13
Zakwaszenie organizmu Jak zbadać? Jak leczyć? Jak unikać? Paulina Styś

Zakwaszenie hej

Embed Size (px)

Citation preview

Zakwaszenie organizmu Jak zbadać? Jak leczyć? Jak unikać?

Paulina Styś

2

Jesteś ciągle zmęczona/y i osłabiona? Ewidentnie pogorszył się stan Twoich włosów skóry i

paznokci? Do tego życie uprzykrza Ci nadmiar kilogramów, których nie możesz się pozbyć od

dłuższego czasu?

Objawy te jednoznacznie wskazują na zakwaszenie organizmu! A przynajmniej taką diagnozę

postawiłaby Pani z reklamy suplementu diety, który miałby rzekomo rozwiązać wszystkie

Twoje problemy.

Mimo, że zakwaszenie organizmu w medycynie to żadna nowość to temat ten został

spopularyzowany dopiero w ostatnim czasie. Gwiazdy stosują dietę alkaliczną, zaś

producenci suplementów diety podchwycili szybko temat. Bo któż nie obserwuje u siebie

podstawowych objawów zakwaszenia?

Co druga kobieta narzeka na stan swoich paznokci i włosów, nie wspominając już o

nadmiernej masie ciała. Większość z nas odczuwa zmęczenie, które swoją drogą może być

spowodowane przez sto tysięcy innych schorzeń i czynników, jak choćby zwyczajny niedobór

snu.

Jak więc dowiedzieć się czy przyczyną wspomnianych dolegliwości jest rzeczywiście

zakwaszenie? Co zrobić jeśli okaże się, że masz zakwaszony organizm? Jakie mogą być tego

konsekwencje dla naszego zdrowia? Na czym polega dieta alkaliczna? Odpowiedzi na te i

inne pytania znajdziesz poniżej.

Na czym polega zakwaszenie?

Zakwaszenie organizmu wynika z zaburzenia równowagi kwasowo – zasadowej. Na czym to

polega?

Do pomiaru stopnia kwasowości czy zasadowości substancji służy wskaźnik pH. Jak zapewne

pamiętasz z lekcji chemii pH może zawierać się w przedziale od 0 – 14, gdzie wartość poniżej

7 oznacza odczyn kwaśny, natomiast wszystko co powyżej 7 ma odczyn zasadowy.

Substancje o pH równym 7 mają odczyn obojętny.

Wskaźnik ten wykorzystuje się także do oceny odczynu płynów ustrojowych. Dla przykładu

sok żołądkowy ma bardzo niskie pH (1,35 – 3,5). Największe wahania pH można

zaobserwować w moczu – jego odczyn może być zarówno kwaśny, obojętny jak i lekko

zasadowy. Wynika to z faktu, że nerki są jednym z podstawowych miejsc, które panują nad

tym, aby nie doszło do poważnego zakwaszenia organizmu i związanych z tym negatywnych

konsekwencji.

3

Jednak większość płynów ustrojowych ma odczyn lekko zasadowy. I tak w celu zachowania

równowagi kwasowo – zasadowej konieczne jest utrzymanie pH krwi na poziomie 7,35 –

7,45. Jeśli wartość ta jest powyżej dochodzi do rozwoju zasadowicy, natomiast jeśli pH jest

niższe rozwija się zaburzenie określane kwasicą, przy czym nie należy mylić jej z

zakwaszeniem.

Kwasica jest poważnym zaburzeniem

wynikającym z dysfunkcji mechanizmów

regulacyjnych w ustroju, np. nerek czy płuc.

Natomiast w przypadku zakwaszenia, na

którym skupiamy się w artykule,

mechanizmy te funkcjonują sprawnie,

dzięki czemu pH krwi pozostaje utrzymane

w normie. Niestety przewlekłe zakwaszenie

może doprowadzić do rozwoju kwasicy,

która jest już stanem niebezpiecznym dla

życia człowieka i wymaga natychmiastowego leczenia.

Skąd biorą się kwasy i zasady?

