1

MUÏC LUÏC Trang TRANG PHUÏ BÌA LÔØI CAM ÑOAN MUÏC LUÏC 1 DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT 4 DANH MUÏC CAÙC BAÛNG 5 1/ LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI 7 2/ ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU 8 3/ MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI 8 4/ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU 9 4.1/ Phöông phaùp luaän 9 4.2/ Phöông phaùp 9 5/ YÙ NGHIAÕ THÖÏC TIEÃN CUÛA ÑEÀ TAØI 11

CHÖÔNG I NHÖÕNG VAÁN ÑEÀ LYÙ LUAÄN VEÀ LAÏM PHAÙT 13 1.1/CAÙC QUAN ÑIEÅM VEÀ LAÏM PHAÙT–ÑO LÖÔØNG LAÏM PHAÙT 13 1.1.1/ Caùc quan ñieåm veà laïm phaùt 13 1.1.2/ Ño löôøng laïm phaùt 13 1.2/ CAÙC LOAÏI LAÏM PHAÙT 14 1.2.1/ Laïm phaùt vöøa phaûi 14 1.2.2/ Laïm phi maõ 14 1.2.3/ Sieâu laïm phaùt 15 1.3/ NGUYEÂN NHAÂN GAÂY RA LAÏM PHAÙT 16 1.3.1/ Laïm phaùt caàu keùo 16 1.3.2/ Laïm phaùt chi phí ñaåy 18 1.4/ TAÙC ÑOÄNG CUÛA LAÏM PHAÙT 19 1.5/ CAÙC NHOÙM GIAÛI PHAÙP KIEÀM CHEÁ ÔÛ CAÙC NÖÔÙC 21

2

1.5.1/ Nhoùm giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo toång caàu 22 1.5.2/ Nhoùm giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo cung 22

CHÖÔNG II LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TRONG NHÖÕNG NAÊM VÖØA QUA 24 2.1/ KHAÙI QUAÙT TÌNH HÌNH LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TÖØ NAÊM 1976 ÑEÁN 2006 24 2.1.1/ Khaùi quaùt tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam töø 1976 ñeán 1995 24 2.1.2/ Khaùi quaùt tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam giai ñoaïn 1996 ñeán 2000 6 2.1.3/ Tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam giai ñoaïn 2001 ñeán 2006 27 2.2/ TAÙC ÑOÄNG CUÛA LAÏM PHAÙT TÔÙI CAÙC BIEÁN SOÁ KINH TEÁ VÓ MOÂ 30 2.2.1/ Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi taêng tröôûng kinh teá 31 2.2.2/ Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi tyû leä thaát nghieäp 33 2.2.3/ Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi caùn caân thanh toaùn 35 2.3/ NHÖÕNG NGUYEÂN NHAÂN CÔ BAÛN TAÙC ÑOÄNG TÔÙI LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM 37 2.3.1/ Xeùt treân goùc ñoä caàu keùo 37 2.3.2/ Xeùt treân goùc ñoä chi phí ñaåy 40 2.4/ ÑAÙNG GIAÙ CAÙC NGUYEÂN NHAÂN TAÙC ÑOÄNG ÑEÁN LAÏM PHAÙT NAÊM 2006 45 2.4.1/ Caùc yeáu toá laøm giaûm laïm phaùt 45 2.4.2/ caùc yeáu toá laøm taêng laïm phaùt 49

CHÖÔNG III

CAÙC GIAÛI PHAÙP ÑEÅ KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM 53

3.1/ MUÏC TIEÂU VAØ PHÖÔNG HÖÔÙNG TOÅNG QUAÙT 5 NAÊM 2006 – 2010 CUÛA VIEÄT NAM 53 3.2/ ÑO LÖÔØNG LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TRONG ÑIEÀU KIEÄN HIEÄN NAY 54 3.2.1/ Caùch tính laïm phaùt hieän nay 54 3.2.2/ Ño löôøng laïm phaùt ôû Vieät nam baèng laïm phaùt cô baûn 56

