Wykłady dr Adam Salomon - akademor.webd.plakademor.webd.pl/download/ET_w01.pdf · makroekonomia,...

Wykłady

dr Adam SalomonKatedra Transportu i Logistyki

Wydział NawigacyjnyUniwersytet Morski w Gdyni

Ekonomika TransportuTEMATYKA WYKŁADÓW

1.Transport jako przedmiot badań ekonomicznych

2.Ekonomiczne i pozaekonomiczne determinanty działalności transportowej

3.Transport jako dział gospodarki narodowej

4.Popyt na usługi transportowe

5.Podaż usług transportowych

6.Przedsiębiorstwa transportowe

7.Rynek usług transportowych

8.Konkurencja w transporcie

9.Koszty w transporcie

10.Ceny usług transportowych

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 2

ET - LITERATURA

•A. Koźlak, Ekonomika transportu. Teoria i praktyka gospodarcza, Wydawnictwo UG, Gdańsk 2008;

•L. Prochowski, A. Żuchowski, Technika transportu ładunków, WKiŁ, Warszawa 2009.

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 3

Ekonomika TransportuZASADY ZALICZENIA PRZEDMIOTU

▪ Ćwiczenia: brak

▪ Wykłady:

- obecność nieobowiązkowa;

- egzamin pisemny (test podczas sesji egz.).

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 4

Wykład 01

Transport jako przedmiot badań ekonomicznych

dr Adam SalomonKatedra Transportu i Logistyki

Wydział NawigacyjnyUniwersytet Morski w Gdyni

Podstawowe pojęcia związane z transportem (1/2)

Transport - proces technologiczny wszelkiego przenoszenia na odległość, czyli przemieszczania osób, przedmiotów i energii (Tarski) – znaczenie czynnościowe (synonimy przewożenie, przemieszczanie);

Transport – technicznie, organizacyjnie i ekonomicznie wydzielone z innych czynności, celowe przemieszczanie wszelkich ładunków i osób (Madeyski) – znaczenie podmiotowe;

TRANSPORT – działalność człowieka, której celem jest przemieszczanie w przestrzeni osób i ładunków przy użyciu odpowiednich środków transportu.

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 6

Podstawowe pojęcia związane z transportem (2/2)

Komunikacja:

▪ porozumiewanie się ludzi między sobą (wszelkie formy łączności: list, Internet, telefon, SMS, MMS, przekaz ustny);

▪ połączenia, których cechą jest trwałość (powiązania drogami komunikacyjnymi, przewozy osób i ładunków, które cechuje regularność i powszechna dostępność);

Łączność:

▪ forma komunikacji, ale obejmuje tylko przepływ informacji, przesyłanie i przekazywanie pieniędzy, przesyłanie paczek.

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 7

Klasyfikacja transportu - pionowa

▪ kryterium podziału: środowisko, w którym odbywa się ruch środka transportu (rodzaj drogi transportowej) i technika poruszania się po niej (tzn. środek transportu), charakter techniczno-eksploatacyjny.

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 8

Transport

lądowy

samo-chodo-

wy

kolejo-wy

rurocią-gowy

wodny

morskiżeglugaśródląd

owa

powietrzny

lotniczykosmi-czny

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 9

Klasyfikacja transportu – pozioma (obejmuje podział transportu na rodzaje w zależności od przyjętego kryterium)

1. przedmiot przewozu: transport osób i ładunków;

2. względy organizacyjno-funkcjonalne: transport regularny i nieregularny;

3. organizacja przewozów (ciągłość procesu transportowego): transport bezpośredni i pośredni (łamany, multimodalny, intermodalny, kombinowany);

4. zasięg geograficzny: transport krajowy (wewnątrzzakładowy, międzyosiedlowy, podmiejski, wewnątrzregionalny, międzywojewódzki, międzyregionalny) i międzynarodowy (kontynentalny, międzykontynentalny);

5. odległość przewozu: transport bliskiego, średniego i dalekiego zasięgu;

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 10

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 11

Klasyfikacja transportu – pozioma cd.

▪dostępność dla użytkownika: transport publiczny, branżowy, własny;

▪forma własności: transport państwowy, komunalny, spółdzielczy, prywatny.