Źródłem kwasów i zasad są przede wszystkim składniki obecne żywności. Spożyte produkty

ulegają rozkładowi do najmniejszych cegiełek (białka do aminokwasów, tłuszcze do kwasów

tłuszczowych, węglowodany do monosacharydów, czyli cukrów prostych). Podczas trawienia

z żywności uwalniane są także witaminy i składniki mineralne, które następnie ulegają

odpowiednim przemianom.

Owe składniki mogą wykazywać właściwości kwaso – lub zasadotwórcze. Jeśli dany

pierwiastek jest kwasotwórczy po połączeniu z wodą tworzy kwasy, jeśli jest natomiast

zasadotwórczy będzie tworzył zasady.

Do pierwiastków kwasotwórczych należą przede wszystkim fosfor, siarka i chlor. Z kolei

pierwiastki zasadotwórcze to wapń, sód, potas i magnez. W zależności od zawartości tych

pierwiastków w danym produkcie można określić jego potencjalną zdolność do zakwaszania

lub alkalizowania.

Kolejnym bardzo ważnym źródłem kwasów są reakcje zachodzące w organizmie. W wyniku

przemian białek, tłuszczów i węglowodanów powstaje kwas węglowy, który w zdecydowanej

większości jest usuwany w postaci dwutlenku węgla przez płuca. Zakwaszeniu sprzyja także

stres, brak ruchu, ale także nadmierna aktywność fizyczna, podczas której powstaje kwas

mlekowy (gdy przemiana węglowodanów nie przebiega do końca).

Źródło: http://www.freeimages.com/

4

Do zaburzeń równowagi kwasowo – zasadowej może doprowadzić także rodzaj diety – dieta

zawierająca zbyt mało węglowodanów (np. diety wysokobiałkowe) sprzyja powstawaniu

kwasu acetooctowego oraz betahydroksymasłowego (dzieję się tak na skutek niecałkowitego

spalania tłuszczu). Taka sama sytuacja ma miejsce podczas długotrwałego głodzenia się.

Z kolei do źródeł zasad w naszym organizmie należą jedynie wspomniane wcześniej

pierwiastki przyjmowane razem z dietą, a także minerały zgromadzone w kościach.

Jak organizm radzi sobie z zakwaszeniem?

Każde zaburzenie równowagi kwasowo – zasadowej prowadzi do natychmiastowego

włączenia mechanizmów obronnych, dzięki którym możliwe jest przywrócenie stanu

prawidłowego. Do mechanizmów tych należą przede wszystkim:

Układy buforowe krwi i tkanek (wodorowęglanowy, białczanowy, hemoglobinianowy,

fosforanowy) – wiążą nadmiar jonów dzięki czemu mogą być one

przetransportowane do miejsc wydalania (np. nerek) bez nadmiernej zmiany pH krwi.

Usuwanie CO2 (kwasu) przez płuca – ma miejsce w wyniku pobudzenia ośrodka

oddechowego pod wpływem obniżenia pH krwi.

Wydalanie kwasów i zasad przez nerki, które stanowią kluczowe miejsce utrzymania

równowagi kwasowo – zasadowej, gdyż usuwają nadmiar kwasów i umożliwiają

regenerację zasad.

Niestety długotrwałe zakwaszenie organizmu może doprowadzić do zaburzeń tych

fizjologicznych procesów regulacyjnych, co objawia się ciągłym zmęczeniem, brakiem

apetytu, sennością, bólami głowy czy problemami z cerą.

Organizm szuka źródeł substancji zasadowych, które mogłyby zobojętnić nadmierną ilość

kwasu co prowadzi do uwolnienia wapnia z kości. Dlatego też przewlekłe zakwaszenie wiąże

się ze wzmożonym ryzykiem osteoporozy i złamań kości.

Z kolei nadmierne obciążenie nerek, które zmuszone są do ciągłego usuwania kwaśnych

substancji z moczem, może doprowadzić do upośledzenia ich funkcji. Niskie pH moczu oraz

hiperkalciuria (zwiększone wydalanie wapnia z moczem) stanowią czynniki ryzyka rozwoju

kamicy nerkowej.

