Embed Size (px)
DESCRIPTION
Συγκριτική μελέτη και παρουσίαση της αγοράς τηλεπικοινωνιών των χωρών Μεγάλης Βρετανίας, Γαλλίας, Γερμανίας και Ελλάδας πριν την απελευθέρωση των τηλεπικοινωνιών, Διατμηματικό Πρόγραμμα Μεταπυχιακών Σπουδών "Οικονομική και Διοίκηση των τηλεπικοινωνικών Δικτύων", Τμήμα Πληροφορικής και Τηλεπικοινωνιών, Τμήμα Οικονομικών Επιστημών, Εθνικό και Καποδιστριακόν Πανεπιστήμιον Αθηνών, Φεβρουάριος 2004
Citation preview
Πρόλογος
Στα τέλη του εικοστού αιώνα ραγδαίες εξελίξεις έλαβαν χώρα σε παγκόσμιο και σε ευρωπαϊκό επίπεδο. Οι τεχνολογικές εξελίξεις και οι αυξημένες καταναλωτικές ανάγκες σε συνδυασμό με τις προοπτικές της νέας παγκοσμιοποιημένης οικονομίας δημιούργησαν ένα εκρηκτικό μίγμα που οδήγησε στις μεταβολή των περισσοτέρων κλάδων στις οικονομίες των προηγμένων χωρών.
Στα πλαίσια αυτά ξεκίνησαν προσπάθειες ιδιωτικοποίησης των μεγάλων κρατικών εταιριών κυρίως στους τομείς της ενέργειας και των τηλεπικοινωνιών. Η τάση του «λιγότερου κράτους» στην οικονομία αποσκοπούσε στην βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών στους πολίτες και στην σταδιακή εισαγωγή της έννοιας του ανταγωνισμού σε τομείς που μέχρι τότε αποτελούσαν κρατικά μονοπώλια. Άρχιζε σιγά σιγά να ωριμάζει η άποψη ότι τα κρατικά μονοπώλια είχαν κλείσει την ιστορική τους πορεία και έχοντας επιτελέσει το ρόλο τους, την δημιουργία των απαραίτητων υποδομών σε όλη τη χώρα, μπορούσε πλέον η οικονομία να περάσει σε πιο ανταγωνιστικά πλαίσια. Ξεκινούσε μια καινούρια εποχή στην παγκόσμια οικονομία, στην οποία κυρίαρχο ρόλο θα έπαιζε η απελευθέρωση των αγορών, που μέχρι τότε κυριαρχούσαν τα κρατικά μονοπώλια.
Οι οικονομίες δέχτηκαν με σχετική ανακούφιση τις εξελίξεις αυτές καθώς μέχρι τότε ασφυκτιούσαν κάτω από έντονο κρατικό παρεμβατισμό, που περιόριζε την ιδιωτική πρωτοβουλία και καθιστούσε κάθε επενδυτική προσπάθεια δύσκολη. Μια νέα εποχή ανάπτυξης και δημιουργικών αλλαγών ευαγγελίζονταν από τους εκφραστές της νέας οικονομικής πολιτικής, ενώ οι πιο δυσοίωνοι εξέφραζαν τις αμφιβολίες τους για το κατά πόσο η μετάβαση στην απελευθερωμένη αγορά θα γινόταν χωρίς προβλήματα.
Στην Ευρωπαϊκή ήπειρο κυρίαρχο ρόλο στις εξελίξεις αυτές έπαιξε η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία ανάγκασε τις χώρες μέλη να συμμορφωθούν με τις απαιτήσεις της νέας εποχής και να εναρμονιστούν με τις κοινοτικές οδηγίες. Συγκεκριμένα στον τομέα των τηλεπικοινωνιών ο ρόλος της υπήρξε καθοριστικός, αφού όχι μόνο απελευθέρωσε την αγορά αλλά και καθοδήγησε τις χώρες μέλη στην ομαλή μετάβαση στο νέο οικονομικό μοντέλο και έθεσε τους βασικούς κανόνες του ανταγωνισμού, ώστε να ωφεληθούν οι καταναλωτές. Εξαίρεση στον κανόνα αυτό αποτέλεσε η Μεγάλη Βρετανία η οποία για λόγους οι οποίοι θα παρουσιασθούν παρακάτω, είχε απελευθερώσει την αγορά τηλεπικοινωνιών της μια δεκαετία περίπου πριν αυτό γίνει στις υπόλοιπες χώρες.
Σκοπός της μελέτης αυτής είναι να παρουσιάσει τις αγορές τηλεπικοινωνιών τεσσάρων διαφορετικών χωρών (Ελλάδα, Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία) πριν την απελευθέρωση των αγορών και με βάση τα κατάλληλα στοιχεία να γίνουν αντιληπτές οι ιδιομορφίες και οι διαφορές στις χώρες αυτές όσον αφορά τον τηλεπικοινωνιακό τομέα. Ακόμα θα γίνει προσπάθεια να ερευνηθεί αν στην πορεία προς την απελευθέρωση υπήρξαν βελτιώσεις για τους καταναλωτές στον τομέα της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών αλλά και από οικονομικής πλευράς τις συνέπειες τόσο για τους καταναλωτές όσο και για τις αγορές συνολικά.
3
ΠΡΌΛΟΓΟΣ.............................................................................................................................................3
ΠΊΝΑΚΑΣ ΠΕΡΙΕΧΟΜΈΝΩΝ ΔΙΑΓΡΑΜΜΆΤΩΝ, ΓΡΑΦΗΜΆΤΩΝ ΚΑΙ ΠΙΝΆΚΩΝ (ΚΑΤΆ ΣΕΙΡΆ ΕΜΦΆΝΙΣΗΣ)............................................................................................................................6
1. ΕΙΣΑΓΩΓΉ........................................................................................................................................10
ΑΝΤΙΚΕΊΜΕΝΟ – ΔΟΜΉ ΜΕΛΈΤΗΣ...........................................................................................................10
2. ΜΕΘΟΔΟΛΟΓΊΑ..............................................................................................................................12
2.1 ΣΥΛΛΟΓΉ ΣΤΟΙΧΕΊΩΝ.........................................................................................................................122.2 ΕΠΕΞΕΡΓΑΣΊΑ ΠΡΩΤΟΓΕΝΏΝ ΣΤΟΙΧΕΊΩΝ............................................................................................122.3 ΑΠΟΤΎΠΩΣΗ ΣΤΟΙΧΕΊΩΝ....................................................................................................................12
3. ΕΛΛΑΔΑ.............................................................................................................................................13
3.1 ΕΙΣΑΓΩΓΉ 133.2 Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΑ....................................................163.3 Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ.............................................................173.4 Η ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Ο.Τ.Ε...................................................................................................243.5 ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ Ο.Τ.Ε.....................................................................................................263.6 ΚΙΝΗΤΗ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑ....................................................................................................................283.7 ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΜΙΣΘΩΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ...................................................323.8 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΛΑΔΟ ΤΟΥ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ......................................333.9 ΤΙΜΟΛΟΓΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ...........................................................................................................36
4. ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ......................................................................................................................38
4.1 ΣΎΝΤΟΜΑ ΙΣΤΟΡΙΚΆ ΣΤΟΙΧΕΊΑ ΜΈΧΡΙ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΈΡΩΣΗ............................................................384.2 ΤΟ «ΔΥΟΠΏΛΙΟ».................................................................................................................................394.3 TO WHITE PAPER ΤΟΥ 1991...............................................................................................................404.4 Ο ΔΡΌΜΟΣ ΠΡΟΣ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΈΡΩΣΗ...............................................................................................414.5 Η ΚΑΤΆΣΤΑΣΗ ΤΩΝ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΏΝ ΣΤΗ Μ. ΒΡΕΤΑΝΊΑ ΠΡΙΝ ΤΗΝ ΑΠΕΛΕΥΘΈΡΩΣΗ....................43
5. ΓΑΛΛΊΑ.............................................................................................................................................51
5.1 ΕΙΣΑΓΩΓΉ 515.1.1 Ιστορική αναδρομή...............................................................................................................515.1.2 Τεχνολογική Εξέλιξη.............................................................................................................52
5.2 ΣΤΑΘΕΡΉ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑ........................................................................................................................535.3 ΚΙΝΗΤΉ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑ..........................................................................................................................565.4 ΥΠΗΡΕΣΊΕΣ INTERNET........................................................................................................................595.5 ΑΠΑΣΧΌΛΗΣΗ ΤΟΜΈΑ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΏΝ.........................................................................................605.6 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΆ ΣΤΟΙΧΕΊΑ ΤΟΥ ΤΟΜΈΑ ΤΩΝ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΏΝ...........................................................615.7 ΕΠΕΝΔΎΣΕΙΣ.......................................................................................................................................61
6. ΓΕΡΜΑΝΊΑ.......................................................................................................................................62
6.1 ΕΙΣΑΓΩΓΉ 626.2 ΣΤΑΘΕΡΉ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑ........................................................................................................................646.3 ΚΙΝΗΤΉ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑ..........................................................................................................................666.4 ΥΠΗΡΕΣΊΕΣ INTERNET........................................................................................................................686.5 ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΆ ΣΤΟΙΧΕΊΑ ΤΟΥ ΤΟΜΈΑ ΤΩΝ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΏΝ...........................................................70
6.5.1. Απασχόληση στον τομέα των τηλεπικοινωνιών....................................................................706.5.2 Εμπορικές συναλλαγές..........................................................................................................71
7. ΣΥΜΠΕΡΆΣΜΑΤΑ..........................................................................................................................72
7.1 ΓΑΛΛΊΑ – ΓΕΡΜΑΝΊΑ – ΕΛΛΆΔΑ........................................................................................................72
7.2 ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ....................................................................................................................78
8. ΣΎΝΟΨΗ...........................................................................................................................................83
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α....................................................................................................................................87
4
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Β....................................................................................................................................93
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ..................................................................................................................................103
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΊΑ.................................................................................................................................105
ΑΝΑΦΟΡΈΣ – ΆΡΘΡΑ......................................................................................................................106
Αναφορές – Παγκόσμιος Ιστός..............................................................................................................108
5
Πίνακας Περιεχομένων Διαγραμμάτων, Γραφημάτων και Πινάκων (κατά σειρά εμφάνισης).
ΔΙΆΓΡΑΜΜΑ 1 ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΣΤΙΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ..........................................................17
ΔΙΆΓΡΑΜΜΑ 2 ΑΝΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΗ ΖΗΤΗΣΗ..............................................................................17
ΓΡΆΦΗΜΑ 1 ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΚΡΕΜΩΝ ΑΙΤΗΣΕΩΝ ΛΟΓΟ ΨΗΦΙΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ..................18
ΓΡΆΦΗΜΑ 2 ΠΟΣΟΣΤΟ ΨΗΦΙΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΣΟΣΤΟ ΛΑΘΩΝ..............................18
ΓΡΆΦΗΜΑ 3 ΠΟΣΟΣΤΟ ΨΗΦΙΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ...............19
ΔΙΆΓΡΑΜΜΑ 3 ΚΑΛΥΨΗ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ..............................................................19
ΓΡΆΦΗΜΑ 4 ΕΣΟΔΑ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΕΣΟΔΑ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ...................20
ΓΡΆΦΗΜΑ 5 ΕΣΟΔΑ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ..............................................................................................21
ΓΡΆΦΗΜΑ 6 ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ...........................................................................................21
ΓΡΆΦΗΜΑ 7 ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΣΥΝΔΙΑΛΕΞΕΩΝ...............................................................22
ΔΙΆΓΡΑΜΜΑ 4 ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΡΤΟΤΗΛΕΦΩΝΩΝ.......................................................................22
ΓΡΆΦΗΜΑ 8 ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ISDN...............................................................................................23
ΓΡΆΦΗΜΑ 9 ΜΟΝΙΜΟ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ................................................23
ΠΊΝΑΚΑΣ 1 ΕΞΕΛΙΞΗ ΜΕΡΙΔΙΩΝ ΑΓΟΡΑΣ ΠΑΡΟΧΩΝ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ..........28
ΓΡΆΦΗΜΑ 10 ΠΑΡΟΧΟΙ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ & ΜΕΡΙΔΙΑ ΑΓΟΡΑΣ..........................28
ΠΊΝΑΚΑΣ 2 ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΩΝ ΚΑΤΑ ΕΤΑΙΡΙΑ.......................................................29
ΓΡΆΦΗΜΑ 11 ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΩΝ ΑΝΑ ΕΤΑΙΡΙΑ.......................................................29
ΓΡΆΦΗΜΑ 12 ΠΟΣΟΣΤΟ ΚΑΛΥΨΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ............................................30
ΠΊΝΑΚΑΣ 3 ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΠΩΛΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΕΡΔΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΤ ΑΠΟ ΤΟ 1995 ΕΩΣ ΤΟ 1998........................................................................30
ΓΡΆΦΗΜΑ 13 ΕΣΟΔΑ ΣΥΝΟΛΙΚΑ & ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ (ΣΕ ΕΚΑΤΟΜΜΎΡΙΑ ΔΡΑΧΜΈΣ)............................................................................................................................................31
ΓΡΆΦΗΜΑ 14 ΚΕΡΔΗ ΑΠΟ ΜΙΣΘΩΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ & ΑΠΟ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ (ΣΕ ΕΚΑΤΟΜΜΎΡΙΑ ΔΡΑΧΜΈΣ)........................................................................32
ΓΡΆΦΗΜΑ 15 ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΧΡΗΣΤΩΝ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ...................................32
ΓΡΆΦΗΜΑ 16 ΠΩΛΗΣΕΙΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ.................34
ΓΡΆΦΗΜΑ 17 ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ & ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ...................34
ΓΡΆΦΗΜΑ 18 ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ & ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ (ΣΕ ΕΚΑΤΟΜΜΎΡΙΑ ΔΟΛΛΆΡΙΑ)..........................................................................................................35
ΔΙΆΓΡΑΜΜΑ 5 ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ. 35
ΔΙΆΓΡΑΜΜΑ 6 ΧΡΕΩΣΗ ΣΥΝΔΕΣΗΣ.............................................................................................36
ΓΡΆΦΗΜΑ 19 ΤΙΜΟΛΟΓΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ..................................................................................37
ΠΊΤΑ 1 ΜΕΡΊΔΙΑ ΑΓΟΡΆΣ BT ΚΑΙ MERCURY...........................................................................42
ΔΙΆΓΡΑΜΜΑ 7 ΚΎΡΙΕΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΈΣ ΣΥΝΔΈΣΕΙΣ............................................................43
ΠΊΝΑΚΑΣ 4 ΚΎΡΙΕΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΈΣ ΣΥΝΔΈΣΕΙΣ ΑΝΆ 100 ΚΑΤΟΊΚΟΥΣ......................43
ΓΡΆΦΗΜΑ 20 ΠΟΣΟΣΤΌ ΨΗΦΙΑΚΟΠΟΊΗΣΗΣ.........................................................................44
ΓΡΆΦΗΜΑ 21 ΠΟΣΟΣΤΌ ΑΝΕΠΙΤΥΧΏΝ ΚΛΉΣΕΩΝ ΑΝΆ 100 ΚΎΡΙΕΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΈΣ ΣΥΝΔΈΣΕΙΣ..........................................................................................................................................45
6
ΓΡΆΦΗΜΑ 22 ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΈΣ ΚΛΉΣΕΙΣ (ΣΕ ΕΚΑΤΟΜΜΎΡΙΑ)........................................45
ΔΙΆΓΡΑΜΜΑ 8 ΑΡΙΘΜΌΣ ΔΗΜΟΣΊΩΝ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΏΝ ΘΑΛΆΜΩΝ................................46
ΓΡΆΦΗΜΑ 23 ΕΠΕΝΔΎΣΕΙΣ...........................................................................................................46
ΓΡΆΦΗΜΑ 24 ΈΣΟΔΑ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΏΝ..............................................................................47
ΠΊΝΑΚΑΣ 5 ΈΣΟΔΑ / ΑΕΠ................................................................................................................47
ΓΡΆΦΗΜΑ 25 ΕΞΑΓΩΓΈΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΎ ΥΛΙΚΟΎ (ΣΕ US$)............................48
ΓΡΆΦΗΜΑ 26 ΕΙΣΑΓΩΓΈΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΎ ΥΛΙΚΟΎ (ΣΕ US$)............................48
ΔΙΆΓΡΑΜΜΑ 9 ΠΡΟΣΩΠΙΚΌ ΠΛΉΡΟΥΣ ΑΠΑΣΧΌΛΗΣΗΣ ΣΤΟΝ ΤΟΜΈΑ ΤΩΝ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΏΝ.........................................................................................................................49
ΔΙΆΓΡΑΜΜΑ 10 ΑΡΙΘΜΌΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΏΝ ΚΙΝΗΤΉΣ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑΣ...........................49
ΠΊΝΑΚΑΣ 6 ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΈΣ ΚΙΝΗΤΉΣ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑΣ ΑΝΆ 100 ΚΑΤΟΊΚΟΥΣ............50
ΠΊΝΑΚΑΣ 7 ΚΎΡΙΕΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΈΣ ΓΡΑΜΜΈΣ (ΣΕ ΧΙΛΙΆΔΕΣ).................................53
ΠΊΝΑΚΑΣ 8 ΚΎΡΙΕΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΈΣ ΓΡΑΜΜΈΣ ΑΝΆ 100 ΚΑΤΟΊΚΟΥΣ.....................53
ΠΊΝΑΚΑΣ 9 ΚΎΡΙΕΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΈΣ ΓΡΑΜΜΈΣ ΑΝΆ 100 ΚΑΤΟΊΚΟΥΣ.....................54
ΠΊΝΑΚΑΣ 10 ΠΟΣΟΣΤΌ % ΨΗΦΙΑΚΏΝ ΕΠΊ ΤΩΝ ΚΎΡΙΩΝ ΓΡΑΜΜΏΝ............................54
ΠΊΝΑΚΑΣ 11 ΛΆΘΗ ΑΝΆ 100 ΚΎΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΈΣ ΑΝΆ ΧΡΌΝΟ...........................................55
ΠΊΝΑΚΑΣ 12 ΚΙΝΗΤΆ ΤΗΛΈΦΩΝΑ ΑΝΆ 100 ΚΑΤΟΊΚΟΥΣ...............................................56
ΠΊΝΑΚΑΣ 13 ΑΡΙΘΜΌΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΏΝ ΚΙΝΗΤΉΣ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑΣ.........................56
ΠΊΤΑ 2 ΑΓΟΡΆ ΚΙΝΗΤΉΣ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑΣ – ΥΠΗΡΕΣΊΕΣ ΦΩΝΉΣ..................................57
ΠΊΤΑ 3 ΑΓΟΡΆ ΚΙΝΗΤΉΣ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑΣ – ΥΠΗΡΕΣΊΕΣ ΜΗΝΥΜΆΤΩΝ...................58
ΠΊΝΑΚΑΣ 14 ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΊ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΈΣ (ΣΕ ΕΚΑΤΟΜΜΎΡΙΑ)...........................59
ΠΊΝΑΚΑΣ 15 INTERNET HOSTS (ΣΕ ΧΙΛΙΆΔΕΣ).................................................................59
ΠΊΝΑΚΑΣ 16 ΑΡΙΘΜΌΣ ΧΡΗΣΤΏΝ INTERNET (ΣΕ ΧΙΛΙΆΔΕΣ).........................................59
ΠΊΝΑΚΑΣ 17 ΑΠΑΣΧΌΛΗΣΗ ΣΤΟΥΣ ΚΌΛΠΟΥΣ ΤΗΣ FT...................................................60
ΠΊΝΑΚΑΣ 18 ΑΞΊΑ ΣΥΝΑΛΛΑΓΏΝ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΎ ΥΛΙΚΟΎ(ΣΕ ΕΚΑΤΟΜΜΎΡΙΑ US $).......................................................................................................................61
ΠΊΝΑΚΑΣ 19 ΔΗΜΌΣΙΕΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΈΣ ΕΠΕΝΔΎΣΕΙΣ (ΣΕ ΕΚΑΤΟΜΜΎΡΙΑ US $).......................................................................................................................61
ΠΊΝΑΚΑΣ 20 ΚΎΡΙΕΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΈΣ ΓΡΑΜΜΈΣ (ΣΕ ΧΙΛΙΆΔΕΣ).................................64
ΠΊΝΑΚΑΣ 21 ΚΎΡΙΕΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΈΣ ΓΡΑΜΜΈΣ ΑΝΆ 100 ΚΑΤΟΊΚΟΥΣ......................64
ΠΊΝΑΚΑΣ 22 ΛΆΘΗ ΑΝΆ 100 ΚΎΡΙΕΣ ΓΡΑΜΜΈΣ ΑΝΆ ΧΡΌΝΟ...........................................65
ΠΊΝΑΚΑΣ 23 ΚΙΝΗΤΆ ΤΗΛΈΦΩΝΑ ΑΝΆ 100 ΚΑΤΟΊΚΟΥΣ................................................66
ΠΊΝΑΚΑΣ 24 ΑΡΙΘΜΌΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΏΝ ΚΙΝΗΤΉΣ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑΣ.............................66
ΠΊΤΑ 4 ΜΕΡΊΔΙΟ ΑΓΟΡΆΣ ΠΑΡΌΧΩΝ ΚΙΝΗΤΉΣ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑΣ.................................67
ΠΊΝΑΚΑΣ 25 ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΊ ΥΠΟΛΟΓΙΣΤΈΣ (ΣΕ ΧΙΛΙΆΔΕΣ)...........................................68
ΠΊΝΑΚΑΣ 26 ΑΡΙΘΜΌΣ ΧΡΗΣΤΏΝ INTERNET (ΣΕ ΧΙΛΙΆΔΕΣ)......................................68
ΓΡΆΦΗΜΑ 27 ΕΞΈΛΙΞΗ ΑΡΙΘΜΟΎ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΏΝ INTERNET ΑΝΆ ΠΆΡΟΧΟ........68
ΠΊΝΑΚΑΣ 27 INTERNET HOSTS (ΣΕ ΧΙΛΙΆΔΕΣ)...................................................................69
ΓΡΆΦΗΜΑ 28 ΑΠΑΣΧΌΛΗΣΗ ΣΤΟΝ ΤΟΜΈΑ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΏΝ.......................................70
ΠΊΝΑΚΑΣ 28 ΙΣΟΖΎΓΙΟ ΕΙΣΑΓΩΓΏΝ-ΕΞΑΓΩΓΏΝ (ΣΕ ΧΙΛΙΆΔΕΣ US $).......................71
ΓΡΆΦΗΜΑ 35: ΈΣΟΔΑ / Α.Ε.Π.........................................................................................................78
7
ΓΡΆΦΗΜΑ 36: ΈΣΟΔΑ / Κ.Τ.Σ..........................................................................................................79
ΓΡΆΦΗΜΑ 37: ΕΠΕΝΔΎΣΕΙΣ / ΈΣΟΔΑ.........................................................................................79
ΓΡΆΦΗΜΑ 38: ΈΣΟΔΑ / ΑΠΑΣΧΌΛΗΣΗ ......................................................................................80
ΓΡΆΦΗΜΑ 39: Κ.Τ.Σ. / ΑΠΑΣΧΌΛΗΣΗ .........................................................................................80
ΓΡΆΦΗΜΑ 40: ΈΣΟΔΑ ΣΤΑΘΕΡΉΣ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑΣ / ΣΥΝΟΛΙΚΆ ΈΣΟΔΑ..........................81
ΓΡΆΦΗΜΑ 41: ΕΠΕΝΔΎΣΕΙΣ / ΤΗΛ. ΚΊΝΗΣΗ............................................................................81
ΓΡΆΦΗΜΑ 42: ΤΗΛ. ΚΊΝΗΣΗ / Κ.Τ.Σ............................................................................................82
ΓΡΆΦΗΜΑ 43: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ΚΎΡΙΩΝ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΏΝ ΣΥΝΔΈΣΕΩΝ...............93
ΓΡΆΦΗΜΑ 44: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΏΝ ΚΙΝΗΤΉΣ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑΣ.........93
ΓΡΆΦΗΜΑ 45: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ΣΥΝΌΛΟΥ ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΏΝ ΣΥΝΔΈΣΕΩΝ............94
ΓΡΆΦΗΜΑ 46: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ΚΆΛΥΨΗΣ ΣΤΑΘΕΡΉΣ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑΣ.................94
ΓΡΆΦΗΜΑ 47: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ΚΆΛΥΨΗΣ ΚΙΝΗΤΉΣ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑΣ.....................95
ΓΡΆΦΗΜΑ 48: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ΣΥΝΟΛΙΚΉΣ ΚΆΛΥΨΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑΣ...............95
ΓΡΆΦΗΜΑ 49: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ΠΟΣΟΣΤΟΎ ΨΗΦΙΑΚΟΠΟΊΗΣΗΣ..........................96
ΓΡΆΦΗΜΑ 50: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ISDN ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΏΝ................................................96
ΓΡΆΦΗΜΑ 51: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ΕΠΕΝΔΎΣΕΩΝ..............................................................97
ΓΡΆΦΗΜΑ 52: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ΣΥΝΟΛΙΚΏΝ ΕΣΌΔΩΝ................................................97
ΓΡΆΦΗΜΑ 53: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ΕΣΌΔΩΝ ΣΤΑΘΕΡΉΣ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑΣ.....................98
ΓΡΆΦΗΜΑ 54: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ΕΣΌΔΩΝ ΚΙΝΗΤΉΣ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑΣ........................98
ΓΡΆΦΗΜΑ 55: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ΛΟΙΠΏΝ ΕΣΌΔΩΝ........................................................99
ΓΡΆΦΗΜΑ 56: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ΜΈΣΗΣ ΤΙΜΉΣ ΣΤΑΘΕΡΉΣ ΤΗΛΕΦΩΝΊΑΣ.......99
ΓΡΆΦΗΜΑ 57: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ΕΣΌΔΩΝ ΚΤΣ...............................................................100
ΓΡΆΦΗΜΑ 58: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ΕΣΌΔΩΝ/ΑΠΑΣΧΌΛΗΣΗ..........................................100
ΓΡΆΦΗΜΑ 59: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ΚΤΣ/ΑΠΑΣΧΌΛΗΣΗ..................................................101
ΓΡΆΦΗΜΑ 60: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ΕΠΕΝΔΎΣΕΩΝ/ΤΗΛ. ΚΙΝ.........................................101
ΓΡΆΦΗΜΑ 61: ΕΤΉΣΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΉ ΤΗΛ. ΚΙΝ./ΚΤΣ............................................................102
Γράφημα 62: Ετήσια Μεταβολή Εσόδων ΚΤΞ/ΚΤΞ............................................................................102
8
9
1. Εισαγωγή
Στα τέλη του εικοστού σημειώθηκε μια ραγδαία τεχνολογική αλλαγή που επέφερε σημαντικές αλλαγές στις λειτουργίες της οικονομίας, στα πρότυπα κατανάλωσης καθώς και στις δομές των επιμέρούς αγορών. Μία από τις αγορές που επηρεάστηκε σημαντικά τόσο λόγο της σχέσης της με την τεχνολογία, όσο και λόγο των αυξημένων απαιτήσεων του κοινού για προηγμένες υπηρεσίες, ήταν και η αγορά τηλεπικοινωνιών.