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 12

Miejsce ekonomiki transportu w naukach ekonomicznych

• Ekonomika transportu – jedna z wielu dyscyplin działowych ekonomii (ogólna teoria ekonomii jest jej podstawą teoretyczną);

• Ekonomika transportu – nauka interdyscyplinarna (mikroekonomia, makroekonomia, ekonomika przedsiębiorstw, ekonomika rozwoju, gospodarka przestrzenna, teoria dobrobytu);

• W ramach ekonomiki transportu wykształciły się ekonomiki gałęziowe (badają zjawiska gospodarcze w poszczególnych gałęziach transportu i w przedsiębiorstwach transportowych - ekonomika transportu samochodowego, kolejowego, lotniczego, morskiego itp.).

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 13

Miejsce ekonomiki transportu w naukach ekonomicznych cd. (model dwustronnych wzajemnych powiązań)

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 14

Ekonomia

Ekonomika transportu

Ekonomiki gałęziowe

Ekonomia formułuje prawa dla

ekonomiki transportu, a ta

dostarcza ekonomii praktycznych

szczegółów.

Ekonomika transportu przekazuje

ogólne prawa ekonomiczne,

uwzględniając specyfikę

transportu, do ekonomik

gałęziowych, skąd otrzymuje się

szczegóły praktyczne, na

podstawie których można ustalić

pewne prawidłowości

występujące w całej branży.

Prawa ekonomiczne w transporcie– 5 PRAW TRANSPORTOWYCH WG EMILA SAXA

Prawo intensywności transportu (1/5)

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 15

• Prawo intensywności transportu – tempo rozwoju transportu powinno być zgodne z intensywnością rozwoju wszystkich działów gospodarki;

Prawa ekonomiczne w transporcie– 5 PRAW TRANSPORTOWYCH WG EMILA SAXA

Prawo integracji transportu (2/5)

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 16

• Prawo integracji transportu – rozdrobniony popyt na usługi transportowe zostaje zintegrowany w określonej, rozsądnie ograniczonej liczbie inwestycji transportowych (chodzi o racjonalizację nakładów inwestycyjnych w transporcie i lepsze wykorzystanie inwestycji już funkcjonujących);

Prawa ekonomiczne w transporcie– 5 PRAW TRANSPORTOWYCH WG EMILA SAXA

Prawo kierunkowości transportu (3/5)

• Prawo kierunkowości transportu – transport dokonywany jest po drodze o najniższych kosztach transportu, czyli po drodze najkorzystniejszej ekonomicznie, a nie po drodze najkrótszej geometrycznie;

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 17

Prawa ekonomiczne w transporcie– 5 PRAW TRANSPORTOWYCH WG EMILA SAXA

Prawo kosztów transportu (4/5)

• Prawo kosztów transportu – korzystne jest rozszerzenie rozmiarów przewozu, aż do pełnego wykorzystania zdolności przewozowej danych obiektów i środków transportu (duże koszty stałe – niezależne od wielkości przewozu);

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 18

Prawa ekonomiczne w transporcie– 5 PRAW TRANSPORTOWYCH WG EMILA SAXA

Prawo cen transportu (5/5)

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 19

• Prawo cen transportu – koszty jednostkowe przewozu zależą od cen zastosowanych za te usługi (odwrotnie niż w innych działach gospodarki, gdzie ceny dóbr i usług zależą od kosztów ich produkcji).

Zakres badań ekonomiki transportu

• Zakres przedmiotowy (ujmuje się w trzech grupach):

› gałęzie transportu – transport samochodowy, morski, kolejowy itp.; bada się specyfikę ekonomiczną, techniczną, organizacyjną i funkcjonalną poszczególnych gałęzi, zależności komplementarne i substytucyjne między nimi;

› występujące formy transportu, zróżnicowane pod względem:

- rodzaju usług;

- form własności;

- statusu transportu;

- zasięgu działania;

- technologii przewozowych,

› wyposażenie transportowe kraju.

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 20

Zakres badań ekonomiki transportu cd.

