Presentatie papieren bronnen_klomperfgoed_vandeginste_hendrik_20151107

Papieren erfgoed klompenmakerij (vanaf 1800)

Hendrik Vandeginste7 november 2015

Wie waren de klompenmakers?• Burgerlijke stand• Volkstellingen (AR, 1796, 1806, 1814, 1830, 1846, 1856,

1866, (1876), 1880, (1890), 1900, 1910, 1920, 1930, 1947,…)

• Bevolkingsregisters• Kieslijsten (rekening houden kiesstelsel), militieregisters,… • Probleem: soms maar één beroep vermeld, terwijl men er

meerdere uitoefende.

Overheidshandelen• Gemeente- en provincie: raadsverslagen, verordeningen,…:

zie hun archief• Uitzonderingssituaties: bijvoorbeeld Eerste Wereldoorlog• Kamer van Volksvertegenwoordigers: www.plenum.be• Opmaken van statistische gegevens als basis voor beleid:

industriële tellingen: 1764, 1784, 1846, (1866), 1880, 1896, 1910, 1930,…

• 1896: http://www.lokstat.ugent.be/lokstat_start.php• Telformulieren uit 1930 in het Rijksarchief• Revue du Travail: https://archive.org/search.php?query=revue%20du%20travail

Overheidshandelen“Nog eene nijverheid die in onze streken te niet gaat en die veel handel verwekte is de klompenmakerij. Die nijverheid gebruikte eertijds in ons arrondissement niet min dan 10,000 werklieden, en nu hebben de patroons hunne gasten moeten wegzenden; thans gaan die werklieden met honderden en honderden in Antwerpen en in den vreemde hun brood winnen. … afschaffing gevraagd van het recht van 1 frank den kubiekmeter van het daarvoor gebruikte hout, en hij heeft er de reden van aangeduid. Doch,... de patroons zijn verplicht 2 fr. 40 c. tot 2 fr. 60 c. te betalen voor iederen gast wien zij werk verschaffen. Opdat die nijverheid niet heel en gansch verdwijne, zal ik aan den achtbaren heer minister vragen het patent op die nijverheid af te schaffen”… (1899/07/14)

Revue du Travail: 29 februari 1908:

Revue du Travail: 31 mei 1908

Hinderlijke inrichtingen• 15 oktober 1810: eerste decreet over hinderlijke bedrijven:

bedrijven die een ongezonde of onaangename geur verspreidden, moesten een vergunning hebben. Om dit na te gaan onderzoek ‘commodo et incommodo’.

• In een wet van 1824 werd het decreet van 1810 uitgebreid tot alle bedrijven die gevaar, schade of hinder voor het publiek konden veroorzaken.

• Afhankelijk van de soort activiteit van het bedrijf vergunning van gemeente, provincie of nationale overheid.

Hinderlijke inrichtingen• Ook bij een uitbreiding of vernieuwing van de machines

was een dergelijke aanvraag nodig. Het aanvraagdossier bevatte doorgaans technische gegevens over en plannen van het bedrijf, productiegegevens, inlichtingen over het verwachte aantal personeelsleden, de machines, enz.

• Soms toevoeging van latere controles, klachten, vaststellingen van overtredingen en de gevolgen.

• Bewaarplaats: gemeente- en provinciearchief• Probat: www.west-vlaanderen.be/probat

(ook andere bronnen te vinden)

Juridische bronnen• Rechtbank van koophandel: geschillen tussen handelaars

en kooplieden; ook deponering merken, faillissementen, gerechtelijke akkoorden, …

• Vroeger ook beheer van het koophandelsregister (nu Kruispuntbank van Ondernemingen)

• Arbeidsrechtbanken: overeenkomst werkgever en –nemer, arbeidsongevallen,…

• Andere rechtbanken: vredegerechten, rechtbank van eerste aanleg, hof van beroep, hof van assisen