Η επανάσταση στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών που σημειώθηκε βρήκε τις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες απροετοίμαστες. Παγιδευμένες σε αγορές όπου κυριαρχούσαν τα κρατικά μονοπώλια αδυνατούσαν να αντεπεξέλθουν στα νέα διεθνή πρότυπα και να εκσυγρονίστουν τα δίκτυα και τις υπηρεσίες τους με ρυθμούς ικανούς να συγκριθούν με αυτούς της ανάγκης για οικονομική ανάπτυξη. Την αδυναμία να ξεπεραστούν τα πολιτικά, κυρίως, εμπόδια που ορθώνονταν από τους ενάντιους της απελευθέρωσης της αγοράς τηλεπικοινωνιών αντιμετώπισε η Ευρωπαϊκή Ένωση, η οποία συνέταξε το 1987 την πρώτη οδηγία-πολιτική, την «Πράσινη Βίβλο» (Green Paper), για την ανάπτυξη μιας κοινής αγοράς των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών και του εξοπλισμού.
Ακολούθησαν μια σειρά οδηγίες για να καταλήξουμε στην απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης περί πλήρους απελευθέρωσης της αγοράς τηλεπικοινωνιών την 1η
Ιανουαρίου 1998. Μια σειρά χωρών ζήτησε και πήρε παράταση έως τις αρχές του 2001, προκειμένου να αναπτυχθούν οι κατάλληλες υποδομές και συνθήκες ώστε να μεταβούν οι αγορές τους από το μονοπώλιο στον ανταγωνισμό. Στις περισσότερες χώρες δημιουργήθηκαν εξάλλου ανεξάρτητες αρχές προκειμένου να επιβλέψουν την μετάβαση, να εισάγουν βασικούς κανόνες ανταγωνισμού και να εποπτεύσουν την ομαλή λειτουργία του, ώστε να επωφεληθούν και να προασπιστούν τα συμφέροντα των καταναλωτών.
Αντικείμενο – Δομή Μελέτης
Με την μελέτη αυτή επιχειρείται να δοθεί μία όσον το δυνατόν πιο σαφή εικόνα για τις αγορές τριών προηγμένων τηλεπικοινωνιακά χωρών (Ηνωμένο Βασίλειο, Γαλλία, Γερμανία) και της Ελλάδας για το διάστημα που προηγήθηκε της απελευθέρωσης τους. Η μελέτη επικεντρώνεται στα διαθέσιμα στοιχεία για την δεκαετία του ’90 όσον αφορά τρεις από τις χώρες (Ελλάδα, Γαλλία, Γερμανία) και για την δεκαετία του ’80 για το Ηνωμένο Βασίλειο.
Για την καλύτερη μελέτη του αντικειμένου η εργασία έχει χωριστεί σε θεματικές ενότητες ώστε να διευκολυνθεί η μελέτη αλλά και να μπορέσει να γίνει μία όσο πιο ουσιαστική γίνεται παρουσίαση των στοιχείων που έχουν συλλεχθεί και να εξαχθούν λογικά συμπεράσματα.
Η πρώτη ενότητα αποτελεί μια εισαγωγή στο αντικείμενο της μελέτης. Περιγράφει το πλαίσιο μέσα στο οποίο θα παρουσιαστεί η πορεία των τηλεπικοινωνιακών
10
υπηρεσιών και η συμβολή τους στις οικονομίες των χωρών, ενώ παράλληλα σκιαγραφείται η δομή της μελέτης.Ακολουθεί η ενότητα που περιγράφει την μεθοδολογία που ακολουθήθηκε στην έρευνα για την συλλογή των απαραίτητων στοιχείων και ο τρόπος επεξεργασίας τους ώστε να προκύψουν οι δείκτες που οδηγούν στην εξαγωγή συμπερασμάτων.
Στην συνέχεια είναι οι ενότητες που περιγράφονται αναλυτικά οι αγορές των τεσσάρων χωρών και παρατίθενται χρήσιμα οικονομικά μεγέθη καθώς και γραφήματα με σκοπό να καταδείξουν τη διαχρονική εξέλιξη των στοιχείων εκείνων που χαρακτηρίζονται ως «βασικά τηλεπικοινωνιακά μεγέθη». Οι ενότητες αυτές είναι δομημένες ανάλογα με τον όγκο των διαθέσιμων στοιχείων για κάθε χώρα καθώς και το ποιοτικό τους βάθος.
Η μελέτη ολοκληρώνεται με την εξαγωγή συμπερασμάτων συνολικά ώστε να κατανοήσει ο αναγνώστης τις διαφορές στην υποδομή των χωρών, την διαφορετική τους πορεία προς την απελευθέρωση και τις επιμέρους ιδιομορφίες στις πολιτικές της κάθε χώρας στον τομέα των τηλεπικοινωνιών. Τέλος, γίνεται προσπάθεια αποτίμησης της πορείας όλων των εξεταζόμενων χωρών στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών πριν την απελευθέρωση και επιχειρείται η παρουσίαση των συνθηκών που οδήγησαν στην πλήρη απελευθέρωση.
Στο παράρτημα αναφέρεται η βιβλιογραφία που χρησιμοποιήθηκε, τα άρθρα από επιστημονικά συνέδρια και εφημερίδες καθώς και οι δικτυακοί τόποι από τον παγκόσμιο ιστό. Οι πηγές αυτές αποτέλεσαν εφαλκτίριο περαιτέρω μελέτης και έρευνας και βοήθησαν σημαντικά στην εξαγωγή χρήσιμων συμπερασμάτων.
11
2. Μεθοδολογία
2.1 Συλλογή στοιχείων
Η πρώτη φάση της έρευνας, βασίστηκε στην συλλογή των απαραίτητων στοιχείων. Τα στοιχεία αυτά μπορούμε να τα «χωρίσουμε» σε δύο βασικές κατηγορίες. Από τη μία έχουμε στοιχεία που αναφέρονται σε καθαρά τηλεπικοινωνιακά μεγέθη ή οικονομικά μεγέθη που όμως είναι αποτέλεσμα της λειτουργίας της αγοράς τηλεπικοινωνιών και από την άλλη παραθέτουμε στοιχεία που αφορούν τη γενική οικονομική λειτουργία των χωρών υπό μελέτη.
Το μεγαλύτερο μέρος των στοιχείων αυτών ήταν αποτέλεσμα έρευνας στο διαδίκτυο και σε οικονομικές εφημερίδες ή περιοδικά. Ιδιαίτερη έμφαση δόθηκε σε μια σειρά από εκθέσεις και άρθρα (papers, reports, articles) από διάφορες πηγές που αφορούσαν τα κρατικά μονοπώλια στον χώρο των τηλεπικοινωνιών.
2.2 Επεξεργασία πρωτογενών στοιχείων
Της συλλογής των στοιχείων, ακολούθησε η επεξεργασία τους. Σκοπός της επεξεργασίας ήταν αφενός μεν να διαχωριστούν τα στοιχεία από μη χρήσιμες πληροφορίας, να ομαδοποιηθούν και να εξαχθούν οι απαραίτητοι δείκτες και αφετέρου δε να οδηγηθούμε σε συνεπή συμπεράσματα. Σκοπός της όλης αυτής επεξεργασίας ήταν πάντοτε να μπορέσουμε να συγκρίνουμε εν γένει τις τέσσερις διαφορετικές αγορές. Να μελετήσουμε τις οικονομικές και πολιτικές ζυμώσεις που προηγήθηκαν της απελευθέρωσης τους και να εξετάσουμε το κατά πόσον επαληθεύτηκαν οι προσδοκίες των καταναλωτών και των επιχειρηματιών περί βελτίωσης των παρεχόμενων υπηρεσιών και μείωση των τιμών, ως αποτέλεσμα της εισαγωγής του ανταγωνισμού στον κλάδο.
2.3 Αποτύπωση στοιχείων
Στο τελευταίο μέρος ασχοληθήκαμε, με την αποτύπωση των στοιχείων της μελέτης ώστε να γίνει όσο το δυνατόν πιο ευανάγνωστη η μελέτη αλλά και πιο κατανοητά τα συμπεράσματα της. Στη διαδικασία αυτή χρησιμοποιήθηκαν πίνακες, διαγράμματα και γραφήματα τα οποία σκοπό έχουν όχι μόνο να καταδείξουν μεγέθη αλλά και να αποτυπώσουν διαχρονικές τάσεις κάποιων μεγεθών. Θεωρήσαμε απαραίτητο να αποφύγουμε την υπερβολικά λεπτομερή μελέτη, αφού κάτι τέτοιο ξεπερνά τους σκοπούς της μελέτης και να επικεντρωθούμε στα στοιχεία εκείνα που φαίνονται πιο ουσιαστικά.
12
3. ΕΛΛΑΔΑ
3.1 Εισαγωγή
Η μελέτη της αγοράς τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα προ της απελευθέρωσης συμπίπτει με την μελέτη της λειτουργίας του μοναδικού παρόχου τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, του γνωστού μας Ο.Τ.Ε. Θα επικεντρωθούμε λοιπόν στην παρουσίαση του οργανισμού αυτού, ειδικά κατά την δεκαετία του 1990, αφού μόνο έτσι θα αποκτήσουμε σαφή εικόνα της ελληνικής αγοράς τηλεπικοινωνιών πριν την 01/01/2001.
Η γέννηση του Ο.Τ.Ε. χρονολογείται το 1949 και προήλθε από την συγχώνευση της Κρατικής Τηλεγραφικής Εταιρείας, της A.E.T.E, της Τηλεφωνικής Εταιρείας Ρόδου και της Διεθνούς Τηλεγραφικής Εταιρείας Cable and Wireless. Με το Νομοθετικό Διάταγμα 1049/49 ο Ο.Τ.Ε. αποκτούσε το προνόμιο της μονοπωλιακής παροχής τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών στην Ελλάδα και όλες οι μετοχές του ανήκαν στο κράτος, μέχρι το 1996 όπου έγιναν τα πρώτα βήματα ιδιωτικοποίησης του. Απολάμβανε έτσι διοικητικής και οικονομικής αυτονομίας, ενώ υπόκειντο σε Κρατική Εποπτεία και υφίσταντο Κυβερνητικές παρεμβάσεις, που ασκούνταν από τα Υπουργεία Μεταφορών & Επικοινωνιών και Εθνικής Οικονομίας (Κ. ΚΙΟΥΛΑΦΑΣ, 1999).
Το ζήτημα της απελευθέρωσης της αγοράς τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα τέθηκε πρώτη φορά το 1987, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση εξέδωσε την Πράσινη Βίβλο για τις τηλεπικοινωνίες. Σκοπός των συντακτών του κειμένου αυτού ήταν να αναδείξουν τις απαραίτητες συνθήκες, ώστε η αγορά τηλεπικοινωνιών να προσφέρει στους Ευρωπαίους χρήστες μεγαλύτερη ποικιλία τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, υψηλότερης ποιότητας και χαμηλότερου κόστους, επιτρέποντας στην Ευρώπη να αποκτήσει στρατηγικό πλεονέκτημα από την ισχυρή τηλεπικοινωνιακή βιομηχανία της, εντός και εκτός των συνόρων της. Η Ελλάδα ως χώρα-μέλος της Ευρωπαϊκής Ένωσης έπρεπε να ανταποκριθεί στις εξελίξεις αυτές ώστε να μπορεί να ακολουθήσει τις παγκόσμιες αλλαγές στην αγορά τηλεπικοινωνιών.
Κατά την δεκαετία του ’90 οι κύριοι στόχοι της τηλεπικοινωνιακής πολιτικής στην Ελλάδα ήταν: Α) Η απελευθέρωση της αγοράς τηλεπικοινωνιών.Β) Η εγκατάλειψη του μονοπωλίου και η εισαγωγή ανταγωνισμού στην αγορά.Γ) Η ιδιωτικοποίηση του Ο.Τ.Ε.Δ) Η δημιουργία του κατάλληλου νομικού πλαισίου που να εναρμονίζεται με τους νόμους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Οι πιο σημαντικοί από αυτούς ήταν:
Η οδηγία 90/388/ΕΟΚ σχετικά με τον ανταγωνισμό στις αγορές τηλεπικοινωνιών.
Η οδηγία 90/387/ΕΟΚ για την δημιουργία της εσωτερικής αγοράς στον τομέα των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών μέσω της εφαρμογής της παροχής
13
ανοιχτού δικτύου (ONP), η οποία συνοδεύτηκε από την οδηγία 91/263/ΕΟΚ για τον Τηλεπικοινωνιακό Τερματικό Εξοπλισμό και την αμοιβαία αναγνώριση της ποιότητας του από τις χώρες μέλη. Αργότερα, προστέθηκε η οδηγία 93/97/ΕΟΚ για τον εξοπλισμό των επίγειων δορυφορικών σταθμών, ενώ οι οδηγίες 88/301/ΕΟΚ και 90/388/ΕΟΚ τροποποιήθηκαν με την οδηγία 94/46/ΕΟΚ που αναφερόταν στις δορυφορικές επικοινωνίες.
Τα πρώτα βήματα προς την απελευθέρωση έγιναν το 1990, όταν με τον νόμο 1892/90 επιτράπηκε σε ιδιωτικές εταιρίες να παρέχουν υπηρεσίες κινητής τηλεφωνίας. Αργότερα, με τον νόμο 2075/92 απελευθερωνόταν η αγορά τηλεπικοινωνιών (εκτός της φωνητικής τηλεφωνίας), ενώ με τον νόμο 2257/94 ο O.T.E. και οι θυγατρικές του έπαυαν να είναι κρατικές εταιρίες.
Το 1992 ψηφίστηκε ο νόμος για την ¨Οργάνωση και Λειτουργία του Τηλεπικοινωνιακού Τομέα¨. Ο νόμος 2075/92 προέβλεπε τους βασικούς κανόνες για τη λειτουργία της αγοράς τηλεπικοινωνιών, καθόριζε τις υποχρεώσεις της πολιτείας και των τηλεπικοινωνιακών παρόχων και έθετε τους στόχους στη συγκεκριμένη αγορά. Οι στόχοι αυτοί ήταν:Α) Η προσφορά προηγμένων τεχνολογικά τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών σε μεγάλη ποικιλία και χαμηλό κόστος.Β) Η παροχή συνεχών και γρήγορων υπηρεσιών τηλεφωνίας στους χρήστες.
Οι υποχρεώσεις της πολιτείας ήταν:Α) Η προστασία των δικαιωμάτων των χρηστών.Β) Η εφαρμογή των κανόνων της αγοράς και η ανάπτυξη του ανταγωνισμού.Γ) Η ορθολογική και όχι εξαντλητική χρήση του φάσματος ραδιοσυχνοτήτων.Δ) Η συνεχής αναβάθμιση των τηλεπικοινωνιακών υποδομών και η παροχή νέων υπηρεσιών
Παράλληλα, οι υποχρεώσεις των παρόχων ήταν:Α) Να παρέχουν τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες βάσει της άδειας που τους έχει δοθεί και τους εντός του προκαθορισμένου από αυτήν γεωγραφικού ορίου.Β) Να ικανοποιούν τις απαιτήσεις των χρηστών για τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες εντός ενός λογικού χρονικού διαστήματος.Γ) Να παρέχουν υπηρεσίες με βάσει την αρχή της ίσης και δίκαιας αντιμετώπισης.Δ) Να δρουν εντός των ορίων και των κανόνων δίκαιου, ώστε να προασπίζεται ο ανταγωνισμός.
Τέλος, ο νόμος 2075/92 καθόριζε το ρόλο του Υπουργού Μεταφορών και Τηλεπικοινωνιών που δεν είναι άλλος από την ανάπτυξη των ελληνικών τηλεπικοινωνιών σε εθνικό και διεθνές επίπεδο, σε ένα ανταγωνιστικό και συνεχώς μεταβαλλόμενο περιβάλλον. Συγκεκριμένα αναλαμβάνει:Α) Την επίτευξη των στόχων της ελληνικής τηλεπικοινωνιακής πολιτικής.Β) Την αναπροσαρμογή της ελληνικής νομοθεσίας για τις τηλεπικοινωνίεςΓ) Την εκπροσώπηση της Ελλάδας σε διεθνείς τηλεπικοινωνιακούς οργανισμούςΔ) Τον διαχωρισμό των ζωνών του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος μεταξύ των διαφόρων τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών.
14
Το 1994, ο νόμος 2246/94 εισήγαγε την περαιτέρω απελευθέρωση της αγοράς τηλεπικοινωνιών και την εναρμόνιση της ελληνικής νομοθεσίας με τους νόμους της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Τα κυριότερα σημεία ήταν:
Η παροχή τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών από ιδιωτικές εταιρίες επιτρέπεται, μέσω κάποιων διαδικασιών και κανόνων δια των οποίων δίδονται οι άδειες. Ο O.T.E. δεν εξαιρείται της διάταξης.
Η ίδρυση της Εθνικής Επιτροπής Ταχυδρομείων και Τηλεπικοινωνιών (ΕΕΤΤ), που είναι ο ρυθμιστής για την αγορά τηλεπικοινωνιών.
Οι πολιτικές τιμολόγησης των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών αφήνονταν στην ευχέρεια των εταιριών αλλά η ΕΕΤΤ διατηρούσε το δικαίωμα να παρέμβει για να προστατέψει τον ανταγωνισμό και τους χρήστες.
Εδώ πρέπει να τονίσουμε ότι παρά τις αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης που αναφέρονταν σε πλήρη απελευθέρωση των αγορών τηλεπικοινωνιών μέχρι την 1/1/1998, στην Ελλάδα (και σε άλλες χώρες-μέλη) δόθηκε χρονική παράταση (για την ψηφιακοποίηση του δικτύου) μέχρι την 1/1/2001. Συμπερασματικά, η απελευθέρωση της αγοράς τηλεπικοινωνιών δεν ήταν αποτέλεσμα κυβερνητικών ενεργειών (σε αντίθεση με την Μεγάλη Βρετανία ), αλλά των αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης και των πιέσεων των ελληνικών παραγωγικών δυνάμεων, που ασφυκτιούσαν υπό το μονοπώλιο του Ο.Τ.Ε.
15
3.2 Η ΑΝΑΠΤΥΞΗ ΤΩΝ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ ΣΤΩΝ ΕΛΛΑΔΑ
Η ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα, άρχισε το 1859 με την εγκαινίαση του πρώτου τηλέγραφου μεταξύ Αθηνών και Πειραιώς. Το έτος αυτό ιδρύονται τα πρώτα τηλεγραφεία Αθηνών, Πειραιά, Σύρου, Αιγίου και Πατρών. Η υπηρεσία της τηλεφωνίας προσφέρθηκε αργότερα το 1885.
Μέχρι το 1941 πραγματοποιήθηκαν αρκετά βήματα προς την κατεύθυνση του οργανωτικού τομέα και αυτού της εγκατάστασης τηλεπικοινωνιακού υλικού και σύνδεσης με άλλες γειτονικές χώρες. Το δίκτυο που υπήρχε υπέστη σοβαρές ζημίες κατά την διάρκεια του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου.
Το 1949 ιδρύθηκε ο Ο.Τ.Ε. ως δημόσιος Οργανισμός κατέχοντας το μονοπώλιο στις τηλεπικοινωνίες στην Ελλάδα, ενώ την ίδια δεκαετία (‘50) τοποθετήθηκε σημαντικός τηλεπικοινωνιακός εξοπλισμός ακόμα και στις πιο απομακρυσμένες περιοχές της χώρας (Ασύρματη Επικοινωνία, Συνδρομητική Τηλεγραφική Υπηρεσία).
Τη δεκαετία 1960-1970 άρχισε η αυτοματοποίηση του δικτύου, ενώ ο ΟΤΕ δημιούργησε ένα μεγάλο δίκτυο αναμεταδοτών σε όλη τη χώρα για να διευκολύνει την είσοδο της τηλεόρασης. Το 1969 εγκαταστάθηκε το πρώτο διεθνές ραβδεπαφικό τηλεφωνικό κέντρο προς διευκόλυνση της διεθνούς τηλεφωνικής κίνησης.
Τη δεκαετία 1970-1980 λειτούργησε το Κέντρο Δορυφορικών Επικοινωνιών των Θερμοπυλών και το δίκτυο VHF. O O.T.E. εκτέλεσε μια σειρά από μεγάλα κατασκευαστικά έργα για τη δημιουργία διεθνών δικτύων, σε συνεργασία με τις τηλεφωνικές υπηρεσίες άλλων μεσογειακών χωρών (υποβρύχια καλώδια και ραδιοηλεκτρικές συνδέσεις).
Το χρονικό διάστημα από το 1980 και μετά χαρακτηρίζεται από την παροχή καινούργιων υπηρεσιών του Ο.Τ.Ε., καθώς και από σημαντικές αποφάσεις για το μέλλον του. Πρόκειται για την απαρχή μιας νέας περιόδου που χαρακτηρίστηκε από την έναρξη και την εξάπλωση της ψηφιακοποίησης των τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα. Η Ελλάδα συνδέθηκε με το Ευρωπαϊκό τηλεπικοινωνιακό δορυφόρο EUTELSAT και τον IMNARSAT. Άρχισε η λειτουργία του “HELLASPAC” (Δημόσιο Δίκτυο Μετάδοσης και Μεταγωγής Πακέτων Δεδομένων), του “HELLASCOM” (Ψηφιακό Δίκτυο Δεδομένων Υψηλών Ταχυτήτων) και του HELLASTEL (Δημόσιο Δίκτυο Τηλεεικονογραφείας), καθώς και η παροχή των υπηρεσιών Τηλεειδοποίησης, Τηλεδιάσκεψης, Κινητής Τηλεφωνίας και TELEFAX.
16
3.3 Η ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΕΛΛΗΝΙΚΩΝ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ
Παρακάτω θα προχωρήσουνε στην εξέταση ποικίλων τηλεπικοινωνιακών και μη μεγεθών ώστε να εξάγουμε συμπεράσματα για την τηλεπικοινωνιακή αγορά. Δύο από αυτά τα μεγέθη που θεωρούνται και αντιπροσωπευτικά για τη χώρα μας είναι: α) ο αριθμός των κύριων τηλεφωνικών γραμμών σε λειτουργία και β) οι εκκρεμείς αιτήσεις για κύρια τηλεφωνική γραμμή.Τα δύο αυτά μεγέθη θα μας δώσουν εικόνα για την προσφορά στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών και για την ανικανοποίητη ζήτηση και θεωρούνται ενδεικτικά τόσο για τις παρεχόμενες και υφιστάμενες δυνατότητες του τηλεπικοινωνιακού φορέα που στην προκειμένη περίπτωση είναι ο Ο.Τ.Ε., όσο και της συμπεριφοράς του καταναλωτή–χρήστη τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, λόγω καταναλωτικών προτύπων σε σχέση με το χρόνο.
Διάγραμμα 1 ΠΡΟΣΦΟΡΑ ΣΤΙΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ
4497 4744 4976 5163 5329 5431 5536 5611 5659 5608
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Κύριες τηλεφωνικές συνδέσεις(σε χιλιάδες)
Τα ανωτέρω μεγέθη μας δείχνουν την αυξητική τάση προσφοράς τηλεφωνικών συνδέσεων. Ο φθίνων ρυθμός τους μας προτρέπει να εξετάσουμε αν αυτό είναι αποτέλεσμα αδυναμίας του οργανισμού να παρέχει επιπλέον τηλεφωνικές γραμμές ή αν απλά στα μεγέθη αυτά ικανοποιείται πλήρως η ζήτηση.
Εξετάζοντας την ανικανοποίητη ζήτηση εκφρασμένη σε εκκρεμείς αιτήσεις παρατηρούμε ότι αυτές μειώνονται δραστικά, σε βαθμό να εξαλείφονται σχεδόν πλήρως, με την πάροδο των ετών. Αυτό σημαίνει ότι μόλις στα τέλη της δεκαετίας ο Ο.Τ.Ε. εκπλήρωσε έναν από τους βασικούς του στόχους, να παρέχει δηλαδή τηλέφωνο σε κάθε ενδιαφερόμενο.
Διάγραμμα 2 ΑΝΙΚΑΝΟΠΟΙΗΤΗ ΖΗΤΗΣΗ
659
407
218
13579 48 31 22 14 8
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Εκκρεμείς αιτήσεις (σε χιλιάδες)
17
Τι όμως ήταν αυτό που περιόριζε τον Ο.Τ.Ε. στις αρχές της δεκαετίας και τον εμπόδιζε από το να καλύψει πλήρως την ζήτηση; Ο λόγος δεν είναι άλλος από την καθυστέρηση του προγράμματος της ψηφιακοποίησης που ίσως να είναι και ο λόγος ύπαρξης χαμηλής ποιότητας των τηλεπικοινωνιών και καθυστέρησης της ανάπτυξης νέων προηγμένων τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών. Το παρακάτω γράφημα είναι ενδεικτικό.
Γράφημα 1 ΜΕΙΩΣΗ ΕΚΚΡΕΜΩΝ ΑΙΤΗΣΕΩΝ ΛΟΓΟ ΨΗΦΙΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ
11,5 21,8 31,4 37,1
659
407
22 14 842,8 47,1
95,693,490,674,5
31
4879135
218
0
100
200
300
400
500
600
700
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ποσοστό ψηφιακ/σης Εκκρεμείς αιτήσεις (σε χιλιάδες)
Παρατηρούμε την αντιστρόφως αναλογική σχέση μεταξύ των δύο αυτών μεγεθών. Η αδυναμία λοιπόν του κύριου τηλεφωνικού παρόχου να καλύψει τις χιλιάδες εκκρεμείς αιτήσεις στην αρχή της δεκαετίας ήταν αποτέλεσμα του πολύ μικρού ποσοστού ψηφιακοποίησης των ελληνικών τηλεπικοινωνιακών δικτύων. Με την αύξηση του ποσοστού ψηφιακοποίησης το πρόβλημα των εκκρεμών αιτήσεων ελαχιστοποιείται ενώ παράλληλα παρατηρείται και μια αισθητή βελτίωση της παρεχόμενης ποιότητας τηλεφωνικών υπηρεσιών, όπως αυτή εκφράζεται από το ποσοστό των λαθών στις τηλεφωνικές συνδέσεις. Μπορούμε να πούμε λοιπόν ότι η καθυστέρηση της ψηφιακοποίησης του δικτύου περιόριζε την λειτουργικότητα και υποβάθμιζε την ποιότητα των παρεχόμενων υπηρεσιών, αφού από την αρχή της ψηφιακοποίησης τα αποτελέσματα και η αποδοτικότητα της επένδυσης αυτής είναι ορατά.
Γράφημα 2 ΠΟΣΟΣΤΟ ΨΗΦΙΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΠΟΣΟΣΤΟ ΛΑΘΩΝ
11,521,8
31,437,1
42,847,1
95,693,490,6
74,5
1017273135,7
53,7 51,3 50,9 43,4
0
20
40
60
80
100
120
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ποσοστό ψηφιακ/σης Ποσοστό Λαθών
18
Κατανοούμε λοιπόν πλήρως την σημαντικότητα της ψηφιακοποίησης ως επένδυση από πλευράς του Ο.Τ.Ε. για την επέκταση και βελτίωση του τηλεφωνικού του δικτύου. Για να ελένξουμε τη σημαντικότητα της επένδυσης αυτής θα μελετήσουμε από την μία πλευρά την εξέλιξη της επένδυσης της ψηφιακοποίησης στα πλαίσια του συνόλου των επενδύσεων του Ο.Τ.Ε. και τα αποτελέσματα της από την κάλυψη της σταθερής τηλεφωνίας ως ποσοστό του πληθυσμού.