3

3.2.3/ Xaùc ñònh laïi roå haøng hoaù 58 3.3/ CAÙC GIAÛI PHAÙP KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT GOÙP PHAÀN OÅN ÑÒNH VAØ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ VIEÄT NAM GIAI ÑOAÏN 2006 – 2010 58 3.3.1/ Chính phuû kieåm soaùt laïm phaùt 59 3.2.1.1 Choáng nhöõng haønh vi truïc lôïi 59 3.2.1.2Caûi caùch tieàn löông 61 3.2.1.3 Caûi caùch haønh chính 61 3.2.1.4 Xaây döïng moät quy cheá quaûn lyù giaù caû hôïp lyù 62 3.3.2/ Ngaân haøng nhaø nöôùc trong vieäc kieåm soaùt laïm phaùt 66 3.2.2.1 Ñieàu haønh chính saùch tieàn teä 66 3.2.2.2 Nhöõng vaán ñeà caàn phaûi coù söï phoái keát hôïp ñoàng boä 70 3.3.3/ Doanh nghieäp cuõng phaûi töï choáng laïm phaùt 73 3.3.3.1 Doanh nghieäp tieát kieäm, (caét giaûm) chi phí 73 3.3.3.2 Xaây döïng vaø hoaïch ñònh chieán löôïc phaùt trieån laâu daøi 74 3.3.3.3 Doanh nghieäp caàn söû duïng caùc coâng cuï phoøng choáng ruûi ro 75 KEÁT LUAÄN 76 PHUÏ LUÏC 77 - 91 TAØI LIEÄU THAM KHAÛO 92

4

DANH MUÏC CAÙC CHÖÕ VIEÁT TAÉT

ADB Ngaân haøng phaùt trieån Chaâu AÙ CPI Chæ soá giaù tieâu duøng CSTT Chính saùch tieàn teä DNNN Doanh nghieäp nhaø nöôùc DTBB Döõ tröõ baét buoäc ÑTNN Ñaàu tö nöôùc ngoaøi GDP Toång saûn phaåm quoác noäi NHNN Ngaân haøng nhaø nöôùc NHTM Ngaân haøng thöông maïi NHTÖ Ngaân haøng trung öông NSNN Ngaân saùch nhaø nöôùc OTC Thò tröôøng phi taäp trung TCTD Toå chöùc tín duïng TNQD Thu nhaäp quoác daân VND Ñoàng Vieät Nam XDCB Xaây döïng cô baûn XNK Xuaát nhaäp khaåu UBND Uyû ban nhaân daân USD Ñoâla Mó WFE Dieãn ñaøn kinh teá theá giôùi WTO Toå chöùc thöông maïi theá giôùi M Soá löôïng tieàn teä ICOR Tyû leä thu nhaäp taêng theâm treân ñaàu tö EC Khoái tieàn teä chung Chaâu aâu LTTP Löông thöïc thöïc phaåm

5

DANH MUÏC CAÙC BAÛNG

Baûng 2.1 Chæ soá giaù baùn leû giai ñoaïn 1976 – 1980 Trang 23 Baûng 2.2 Möùc taêng GDP vaø TNQD thôøi kyø 1977 – 1980 Trang 23 Baûng 2.3 Chæ soá giaù baùn leû giai ñoaïn 1981 – 1988 Trang 23 Baûng 2.4 Toác ñoä taêng giaù giai ñoaYïn 1989 – 1995 Trang 24 Baûng 2.5 Toác ñoä taêng giaù giai ñoaïn 1996 – 2000 Trang 25 Baûng 2.6 Voán ñaàu tö phaùt trieån phaân theo thaønh phaàn kinh teá:

so saùnh qua hai naêm 2001 naêm 2002 Trang 25 Baûng 2.7 Toång möùc baøn leû haøng hoaù vaø dòch vuï tieâu duøng giai ñoaïn

1996 – 2002 Trang 26 Baûng 2.8 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc quí giai ñoaïn 1996 – 2006

Trang 27 Baûng 2.9 Tình hình thöïc hieän moät soá chæ tieâu kinh teá – xaõ hoäi chuû yeáu

naêm 2004 Trang 27 Baûng 2.10 Tình hình thöïc hieän moät soá chæ tieâu kinh teá-xaõ hoäi chuû yeáu

naêm 2006 Trang 28 Baûng 2.11 Chæ soá giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2006 Trang 28 Baûng 2.12 Laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá giai ñoaïn

