γεγονότα περιόδου 1945 1965

*Πολιτικές ,

κοινωνικές και

οικονομικές

εξελίξεις

Η ΕΛΛΑΔΑ 1945 - 1965

*Η περίοδος 1944-1965 σημαδεύτηκε από τα πάθη του εμφύλιου πολέμου στον ελλαδικό χώρο και τη γενίκευση του ψυχρού πολέμου σε διεθνές επίπεδο και προετοίμασε την επιβολή στρατιωτικής δικτατορίας (1967-1974).

*

* Αμέσως μετά την Απελευθέρωση, η

απόφαση της κυβέρνησης εθνικής

ενότητας για αφοπλισμό μόνο του

ΕΛΑΣ προκάλεσε την αντίδραση

του ΕΑΜ, που οργάνωσε

συλλαλητήριο διαμαρτυρίας στο

κέντρο της Αθήνας (3 Δεκεμβρίου

1944). Οι συγκεντρωμένοι

δέχτηκαν πυρά και περίπου 30

άνθρωποι σκοτώθηκαν. Οι

συγκρούσεις γενικεύτηκαν και για

πάνω από ένα μήνα η πρωτεύουσα

θύμιζε πεδίο μάχης. Οι

εχθροπραξίες έληξαν με ήττα των

ΕΑΜικών δυνάμεων από τον

κυβερνητικό στρατό που

υποστηριζόταν και από δυνάμεις

των βρετανών.

* Τα λεγόμενα «Δεκεμβριανά» ήταν

η πρώτη φάση του μετέπειτα

εμφυλίου πολέμου.

* 12 Φεβρουαρίου 1945 υπογράφτηκε, από την κυβέρνηση και το ΕΑΜ, συμφωνία ειρήνης στη Βάρκιζα της Αττικής. Με βάση τους όρους της, δινόταν αμνηστία για ορισμένα από τα αδικήματα που διαπράχθηκαν κατά τα Δεκεμβριανά και προβλεπόταν ότι ο ΕΛΑΣ θα διαλυόταν, θα οργανωνόταν νέος εθνικός στρατός, θα διασφαλίζονταν οι ελευθερίες όλων των πολιτών, θα γινόταν δημοψήφισμα για να αποφασίσει ο λαός αν θα επιστρέψει ή όχι ο βασιλιάς και θα απομακρύνονταν από τις κρατικές υπηρεσίες όσοι συνεργάστηκαν με τη μεταξική δικτατορία και τους κατακτητές.

*Η συμφωνία της Βάρκιζας δεν έφερε την ειρήνευση, επειδή κύριες ρυθμίσεις της δεν εφαρμόστηκαν. Αντιθέτως, εξαπολύθηκαν διώξεις σε βάρος αριστερών πολιτών, που έγιναν με την ανοχή, κάποτε και με την ενθάρρυνση, της κυβέρνησης.

*Στις αρχές του 1946, τόσο η Δεξιά όσο και η Αριστερά κινούνταν, πλέον, στη λογική της ένοπλης σύγκρουσης. Σε αυτό το κλίμα, ένα, αμφίβολης γνησιότητας, δημοψήφισμα (Σεπτέμβριος 1946) επέτρεψε την επιστροφή στην Ελλάδα του Γεώργιου Β’, τον οποίο διαδέχθηκε, μετά τον θάνατό του (1947), ο αδερφός του Παύλος. Παράλληλα, στην ύπαιθρο συγκροτούνταν ένοπλες αριστερές ομάδες που πήραν την ονομασία Δημοκρατικός Στρατός Ελλάδας (Δεκέμβριος 1946).

*Παράλληλα,

δημιουργήθηκαν

στρατόπεδα

συγκεντρώσεως, στα

οποία οδηγήθηκαν

χιλιάδες αριστεροί

πολίτες. Tο μεγαλύτερο

από αυτά ήταν στη

Μακρόνησο, ένα έρημο

νησί απέναντι από το

νότιο άκρο της Aττικής.

Το ΚΚΕ και το ΕΑΜ

κηρύχθηκαν παράνομα

(τέλη 1947).

* Στις αρχές του 1947 οι ΗΠΑ

ανακοίνωσαν την πρόθεσή τους να

αναλάβουν ενεργό ρόλο στην Ελλάδα

(δόγμα Τρούμαν). Οι ΗΠΑ επιδίωκαν

να περιορίσουν τη σοβιετική

επιρροή, καθώς εκτιμούσαν ότι η

Σοβιετική Ένωση προέτρεπε το ΚΚΕ

σε σύγκρουση. Οι Σοβιετικοί,

ωστόσο, δεν αναμείχθηκαν, άμεσα,

στον ελληνικό Εμφύλιο.