Przewlekłe zakwaszenie może także zwiększyć ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego,

oporności na insulinę oraz cukrzycy. Badania wskazują, iż częstość występowania cukrzycy

oraz upośledzonej tolerancji glukozy jest zdecydowanie wyższe u osób o niskim pH moczu.

Ponadto najnowsze badania łączą zakwaszenie organizmu ze zwiększeniem ryzyka chorób

układu krążenia.

5

Jednym ze sposobów zneutralizowania jonów wodorowych jest rozpad mięśni w celu

uwolnienia glutaminy. Glutamina wiąże jony wodorowe (kwas) w wyniku czego powstaje

amoniak możliwy do wydalenia z moczem. Stąd też przewlekłe zakwaszenie prowadzi do

strat białka mięśniowego (kolejny argument przemawiający za tym, aby panowie dbający o

swoją muskulaturę zastanowili się dwa razy przed sięgnięciem po odżywkę białkową).

Jak widać zakwaszenie nie jest poważnym stanem zagrażającym bezpośrednio życiu

człowieka. Jednak długotrwałe zaburzenie równowagi kwasowo – zasadowej może

zdecydowanie pogorszyć jego jakość, począwszy od obniżenia samopoczucia a skończywszy

na rozwoju przewlekłych chorób. Należy również mieć na uwadze, że stopień zakwaszenia

pogłębia się wraz na skutek fizjologicznego spadku funkcji nerek.

Jak zbadać zakwaszenie organizmu?

Wydawałoby się, że najprostszym rozwiązaniem będzie zbadanie pH krwi. Jednak, jak

wspomniałam wcześniej, do obniżenia pH krwi dochodzi dopiero w momencie gdy mamy do

czynienia z ciężkim stadium jakim jest kwasica.

Natomiast przy zakwaszeniu nasze fizjologiczne mechanizmy skutecznie zapobiegają

obniżeniu pH krwi poniżej normy. Dlatego też w tym przypadku nie będzie to dobre

rozwiązanie.

Skutecznym badaniem oceniającym stan równowagi kwasowo – zasadowej jest całodobowy

bilans pH moczu, który możemy wykonać samodzielnie we własnej łazience. Wystarczy

zakupić w aptece najzwyklejsze paski do pomiaru pH i zbadać pH moczu w pięciu różnych

porach dnia. Pierwszy pomiar należy wykonać po przebudzeniu, kolejne co 3 godziny.

Wykonane pomiary warto zanotować i na koniec dnia wykreślić z nich wykres. Jeśli okaże się,

że wykreślona krzywa układa się raczej w prostą lub delikatnie unoszącą się linię świadczy to

o zakwaszeniu organizmu.

Jeśli natomiast z połączenia naniesionych punktów utworzy się zygzak, świadczący o skokach

pH w ciągu dnia oznacza to, że z naszą równowagą kwasowo – zasadową jest wszystko w

porządku. Takie wahania pH w ciągu dnia wiążą się ze zmianą składu moczu w zależności od

czasu przyjęcia pokarmu. Najniższe pH obserwuje się po nocy, natomiast najwyższe po

spożyciu dużego posiłku.

6

Mój organizm jest zakwaszony! Co robić?

O ile nie możemy bezpośrednio wpłynąć na

fizjologiczne procesy zachodzące wewnątrz ustroju

(no może poza wysypianiem się i unikaniem

stresu) o tyle możemy znacząco zmodyfikować

ilość kwasów i zasad wprowadzanych z zewnątrz.

Mowa oczywiście o modyfikacji diety, która też

powinna być pierwszym wyborem w przypadku

zachwiania równowagi kwasowo – zasadowej.

Powiem szczerze, że poszukiwanie szczegółowych danych dotyczących właściwości

zakwaszających konkretnych produktów okazało się dosyć trudnym zadaniem. Na większości

stron możecie znaleźć tabele z wartościami pH przypisanymi do najczęściej spożywanych

produktów. Jednak co strona to inne wartości. I tak według jednej tabeli ziemniaki mają

odczyn kwaśny, a według drugiej wręcz przeciwnie. Skąd te rozbieżności? – nie mam

zielonego pojęcia. Nie udało mi się znaleźć wiarygodnych źródeł dotyczących pH produktów

spożywczych.