•Zakres podmiotowy odnosi się do wszelkich podmiotów które są punktem odniesienia różnorodnych problemów transportowych, zaliczamy do nich:

› przedsiębiorstwa świadczące zarobkowo usługi transportowe;

› podmioty eksploatujące środki transportowe na użytek własny;

› użytkowników transportu;

› organa administracji państwowej.

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 21

Zakres badań ekonomiki transportu cd.

• Zakres problemowy (w zależności od punktu obserwacji):

problemy makroekonomiczne:1. efektywność inwestycji transportowych;

2. wpływ transportu na zagospodarowanie przestrzenne;

3. wpływ transportu na wzrost gospodarczy;

4. wyposażenie transportu w czynniki produkcji;

5. wycena kosztów zewnętrznych transportu, poprawa bezpieczeństwa przewozów i zmniejszenie szkodliwego wpływu transportu na środowisko;

6. analiza kosztów utrzymania i eksploatacji infrastruktury oraz kalkulacji opłat za korzystanie z niej;

7. kształtowanie systemów transportowych, badanie tendencji rozwojowych;

8. kierunki polityki transportowej;

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 22

Zakres badań ekonomiki transportu cd.

• Zakres problemowy (w zależności od punktu obserwacji):

problemy z perspektywy przedsiębiorstw transportowych (mikroekonomiczne):

1.opłacalność świadczenia usług transportowych;

2.finansowanie działalności bieżącej i inwestycji rozwojowych;

3.zachowanie się przedsiębiorstw transportowych na rynku;

4.efektywność wdrażania innowacyjnych rozwiązań.

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 23

Metodologia ekonomiki transportu(cechy charakterystyczne metod i instrumentów

badawczych)

• Aplikacja ogólnych zasad ekonomii w transporcie:

1. analiza relacji popyt-podaż na rynku usług transportowych;

2. badanie rentowności w skali przedsiębiorstwa;

3. badanie uwarunkowań makroekonomicznych funkcjonowania transportu (ruch cen, skala opodatkowania czynników produkcji i świadczonych usług);

4. ocena opłacalności przedsięwzięć rozwojowych;

5. ocena wpływu transportu na bilans płatniczy kraju.

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 24

Metodologia ekonomiki transportu cd.

•Tworzenie specyficznych dla transportu narzędzi pomiaru:

1.użycie specyficznych mierników: wielkości produkcji (kilometry, tonokilometry, pasażerokilometry, tonokilometry na 1 km sieci), charakteryzujących eksploatację taboru (wozokilometry, wozogodziny);

2.wzbogacenie ogólnych formuł rachunku ekonomicznego aspektami specyficznymi dla transportu (natężenie przewozów wyrażone liczbą pojazdów na dobę).

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 25

Metodologia ekonomiki transportu cd.

• Tworzenie rozbudowanego zestawu wskaźników analizy ekonomicznej (specyficznych dla transportu):

› wskaźniki wykorzystania majątku;› wskaźniki wykorzystania zdolności ładunkowej;› wskaźniki rozproszenia przewozów w czasie (sezonowość);› wskaźniki rozmieszczenia przestrzennego.

• Stosowanie specyficznych metod ewidencjonowania stanu istniejących i zachodzących procesów:

› ankietowanie firm przewozowych;› badania ankietowe i wywiady wśród użytkowników usług transportowych;› obserwacje natężenia ruchu na drogach;› rejestracja miejsc i przyczyn powstawania wypadków.

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 26

Metodologia ekonomiki transportu cd.

1. Konstruowanie specyficznych modeli analizy;

2. Budowanie modeli analizy symulacyjnej przewidywanych wyników takich przedsięwzięć, jak: inwestycje infrastrukturalne i taborowe, zmiany strukturalne i organizacyjne.

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 27

Dziedziny naukowe zajmujące się transportem

1. ekonomika transportu

2. geografia transportu

3. historia transportu

4. prawo transportowe

5. logistyka

6. technika

7. ekologia

8. informatyka

9. organizacja i zarządzanie

10. marketing

11. statystyka

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 28

Ekonomika Transportu dr Adam Salomon 29

Dziękuję za uwagę.Zapraszam na kolejne zajęcia.