Γράφημα 3 ΠΟΣΟΣΤΟ ΨΗΦΙΑΚΟΠΟΙΗΣΗΣ ΚΑΙ ΣΥΝΟΛΙΚΕΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ
234,777
463,42443,316
207,306226,101
177,994156,187153,752
182,807135,421
95,693,490,674,547,142,837,131,421,811,5
0
50
100
150
200
250
300
350
400
450
500
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Επενδύσεις Ποσοστό ψηφιακ/σης
Παρατηρούμε ότι στις αρχές τις δεκαετίας οι επενδύσεις είναι κατά κύριο λόγο αποτέλεσμα της προσπάθειας του Ο.Τ.Ε. να ψηφιακοποιήσει το δίκτυο του. Οι ραγδαία αύξηση των επενδύσεων στο τέλος της δεκαετίας πρέπει να εξηγηθεί ως αποτέλεσμα των διεθνών επενδύσεων που πραγματοποιήθηκαν μιας και το μεγαλύτερο κομμάτι του δικτύου ήταν πλέον ψηφιακό.
Στο σχήμα που ακολουθεί παρατηρούμε την εξέλιξη της κάλυψης της σταθερής τηλεφωνίας στο ποσοστό του πληθυσμού. Τα παρακάτω ποσοστά κρίνονται ικανοποιητικά σε σύγκριση με τα αντίστοιχα ποσοστά κάλυψης τόσο των χωρών της Ε.Ε., όσο και της Ευρώπης γενικότερα. Διάγραμμα 3 ΚΑΛΥΨΗ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ
53,5752,2250,8747,7145,7
49,4 51,61 52,81 52,92
43,57
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Κάλυψη σταθερής τηλεφωνίας
Από όλα τα παραπάνω μπορούμε να συμπεράνουμε ότι στις αρχές τις δεκαετίας σε μια προσπάθεια να καλύψει το χαμένο έδαφος στην ψηφιακοποίηση, ο Ο.Τ.Ε.
19
προχώρησε σε μια σειρά επενδύσεων. Τα επόμενα έτη ο ετήσιος ρυθμός μεταβολής των επενδύσεων μειώθηκε αλλά ήδη οι επενδύσεις είχαν αρχίσει να αποδίδουν, καθώς η ανικανοποίητη ζήτηση μειωνόταν συνεχώς και η ποιότητα παρεχόμενων υπηρεσιών αυξανόταν. Στο τέλος της δεκαετίας οι μεγάλες διεθνείς επενδύσεις στις οποίες προέβη ο Ο.Τ.Ε. θα αποτελέσουν αντικείμενο μετέπειτα μελέτης μας.
Πως μπορούμε να κρίνουμε τις επενδύσεις αυτές; Εκτός της βελτίωσης της ποιότητας και την κάλυψη της ανικανοποίητης ζήτησης απέδωσαν οι επενδύσεις ψηφιακοποίησης στον Ο.Τ.Ε.; Θα εξετάσουμε τα συνολικά έσοδα του Ο.Τ.Ε. και τα έσοδα του από την σταθερή τηλεφωνία.
Γράφημα 4 ΕΣΟΔΑ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ ΚΑΙ ΕΣΟΔΑ ΣΤΑΘΕΡΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ
18499311703409
1528604
1271986
1036479
824968
677518597124
432201380090
867890808599849830804617
711559574632532795
436202350164273242
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Συνολικά Σταθερής
Τα συνολικά έσοδα του οργανισμού αλλά και τα έσοδα από την σταθερή τηλεφωνία αυξάνονται συνεχώς. Προφανώς η κάλυψη της ανικανοποίητης ζήτησης οδήγησε σε αύξηση των εσόδων. Τι αποτέλεσμα είχε η βελτίωση της ποιότητας όμως στα συνολικά έσοδα; Πριν προσπαθήσουμε να απαντήσουμε σε αυτό το ερώτημα θα εξετάσουμε την μεγάλη απόκλιση των συνολικών εσόδων από τα έσοδα σταθερής τηλεφωνίας, ειδικά μετά το 1998.
Όπως παρατηρούμε στα πρώτα έτη τα συνολικά έσοδα, που δίνονται σε εκατομμύρια δραχμές (10x6) του Ο.Τ.Ε. είναι προϊόν σχεδόν αποκλειστικά της σταθερής τηλεφωνίας. Με την είσοδο της κινητής τηλεφωνίας το σκηνικό αλλάζει καθώς δυναμικά πλέον η κινητή τηλεφωνία αποσπά συνεχώς μεγαλύτερα μερίδια στην αγορά και πλησιάζει σε κέρδη την σταθερή τηλεφωνία. Τα λοιπά έσοδα ενώ αρχικά παρουσιάζουν κάμψη, επανακάμπτουν προφανώς λόγο της αυξανόμενης χρήσης του διαδικτύου. Οι διακυμάνσεις των επιμέρους κατηγοριών εσόδων, καθώς και των συνολικών εσόδων, δίνονται στο διάγραμμα που ακολουθεί.
20
Γράφημα 5 ΕΣΟΔΑ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ
0
200000
400000
600000
800000
1000000
1200000
1400000
1600000
1800000
2000000
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Συνολικά Σταθερής Κινητής Λοιπά
Η αύξηση των εσόδων συνδυασμένη με την αύξηση των επενδύσεων μας οδηγεί να συμπεράνουμε για την αποτελεσματικότητα των επενδύσεων ότι είναι αυξημένη και προσφέρει επιπλέον κέρδη στον οργανισμό από την βελτίωση της ποιότητας του δικτύου. Αυτό μπορεί να ελεγχθεί από δύο βασικά μεγέθη:
1) Τις τηλεφωνικές κλήσεις και
2) Την διάρκεια παροχής συνδιαλέξεων
Γράφημα 6 ΤΗΛΕΦΩΝΙΚΗ ΚΙΝΗΣΗ
37162
83786
74166
349473260830797310742830926519
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Τηλεφωνικές κλήσεις (σε εκατομμύρια)
21
Από το γράφημα παρατηρούμε αύξηση του αριθμού των κλήσεων διαχρονικά, με εντυπωσιακή αύξηση το 1999 (βλέπε κινητή τηλεφωνία). Το γεγονός αυτό σε συνδυασμό με την αύξηση της διάρκειας των κλήσεων, όπως παρατηρούμε στο παρακάτω διάγραμμα μας επιτρέπει να συμπεράνουμε ότι οι επενδύσεις που πραγματοποιήθηκαν, απέδωσαν με αποτέλεσμα να αυξηθούν και τα έσοδα του οργανισμού. Πολύ απλοϊκά μπορούμε να πούμε ότι οι Έλληνες μιλούν πλέον περισσότερο, προφανώς λόγο της βελτίωσης της ποιότητας παρεχόμενων υπηρεσιών, την ευκολία εύρεσης αλλά και χρήσης κάποιου τηλεφώνου σταθερού ή κινητού.
Γράφημα 7 ΔΙΑΡΚΕΙΑ ΠΑΡΟΧΗΣ ΣΥΝΔΙΑΛΕΞΕΩΝ
171616831523
13951232
1076969875
765
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Διάρκεια Παροχής Συνδιαλέξεων (σε εκατομμύρια λεπτά)
Πέραν της σταθερής τηλεφωνίας που εξετάσαμε και της κινητής που θα εξετάσουμε παρακάτω, είναι ενδεικτικό να δούμε την διακύμανση του αριθμού καρτοτηλεφώνων που είχα εγκαταστήσει ο Ο.Τ.Ε. στο σύνολο της επικράτειας προκειμένου να καλυφθούν οι ανάγκες του κοινού αλλά και να συμμορφωθεί με την υπάρχουσα νομοθεσία. Θα ήταν ενδιαφέρον να εξετάσουμε και την χρήση, όπως και τον χρόνο ομιλίας από τα καρτοτηλέφωνα πριν και μετά την επέκταση της κινητής τηλεφωνίας αλλά δυστυχώς δεν υπήρχαν μετρήσιμα στοιχεία για τα καρτοτηλέφωνα.
Διάγραμμα 4 ΑΡΙΘΜΟΣ ΚΑΡΤΟΤΗΛΕΦΩΝΩΝ
5561
3641 42
51
62 65 6469
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Αριθμός Καρτοτηλεφώνων (σε χιλιάδες)
22
Παράλληλα πρέπει να εξετάσουμε την ζήτηση για υπηρεσίες πέραν του απλού δικτύου του Ο.Τ.Ε. Η μόνη τέτοια εναλλακτική τεχνολογία είναι οι γραμμές ISDN. Από την εισαγωγή της το 1996, το κοινό έσπευσε να την υιοθετήσει επιτρέποντας μας να συμπεράνουμε την ανάγκη της ελληνικής αγοράς τηλεπικοινωνιών για νέες προηγμένες υπηρεσίες, υψηλής ποιότητας.
Γράφημα 8 ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ISDN
204418
100918
29020
37061926981
0
50000
100000
150000
200000
250000
1996 1997 1998 1999 2000 2001
ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΕΣ ISDN
Τελειώνοντας την παρούσα ανάλυση θεωρούμε σκόπιμο να μελετήσουμε την εξέλιξη ενός ακόμα μεγέθους που μπορεί να αποδειχτεί καθοριστικό για την κερδοφορία αλλά και την αποτελεσματικότητα ενός οργανισμού. Μελετώντας τον Ο.Τ.Ε. και γνωρίζοντας την διασύνδεση του με το κράτος και τις πολιτικές αρχές μπορούμε να κατανοήσουμε τους λόγους που ενδεχομένως χρησιμοποιήθηκε ο οργανισμός για τον διορισμό προσωπικού. Στην δεκαετία του 1990 παρατηρούμε μια συνεχής μείωση του μόνιμου προσωπικού παρά την απελευθέρωση της αγοράς κινητής τηλεφωνίας και την είσοδο νέων επιχειρήσεων σε αυτόν τον κλάδο. Στα πλαίσια της ιδιωτικοποίησης του και της επερχόμενης απελευθέρωσης της αγοράς ο Ο.Τ.Ε. έκανε προσπάθειες να γίνει ανταγωνιστικός και σίγουρα ένας τρόπος ήταν η περικοπή προσωπικού. Η αποτελεσματικότητα της κίνησης αυτής θα εξεταστεί παρακάτω.
Γράφημα 9 ΜΟΝΙΜΟ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ
1854519604215882192522741
2380824581261402634926716
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
ΜΟΝΙΜΟ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ
23
3.4 Η ΙΔΙΩΤΙΚΟΠΟΙΗΣΗ ΤΟΥ Ο.Τ.Ε.
Το θέμα της ιδιωτικοποίησης του Ο.Τ.Ε., αντίστοιχο της απελευθέρωσης της τηλεπικοινωνιακής αγοράς και των ραγδαίων εξελίξεων στον τομέα της τηλεπικοινωνιακής τεχνολογίας, απασχόλησε την ελληνική πολιτεία και συνδέθηκε άμεσα, με την εισαγωγή της ψηφιακής τεχνολογίας.
Για την ιδιωτικοποίηση του Ο.Τ.Ε. υποστηρίχθηκαν βασικά δύο θέσεις: Η μία συνίστατο στην πώληση μέρους της περιουσίας του Ο.Τ.Ε. (35%), με ταυτόχρονη παραχώρηση σε στρατηγικό επενδυτή του “management” του Οργανισμού, ενώ η δεύτερη επέμενε ότι ο Ο.Τ.Ε. έπρεπε να παραμείνει κρατικός φορέας (100%).Τέλος επικράτησε μια τρίτη λύση, η οποία επεδίωξε και πέτυχε την μετοχοποίηση του Ο.Τ.Ε. μέσω του ελληνικού αλλά και ξένων χρηματιστηρίων. Έτσι, τον Μάρτιο του 1996 εισήχθη ο Ο.Τ.Ε. στο χρηματιστήριο. Διατέθηκαν συνολικά 31,6 εκατομμύρια μετοχές, ή ποσοστό 7,5% του μετοχικού κεφαλαίου της εταιρείας, εκ των οποίων τα 24 εκατομμύρια προέκυψαν από την αύξηση του μετοχικού κεφαλαίου που προηγήθηκε και τα υπόλοιπα 7,6 εκατομμύρια από τις ήδη υπάρχουσες μετοχές. Η τιμή διάθεσης ορίστηκε στις 4.000 δρχ. και μονάδα διαπραγμάτευσης αποτελούσαν οι 10 μετοχές. Κάθε μέτοχος εξασφάλισε δωρεάν μια νέα μετοχή για κάθε δέκα παλαιές μετοχές και μέχρι συνόλου 100 δωρεάν μετοχών, εφόσον τις είχε στην κατοχή του για χρονική περίοδο τουλάχιστον 18 μηνών.
Τον Νοέμβριο του 1998 πραγματοποιήθηκε με επιτυχία η δεύτερη φάση διάθεσης μετοχών του Ο.Τ.Ε. Οι υφιστάμενες μετοχές κυριότητας του ελληνικού Δημοσίου, που διατέθηκαν τόσο στο εσωτερικό με δημόσια εγγραφή και ιδιωτική τοποθέτηση, όσο και στο εξωτερικό (Η.Π.Α., Καναδάς, Ευρώπη), ανήλθαν σε 50,4 εκατομμύρια. Η συνδυασμένη αυτή προσφορά περιελάμβανε την πώληση του 10% του συνόλου των μετοχών και είχε ως αποτέλεσμα τη μείωση του ποσοστού που κατέχει το δημόσιο σε 65%. Η τιμή διάθεσης ανήλθε στις 6.100 δρχ. ανά μετοχή και καθορίστηκε με τη διαδικασία της υποβολής ανταγωνιστικών προσφορών (book building). Τα έσοδα της έκδοσης ξεπέρασαν τα 300 δισεκατομμύρια δραχμές.
Όπως και στην πρώτη δημόσια προσφορά (Απρίλιος 1996), κάθε μέτοχος που διακρατήσει τις μετοχές που απέκτησε μέσω της δημόσιας εγγραφής για διάστημα μεγαλύτερο των 6 μηνών, δικαιούται 1 νέα δωρεάν μετοχή για κάθε 10 παλαιές μετοχές και μέχρι συνόλου 100 δωρεάν μετοχών.
Επίσης, την 1η Νοεμβρίου 1998 υποβλήθηκε στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς των ΗΠΑ (SEC) το Ενημερωτικό Δελτίο του Ο.Τ.Ε. και στις 2 Νοεμβρίου ξεκίνησε η διαπραγμάτευση των μετοχών του στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης (NYSE) με τη μορφή Αμερικανικών Αποθετηρίων Τίτλων (ADS). Πρέπει να σημειωθεί ότι ήταν η πρώτη φορά που ελληνική εταιρεία εισέρχεται στο χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης.
Τον Ιούλιο του 1999, πραγματοποιήθηκε με επιτυχία η τρίτη φάση διάθεσης μετοχών του Ο.Τ.Ε. Οι μετοχές που διατέθηκαν υφιστάμενης κυριότητας του Ελληνικού Δημοσίου, με δημόσια εγγραφή και ιδιωτική τοποθέτηση, τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό (Η.Π.Α, Καναδάς, Ευρώπη) ήταν 67,8 εκατ. μετοχές.
24
Επιπλέον διατέθηκαν στο προσωπικό του Ο.Τ.Ε. μέσω ιδιωτικής τοποθέτησης 2 εκατ. μετοχές.
Η προσφορά περιελάμβανε την πώληση του 13,9% του συνόλου των μετοχών του Οργανισμού και είχε ως συνέπεια τη μείωση του ποσοστού που κατείχε το Ελληνικό Δημόσιο από 65%, σε 51% περίπου. Η τιμή διάθεσης των μετοχών διαμορφώθηκε στις 6.500δρχ. και καθορίστηκε με τη διαδικασία της υποβολής ανταγωνιστικών προσφορών (book building).
25
3.5 ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ Ο.Τ.Ε.
Ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της επενδυτικής δραστηριότητας του Ο.Τ.Ε., όπως είδαμε και παραπάνω αφορά επενδύσεις σε διεθνές επίπεδο. Αν και ξεφεύγει τις παρούσας ανάλυσης να κριθούν και να αξιολογηθούν ως προς την αποτελεσματικότητα τους οι επενδύσεις αυτές, κρίνεται σκόπιμο να δοθεί μια σύντομη περιγραφή τους ώστε να αποκομίσουμε μια ολοκληρωμένη εικόνα για τις διεθνείς προεκτάσεις της ελληνικής τηλεπικοινωνιακής αγοράς. Ακολουθούν οι χώρες στις οποίες πραγματοποιήθηκαν επενδύσεις.
Γεωργία :Ο Ο.Τ.Ε. ανέλαβε να κατασκευάσει με δική του χρηματοδότηση το έργο GOPH που αφορά την εγκατάσταση καλωδίου οπτικών ινών και την υπέρθεση σε αυτό συστημάτων SDH στη Γεωργία. Το έργο ολοκληρώθηκε το 2000, έχει τεθεί σε εμπορική λειτουργία και θεωρείται επιτυχία από πλευράς υπευθύνων του έργου.
Αρμενία : Tον Mάρτιο του 1998, ο O.T.E. απέκτησε το 90% του μετοχικού κεφαλαίου της ArmenTel, του δημόσιου οργανισμού παροχής τηλεπικοινωνιών της Aρμενίας. H ArmenTel είχε το αποκλειστικό δικαίωμα παροχής όλων των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένων των υπηρεσιών δημόσιας σταθερής τηλεφωνίας και κινητής τηλεφωνίας. Στις 31/12/2000, η Εταιρεία είχε σε λειτουργία 533.387 συνδέσεις και ποσοστό ψηφιακοποίησης 19,8%, ενώ οι συνδρομητές της κινητής τηλεφωνίας τον Αύγουστο του 2001 ήταν περίπου 25.000. Ο αριθμός καρτοτηλεφώνων στις 31/12/2000 έφθασε τα 540 ενώ ο αριθμός των εργαζομένων στις 31/12/2000 ανερχόταν σε 7.729. Στόχος της εταιρίας ήταν η ψηφιακοποίηση να φθάσει στο 43,8% για το σύνολο της χώρας και στο Ερεβάν να ξεπεράσει το 75%, ενώ για την κινητή προβλεπόταν η προσφορά καρτοκινητών με στόχο την αύξηση των συνδρομητών κατά 60%.
Βουλγαρία : Αν και η επένδυση αυτή αφορά κυρίως τον Ο.Τ.Ε. μετά την απελευθέρωση κρίνεται σκόπιμη η αναφορά της, καθώς όλο ο σχεδιασμός της έγινε πριν την απελευθέρωση. Το Δεκέμβριο του 2000 ο Ο.Τ.Ε. αναδείχτηκε πλειοδότης για τη δεύτερη άδεια κινητής τηλεφωνίας GSM στη Βουλγαρία συμμετέχοντας στη διαδικασία της δημοπρασίας. Τον Ιανουάριο του 2001 ο Ο.Τ.Ε. πήρε την άδεια για την εγκατάσταση, συντήρηση και λειτουργία του Δικτύου καταβάλλοντας το ποσό των 135 εκατ. δολαρίων. Για τον σκοπό αυτό ίδρυσε την εταιρία Gosmo Bulgaria Mobile (εμπορική ονομασία Globul). Τον Ιούλιο του 2001 έγινε με επιτυχία η έναρξη της πιλοτικής λειτουργίας της Globul καλύπτοντας αρχικά ποσοστό 20% του συνολικού πληθυσμού και από τον Σεπτέμβριο του 2001 το Δίκτυο είναι σε εμπορική εκμετάλλευση. Ήδη η Globul, η οποία αποτελεί το δεύτερο GSM δίκτυο της χώρας, καλύπτει τη Σόφια, τη Plovdiv, την Βάρνα, το Μπουργκάς καθώς και σημαντικό αριθμό από άλλες μικρότερες πόλεις της χώρας και προχωρεί με πολύ γρήγορους ρυθμούς στην ανάπτυξη του Δικτύου. Οι συνδρομητές της Globul έχουν ήδη ξεπεράσει στα μέσα Δεκεμβρίου του 2001 τις 100.000 και αυξάνονται ταχύτατα.Το βραβείο για την καλύτερη επένδυση της χρονιάς απένειμε στον Ο.Τ.Ε. για την θυγατρική του εταιρεία Globul, η Κρατική Τηλεόραση της Βουλγαρίας.
Ουκρανία : Ο Ο.Τ.Ε. μέσω της κυπριακής υπεράκτιας εταιρίας Hatwave συμμετέχει με ποσοστό 25,7% στην κοινοπραξία Ukrainian Wave, η οποία συστήθηκε στην Ουκρανία. Σκοπός της κοινοπραξίας είναι η εγκατάσταση και εμπορική
26
εκμετάλλευση σταθερού-ασυρματικού τηλεπικοινωνιακού δικτύου στη διοικητική περιφέρεια L'viv. Το Δεκέμβριο του 1999 η κοινοπραξία άρχισε την εμπορική της λειτουργία με καθυστέρηση έξι μηνών λόγω τοπικών γραφειοκρατικών προβλημάτων. Σαν αποτέλεσμα αυτού το έτος 2000 η κοινοπραξία αντιμετώπισε σοβαρά προβλήματα ρευστότητας. Η επαναχρηματοδότησή της δεν έγινε δυνατή λόγω της άρνησης των λοιπών εταίρων να συνεισφέρουν εκ νέου ανάλογα με τη συμμετοχή τους στο μετοχικό κεφάλαιο της κοινοπραξίας.Κατόπιν των ανωτέρω αρνητικών εξελίξεων, ο Ο.Τ.Ε. επανεξετάζει τη συμμετοχή του στην εν λόγω κοινοπραξία.
Ρουμανία: Τον Δεκέμβριο του 1998 ο O.T.E. απέκτησε το 35% της ROMTELECOM, του Ρουμανικού Οργανισμού παροχής τηλεφωνίας, καθώς και τον έλεγχο του management. Στις 31/12/2001 η ROMTELECOM είχε 4.000.000 περίπου συνδρομητές, ενώ ο αριθμός των καρτοτηλεφώνων έφτασε τα 46.838.
Στην διάρκεια των ετών 1999-2001 εγκαταστάθηκαν συνολικά 1.548.242 ψηφιακές παροχές, από τις οποίες οι 496.932 αφορούσαν αντικατάσταση χειροκίνητων και αναλογικών γραμμών, με την συνολική ψηφιακοποίηση να φτάνει το 63,6% στα τέλη του 2001. Τον Μάιο του 2000 ξεκίνησε στην Ρουμανία η λειτουργία της εταιρίας κινητής τηλεφωνίας COSMOROM, θυγατρικής της ROMTELECOM, με το σύστημα DCS 1800. Στα τέλη Δεκεμβρίου του 2001, ο αριθμός συνδρομητών της COSMOROM ξεπέρασε τους 205.000, ενώ το ποσοστό μεριδίου της αγοράς έφτασε στο 5,6%
Αλβανία : Τον Αύγουστο του 2000 η Cosmote απέκτησε το 85% της Αλβανικής εταιρείας κινητής τηλεφωνίας, AMC. Τέλος Σεπτεμβρίου του 2001, η AMC ξεπέρασε τους 200.000 πελάτες. Η Cosmote αναβάθμισε το υπάρχον τηλεπικοινωνιακό δίκτυο της εταιρείας, πρόσθεσε νέους σταθμούς βάσης, καινούργιο κέντρο μεταγωγής, εγκατέστησε νέο σύστημα τιμολόγησης και εισήγαγε την καρτοκινητή τηλεφωνία. Για το έτος 2000 το περιθώριο κέρδους EBITDA της εταιρείας διαμορφώθηκε στο 68% ενώ το περιθώριο καθαρού κέρδους ανήλθε στο 40%. Σύμφωνα με τη Διοίκηση της Cosmote η διαρκής ανάπτυξη των εργασιών της AMC σε συνδυασμό με το χαμηλό ποσοστό διείσδυσης θα έχουν σαν αποτέλεσμα σημαντική περαιτέρω ανάπτυξη της εταιρείας.
27
3.6 ΚΙΝΗΤΗ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑ
Θέλοντας να δώσουμε όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένη εικόνα της αγοράς τηλεπικοινωνιών, θα πρέπει να περιγράψουμε την αγορά κινητής τηλεφωνίας μέχρι και το 1998. Η εισαγωγή της Κινητής Τηλεφωνίας στην Ελλάδα καθυστέρησε σημαντικά. Επειδή η ανάγκη εισαγωγής της κινητής τηλεφωνίας στη χώρα κρίθηκε επείγουσα, λόγω της μεγάλης καθυστέρησης που είχε σημειωθεί αλλά και των υποχρεώσεων που είχαν αναληφθεί από τη Χώρα διεθνώς, με τον Ν. 1829/90 αποφασίστηκε η απελευθέρωση της κινητής τηλεφωνίας από το μονοπώλιο του Ο.Τ.Ε. Μετά από σχετικό διαγωνισμό δόθηκαν άδειες για εγκατάσταση και εκμετάλλευση του πανευρωπαϊκού ψηφιακού συστήματος GSM στις εξής δύο εταιρίες:α) Την εταιρεία TELESTET, που ανήκει στην Ιταλική Κοινοπραξία της STET (Κρατική Εταιρεία Τηλεπικοινωνιών που υπάγεται στον Οργανισμό IRI). β) Την εταιρεία PANAFON, στην οποία συμμετέχουν η Γαλλική FRANCE TELECOM, η Αγγλική RACAL VODAFON και οι Ελληνικές Εταιρείες ΙΝΤRΑCΟΜ και DATABANK.
Το έτος 1996 ο Ο.Τ.Ε. ίδρυσε την COSMOTE για την παροχή υπηρεσιών προσωπικών επικοινωνιών, κάνοντας χρήση της τεχνολογίας DCS 1800 σε πανελλήνια βάση. H διαχρονική εξέλιξη των μεριδίων αγοράς και η εξέλιξη των δραστηριοτήτων των επιχειρήσεων κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα μέχρι το 1998, παρουσιάζει την ακόλουθη εικόνα:
Πίνακας 1 ΕΞΕΛΙΞΗ ΜΕΡΙΔΙΩΝ ΑΓΟΡΑΣ ΠΑΡΟΧΩΝ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ
ΠΑΡΟΧΟΣ / ΕΤΟΣ 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Panafon 56 52 51 53 58 52
Telestet 44 48 49 47 42 33,5
Cosmote 14,5
Και διαγραμματικά:
Γράφημα 10 ΠΑΡΟΧΟΙ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ & ΜΕΡΙΔΙΑ ΑΓΟΡΑΣ
5156
52 525853
44 48 49 4742
33,5
14,5
0
10
20
30
40
50
60
70
1993 1994 1995 1996 1997 1998
Panafon Telestet Cosmote
28
Τα παραπάνω ποσοστά είναι ενδεικτικά, του πως διακυμάνθηκε η αγορά κινητής τηλεφωνίας από πλευράς παρόχων. Πρέπει να επισημανθεί πάντως ότι από την πρώτη χρονιά εισόδου της στην αγορά η Cosmote παίρνει ένα πολύ σημαντικό κομμάτι της πίτας, για πρωτοεμφανιζόμενη εταιρία. Αυτό πρέπει να μας προδιαθέτει και για την επερχόμενη εντυπωσιακή της εξέλιξη στον χώρο.
Είναι χρήσιμο πάντως να εξετάσουμε πως τα μερίδια αυτά μεταφράζονται σε αριθμό συνδρομητών.