PRAL – wskaźnik, który pomoże Ci zbadać swoją dietę

W 1995 roku naukowcy przeprowadzili badanie na zdrowych mężczyznach, na podstawie

którego sprawdzali wpływ spożycia ponad 100 produktów żywnościowych na odczyn moczu.

Na jego podstawie Remer i Manz oznaczyli potencjalną zdolność obciążenia kwasem nerek

(PRAL – Potential Renal Acid Load) przez najczęściej spożywane produkty. Wskaźnik PRAL

uwzględnia zawartość białek i pierwiastków, ich średnią biodostępność a także metabolizm

siarki i wydalane w moczu kwasy organiczne.

Tak więc badanie to uwzględniało nie tylko skład białkowy i pierwiastkowy badanych

produktów, ale przede wszystkim ich bioprzyswajalność przez organizm. Wcześniejsze

badania – oparte wyłącznie na analizie odczynu popiołu produktów (np. poprzez oznaczenie

kwaśności miareczkowej, czy obliczenie stosunku milirównoważników pierwiastków

kwasotwórczych do zasadotwórczych) nie uwzględniały faktu, że nie wszystkie pierwiastki

wykorzystywane są z pożywienia w jednakowym stopniu. Przykładem takiego pierwiastka

jest wapń, który jest wchłaniany z przewodu pokarmowego średnio w 25%.

Dlatego też wskaźnik PRAL może nam posłużyć do oceny średniego potencjału

zakwaszającego naszej codziennej diety. Według naukowców optymalne PRAL diety powinno

zawierać się w przedziale od 60 do (– 10) mEq/dzień – umożliwia to utrzymanie

prawidłowego pH moczu i zapobiega zakwaszeniu organizmu.

Źródło: http://www.freeimages.com/

7

W poniższej tabeli znajduje się PRAL najczęściej spożywanych produktów (pamiętajmy, że

liczby podane w tabeli to wartości orientacyjne). Ujemny wskaźnik PRAL (kolor niebieski)

świadczy o właściwościach zasadotwórczych produktów (niska potencjalna zdolność

obciążenia nerek kwasem), natomiast im wyższy PRAL produktów (kolor czerwony) tym

silniejsze właściwości zakwaszające.

8

9

Jak widać najwyższe PRAL, a zatem najsilniejsze właściwości kwasotwórcze wykazują twarde

sery oraz ryby i mięso, czyli ogólnie rzecz biorąc produkty wysokobiałkowe. Nieco mniejsze

właściwości zakwaszające stwierdza się w przypadku przetworów zbożowych, zarówno tych

przetworzonych jak i z pełnego ziarna. Wynika to choćby z obecności znaczących ilości

aminokwasów siarkowych (metioniny, homocysteiny, cysteiny) oraz dużych stężeń fosforu

obecnych w białkach zwierzęcych i zbóż. Oczywiście w przypadku produktów zbożowych

możemy wyróżnić te mniej i bardziej zakwaszające. I tak np. kasza gryczana (bogata w

zasadotwórcze potas i magnez) będzie zakwaszać zdecydowanie mniej niż brązowy ryż.

Olej roślinne oraz tłuszcze zwierzęce posiadają PRAL w granicach 0.0 co świadczy o ich

neutralnym wpływie na odczyn moczu.

Z kolei najniższe PRAL (na minusie), a więc najwyższe właściwości zasadotwórcze posiadają

warzywa i owoce, zarówno świeże jak i suszone. Jest to między innymi zasługa dużych ilości

potasu i kwasów organicznych, które – wbrew swojej nazwie – w wyniku spalania w

organizmie mają działanie alkalizujące. Stąd też nie należy wiązać kwaśnego smaku owoców

z ich wpływem na równowagę kwasowo – zasadową.

Rośliny strączkowe, mimo że zawierają spore ilości białka, nie wykazują tak silnego działania

zakwaszającego jak nabiał czy mięso – wynika to z odmiennego składu aminokwasowego.