1996-2000 Trang 29 Baûng 2.13 Tyû leä laïm phaùt trung bình caùc giai ñoaïn Trang 31 Baûng 2.14 Laïm phaùt, thaát nghieäp giai ñoaïn 1996-2006 Trang 32 Baûng 2.15 Laïm phaùt vaø caùn caân thöông maïi Vieät Nam giai ñoaïn 1996-

2006 Trang 34 Baûng 2.16 Moät soá chæ soá xeáp haïng cuûa Vieät Nam theo ñaùnh giaù cuûa WFE

so vôùi moät vaøi nöôùc trong khu vöïc(tính treân 104 quoác gia ñöôïc khaûo saùt) Trang 37

Baûng 2.17 Toác ñoä huy ñoäng voán vaø cho vay giai ñoaïn 2002-2006 Trang 39

Baûng 2.19 Dieãn bieán laïm phaùt töø naêm 2003-2006 Trang 43 Baûng 2.20 Dieãn bieán giaù moät soá maët haøng treân theá giôùi,

2003-2006 Trang 44 Baûng 2.21 Dieãn bieán giaù caû moät soá maët haøng cuûa Vieät Nam,

2004-2006 Trang 44

6

Baûng 2.22 Ñieàu chænh thueá moät soá maët haøng, 2005-2006 Trang 44 Baûng 2.23 Ñieàu haønh CSTT cuûa NHNN 205-2006 Trang 46 Baûng 3.1 Quyeàn soá giaù tieâu duøng naêm 2000 Trang 51 Baûng 3.2 Laõi suaát ngaân haøng naøo cao nhaát Trang67 Baûng PL1 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùcthaùng trong naêm 2001

Trang75 Baûng PL2 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2002

Trang76 Baûng PL3 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2003

Trang77 Baûng PL4 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2004

Trang78 Baûng PL5 Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong 6 thaùng ñaàu

naêm 2005 Trang79 Baûng PL6 Tyû leä laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá Vieät Nam töø 1986 ñeán

2006 Trang80 Baûng PL7 Keát quûa phaân tích hoài quy giöõa laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh

teá theo phöông phaùp bình phöông nhoû nhaát Trang 82 Baûng PL8 Keát quûa phaân tích hoài quy giöõa laïm phaùt vaø tyû leä thaát nghieäp

theo phöông phaùp bình phöông nhoû nhaát Trang 83 Baûng PL9 Keát quûa phaân tích hoài quy giöõa laïm phaùt vaø tyû leä söû duïng thôøi

gian lao ñoäng ôû noâng thoân theo phöông phaùp bình phöông nhoû nhaát Trang 84

BaûngPL10 Nhöõng ñòa chæ thaát thoaùt, laõng phí Trang 85 BaûngPL11 Toác ñoä tang giaù tieâu duøng, giaù löông thöïc thöïc phaåm töø 1990-

2006 Trang 88 BaûngPL12 Xaùc ñònh laïm phaùt cô baûn baèng phöông phaùp ñieàu chænh trung

bình Trang 89

7

MỞ ĐẦU 1/ LYÙ DO CHOÏN ÑEÀ TAØI

Theo quan ñieåm cuûa caùc nhaø kinh teá hoïc hieän ñaïi thì laïm phaùt laø moät caên beänh kinh nieân cuûa moïi neàn kinh teá haøng hoaù – tieàn teä; noù khoâng coù baûn chaát giai caáp maø chæ coù baûn chaát kinh teá. Noù coù tính thöôøng tröïc, neáu khoâng thöôøng xuyeân kieåm soaùt, khoâng coù nhöõng giaûi phaùp choáng laïm phaùt thöôøng tröïc, ñoàng boä vaø höõu hieäu thì laïm phaùt coù theå xaûy ra ôû baát cöù neàn kinh teá haøng hoaù naøo vôùi baát kyø cheá ñoä xaõ hoäi naøo. Caùc nhaø kinh teá naøy cho raèng bieåu hieän cuûa laïm phaùt laø: khi möùc chung cuûa giaù caû haøng hoaù vaø chi phí saûn xuaát ñoàng thôøi taêng leân moät caùch phoå bieán trong moät khoaûng thôøi gian ñuû daøi ñeå nhaän roõ xu höôùng naøy1. Taùc giaû hoaøn toaøn ñoàng tình vôùi quan ñieåm naøy.

