Proces schematów obrazkowych

Proces Schematów

Obrazkowych

Instrukcje wsparte

wizualniePublikacja odzwierciedla jedynie stanowisko jej autora i Komisja Europejska nie ponosi odpowiedzialności za umieszczoną w niej zawartość merytoryczną.

Pomoc wizualna na podstawie scenariusza

kompensacyjnego

Proces Schematów Obrazkowych

Możemy używać metody schematów obrazkowych, by wesprzeć:samoobsługęhigienęprace domoweprzygotowywanie pożywieniaumiejętności techniczne

Samoobsługa

Zalecany komentarz:1. Biorę koniec prawego rękawa swoją

lewą ręka2. Wyciągam moją rękę z rękawa3. Biorę koniec mojego lewego rękawa

swoją prawą ręką4. Wyciągam rękę z rękawa5. Zdejmuję sweter przez głowę

Zdejmowanie swetra

HigienaNakładanie kremu

Zalecany komentarz:1.Biorę krem2.Otwieram krem3.Biorę odrobinę kremu palcem4.Kładę krem na twarz5.Rozsmarowuję krem na twarzy6.Kładę wieczko z powrotem na krem

Prace domowePodlewanie kwiatów

Zalecany komentarz:1.Biorę pustą butelkę2.Nalewam wody do zaznaczonej linii3.Zakręcam kran4.Podlewam kwiatek5.Odkładam butelkę na miejsce

Przygotowywanie posiłkuPieczenie ciasteczek

Zalecany komentarz:

1.Rozwałkowuję ciasto2.Wycinam ciastka3.Kładę ciastka na blachę4.Wkładam blachę na 10 minut do pieca5.Wyciągam blachę z pieca6.Sklejam dwa ciastka dżemem7.Wykładam ciastka na talerz

Przygotowywanie gorącego napoju

Zalecane słownictwo:1.Nalewam wody do czajnika do zaznaczonej lini2.Włączam czajnik3.Wyciągam filiżankę z szafki4.Wkładam torebkę do filiżanki.5.Nalewam zagotowanej wody do filiżanki6.Czekam 5 minut I wyciągam torebkę z filiżanki7.Wsypuję 2 łyżeczki cukru do herbaty8.Mieszam herbatę

Umiejętności techniczne

1.Papier i nożyczki2.Zaczynam ciąć od prawego dołu kartki3.Tnę wzdłuz lini4.Tnę wzdłuz następnej linii5.Kontynuuję, aż wytnę wszystkie paski papieru

Proces schematów obrazkowych

Poziom abstrakcji schematów obrazkowychzalezy od osoby dla której się go przygotowujeMożna uzyć:słówfotografiiobrazkówprzedmiotów

BUTY

Proces Schematów ObrazkowychCel główny: uniezależnienie od osób trzecich

(włączając także uniezależnienie od pomocy werbalnej)

Główne powody zależności od osób trzecich:

Jednym z powodów są braki w socjalizacji, dzieci z ASD nie są motywowane przez społeczną akceptacje otoczenia, a naturalny proces „zrobię to sam“ nie występuje●Nauka przez nasladowanie jest nienaturalna

Często występują deficyty umiejętności motorycznych potrzebnych do wyuczenia czynności samoobsługowych

Problemy z przetwarzaniem sensorycznym mogą odgrywać rolę w zachowaniu

Używanie procesu schematów obrazkowych

Wzmocenie samodzielności jest jedynym sposobem pomocy osobie z autyzmem w celu jej przyszłego funkcjonowania bez pomocy dorosłychĆwiczenie umiejętności samoobsługowych od najmłodszego wieku jest najlepszym sposobem przygotowującym do samodzielnego egzystowania w przyszłościPrzed uczeniem umiejętności należy przeprowadzić analizę specyficznych zdolności dziecka z autyzmem w celu podjęcia kroków włączających w proces schematów obrazkowychPoprzez obserwację identyfikujemy, które postępowanie dziecko zna, a którego musi się nauczyć, następnie wprowadzamy pomoc wizualną

