Akdang pampanitikan

Mga Akdang Pampanitika

n

MAIKLING KUWENTO

Ano ang Maikling Kwento?- isang maigsing salaysay hinggil sa

isang mahalagang pangyayaring kinasasangkutan ng isa o ilang tauhan at may iisang kakintalan o impresyon lamang

- isa rin itong paggagad ng realidad, kung ginagagad ang isang momento lamang o iyong isang madulang pangyayaring naganap sa buhay ng pangunahing tauhan

- Si Edgar Allan Poe ang tinuturing

na "Ama ng Maikling Kuwento."

Mga Salik / Sangkap ng

Maikling Kuwento

.

1.Tagpuan

Tumutukoy ito sa pook at panahong pinangyarihan ng mga tagpo sa akda, naglalarawan ito ng ginagalawan o kapaligiran ng mga tauhan. Inilalarawan ito nang buong linaw, pati na ang kaugalian ng mga nasa kapaligiran ay masisinag sa mabisang pamamaraan.

2. Tauhan

Tumutukoy sa pangunahing tauhan at iba pang nasasangkot sa mga pangyayari sa kwento

3. Banghay Tumutukoy ito sa pagkakasunud-sunod ng mga pangyayari. Dapat itong maging maayos at magkakaugnay upang maging matatag at kapani-paniwala. Gaano man kapayak o karaniwan ang mga pangyayari, ang pagiging kawili-wili nito ay nakasalalay sa makatwirang pagkakasunud-sunod na “magpapadulas sa daloy ng salaysay.

4. Pananalita Buhay at diwa ng mga tauhan at ng mga pangyayari sa kwento

5. Tema

Paksa o kaisipang hangad maibahagi ng manunulat sa mambabasa

Mga Bahagi ng

Maikling Kuwento

SIMULA

•Tauhan•Tagpuan•Sulyap sa Suliranin

- problemang haharapin ng pangunahing tauhan

GITNA•Saglit na Kasiglahan

- naglalahad ng panandaliang pagtatagpo ng mga tauhang masasangkot sa suliranin

•Tunggalian- pakikitunggali o

pakikipagsapalaran ng pangunahing tauhan laban sa mga suliraning kakaharapin, na minsan ay sa sarili, sa kapwa, o sa kalikasan

•Kasukdulan- pinakamadulang bahagi kung

saan makakamtan ng pangunahing tauhan ang katuparan o kasawian ng kanyang ipinaglalaban

WAKAS•Kakalasan

- nagpapakita ng unti-unting pagbaba ng takbo ng kuwento mula sa maigting na pangyayari sa kasukdulan

•Katapusan- bahaging kababasahan ng

magiging resolusyon ng kuwento. Maaring masaya o malungkot, pagkatalo o pagkapanalo

Mga Uring

Maikling Kuwento

Kwento ng Katutubong Kulay

- binibigyang-diin ang kapaligiran at mga pananamit ng mga tauhan, ang uri ng pamumuhay, at hanapbuhay ng mga tao sa nasabing pook.

Kwento ng Pakikipagsapalaran

- nasa balangkas ng pangyayari ang interes ng kwento hindi sa tauhan

Kwento ng Kababalaghan

- pinag-uusapan ang mga salaysaying hindi kapanipaniwala o mga katatakutan ang binibigyang-diin

Kwento ng Tauhan

-  inilalarawan ang mga pangyayaring pangkaugalian ng mga tauhang nagsisiganap upang mabigyan ng kabuuan ang pag-unawa sa kanila ng isang mambabasa

Kwento ng Katatawanan

-  Nagbibigay-aliw at nagpapasaya sa mga mambabasa

Kwento ng Pag-ibig

-  ukol sa pag-iibigan ng pangunahing tauhan at ng kanyang katambal na katauhan ang diwa

Kwento ng Kaisipan o Sikolohiko

-  ipinadarama sa mga mambabasa ang damdamin ng isang tao sa harap ng isang pangyayari at kalagayan