Coù theå noùi laïm phaùt luoân laø moät vaán ñeà laøm ñau ñaàu caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch kinh teá, vaø nhaát laø trong tình hình hieän nay, Vieät Nam ñaõ trôû thaønh thaønh vieân thöù 150 cuûa Toå chöùc Thöông maïi Theá giôùi( WTO) thì vaán ñeà naøy laïi caøng ñöôïc caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch quan taâm nhieàu hôn. Trong naêm 2004, chæ soá giaù tieâu duøng cuûa nöôùc ta taêng 9,5 %, coù ngöôøi noùi chuùng ta leân côn soát laïm phaùt vaø coù ngöôøi noùi chuùng ta chöa laïm phaùt maëc duø chæ soá giaù naøy ñaõ taêng vöôït quaù ngöôõng muïc tieâu ñeà ra ban ñaàu (4- 5%), ñeán 2005 thì chæ soá giaù tieâu duøng laïi ñöôïc khoáng cheá chæ coøn 8,4% baèng vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá, naêm 2006 chæ soá giaù tieâu duøng ñöôïc khoáng cheá ôû möùc 6,6% thaáp hôn 1,6% so vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá. Dieãn bieán tình hình thay ñoåi cuûa chæ soá giaù tieâu duøng nöôùc ta ñaõ laøm cho caùc nhaø hoaïch ñònh, nhaø nghieân cöùu phaûi toán nhieàu coâng söùc ñeå khoáng cheá noù.

Vaäy neàn kinh teá nöôùc ta trong naêm 2004, 2005, 2006 vaø nhöõng naêm tröôùc ñoù coù laïm phaùt hay khoâng, vaø neáu coù laø bao nhieâu, laø cao hay thaáp, möùc laïm phaùt ñoù coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñeán neàn kinh teá, nhöõng nguyeân nhaân naøo gaây ra laïm phaùt ôû nöôùc ta, laø nhöõng vaán ñeà caàn phaûi laøm saùng toû, ñeå treân cô sôû ñoù ñeà xuaát nhöõng giaûi phaùp thích hôïp ñeå kieåm soaùt laïm phaùt goùp phaàn thöïc hieän thaéng lôïi chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi 10 naêm 2001 – 2010 maø Ñaïi hoäi IX cuûa Ñaûng ñaõ ñeà ra.

8

Laïm phaùt laø moät vaán ñeà phöùc taïp, coù lieân quan ñeán nhieàu lónh vöïc, nhöng vôùi mong muoán baèng nhöõng kieán thöùc ñaõ hoïc ñöôïc ñeå ñöa ra nhöõng giaûi phaùp, maëc duø coù nhöõng giaûi phaùp môùi chæ döøng laïi ôû nhöõng yù töôûng, 1Website cuûa NHNN nhöng ñaây cuõng laø nhöõng giaûi phaùp nhaèm kieåm soaùt laïm phaùt ñöôïc toát hôn vaø goùp phaàn vaøo muïc tieâu neâu treân neân taùc giaû quyeát ñònh choïn giaûi phaùp ñeå kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam laøm ñeà taøi luaän vaên toát nghieäp cao hoïc kinh teá. 2/ ÑOÁI TÖÔÏNG NGHIEÂN CÖÙU

Xuaát phaùt töø lyù do treân, ñeà taøi ñi vaøo nghieân cöùu nhöõng vaán ñeà sau :

Thöù nhaát: Laøm roõ nhöõng quan ñieåm, lyù luaän veà laïm phaùt, töø ñoù xem nhöõng quan ñieåm naøo ñöôïc vaän duïng phoå bieán vaø phuø hôïp vôùi neàn kinh teá Vieät Nam.

Thöù hai: Khaùi quaùt laïi tình hình laïm phaùt cuûa Vieät Nam töø sau khi thoáng nhaát(1976) ñeán nay (2006), ñaëc bieät laø giai ñoaïn 2001 – 2006.