Używanie procesu schematów obrazkowych

Obrazujemy etapy, których dziecko nie zna (np.mycie rąk składa się z ….. etapów, my obrazujemy jedynie 5)Pomoc wizualna nie jest pomocą stałą. Jeżeli dziecko potrafi wykonać polecenie bez pomocy wizualnej, stopniowo zaprzestajemy jej używaćTakże, gdy widzimy, ze dziecko potrafi wykonać pewne etapy procesu bez pomocy wizualnej, eliminujemy te etapy z procesu

Jaki jest cel procesu schematów obrazkowych

Celem jest, osiągnięcie takiej samodzielności, by osoba z ASD nie musiała polegać na innych (włączając w to niezależnośc od instrukcji słownych)Celem procesu schematów obrazkowych nie jest szczegółowa wizualizacja procesu lecz maksymalizowanie niezależności w realizowaniu całego procesuProces schematów obrazkowych pomaga kompensować deficyty w umiejetność wdrażania procesu werbalnego“Wizualizacja to rzeczywistość.” (Mesibov, 1996)

Jak powinien wyglądać proces?

Forma procesu schematów obrazkowych jest bardzo zindywidualizowana i zależy od poziomu myślenia abstrakcyjnego i umiejętności uogólniania

Możemy użyć: przedmiotów fotografii obrazków Obrazków wraz tekstem tekstu

Ściągam kurtkę z wieszaka Obracam ją guzikami do siebie. Wkładam prawą rękę do prawego rękawa.

Wkładam lewą rękę do lewego rękawa. Zapinam guziki

Fotografie

Zalecany komentarz:1.Zdejmuję ubrania.2.Staję pod prysznicem.3.Odkręcam prysznic.4.Namydlam ciało.5.Zmywam mydło.6.Zakręcam prysznic.7.Wycieram się ręcznikiem8.Ubieram ubrania.

Kolorowe obrazki

Obrazki biało - czarne

SZALIK

KURTKA

CZAPKA

BUTY

RĘKAWICZKI

Planowanie rozwoju umiejętności samoobsługi i prac

technicznychKiedy podejmujemy próbę poprawienia umiejętności określonych sfer samoobsługi używając procesu schematów obrazkowych, po pierwsze musimy rozważyć aktualny poziom samodzielności danej osoby w określonej sferze.Możemy okreslić (zmierzyć) poziom używając różnych skali rozwojowych, które pomagają zidentyfikować poziom u osoby z którą pracujemy.

Ankieta obserwacji samoobsługi

Patrzenie na czapkęDotykanie czapkiRozpoznawanie przodu I tyłu czapkiTrzymanie czapki po dwóch stronach obiema rękamiWkładanie czapki na głowęNakładanie czapki na uszyRówne układanie czapki

Skala oceniania:0 – całkowicie nie potrafi1 – potrafi z pomocą fizyczną I werbalną2 – potrafi korzystając z pomocy fizycznej lub werbalnej3 – potrafi sporadycznie korzystając z pomocy4 – potrafi wykonać czynność samodzielnie, bez jakiejkolwiek pomocy

ObserwacjaSkupiamy się na sferze samoobsługi, którą chcemy usprawnićNasza obserwacja musi bazować na strategicznych punktach:Które z codziennych aktywności samoobsługowych dana osoba wykonuje samodzielnie, a w których pomoc jest konieczna

Po zidentyfikowaniu deficytów, ważne jest by wyjaśnić czy wynikają one z niewystarczających umiejętności lub tez braku motywacji do wykonania zadania

Czy poziom motoryki małej jest wystarczający, by przeprowadzić aktywności samoobsługowe bez pomocy (samodzielnie)

ObserwacjaCzy osoba z autyzmem wykonuje czynności po koleiJaki jest poziom naśladowaniaJaki jest poziom komunikacji (werbalny, przy użyciu gestów lub znaków, przy użyciu fotografii lub tekstu)Jaki sposób motywowania w celu uzyskania samodzielności jest najlepszyJakie bodźce są najefektywniejsze