- bihirang isulat sapagkat may kahirapan ang paglalarawan ng kaisipan

Kwento ng Talino

-  pumupuno ng suliraning hahamon sa katalinuhan ng babasa

- karaniwang walang katapusan

Kwento ng Pampagkakataon

-  isinulat para sa tiyak na pangyayari gaya ng Pasko, Bagong Taon, at iba pa

Kwento ng Kapaligiran

-  mga pangyayaring mahalaga sa lipunan

- kadalasang mga kwento patungkol sa kalikasan

NINGNING

LIWANAG

Emilio JacintoEmilio Jacinto isang rebolusyonaryong Pilipino isang rebolusyonaryong Pilipino noong panahon ng Himagsikan noong panahon ng Himagsikan (1896) na naging isa sa mga (1896) na naging isa sa mga magagaling na lider ng Katipunanmagagaling na lider ng Katipunan tinaguriang “Utak ng Katipunan”tinaguriang “Utak ng Katipunan” nagsulat ng nagsulat ng Kartilya ng Kartilya ng KatipunanKatipunan at nag-edit ng  at nag-edit ng KalayaanKalayaan----ang dyaryo na ginamit ng Katipunan ang dyaryo na ginamit ng Katipunan sa pagpapamahagi ng impormasyonsa pagpapamahagi ng impormasyon

Emilio JacintoEmilio Jacinto    isinilang noong Disyembre 15, isinilang noong Disyembre 15, 1875 sa Trozo, Tondo, Maynila1875 sa Trozo, Tondo, Maynila nag-aral sa Colegio de San Juan de nag-aral sa Colegio de San Juan de Letran at kumuha ng abogasya Letran at kumuha ng abogasya sa Unibersidad ng Santo Tomassa Unibersidad ng Santo Tomas naging isa sa mga pinuno naging isa sa mga pinuno ng Katipunan at naging tagapayo, ng Katipunan at naging tagapayo, kalihim at piskal ni Andres Bonifacio kalihim at piskal ni Andres Bonifacio sa edad na 19sa edad na 19

Emilio JacintoEmilio Jacinto     ipinagpatuloy ang paglaban sa ipinagpatuloy ang paglaban sa mga Kastila bagamat hindi sumali sa mga Kastila bagamat hindi sumali sa puwersa ni Emilio Aguinaldopuwersa ni Emilio Aguinaldo binawian ng buhay sa sakit na binawian ng buhay sa sakit na malaria noong ika-16 ng Abril, 1899 malaria noong ika-16 ng Abril, 1899 sa edad na 23 (Sa isang sagupaan sa edad na 23 (Sa isang sagupaan sa Majahjay, Laguna)sa Majahjay, Laguna)

Ang Ningning ay nakasisilaw at Ang Ningning ay nakasisilaw at nakasisira sa paningin!nakasisira sa paningin!

Ang liwanag ay kinakailangan ng Ang liwanag ay kinakailangan ng mata, upang mapagwari ang buong mata, upang mapagwari ang buong katunayan ng mga bagay-bagay.katunayan ng mga bagay-bagay.

Ang bubog kung tinatamaan ng nag-Ang bubog kung tinatamaan ng nag-aapoy na sikat ng araw ay aapoy na sikat ng araw ay

nagniningning, ngunit sumusugat sa nagniningning, ngunit sumusugat sa kamay ng nagaganyak na dumampot.kamay ng nagaganyak na dumampot.

Ang ningning ay nakakapandaraya!Ang ningning ay nakakapandaraya!

Ating hanapin ang Liwanag, tayo'y Ating hanapin ang Liwanag, tayo'y huwag mabighani sa ningning. Sa huwag mabighani sa ningning. Sa

katunayan ng masamang kaugalian; katunayan ng masamang kaugalian; nagdaraan ang isang karuwahen nagdaraan ang isang karuwahen

maningning na hinihila ng kabayong maningning na hinihila ng kabayong matulin. Tayo’y magpupugay at ang matulin. Tayo’y magpupugay at ang

isasaloob ay mahal na tao na isasaloob ay mahal na tao na nakalulan. Datapuuwa’y marahil nakalulan. Datapuuwa’y marahil

naman isang magnanakaw, marahil sa naman isang magnanakaw, marahil sa ilalim ng kaniyang ipinatatanghal na ilalim ng kaniyang ipinatatanghal na

kamahalan at mga hiyas na tinataglay kamahalan at mga hiyas na tinataglay ay nagtatago ng pusong sukaban!ay nagtatago ng pusong sukaban!