Thöù ba: Chæ ra ñöôïc aûnh höôûng cuûa laïm phaùt tôùi 3 bieán soá kinh teá vó moâ quan troïng coøn laïi trong töù giaùc kinh teá, ñoù laø : Taêng tröôûng kinh teá, tyû leä thaát nghieäp vaø caùn caân thanh toaùn (ñoái vôùi caùc bieán soá khaùc maø laïm phaùt coù moái quan heä maät thieát nhö laõi suaát, tyû giaù hoái ñoaùi … trong phaïm vi luaän vaên chöa ñi vaøo nghieân cöùu). Ñoàng thôøi, böôùc ñaàu xem xeùt moái quan heä hoài quy giöõa laïm phaùt vôùi 3 bieán soá treân vaø ñi tìm moät ngöôõng laïm phaùt maø ôû ñoù khi laïm phaùt vöôït qua thì coù aûnh höôûng khoâng toát tôùi taêng tröôûng kinh teá.

Thöù tö: Treân cô sôû dieãn bieán tình hình laïm phaùt thöïc teá ruùt ra ñöôïc nhöõng nguyeân nhaân cô baûn taùc ñoäng tôùi laïm phaùt ôû nöôùc ta nhaèm ñeà xuaát caùc giaûi phaùp kieåm soaùt laïm phaùt. Ngoaøi nhöõng nguyeân nhaân cô baûn ñöôïc phaân tích trong baøi, luaän vaên cuõng böôùc ñaàu heä thoáng nguyeân nhaân gaây ra laïm phaùt ôû nöôùc ta theo nhieàu höôùng khaùc nhau.

Thöù naêm: Xem xeùt laïi caùch ño löôøng laïm phaùt ôû nöôùc ta hieän nay, töø ñoù ruùt ra nhöõng haïn cheá ñeå ñeà xuaát moät caùch ño löôøng toát hôn.

9

Thöù saùu: Ñeà xuaát caùc giaûi phaùp nhaèm kieåm soaùt laïm phaùt ñeå oån ñònh kinh teá vó moâ giai ñoaïn 2007 – 2010, goùp phaàn thöïc hieän thaéng lôïi chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ goäi 10 naêm 2001 – 2010. 3/ MUÏC TIEÂU NGHIEÂN CÖÙU CUÛA ÑEÀ TAØI :

Ñeå giaûi quyeát nhöõng vaán ñeà ñaët ra ôû treân, luaän vaên caàn traû lôøi ñöôïc nhöõng caâu hoûi sau:

Moät laø: Neàn kinh teá Vieät Nam coù bò laïm phaùt hay khoâng ? Trong ñoù taäp trung vaøo traû lôøi cho giai ñoaïn 2001 – 2006, noåi leân laø naêm 2004, maø cho ñeán nay vaãn coøn hai luoàng yù kieán traùi ngöôïc nhau.

Hai laø: Laïm phaùt coù aûnh höôûng nhö theá naøo ñoái vôùi taêng tröôûng kinh teá? Tyû leä thaát nghieäp vaø caùn caân thanh toaùn? Phöông trình hoài quy xaùc ñònh möùc ñoä töông quan giöõa laïm phaùt vôùi caùc nhaân toá treân nhö theá naøo ?

Bøa laø: Coù toàn taïi moät ngöôõng laïm phaùt ôû nöôùc ta hay khoâng? Neáu coù thì ngöôõng ñoù laø bao nhieâu ? Boán laø: Nhöõng nguyeân nhaân chuû yeáu naøo gaây ra laïm phaùt ôû Vieät Nam thôøi gian qua ?

Naêm laø: Caùch tính laïm phaùt ôû Vieät nam hieän nay coù phuø hôïp vôùi ñieàu kieän kinh teá – xaõ hoäi ôû nöôùc ta nöõa hay khoâng ? Neáu khoâng thì neân choïn caùch tính naøo khaùc (böôùc ñaàu ñoái chieáu vôùi caùch tính laïm phaùt cuûa moät soá nöôùc treân theá giôùi). Neáu coøn phuø hôïp thì coù phaûi ñieàu chænh gì khoâng ?

Saùu laø: Laïm phaùt ôû Vieät Nam coù chòu aûnh höôûng bôùi nhöõng bieán ñoäng kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi hay khoâng ?