Obserwacja i planowanie

Konieczna jest znajomość dziennej rutyny uczniaCzy potrafi umyć się/wykąpać samodzielnieCzy potrafi wymyć zęby, ubrać/rozebrać się, otwierać wieczka bez pomocy osób trzecichCzy potrafi jeść, nalać napój do kubka, używać stućców, bez pomocy osób trzecichCzy potrafi wykonywać prace w domu bez pomocyCzy potrafi przyjść do szkoły, zrobić zakupy, zorganizować sobie czas wolnyOdpowiadając na powyższe pytania bierzemy pod uwagę wiek, poziom rozwoju, jak również preferencje rodziców

Obserwacja i planowanieWażne jest by skupić się na tym, czy

obserwowana osoba ma określone umiejętności pozwalające jej na zrealizowanie zadaniaCzy posiada prawidłowy uścisk dłoni, lub czy też musimy wpierw skupić się na poprawieniu tej sferyInną kluczową sprawą jest motywacjaCzy konieczna jest nauka samodzielności w dziennych aktywnościach samoobsługowychCzy możliwe jest zmotywowanie odpowiednimi bodźcamiZ kim może przeprowadzić konkretne zadanie

Metody pracyUcząc bardziej skomplikowanych zadań przy pomocy procesu schematów obrazkowych, możemy używać następujących metod:Uczenie po kolei od początku / łańcuch od pierwszego do ostaniego poziomuUczenie od ostatniego poziomu do pierwszegoDemonstracja / modelowanie naśladowaniaFizyczne prowadzenie (pomoc fizyczna)Wizualizacja (używanie procesu metody obrazkowej) oraz wzmacnianie

Którą metodę pracy wybrać?Rozważając odpowiednie metody ćwiczeń, musimy wziąć pod uwagę główne deficyty charakteryzujące osoby z autyzmemProblemy z naśladowaniem – używamy fizycznego naprowadzania (fizycznych wskazówek)Problemy z modelowaniem społecznym – uzywamy wzorów zachowań społecznych wraz z wskazówkami fizycznymi w modelowanej sytuacjiProblem z pamięcią sekwencyjną – dzielimy ćwiczenie zgodnie z kolejnością poszczególnych fazProblem z orientacją i organizacją/ skupianie się na nieistotnych szczegółach – kładziemy nacisk na wizualizację ważnych elementów np. Lewa lub prawa strona ubraniaProblem ze zrozumieniem koncepcji zadania – stosujemy ODWRÓCONĄ KOLEJNOŚĆ – znaczenie: wykonujemy tyle ostatnich etapów procesu, aż osoba jest w stanie je zrozumieć

Którą metodę pracy wybrać?

Problem z percepcją czasu, pór roku, pogody. Osoby z ASD często nie potrafią adekwatnie ocenić jakie ubrania założyć – zwizualizowana metoda jest wtedy koniecznaProblem z postrzeganiem zasad społecznych i ich konsekwencji, brak swiadomości odbioru społecznego własnego wyglądu, stąd częste potrzeganie osób z ASD jako niechlujnychProblem ze zrozumieniem zasad higieny, zdrowia i bezpieczeństwa – dlaczego należy myć ręce po wyjściu z toalety

Podstawowe zasady stosowania metody schematów obrazkowych

Naturalnym jest, że chcemy by osoba z autyzmem była łatwo przystosowująca się. Naszym celem nie jest nauczenie automatycznego wykonywania kolejności zadań, ale, jeżeli to możliwe, wprowadzenie zmian w schemat pracy, tak jak ma to miejsce w zwycajnym życiu (oczywiście nie jest to możliwe, lub odpowiednie w stosunku do każdej osoby w każdej sytuacji, zależy to od poziomu autyzmu)

I w takich przypadkach bardzo pomocne jest włączenie planu wizualnego zajęć codziennych, tak by po każdym etapie osoba z ASD mogła sprawdzić jakie jest następne działanie

Podstawowe zasady stosowania metody schematów obrazkowych

Wizualizacja działań powinna być klarowna i jasno ukazywać:

Które etapy działań są już zakończone

Które są w trakcie wykonywania

Który etap jest etapem kolejnym

Istnieją różne sposoby wizualizowania zgodnie z poziomem rozwoju i umiejętności motorycznych oraz umiejętności utrzymania uwagi, itp.