Πίνακας 2 ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΩΝ ΚΑΤΑ ΕΤΑΙΡΙΑ
ΠΑΡΟΧΟΣ / ΕΤΟΣ 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Panafon 17000 82000 155465 279000 550000 1068632
Telestet 9500 73000 149368 234409 390000 688614
Cosmote 262154
ΣΥΝΟΛΟ 21500 159000 304833 531409 940000 2019480
Και διαγραμματικά:
Γράφημα 11 ΑΡΙΘΜΟΣ ΣΥΝΔΡΟΜΗΤΩΝ ΑΝΑ ΕΤΑΙΡΙΑ
1068632
550000
279000
15546582000
17000
688614
390000
234409149368
730009500
262154
0
200000
400000
600000
800000
1000000
1200000
1993 1994 1995 1996 1997 1998
Panafon Telestet Cosmote
Βλέπουμε λοιπόν ότι τα μερίδια αγοράς των εταιριών καλύπτουν έναν συνεχώς αυξανόμενο αριθμό συνδρομητών κινητής τηλεφωνίας. Έτσι οι συνδρομητές της Panafon το 1993 ανέρχονταν σε 17.000, ενώ στις 31/12/1998 σε 1.068.632. Δηλαδή η μέση ποσοστιαία αύξηση των συνδρομητών της Panafon ήταν 130%. Ο αντίστοιχος ρυθμός μεταβολής του αριθμού των συνδρομητών της Telestet ανήλθε σε 136%.
Αν θέλουμε να δούμε τον βαθμό διείσδυσης συνολικά της κινητής τηλεφωνίας στην Ελλάδα σε σχέση με τον πληθυσμό της το παρακάτω διάγραμμα είναι ενδεικτικό. Μέχρι το 1998 το 20% περίπου του οικονομικά ενεργού πληθυσμού της Ελλάδας χρησιμοποιεί κινητό τηλέφωνο. Κατανοούμε τα μεγέθη αλλά και τις δυνατότητες αυτής της αγοράς.
29
Γράφημα 12 ΠΟΣΟΣΤΟ ΚΑΛΥΨΗΣ ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ
0,46 1,47 2,61 5,088,91
19,31
36,74
56,15
75,14
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Κάλυψη κινητής τηλεφωνίας Power (Κάλυψη κινητής τηλεφωνίας)
Από πλευράς οικονομικών αποτελεσμάτων και οι δύο εταιρείες εξασφάλισαν κέρδη, δηλαδή πέτυχαν το επίπεδο δραστηριότητας του Νεκρού τους Σημείου το έτος 1996. Πιο συγκεκριμένα, το έτος 1995 τόσο η Panafon όσο και η Telestet παρουσίασαν ζημιά 600 εκατομμύρια δραχμές και 8,8 δισ. δραχμές, αντίστοιχα, ενώ το 1996 παρουσίασαν κέρδη 16,7 και 3 δισ. δραχμές, αντίστοιχα. Τέλος, εκτιμάται ότι το συνολικό ύψος των επενδύσεων, οι οποίες πραγματοποιήθηκαν από την έναρξη λειτουργίας τους, ανέρχεται μέχρι το τέλος του 1997 για την Panafon σε 115 δισ. δρχ., ενώ για την Telestet σε 83 δισ. δραχμές.
Πίνακας 3 ΔΙΑΧΡΟΝΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ ΤΩΝ ΠΩΛΗΣΕΩΝ ΚΑΙ ΤΩΝ ΚΕΡΔΩΝ ΤΩΝ ΕΠΙΧΕΙΡΗΣΕΩΝ ΚΤ ΑΠΟ ΤΟ 1995 ΕΩΣ ΤΟ 1998
ΕΤΗ ΠΩΛΗΣΕΙΣ ΚΕΡΔΗPanafon Telestet Panafon Telestet
1995 35 37,7 -0,6 -8,81996 76 55,4 16,7 3,01997 120 94,2 38,5 12,11998 160 110 51,2 30
Οι δύο αυτές ιδιωτικές εταιρείες κυψελοειδούς τηλεφωνίας περιλαμβάνονται μεταξύ των σημαντικότερων πελατών του Ο.Τ.Ε. Τα έσοδα του Ο.Τ.Ε. από τη διασύνδεση των υφιστάμενων δικτύων GSM, καθώς και από διεθνείς κλήσεις συνδρομητών GSM ανήλθαν σε 11,4 δισ. δρχ. το 1996 και λογίζονται στο λογαριασμό «Έσοδα Κινητής Τηλεφωνίας» στην ανάλυση του κύκλου εργασιών της εταιρείας. Επίσης, για κλήσεις από το δίκτυο του Ο.Τ.Ε. σε τηλέφωνο συνδεδεμένο με μία από τις εταιρείες κινητής τηλεφωνίας, ο Ο.Τ.Ε. κατόπιν των συμφωνιών διασύνδεσης με αυτές, τους αποδίδει σημαντικό τμήμα των τελών συνδιαλέξεων που εισπράττει. Εκτός των συμφωνιών διασύνδεσης, οι εταιρείες κυψελοειδούς τηλεφωνίας συστήματος GSM μισθώνουν επίσης κυκλώματα από τον Ο.Τ.Ε.
30
Τέλος κρίνεται σημαντικό στην ανάλυση μας να δούμε τα συνολικά κέρδη της κινητής τηλεφωνίας σε αυτό το διάστημα ετών και να ελένξουμε τι κομμάτι των συνολικών τηλεπικοινωνιακών εσόδων είναι.
Γράφημα 13 ΕΣΟΔΑ ΣΥΝΟΛΙΚΑ & ΚΙΝΗΤΗΣ ΤΗΛΕΦΩΝΙΑΣ (σε εκατομμύρια δραχμές)
184993117034091528604
1271986
1036479
824968677518597124
432201380090
776228684907
538385338486
21387913125973003316284139
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Συνολικά Κινητής
Τα ποσά αυτά είναι ενδεικτικά μιας συνεχούς ανοδικής τάσης των εσόδων από την κινητή τηλεφωνία και μας επιτρέπουν να συμπεράνουμε ότι ο ρόλος των εσόδων αυτών στα συνολικά έσοδα είναι όλο και πιο σημαντικός.
31
3.7 ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΚΑΙ ΜΙΣΘΩΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ
Ένα τελείως ξεχωριστό κομμάτι στην εικόνα του κλάδου των τηλεπικοινωνιών κάθε χώρας δίνουν τα στοιχεία μετάδοσης δεδομένων και μισθωμένων γραμμών. Μελετώντας τα έσοδα του κλάδου, τα στοιχεία αυτά τα είχαμε κατατάξει στα λοιπά έσοδα και είχαμε παρατηρήσει ότι από μια πτωτική τάση στα μέσα της δεκαετίας του ’90, είχαν αρχίσει τα έσοδα από τις λοιπές υπηρεσίες να αυξάνονται αργά αλλά σταθερά.
Στο προηγούμενο κεφάλαιο μελετώντας τη σχέση του Ο.Τ.Ε. με τις εταιρίες κινητής τηλεφωνίας αναφέραμε στοιχεία κέρδους από μισθωμένες γραμμές. Το παρακάτω διάγραμμα μας δίνει τα κέρδη που αποκομίσθοισαν συνολικά στον τηλεπικοινωνιακό τομέα από τις συγκεκριμένες υπηρεσίες.
Γράφημα 14 ΚΕΡΔΗ ΑΠΟ ΜΙΣΘΩΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ & ΑΠΟ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ (σε εκατομμύρια δραχμές)
52424
37593
28241
20428
1315492656299
2556
1996 1997 1998 1999
ΜΙΣΘΩΜΕΝΕΣ ΓΡΑΜΜΕΣ ΜΕΤΑΔΟΣΗ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ
Όσον αφορά τη μετάδοση δεδομένων, αυτή πρέπει να εξεταστεί σε σχέση με τον αριθμό των χρηστών του διαδικτύου. Η αύξηση του αριθμού των χρηστών ήταν ραγδαία με αποτέλεσμα τα κέρδη των εταιριών από τον συγκεκριμένο τομέα να είναι αυξημένα και με προοπτικές περαιτέρω εξέλιξης.
Γράφημα 15 ΕΚΤΙΜΩΜΕΝΟΣ ΑΡΙΘΜΟΣ ΧΡΗΣΤΩΝ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ
1400000
1000000
750000
3500002000001500008000040000200005000
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
32
3.8 ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ ΣΤΟΝ ΚΛΑΔΟ ΤΟΥ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ
ΥΛΙΚΟΥ
Βασική επιδίωξη των τηλεπικοινωνιών σήμερα είναι η παροχή συγκεκριμένων υπηρεσιών στο ευρύ κοινό. Οι τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες είναι στην ουσία διάδοση πληροφοριών, οι οποίες είναι δυνατόν να παρέχονται με τη μορφή ήχου, εικόνας, γραπτών κειμένων, φωνής, γραφικών, δεδομένων, κλπ. μέσω ειδικών τηλεπικοινωνιακών δικτύων.
Η εισαγωγή της ψηφιακής τεχνολογίας, καθώς και η ραγδαία ανάπτυξη των Η/Υ, άλλαξαν τις δυνατότητες της τότε τηλεπικοινωνιακής υποδομής, αλλά και τις απαιτήσεις των χρηστών. Την τελευταία δεκαετία, κυρίως χάρις στην εξέλιξη της τεχνολογίας των συστημάτων πληροφορικής, αναπτύχθηκαν ειδικά δίκτυα για την εξυπηρέτηση των νέων αναγκών, όπως τα δίκτυα δεδομένων τηλεματικής και τηλεπληροφορικής, αλλά και νέες τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες, ενώ παράλληλα, η ραγδαία ανάπτυξη των κυψελοειδών δικτύων κινητής τηλεφωνίας δεν άφησε ανεπηρέαστο τον τομέα των κινητών τηλεπικοινωνιών, ο οποίος τα τελευταία χρόνια αναπτύσσεται με ταχείς ρυθμούς.
Η σύγκλιση των τεχνολογιών πληροφορικής και τηλεπικοινωνιών είχε σαν αποτέλεσμα την αλλαγή, του οικονομικού ρόλου της βιομηχανίας τηλεπικοινωνιακού υλικού, της δομής της βιομηχανίας τηλεπικοινωνιακού υλικού, ενώ διεύρυνε την προοπτική ανάπτυξης της παγκόσμιας αγοράς τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού και έθεσε τις βάσεις για την διεθνοποίηση της βιομηχανίας και τη χάραξη νέας στρατηγικής από τις εταιρείες και τη δημιουργία προϋποθέσεων για αλλαγή του κανονιστικού πλαισίου λειτουργίας των τηλεπικοινωνιακών Οργανισμών, αλλά και των κανόνων ανταγωνισμού στην αγορά τηλεπικοινωνιακού υλικού. Την ελληνική αγορά τηλεπικοινωνιών συνθέτουν οι επιχειρήσεις οι οποίες παράγουν τηλεπικοινωνιακό υλικό, οι οποίες διακρίνονται στις επιχειρήσεις παραγωγής τηλεπικοινωνιακού υλικού υποδομής και τηλεπικοινωνιακών καλωδίων, ενώ το Ελληνικό τηλεπικοινωνιακό δίκτυο είναι δυνατόν να διακριθεί σε δύο βασικές ενότητες: α)Το τηλεπικοινωνιακό δίκτυο του Ο.Τ.Ε. (Αστικό και Υπεραστικό), δηλαδή τηλεπικοινωνιακό δίκτυο Υποδομής και β) το τηλεπικοινωνιακό δίκτυο για κάλυψη αναγκών Iδιωτικής χρήσης.
Οι δύο παραπάνω κατηγορίες είναι συμπληρωματικές μεταξύ τους. Το δίκτυο Υποδομής του Ο.Τ.Ε. είναι απαραίτητο για να στηριχθούν και να πραγματοποιηθούν οι ιδιωτικής χρήσεως τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες.
Θα προχωρήσουμε τώρα στην εξέταση κάποιων βασικών μεγεθών στην αγορά τηλεπικοινωνιακού υλικού. Αρχικά θα εξετάσουμε τις πωλήσεις στον κλάδο καθώς και τις πραγματοποιηθείσες επενδύσεις σε αυτόν. Παρατηρούμε μια εκτόξευση των πωλήσεων το 1993 ως αποτέλεσμα της έντονης δραστηριότητας για ολοκλήρωση της ψηφιακοποίησης του δικτύου και μια σχετικά μεγάλη αύξηση των επενδύσεων στον τομέα αυτό ως αποτέλεσμα των προσδοκιών για συνέχιση των επενδυτικών προγραμμάτων από πλευράς Ο.Τ.Ε. Διαγραμματικά έχουμε:
33
Γράφημα 16 ΠΩΛΗΣΕΙΣ & ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ
5.523,395.289,564.895,848.175,77 4.276,13 4.044,30
3.112,42 3.491,26 2.984,23
59.98767.349
91.065
1990 1991 1992 1993 1994 1995
ΕΠΕΝΔΥΣΕΙΣ ΠΩΛΗΣΕΙΣ
Για να καλυφθούν οι εγχώριες ανάγκες σε τηλεπικοινωνιακό υλικό τη χρονιά αυτή πραγματοποιήθηκε αύξηση των εισαγωγών αλλά και μια πιο περιορισμένη αύξηση των εξαγωγών, κυρίως σε βαλκανικές χώρες.
Γράφημα 17 ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ & ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ
27.580
39.78949.982
105.127 112.424 105.850
3.698
15.22715.8087.9075.557
13.681
1990 1991 1992 1993 1994 1995
ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ
Για να κατανοήσει κανείς την μεγάλη σημασία των μεγεθών αυτών πρέπει να ελέγξουμε την αξία των εισαγωγών και εξαγωγών τηλεπικοινωνιακού υλικού. Μόνο έτσι θα καταλάβουμε τις τεράστιες απώλειες σε κέρδη και διαφυγών συνάλλαγμα στο εξωτερικό από την καθυστέρηση απελευθέρωσης της αγοράς και ανάπτυξης προηγμένης τηλεπικοινωνιακής βιομηχανίας.
34
Γράφημα 18 ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ & ΕΞΑΓΩΓΕΣ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΕΞΟΠΛΙΣΜΟΥ (σε εκατομμύρια δολλάρια)
686
822929
813
452375
320314334
153
61 60 7595 132
154
302215
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
ΕΙΣΑΓΩΓΕΣ ΕΞΑΓΩΓΕΣ
Τέλος για να εξετάσουμε και την διακύμανση στην απασχόληση θα ελένξουμε τον αριθμό των απασχολουμένων στην παραγωγή τηλεπικοινωνιακού υλικού. Όπως είναι φυσικό οι μεταβολές στον αριθμό εργαζομένων οφείλεται στις προσδοκίες για μελλοντικές επενδύσεις στον τομέα του υλικού των τηλεπικοινωνιών και τις παραγγελίες από μεγάλα αναπτυξιακά προγράμματα.
Διάγραμμα 5 ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΟΙ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΓΩΓΗ ΤΗΛΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΚΟΥ ΥΛΙΚΟΥ
2.0132.243
2.461
2.051 2.032 2.032
1990 1991 1992 1993 1994 1995
35
3.9 ΤΙΜΟΛΟΓΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Ένα μέγεθος που πρέπει να εξεταστεί ξεχωριστά και προσεκτικά είναι η τιμολογιακή πολιτική που επέδειξε ο Ο.Τ.Ε. στην πορεία του προς την απελευθέρωση. Ως τώρα είδαμε ότι η ιδιωτικοποίηση του οργανισμού, η ανάγκη ψηφιακοποίησης του δικτύου (ανάγκη που προέκυψε υπό την πίεση των παραγωγικών δυνάμεων του τόπου) και η επερχόμενη απελευθέρωση της αγοράς είχαν σαν αποτέλεσμα την βελτίωση της ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών από πλευράς Ο.Τ.Ε. και την απαρχή της λειτουργίας του σε ανταγωνιστικά πλαίσια. Θα εξετάσουμε αν το ίδιο συμβαίνει και με τα τιμολόγια του.
Θα αρχίσουμε την μελέτη μας εξετάζοντας την χρέωση σύνδεσης στο δίκτυο του Ο.Τ.Ε. Παρατηρούμε ότι στην αρχή της δεκαετίας οι τιμές ήταν υπερβολικά υψηλές ως αποτέλεσμα της μειωμένης ψηφιακοποίησης του δικτύου και της ανικανοποίητης ζήτησης. Με την πρόοδο τις ψηφιακοποίησης του δικτύου οι χρεώσεις πέφτουν, οπότε και μειώνονται δραστικά το 1999 όπου αρχίζει η χρήση των κινητών τηλεφώνων να γίνεται ευρεία και να μπορεί να υποκαταστήσει την σταθερή τηλεφωνία. Διαγραμματικά έχουμε:
Διάγραμμα 6 ΧΡΕΩΣΗ ΣΥΝΔΕΣΗΣ
72000
84960 84960
9881 9881 9881
30000
40000
50000
72000
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Το μηνιαίο πάγιο σε αντίθεση ακολουθεί ανοδική πορεία κατά την διάρκεια της δεκαετίας, ως αποτέλεσμα των συνεχώς αυξανόμενων βελτιώσεων στην ποιότητα υπηρεσιών αλλά και λόγο των συνεχώς αυξανόμενων φορολογικών χρεώσεων στο κοινό από το κράτος.
Θα προσπαθήσουμε τώρα να δούμε την τιμολογιακή πολιτική του Ο.Τ.Ε. από τον Μάρτιο του 1999 έως τον Μάριο του 2001. Στο χρονικό αυτό διάστημα και στα πλαίσια της ανάπτυξης της ανταγωνιστικότητας του οργανισμού ενόψει της απελευθέρωσης της αγοράς ακολουθήθηκε πολιτική μείωσης τον τιμών για τις διεθνείς και υπεραστικές κλήσεις, με παράλληλη όμως αύξηση των τιμών στις αστικές κλήσεις. Γενικά συμπεράσματα είναι δύσκολο να βγάλουμε με μέθοδο που να εμπίπτει στο επίπεδο ανάλυσης της παρούσας μελέτης αλλά μπορούμε να πούμε ότι το γεγονός ότι ο Ο.Τ.Ε. προσπαθεί να κάνει ελκυστικότερα τα τιμολόγια του είναι δείγμα της προσπάθειας του να ετοιμαστεί για τον ερχόμενο ανταγωνισμό. Διαγραμματικά έχουμε:
36
Γράφημα 19 ΤΙΜΟΛΟΓΙΑΚΗ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
38% 17%0%
29% 17%
143%
-67%-30%-24%-11%-12% -22%
-35%-10%-7%-5% -8%
-100%
-50%
0%
50%
100%
150%
200%
ΤΙΜΟΛΟΓΙΑ ΑΣΤΙΚΑ ΤΙΜΟΛΟΓΙΑ ΥΠΕΡΑΣΤΙΚΑ ΤΙΜΟΛΟΓΙΑ ΔΙΕΘΝΗ
Συνολικά ο Ο.Τ.Ε. αύξησε τα τιμολόγια στις αστικές κλήσεις κατά 143% μέσα σε αυτά τα δύο έτη ενώ οι αντίστοιχες μειώσεις στα τιμολόγια περαστικών και διεθνών κλήσεων ήταν 67% και 35%. Το γεγονός της ευρείας διάδοσης των αστικών κλήσεων μας επιτρέπει να υποθέσουμε την συνολική επιβάρυνση μιας μερίδας καταναλωτών και να θεωρήσουμε την συνολική αύξηση των εσόδων του οργανισμού αποτέλεσμα των μεταβολών αυτών στα τιμολόγια.
37
4. ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ
4.1 Σύντομα Ιστορικά Στοιχεία μέχρι την Απελευθέρωση
1981: Διαχωρισμός της ΒΤ από το Ταχυδρομείο.
1982: Δίνεται άδεια στην Mercury Communications για την κατασκευή και τη λειτουργία ενός δεύτερου δικτύου σταθερής πρόσβασης , σε ανταγωνισμό με τη ΒΤ.
1984: - Πωλείται το 51% των μετοχών της ΒΤ από την κυβέρνηση της Μεγάλης Βρετανίας.
- Ιδρύεται η OFTEL (Office of Telecommunications), η ρυθμιστική αρχή για την αγορά των τηλεπικοινωνιών της Μ. Βρετανίας, με κύρια καθήκοντα την προάσπιση των συμφερόντων των καταναλωτών (ποιότητα υπηρεσιών
και χρεώσεις) και τον έλεγχο του ανταγωνισμού στην αγορά των τηλεπικοινωνιών.
1985: - Χορήγηση αδειών στη Cellnet και στη Racal – Vodafone για τη δημιουργία ανταγωνιστικών κυψελωτών δικτύων.
- Χορηγούνται οι πρώτες άδειες για καλωδιακή τηλεόραση.
1991: Επανεξέταση του δυοπωλίου και δημοσίευση της κυβερνητικής αναφοράς (White Paper) με τίτλο “Competition and Choice: Telecommunications Policy for the 1990s”. Απελευθέρωση της αγοράς των τηλεπικοινωνιών στη Μεγάλη Βρετανία.
38
4.2 Το «δυοπώλιο»
Για πολλά χρόνια, η ΒΤ (British Telecom) δρούσε μονοπωλιακά στην αγορά των τηλεπικοινωνιών της Μεγάλης Βρετανίας. Το 1982 όμως, μία άλλη εταιρεία, η Mercury Communications (θυγατρική της Cable & Wireless), πήρε άδεια για την κατασκευή και τη λειτουργία ενός ανεξάρτητου δικτύου. Έτσι, το 1983 ουσιαστικά, δημιουργήθηκε το περίφημο «δυοπώλιο» των BT και Mercury, οι οποίες αποτελούσαν και τους μόνους παρόχους τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών για τη Μεγάλη Βρετανία μέχρι το 1989.
Η Αγγλία ήταν η πρώτη Ευρωπαϊκή χώρα που επέτρεψε σε ιδιωτικές εταιρείες να δραστηριοποιηθούν στο χώρο της σταθερής τηλεφωνίας, αλλά από ότι φαίνεται δεν ήταν έτοιμη ακόμη να απελευθερώσει πλήρως την αγορά των τηλεπικοινωνιών. Τόσο η ΒΤ όσο και η Mercury, κάθε μία για τους δικούς της λόγους, ήταν ενάντια στην πλήρη απελευθέρωση της αγοράς και στη χορήγηση νέων αδειών σε παρόχους. Η BT από τη μία ήθελε η απελευθέρωση της αγοράς να εξισορροπηθεί με την παραχώρηση περισσοτέρων ελευθεριών προς την ίδια (κυρίως σε ότι αφορούσε τις χρεώσεις), ενώ η Mercury προέβαλλε το επιχείρημα ότι ένας δυνατός παίκτης (και συγκεκριμένα η ίδια) θα μπορούσε να ανταγωνιστεί αποτελεσματικότερα τη ΒΤ, από ότι πολλοί μικρότεροι παίκτες μαζί.
Πληροφοριακά, η Mercury, το 1991 κατείχε λιγότερο από το 5% της αγοράς σταθερής τηλεφωνίας στη Μεγάλη Βρετανία (περίπου 90.000 συνδρομητές). Οι περισσότεροι πελάτες της ήταν εταιρείες, καθώς παρείχε χαμηλότερες τιμές στις υπεραστικές και διεθνείς κλήσεις σε σχέση με τη ΒΤ.
39
4.3 To White Paper του 1991
Η κυβερνητική αναφορά (White Paper) του 1991 με τίτλο “Competition and Choice: Telecommunications Policy for the 1990s”, ήταν ουσιαστικά μία επανεξέταση του δυοπωλίου και μία περιγραφή της πολιτικής που θα ακολουθούσε η κυβέρνηση στο μέλλον για τις τηλεπικοινωνίες. Με την αναφορά αυτή τερματιζόταν το δυοπώλιο των ΒΤ και Mercury και απελευθερωνόταν πλήρως η αγορά των τηλεπικοινωνιών στη Μεγάλη Βρετανία (με εξαίρεση τον τομέα των διεθνών υπηρεσιών). Η αναφορά έδινε κίνητρα σε νέους παρόχους τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών ώστε να εισέλθουν στη αγορά και επέτρεπε σε ήδη υπάρχοντες παρόχους να προσφέρουν μία ευρύτερη γκάμα υπηρεσιών. Πιο συγκεκριμένα, η αναφορά πρότεινε τα εξής:
Να επιτρέπεται η δραστηριοποίηση και άλλων παρόχων στον τομέα των σταθερών τηλεφωνικών υπηρεσιών.
Να επιτρέπεται σε εταιρείες καλωδιακής τηλεόρασης να παρέχουν τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες αυτόνομα και όχι μέσω της ΒΤ ή της Mercury.
Αυτές οι αποφάσεις έδωσαν νέα ώθηση στον ανταγωνισμό, ο οποίος είχε ήδη ξεκινήσει σε λανθάνουσα μορφή από τη δεκαετία του 1980. Οι διεθνείς τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες απελευθερώθηκαν το 1996, όταν το επέβαλαν οι διεθνείς εξελίξεις στο χώρο.
40
4.4 Ο δρόμος προς την απελευθέρωση
Η Μεγάλη Βρετανία είναι η πρώτη Ευρωπαϊκή χώρα που απελευθέρωσε την αγορά των τηλεπικοινωνιών (1991), κατόπιν πολιτικής απόφασης της τότε κυβέρνησης. Οι υπόλοιπες Ευρωπαϊκές χώρες ακολούθησαν αρκετά χρόνια αργότερα, ύστερα από απόφαση της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την απελευθέρωση της αγοράς των τηλεπικοινωνιών όλων των κρατών – μελών. Στις περισσότερες χώρες - μέλη, η πλήρης απελευθέρωση, συμπεριλαμβανομένης και της σταθερής τηλεφωνίας, πραγματοποιήθηκε την 1/1/1998, ενώ η απελευθέρωση και των υπολοίπων αγορών ολοκληρώθηκε το 2003. Αξίζει, συνεπώς, να δούμε σύντομα τους λόγους που οδήγησαν στη απελευθέρωση της αγοράς των τηλεπικοινωνιών της Μεγάλης Βρετανίας, καθώς και την πορεία της προς τον πλήρη ανταγωνισμό, αφού το Ηνωμένο Βασίλειο υπήρξε πρωτοπόρο στην εφαρμογή μιας τέτοιας πολιτικής.
Στις αρχές του 1990, η British Rail (BR) εξάσκησε τις πρώτες πιέσεις για την απελευθέρωση της αγοράς των τηλεπικοινωνιών, καθώς αποκάλυψε τα σχέδιά της για εκμετάλλευση του ιδιωτικού της δικτύου. Τον ίδιο χρόνο, αποφασίστηκε η χορήγηση αδειών σε τουλάχιστον δύο νέους παίκτες, ώστε να ανταγωνιστούν τη ΒΤ και τη Mercury. Αυτό κρίθηκε ότι θα οδηγούσε σε μείωση των χρεώσεων των συνδρομητών. Μέχρι εκείνη τη στιγμή, οι πιο πιθανοί νέοι παίκτες για την αγορά των τηλεπικοινωνιών ήταν η British Rail και τα Βρετανικά Ταχυδρομεία, οι οποίοι διέθεταν δικά τους περιορισμένης έκτασης οπτικά δίκτυα. Προφανώς, υπήρξαν αντιδράσεις, ειδικά από την πλευρά της ΒΤ.
Η κυβέρνηση της Thatcher ήταν της άποψης ότι ο μεγαλύτερος ανταγωνισμός θα μπορούσε να επιφέρει βελτιώσεις στις υπηρεσίες, χαμηλότερες τιμές και οικονομική ανάπτυξη. Στις περισσότερες αγορές, η αύξηση του ανταγωνισμού προκύπτει από την απελευθέρωση και την όσο το δυνατόν μικρότερη κρατική παρέμβαση. Ωστόσο, στις τηλεπικοινωνίες, η αύξηση του ανταγωνισμού απαιτούσε και μία επαναρρύθμιση.