Nagdaraan ang isang maralita na Nagdaraan ang isang maralita na nagkakanghihirap sa pinapasan. nagkakanghihirap sa pinapasan.

Tayo’y mapapangiti at Tayo’y mapapangiti at isasaloob:isasaloob: "Saan niya  "Saan niya

ninakaw?"ninakaw?" Datapwa’y Maliwanag  Datapwa’y Maliwanag nating makikita sa pawis ng kaniyang nating makikita sa pawis ng kaniyang noo at sa hapo ng kaniyang katawan noo at sa hapo ng kaniyang katawan

na siya’y nabubuhay sa sipag at na siya’y nabubuhay sa sipag at kapagalang tunay!kapagalang tunay!

Ay! Sa atin ngang ugali ay lubhang Ay! Sa atin ngang ugali ay lubhang nangapit sa pagsamba sa ningning at nangapit sa pagsamba sa ningning at

pagtakwil sa liwanagpagtakwil sa liwanag

Ito na nga ang dahilang isa pa na kung Ito na nga ang dahilang isa pa na kung kaya ang tao at ang mga bayan ay kaya ang tao at ang mga bayan ay namumuhay sa hinagpis at dalita!namumuhay sa hinagpis at dalita!

Ito na nga ang dahilan na kung kaya Ito na nga ang dahilan na kung kaya ang mga loob ay inaakay na ang mga loob ay inaakay na

kapalaluan at ng kasakiman ay kapalaluan at ng kasakiman ay nagpupumilit na lumitaw na nagpupumilit na lumitaw na

maningning, lalung lalo na nga ang maningning, lalung lalo na nga ang mga Hari at mga Pinuno na mga Hari at mga Pinuno na

pinagkakatiwalaan ng sa ikagiginhawa pinagkakatiwalaan ng sa ikagiginhawa ng kanilang mga kampon, ay walang ng kanilang mga kampon, ay walang ibang nasa kundi ang mamalagi sa ibang nasa kundi ang mamalagi sa kapangyarihan sukdang ikainis at kapangyarihan sukdang ikainis at

ikamatay ng Bayan na nagbigay sa ikamatay ng Bayan na nagbigay sa kanila ng kapangyarihang ito.kanila ng kapangyarihang ito.

Tayo’y mapagsampalataya sa Tayo’y mapagsampalataya sa ningning, huwag nating pagtakahang ningning, huwag nating pagtakahang ang ibig mabuhay sa dugo ng ating ang ibig mabuhay sa dugo ng ating

mga ugat ay magbalatkayong mga ugat ay magbalatkayong maningning!maningning!

Ay! Kung ating dinudulugan at Ay! Kung ating dinudulugan at hinahayinan ng puspos ng galang ay hinahayinan ng puspos ng galang ay ang maliwanag at magandang asal at ang maliwanag at magandang asal at

matapat na loob, ang kahit sino ay matapat na loob, ang kahit sino ay walang magpapaningning pagkat hindi walang magpapaningning pagkat hindi natin pahahalagahan, at ang mga isip natin pahahalagahan, at ang mga isip

at akalang anupaman ay hindi at akalang anupaman ay hindi hihiwalay sa maliwanag na banal na hihiwalay sa maliwanag na banal na

landas ng katuwiran.landas ng katuwiran.

Ang kaliluhan at ang katampalasan ay Ang kaliluhan at ang katampalasan ay humahanap ng ningning upang huwag humahanap ng ningning upang huwag

mapagmalas ng mga matang mapagmalas ng mga matang tumatanghal ang kanilang kapangitan; tumatanghal ang kanilang kapangitan; nguni’t ang kagalingan at ang pag-ibig nguni’t ang kagalingan at ang pag-ibig

na dalisay ay hubad, mahinhin at na dalisay ay hubad, mahinhin at maliwanag na napatatanaw sa maliwanag na napatatanaw sa

paningin.paningin.

Ang lumipas na pinanginoon ng Ang lumipas na pinanginoon ng Tagalog ay labis na nagpapatunay ng Tagalog ay labis na nagpapatunay ng

katotohanan nito.katotohanan nito.

Mapalad ang araw ng liwanag!Mapalad ang araw ng liwanag!

