Upload
batpurev-nyamdavaa
View
131
Download
9
Embed Size (px)
Citation preview
Òîäîðõîéëîëò
¯çýãäýë Òóðøèëòûí ¿ð ä¿íã ¿çýãäýë ãýíý.
Ãàðöààã¿é ¿çýãäýë: Òóðøèëòûí ¿ð ä¿íä çºâõºí ãàíö ¿çýãäýë èëýðäýã áîë ò¿¿íèéã ãàðöààã¿é
¿çýãäýë ãýíý.
Õàðèëöàí õàìààðàëã¿é ¿çýãäýë: àëü íýã ¿çýãäýë ãàðñàí ýñýõ íü íºãºº ¿çýãäýë ãàðàõ ýñýõýä íºëººëºõã¿é
áîë ýäãýýð ¿çýãäëèéã õàðèëöàí õàìààðàëã¿é ¿çýãäýë ãýíý.
Õàðèëöàí ¿ã¿éñãýñýí ¿çýãäýë: íýãýí çýðýã ãàðàõ áîëîìæã¿é ¿çýãäë¿¿ä
3
òîäîðõîéëîëò
Ìàãàäëàë Èæèë íºõöºëä òóðøèëòûã äàâòàí õèéõýä òóõàéí
¿çýãäýë àæèãëàãäàõ äàâòàìæ
P(A) ãýñýí òýìäýãëýãýý íü À ¿çýãäëèéí àæèãëàãäàõ ìàãàäëàë
P(A)=n(A)/n
4
òîäîðõîéëîëò
Odds ratio Ìàãàäëàëûã ò¿¿íèé ¿ëäñýí õýñýãò
õàðüöóóëñàí õàðüöàà P/(1-p)
Ìàãàäëàëûí õýìæèëòèéí õóâààðü Ìàãàäëàë íü 0-ýýñ 1-èéí õîîðîíä
õýëáýëçäýã.
[0,1]->[0%-100%]
5
Àëèâàà äóðûí “À” ¿çýãäýë ãàðàõ ìàãàäëàëûã P(A)ãýæ òýìäýãëýíý. Ǻâõºí ãàíö ¿çýãäýë äàíãààð ãàðàõ ýíýõ¿¿ ìàãàäëàëûã ýíãèéí ìàãàäëàë ãýíý.
Æèøýý 1.
20 õ¿íòýé íýã áàéãóóëëàãûí òóõàéí îíû àâàðãà àæèëòàíã òîäðóóëàõ íºõöºëä àâàðãà áîëîõ ìàãàäëàë 20-îîñ íýã áàéíà ãýñýí ¿ã áóþó 20 õ¿íýýñ 1 íü ò¿ð¿¿ëíý ãýñýí ìàãàäëàë P(A) = 1/20 = 0.05 áàéíà.
Ýíý ¿çýãäýë íü ¿ë õàìààðàõ ¿çýãäýë áîëíî. 7
Энгийн магадлал
Ǻâõºí À ¿çýãäëèéí ìàãàäëàëûã äàðààõ áàéäëààð áîäîæ îëíî.
P (A) = 1-P(A áèø) áóþó P (À) = 1-P(B) ãýæ áîëíî.
Æèøýý 2:
1; 2; 3; 4; 5 ãýñýí äóãààð á¿õèé ñóãàëààíààñ 2 ýñâýë 5 äóãààðòàé ñóãàëààíû ñîíãîãäîõ ìàãàäëàëûã äàðààõ áàéäëààð òîîöíî.
P (A ýñâýë B) = P(A) + P (B) = P (2 ýñâýë 5) = P(1/5) + P (1/5) = 2/5 áóþó 0.4 áîëíî.
9
Õýðâýý õî¸ð áóþó ò¿¿íýýñ äýýø ¿çýãäýë á¿õèé íºõöºëä äàðààõ áàéäëààð òîîöîîëíî.
Æèøýý 3:
Òóõàéí õ¿í àìûã Âèðóñò ãåïàòèò À, Â, Ñ-èéí õàëäâàð àâñàí, õàëäâàðã¿é ãýñýí õýñýãò
õóâààãäñàí ãýæ ¿çâýë àëü íýã ¿çýãäëèéí ìàãàäëàëûã äàðààõ áàéäëààð òîäîðõîéëíî.