Białka roślinne są zwykle bogatszym źródłem glutaminy, wykorzystywanej do

zneutralizowania jonów wodorowych.

Jak już możecie się domyślać dieta typowego Kowalskiego jest mocno zakwaszająca.

Podstawowe produkty, lądujące na talerzach w polskich domach to mięso, jaja, twarde sery

oraz pieczywo. Warzywa traktowane są raczej jako mały dodatek. W ten sposób

doprowadzamy do rozwoju przewlekłego zakwaszenia organizmu i wszystkich jego

negatywnych konsekwencji.

Dieta alkalizująca najlepszym lekiem na zakwaszenie

Jeśli okaże się, że Twój organizm faktycznie jest zakwaszony warto zmienić nieco dietę. W

końcu jest to główny środek sprawczy całego zamieszania.

Oczywiście podstawą diety alkalizującej powinny być produkty zasadotwórcze (czyli z

ujemnym PRAL), a więc warzywa i owoce. Czy to oznacza, że całkowicie będziesz musiał(a)

rezygnować z zakwaszających produktów w Twojej codziennej diecie?

Absolutnie nie!

10

Aby zwiększyć potencjał zasadotwórczy diety wystarczy zmniejszyć ilość produktów

zakwaszających (zwłaszcza mięsa i jego przetworów, wysokobiałkowego nabiału, ryb oraz jaj)

przy jednoczesnym wzroście spożycia warzyw i owoców.

Jeśli więc komponujesz obiad, czy inny posiłek staraj się, aby większą część talerza (minimum

50%) zajmowały warzywa. Pozostałą połowę podziel na produkty białkowe i na przetwory

zbożowe. Innym rozwiązaniem sugerowanym przez niektórych naukowców jest utrzymanie

takiego stosunku, aby 80% spożywanych produktów w ciągu dnia stanowiły produkty

zasadotwórcze, zaś pozostałe 20% produkty kwasotwórcze.

W celu określenia tego jak wygląda Twoja dieta w kontekście zaburzeń gospodarki kwasowo

– zasadowej warto użyć wskaźnika PRAL, za pomocą którego możemy obliczyć orientacyjny

potencjał zakwaszający spożywanych posiłków.

Weźmy na przykład przedstawioną powyżej sałatkę z jajem sadzonym. W skład posiłku

wchodzi 200g fasolki szparagowej, 100g pomidorków koktajlowych, 80g ogórków

gruntowych, łyżeczka oliwy oraz jedno jajo. Spójrzmy na zamieszczoną wyżej tabelę z PRAL

najczęściej spożywanych produktów. Pamiętając, że PRAL w tabeli został podany na 100g

produktu należy przeliczyć to na ilość produktów użytą do przygotowania posiłku. Stąd:

11

PRODUKTY PRAL

200 g fasolki szparagowej - 6,2

100 g pomidorków koktajlowych - 3,1

80 g ogórków - 0,6

łyżeczka (5g) oliwy 0,0

jajo (60g) 4,9

PODSUMOWANIE - 5

W ten jakże prosty sposób wiemy, że ta pyszna sałatka ma działanie zasadotwórcze!

Skoro już jesteśmy w transie liczenia weźmy za przykład tradycyjny polski obiad: 200g

schabowego smażonego w panierce z mąki i jaja, 200g ziemniaków i 100g surówki z

marchewki (z dodatkiem łyżki śmietany).

PRODUKTY PRAL

200 g schabu 15,8

panierka: 1/3 jaja (20g) + 2 łyżki mąki (20g) 3,0

tłuszcz użyty do smażenia 0,0

200 g ziemniaków - 8,0

100 g marchewki - 4,9

łyżka śmietany (20g) 0,2

PODSUMOWANIE 6,1

Tak zestawiony posiłek ma niestety działanie kwasotwórcze. Aby to zmienić wystarczy

podwoić ilość surówki z marchewki (zamiast śmietany użyć odrobiny oliwy lub oleju

roślinnego) oraz zmniejszyć o połowę ilość mięsa. Schab lepiej upiec w piekarniku bez

panierki – nie tylko z uwagi na jej zakwaszające działanie, ale także w celu zmniejszenia

kaloryczności posiłku.