4/ PHÖÔNG PHAÙP NGHIEÂN CÖÙU :

4.1/ Phöông phaùp luaän : Do vaán ñeà laïm phaùt coù lieân quan maät thieát ñeán nhieàu vaán ñeà khaùc

nhö tyû giaù, laõi suaát, taêng tröôûng kinh teá, thaát nghieäp, caùn caân thanh toaùn … thuoäc nhieàu lónh vöïc khaùc nhau nhö taøi chính Nhaø nöôùc, tín duïng ngaân haøng … neân khi nghieân cöùu laïm phaùt phaûi ñaët trong moái quan heä töông hoã qua laïi giöõa caùc yeáu toá treân, giöõa caùc lónh vöïc treân. Do vaäy, phöông phaùp luaän chuû ñaïo cuûa luaän vaên laø vaän duïng pheùp duy vaät bieän chöùng.

Tuy nhieân, trong phaïm vi moät luaän vaên, ñeå ñôn giaûn vaán ñeà nghieân cöùu, luaän vaên chæ ñi vaøo nghieân cöùu söï taùc ñoäng cuûa laïm phaùt leân

10

caùc yeáu toá khaùc hoaëc taùc ñoäng cuûa caùc nhaân toá ñeán laïm phaùt, töùc laø nghieân cöùu söï taùc ñoäng moät chieàu vaø trong khi nghieân cöùu yeáu toá naøo thì caùc yeáu toá khaùc ñöôïc giaû ñònh laø khoâng ñoåi .

Tuy nhieân, vaän duïng phöông phaùp nghieân cöùu nhö theá naøo ñi nöõa thì cuõng khoâng theå xa rôøi, thoaùt ly khoûi thöïc tieãn. Do vaäy, phaûi caên cöù vaøo tình hình thöïc tieãn kinh teá - xaõ hoäi vaø höôùng phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi Vieät Nam. Do vaäy, phöông phaùp luaän cuûa luaän vaên laø keát hôïp lyù luaän vaø thöïc teá.

4.2/ Phöông phaùp: Treân cô sôû caùc phöông phaùp luaän chuû ñaïo, tröôùc tieân luaän vaên ñi

vaøo thu thaäp caùc soá lieäu veà laïm phaùt, taêng tröôûng kinh teá ...vaø caùc soá lieäu caàn thieát khaùc cho nghieân cöùu. Do vaäy, phöông phaùp nghieân cöùu cuûa luaän vaên laø phöông phaùp nghieân cöùu taïi baøn, phöông phaùp thoáng keâ, söu taàm caùc soá lieäu ñöôïc phoå bieán treân caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng, ñaëc bieät laø töø caùc boä, ban, ngaønh. Coâng vieäc naøy tieán haønh qua 2 böôùc nhö sau :

+ Thoáng keá caùc soá lieäu caàn thieát cho nghieân cöùu nhö tyû leä laïm phaùt, tyû leä thaát nghieäp, toác ñoä taêng tröôûng kinh teá … qua caùc naêm töø 1976 ñeán 2006.

+ Tuyø vaøo muïc ñích nghieân cöùu maø trích daãn soá lieäu theo töøng giai ñoaïn khaùc nhau.

Döïa treân soá lieäu thoáng keâ coù ñöôïc, luaän vaên söû duïng caùc phöông phaùp phaân tích, toång hôïp, hoài quy, ñeå xöû lyù vaø bieåu dieãn soá lieäu coù ñöôïc theo caùc noäi dung caàn thieát. Rieâng trong phöông phaùp hoài quy, taùc giaû choïn sai soá cho pheùp laø 5% (ñoä tin caäy ñaït 95% trong caùc phaân tích). Neáu phaân tích hoài quy cho keát quaû nhöng khoâng ñaûm baûo ñoä tin caäy thì keát luaän keát quaû hoài quy khoâng coù yù nghóa veà maët thoáng keâ. Cuõng trong phöông phaùp hoài quy, ñeå ñôn giaûn daõy soá phaân tích nhöng vaãn ñaûm baûo ñoä tin caäy, taùc giaû choïn soá lieäu trong voøng 11 naêm 1996 ñeán 2006 ñeå chaïy haøm hoài quy. Tuy nhieân, chuoãi soá lieäu coù theå môû roäng ra hoaëc thu heïp laïi trong töøng tình huoáng nghieân cöùu.

Ñeå coù theå thaáy ñöôïc vaán ñeà nghieân cöùu coù theå thay ñoåi nhö theá naøo qua thôøi gian, luaän vaên söû duïng phöông phaùp so saùnh – ñoái chieáu nhaèm xem xeùt vaán ñeà trong moái töông quan, so saùnh ñoái chieáu giöõa nhöõng thôøi kyø khaùc nhau.