Ay! Ang anak ng bayan, ang kapatid Ay! Ang anak ng bayan, ang kapatid ko, ay matututo kaya na kumuhang ko, ay matututo kaya na kumuhang

halimbawa at lakas sa pinagdaanang halimbawa at lakas sa pinagdaanang mga hirap at binatang kaapihan?mga hirap at binatang kaapihan?

- nagmula sa salitang “taong - nagmula sa salitang “taong SANAYSANAY sa pagsususlat ng sa pagsususlat ng SALAYSAYSALAYSAY””

- essayessay sa Inggles sa Inggles

- isang uri ng panitikan na isang uri ng panitikan na kalimitang naglalaman ng hinuha kalimitang naglalaman ng hinuha ng may akda tungkol sa iba't ng may akda tungkol sa iba't ibang bagay ibang bagay

•Alejandro G. AbadillaAlejandro G. Abadilla- - kilalang makata at mananaysaykilalang makata at mananaysay

- ang sanaysay at kuha sa - ang sanaysay at kuha sa kahulugan ng pagsasalaysay ng kahulugan ng pagsasalaysay ng isang sanay o nakasulat na isang sanay o nakasulat na karanasan ng isang sanay sa karanasan ng isang sanay sa pagsasalaysay.pagsasalaysay.

Alejandro G. AbadillaAlejandro G. Abadilla

March 10, 1906 – August 26, 1969 (edad 63)

•Genoveva E. MatuteGenoveva E. Matute-premyadong manunulat at mananaysay-premyadong manunulat at mananaysay

-Ang sanaysay sa makitid na -Ang sanaysay sa makitid na kahulugan ay pagtataya sa isang pakasa kahulugan ay pagtataya sa isang pakasa sa paraang tuluyan at sa malayang sa paraang tuluyan at sa malayang paraang maglalantad ng kaisipan, kuru-paraang maglalantad ng kaisipan, kuru-kuro, palgay at ng kasiyahan ng kuro, palgay at ng kasiyahan ng sumusulat, upang umaliw, magbibigay sumusulat, upang umaliw, magbibigay kaalaman o magturo. kaalaman o magturo. -idinugtong pa niya na ang sanaysay ay -idinugtong pa niya na ang sanaysay ay isa na sa mga anyong higit na isa na sa mga anyong higit na nagpapaisip, nagpapalawak ay nagpapaisip, nagpapalawak ay nagpapalalim sa pang-unawa, bumubuo nagpapalalim sa pang-unawa, bumubuo at nagpapatibay sa ispa’t damdaminng-at nagpapatibay sa ispa’t damdaminng-bayan.bayan.

Genoveva E. MatuteGenoveva E. Matute

January 3,1915 – March 21,2009( age 94)

• artikuloartikulo

• lathalainlathalain

• pangulong-tudling/editoryalpangulong-tudling/editoryal

• tesistesis

• disertasyondisertasyon

• rebyu (panitikan/pelikula)rebyu (panitikan/pelikula)

PORMALPORMAL• tinatawag ding “maanyo”tinatawag ding “maanyo”

• makatotohanang impormasyon, makatotohanang impormasyon, piling mga salita at maingat na piling mga salita at maingat na tinatalakay ang paksatinatalakay ang paksa

• pinag-aralan at pinag-ukulan ng pinag-aralan at pinag-ukulan ng matinding pagsasaliksik upang matinding pagsasaliksik upang mabigyang linaw ang paksang mabigyang linaw ang paksang nais talakayan ng may akdanais talakayan ng may akda

• may maayos na balangkasmay maayos na balangkas

• umaakay na mag-isip at sumuri umaakay na mag-isip at sumuri nang malalim o “nang malalim o “critical thinkingcritical thinking””

DI-PORMALDI-PORMAL• tinatawag ding “pamilyar”, tinatawag ding “pamilyar”, “palagayang sanaysay” o “palagayang sanaysay” o “impormal”“impormal”

• maituturing na mas malaya maituturing na mas malaya kung ang pag-uusapan ay ang kung ang pag-uusapan ay ang mga paksang maaaring mga paksang maaaring talakayin at ang mga salitang talakayin at ang mga salitang maaaring gamitin maaaring gamitin

• magbigay-aliw sa mga magbigay-aliw sa mga mambabasa o magbahagi ng mambabasa o magbahagi ng sariling opinyon o karanasan sariling opinyon o karanasan tungkol sa isang bagay tungkol sa isang bagay