch verweisend

Toulouse Saint-Sernin, Hochaltar

+ BERNARDVS GELDVINVS ME F[E]C[I]T.

Altarinschrift

+: IN NOMI[NE DOMINI] N[OST]RI : IH[ES]V : XPI [Christi] : HOC : ALTARE : FECERVNT : CONSTITVI : CONFRATRES [:] BEATI : MARTIRIS : SATVRNINI : IN : QVO : DIVINV[M] : CELEBRETVR : OFFICIV[M].

AD SALVT[EM] [A]NIMARV[M] SVARV[M] : ET OM[N]IVM : D[E]I : FIDELIVM : AM[EN] + SATVRNINE : DEI : CONFESSO.

R : ET : INCLITE : MARTIR : NOMINE : PRO : XPI [Christi] : QVI : TAVRO : TRACTVS : OBIISTI : VRBE : TOLOSANA : DV[M] : CORRIPIS : ACTA : P[RO]FANA : VOTA [:] TVAE : PLEBIS : FER : AD : AVRES

OM[NI]P[OTEN]TIS : V[T : EI SI]T GRATVS : QVOD : IN : HAC : ARA : CELEBRATVR : + BERNARDVS GELDVINVS ME F[E]C[I]T.

Estella, San Miguel Nordportal, Tympanon

NEC DEVS EST NEC HOMO PRESENS QVAM CERNIS IMAGO SET DEVS EST ET HOMO QVEM SACRA FIGVRAT IMAGO

San Isidoro, León

zur Rechten Christi: BENEDICAT NOS D(OM)I(NU)S

zur Linken Christi: DE SEDE MA(I)ESTATIS

Kapitell im Langhaus, Segnender Christus

Vézelay, Ste-Madeleine, Vorhalle; Johannes der Täufer am Trumeau

Sockelinschrift:

AGNOSCANT OMneS QVIA DICITVR ISTE IOHanneS + (Cum RETINET) POPuLuM DEMONSTRANS INDICE XP[istu]M.

Alle mögen erkennen, dass diese (Darstellung) auf Johannes verweist, als er das Volk zurückhält, indem er mit dem Zeigefinger auf Christus zeigt.

Conques, Westportal

Inschriften Bauskulptur

Inhaltlicher Bezug

Keiner (Ornament) Weiheinschrift (apotropäisch; dokumentarisch) Bauinschrift (dokumentarisch; memorial) theologisch

Funktion

ornamental hinweisend, bennenend verweisend literarisch, mit oder ohne Metrum

graphische Form

Buchstabenform Buchstabenfolge, Worttrennung Suspension Kontraktion

Recommended