*Η αμερικανική επέμβαση και η ρήξη

Σοβιετικής Ένωσης-Γιουγκοσλαβίας

(που στέρησε τον Δημοκρατικό

Στρατό από ένα σημαντικό στήριγμα,

τη γιουγκοσλαβική βοήθεια) άλλαξαν

τα δεδομένα του Εμφυλίου. Τελικά, ο

κυβερνητικός στρατός, υπό την

ηγεσία του στρατηγού Αλέξανδρου

Παπάγου, απώθησε τον Δημοκρατικό

Στρατό προς τα ελληνοαλβανικά

σύνορα και τον νίκησε (Αύγουστος

1949).

*

Ο Εμφύλιος άφησε πίσω του

περίπου 50.000 νεκρούς,

περίπου 80.000 πολιτικούς

πρόσφυγες, που κατέφυγαν στις

χώρες της Α. Ευρώπης, 700.000

ανθρώπους που υποχρεώθηκαν

να εγκαταλείψουν τα σπίτια

τους και τεράστιες υλικές

ζημιές. Επιπλέον, ο Εμφύλιος

άνοιξε ένα βαθύ χάσμα ανάμεσα

στους Έλληνες το οποίο

σφράγισε τη μεταπολεμική

ελληνική κοινωνία.

*

Μετά από τον εμφύλιο η

βασιλευόμενη κοινοβουλευτική

δημοκρατία παρουσίαζε σοβαρές

δυσλειτουργίες.

Οι πολίτες, που κρίνονταν ύποπτοι

αριστερών φρονημάτων στέλνονταν

στις φυλακές και στα στρατόπεδα

εξορίας. Κάποιοι εκτελούνταν. Το

κράτος απαιτούσε την υπογραφή

«δηλώσεων νομιμοφροσύνης». To

σύνταγμα του 1952, αν και

παραχωρούσε πολιτικά δικαιώματα

και στις γυναίκες, ήταν αυταρχικό

και κάλυπτε, νομικά, αυτές τις

αντιδημοκρατικές πρακτικές.

Στο πλαίσιο αυτό, σχηματίστηκαν,

την περίοδο 1949-1952, διάφορες

κυβερνήσεις που έμειναν για λίγο

στην εξουσία.

* Στην πολιτική σκηνή το διάστημα

1955 – 1963 δεσπόζει ο Κων/νος

Καραμανλής και το κόμμα της

ΕΡΕ.

*Μεγαλύτερο νόμιμο κόμμα της

Αριστεράς ήταν η Ενιαία

Δημοκρατική Αριστερά (ΕΔΑ), που

ιδρύθηκε το 1951.

* Η εκλογική νίκη της ΕΡΕ, το

1961, αμφισβητήθηκε έντονα.

Παράλληλα, αναπτύχθηκαν

σημαντικοί κοινωνικοί αγώνες. Σε

αυτό το κλίμα, παρακρατικοί

δολοφόνησαν, με τη συνεργασία

της αστυνομίας (όπως

αποδείχτηκε στη δίκη που

ακολούθησε), τον βουλευτή της

ΕΔΑ Γρηγόρη Λαμπράκη στη

Θεσσαλονίκη (1963). Ο Κ.

Καραμανλής, παραιτήθηκε (1963)

και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι

(1964).

*Τη διετία 1963 – 1965 αναλαμβάνει πρωθυπουργός της χώρας ο Γεώργιος Παπανδρέου ηγέτης της Ένωσης Κέντρου.

*ο Γ. Παπανδρέου έλαβε μέτρα ανακούφισης των ασθενέστερων τάξεων, κατάργησε ορισμένα από τα πιο αυταρχικά μέτρα σε βάρος της Αριστεράς και προσπάθησε να περιορίσει τις αμερικανικές επεμβάσεις στη χώρα. Σε συνεργασία με τον παιδαγωγό Ευάγγελο Παπανούτσο, επιχείρησε να προωθήσει καίριες αλλαγές στα εκπαιδευτικά πράγματα, όπως τη θέσπιση της δωρεάν παιδείας, την καθιέρωση της δημοτικής γλώσσας και γενικότερα τον εκδημοκρατισμό και εκσυγχρονισμό της εκπαίδευσης.