Oczywiście nie zalecam, aby liczyć potencjał kwasotwórczy przed spożyciem każdego posiłku,

choć jest to na pewno przydatne na początkowym etapie zapoznawania się z zasadami diety

alkalizującej. Później jednak taka skrupulatność nie jest już konieczna. Gdy dojdzie do

wyrównania zaburzeń w gospodarce kwasowo – zasadowej, a także w celach

profilaktycznych, wystarczy trzymać się kilku prostych zasad.

12

Dieta z zasadami – praktyczne wskazówki

1. Ogranicz spożycie tłustych serów – na kanapkę wybieraj białe sery, pasty z roślin

strączkowych, warzywne pasztety (Stylowe Przepisy, strony 260 – 283).

2. Zmniejsz porcję białkowych dodatków do obiadu (mięsa, ryb) do ok. 100 g.

3. Zamiast mięsa spożywaj częściej suche nasiona roślin strączkowych (Stylowe Przepisy,

strony 115 – 126).

4. Do każdego posiłku dodawaj duże ilości warzyw (powinny stanowić co najmniej

połowę posiłku).

5. Nie zapominaj wypijać odpowiednich ilości płynów, zwłaszcza wody mineralnej, która

również ma działanie alkalizujące.

6. Jako przekąski wybieraj świeże owoce.

7. Do słodzenia ciast i deserów wykorzystuj świeże i suszone owoce – obniżysz w ten

sposób kwasotwórcze działanie mąki i jaj. Unikaj natomiast ciast z tłustymi kremami i

dużą ilością cukru (Stylowe Przepisy, strony 176 – 203).

8. Przygotowuj często sałatki, np. jako lekką kolację (Stylowe Przepisy, strony 204 –

234).

9. Przygotowuj często koktajle owocowo – warzywne, np. jako podwieczorek (Stylowe

Przepisy, strony 138 – 151).

10. Nie stroń od dodatku ziół i przypraw, które wykazują silne właściwości

zasadotwórcze.

13

BIBLIOGRAFIA:

Remer T., Manz F.: Potential renal acid load of foods and its influence on urine pH. J

Am Diet Assoc. 1995, 95(7): 791 – 797

http://www.precisionnutrition.com

USDA database: http://health-diet.us/alkaline-diet/

Adeva MM, Suto G.: Diet – induced metabolic acidosis. Clin Nutr. 2011, 30(4): 416 -

421

Brzozowska A.: Równowaga kwasowo – zasadowa. W: Żywienie człowieka. Podstawy

nauki o żywieniu, tom 1, red. Gawęcki J, Hryniewiecki L. Wydawnictwo naukowe

PWN, Warszawa 2008: 237 – 240

Remer T.: Influence of diet on acid – base balance. Semin Dial. 2000, 13(4): 221 – 226

Deriemaeker P., Aerenhouts D., Hebbelinck M., Clarys P.: Nutrient based estimation

of acid-base balance in vegetarians and non – vegetarians. Plant Foods Hum Nutr.

2010; 65(1): 77 – 82

Schwalfenberg GK.: The alkaline diet: is tere evidence that an alkaline pH diet

benefits health? J Environ Public Health. 2012, article ID 727630, 7 pages

Welch AA., Mulligan A., Bingham SA., Khaw KT.: Urine pH is an indicator of dietary

acid – base load, fruit and vegetables and meat intakes: results from the European

Prospective Investigation into Cancer and Nutrition (EPIC) – Norfolk population study.

Br J Nutr. 2008, 99(6): 1335 - 1343

Przysławski J.: Równowaga kwasowo – zasadowa. W: Bromatologia. Zarys nauki o

żywności i żywieniu, red. Gertig H., Przysławski J. Wydawnictwo lekarskie PZWL,

Warszawa 2006: 182 – 184

Malinowska A.: Zakwaszenie – nieznana przyczyna wielu chorób. Food Forum 2014,

1(4), 20 - 24