Õàëäâàð àâñàí
ýñýõ
Âèðóñò ãåïàòèò
Â-èéí
õàëäâàðòàé
Âèðóñò ãåïàòèò
Ñ-èéí
õàëäâàðòàé
Âèðóñò ãåïàòèò Â
áà Ñ-èéí
õàëäâàðòàé
Âèðóñò
ãåïàòèòèéí
õàëäâàðã¿é
Íèéò õ¿í àìûí
äóíä ýçëýõ
õóâü 0.10 0.10 0.05 0.75
Âèðóñò ãåïàòèòûí õàëäâàðòàé íèéò õ¿í àìûí ìàãàäëàë = 0.10+0.10+0.05 = 0.25
Âèðóñò ãåïàòèòûí õàëäâàðã¿é õ¿í àìûí ìàãàäëàëûã P (A) ãýæ ¿çâýë:
P (À) = 1-P(B) = 0.75 áîëíî.
10
Ñàíàìñàðã¿é õî¸ð ¿çýãäýë áèå áèåíýýñýý
õàìààðàõ ìàãàäëàë
P (A ýñâýë B) = P(A) + P (B) - P(ÀB)
òîìú¸îãîîð áîäíî.
P(ÀB) – íü À áà Â ¿çýãäýë õàìò ãàðàõ
ìàãàäëàë
À ÂÀÂ
11
Æèøýý 4.
Íýãýí ýìíýëýãò íýã ºäºðò øèíæèëãýý ºãñºí õ¿ì¿¿ñèéí äîòîð ýðýãòýé эсвэл 35-ààñ äýýø íàñíû õ¿í ñîíãîãäîõ ìàãàäëàëûã òîîöîîëâîë:
Ìàãàäëàëûí ýíý õýëáýðèéã ýïèäåìèîëîãèä ìàø ºðãºí õýðýãëýäýã. Æèøýý íü àëü íýã íàñíû á¿ëãèéã ñîíãîæ àâàõ òîõèîëäîëä.
Øèíæèëãýýíèé äóãààð
Õ¿éñ Íàñ
01 Ýðýãòýé 37
02 Ýìýãòýé 33
03 Ýìýãòýé 40
04 Ýìýãòýé 32
05 Ýðýãòýé 30
06 Ýðýãòýé 19
07 Ýìýãòýé 36
08 Ýìýãòýé 52
09 Ýðýãòýé 25
10 Ýðýãòýé 28
P (A ýñâýë B) = P(A) + P (B) - P(ÀB) = P (ýðýãòýé ýñâýë 35-ààñ äýýø íàñòàé) =
P(ýðýãòýé) + P (35-ààñ äýýø íàñòàé) - P(ýðýãòýé áîëîí 35-ààñ äýýø íàñòàé) = 5/10 + 4/10 – 1/10 =
8/10 áóþó 0.8 áàéíà. 12
Хо¸р болон т¿¿нээс дээш тооны ¿зэгдл¿¿д бие áèåíýýñýý ¿ë õàìààðàõ ìàãàäëàë
P (AB) = P(A) * P (B)
P (AB) íü À áîëîí Â ¿çýãäýë õàìò ãàðàõ ìàãàäëàë.
13
Хосолсон магадлал
Çîîñîí ìºíãºíèé õóâüä àëü íýã òàëààðàà áóóõ ìàãàäëàë íü òýíö¿¿ òóë 1/2 ìàãàäëàëòàé ãýæ ¿çäýã.
Õýðýâ çîîñîí ìºíãºíèé ñ¿ëäòýé òàëààð áóóõ ìàãàäëàë íü:
íýã óäààãèéí øèäýëòýíä 1/2 ãýæ ¿çâýë 2 óäààãèéí øèäýëòèéí ìàãàäëàë íü 1/2 * 1/2 = 1/4 áîëíî. 3 óäààãèéí øèäýëòýíä ñ¿ëäòýé òàëààð áóóõ ìàãàäëàë íü 1/2 * 1/2 * 1/2 =1/8 áîëíî.
