View
744
Download
5
Category
Preview:
Citation preview
Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK)
Anadolu Üniversitesi Bilimsel Araştırma Projeleri Birimi
(BAP)
3.2 Karar Verme ve Problem Çözme Becerileri 2
KARAR VERME VE PROBLEM ÇÖZME
BECERİLERİ
İnsanların yaşamları boyunca
pek çok konuda karar vermesi ve
önlerine çıkan problemlerin,
sorunların üstesinden gelmeleri
beklenmektedir.
Zihinsel yetersizliği olan bireylerin anne-babaları, diğer insanlara göre biraz daha farklı bir hayat
sürerler.
Çözmeleri gereken daha çok problem ile karşılaşırlar, bazen de önemli kararlar almaları
gerekir.
3.2 Karar Verme ve Problem Çözme Becerileri 3
Verilmesi gereken kararlar bazen
doğrudan çocukları ile ilgilidir, bazen de
özel gereksinimli çocuk sahibi olmanın getirdiği durumların
bir sonucudur.
Bazı durumlarda aileler karşılaştıkları
duruma ilişkin verecekleri
kararlarda zorluk yaşayabilirler, ne
yapmaları gerektiğini bilemezler.
Bu bölümde karar verme konusuna
değinilecek ve anne babaların önemli
konularda kullanabilecekleri
pratik uygulamalardan bahsedilecektir.
3.2 Karar Verme ve Problem Çözme Becerileri 4
3.2.1 Karar ve Etkili Karar Verme 5
Karar ve Etkili Karar Verme
Toplumsal yaşamdaki değişim insanların verdikleri kararları etkilemektedir.
Karar verme konusunda becerileri sınırlı olan bireyler kaygı ve çatışma duyguları yaşayabilmektedir.
Uzmanlar karar vermenin insan zihninde nasıl gerçekleştiğine dair teoriler geliştirmekte ve doğru kararların nasıl verileceğine dair çalışmalar yürütmektedirler.
Karar verme, insanın akılındaki zihinsel işlevler sonucunda gerçekleşmektedir.
3.2.1 Karar ve Etkili Karar Verme 6
Karar verme bütün seçeneklerin ve olası sonuçların objektif olarak
değerlendirilmesini içeren bir süreçtir.
Pek çok durumda insanların karar verme sürecinde genelde bütün
seçenekleri değerlendiremediği
ve kendilerini tatmin eden ilk
seçeneğe yöneldikleri görülmüştür.
Güncel değerlendirmeler karar vermenin
bilgi arama, bilgi toplama, problem çözme, yargılama, öğrenme ve hafıza
gibi zihinsel süreçleri içerdiğini ortaya koymaktadır.
3.2.1 Karar ve Etkili Karar Verme 7
Bir konuda doğru karar vermek genelde konu üzerine etraflıca düşünmeyi ve seçenekleri değerlendirmeyi gerektirir.
Bazen karar verme süreçleri sezgisel bir şekilde işlemektedir.
Sezgisel karar verme herhangi bir konuda deneyimli olan insanların daha çok uyguladığı bir yöntemdir.
3.2.1 Karar ve Etkili Karar Verme 8
Plan neticesinde ortaya çıkan durumun istendik bir durum olmayacağı anlaşılırsa, plan tekrar gözden geçirilmekte ve yeniden uygulamaya konmaktadır.
Bu değerlendirme neticesinde ise zihinsel bir hareket planı hazırlanmakta ve uygulamaya geçmektedirler.
Belirli bir alanda deneyimi olan kişiler, ilk defa karşılaştıkları olaylarda; seçenekler oluşturup bunları değerlendirmek yerine, olay
ile ilgili ipuçlarını toplamakta ve bunları eski tecrübeleri ile karşılaştırarak benzerlikleri değerlendirmektedir.
3.2.1 Karar ve Etkili Karar Verme 9
3.2.1 Karar ve Etkili Karar Verme 10
Karar “ Bir iş veya sorun hakkında düşünülerek verilen kesin yargı”
Etkili karar verme
“Düşünmeyi” ve başka basamakları gerçekleştirmeyi gerektirir.