Τελικά, το Νοέμβριο του 1990, η Αγγλική κυβέρνηση απελευθέρωσε την αγορά των τηλεπικοινωνιών, τερματίζοντας το δυοπώλιο των ΒΤ και Mercury. Με την κυβερνητική αναφορά που εξέδωσε (White Paper), άνοιξε το δρόμο σε εταιρείες που θα επιθυμούσαν να πάρουν άδεια για την παροχή τοπικών, υπεραστικών ή διεθνών τηλεφωνικών υπηρεσιών. Στην τοπική αγορά, η κυβέρνηση ενθάρρυνε τις εταιρείες καλωδιακής τηλεόρασης να προσφέρουν υπηρεσίες σε ανταγωνισμό με τη ΒΤ ή σε συνεργασία με τη Mercury και με οποιαδήποτε άλλη νεοεισερχόμενη στο χώρο εταιρεία. Το κείμενο επίσης πρότεινε να γίνεται μεγαλύτερος έλεγχος στη ΒΤ, με άνω όριο στις χρεώσεις των διεθνών κλήσεων και με έναν επταετή τουλάχιστον αποκλεισμό της εταιρείας από τον τομέα της παροχής υπηρεσιών διασκέδασης. Τέλος, η κυβέρνηση πρότεινε την ισότιμη πρόσβαση, δηλαδή να δίνεται η δυνατότητα σε όλους τους πελάτες να χρησιμοποιούν τις υπηρεσίες της ΒΤ χωρίς να είναι απαραίτητη η αγορά ειδικού τηλεφώνου. Είναι σαφές ότι η πρόθεση της
41
κυβέρνησης Thatcher ήταν να δημιουργήσει την πιο ανταγωνιστική αγορά τηλεπικοινωνιών παγκοσμίως.
Επισήμως, η κυβερνητική αναφορά για την πολιτική στον τομέα των τηλεπικοινωνιών δημοσιεύθηκε στις 5 Μαρτίου του 1991 από τους Peter Lilley (Γενικό Γραμματέα Εμπορίου), Sir Bryan Carsberg (Γενικό Διευθυντή της Oftel) και Mr. Vallance (πρόεδρο της ΒΤ). Για τη Βρετανική κυβέρνηση, τα διλήμματα που αντιμετωπίζονταν, αλλά και τα στοιχήματα που έπρεπε να κερδηθούν από την εφαρμογή μιας τέτοιας πολιτικής ήταν πολλά και σημαντικά. Πρώτο και κυριότερο ήταν ότι, παρόλο τον ενθουσιασμό της για την απελευθέρωση της αγοράς των τηλεπικοινωνιών, η Βρετανική κυβέρνηση εξακολουθούσε να κατέχει το 49% των μετοχών της ΒΤ. Δεύτερον, ήταν προφανές ότι η κυριαρχία της ΒΤ στην αγορά ήταν τόσο μεγάλη ώστε να δημιουργηθούν πολλά προβλήματα στη διαδικασία απελευθέρωσης της αγοράς αν αυτή αρνούνταν να συνεργαστεί.
Οι μεγαλύτερες αμφιβολίες όμως αφορούσαν την επίδραση που θα είχε τελικά η απελευθέρωση για τους καταναλωτές. Με δεδομένο το μέγεθος της επένδυσης που θα χρειαζόταν για να εισέλθει ένας νέος παίκτης στην αγορά των τηλεπικοινωνιών και να ανταγωνιστεί τη ΒΤ και τη Mercury, ήταν αμφίβολο αν θα μπορούσε κάποιος να απειλήσει σε σημαντικό βαθμό την κυριαρχία της ΒΤ για μία τουλάχιστον δεκαετία. Γνωρίζοντας κάτι τέτοιο, οι εταιρείες που θα επιθυμούσαν να εισέλθουν στο χώρο, ίσως να δίσταζαν, αφού δεν υπήρχε ουσιαστικά καμία εγγύηση για την επιβίωσή τους. Αν όμως δεν εισέρχονταν στην αγορά νέοι, και μάλιστα δυνατοί παίκτες, η ΒΤ και η Mercury θα συνέχιζαν να μονοπωλούν την αγορά των τηλεπικοινωνιών και συνεπώς οι καταναλωτές δεν θα επωφελούνταν από μία μεγαλύτερη ποικιλία σε ότι αφορά την ποιότητα αλλά και τις χρεώσεις των παρεχόμενων υπηρεσιών. Παρόλα αυτά όμως η κυβέρνηση της Μεγάλης Βρετανίας προχώρησε στην απελευθέρωση της αγοράς των τηλεπικοινωνιών, πράγμα που, όπως αποδείχθηκε τα επόμενα χρόνια, έδωσε μια νέα ώθηση στην αγορά, καθώς και νέα επίπεδα εξυπηρέτησης του κοινού. Άλλωστε, το παράδειγμα της Μ. Βρετανίας ακολούθησαν αρκετά χρόνια αργότερα και οι υπόλοιπες μεγάλες Ευρωπαϊκές χώρες.
Στο σχήμα που ακολουθεί παριστάνεται διαγραμματικά η κατάσταση της αγοράς των τηλεπικοινωνιών στη Μεγάλη Βρετανία (ειδικά για τη σταθερή τηλεφωνία) λίγο πριν την απελευθέρωση (1991), με βάση τα μερίδια αγοράς που κατείχαν τότε η ΒΤ και η Mercury:
Πίτα 1 Μερίδια αγοράς BT και Mercury
42
95%
5%
BT
Mercury
4.5 Η κατάσταση των τηλεπικοινωνιών στη Μ. Βρετανία πριν την
απελευθέρωση
Στην παράγραφο αυτή επιχειρείται να δοθεί μία εικόνα της αγοράς των τηλεπικοινωνιών στη Μεγάλη Βρετανία κατά την εξαετία 1986 – 1991, δηλαδή κατά τα τελευταία χρόνια πριν από την απελευθέρωση της αγοράς και το άνοιγμά της στον ανταγωνισμό κι ενώ ήδη από το 1984 λειτουργούσε το δυοπώλιο των ΒΤ και Mercury.
Το καταλληλότερο μέγεθος για την παρουσίαση μίας εικόνας των τηλεπικοινωνιών στη Μεγάλη Βρετανία πριν από την απελευθέρωση είναι ο αριθμός των κύριων τηλεφωνικών συνδέσεων, ένα μέγεθος που δείχνει ξεκάθαρα το εύρος της αγοράς και το μέγεθος του τηλεφωνικού δικτύου της χώρας.
Διάγραμμα 7 Κύριες Τηλεφωνικές Συνδέσεις
Από το παραπάνω σχήμα φαίνεται καθαρά ότι η Μεγάλη Βρετανία ήδη από τη δεκαετία του ’80 είχε ένα ιδιαίτερα ανεπτυγμένο τηλεφωνικό δίκτυο, το οποίο συνέχισε να μεγαλώνει με σχετικά σταθερούς ρυθμούς, φτάνοντας το 1991 σε σημείο να αντιστοιχεί σχεδόν ένα τηλέφωνο ανά δύο κατοίκους, όπως φαίνεται και στον πίνακα που ακολουθεί.
Πίνακας 4 Κύριες Τηλεφωνικές συνδέσεις ανά 100 κατοίκους
1986 1897 1988 1989 1990 1991
Πληθυσμός 56.763.00056.930.00
057.085.00
057.236.00
057.411.00
057.649.00
0
Νοικοκυριά 21.100.00021.300.00
021.500.00
021.700.00
021.900.00
022.036.00
0Κύριες Τηλεφωνικές Συνδέσεις ανά 100 κατοίκους 38,28 39,81 41,6 43,32 44,19 44,95
43
Σε σύγκριση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες, το 1991, η Μεγάλη Βρετανία ξεπερνά τη Γερμανία και την Πορτογαλία στον αριθμό των κύριων τηλεφωνικών συνδέσεων ανά 100 κατοίκους, αλλά βρίσκεται αρκετά πίσω από τη Γαλλία, η οποία είχε την εποχή εκείνη ένα από τα πιο μεγάλα τηλεφωνικά δίκτυα στην Ευρώπη. Φαντάζει ίσως παράδοξο, αλλά το 1991 η Αγγλία βρίσκεται ακριβώς στα ίδια επίπεδα με την Ελλάδα, με 45 τηλεφωνικές συνδέσεις ανά 100 κατοίκους, πράγμα που όμως δικαιολογείται από τον εξαιρετικά μεγάλο ρυθμό ανάπτυξης του δικτύου της Ελλάδας την περίοδο εκείνη.
Ένα σημαντικό στοιχείο, που καθορίζει και την ποιότητα των υπηρεσιών που παρέχονται στον τομέα της σταθερής τηλεφωνίας, είναι το ποσοστό ψηφιακοποίησης του τηλεφωνικού δικτύου μιας χώρας. Στη Μεγάλη Βρετανία, η ψηφιακοποίηση του τηλεφωνικού δικτύου ξεκίνησε αρκετά νωρίς, φτάνοντας έτσι η χώρα να διαθέτει το 1991 ένα δίκτυο ψηφιακοποιημένο σε ποσοστό άνω του 50%. Το 1991, η Αγγλία υπερτερεί στον τομέα αυτό έναντι των άλλων ευρωπαϊκών χωρών και υπολείπεται μόνο απέναντι στη Γαλλία, της οποίας το δίκτυο ήταν ψηφιακοποιημένο μέχρι τη χρονιά αυτή σε ποσοστό 79%.
Γράφημα 20 Ποσοστό ψηφιακοποίησης
Στο παραπάνω σχήμα φαίνεται ο ιδιαίτερα υψηλός ρυθμός με τον οποίο ξεκίνησε η ψηφιακοποίηση του τηλεφωνικού δικτύου της Μεγάλης Βρετανίας. Για λόγους πληρότητας σημειώνεται ότι το 1995 το ποσοστό ψηφιακοποίησης του δικτύου της Μ. Βρετανίας είχε αγγίξει το 90%.
Ως συνέπεια της ψηφιακοποίησης έχουμε προφανώς τη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών, η οποία εκφράζεται από δύο μεγέθη:
Το ποσοστό των ανεπιτυχών κλήσεων ανά 100 κύριες τηλεφωνικές συνδέσεις Τον αριθμό των τηλεφωνικών κλήσεων, δηλαδή την εξυπηρετούμενη από το
τηλεφωνικό δίκτυο κίνηση
Τα μεγέθη αυτά παριστάνονται διαγραμματικά παρακάτω.
44
Γράφημα 21 Ποσοστό ανεπιτυχών κλήσεων ανά 100 κύριες τηλεφωνικές συνδέσεις
Γράφημα 22 Τηλεφωνικές κλήσεις (σε εκατομμύρια)
Από τα παραπάνω διαγράμματα φαίνεται ξεκάθαρα ότι προς το τέλος της δεκαετίας του 1980 βελτιώνεται σημαντικά η ποιότητα των παρεχόμενων τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, η οποία προφανώς συμβαδίζει με τη βελτίωση της ποιότητας των τηλεπικοινωνιακών υποδομών.
Τέλος, είναι ενδεικτικό να δει κανείς και τον αριθμό των δημοσίων τηλεφωνικών θαλάμων στη Μεγάλη Βρετανία:
Διάγραμμα 8 Αριθμός δημοσίων τηλεφωνικών θαλάμων
45
Στο σχήμα που ακολουθεί παριστάνονται οι επενδύσεις στον τομέα των τηλεπικοινωνιών κατά την εξαετία 1986 – 1991, σε εκατομμύρια λίρες:
Γράφημα 23 Επενδύσεις
Παρατηρείται μία αύξηση των επενδύσεων στον τομέα των τηλεπικοινωνιών μέχρι το 1989 και στη συνέχεια μία σταθερή πτώση. Ίσως αυτός ήταν και ένας από τους λόγους που οδήγησαν την Αγγλική κυβέρνηση να προχωρήσει στην απελευθέρωση της αγοράς των τηλεπικοινωνιών. Άλλωστε, και στο επόμενο σχήμα, όπου φαίνονται τα συνολικά έσοδα από τις τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες καθώς και τα έσοδα από τις υπηρεσίες σταθερής τηλεφωνίας, φαίνεται μία σταθεροποίηση των ποσών από το 1989 και μετά.
Γράφημα 24 Έσοδα τηλεπικοινωνιών
46
Στον παρακάτω πίνακα φαίνεται το ποσοστό του Α.Ε.Π. της Αγγλίας στο οποίο
ανέρχονται τα συνολικά έσοδα από τις τηλεπικοινωνίες. Το ποσοστό αυτό κυμαίνεται
ανάμεσα σε 2,1% και 2,4%, ενώ το ποσοστό του Α.Ε.Π. στο οποίο ανέρχονται τα
έσοδα από τις υπηρεσίες σταθερής τηλεφωνίας είναι σχεδόν σταθερό και ίσο με 2%.
Πίνακας 5 Έσοδα / ΑΕΠ
1986 1987 1988 1989 1990 1991Έσοδα / ΑΕΠ 2,40% 2,20% 2,10% 2,30% 2,30% 2,30%
Για να ολοκληρωθεί η μελέτη των οικονομικών μεγεθών για την αγορά των τηλεπικοινωνιών στη Μεγάλη Βρετανία πριν από την απελευθέρωση, θα πρέπει να εξεταστούν και οι εισαγωγές και οι εξαγωγές της χώρας σε τηλεπικοινωνιακό υλικό. Στα σχήματα που ακολουθούν, είναι εμφανής η μικρή αλλά σταθερή αύξηση των εξαγωγών της χώρας σε τηλεπικοινωνιακό υλικό, αλλά και η σχετική μείωση των εισαγωγών από το 1989 και μετά. Αυτό σε συνδυασμό με τα παραπάνω δείχνει πως από τα τέλη της δεκαετίας του 1980 είχαν αρχίσει να μπαίνουν οι βάσεις για την ανάπτυξη της αγοράς των τηλεπικοινωνιών στη Μ. Βρετανία.
Γράφημα 25 Εξαγωγές τηλεπικοινωνιακού υλικού (σε US$)
47
Γράφημα 26 Εισαγωγές τηλεπικοινωνιακού υλικού (σε US$)
Στον τομέα της απασχόλησης, όπως φαίνεται και από το σχήμα που ακολουθεί, στην Αγγλία συμβαίνει ότι και στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες. Παρατηρείται μία τάση μείωσης του προσωπικού που απασχολείται στον τομέα των τηλεπικοινωνιών γύρω στα τέλη της δεκαετίας του 1980. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η μεγάλη ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών στις περισσότερες ευρωπαϊκές χώρες συντελέσθηκε κατά τη δεκαετία του ’80, οπότε παρατηρείται και μία συνεχής αύξηση του προσωπικού κατά τη δεκαετία αυτή, ενώ στα τέλη της δεκαετίας, οπότε και η ανάπτυξη αρχίζει να ολοκληρώνεται, μειώνονται σταδιακά οι ανάγκες σε προσωπικό.
48
Διάγραμμα 9 Προσωπικό πλήρους απασχόλησης στον τομέα των τηλεπικοινωνιών
Στον τομέα της κινητής τηλεφωνίας , στη Μεγάλη Βρετανία παρατηρείται μία διείσδυση ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του 1980, ενώ είναι συνεχής η αύξηση του αριθμού των συνδρομητών κινητής τηλεφωνίας όσο πλησιάζουμε προς την αρχή της επόμενης δεκαετίας.
Διάγραμμα 10 Αριθμός συνδρομητών κινητής τηλεφωνίας
Παρακάτω φαίνεται και ο αριθμός των συνδρομητών κινητής τηλεφωνίας ανά 100 κατοίκους. Προφανώς ο αριθμός αυτός παραμένει μικρός ακόμα και στην αρχή της δεκαετίας του 1990.
49
Πίνακας 6 Συνδρομητές κινητής τηλεφωνίας ανά 100 κατοίκους
1986 1987 1988 1989 1990 1991Συνδρομητές κινητής τηλεφωνίας ανά 100 κατοίκους 0,23 0,51 0,98 1,7 1,94 2,19
50
5. Γαλλία
5.1 Εισαγωγή
5.1.1 Ιστορική αναδρομή
O τομέας των τηλεπικοινωνιών ξεκίνησε στη Γαλλία, όπως και σε όλο τον κόσμο, από τον τηλέγραφο. Το 1837 με ένα νόμο εγκαθίσταται το μονοπώλιο του κράτους όσον αφορά τον τομέα της οπτικής τηλεγραφίας και φυσικά θέτει την βάση για την αφομοίωση του νομικού καθεστώτος των τηλεπικοινωνιακών συστημάτων του μέλλοντος. Το 1878 δημιουργείται το υπουργείο Ταχυδρομείων και Τηλέγραφων, με αποτέλεσμα η διοίκηση των τηλεπικοινωνιών να απορροφηθεί από τα ταχυδρομεία, κάτι που ίσχυε για περίπου ένα αιώνα από τότε. Την ίδια χρονιά κάνει την εμφάνισή του το τηλέφωνο το οποίο όμως απευθύνεται σε μια μικρή ομάδα ατόμων. Το 1889 γίνεται το τηλέφωνο εθνικό αγαθό, παραμένωντας όμως προσαρτημένο στο τηλεγραφικό δίκτυο. Ο διαχωρισμός των τηλεπικοινωνιακών δραστηριοτήτων σε τηλεγραφικές και τηλεφωνικές δεν γίνεται παρά το 1909.
Ωστόσο, η αναγκαιότητα και η σημαντικότητα της έρευνας προς την κατεύθυνση της ανάπτυξης των τηλεπικοινωνιών δεν εμφανίζεται παρά την εποχή του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Έτσι ιδρύεται το 1944 το Εθνικό Κέντρο Μελέτης των Τηλεπικοινωνιών (CNET), φανερώνοντας την αναγνώριση των ιδιαίτερων αναγκών των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών, ακόμη κι αν ακόμη αυτές παρέμεναν υπό την διοίκηση των ταχυδρομικών υπηρεσιών.
Τη δεκαετία του 1970 λόγω της μεγάλης ζήτησης τηλεφωνικού εξοπλισμού κρίθηκε αναγκαίο να υπάρξει μια αναδιοργάνωση των δομών που ήλεγχαν τον τηλεπικοινωνιακό τομέα. Στα πλαίσια αυτής της κίνησης οι τηλεπικοινωνίες διαχωρίστηκαν από τα ταχυδρομεία και γεννήθηκε η Γενική Διεύθυνση Τηλεπικοινωνιών (DGT). Η αυτονομία των τηλεπικοινωνιών είναι πλέον πραγματικότητα. Το 1988 η DGT μετονομάζεται σε France Telecom.
Το 1991 με την εφαρμογή του νόμου Νο. 90-568 η FT έγινε αυτόνομη οντότητα που υπόκειται στο κοινό δίκαιο, με χρηματική και διοικητική αυτονομία. Επόμενο βήμα ήταν η εισαγωγή της FT στα χρηματιστήρια του Παρισίου και της Νέας Υόρκης. Ύστερα από τη διαπραγμάτευσή της για 10 μήνες, το μερίδιο μετοχών που κατέληξε στα χέρια του κοινού ήταν 23%, ενώ το υπόλοιπο παρέμεινε στα χέρια του κράτους.
Παράλληλα η FT φρόντισε μέσα σε αυτή τη δεκαετία να ισχυροποιήσει τη θέση της στην αγορά των τηλεπικοινωνιών κάνοντας επενδύσεις σε άλλες χώρες, κυρίως πρώην γαλλικές αποικίες όπως χώρες-νησιά της Καραϊβικής και της Γαλλικής Πολυνησίας, αλλά και συμπράτοντας σε συμμαχίες με άλλες μεγάλες εταιρίες. Στα πλαίσια αυτής της πολιτικής σχημάτισε σε συνεργασία με την Deutsche Telekom (κρατικό φορέα της Γερμανίας) και την Spirit από τις Ηνωμένες Πολιτείες, την Global One.
51
5.1.2 Τεχνολογική Εξέλιξη
Όπως είδαμε και πιο πάνω το τηλεφωνικό δίκτυο της Γαλλίας άρχισε να έχει υπόσταση από την δεκαετία του 1920, οπότε και έγινε ο διαχωρισμός του από το τηλεγραφικό δίκτυο. Ωστόσο η ανάπτυξή του έγινε με πολύ αργά βήματα, γεγονός που ίσως να οφείλεται στο ότι δεν είχε γίνει ακόμη αντιληπτή η σημαντικότητα του τομέα αυτού. Αυτό όμως είχε ως αποτέλεσμα στις αρχές της δεκαετίας του 1960 η Γαλλία να είναι πολύ πίσω όσον αφορά τον τηλεπικοινωνιακό εξοπλισμό. Γι’αυτό το λόγο, το 1967 ξεκίνησε ένα σχέδιο εκσυγχρονισμού και επενδύσεων που μετέτρεψε τελικά τη Γαλλία σε μία από τις πιο καινοτόμες χώρες στον κόσμο όσον αφορά το σταθερό δίκτυο. Δεν είναι άλλωστε τυχαίο ότι το 1974 το Τμήμα Τηλεπικοινωνιών του Υπουργείου Ταχυδρομείων και Τηλεπικοινωνιών ήταν ο μεγαλύτερος επενδυτής του δημοσίου τομέα.
Η δεκαετία του 1980 ξεχώρισε για την εφαρμογή σημαντικών καινοτομιών στον τομέα των τηλεπικοινωνιών για τη Γαλλία. Αυτές οι καινοτομίες αφορούν:
την κατασκευή (1981) και εκτόξευση (1984) του πρώτου τηλεπικοινωνιακού γαλλικού δορυφόρου Telecom 1A.
ανάπτυξη καλωδιακών συστημάτων τηλεόρασης, ή το λεγόμενο “cable plan” (1982)
το Minitel teletex σύστημα (1982) άνοιξε ο ανταγωνισμός για την παροχή υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας (1987)
Με λίγα λόγια στις δεκαετίες από το 1970 και ύστερα υπήρξε μια έκρηξη όσον αφορά την τεχνολογική σκοπιά των τηλεπικοινωνιών στη Γαλλία, που είχε ως αποτέλεσμα η χώρα να έχει καλύψει το κενό που είχε δημιουργηθεί από την γενικότερη αδράνεια σε αυτό τον τομέα τις δύο δεκαετίες που ακολούθησαν τον Β’ παγκόσμιο πόλεμο. Πιο συγκεκριμένα το 1998:
το 97% των νοικοκυριών έχουν τηλέφωνο η Γαλλία είναι η 4η μεγαλύτερη αγορά τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού στον
κόσμο, πίσω από Ηνωμένες Πολιτείες, Γερμανία και Βρετανία διαθέτει ένα πλήρως ψηφιακοποιημένο δίκτυο τηλεφώνου, αποτελούμενο από
οπτικές ίνες και μικροκυματικές ζεύξεις και θεωρείται ένα από τα πιο ανεπτυγμένα και αξιόπιστα συστήματα στον κόσμο.
52
5.2 Σταθερή τηλεφωνία
Αυτή τη στιγμή στη Γαλλία έχουν άδεια παροχής υπηρεσιών σταθερής τηλεφωνίας 68 εταιρείες. Ωστόσο την εποχή πριν την απελευθέρωση η αγορά της σταθερής τηλεφωνίας ήταν καθαρά μονοπωλιακή και μοναδικός πάροχος ήταν η FT, η οποία διέθετε φυσικά και το μοναδικό δίκτυο. Όπως είδαμε και πιο πάνω το δίκτυο της χώρας αναπτύχθηκε πολύ μέχρι την απελευθέρωση και κατέληξε να είναι ένα από τα πιο σύγχρονα παγκοσμίως. Αυτή η ανάπτυξη αποτυπώνεται εύγλωττα στον παρακάτω πίνακα όπου φαίνεται ο αριθμός των κυρίων τηλεφωνικών γραμμών (telephone main lines) του σταθερού δικτύου της χώρας.
Πίνακας 7 Κύριες Τηλεφωνικές Γραμμές (σε χιλιάδες)
1980 1985 1990 1995 1996 1997 1998 1999
15.898 23.030 28.084 32.400 32.900 33.700 34.098 34.100
Παρατηρούμε ότι το δίκτυο της Γαλλίας γιγαντώθηκε μέσα σε περίπου 20 χρόνια. Το ποσοστό αύξησης των κύριων τηλεφωνικών γραμμών γι’ αυτή την εποχή είναι 114%, με το ρυθμό ανάπτυξης ωστόσο να μειώνεται δραστικά από τα μέσα της δεκαετίας του 1990 και μετά. Για να ξεφύγουμε από τις απόλυτες τιμές όμως, ο επόμενος πίνακας μας δείχνει τις κύριες τηλεφωνικές γραμμές που αντιστοιχούν σε 100 κατοίκους για την δεκαετία του 1990.
Πίνακας 8 Κύριες Τηλεφωνικές Γραμμές ανά 100 κατοίκους
1990 1991 1993 1994 1995 1996 1997ΠοσοστόΑύξησης
50 51 54 55 56 56 59 18%
Παρατηρούμε μια αύξηση των κύριων τηλεφωνικών γραμμών ανά 100 κατοίκους της τάξης του 18%. Το ποσοστό αυτό συγκρινόμενο με ποσοστά άλλων ευρωπαϊκών χωρών για την ίδια περίοδο (τα οποία φαίνονται στον πίνακα 2.3), μπορεί να φαίνεται μικρό, αλλά οφείλεται στο γεγονός ότι το δίκτυο της Γαλλίας είχε περάσει το στάδιο της αλματώδους ανάπτυξης και είχε εισέλθει πλέον στην ώριμη εποχή του. Για παράδειγμα, χώρες όπως η Πορτογαλία και η Ελλάδα σημείωσαν αύξηση 66% και 34% αντίστοιχα, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι είχαν φτάσει στα επίπεδα της Γαλλίας, η οποία το 1997 ήταν 6η στην Ευρώπη σε αριθμό γραμμών ανά 100 κατοίκους. Αντίθετα χώρες με ανεπτυγμένο ήδη σε κάποιο βαθμό δίκτυο όπως η Γερμανία παρουσιάζουν παραπλήσιους ρυθμούς ανάπτυξης. Προς επιβεβαίωση των προρηθέντων παραθέτουμε τον παρακάτω πίνακα:
53
Πίνακας 9 Κύριες Τηλεφωνικές Γραμμές ανά 100 κατοίκους
Χώρα 1990 1991 1993 1994 1995 1996 1997Ποσοστό Αύξησης
Γαλλία 50 51 54 55 56 56 59 18%
Γερμανία 47 42 46 48 50 56 57 21%
Ελλάδα 39 45 46 48 49 52 52 34%
Πορτογαλία 24 26 33 35 36 38 40 66%
Επίσης ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που την εποχή πριν την απελευθέρωση καθόριζε και την ποιότητα των υπηρεσιών που παρήχε το δίκτυο είναι και το ποσοστό ψηφιακοποίησης του. Ούτως ή άλλως για να μπορέσει να γίνει η απελευθέρωση των τηλεπικοινωνιών σε μια χώρα θα έπρεπε αυτή να διαθέτει πλήρως ψηφιακοποιημένο δίκτυο και αυτός άλλωστε ήταν ο λόγος που ορισμένες χώρες, μεταξύ των οποίων και η Ελλάδα, πήραν παράταση μέχρι να εφαρμόσουν την οδηγία της Ε.Ε. που αφορούσε την απελευθέρωση των τηλεπικοινωνιών. Σε αυτό τον τομέα η Γαλλία υπήρξε από τις πρωτοπόρες χώρες σε όλη την Ευρώπη, όπως φανερώνει και ο παρακάτω πίνακας. Για λόγους σύγκρισης και μόνο παραθέτουμε και τα αντίστοιχα ποσσοστά άλλων χωρών.