14
Æèøýý áîëãîæ, 3 óäààãèéí øèäýëò òóñ á¿ðò çîîñîí ìºíãºíèé ñ¿ëäòýé òàëààðàà 1 óäàà áóóõ ìàãàäëàëûã àâ÷ ¿çüå. Ñ-ñ¿ëä, Ò-òîî ãýæ òýìäýãëýâýë:
ÑÑÑ ÑÒÑ ÒÒÒ ÑÑÒ ÒÑÑ [ÒÑÒ][ÑÒÒ] [ÒÒÑ]
Õààëòàíä áèäíèé õ¿ëýýæ áàéñàí ¿ð ä¿í áîëîõ 1 óäàà ñ¿ëäýýð áóóõ òîõèîëäëûã àâ÷¿çëýý. Ýíý æèøýýíèé 8 õîñëîë äîòîð ñ¿ëäýýð áóóõ ìàãàäëàë íü 3/8 áàéíà
15
À ¿çýãäëèéã ¿¿ñýõýä  ¿çýãäýë òîîöîãäîõ íºõöëèéã íºõöºëò ìàãàäëàë ãýíý.
Æèøýý
1000 õ¿í àìûí 600 ýðýãòýé, ¿¿íýýñ òàìõè òàòäàã 150, 400 ýìýãòýé, ¿¿íýýñ òàìõè òàòäàã 300 ýìýãòýé. Íèéò òàìõè òàòäàã 450 õ¿í áàéíà ãýæ ¿çâýë. À-òàìõè òàòàõ
Â-ýìýãòýé
Òàìõè òàòàõ ìàãàäëàë P(A)= 450/1000 =0.45
16
Нөхцөлт магадлал
Íèéò ýìýãòýé÷¿¿äèéí äîòîð òàìõè òàòàõ ìàãàäëàë P(Â)= 300/400 =0.75
Õàðèí À áà B áóþó òàìõè òàòäàã ýìýãòýéí íèéò ýìýãòýé÷¿¿äèéí äóíä òîõèîëäîõ ìàãàäëàë íü
P(A/ B) = ____300/1000___ 400/1000
ÝíäP(AB) íü 300/1000 P(B) íü 400/1000
17
Нөхцөлт магадлал
O!=1 1!=1 2!=2*1=2 3!=3*2*1=6 4!=4*3*2*1=24
)!(!
!
knk
n
k
n
32
6
)1*2(*1
1*2*3
)!13(!1
!3
1
3
18
Хэсэглэлийн коэф
̺í 3 óäààãèéí øèäýëòýíä ñ¿ëä áóóõã¿é áàéõ ìàãàäëàëûã òîîöâîë
1)1*2*3(*1
1*2*3
)!03(!0
!3
0
3
20
ÑÑÑ ÑÒÑ [ÒÒÒ] ÑÑÒ ÒÑÑ ÒÑÒ ÑÒÒ ÒÒÑ
Бином тархалт
Ажиглалтын тоо (туршилтын тоо), n 15 удаа зоос орхиход 5 сүлд буусан;
1000 х¿н судалгаанд хамрагдсанаас 20 өвчтэй
Дихитом хувьсагч
сүлд эсвэл тоогоох буух; эрүүл эсвэл өвчтэй
“амжилттай” ба “б¿тэлг¿йтсэн”
Амжилтын магадлал нь p
Б¿тэлг¿йтлийн магадлал нь 1 – p
Бином тархалт
XnXn
X
pp
)1(
1-p = б¿тэлг¿йтлийн магадлал
p = амжилтын магадлал
n = туршилтын тоо
Хо¸р боломжит ¿р д¿нтэй (1/0 эсвэл тийм/¿г¿йэсвэл амжилттай/б¿тэлг¿йтсэн)
n ¿л хамаарах туршилтX “амжилтын” магадлал=
n туршилтын амжилттай болсон тоо
Тодорхойлолт: Бином тархалт
n ¿л хамаарах туршилт явагдсан.
Амжилтын магадлал p, б¿тэлг¿йтлийн магадлал 1-p тэмдэглье.
Амжилтын тоо Х нь n ба p параметр б¿хий бином тархалттай байна.
Бином тархалт
Бичихдээ: X ~ Бином(n, p){уншихдаа: “X нь n ба p параметр б¿хий бином тархалттай хэмжигдэх¿¿н}
rnrn
r
pprXP
)1()(
Тодорхойлолт: Бернулль
1 удаа туршилтын явуулахад амжилтын магадлал p, б¿тэлг¿йтлийн магадлал 1-p байна.