*Το 1965 ξέσπασε σοβαρή κρίση

στις σχέσεις του Γ. Παπανδρέου με

τον βασιλιά Κωνσταντίνο, που είχε

ανέβει στον θρόνο το 1964.

* Ο βασιλιάς φοβήθηκε ότι με τις

αλλαγές που έκανε ή δοκίμαζε να

κάνει ο Γ. Παπανδρέου,θα έχανε

τον έλεγχο του στρατού, του

κύριου στηρίγματός του. Με

πρόσχημα, λοιπόν, καταγγελίες

της αντιπολίτευσης ότι δήθεν στον

στρατό δρούσε, με την ανοχή της

κυβέρνησης Παπανδρέου, μια

αντιβασιλική οργάνωση

αξιωματικών, ο Κωνσταντίνος

αξίωσε να επιλέξει ο ίδιος τον

υπουργό Εθνικής Άμυνας, πράγμα

αντίθετο με το σύνταγμα. Επίσης,

δεν επέτρεψε στον πρωθυπουργό

να αναλάβει ο ίδιος αυτό το

νευραλγικό υπουργείο.

*Όπως ήταν αναμενόμενο, ο Γ. Παπανδρέου αντέδρασε. Τότε ο Κωνσταντίνος, όχι μόνο εξανάγκασε, τον Ιούλιο του 1965, τον πρωθυπουργό σε παραίτηση, αλλά και προχώρησε σε διάσπαση του κόμματός του, της Ενώσεως Κέντρου, πείθοντας, με ποικίλους τρόπους, στελέχη του να εγκαταλείψουν τον αρχηγό τους. Οι πολιτικοί αυτοί ονομάστηκαν, αποστάτες και η ενέργειά τους αποστασία.

* Σχεδόν ταυτόχρονα τεράστιες διαδηλώσεις αποδοκίμασαν τις βασιλικές ενέργειες το καλοκαίρι του 1965 (Ιουλιανά). Ύστερα από δύο αποτυχημένες προσπάθειες, σχηματίστηκε, και με τις ψήφους της ΕΡΕ, κυβέρνηση από πολιτικούς που είχαν εγκαταλείψει την Ένωση Κέντρου (κυβέρνηση αποστατών).

* Τα γεγονότα αυτά άνοιξαν το δρόμο για την επιβολή της 7χρονης δικτατορίας (1967 – 1974)

*

*Η έκταση των καταστροφών του

πολέμου 1940-44 ήταν τόσο μεγάλη

ώστε, παρά την επισιτιστική

βοήθεια από διεθνείς οργανισμούς,

η χώρα αδυνατούσε να

ανασυγκροτηθεί. Η διάλυση των

επικοινωνιακών δικτύων και της

δημόσιας υποδομής της χώρας, η

συρρίκνωση του Ακαθάριστου

Εθνικού Προϊόντος (Α.Ε.Π.) και η

εσωτερική πολιτική ρευστότητα

προκαλούσαν τη ραγδαία άνοδο του

πληθωρισμού και υπονόμευαν κάθε

απόπειρα ανάκαμψης στα

προπολεμικά επίπεδα.

*Η παροχή εκτεταμένης οικονομικής

βοήθειας στην Ελλάδα, από το

σχέδιο Μάρσαλ, δημιούργησε νέα

δυναμική στο χώρο της οικονομίας

και της πολιτικής μετά το 1948.

*Οι ρυθμοί οικονομικής ανάπτυξης,

παρά τα εσωτερικά πολιτικά

προβλήματα, ήταν υψηλοί. To 1950

ιδρύθηκε η Δημόσια Eπιχείρηση

Hλεκτρισμού (ΔEH). Kατά την

οκταετία Καραμανλή έγιναν

σημαντικά έργα υποδομής (δρόμοι,

γέφυρες, εγγειοβελτιωτικά έργα)

και μεγάλες ξένες επενδύσεις.

Γεγονός-σταθμός υπήρξε η έναρξη,

το 1961, της διαδικασίας ένταξης

της Ελλάδας στην Ευρωπαϊκή

Οικονομική Κοινότητα (ΕΟΚ).

*Την περίοδο 1950 – 1960

συντελούνται μεταβολές

μεγάλης κλίμακας, όπως η

αστικοποίηση, η

βιομηχανική ανάπτυξη και η

μετανάστευση.