Πίνακας 10 Ποσοστό % ψηφιακών επί των κύριων γραμμών
1980 1985 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Γαλλία 7,10 44,00 75,00 79,00 83,00 86,00 89,00 100,00 98,00 96,00 97,00
Γερμανία - - 12,00 16,00 25,00 41,00 43,00 56,00 82,00 100,00 100,00
Ιταλία - - 33,00 41,00 48,00 57,00 67,00 76,00 85,00 93,90 97,90
Ισπανία - - 28,40 34,00 36,00 41,00 47,00 56,00 67,00 80,80 86,25
Είναι λοιπόν προφανές ότι η Γαλλία διέθετε πριν την απελευθέρωση ένα, από όλες τις πλευρές, αρτιότατο δίκτυο υποδομής. Εκτός όμως από τον εξοπλισμό, το στοιχείο εκείνο που χαρακτηρίζει ένα δίκτυο είναι η αξιοπιστία του και η ποιότητα των υπηρεσιών που αυτό προσφέρει στους συνδρομητές του. Η ποιότητα υπηρεσίας μετράται σε ποσοστό λαθών ανά 100 γραμμές ανά χρόνο και έτσι προκύπτει ο παρακάτω πίνακας:
54
Πίνακας 11 Λάθη ανά 100 κύριες γραμμές ανά χρόνο
1992 1993 1994 1995 1996
8,3 7,5 7,1 6,3 5,9
55
5.3 Κινητή Τηλεφωνία
Σε αυτό τον τομέα τα πράγματα είναι διαφορετικά σε σχέση με τη σταθερή τηλεφωνία καθότι δεν υπήρξε στην αγορά της Γαλλίας κάποιο μονοπώλιο και επομένως η αγορά ήταν από την αρχή απελευθερωμένη.
Η αρχή της κινητής τηλεφωνίας στη Γαλλία έγινε με τα αναλογικά συστήματα πρώτης γενιάς στη δεκαετία του 1980. Χαρακτηριστικό αυτών των συστημάτων ήταν η μη ύπαρξη κάποιας συγκεκριμένης προτυποποίησης με αποτέλεσμα κάθε χώρα να έχει το δικό της σύστημα. Αυτό ακριβώς το χαρακτηριστικό εμπόδισε και την ανάπτυξή τους, ενώ ταυτόχρονα τα περιόρισε στο να έχουν τοπικό χαρακτήρα καθώς τις περισσότερες φορές δεν υπήρχε όχι απλά κάλυψη σε όλη την επιφάνεια του κράτους αλλά μόνο σε ορισμένες πόλεις. Το αναλογικό σύστημα που υιοθετήθηκε στη Γαλλία ήταν το Radiocom 2000.
Η μεγάλη άνθηση όσον αφορά τις κινητές επικοινωνίες ήρθε στη Γαλλία, όπως και σε ολόκληρη την Ευρώπη, με τα ψηφιακά συστήματα 2ης γενιάς, το GSM στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Αυτή η αλματώδης ανάπτυξη του τομέα φανερώνεται από τον παρακάτω πίνακα της Eurostat που μας παρουσιάζει τη διείσδυση των κινητών τηλεπικοινωνιών για την χρονική περίοδο από το 1991 μέχρι τις αρχές του 1998.
Πίνακας 12 Κινητά τηλέφωνα ανά 100 κατοίκους
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
1 1 1 1 2 4 10 19
Παρατηρούμε ότι μετά την έλευση του GSM, το 1993, η αύξηση των συνδρομητών κινητής τηλεφωνίας είναι αλματώδης, ακολουθώντας την γενικότερη αύξηση που καταγράφτηκε σε όλη την Ευρώπη αυτή τη δεκαετία. Αξίζει βέβαια να σημειώσουμε κάτι που δεν φαίνεται στον παραπάνω πίνακα και αυτό είναι ότι το 1998, περίπου έξι χρόνια μετά την έλευση του GSM, υπάρχει ακόμη ένα μικρό ποσοστό συνδρομητών αναλογικής κινητής τηλεφωνίας το οποίο όμως αναμένεται να εξαλειφθεί μέσα στα επόμενα χρόνια. Σε απόλυτους αριθμούς ο παραπάνω πίνακας μετασχηματίζεται στον πίνακα που ακολουθεί.
Πίνακας 13 Αριθμός συνδρομητών κινητής τηλεφωνίας
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
376.052 437.876 573.257 723.513 1.302.000 2.467.000 5.817.000 11.210.000
Οι εταιρίες που κυριαρχούσαν και συνεχίζουν μέχρι και σήμερα να κυριαρχούν στη Γαλλία όσον αφορά την κινητή τηλεφωνία είναι η Itineris (μαζί με την Olla και την Ameris), που ανήκει στην FT, η Cegetel - SFR και η Bouygues. Αυτές οι τρεις εταιρίες μοιράζονταν αποκλειστικά την πίτα της αγοράς κινητών τηλεπικοινωνιών με την Itineris να κατέχει και τη μερίδα του λέοντος. Από το 2000 και μετά η Itineris
56
μετονομάστηκε σε Orange καθότι η FT προσέθεσε στο γκρουπ της την ήδη επιτυχημένη στον τομέα αγγλική εταιρία Orange.
Οι δύο πρώτες από αυτές τις εταιρίες εισήλθαν στην αγορά κινητών επικοινωνιών από την εποχή της πρώτης γενιάς αναλογικών συστημάτων, ενώ η Bouygues παρόλο που πήρε άδεια εγκατάστασης δικτύου GSM στην μπάντα των 1800 MHz το 1994, ουσιαστικά εισήλθε στο χώρο το 1996 και μόλις το 1998 κατάφερε να πετύχει πανεθνική κάλυψη για τις υπηρεσίες της. Είναι λογικό λοιπόν να περιμένουμε ότι η Bouygues θα έπρεπε να κατέχει μικρότερο μερίδιο αγοράς από τις άλλες δύο εταιρίες. Αξίζει να σημειώσουμε σε αυτό το σημείο ότι και οι τρεις αυτές εταιρίες διαθέτουν δικό τους ανεξάρτητο δίκτυο κινητής τηλεφωνίας.
Ενδεικτικά πιο κάτω παραθέτουμε τα μερίδια της αγοράς τηλεπικοινωνιών όπως δημοσιεύονται από την ανεξάρτητη ρυθμιστική αρχή τηλεπικοινωνιών της Γαλλίας(ART) και η οποία αναφέρεται στον μήνα Δεκέμβριο του έτους 1997, λίγο πριν την απελευθέρωση δηλαδή. Η πρώτη πίτα αφορά την μετάδοση φωνής μέσω κινητών τερματικών, ενώ η δεύτερη την μετάδοση μηνυμάτων.
Πίτα 2 Αγορά κινητής τηλεφωνίας – Υπηρεσίες φωνής
57
Πίτα 3 Αγορά κινητής τηλεφωνίας – Υπηρεσίες μηνυμάτων
Βλέπουμε δηλαδή ότι, η Itineris(FT) κυριαρχεί και στον τομέα των κινητών επικοινωνιών, προφανώς εκμεταλευόμενη την ύπαρξη της σταθερής υποδομής, ίσως την καλύτερη τεχνογνωσία καθώς είναι πιθανό να είχε μεγαλύτερη σχετική εμπειρία στον τομέα των τηλεπικοινωνιών από τις νέες εταιρίες και φυσικά τις οικονομικές δυνατότητες για νέες επενδύσεις καθώς το γκρουπ της FT ήταν ήδη πανίσχυρο.
58
5.4 Υπηρεσίες Internet
Η εξάπλωση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των υπηρεσιών internet στη Γαλλία, όπως και στην υπόλοιπη Ευρώπη καθυστέρησε σε σχέση με την ανάπτυξή τους στις Ηνωμένες Πολιτείες, οι οποίες ακόμη και τώρα βρίσκονται αρκετά πιο μπροστά σε αυτό τον τομέα. Η κύρια ανάπτυξη στην χρήση ηλεκτρονικών υπολογιστών ήρθε μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Αυτό αποτυπώνεται στον παρακάτω πίνακα.
Πίνακας 14 Προσωπικοί Υπολογιστές (σε εκατομμύρια)
1990 1995 1996 1997 1998 1999
4,00 7,80 8,80 9,50 11,30 13,00
Ένας επίσης σημαντικός δείκτης εξάπλωσης του internet είναι ο αριθμός των internet hosts, δηλαδή των αριθμό των ηλεκτρονικών υπολογιστών σε μια οικονομία που είναι απευθείας συνδεδεμένοι με το παγκόσμιο δίκτυο Internet. Ένας internet host αναγνωρίζεται από ένα διψήφιο κωδικό χώρας (για τη Γαλλία είναι το fr) ή από ένα τριψήφιο αριθμό που υποδηλώνει την φύση του οργανισμού που χρησιμοποιεί τον υπολογιστή.Ο αριθμός των internet hosts που αντιστοιχείται σε κάθε χώρα εξαρτάται από αυτό τον κωδικό αυτό.Ωστόσο αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα ότι ένας internet host που αντιστοιχεί σε μια χώρα βρίσκεται μέσα στη χώρα αυτή. Για παράδειγμα ένας host με DNS .fr δεν είναι απαραίτητο να βρίσκεται στη Γαλλία, αλλά μπορεί κάλλιστα να βρίσκεται σε κάποια άλλη χώρα όπως η Γερμανία ή η Ελλάδα. Παρόλαυτα συμπεριλαμβάνεται στον αριθμό των internet host με έδρα τη Γαλλία.
Πίνακας 15 Internet hosts (σε χιλιάδες)
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
25 54 83 151 237 355 511
Παρακάτω φαίνεται ένας πίνακας που μας πληροφορεί για τον εκτιμώμενο αριθμό χρηστών internet για την περίοδο 1992-1998.
Πίνακας 16 Αριθμός χρηστών Internet (σε χιλιάδες)
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
115 225 275 950 1.500 2.500 3.700
Πρέπει σε αυτό το σημείο να αναφέρουμε ότι στην συντριπτική πλειονότητά τους οι χρήστες (home users) εκείνη την εποχή συνδέονταν στο δίκτυο μέσω του PSTN τηλεφωνικού δικτύου(dial-up συνδέσεις), καθότι δεν υπήρχε ευρυζωνική πρόσβαση ενώ και ο αριθμός των ISDN γραμμών ήταν αρκετά περιορισμένος αφού σύμφωνα με εκτιμήσεις της ITU το 1997 στη Γαλλία υπήρχαν 16 ISDN γραμμές ανά 1000 κύριες γραμμές.
59
5.5 Απασχόληση τομέα τηλεπικοινωνιών
Σε αυτό το κομμάτι της εργασίας θέλουμε να παρουσιάσουμε σε γενική μορφή κάποια οικονομικά μεγέθη που μας δίνουν κάποιες πληροφορίες για την παραγωγικότητα και την συνεισφορά του τομέα των τηλεπικοινωνιών στην οικονομία της χώρας γενικότερα. Θα μας απασχολήσει περισσότερο στη μελέτη μας o κρατικός τηλεπικοινωνιακός φορέας, δηλαδή η FT, όσον αφορά την σταθερή τηλεφωνία και όχι οι τρεις εταιρίες κινητής τηλεφωνίας και οι πάροχοι υπηρεσιών Internet.Μετά την περίοδο της μεγάλης ανάπτυξης του τηλεφωνικού δικτύου, η τάση στη Γαλλία, όπως και στην πλειονότητα των χωρών του OECD, είναι για μείωση του προσωπικού του κρατικού τηλεπικοινωνιακού φορέα. Παρόλαυτα αυτή η μείωση στη Γαλλία προχώρησε με μικρότερους ρυθμούς σε σχέση με άλλες χώρες. Ενδεικτικά παραθέτουμε τον παρακάτω πίνακα που δείχνει την εξέλιξη στον αριθμό του προσωπικού της FT, διαχωρίζοντας μάλιστα και το προσωπικό ανά κατηγορία κάτι που θα μας βοηθήσει στο να εξάγουμε κάποια χρήσιμα συμπεράσματα.
Πίνακας 17 Απασχόληση στους κόλπους της FT
1976 1980 1985 1990
Management (Cat. A) 12.015 17.217 18.786 20.023
Management (Cat. B) 35.556 53.302 58.611 60.753
Tεχνικοί 61.898 80.567 80.728 67.858
Τεχνίτες 4.774 4.967 3.065 1.582
Διάφοροι 509 452 419 395
Συμβασιούχοι 1.485 1.956 2.890 2.629
Βοηθητικοί 18.700 2.832 2.890 2.574
TOTAL 129.000 156.372 165.944 155.219
Παρατηρώντας τον πίνακα μπορούμε να διακρίνουμε κάποιες τάσεις, τις οποίες θα προσπαθήσουμε να εξηγήσουμε. Καταρχάς από τον αριθμό των τεχνικών που απασχολούνταν ανά περίοδο στην εταιρία μποροούμε να επιβεβαιώσουμε τα στοιχεία που αναφέραμε προηγουμένως για την ανάπτυξη του τηλεφωνικού δικτύου της χώρας. Όπως έχουμε αναφέρει στο πρώτο κομμάτι αυτής της μελέτης για τη Γαλλία η μεγάλη ανάπτυξη συντελέστηκε καθ’ όλη τη διάρκεια της δεκαετίας του 1980, γεγονός που επιβεβαιώνεται από την μεγάλη αύξηση στον αριθμό των τεχνικών και των τεχνιτών(craft workers) που απασχολούσε η εταιρία εκείνη την περίοδο. Από το 1990 και μετά οι ρυθμοί ανάπτυξης μειώθηκαν δραστικά, καθότι η ψηφιακοποίηση είχε επιτευχθεί σε πολύ μεγάλο βαθμό και αυτό είχε τον αντίκτυπό του σε αυτά τα παραδοσιακά συνδεδεμένα με τις τηλεπικοινωνίες επαγγέλματα.Αντίθετα όσον αφορά την απασχόληση managers παρατηρούμε ότι υπάρχει μια μεγάλη ροπή προς την αύξηση του αριθμού τους. Αυτό μας δείχνει καθαρά ότι το βάρος πλέον έχει μετατεθεί στην διαχείριση των υπάρχοντων πόρων. Περάσαμε δηλαδή από τη φάση της ανάπτυξης στη φάση της συντήρησης και της αποτελεσματικότερης αξιοποίησης.
60
Επίσης παρατηρούμε ότι υπάρχει μια αύξηση στον αριθμό των contractors, δηλαδή ουσιαστικά εποχικών υπαλλήλων, που έρχονται με σύμβαση (συμβόλαιο) για κάποιο συγκεκριμένο έργο και ύστερα αποχωρούν.
5.6 Οικονομικά στοιχεία του τομέα των τηλεπικοινωνιών
Πίνακας 18 Αξία συναλλαγών τηλεπικοινωνιακού υλικού(σε εκατομμύρια US $)
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
Εξαγωγές τηλεπικοινωνιακού
υλικού 1.800 1.817 2.184 3.083 3.513 4.212 5.938
Εισαγωγές τηλεπικοινωνιακού
υλικού 931 920 1.247 1.770 2.106 2.769 3.311
Βλέπουμε ότι οι εξαγωγές της χώρας είναι σχεδόν διπλάσιες σε σχέση με τις εισαγωγές, συνεπώς ο τομέας των τηλεπικοινωνιών δίνει σημαντική ώθηση στη γαλλική οικονομία.
5.7 Επενδύσεις
Σύμφωνα με στοιχεία του OECD, όπως δημοσιεύτηκαν στο Communications Outlook 1999, οι δημόσιες τηλεπικοινωνιακές επενδύσεις της Γαλλίας για την περίοδο 1988-1997 φαίνονται στον παρακάτω πίνακα. Τα ποσά που αναφέρονται είναι σε εκατομμύρια δολλάρια (US $).
Πίνακας 19 Δημόσιες τηλεπικοινωνιακές επενδύσεις (σε εκατομμύρια US $)
Μέσος όρος 1988-1990
Μέσος όρος 1991-1993
Μέσος όρος 1994-1996
1997
4549,62 6077,23 6175,88 6424,36
61
6. Γερμανία
6.1 Εισαγωγή
Η συμβολή της Γερμανίας στην ανάπτυξη της τηλεφωνίας υπήρξε πολύ μεγάλη και μάλιστα οι ίδιοι οι Γερμανοί θεωρούν ως πρώτο εφευρέτη του τηλεφώνου τον Γερμανό φυσικό Johann Phillip Reis, ο οποίος κατασκεύασε το 1876 την πρώτη συσκευή που μπορούσε να μεταδόσει την ανθρώπινη φωνή μέσω ηλεκτρικών σημάτων.Στην Γερμανία οι πρώτες τηλεφωνικές γραμμές άρχισαν να εμφανίζονται στην αρχή της δεκαετίας του 1880 σε έξι μεγάλες πόλεις της.Φυσικά ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η συνακόλουθη διχοτόμηση της χώρας έφερε πολλές αλλαγές στο τηλεπικοινωνιακό καθεστώς της. Το 1949 στην από τότε και στο εξής Δυτική Γερμανία η ταχυδρομική υπηρεσία μετονομάζεται από Deutsche Reichspost σε Deutsche Bundespost και παραμένει υπεύθυνη για τις τηλεπικοινωνίες και τα ταχυδρομεία. Ταυτόχρονα, στην Ανατολική Γερμανία μετά το τέλος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου, το τηλεφωνικό δίκτυο υπόκειται στη δικαιοδοσία του υπουργείου Ταχυδρομείων.Το 1958 κάνει την εμφάνισή της στη Γερμανία το πρώτο δίκτυο κινητών τηλεπικοινωνιών, το επονομαζόμενο Α-Network. Το δίκτυο αυτό έχει χωρητικότητα μόλις 10.000 συνδρομητών, ενώ οι συσκευές που τοποθετούνται στα αυτοκίνητα και χρησιμοποιούνται για πρόσβαση στο δίκτυο είναι πολύ ακριβές και δύσχρηστες καθότι ζυγίζουν περίπου 16 κιλά. Η σύνδεση των κλήσεων μάλιστα γίνεται χειροκίνητα από κάποιο κέντρο.Το 1962 με τη βοήθεια του αμερικάνικου δορυφόρου Telstar1 γίνονται οι πρώτες τηλεοπτικές μεταδόσεις και κλήσεις από Αμερική προς Ευρώπη. Η διάρκειά τους όμως είναι πολύ μικρή (μερικά λεπτά) λόγω της τροχιάς του δορυφόρου. Η συνεχής εμπορική μετάδοση μεταξύ των δύο ηπείρων γίνεται πραγματικότητα το 1965 με τον πρώτο παγκόσμιο τηλεπικοινωνιακό δορυφόρο “Early Bird”. Είναι πλέον δυνατή η ταυτόχρονη μετάδοση μέχρι και 240 κλήσεων μεταξύ Ευρώπης και Αμερικής. Το 1972 αρχίζει τη λειτουργία του το νέο και βελτιωμένο Β-Network. Πλέον ο χρήστης έχει τη δυνατότητα να καλέσει απευθείας αν και αυτό είναι εφικτό μόνο αν είναι εκ των προτέρων γνωστός ο κωδικός περιοχής του κινητού σταθμού τερματισμού της κλήσης. Το 1977 η ομοσπονδιακή υπηρεσία ταχυδρομίων (Deutsche Bundespost) παρουσιάζει μία από τις πρώτες online υπηρεσίες, το BTX. Πρόκειται για μία εφαρμογή κειμένου που εμφανίζεται σε οθόνη και συνδέει τηλεοράσεις με υπολογιστές μέσω του τηλεφωνικού δικτύου. Η νέα βελτίωση στις υπηρεσίες κινητών επικοινωνιών έρχεται με το κυψελωτής μορφής C-Network το 1985. Γίνεται δυνατό για τους χρήστες να μπορούν να δεχθούν κλήσεις χρησιμοποιώντας έναν αριθμό για όλη τη χώρα και η μετάβαση από μια κυψέλη σε μία άλλη γίνεται αυτόματα χωρίς τη διακοπή της κλήσης και την επανασύνδεση κάτω από ένα καινούριο κωδικό περιοχής.Το 1990 στα πλαίσια της αναδιαμόρφωσης των τηλεπικοινωνιών, η οποία ως ένα βαθμό ευνοήθηκε και από την συνένωση της Γερμανίας, η Deutsche Bundespost διασπάστηκε σε τρεις ανεξάρτητες οντότητες υπό την κατοχή του κράτους: τις ταχυδρομικές υπηρεσίες, Post-Bank και τηλεπικοινωνίες (Deutsche Bundespost Telekom).
62
To 1995 κατά τη δεύτερη φάση της αναδιαμόρφωσης του τομέα των τηλεπικοινωνιών η Deutsche Bundespost Telekom μετονομάζεται σε Deutsche Telekom AG. Το 1996 η DT εισάγεται στο χρηματιστήριο και η προσφορά προς το κοινό είναι η μεγαλύτερη που έχει γίνει μέχρι εκείνη τη στιγμή στην Ευρώπη καθότι πωλούνται πάνω από 713 εκατομμύρια μετοχές της εταιρίας. Έπειτα από την αρχική προσφορά μετοχών προς το κοινό, το 1999 και το 2000 ακολουθούν δύο νέες προσφορές κατά τις οποίες πωλούνται 286 και 200 εκατομμύρια μετοχές αντίστοιχα.Το 1997 ολοκληρώνεται η διαδικασία ψηφιακοποίησης ολόκληρου του τηλεφωνικού δικτύου της χώρας. Την ίδια χρονιά ολοκληρώνεται το πρόγραμμα της DT για τα κρατίδια της πρώην Ανατολικής Γερμανίας. Όπως διατείνεται και η ίδια η εταιρία: «επτά χρόνια μετά την επανένωση η Γερμανία διαθέτει το πιο εξελιγμένο τηλεπικοινωνιακό δίκτυο στον κόσμο».Το 1998 έχουμε και στη Γερμανία την απελευθέρωση των τηλεπικοινωνιών, όπως και στην πλειονότητα των ευρωπαϊκών χωρών.
63
6.2 Σταθερή Τηλεφωνία
Στον παρακάτω πίνακα παρατηρούμε την εξέλιξη του τηλεφωνικού δικτύου της χώρας σε απόλυτους αριθμούς για την περίοδο από το 1980 μέχρι το 1999, λίγο μετά την απελευθέρωση δηλαδή.
Πίνακας 20 Κύριες Τηλεφωνικές Γραμμές (σε χιλιάδες)
1980 1985 1990 1995 1996 1997 1998 1999
20.431,60 25.391,80 31.887,00 42.000,00 44.100,00 45.200,00 46.530,00 48.300,00
Πιο εύγλωττα αυτή την ανάπτυξη μας την δείχνει ωστόσο ο παρακάτω πίνακας όπου φαίνονται οι κύριες γραμμές που αντιστοιχούν σε 100 κατοίκους για την περίοδο 1990-1997. Βλέπουμε ότι αυτή η αναλογία όλο και βελτιώνεται και σύμφωνα με πιο πρόσφατα στοιχεία της Eurostat, η βελτίωση αυτή παρατηρείται, με μικρότερους βέβαια ρυθμούς, και ύστερα από την απελευθέρωση του 1998.
Πίνακας 21 Κύριες Τηλεφωνικές Γραμμές ανά 100 κατοίκους
1990 1991 1993 1994 1995 1996 1997
47 42 46 48 50 56 57
Στον παραπάνω πίνακα βλέπουμε το εκ πρώτης όψεος παράδοξο το ποσοστό να μειώνεται από το 1990 στο 1991 και ύστερα σιγά σιγά να αυξάνεται. Αυτό ωστόσο έχει την εξήγησή του που δεν είναι άλλη από την επανένωση Ανατολικής και Δυτικής Γερμανίας. Το δίκτυο των Ανατολικών ήταν σαφώς λιγότερο εξελιγμένο με συνέπεια στα νέα στοιχεία που αφορούν την ενωμένη Γερμανία από το 1991 και μετά να υποβιβάζει τον μέσο όρο. Παρόλα αυτά η ανάπτυξη και του δικτύου της πρώην Ανατολικής Γερμανίας στα χρόνια που ακολούθησαν υπήρξε ραγδαία και μέσα σε μια δεκαετία κατάφεραν να το φέρουν στο ίδιο επίπεδο με της Δυτικής.Ο αριθμός των τηλεφωνικών γραμμών ανά 100 κατοίκους για τη Γερμανία αλλά και για άλλες 4 χώρες έτσι ώστε να μπορούν να εξαχθούν συμπεράσματα φαίνεται στον πίνακα 2.3 στην μελέτη της Γαλλίας.Όσον αφορά τα ποσοστά ψηφιακοποίησης του δικτύου της η Γερμανία αν και άρχισε κάπως αργά αυτή τη διαδικασία και παρά την επιβάρυνση που επέφερε η συνένωση σε αυτό τον τομέα, καθότι η ανατολική πλευρά υστερούσε σημαντικά σε υποδομές, κατάφερε να επιτύχει πολύ αξιόλογα αποτελέσματα. Η συγκριτική εξέλιξη σε σχέση με την ψηφιακοποίηση σε 4 μεγάλες χώρες της Ευρώπης συμπεριλαμβανομένης και της Γερμανίας έχει ήδη δοθεί στον πίνακα 2.4 στην μελέτη της Γαλλίας.
64
Η ποιότητα υπηρεσίας που παρεχόταν στους χρήστες σταθερής τηλεφωνίας ήταν σχετικά μικρή σε σύγκριση με άλλες χώρες όπως η Γαλλία και αυτό όπως είδαμε οφειλόταν στα χαμηλά ποσοστά ψηφιακοποίησης του δικτύου μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1990. Πιο αναλυτικά δίνουμε τα παρακάτω στοιχεία:
Πίνακας 22 Λάθη ανά 100 κύριες γραμμές ανά χρόνο
1992 1993 1994 1995 1996
- 13.3 12.7 8.7 -
65
6.3 Κινητή Τηλεφωνία
Η κινητή τηλεφωνία στη Γερμανία ξεκίνησε όπως είδαμε στο εισαγωγικό κομμάτι από τα τέλη της δεκαετίας του 1950 με το A-Network. Η πρώτη γενιά αναλογικών κινητών τηλεφώνων ολοκληρώθηκε με την εμφάνιση του C-Network (C-Netz) κατά τη δεκαετία του 1980.Εν συνεχεία περάσαμε στην εποχή του GSM στις αρχές του 1990, όπου η κινητή τηλεφωνία και σε αυτή τη χώρα, όπως και σε ολόκληρη την Ευρώπη γνώρισε πολύ μεγάλη άνθηση. Η ανάπτυξη αυτή φαίνεται από τον παρακάτω πίνακα με στοιχεία που έχουν δημοσιευθεί από τη Eurostat.
Πίνακας 23 Κινητά τηλέφωνα ανά 100 κατοίκους
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
1 1 2 3 5 7 10 17
Επίσης η εξάπλωση των κινητών τηλεφώνων με απόλυτους αριθμούς γίνεται αντιληπτή και από τον παρακάτω πίνακα που δείχνει την εξέλιξη του αριθμού των συνδρομητών για την εποχή από την αρχή της δεκαετίας μέχρι την απελευθέρωση του 1998.