(Бином тархалт, n=1)
Амжилтын магадлал:
Б¿тэлг¿йтлийн магадлал:
pppXP
111
1
1
)1()1(
pppXP
1)1()0( 010
1
0
Бином тархалт: Жишээ Хэрэв 20 удаа зоос орхиход яг 10
удаа с¿лдээр буух ¿зэгдлийн магадлал?
176.)5(.)5(. 101020
10
**Бүх тархалтууд нь дундаж, дисперстэй байдаг:
Хэрэв X ~ Бином (n, p) бол
тэгвэл:
x= E(X) = np
x2 =Var (X) = np(1-p)
x =SD (X)= )1( pnp
p(1-p)-ийн p хамгийн их утга 0.5 байна.
P(1-p)=.25
Жишээ
X= 100 удаа зоос орхиход с¿лд буух тоо
X ~ Бином (100, .5)
E(x) = 100*0.5=50
Var(X) = 100*0.5*0.5 = 25
SD(X) = 5
Эр¿¿л мэндийн судалгаанд
Когорт (эсвэл агшингийн судалгаанд):
Шинээр илэрсэн өвчлөлд өртсөн б¿лгийн х¿ний тоо
Шинээр илэрсэн өвчлөлд өртөөг¿й б¿лгийн х¿ний тоо
Тохиолдол-хяналтын судалгаанд: Өртсөн б¿лгийн тохиолдол/өвчтэй х¿ний тоо
Өртсөн б¿лгийн хяналт/эр¿¿л х¿ний тоо
Практикт
1.Когорт судалгаанд хийгдэж байна. Хэрэв дагаж судлах явцад өртсөн б¿лэгт шинэ өвчлөл тохиолдох магадлал нь 0.05 бол санамсарг¿йгээр 500 өртсөн б¿лгийн х¿н т¿¿вэрлэж авахад хэдэн х¿нд шинэ өвчлөл тохиолдох вэ? (+/- 1 стандарт хазайлттай)
2. Хамгийн ихдээ 10 өртсөн б¿лгийн х¿нд шинэ
өвчлөл илрэх магадлал хэд вэ?
Хариулт
1.
X ~ Бином(500, 0.05)
E(X) = 500 (0.05) = 25
Var(X) = 500 (0.05) (0.95) = 23.75
СтандартХазайлт(X) = √(23.75) = 4.87
25 4.87
Хариулт 2.
.01(.95)(.05)...(.95)(.05)
(.95)(.05)(.95)(.05)10)P(X
49010500
10
4982500
2
4991500
1
5000500
0
Өсөн нэмэгдэх магадлал: 0 –10 х¿ртэл өвчлөл тохиолдох магадлал.P(X≤10) = P(X=0) + P(X=1) + P(X=2) + P(X=3) + +P(X=4)+….+ P(X=10)=
Жишээлбэл, туршилтын тоо 5: (p + q)5
Задалбал: p5 + p4q1 + p3q2 + p2q3+ p1q4+ q5
Коэффициент¿¿д?
Паскалын гурвалжинг ашиглах…
Паскалын гурвалжин
Паскалын гурвалжин
1
1 1
1 2 1
1 3 3 1
1 4 6 4 1
1 5 10 10 5 1
1 6 15 20 15 6 1
1 7 21 35 35 21 7 1
Туршилтын тоо n=1
Нийлбэрээр тооцно3+1=4; 5+10=15
Туршилтын тоо n=5.
(p + q)5 = 1p5 + 5p4q1 + 10p3q2 + 10p2q3+ 5p1q4+ 1q5
505
0
)5(.)5(.
415
1
)5(.)5(.
325
2
)5(.)5(.
235
3
)5(.)5(.
145
4
)5(.)5(.
055
5
)5(.)5(.