3.2.2 Karar Verme Koşulları 11
Karar Verme Koşulları
Yaşam içerisinde pek çok karar
verilmesi gerekmektedir.
Bu kararların bazıları günlük
konuları içerirken
bazıları da daha karmaşık yapıda
olabilir.
Eğer vereceğiniz karar hayatınızı
etkileyecekse, bu karar üzerine uzun süre düşünmeniz
veya karar vermekte
zorlanmanız normaldir.
3.2.2 Karar Verme Koşulları 12
Karar verme bazen oldukça stresli durumları içerir.
Stres ortaya çıkaran durumlar ise; birden fazla birbiriyle çelişen bilgi kaynakları, koşulların sürekli değişmesi, çevreden gelen iyi bir karar verme baskısı, zamanın sınırlı olması, şeklinde belirtilmektedir.
Uzmanlar kendinizi kaygılı veya stresli hissettiğinizde önemli kararlar vermemenizi söylemektedir.
3.2.2 Karar Verme Koşulları 13
3.2.3. Karar Verme Süreci 14
Karar Verme Süreci
Etkili karar verme belirli
basamaklardan oluşan ve
öğrenilecek bir süreçtir.
Karar vermenin aşamalarını öğrendikten sonra farklı durumlarda, karar verme
basamaklarını uygulayarak
etkili kararlar verebilir.
Karar verme süreci
birbirini izleyen
basamakları içermektedir.
3.2.3. Karar Verme Süreci 15
Basamakların öğrenilmesi ve uygulanması bir miktar deneyim
gerektirecektir, ancak süreç hakkında deneyim kazandıktan
sonra verilen kararların daha etkili olduğu da görülecektir.
3.2.3. Karar Verme Süreci 16
3.2.3.1.1 Hazırlık aşaması 17
Hazırlık aşaması
Önemli kararlar vermeden önce mutlaka sakin olun.
Stresli veya kaygılı hissettiğinizde önemli kararlar vermeyin.
Ne zaman karar vermeniz gerektiğini bilin.
3.2.3.1.1 Hazırlık aşaması 18
3.2.3.1.2 Ailenin karar alma sürecine katılması 19
Ailenin karar alma sürecine katılması
Verilecek bazı kararlar bazı durumlarda bütün aileyi ilgilendirmektedir.
Karar alma sürecine aile bireylerinin katılması önemlidir.
Öncelikle yapılması gereken aile bireylerinin ele alınacak durumu nasıl gördüğünü anlamak olmalıdır.
3.2.3.1.2 Ailenin karar alma sürecine katılması 20
Ailedeki herkes konuyu aynı şekilde mi görüyor?
Konu herkes tarafından anlaşılmış mı?
Aile bireyleri konu hakkındaki fikirlerini ve beklentilerini birbirleriyle paylaşmış mı?
Hangi alanlarda fikir birliği ayrılığı mevcut?
Ailenin hangi kültürel değerleri konuda önem arz ediyor?
3.2.3.1.2 Ailenin karar alma sürecine katılması 21
3.2.3.1.3 Konunun belirlenmesi ve bilgi toplama 22
Konunun belirlenmesi ve bilgi toplama
Çocuğunuzun farklı durumları ile ilgili
karar verirken farklı türden uzmanlıklara ihtiyacınız olacaktır.
Uzmanlar sizi başka kaynaklara da yönlendirebilir.
Özel eğitim uzmanları size farklı
türde eğitim uygulamalarının
olduğu bir kılavuz verebilir.
3.2.3.1.3 Konunun belirlenmesi ve bilgi toplama 23
Farklı kaynaklardan bilgi toplarken;
Mantıklı bir karar vermek için hangi bilgilere ihtiyaç duyacağınızı belirleyin.
Muhtemel bilgi kaynaklarınızı belirleyin.