* Εκατοντάδες χιλιάδες

Έλληνες μετανάστευαν στο

εξωτερικό. Η φυγή τους

υπήρξε μια αληθινή

αιμορραγία για την Ελλάδα,

όμως τα εμβάσματά τους

τόνωναν για αρκετές

δεκαετίες την οικονομική

ζωή της χώρας.

*Η συγκέντρωση της οικονομικής δραστηριότητας στην Αττική, αλλά και ο φόβος πολιτικών αντεκδικήσεων έφεραν χιλιάδες ανθρώπους στην Αθήνα, που αναπτύχθηκε δίχως σχέδιο.

*Μεγάλος άξονας με προφανείς οικονομικές και κοινωνικές επιπτώσεις είναι ο τομέας των κατασκευών και ιδιαίτερα της οικοδομής. Το κύκλωμα της αντιπαροχής, ελληνική πρωτοτυπία, διαμόρφωσε αφενός τους όρους για τη δημιουργία μιας πολυάριθμης τάξης μικρομεσαίων επιχειρηματιών, αφετέρου επέτρεψε την εξομάλυνση του συστήματος στέγασης και του ιδιοκτησιακού καθεστώτος.

*Η ανάπτυξη των

επικοινωνιακών δικτύων,

η διάδοση του

κινηματογράφου, η

ανάδυση του τουρισμού

έφεραν σε επαφή

ευρύτερα κοινωνικά

στρώματα με τον τρόπο

ζωής της βιομηχανικής

κοινωνίας.

*Η μετεμφυλιακή πολιτική και κοινωνική πραγματικότητα σημάδευσε βαθιά, συχνά ανεξίτηλα, τις συνειδήσεις του πνευματικού κόσμου και αποτυπώθηκε ποικιλότροπα στα έργα τους.

*Στο χώρο της λογοτεχνίας δεσπόζουν λογοτέχνες και ποιητές της περασμένης κυρίως γενιάς (Καζαντζάκης, Καραγάτσης, Βενέζης, Ελύτης, Εμπειρίκος, Εγγονόπουλος κ.α). Κορυφαία βεβαίως διάκριση αποτέλεσε η απονομή του βραβείου Νόμπελ λογοτεχνίας στο Γιώργο Σεφέρη το 1963.

*Το λαϊκό τραγούδι την περίοδο

1950 – 1965 καταγράφει

γνήσια τη δύσκολη

καθημερινότητα της εποχής,

τη μετανάστευση και την

αστυφιλία, τη φτώχεια και την

κρατική καταστολή, με μια

πλειάδα σημαντικών

τραγουδιστών-δημιουργών -

ανάμεσά τους οι Σ.

Καζαντζίδης, Μ. Χιώτης, Γ.

Μπιθικώτσης, Β. Τσιτσάνης

κ.ά.

*Στο χώρο της μουσικής,

καταλυτική είναι η παρουσία

του Μ. Χατζιδάκι με την

πολύμορφη δραστηριότητά

του και της Μαρίας Κάλας.

*Πόλο έλξης του μεγάλου

κοινού θα αποτελέσει ο

κινηματογράφος, που

διανύει περίοδο

ποσοτικής ανάπτυξης.

Με ελάχιστες εξαιρέσεις

(π.χ. Ν. Κούνδουρος, Μ.

Κακογιάννης), η

κωμωδία και το

μελόδραμα κυριαρχούν

απόλυτα

χρησιμοποιώντας

καταξιωμένους

ηθοποιούς και σενάρια

από το εμπορικό θέατρο.

*

*http://ime.gr/chronos/15/gr/1945_1950/index.html

*http://ime.gr/chronos/15/gr/1950_1960/06.html

*http://ebooks.edu.gr/modules/ebook/show.php/DSGYM-

C105/65/527,1872/

*http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%9C%CE%B5%CE%B3%CE%A

C%CE%BB%CE%BF%CF%82_%CE%9B%CE%B9%CE%BC%CF%8C%C

F%82_%CF%83%CF%84%CE%B7%CE%BD_%CE%95%CE%BB%CE%B

B%CE%AC%CE%B4%CE%B1

*http://el.wikipedia.org/wiki/%CE%95%CE%BB%CE%BB%CE%B

7%CE%BD%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82_%CE%95%CE%BC%C

F%86%CF%8D%CE%BB%CE%B9%CE%BF%CF%82_%CE%A0%CF%8C

%CE%BB%CE%B5%CE%BC%CE%BF%CF%82_1946-1949