X P(X)
0
1
2
3
4
5
Коэффициент¿¿д: X~Bin(5,p)
X P(X) 0 5)5(.1 1 5)5(.5 2 5)5(.10 3 5)5(.10 4 5)5(.5 5 5)5(.1
32(.5)5=
1.0
5
0
=5!/0!5!=1
5
1
=5!/1!4! = 5
5
2
= 5!/2!3!=5x4/2=10
5
3
=5!/3!2!=10
5
4
=5!/4!1!= 5
5
5
=5!/5!1!=1
Жишээлбэл, X нь 5 удаа зоос орхиход с¿лд буух тоо:
p+q=1, n=5 удаагийн туршилт
(p+q)5=(1)5=1, эквивалент 1p5 + 5p4q1 + 10p3q2 + 10p2q3+ 5p1q4+ 1q5 = 1
P(X=0) P(X=1) P(X=2) P(X=3) P(X=4) P(X=5)
Практикт
Хэрэв уушигны хавдартай тохиолдлын б¿лэгт тамхи татагчдын эзлэх магадлал 0.6 бол 8 тохиолдлын 2-с багаг¿й х¿н тамхи татдаг байх магадлал хэд вэ?5-с их байх?
Дундаж болон дисперс нь хэд вэ?
X P(X)
0 1(.4)8=.00065
1 8(.6)1 (.4)
7 =.008
2 28(.6)2 (.4)
6 =.04
3 56(.6)3 (.4)
5 =.12
4 70(.6)4 (.4)
4 =.23
5 56(.6)5 (.4)
3 =.28
6 28(.6)6 (.4)
2 =.21
7 8(.6)7 (.4)
1=.090
8 1(.6)8 =.0168
1
1 1
1 2 1
1 3 3 1
1 4 6 4 1
1 5 10 10 5 1
1 6 15 20 15 6 1
1 7 21 35 35 21 7 1
1 8 28 56 70 56 28 8 1
Хариулт
Хариулт, ¿ргэлжлэл
1 4 52 3 6 7 80
E(X) = np=8 (.6) = 4.8Var(X) = np(1-p)=8 (.6) (.4) =1.92СХазайлт(X) = 1.38
P(<2)=.00065 + .008 = .00865P(>5)=.21+.09+.0168 = .3168
Пауссоны тархалт
Пауссоны тархалт нь тасралттай (дискрет) тоон тархалт.
T хугацаанд ¿зэгдлийн тоо Х-ийн магадлалын дараалал
Пауссоны тархалтын дундаж, дисперс
Дундаж
Дисперс
2
= тодорхой хугацаан дах тохиолдлын дундаж утга
Пауссоны тархалттай үзэгдэл ижил дундаж, дисперстэй
СХазайлт
Пауссоны тархалт, жишээ
Нэг сарын хугацаанд SARS-ийн шинэ тохиолдлын тоо
Өвчлөлийн шинэ тохиолдлууд илрэх магадлал, хугацаа 0-с хязгаарг¿й
Хэрэв X ~ Пауссон () бол X=k байх магадлал:
!)(
k
ekXp
k
Жишээ
Хэрэв Баруун Нилийн халуурлын 0,1,2,3,4,5,6 шинэ тохиолдол 1000-х¿нд, 1сая-х¿нд тохиолдох магадлалуудыг олбол: 1 сар тутам 2 тохиолдол
Пауссоyны тархалтын х¿снэгт
!4
2 24 e
Х P(X)
0
1
2
3
4
5 ….
0.1350!
e2 20
27.01!
e2 21
0.272!
e2 22
0.183!
e2 23
0.094!
e2 24
Жишээ
1000 х¿н жилд 1 шинэ тохиолдол илэрдэг ховор тохиолддог өвчин байг. Х¿н амд ¿л хамаарах байдлаар тархдаг. 1 жил дагаж судлахад 10 000 х¿нд к (0,1,2,..) шинэ тохиолдол гарах магадлалыг ол.
Хариулт
Дундаж (mean) = = 0.001*10,000 = 10
1 жил дагаж судлахад 10 000 х¿нд 10 шинэ тохиолдол илэрнэ.
00227.!2
)10()2(
000454.!1
)10()1(
0000454.!0
)10()0(
)10(2
)10(1
)10(0
eXP
eXP
eXP
Пауссоны процесс
Хэрэв хугацааны агшинд ¿зэгдэл илрэх дундаж тоо нь илрэх тоо ба (1сард 2 ¿зэгдэл) t хугацаагаар ¿ржигдэнэ.
X ~ Пауссон ()
!
