View
1.072
Download
4
Category
Preview:
Citation preview
@yankiyazgancom 1
Tikleri olmak: Tourette sendromu ve tik bozukluğu
Dr Yankı Yazgan
TTTG sempozyumu
Tourette sendromunu ve beyin gelişimi ile ruh sağlığı arasındaki ilişkiyi bana öğretenler: Donald Cohen ve James Leckman (Yale U School of Medicine/Child Study Center)
@yankiyazgancom 4
Sensorimotor devre
• Sensorimotor/motor/suplemanter motor bölgelerden bazal ganglionlara uzanan anatomik yapıların işlevi: – Davranışı başlatma ve sürdürme
@yankiyazgancom 5
TS’de Genotipten fenotipe
• Striatum’daki Dopaminerjik sinir uçlarında çoğalma 1. Dolaylı yol’un ketlenmesi (str!GPe !...) 2. Dolaysız yolun uyarımı (str!GPi !...) 3. Talamo-kortikal uyarımda artış
@yankiyazgancom 6
Nöronların çevreye tepkisi
• Serotonin ve norepinefrine dayalı projeksiyonlar strese duyarlı.
• Tiklerin ve davranışsal belirtilerin şiddetini belirleyici
• Aşırı duyarlı D2 reseptörleri ve /veya çok sayıda dopaminerjik sinir ucu
@yankiyazgancom 7
Patolojik durum
• Organizmanın kendisinde veya çevresindeki değişikliklere aşırı duyarlılaşan CSTC devreler, ödevlerini yapamadıklarında, tikler çıkar.
Tikler • in: The Handbook of Developmental Cognitive Neuroscience, Second
Edition, Nelson, C.A. and Luciana, M., Editors, 2006 • TICS: WHEN HABIT-FORMING
NEURAL SYSTEMS FORM HABITS OF THEIR OWN
• • James F. Leckman, Michael H. Bloch,
Yanki Yazgan
@yankiyazgancom 9
TS
• Duysal uyarımlar önlenemez bir şekilde çoğalır;
• çeşitli tekrarlayıcı ses ve hareketler değişik sebeplerle bu uyarımları izler veya önceler (TS).
@yankiyazgancom 10
Tik
– Ses – Hareket – Algısal/duysal farklılık ve aşırı
farkındalık – Tekrarlayıcı – Ritmik olmayan (fraktal) – Kısmen kontrol edilebilen, ertelenebilen
@yankiyazgancom 11
Tik bozuklukları spektrumu
• Ses ve hareket tiklerinin birlikteliği • 12 aydan kısa/uzun • 3 aydan kısa/uzun tiksizlik (DSM 5 iptal) • Başlangıç yaşı (<18-21)
@yankiyazgancom 12
Klinik seyir
• Başlangıç yaşı: 5-6 • En zor dönem: 7-15 yaş • Klinik örneklemde remisyon: % 50
@yankiyazgancom 13
Tikler öğrenilir mi?
• Strese duyarlılık veya kas gerginliğini hissedebilme “yeteneği”
• Bunların doğurduğu: – Burun çekme, göz kırpma, boğaz temizleme – Kasları gevşetme veya hareket ettirme ihtiyacı
• Oluşan hareketlerin kolayca “yer etmesi”
@yankiyazgancom 14
Durduk yerde
• Simetri ve denge gibi • Normalde işe yararlığı olan davranışlar • İşlevine uygun olmayan zaman ve yerde,
@yankiyazgancom 15
sıklık
• Kronik tikler: % 4-5 (okul çağı) • TS: % 0.8 (erk); % 0.4 (kız)
@yankiyazgancom 16
Komorbid durumlar
• OKB (% 30) • Dikkat dağınıklığı/hiperaktivite ( % 50)
• Dürtüsellik • Öfke kontrolsuzluğu • Öğrenmekte zorluk (göz-beden
koordinasyonu) • Sosyal iletişim sorunları
@yankiyazgancom 17
Tikler: bir beyin aritmisi
• Kardiyak aritmilerdeki re-entry mekanizmalarına benzer şekildeki “kısa devre”ler..
• Yorulana kadar veya daha güçlü bir “odak”çıkana değin.
@yankiyazgancom 18
Bu ne biçim dünya?
• Hiçbir bildik kurala uymayan bir dünya ne kadar kavranabilir?
• Düşünce ve eylemlerim hem benim, hem benim değil (bana yabancı, kontrolum dışında)
@yankiyazgancom 19
Küçük yaşta tikleri “yakalamak” • Erişkin hayata hazırlık, tiklerin şiddetini
azaltmaktan ibaret olamaz. • Tiklerin tedavisi nihai prognozlarını
etkilememektedir. • Tik bozukluklarının prognozunu eklenen
sorunlar belirlemektedir.
@yankiyazgancom 20
Tedavi, Uyumdur (şimdilik)
• Uyum becerilerini çoğaltmak • Her dönemin gereklerini hakkıyla yerine
getirmesine yardımcı olmak • TS diyatezinin getirebileceği “yeti” leri
bulup çıkartmak (enerjik, yaşama zevki olan, vicdani değerleri gelişmiş, esprili)
Leckman’ın hipotezi • TS semptomları beyinde • denetimi sağlayan PF/OFkorteks ile • hareketi düzenleyen bazal ganglionları • içeren CSTC devrelerin • işleyişindeki dengenin • bir nedenle bzulmasının • Ürünüdür.
Peterson et al., 2001
Anderson et al., 1999
Recommended