• Bewaarplaats: Rijksarchief

Patentbelasting• Vanaf de Franse Revolutie drie soorten belasting:

grondbelasting, personele belasting en patentbelasting• Alle beroepen onderverdeeld in 15 groepen, twee tarieven

(met in totaal 31 klassen).• Overzicht van zelfstandige commerciële en industriële

acitiviteit in een gemeente.• In 1849: ambachtslieden zonder hulp buiten het

huishouden worden vrijgesteld.• In voege tot kort na Eerste Wereldoorlog• Bewaard in gemeentearchief

Grondbelasting• Op basis van kadaster (1834) en voorlopers (landboeken)• Best kadaster en grondbelasting vergelijken. Soms is de

ene al sneller aangepast dan de andere.• Laat toe om sites te lokaliseren.• Popp-kaart: zie www.geopunt.be• Kadastrale leggers: http://www.poppkad.ugent.be/• Of ‘atlas cadastrale (naam gemeente)’ op:

http://lib.ugent.be/• Aanpassingen: kadasterarchief

Notariaatsarchief• Verschillende soorten akten: inventaris/vereffening (staat

van goed/wezenrekening), verkoop, lening, verpachting, verkoop van roerende goederen (bv.: houtverkoop)

• Niet verplicht notaris van ter plaatse te nemen. (eventueel aanwijzing vermelding huwelijkscontract in burgerlijke stand)

• Mogelijk alternatief: registratiearchief (erfenisaangiften)

Rekeningen gemeente/OCMW• Soms leveren klompmakers aan de gemeente of de

voorlopers van het OCMW.• Zij dienen de bewijsstukken tot 1950 bij te houden.

Sindsdien moeten ze 1 op 6 jaar bijhouden. Zo vind je soms facturen van klompenmakers.

• In uitzonderlijke gevallen kan je soms zien dat iemand wordt geplaatst om een ambacht aan te leren.

Adresboeken en annuaires• Soort bedrijvengids of Gouden Gids avant la lettre• niet altijd volledig: Soms een aantal jaren vooraleer een

nieuw bedrijf vermeld werd of een gesloten bedrijf bleef men opnemen.

• Belangrijkste:• Almanach du commerce et de l’industrie de Belgique,

vanaf 1851• Annuaire (officiel) du commerce et de l’industrie de

Belgique, vanaf 1888

Adresboeken en annuaires• Soort bedrijvengids of Gouden Gids avant la lettre• Vindplaatsen: (wetenschappelijke) bibliotheken of

archieven.• Bijvoorbeeld Koninklijke Bibliotheek.• Archief van de Stad Brussel de Almanach du commerce

et de l’industrie de Belgique (Officiële Koninklijke Almanak) van 1840 tot 1866. website: http://www.brussel.be/artdet.cfm/6332

Kranten• Artikels over/waarin klompenmakers voorkomen• Aankondigingen betreffende personeel• Reclame: al dan niet voor klompen• Terug te vinden via http://www.krantencatalogus.be/• Ook heel wat kranten online te raadplegen: beeldbanken,

erfgoedcellen, gemeenten,…

Privéarchieven• Bevatten een andere kijk• Kunnen een volledige kijk geven, omdat je bijvoorbeeld de

boekhouding kan zien: waar haalde men de grondstoffen, zijn materiaal, waar verkocht men, wie leverde de arbeidskracht,…

• Kunnen de klompenmaker tonen als mens: ook zijn privé-leven: brieven, dagboeken,…

Afbeeldingen• Beeldbanken: gemeenten, erfgoedcellen, provinciale

banken (erfgoedinzicht, erfgoedplus), musea, europeana• Koninklijk Instituut voor het Kunstpatrimonium:• http://balat.kikirpa.be/results.php?typesearch=simple&who=&what=&where=&when=&christian=&free=klomp&style=col4&sort=unsorted&limit=24

Hendrik VandeginsteConsulent behoud en beheer

hendrik.vandeginste@heemkunde-vlaanderen.be