)()(
k
etkXP
tk
E(X) = tVar(X) = t
Жишээ
Жишээлбэл , Баруун Нилийн өвчний 2 шинэ тохиолдол 1 сар тутамд тохиолддог бол дараагийн 3 сард 4 тохиолдол илрэх магадлал хэд вэ?
X ~ Пауссон (=2/сар тутам)
%413.4!
e6
4!
e3)*(2 сард) 3Tox 4P(X
(6)43)*(24
Яг 6 тохиолдол?
%16!6
6
!6
)3*2( сард) 3Tox 6P(X
)6(6)3*2(6
ee
Чухал байдал
Эр¿¿л мэндийн олонх ¿зэгдл¿¿д хэвийн тархалттай байдаг. Жишээлбэл, өндөр, систолын даралт...
Олонх тест¿¿д хэвийн, хэвийнтэй ойролцоо тархсан олонлогт зориулагдсан байдаг.
Шинж чанар
• Дундаж, медиан, моод тэнцүү
• Дундажийн орчимд семмитр, хонх хэлбэрийн муруй
x
• Талбай нь 1 байдаг
Дундаж , стандарт хазайлт
2012 15 1810 11 13 14 16 17 19 21 229
12 15 1810 11 13 14 16 17 19 20
өөр өөр дундажтай, ижил стандарт хазайлттай
өөр өөр дундажтай, өөр өөр стандарт хазайлттай
3 сигмагийн дүрэм
Дундажийн 2 СХ зайд 95%агуулагдана
Дундажийн 2 СХ зайд 99.7% агуулагдана
Дундажийн 1 СХ зайд 68% агуулагдана
68%
Стандарт утга
Стандарт утга, Z-утга нь Х утгаас дундаж нь хэдэн стандарт хазайлтын зайнд байгааг харуулдаг.
σ
μx
СХ
дундажутгаz
Стандарт утга, жишээ
Х¿¿хд¿¿дийн өндрийн дундаж 152 ,СХ нь 7 байв. Дараах өндөртэй х¿м¿¿сийн хувьд стандарт z-утгыг олбол:(a) 161 (b) 148 (c) 152
(a) (b) (c)
Стандарт хэвийн тархалт
Стандарт хэвийн тархалтын дундаж нь 0 , СХ нь 1 байна.
z-утгыг ашиглан дурын хэвийн тархалтыг стандарт хэвийн тархалт руу шилжүүлж болно.
–4 –3 –2 –1 0 1 2 3 4 z
z-утга –1.25-с бага байх магадлал, өсөн нэмэгдэх муж
0 1 2 3–1–2–3 z
Өсөн нэмэгдэх магадлал
0.1056
z = –1.25 –ийн баруун талын бүх утгуудыг авах магадлалын тооцно.
Магадлал нь:
Магадлал ба хэвийн тархалтууд
115100
Систолын даралтын дундаж нь100 , стандарт хазайлт нь15 байв. Санамсарг¿й сонгож авсан х¿н 115-с бага даралттай байх магадлалыг олбол.
0 1
Магадлал ба хэвийн тархалтууд
P(z < 1)
115100Стандарт хэвийн тархалт
P(x < 115)
Хэвийн тархалт
P(z < 1) = 0.8413, P(x <115) = 0.8413
иж
ил
иж
ил
Бином тархалт
• Үл хамаарах туршилт явагдсан. (n)
• Туршилт б¿р нь 2 ¿р д¿нтэй: амжилттай эсвэл
б¿тэлг¿йтсэн.
• n туршилтын амжилтын тоо х байх магадлал олно.
• Энд x = 0 , 1 , 2 … n.
Жишээ
Х¿н амын 34% A+ б¿лгийн цустай. Хэрэв санамсарг¿йгээр 500 х¿н т¿¿вэрлэж авахад хамгийн багадаа 300 х¿н A+ б¿лгийн цустай байх магадлал?
Хэрэв np > 5 ба nq > 5 бол бином тархалт нь хэвийн
тархалтанд дөхдөг.
Үргэлжлэл
0 1 2 3 4 5
n = 5p = 0.25, q = .75
np =1.25 nq = 3.75
0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20
n = 20p = 0.25
np = 5 nq = 15
n = 50p = 0.25
np = 12.5 nq = 37.5
0 10 20 30 40 50