Karar vermek için gerekli olan bilgileri toplayın.
3.2.3.1.3 Konunun belirlenmesi ve bilgi toplama 24
3.2.3.1.4 Bilgilerin değerlendirilmesi ve bütünleştirilmesi 25
Bilgilerin değerlendirilmesi ve bütünleştirilmesi
Topladığınız bilgiyi alt alta yazın.
Seçeneklerinizi belirleyin ve yazın.
Her bir seçeneğin artılarını ve eksilerini yazın.
3.2.3.1.4 Bilgilerin değerlendirilmesi ve bütünleştirilmesi 26
Tabloyu oluşturduktan sonra;
İlgili konuyla ilgili değerlerinizi, amaçlarınızı, ilgilerinizi,
ihtiyaçlarınızı ve isteklerinizi açıklığa
kavuşturun.
Her bir seçeneğin artı ve eksilerinin ağırlığını
hesaplayın. Bunu yaparken artı ve eksilerin
sayısının yanı sıra, bunların ağırlıklarını da
değerlendirmeniz gerekir.
3.2.3.1.4 Bilgilerin değerlendirilmesi ve bütünleştirilmesi 27
3.2.3.1.5 Karar verme ve sonrası 28
Karar verme ve sonrası
Kesin bir doğrunun pek az durumda olacağını bilin.
Kararınızı verin.
Kararınızı verdikten sonra rahatlayın ve daha fazla üzerinde
düşünmeyin.
Hata yapmak için kendinize izin verin.
Yaptıklarınız işe yaramaz ise süreç
hakkında değerlendirmeler
yapın. 3.2.3.1.5 Karar verme ve sonrası 29
3.2.4 Karar Verme Stilleri 30
Karar Verme Stilleri
Uzmanlar karar verme aşamasında bireysel özelliklere de dikkat
çeker.
Karar verme süreci sağlıklı zihinsel süreçler
ile ilişkilidir.
3.2.4 Karar Verme Stilleri 31
Mantıklı karar verme• Kişi vereceği kararla ilgili gerçekçi
seçenekler oluşturur ve bunları düzenler.
İçtepisel karar verme• Duygulara ve dürtülere dayanmaktadır. • İçtepi; Bireyi, doğrudan doğruya eyleme
geçmeye zorlayan güçlü dürtü olarak tanımlanmaktadır.
Bağımlı karar verme• Süreci genelde başkalarının inisiyatifine
bırakma şeklinde olur.
Kararsızlık Verilen kararlardan memnun kalmama, verdiği kararı değiştirme ile devam eden bir süreçtir.
3.2.4 Karar Verme Stilleri 32
Otokratik tarzı karar alma
Demokratik karar almaFikir birliği karar alma
3.2.4 Karar Verme Stilleri 33
Otokratik tip karar alma süreci
Ailenin karşısına çıkan durumda, sadece bir kişinin verdiği karar uygulanmaktadır.Bu kişi genelde evdeki baba olmaktadır. İnsanların kendilerini ilgilendiren durumlarda görüş bildirmesi daha uygundur, bu durumda bu katkıların olabileceği göz ardı edilmektedir.
3.2.4 Karar Verme Stilleri 34
Demokratik karar almaBu süreçte aile bireyleri karşılaşılan durumda beraber çalışmaktadır. Seçenekler belirlenmekte ve herkes kişisel değerlendirmesine göre bir seçeneğe oy vermektedir. En çok oyu alan seçenek uygulanmaktadır.
3.2.4 Karar Verme Stilleri 35
Fikir birliğine varma Bu süreç doğrudan iletişim, problem çözme ve müzakereyi içermektedir.
Konu masaya yatırılmakta üzerinde beraberce çalışılmakta ve mümkün olduğunca ortak bir karara varmak amaçlanmaktadır.
Fikir birliği tarzı karar verme aile içerisinde en sağlıklı karar verme süreci olarak değerlendirilmektedir.
3.2.4 Karar Verme Stilleri 36
Recommended