Πίνακας 24 Αριθμός συνδρομητών κινητής τηλεφωνίας
1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
533.815 975.837 1.778.881 2.497.537 3.764.000 5.554.000 8.276.000 13.913.000
Πρέπει ωστόσο σε αυτό το σημείο να διευκρινιστεί ότι ακόμη και μετά την έλευση του GSM υπήρχαν συνδρομητές που χρησιμοποιούσαν το παλιό αναλογικό δίκτυο και οι οποίοι συμπεριλαμβάνονται στην παραπάνω μέτρηση. Επομένως από το 1992 και έπειτα οι αριθμοί που βρίσκονται σε αυτό τον πίνακα δεν περιλαμβάνουν μόνο συνδρομητές GSM.Η ρυθμιστική αρχή τηλεπικοινωνιών (RegTP) της χώρας είχε συνολικά παραχωρήσει 4 άδειες για λειτουργίες δικτύου GSM. Η γενική περιγραφή των αδειών όπως αυτή δίνεται στη δημοσιότητα από την ίδια τη ρυθμιστική αρχή, καθώς και οι τυπικές υποχρεώσεις των παρόχων δίνονται αναλυτικά στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ της εργασίας μας.
66
Στο τέλος του 1998 το μερίδιο αγοράς των παρόχων κινητών επικοινωνιών της Γερμανίας είχε ως φαίνεται στο παρακάτω γράφημα.
Πίτα 4 Μερίδιο Αγοράς Παρόχων Κινητής Τηλεφωνίας
E1-Netz 16,4
E2-Netz 3,9
D1-Netz 38,8
D2-Netz 40,9E1-Netz
E2-Netz
D1-Netz
D2-Netz
67
6.4 Υπηρεσίες Internet
Πριν δούμε τους αριθμούς των internet χρηστών είναι ίσως καλο να ελέγξουμε την εξάπλωση των ηλεκτρονικών υπολογιστών στη Γερμανία, καθότι η χρησιμοποίησή τους είναι ένα γενικότερο δείγμα της προόδου όσον αφορά την χρησιμοποίηση τεχνολογιών πληροφορικής. Σύμφωνα με εκτιμήσεις της ITU η εξέλιξη αυτή αποτυπώνεται στον παρακάτω πίνακα.
Πίνακας 25 Προσωπικοί υπολογιστές (σε χιλιάδες)
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
8.800 10.200 12.300 14.600 17.100 19.600 22.900
Όσον αφορά τον αριθμό των χρηστών internet, οι εκτιμήσεις μας δίνουν τον παρακάτω πίνακα.
Πίνακας 26 Αριθμός χρηστών Internet (σε χιλιάδες)
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
350 375 750 1500 2500 5500 8100
Εξάλλου σύμφωνα με στοιχεία της DT, προερχόμενα από την αναφορά του έτους 1999, η εξέλιξη του αριθμού συνδρομητών υπηρεσιών internet παρουσίασε σταθερή αύξηση προς το τέλος της δεκαετίας του 1990. Η τάση αυτή, καθώς και οι συνδρομητές ανά πάροχο, φαίνονται στο παρακάτω γράφημα.
Γράφημα 27 Εξέλιξη αριθμού συνδρομητών internet ανά πάροχο
200.000 250.000 300.000 250.000 250.000250.000470.000
800.000
1.200.000965.000
1.350.000
1.900.000
2.700.000
4.200.000
0
500.000
1.000.000
1.500.000
2.000.000
2.500.000
3.000.000
3.500.000
4.000.000
4.500.000
1995 1996 1997 1998 1999
Compuserve AOL T-Online
68
Ένα επίσης σημαντικό στοιχείο είναι ο αριθμός των internet hosts, δηλαδή των αριθμό των ηλεκτρονικών υπολογιστών σε μια οικονομία που είναι απευθείας συνδεδεμένοι με το παγκόσμιο δίκτυο Internet. όπως τονίσαμε και στην περίπτωση της Γαλλίας οι υπολογιστές αυτοί δεν είναι απαραίτητο να βρίσκονται όλοι εντός των γεωγραφικών συνόρων της χώρας.
Πίνακας 27 Internet hosts (σε χιλιάδες)
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998
61 112 199 474 692 1132 1450
69
6.5 Οικονομικά στοιχεία του τομέα των τηλεπικοινωνιών
6.5.1. Απασχόληση στον τομέα των τηλεπικοινωνιών
Γράφημα 28 Απασχόληση στον τομέα επικοινωνιών
212.364 212.000
217.900
206.800
215.624
200000
202000
204000
206000
208000
210000
212000
214000
216000
218000
220000
1985 1990 1995 1996 1997
Από το παραπάνω γράφημα παρατηρούμε κάποιες αυξομοιώσεις στην απασχόληση του τομέα της παροχής τηλεπικοινωνιών στην Γερμανία, οι οποίες όμως μπορούν να εξηγηθούν. Η απασχόληση από το 1985 μέχρι το 1990 είναι πρακτικά σταθερή αλλά στην επόμενη πενταετία (1990-1995) ακολουθεί μια αρκετά μεγάλη αύξηση της τάξης του 2,8%. Αυτή η αύξηση πιθανότατα οφείλεται στην επανένωση των δύο χωρισμένων Γερμανιών που έλαβε χώρα το 1990 και στη συνακόλουθη ανάγκη για άμεση ανάπτυξη του πρώην ανατολικού δικτύου. Έτσι δημιουργήθηκε η ανάγκη για προσλήψεις νέου τεχνικού προσωπικού που θα βοηθούσε σε αυτό το εγχείρημα. Κατόπιν καταγράφεται μια μεγάλη μείωση του αριθμού των απασχολούμενων στον τομέα ανάμεσα στο 1995 και το 1996, η οποία με τα παρόντα στοιχεία που διαθέτουμε δεν μπορεί να εξηγηθεί, παρά μόνο να γίνουν κάποιες εικασίες. Κάποιος θα μπορούσε να πει ότι αυτό οφείλεται κυρίως στην μετοχοποίηση και αλλαγή πολιτικής της DT που οδήγησε σε συρρίκνωση του τομέα. Μετά το 1996 όμως ακολούθησε μια μεγάλη αύξηση της απασχόλησης σε ποσοστό 4,3%. Αυτή η τάση μπορεί να εξηγηθεί από το ότι είχε αρχίσει σιγά σιγά η απελευθέρωση (που τύποις ξεκίνησε από 1/1/998) και νέες εταιρίες άρχισαν να μπαίνουν στον ανταγωνισμό. Επιπροσθέτως, αξίζει να συνδέσουμε αυτή την αύξηση στην απασχόληση του τομέα με την ταυτόχρονη εκρηκτική ανοδική πορεία της διείσδυσης των υπηρεσιών κινητής τηλεφωνίας GSM αλλά και των υπηρεσιών internet που από εκείνο το χρονικό σημείο και έπειτα αρχίζουν να κατακτούν και τη Γερμανία.
70
6.5.2 Εμπορικές συναλλαγές
Πίνακας 28 Ισοζύγιο εισαγωγών-εξαγωγών (σε χιλιάδες US $)
1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996
-707.726 -1.202.225 -782.240 -760.181 86.406 506.039 1.888.473
Η Γερμανία στην εποχή μας είναι από τους πρωτοπόρους στον τομέα των τηλεπικοινωνιών και βρίσκεται στις πρώτες θέσεις όσον αφορά τις εξαγωγές τηλεπικοινωνιακού υλικού ανάμεσα σε όλες τις χώρες της Ευρώπης. Πριν 15 χρόνια όμως τα πράγματα δεν ήταν ακριβώς έτσι. Η ψηφιακοποίηση του δικτύου της χώρας άργησε πολύ να γίνει πραγματικότητα και σε συνδυασμό με την ανοικοδόμηση του πρώην ανατολικού δικτύου, οδήγησαν τη Γερμανία σε αθρόα εισαγωγή τηλεπικοινωνιακού υλικού καθότι η εγχώρια παραγωγή δεν επαρκούσε για να καλύψει τις ανάγκες μιας τόσο γρήγορης σε ρυθμούς ανάπτυξης. Έτσι τα πρώτα χρόνια της δεκατίας του 1990 το ισοζύγιο εισαγωγών – εξαγωγών ήταν αρνητικό για τη χώρα. Ωστόσο μόλις η ψηφιακοποίηση έγινε πραγματικότητα και το δίκτυο της χώρας έφτασε σε ένα πολύ υψηλό επίπεδο δεν υπήρχαν πλέον ανάγκες για εισαγωγές τηλεπικοινωνιακού υλικού σε μεγάλες ποσότητες. Σχεδόν από τα μέσα της δεκαετίας και έπειτα η Γερμανία παρουσιάζει μια σταθερή αύξηση των εξαγωγών σε σχέση με τις εισαγωγές με αποτέλεσμα να φθάσουμε στο 1996 όπου οι εξαγωγές είναι μεγαλύτερες σε αξία από τις εισαγωγές κατά 1.888.473.000 $, νούμερο που την κατέτασσε Τρίτη στην Ευρώπη μετά από τη Σουηδία και τη Φινλανδία.
71
7. Συμπεράσματα
Στο κεφάλαιο αυτό θα προσπαθήσουμε να εξάγουμε κάποια ουσιώδη συμπεράσματα που να βασίζονται στην ανάλυση που προηγήθηκε αλλά και σε μία σειρά αριθμοδεικτών που θα αναπτυχθούν σε αυτό το μέρος της έρευνας. Πριν προχωρήσουμε σε αυτήν την διαδικασία αξίζει να αναφέρουμε πως στα πλαίσια κάποιας συγκριτικής ανάλυσης θα παρουσιάσουμε τα συμπεράσματα μας παράλληλα για τις τρεις χώρες που χρονικά περίπου συμπίπτει η περίοδος απελευθέρωσης της αγοράς τηλεπικοινωνιών τους (Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα), ενώ η αγορά τηλεπικοινωνιών της Μεγάλης Βρετανίας που απελευθερώθηκε νωρίτερα θα παρουσιαστεί ξεχωριστά.
Η χρήσης αριθμοδεικτών στην ανάλυση μας και η ποσοστιαία μεταβολή κάποιων από αυτούς μας, είναι αναγκαία καθώς μας επιτρέπει να βγάλουμε συμπεράσματα για τις εξελίξεις, τις πολιτικές, τις επενδύσεις και την αποδοτικότητα τους στις αγορές τηλεπικοινωνιών των χωρών αυτών. Ακόμα θα δούμε την διαχρονική εξέλιξη των διάφορων τηλεπικοινωνιακών μεγεθών. Στο ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α της εργασίας μας παρατίθενται ορισμένοι οικονομικοί δείκτες που αφορούν την τηλεπικοινωνιακή αγορά Ελλάδας, Γερμανίας και Γαλλίας ενώ στο παράρτημα Β παρουσιάζονται οι ετήσιες μεταβολές των δεικ΄των γι’ αυτές τις χώρες.
7.1 Γαλλία – Γερμανία – Ελλάδα
Θα ξεκινήσουμε την ανάλυση μας σε συγκριτική στατιστική αριθμοδεικτών εσόδων. Αξίζει να εξετάσουμε την διαχρονική μεταβολή των συνολικών εσόδων στην τηλεπικοινωνία ως ποσοστό του ΑΕΠ. Από το ακόλουθο γράφημα παρατηρούμε ότι μέσα σε μια δεκαετία τα κέρδη ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξήθηκαν και για τις τρεις χώρες παρουσιάζοντας όμως ραγδαία αύξηση, σε βαθμό να διπλασιαστούν, στην Ελλάδα. Δεδομένου του γεγονότος της αυξητικής τάσης των συνολικών τηλεπικοινωνιακών κερδών συμπεραίνουμε την συνεχώς αυξανόμενη σημαντικότητα του τηλεπικοινωνιακού κλάδου στις οικονομίες των χωρών αυτών. Ο αριθμοδείκτης αυτός μας δείχνει το αποτέλεσμα ουσιαστικά της δραστηριοποίησης στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών και τις θετικές επιπτώσεις του στις οικονομίες των εξεταζομένων χωρών.
Γράφημα 29: Έσοδα / ΑΕΠ
0,00
0,50
1,00
1,50
2,00
2,50
3,00
3,50
4,00
4,50
ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΓΑΛΛΙΑ
72
Τα έσοδα που παρατηρήθηκαν στην δεκαετία αυτή εξεταζόμενα ως προς τις «Κύριες Τηλεφωνικές Συνδέσεις» αυξήθηκαν κατά μέσο όρο 16,57% στην Ελλάδα, 4,89% στη Γερμανία και 5,00% στη Γαλλία. Όπως δείξαμε στην ανάλυση η αύξηση αυτή των εσόδων οφείλεται στην βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών και στην συνεπακόλουθη αύξηση της τηλεφωνικής κίνησης και λιγότερο σε κάποια μεγάλη αύξηση στα τιμολόγια των αντίστοιχων τηλεπικοινωνιακών φορέων. Ειδικά στην Ελλάδα που παρατηρείται και η μεγαλύτερη ποσοστιαία αύξηση μπορούμε με ακρίβεια να συμπεράνουμε ότι οι Έλλήνες «μιλάνε περισσότερο» από ότι παλιότερα. Εξαίρεση στα παραπάνω αποτελεί η Γαλλία, στην οποία παρατηρούμε διαχρονικά μείωση της τηλεφωνικής της κίνησης κατά 0,91%, ποσοστό πραγματικά μικρό αλλά ενδεικτικό αφού στην Γερμανία η ποσοστιαία αύξηση είναι 8,35% και στην Ελλάδα 18,44%.
Το παραπάνω συμπέρασμα προκύπτει και αν ελένξουμε την τηλεφωνική κίνηση ως προς τον αριθμό των κύριων τηλεφωνικών συνδέσεων. Πράγματι η Γαλλία παρουσιάζει πτώση της τάξεως του 2,26% ενώ συγχρόνως ο ρυθμός αύξησης των κύριων τηλεφωνικών της συνδέσεων είναι μόλις 1,38%. Τα αντίστοιχα επίπεδα για τις άλλες δύο χώρες είναι +3,81% και 4,43% για την Γερμανία, +15,29% και 2,50% για την Ελλάδα. Με βάση τα ως τώρα μεγέθη μπορούμε να πούμε ότι τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Γερμανία η χρήση τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών και γενικότερα ο τηλεπικοινωνιακός κλάδος βρίσκεται σε τροχιά ανόδου κάτι που δεν παρατηρούμε στην Γαλλία, που πρέπει να μιλάμε μάλλον για σταθεροποίηση ή και στασιμότητα.
Το παράδοξο στο γεγονός αυτό έγκειται στο ότι η Γαλλία δεν υστερεί στον τομέα των επενδύσεων στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών. Αντίθετα επενδύει κατά μέσο όρο με ρυθμό 6,17% ετησίως, ποσό που αντιστοιχεί σε 26,14% των ετησίων εσόδων της. Η Γερμανία και η Ελλάδα επενδύουν στον τομέα των τηλεπικοινωνιών το 28,00% περίπου των εσόδων που προκύπτουν από τον κλάδο αυτόν, με μόνη διαφορά ότι στην Ελλάδα οι επενδύσεις παρουσιάζουν αυξητική τάση στην διάρκεια της δεκαετίας με ρυθμό 17,77% ενώ στην Γερμανία οι επενδύσεις μειώνονται με ρυθμό 5,15%. Στο παρακάτω γράφημα δίνονται η εξέλιξη των επενδύσεων ως ποσοστό των συνολικών εσόδων από τον κλάδο των τηλεπικοινωνιών.
Γράφημα 30: Επενδύσεις / Έσοδα
0%10%20%30%40%50%60%
ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΓΑΛΛΙΑ
73
Η ίδια εικόνα παρουσιάζεται αν εξετάσουμε την αποδοτικότητα των επενδύσεων αυτών ως προς τις κύριες τηλεφωνικές συνδέσεις. Την μεγαλύτερη αποδοτικότητα παρουσιάζουν οι επενδύσεις στην Ελλάδα, καθώς στην δεκαετία αυτή εντάθηκε η προσπάθεια για εκσυγχρονισμό και ψηφιακοποίηση του δικτύου του Ο.Τ.Ε. Η Ελλάδα λοιπόν παρουσιάζει αυξητική τάση της τάξεως του 5,24% έναντι -12,02% στην Γερμανία, αποτέλεσμα της μείωσης των επενδύσεων στη χώρα αυτή και 8,20% στην Γαλλία, ποσοστό ναι μεν υψηλό αλλά απατηλό αφού οφείλεται κατά κύριο λόγο στον πολύ μικρό ρυθμό αύξησης των κύριων τηλεφωνικών συνδέσεων. Ενώ λοιπόν η Ελλάδα επενδύει κυρίως σε μια προσπάθεια αναβάθμισης του δικτύου της, η Γαλλία επενδύει κυρίως στην ανάπτυξη αποδοτικότερων τεχνολογιών και υπηρεσιών στους συνδρομητές τηλεφωνίας της.
Τα παραπάνω μπορούν εύκολα να διαφανούν απλά ελέγχοντας τους ISDN συνδρομητές στις δύο χώρες. Τα ποσοστά διείσδυσης και επέκτασης νέων προηγμένων υπηρεσιών αργούν να υιοθετηθούν στην ελληνική αγορά και όσο και αν μας εντυπωσιάζουν τα μεγάλα ποσοστά ετήσιας μεταβολής του ρυθμού επέκτασης των τεχνολογιών αυτών, ουσιαστικά αναφέρονται σε πολύ μικρό αριθμό χρηστών. Αντίθετα στην Γερμανία και στην Γαλλία, οι νέες προηγμένες τεχνολογίες, υιοθετούνται νωρίς και από μεγάλο κομμάτι των νοικοκυριών. Η κατάσταση αυτή ενδεχομένως να οφείλεται στον διαφορετικό βαθμό ωριμότητας στην χρήση νέων τεχνολογιών που παρουσιάζεται στις χώρες αυτές αλλά και στις πολιτικές τιμολόγησης των νέων αυτών τεχνολογιών, που τουλάχιστον για την ελληνική πραγματικότητα μπορούν να χαρακτηριστούν «μη ελκυστικές».
Στα πλαίσια του εκσυγχρονισμού των τηλεπικοινωνιών, τις ιδιωτικοποίησης των μεγάλων κρατικών φορέων και τις πορείας των αγορών προς την απελευθέρωση, ακολουθήθηκαν πολιτικές μείωσης της απασχόλησης ή έστω σταθεροποίησης της σε ανεκτά για τις νέες συνθήκες πλαίσια. Το πρόβλημα βεβαίως της «υπεραπασχόλησης» στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, εμφανίστηκε κυρίως στην Ελλάδα για αυτό και παρατηρήθηκε ρυθμέ μείωσης του προσωπικού της τάξεως του 3,94% ετησίως. Στις δύο άλλες χώρες υπήρξε μια διαχρονική διορθωτική τάση της τάξεως του 0,5% ετησίως, με περιόδους μεγάλων μεταβολών ενδιάμεσα.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί ο αριθμοδείκτης που παρουσιάζει τον αριθμό των κύριων τηλεφωνικών συνδέσεων που αντιστοιχούν ανά εργαζόμενο. Στην Ελλάδα το μέγεθος αυτό παρουσιάζει διαχρονικά μείωση που φτάνει 3,94% κατά μέσο όρο ετησίως. Σε συνδυασμό με την αύξηση των επενδύσεων αλλά και των εσόδων από τον τηλεπικοινωνιακό κλάδο, μπορούμε να πούμε ότι λόγο των αλλαγών που περιγράφτηκαν στα προηγούμενα κεφάλαια, υπήρξε αύξηση της αποδοτικότητας στον κλάδο αυτό, που περιγράφεται πολύ εύγλωττα από την φράση του ότι «ο Ο.Τ.Ε. έπαψε να έχει συνδρομητές και απέκτησε πελάτες». Στις άλλες δύο χώρες, το αντίστοιχο μέγεθος παρουσιάζει μικρή άνοδο γεγονός που μας επιτρέπει να υποθέσουμε ότι στις χώρες αυτές η αγορά τηλεπικοινωνιών δρούσε από παλιά σε ικανοποιητικά επίπεδα αποδοτικότητας και δεν παρουσιάστηκε η ανάγκη μεταβολής στοιχείων της απασχόλησης.
Απόδειξη των παραπάνω αποτελεί και ο αριθμοδείκτης που δείχνει τα έσοδα ανά απασχολούμενο στον κλάδο των τηλεπικοινωνιών. Αν και στις τρεις χώρες παρουσιάζουν αυξητική τάση, ως αποτέλεσμα και της αύξησης των συνολικών εσόδων του κλάδου, στην Ελλάδα η μέση ετήσια αύξηση είναι εντυπωσιακή και
74
αγγίζει το 24,37%. Στην Γερμανία και στην Γαλλία, η αντίστοιχη αύξηση είναι της τάξεως του 10,61% και 6,85%. Για να γίνουμε σαφείς πρέπει να πούμε ότι οι απόκλιση αυτή της Ελλάδας, πρέπει να εντοπιστεί περισσότερο στην αναποτελεσματική λειτουργία του κλάδου των τηλεπικοινωνιών στο παρελθόν και στο πέρασμα, από την αρχή της δεκαετίας του ’90, σε πιο ανταγωνιστικά πλαίσια και λιγότερο σε κάποια δυσλειτουργία των αγορών τηλεπικοινωνιών της Γερμανίας και της Γαλλίας.
Κατά την ανάλυση μας είδαμε την αύξηση των συνολικών εσόδων στον τηλεπικοινωνιακό κλάδο, χωρίς να εξετάσουμε όμως την διαστρωμάτωση των εσόδων αυτών. Θα δούμε τώρα, πως οι διαφορετικές κατηγορίες εσόδων επηρέασαν τα συνολικά έσοδα αλλά και την γενική ανάπτυξη που παρουσιάστηκε στον τηλεπικοινωνιακό τομέα στην δεκαετία του 1990. Αυτό που θα προσέξει εξαρχής ο μελετητής είναι τον συνεχώς αυξανόμενο ρόλο της κινητής τηλεφωνίας στα συνολικά έσοδα του τηλεπικοινωνιακού κλάδου. Στην Ελλάδα έχουμε:
Γράφημα 31: Ελλάδα
41,96%40,21%35,22%
26,61%20,64%15,91%
10,78%5,30%0,96%
46,91%47,47%55,60%
63,26%68,65%69,66%
78,64%73,05%
81,02%71,89%
11,13%12,32%9,18%10,13%10,71%14,43%
10,59%21,65%18,02%
28,11%
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
ΕΣΟΔΑ ΚΤΞ / ΣΥΝ. ΕΣΟΔΑ
ΕΣΟΔΑ ΣΤ.ΤΗΛ./ΣΥΝ.ΕΣΟΔΑ
Λ. ΕΣΟΔΑ / ΣΥΝ.ΕΣΟΔΑ
Παρατηρούμε λοιπόν πως στην αρχή της δεκαετίας τα έσοδα στον τηλεπικοινωνιακό κλάδο προέρχονταν κυρίως από τον τομέα της σταθερής τηλεφωνίας και σε δευτερεύοντα ρόλο παρατηρούμε τις λοιπές πηγές εσόδων. Η ουσιαστική απελευθέρωση της κινητής τηλεφωνίας ορίστηκε από εμάς το 1998, όπου μπήκε στην αγορά η COSMOTE. Από το έτος αυτό παρατηρούμε την συνεχή αύξηση των εσόδων, ως αποτέλεσμα της δραστηριοποίησης στον τομέα της κινητής τηλεφωνίας, σε βαθμό το 2001 να πλησιάζουν να ταυτιστούν τα έσοδα της κινητής με τα έσοδα της σταθερής τηλεφωνίας. Η κινητή τηλεφωνία λοιπόν, επέφερε ραγδαίες αλλαγές θετικής κλίμακας στον τηλεπικοινωνιακό κλάδο, αυξάνοντας την παραγωγικότητα αλλά και τα συνολικά του κέρδη. Το 2001 σταθερή και κινητή τηλεφωνία μαζί φέρνουν το 88,87% των συνολικών κερδών.
Συναφή συμπεράσματα μπορούμε να βγάλουμε και για την Γερμανία, καθώς και εκεί η κινητή τηλεφωνία φαίνεται να έχει συνεχώς αυξανόμενο ρόλο στα συνολικά κέρδη. Το αξιοπρόσεκτο με την χώρα αυτή είναι το γεγονός ότι το 2001 οι τρεις διαφορετικοί τηλεπικοινωνιακοί τομείς, φαίνεται να μοιράζονται σχεδόν εξίσου το
75
ρόλο στην επίτευξη των συνολικών κερδών. Από αυτό προκύπτει και την μεγάλη βαρύτητα που δίνεται στην χώρα αυτή στις νέες τεχνολογίες και στις υπηρεσίες που προκύπτουν από αυτές, καθώς και στον υψηλό βαθμό διείσδυσης του διαδικτύου. Αυτό επέτρεψε στις εταιρίες να αποκομίσουν σημαντικά κέρδη εκμεταλλευόμενοι την σύνθετη αυτή αγορά. Διαγραμματικά έχουμε:
Γράφημα 32: Γερμανία
35,33%32,53%
3,86% 5,13% 5,80%9,86%
17,84% 21,41% 21,53%
27,55%33,12%
37,89%45,45%
53,01%55,88%61,00%
73,93%78,68%71,05%72,10%
31,55%29,58%
24,04% 23,82%15,52% 16,22%
21,16% 22,71% 25,46%
27,01%
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
ΕΣΟΔΑ ΚΤΞ / ΣΥΝ. ΕΣΟΔΑ
ΕΣΟΔΑ ΣΤ.ΤΗΛ./ΣΥΝ.ΕΣΟΔΑ
Λ. ΕΣΟΔΑ / ΣΥΝ.ΕΣΟΔΑ
Τα έσοδα στην αγορά τηλεπικοινωνιών της Γαλλίας, ακολουθούν την αντίστοιχη πορεία της αγοράς στην Ελλάδα. Η διαφορά τους έγκειται στην μεγάλη βαρύτητα, σε σχέση με την Ελλάδα, που δίνεται στις λοιπές υπηρεσίες και κατά συνέπεια και στα κέρδη που προκύπτουν από αυτές. Η σταθερή τηλεφωνία αποτελεί την κύρια πηγή εσόδων, ενώ έχουμε μια συνεχώς αυξανόμενη τάση και στροφή προς την κινητή τηλεφωνία, γεγονός που επιτρέπει στις επιχειρήσεις να αποκομίσουν σημαντικά κέρδη. Διαγραμματικά έχουμε:
Γράφημα 33: Γαλλία
30,13%27,82%
21,32%16,87%13,71%10,82%7,23%5,41%3,44%3,16%
44,04%48,52%
56,76%61,65%63,83%67,61%69,32%70,24%
83,51%83,58%
25,83%23,67%
21,92%21,48%22,46%21,57%23,46%24,36%13,05%13,26%
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
ΕΣΟΔΑ ΚΤΞ / ΣΥΝ. ΕΣΟΔΑ
ΕΣΟΔΑ ΣΤ.ΤΗΛ./ΣΥΝ.ΕΣΟΔΑ
Λ. ΕΣΟΔΑ / ΣΥΝ.ΕΣΟΔΑ
Μπορούμε να πούμε ότι οι αγορές τηλεπικοινωνιών της Γαλλίας και της Γερμανίας λόγο αυτού του χαρακτηριστικού, παρουσιάζουν μεγαλύτερο βαθμό
76
τηλεπικοινωνιακής ωριμότητας, σε αντίθεση με την Ελλάδα που πέραν της παραδοσιακής σταθερής τηλεφωνίας, υιοθέτησε μονάχα την κινητή τηλεφωνία, ως αποτέλεσμα πιο πολύ μιμητικής τάσης από το εξωτερικό και δόθηκε λιγότερη βαρύτητα στις νέες τεχνολογίες.