Przerzucanie kartki po wykonaniu określonej czynności

Pieczętowanie kartki/obrazka po wykonaniu określonej czynności

Zaznaczenie klamerką lub naklejką

Zaznaczenie krzyżykiem

Odwracanie kartki obrazkiem do dołu

Zabieranie obrazka i wkładanie go do przeznaczonego do tego pojemnika

Itd.

Podstawowe zasady stosowania metody schematów obrazkowych

Jeżeli uczeń potrafi wykonać zadanie bez niczyjej pomocy, zaczynamy usuwać pomoc wizualną. Jednakże musimy postępować z rozwagą. Jeżeli usuniemy pomoc wizualną zbyt szybko osoba z ASD może tego nie zaakceptowaćMusimy nauczyć się postrzegać osoby z ASD takimi jakimi są, a nie takimi jakie chcielibyśmy aby były

Pomoc wizualna na podstawie scenariusza

kompensacyjnego

Ważne jest by mieć świadomość tego, że etapy mogą być dowolnezrearanżowanepominiętepowtórzonewtedy gdy zachodzi konieczność maksymalnej samodzielności i spontanicznego użytkowania przez osobę z autyzmem

Ćwiczenia dla osób używającyhc przedmiotów jako punktu

odniesieniaPrzykład:

Zadanie: ubieranie kurtki (5 etapów)

Cel główny: ćwicznie umiejętności funkcjonowania w życiu codziennym

Cel szczegółowy: ubieranie kurtki

Poziom: przedmioty stanowiące odniesienie

Metoda:

Modelowanie i pełne wskazówki fizyczne, równoległe nasladowanie nauczyciela/rodzica, któy modeluje działania używając swojej kurtki zgodnie z określonymi etapami

Nacisk na doskonalenie każdego etapu

Zdejmuję kurtkę z wieszaka. Obracam ną guzikami do siebie Wkłądam prawą rękę do prawego rękawa

Wkładam lewą rękę do lewego rękawa. Zapinam guziki

Ćwiczenie z użyciem obrazkówPrzykład:

Zadanie: ubieranie kurtki (5 etapów)

Cel główny: trenowanie czynności życia codziennego

Cel szczegółowy: ubieranie kurtki

Poziom: obrazki

Metoda:

Kolejność od pierwszego do ostatniego etapu. Kolejność poszczególnych zdjęć: od lewej do prawej od góry do dołu. Wykonane zadanie jest zaznaczane odwróceniem obrazka. Wskazówki są udzielane zgodnie z indywidualnymi potrzebami

Ćwiczenie z użyciem słówPrzykład:

Zadanie: ubieranie kurtki (5 etapów)

Cel główny: trenowanie czynności życia codziennego

Cel szczegółowy: ubieranie kurtki

Poziom: słowa

Metoda:

Kolejność od pierwszego do ostatniego z użyciem instrukcji pisanych podzielonych na poszczególne etapy od lewej do prawej

Wskazówki udzielane są jedynie gdy osoba nie potrafi wykonać poszczególnego etapu lub prosi o pomoc

Trochę inspirujących pomysłów ...

Jak zrobić kulę

Jak ciąć nożyczkami

Jak pieczętować różnymi kolorami

JAK ZROBIĆ KANAPKĘ

Badanie ucha, nosa i gardła

WYMAZ Z NOSA

ZAŻYWANIE TABLETEK

Jak narysować rybę

Na sali gimnastycznej: przetaczanie się przez piłkę

Na sali gimnastycznej: ćwiczenia z piłką

Na sali gimnastycznej: ćwiczenia rozgrzewające

Wycieranie podłogi

Przygotowania WycieranieOdkładanie mopa

W prezentacji użylismy informacji i zdjęć zawartych w:VIDIEŤ ZNAMENÁ VEDIEŤ – WIDZIEĆ ZNACZY WIEDZIEĆKATALÓG DIDAKTICKÝCH POMÔCOK – KATALOG POMOCY DYDAKTYCZNYCHautorstwa:Karen Gašparových, Jiřina Kántorová, Zuzana Peťovská, Andrea Šedibová, Adela Štrpková, Dagmar Šuranová© Autistické centrum Andreas® n.o., 2010

Dziękuję za

Uwagę :)