Ανεξαρτήτως του βαθμού τηλεπικοινωνιακής ωριμότητας των χωρών αυτών και του βαθμού υιοθέτησης νέων τεχνολογιών, πρέπει να τονιστεί ότι καθοριστικός παράγοντας στην διαμόρφωση του σύγχρονου τηλεπικοινωνιακού τοπίου ήταν η εμφάνιση της κινητής τηλεφωνίας και οι εκρηκτικές διαστάσεις που πήρε η χρήση της. Μπορούμε να πούμε ότι συντελέστηκε μία επανάσταση στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, τα αποτελέσματα της οποίας θα μας απασχολούν για πολλά ακόμα χρόνια.
Για να γίνει τελείως αντιληπτό το γεγονός αυτό αλλά και να κατανοήσουμε πλήρως τον βαθμό χρήσης των κινητών τηλεφώνων θα εξετάσουμε τον αριθμό συνδιαλέξεων κινητής τηλεφωνίας ως προς αυτόν της σταθερής τηλεφωνίας. Μπορούμε να δούμε ότι εν τέλει το 2001 χρησιμοποιούνται περισσότερο τα κινητά από τα σταθερά τηλέφωνα.
Γράφημα 34: Συνδιαλέξεις Κινητής Τηλεφωνίας/Συνδιαλέξεις Σταθερής Τηλεφωνίας
48,63%
63,25%
69,58%
104,82%
141,98%
95,98%
107,58%
85,48%
105,55%
1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
ΕΛΛΑΔΑ ΓΕΡΜΑΝΙΑ ΓΑΛΛΙΑ
77
7.2 ΜΕΓΑΛΗ ΒΡΕΤΑΝΙΑ
Δείκτες – Συμπεράσματα
Στο παρόν κείμενο έχουν υπολογιστεί και παριστάνονται με τη μορφή γραφημάτων κάποιοι δείκτες, από τους οποίους εξάγονται χρήσιμα συμπεράσματα για την κατάσταση στην αγορά των τηλεπικοινωνιών της Μεγάλης Βρετανίας πριν από την απελευθέρωση, και συγκεκριμένα κατά τη χρονική περίοδο 1986 – 1991.
Στο πρώτο σχήμα έχει υπολογιστεί για κάθε έτος η τιμή ενός δείκτη που υπολογίζει το ποσοστό επί τοις εκατό του Α.Ε.Π. της Μεγάλης Βρετανίας το οποίο αντιστοιχεί στα συνολικά έσοδα από τον τομέα των τηλεπικοινωνιών. Στο σχήμα παρουσιάζεται η μεταβολή του ποσοστού αυτού κατά τη χρονική περίοδο 1986 – 1991. Βλέπουμε ότι δεν παρουσιάζονται μεγάλες αυξομειώσεις στο ποσοστό αυτό.
Γράφημα 35: Έσοδα / Α.Ε.Π.
Στο Σχήμα 2 έχουν υπολογιστεί για κάθε έτος της περιόδου 1986 – 1991 τα έσοδα ανά κύρια τηλεφωνική σύνδεση στη Μεγάλη Βρετανία. Εφόσον γνωρίζουμε ότι κατά την εξαετία 1986 – 1991 οι κύριες τηλεφωνικές συνδέσεις στη Μ. Βρετανία αυξάνονταν κάθε χρόνο, από το διάγραμμα του σχήματος, που παρουσιάζει μία ετήσια αύξηση του πηλίκου Έσοδα / Κ.Τ.Σ., μπορούμε να συμπεράνουμε ότι αυξήθηκαν πολύ περισσότερο τα έσοδα. Αυτό μπορεί να οφείλεται στη μεγαλύτερη χρήση των συνδέσεων (φαίνεται και από το διάγραμμα του σχήματος 8), η οποία μπορεί να είναι αποτέλεσμα της ψηφιακοποίησης του δικτύου και της βελτίωσης της ποιότητας των υπηρεσιών που αυτή επέφερε. Η αύξηση των εσόδων μπορεί επίσης να οφείλεται σε παράγοντες άλλους από τη σταθερή τηλεφωνία.
78
Γράφημα 36: Έσοδα / Κ.Τ.Σ.
Στο Σχήμα 3 έχει υπολογιστεί το ποσοστό επί τοις εκατό των εσόδων το οποίο αντιστοιχεί στις επενδύσεις που έγιναν στον τομέα των τηλεπικοινωνιών. Από το 1988 και μετά, που πραγματοποιείται μείωση στις επενδύσεις, βλέπουμε ότι μειώνεται και ο συγκεκριμένος δείκτης.
Γράφημα 37: Επενδύσεις / Έσοδα
Στο παρακάτω Σχήμα υπολογίζεται το πηλίκο των εσόδων από τον τομέα των τηλεπικοινωνιών προς το πλήθος των εργαζομένων πλήρους απασχόλησης στον τομέα αυτό. Από το 1988 και μετά, που παρατηρείται σημαντική μείωση του προσωπικού στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, βλέπουμε και μία συνεχή αύξηση του πηλίκου, οπότε και αύξηση των εσόδων.
79
Γράφημα 38: Έσοδα / Απασχόληση
Ο επόμενος δείκτης εκφράζει τον αριθμό των κύριων τηλεφωνικών συνδέσεων ανά εργαζόμενο. Όσο μειώνεται ο αριθμός των εργαζομένων από το 1989 και μετά, παρατηρείται αύξηση του δείκτη, δηλαδή αντιστοιχούν περισσότερες τηλεφωνικές συνδέσεις σε κάθε εργαζόμενο.
Γράφημα 39: Κ.Τ.Σ. / Απασχόληση
Στο παρακάτω Σχήμα έχει υπολογιστεί για κάθε έτος σε τι ποσοστό επί τοις εκατό των συνολικών εσόδων του τομέα των τηλεπικοινωνιών αντιστοιχούν τα έσοδα από τη σταθερή τηλεφωνία. Φαίνεται από το Σχήμα ότι το 1989 το ποσοστό παρουσιάζει μείωση, η οποία μπορεί να οφείλεται στην αύξηση των εσόδων από άλλους τομείς πέραν της σταθερής τηλεφωνίας, όπως π.χ. κινητή τηλεφωνία, Internet, εξαγωγές τηλεπικοινωνιακού εξοπλισμού κ.α..
80
Γράφημα 40: Έσοδα Σταθερής Τηλεφωνίας / Συνολικά Έσοδα
Ο δείκτης του οποίου οι μεταβολές απεικονίζονται στο Σχήμα 7 είναι το πηλίκο των επενδύσεων στον τομέα των τηλεπικοινωνιών προς την κίνηση του τηλεφωνικού δικτύου της Μ. Βρετανίας, η οποία εκφράζεται από τον αριθμό των κλήσεων που πραγματοποιούνται.
Γράφημα 41: Επενδύσεις / Τηλ. Κίνηση
Τέλος, ο δείκτης του Σχήματος 8 δείχνει τον αριθμό των τηλεφωνικών κλήσεων (τηλεφωνική κίνηση) ανά κύρια τηλεφωνική σύνδεση. Παρατηρούμε ότι με τη βελτίωση της ποιότητας των υπηρεσιών σταθερής τηλεφωνίας – αποτέλεσμα της ψηφιακοποίησης – αυξάνεται και η τιμή αυτού του δείκτη, δηλαδή η χρήση του δικτύου από τους συνδρομητές.
81
Γράφημα 42: Τηλ. Κίνηση / Κ.Τ.Σ.
82
8. ΣύνοψηΌπως αναφέρθηκε και παραπάνω στην μελέτη το μεγάλο βήμα που συντελέστηκε στον τομέα των τηλεπικοινωνιών ήταν η απελευθέρωση και η εισαγωγή νέων παικτών στην αγορά πέρα από τους υπάρχοντες κρατικούς παρόχους (incumbents). Πριν από την απελευθέρωση ωστόσο είχαν φανεί τα πρώτα σημάδια που έδειχναν το δρόμο που στη συνέχεια θα ακολουθούνταν και αυτά δεν ήταν άλλα από τις ιδιωτικοποιήσεις των κρατικών παρόχων ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του 1990.Στην παρούσα εργασία προσπαθήσαμε να σκιαγραφήσουμε την κατάσταση που επικρατούσε στις αγορές των τεσσάρων χωρών, Ελλάδας, Γερμανίας, Γαλλίας και Μεγάλης Βρετανίας, πριν από την απελευθέρωση. Στόχος μας ήταν να μπορέσουμε από τη μία πλευρά να δούμε πώς αναπτύχθηκαν οι υποδομές σε αυτές τις χώρες και πώς λειτουργούσε η αγορά στο καθαρά μονοπωλιακό περιβάλλον. Από την άλλη πλευρά προσπαθήσαμε να ανιχνεύσουμε και να επισημάνουμε κάποιες κινήσεις ή συμπεριφορές που έδειχναν το προς τα πού θα κατευθυνθούν οι αγορές.Κατά τη διάρκεια της μελέτης μας για κάθε χώρα κάναμε ειδική αναφορά στην ιδιωτικοποίηση ή μετοχοποίηση των κρατικών παρόχων, θέλοντας να επισημάνουμε τη σημαντικότητα αυτής της πράξης. Το κράτος είχε πλέον κατανοήσει ότι αυτή ήταν η μόνη λύση για να δοθεί η απαιτούμενη ώθηση στον τομέα και για να γίνει μια ομαλή μετάβαση στις νέες ανταγωνιστικές οικονομίες.Παράλληλα μέσα στα πλαίσια της έρευνάς μας αναφέραμε και ορισμένα πολιτικά στοιχεία τα οποία επηρέασαν την ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών. Κυρίως φυσικά μιλάμε για τη Γερμανία και την ενοποίησή της η οποία σε μαγάλο βαθμό πυροδότησε τις μεγάλες εγχώριες επενδύσεις και έφερε την μεγάλη ανάπτυξη στο δίκτυο της χώρας, το οποίο μέχρι εκείνη την εποχή δεν είχε εξελιχθεί συγκριτικά με άλλες χώρες. Η Γερμανία, μέσα από ένα καταιγισμό σωστών κινήσεων τόσο στον καθαρά τεχνολογικό όσο και στον οικονομικό και διοικητικό τομέα, κατάφερε μέχρι την απελευθέρωση να υπερκαλύψει το κενό που την χώριζε από τη Γαλλία και τη Βρετανία και να είναι πλέον η πρωτοπόρος χώρα στον τομέα των τηλεπικοινωνιών στην Ευρώπη.Ταυτόχρονα δώσαμε έμφαση και στην ανάπτυξη των τηλεπικοινωνιών στη Μεγάλη Βρετανία, μιας και η χώρα αυτή υπήρξε από όλες τις απόψεις πρωτοπόρος σε αυτό τον τομέα ανάμεσα σε όλες τις υπόλοιπες χώρες της Ευρώπης. Η ουσιαστική απελευθέρωση στη Βρετανία έγινε το 1991, επτά χρόνια νωρίτερα από τις υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες, παρόλο που και πιο πρίν υπήρχε ένα ιδιότυπο καθεστώς «δυοπωλείου». Αυτό σήμαινε ότι η Βρετανία είχε και πολύ εξελιγμένες τεχνολογίες στη διάθεσή της αλλά και η αγορά της ήταν σαφώς πιο ώριμη σε σχέση με τις υπόλοιπες χώρες.Όσον αφορά τη Γαλλία είδαμε ότι ήταν μια χώρα με συνετή ανάπτυξη στον τεχνολογικό τομέα, καθώς δεν είχε τις τεχνολογικές εκρήξεις που παρουσιάστηκαν στη Γερμανία. Έτσι κατόρθωσε αργά και σταθερά να αναπτύξει ένα πολύ μεγάλο, σύγχρονο και αξιόπιστο δίκτυο. Ωστόσο όσον αφορά τα οικονομικά μεγέθη του τομέα είδαμε ότι η χώρα αυτή χολαίνει, τουλάχιστον σε σχέση με τις άλλες δύο μεγάλες χώρες. Παρόλο που θα περίμενε κανείς λόγω του μεγέθους της και του πληθυσμού της να είναι στην κορυφή της Ευρώπης, η αγορά της Γαλλίας είναι σε μέγεθος μικρότερη και από αυτή της Βρετανίας αλλά και από αυτή της Γερμανίας. Αυτό οφείλεται ως ένα βαθμό και στην μικρότερη διείσδυση που παρουσιάζουν στην Γαλλία νέες υπηρεσίες, καθώς φαίνεται ότι οι Γάλλοι είναι ίσως λίγο πιο επιφυλακτικοί σε αυτό τον τομέα από ότι Βρετανοί και Γερμανοί.
83
Εξάλλου σημαντικότατο μέρος της μελέτης μας επικεντρώθηκε, όπως ήταν άλλωστε φυσικό, στην Ελλάδα. Παρά το γεγονός ότι στις αρχές του 1990 η χώρα ήταν πάρα πολύ πίσω σε πανευρωπαϊκό επίπεδο, είδαμε ότι από το 1991 και έπειτα άρχισε να δομείται ένα αξιόπιστο ψηφιακοποιημένο δίκτυο και να βελτιώνεται η εξυπηρέτηση του πολίτη από τον κρατικό πάροχο, όπως αυτό εκφράζεται από την ελαχιστοποίηση του χρόνου αναμονής για την εγκατάσταση νέας τηλεφωνικής σύνδεσης. Σε αυτό το κομμάτι της μελέτης γίνεται και ιδιαίτερη μνεία στον ΟΤΕ, τον κρατικό τηλεπικοινωνιακό πάροχο. Περιγράψαμε πλήρως την διαδικασία μετοχοποίησής της εταιρίας και αναλύσαμε τις διεθνείς της επενδύσεις σε χώρες κυρίως του πρώην ανατολικού μπλοκ.Τελειώνοντας αυτή τη μελέτη μας θα θέλαμε να τονίσουμε την σημαντικότητα αυτής της περιόδου που μελετήσαμε ως προς την μελλοντική εξέλιξη των τηλεπικοινωνιών. Έχοντας ήδη εδώ και μία επταετία περίπου, για την Ελλάδα τριετία, στην εποχή των απελευθερωμένων τηλεπικοινωνιών, διακρίνουμε πλέον την σημαντικότητα των επιλογών εκείνης της περιόδου. Τόσο η τεχνολογική πρόοδος όσο και η διαδικασία ωρίμανσης της αγοράς, μέσω των αλλαγών ακόμη και στους ίδιους τους κρατικούς τηλεπικοινωνιακούς παρόχους, που συντελέστηκε αυτά τα χρόνια επέτρεψαν την είσοδό μας σε μια νέα οικονομία πιο ελεύθερη, ανταγωνιστική και σαφέστατα πιο πελατοκεντρική.
84
85
86
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Α Οικονομικοί Δείκτες
ΕΛΛΑΔΑ
87
ΓΕΡΜΑΝΙΑ
88
89
90
ΓΑΛΛΙΑ
91
92
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ ΒΕτήσιες Μεταβολές Δεικτών για Γαλλία, Γερμανία, Ελλάδα
Γράφημα 43: Ετήσια Μεταβολή Κύριων Τηλεφωνικών Συνδέσεων
-2,00%
0,00%
2,00%
4,00%
6,00%
8,00%
10,00%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
Γράφημα 44: Ετήσια Μεταβολή Συνδρομητών Κινητής Τηλεφωνίας
0,00%
50,00%
100,00%
150,00%
200,00%
250,00%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
93
Γράφημα 45: Ετήσια Μεταβολή Συνόλου Τηλεφωνικών Συνδέσεων
0,00%
5,00%
10,00%
15,00%
20,00%
25,00%
30,00%
35,00%
40,00%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
Γράφημα 46: Ετήσια Μεταβολή Κάλυψης Σταθερής Τηλεφωνίας
-2,00%
0,00%
2,00%
4,00%
6,00%
8,00%
10,00%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
94
Γράφημα 47: Ετήσια Μεταβολή Κάλυψης Κινητής Τηλεφωνίας
0,0000%
50,0000%
100,0000%
150,0000%
200,0000%
250,0000%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
Γράφημα 48: Ετήσια Μεταβολή Συνολικής Κάλυψης Τηλεφωνίας
0,00%
5,00%
10,00%
15,00%
20,00%
25,00%
30,00%
35,00%
40,00%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
95
Γράφημα 49: Ετήσια Μεταβολή Ποσοστού Ψηφιακοποίησης
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
60,00%
70,00%
80,00%
90,00%
100,00%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
Γράφημα 50: Ετήσια Μεταβολή ISDN συνδρομητών
0%
100%
200%
300%
400%
500%
600%
700%
800%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
96
Γράφημα 51: Ετήσια Μεταβολή Επενδύσεων
-40,00%
-20,00%
0,00%
20,00%
40,00%
60,00%
80,00%
100,00%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
Γράφημα 52: Ετήσια Μεταβολή Συνολικών Εσόδων
0,00%
5,00%
10,00%
15,00%
20,00%
25,00%
30,00%
35,00%
40,00%
45,00%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
97
Γράφημα 53: Ετήσια Μεταβολή Εσόδων Σταθερής Τηλεφωνίας
-15,00%
-10,00%
-5,00%
0,00%
5,00%
10,00%
15,00%
20,00%
25,00%
30,00%
35,00%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
Γράφημα 54: Ετήσια Μεταβολή Εσόδων Κινητής Τηλεφωνίας
0%
100%
200%
300%
400%
500%
600%
700%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
98
Γράφημα 55: Ετήσια Μεταβολή Λοιπών Εσόδων
-60,00%
-40,00%
-20,00%
0,00%
20,00%
40,00%
60,00%
80,00%
100,00%
120,00%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
Γράφημα 56: Ετήσια Μεταβολή Μέσης Τιμής Σταθερής Τηλεφωνίας
-60,00%
-50,00%
-40,00%
-30,00%
-20,00%
-10,00%
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
99
Γράφημα 57: Ετήσια Μεταβολή Εσόδων ΚΤΣ
-5,00%
0,00%
5,00%
10,00%
15,00%
20,00%
25,00%
30,00%
35,00%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
Γράφημα 58: Ετήσια Μεταβολή Εσόδων/Απασχόληση
-10,00%
-5,00%
0,00%
5,00%
10,00%
15,00%
20,00%
25,00%
30,00%
35,00%
40,00%
45,00%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
100
Γράφημα 59: Ετήσια Μεταβολή ΚΤΣ/Απασχόληση
-15,00%
-10,00%
-5,00%
0,00%
5,00%
10,00%
15,00%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
Γράφημα 60: Ετήσια Μεταβολή Επενδύσεων/Τηλ. Κιν.
-60,00%
-40,00%
-20,00%
0,00%
20,00%
40,00%
60,00%
80,00%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
101
Γράφημα 61: Ετήσια Μεταβολή Τηλ. Κιν./ΚΤΣ
-40,00%
-20,00%
0,00%
20,00%
40,00%
60,00%
80,00%
100,00%
120,00%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
Γράφημα 62: Ετήσια Μεταβολή Εσόδων ΚΤΞ/ΚΤΞ
-70,00%
-60,00%
-50,00%
-40,00%
-30,00%
-20,00%
-10,00%
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001
Ελλάδα
Γερμανία
Γαλλία
102
ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ Γ
Άδειες κινητής τηλεφωνίας στη Γερμανία
D1-NetzΚάτοχος: T-Mobile Deutschland GmbHΗμερομηνία Έκδοσης: 6/7/1990Μπάντα Συχνοτήτων: 890 – 960 MΗzΥποχρεώσεις: κάλυψη του 75% του πληθυσμούΙσχύς μέχρι: 31/12/2009
D2-NetzΚάτοχος: Vodafone D2 GmbHΗμερομηνία Έκδοσης: 6/7/1991Μπάντα Συχνοτήτων: 890 – 960 MΗzΥποχρεώσεις: 94% κάλυψη του πληθυσμού στα παλιά ομόσπονδα κρατίδια και 90% στα νέα κρατίδια μέχρι τις 31/12/1994Ισχύς μέχρι: 31/12/2009
Ε1-NetzΚάτοχος: T E-Plus Mobilfunk GmbH & Co. KGΗμερομηνία Έκδοσης: 4/5/1993Μπάντα Συχνοτήτων: 1710 – 1880 MΗzΥποχρεώσεις: κάλυψη του 88% του πληθυσμού μέχρι τις 31/12/1995 στα νέα ομόσπονδα κρατίδια και 98% κάλυψη του πληθυσμού μέχρι τις 31/12/1997 σε όλα τα κρατίδιαΙσχύς μέχρι: 31/12/2012
Ε2-NetzΚάτοχος: O2 (Germany) GmbH & Co OHGΗμερομηνία Έκδοσης: 15/5/1997Μπάντα Συχνοτήτων: 1710 – 1880 MΗzΥποχρεώσεις: 75% κάλυψη του πληθυσμού μέχρι τις 31/12/2001Ισχύς μέχρι: 31/12/2016
103
104
Βιβλιογραφία
[1] “Η Ψηφιακοποίηση των Ελληνικών Τηλεπικοινωνιών 1978-1998”, Κυριάκος Εμμ. Κιουλάφας, Σάμος 1999
[2] “Τηλεπικοινωνίες και Δίκτυα Υπολογιστών”, Άρης Αλεξόπουλος, Γιώργος Λαγογιάννης, Πέμπτη Έκδοση
[3] “Ο τομέας των Τηλεπικοινωνιών στην Ελλάδα - Προβλήματα και Προοπτικές”, Κυριάκος Εμμ. Κιουλάφας, Ίδρυμα Οικονομικών και Βιομηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ), Αθήνα 1994
105
Αναφορές – Άρθρα
[Άρθρο. 1] “Ανάγκη Δημιουργίας Ενιαίου Φορέα Παραγωγής Τηλεπικοινωνιακού Υλικού και Παροχής Τηλεπικοινωνιακών Υπηρεσιών”, Κ. Εμμ. Κιουλάφας άρθρο στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, Φεβρουάριος 2002
[ΆΡΘΡΟ. 2] “Ποιοτική και ποσοτική ανάλυση της αναμενόμενης ανάπτυξης των τηλεπικοινωνιακών υπηρεσιών στην Ελλάδα”, Μελέτη ΕΕΤΤ, Α. Ατλάσης, Α. Ζάκας, Φ. Λαζαράκης, Μ. Λάμπρου, Ζ. Λιούπας, Ι. Ρουσάκη, Ε. Πρωτονοτάριος, Οκτώβριος 1999
[ΆΡΘΡΟ. 3] Autorite de Regulation des Telecommunication, République Française, Annual Report 1997
[ΆΡΘΡΟ. 4] “Deregulation and the welfare of the less well off”, International Journal of Social Economics, J. W. Nevile
[ΆΡΘΡΟ. 5] “France Telecom, British Telecom and Deutsche Telekom’s strategies since deregulation”, May 2000, Renata Andrade, Lauren Flashner, Eileen Pun
[ΆΡΘΡΟ. 6] “Comparison of Telecommunication Between the US and Germany”, Economics of Regulation 1998, David Loomis, Eylem Yildirim
[ΆΡΘΡΟ. 7] “2001, έτος ορόσημο για τις τηλεπικοινωνίες”, ΕΕΤΤ Μάιος 2002, Εμμ. Γιακουμάκης
[ΆΡΘΡΟ. 8] “Telecom Deregulation and the Economy: The impact on jobs, investment and growth”, Jan. 2003, J. A. Eisenach, T. M. Lenard
[ΆΡΘΡΟ. 9] “The political economy of deregulation”, Feb. 2003, A. Alesina, F. Giavazzi
[ΆΡΘΡΟ. 10] “Regulation and the development of electronic communications in Europe”, Feb. 2002, Jordi Gual
[ΆΡΘΡΟ. 11] “Telecom Deregualtion fails to lower rates”, Article in InfoWorld, Dec 1999, Elizabeth de Bony
[ΆΡΘΡΟ. 12] OECD Observer, The Brave New World Of Telecommunication, Dec- Jan 1990
[ΆΡΘΡΟ. 13] Eurostat, “ Telecommunication Indicators In The Eurostat Area 2001”
[Άρθρο. 14] “Phone Dinosaurs face extinction as telecompetitors march on”, Mail on Sunday (London) May 9, 1993.
[Άρθρο. 15] “Wrong number/implications of The British Telecom flotation”, The Guardian (London), December 6, 1984.
[Άρθρο. 16] “1992 will hit UK telecom makers”, Financial Times (London, UK), April 11, 1988.
[Άρθρο. 17] “Telecom Deregulation in Europe”, Feb 1998, Article in Ps-Consultants, UK
[Άρθρο. 18] DEUTSCHE TELECOM, 1997 financial year
[Άρθρο. 19] DEUTSCHE TELECOM, 1998 financial year
[Άρθρο. 20] Sector Analysis, “German Telecommunication Market”, October 6, 1998
[Άρθρο. 21] Andrew Adonis in the Financial Times for 15 June 1994 “Monopoly and Competition in British Telecommunications”
106
[Άρθρο. 22] Economic Performance in European Telecommunications, 1978-1998: a comparative study.
[Άρθρο. 23] “Υπολείπεται η Ελλάδα στις δαπάνες για την τεχνολογία”, Άρθρο Μάρτιος 2003, Διηνεκής
[Άρθρο. 24] “Τηλεπικοινωνίες: τα μυστικά όπλα. Παγίδες και αγκάθια για παλιούς και νέους επενδυτές, Άρθρο στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, Μάρτιος 1997, Κ.Τσαούσης
[Άρθρο. 25] “Ανταγωνισμός και διεκδικησιμότητα”, Άρθρο στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, Μάρτιος 1997, Γ.Κ.Μπήτρος
[Άρθρο. 26] “Το αύριο των τηλεπικοινωνιών”, Άρθρο στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, Οκτώβριος 1996, Θ. Σπίνουλας
[Άρθρο. 27] “Επικοινωνίες και Μονοπώλια”, Άρθρο στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, Απρίλιος 1998, Κ.Χ. Αργυρόπουλος
[Άρθρο. 28] “Ραγδαίες οι εξελίξεις στην τηλεπικοινωνιακή αγορά”, Συνέντευξη στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, Ιούλιος 2001, Εμμ. Γιακουμάκης
[Άρθρο. 29] “Η απελευθερωμένη τηλεφωνία δημιουργεί νέες θέσεις εργασίας”, Δ. Ευαγγελοδήμος Άρθρο στην εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, Νοέμβριος 2002
107
Αναφορές – Παγκόσμιος Ιστός
[I] http://www.eet t .gr
[II] http :// www . ote . gr
[III] http://europa.eu.int/comm/eurostat/
[IV] http://www.eudatashop.gov.uk/about.asp
[V] http://tovima.dolnet.gr
[VI] http://www.enet.gr/
[VII] http://www.alts.org
[VIII] http://www.analysys.com
[IX] http :// www . ofcom . com.uk
[X] http://www.bt.uk
[XI] http://www.cosmote.gr
[XII] http://www.telestet.gr
[XIII] http://www.vodafone.gr
[XIV] http://www.telekom3.de
[XV] http://www.francetelecom.com/fr
[XVI] http:// www.att.com
[XVII] http://www.etsi.fr
[XVIII] http://www.itu.org
[XIX] http://www.yme.gr
[XX] http://art-telecom.fr
[XXI] http://regtp.de
[XXII] http:// www.oecd.org
[XXIII] http://www.itu.int
108
109