11

Ngoaøi ra, ñeå moå xeû vaán ñeà nghieân cöùu moät caùch tyû mæ, luaän vaên söû duïng phöông phaùp nghieân cöùu lieân ngaønh : Xem xeùt, nghieân cöùu vaán ñeà döôùi nhieàu goùc ñoä, töø nhieàu ngaønh khaùc nhau.

Do baûn chaát nghieân cöùu khoa hoïc bao giôø cuõng coù tính keá thöøa, neân trong luaän vaên coù vaän duïng keát quaû nghieân cöùu cuûa moät soá chuyeân gia veà caùc vaán ñeà coù lieân quan.

Cuoái cuøng, moät phöông phaùp khaùc khoâng keùm phaàn quan troïng laø phöông phaùp chuyeân gia : Tìm hieåu vaán ñeà thoâng qua hình thöùc thu thaäp yù kieán cuûa nhöõng ngöôøi coù nhieàu kinh nghieäm (ñaëc bieät laø caùc thaày coâ giaûng vieân), am töôøng treân töøng lónh vöïc ñeå töø ñoù ruùt ra nhöõng keát luaän xaùc thöïc.

5/ YÙ NGHÓA THÖÏC TIEÃN CUÛA ÑEÀ TAØI :

Trong boái caûnh khu vöïc vaø theá giôùi coù nhieàu baát oån do chieán tranh, xung ñoät, thieân tai, ñaëc bieät laø naïn khuûng boá thì Vieät Nam trong nhöõng naêm gaàn ñaây ñöôïc xem laø ñieåm ñeán an toaøn nhaát, coù tình hình chính trò oån ñònh nhaát. Neáu nhö chuùng ta taïo ñöôïc moät söï oån ñònh nöõa veà maët kinh teá thì khaû naêng thu huùt ñaàu tö nöôùc ngoaøi laø raát lôùn, nhöng tröôùc heát laø taïo ñöôïc moät taâm lyù oån ñònh trong nöôùc, khuyeán khích moïi taàng lôùp daân cö an taâm laøm aên laâu daøi vì quoác teá daân sinh, töø ñoù goùp phaàn vaøo vieäc phaùt trieån kinh teá moät caùch oån ñònh, beàn vöõng.

Ñeå taïo ñöôïc moät söï oån ñònh veà kinh teá, caàn phaûi thöïc hieän nhieàu giaûi phaùp ñoàng boä treân moïi lónh vöïc cuûa ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi. Trong ñoù, moät trong nhöõng vaán ñeà quan troïng haøng ñaàu ñaët ra laø phaûi oån ñònh neàn taøi chính tieàn teä cuûa quoác gia maø ñaëc bieät laø vaán ñeà kieåm soaùt laïm phaùt, oån ñònh giaù caû tieàn teä ñeå taêng tröôûng oån ñònh, beàn vöõng vaø coù hieäu quaû.

Vieät Nam ñaõ chính thöùc laø thaønh vieân thöù 150 cuûa WTO( toå chuùc thöông maïi quoác teá). Nhö vaäy, sau khu vöïc maäu dòch töï do Ñoâng nam AÙ (AETA), hieäp ñònh thöông maïi Vieät – Myõ (BTA) roài ñeán WTO, ñeán hoäi nghò laõnh ñaïo kinh teá APEC laàn thöù 14 toå chöùc taïi Vieät Nam ñaõ thaønh coâng toát ñeïp, kheùp laïi Naêm APEC Vieät Nam 2006 ñaày soâi ñoäng, vôùi nhöõng thaønh quûa ñaùng töï haøo. Giôùi truyeàn thoâng quoác teá cho raèng, ñaây laø böôùc ñoät phaù caû veà ngoaïi giao vaø kinh teá cuûa Vieät Nam, goùp phaàn quan troïng vaøo vieäc quaûng baù tôùi coäng ñoàng quoác teá veà hình aûnh moät ñaát nöôùc Vieät Nam naêng ñoäng, thaân thieän vaø ñang phaùt trieån maïnh meõ. Nhö vaäy möùc ñoä hoøa nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi cuûa nöôùc ta roäng hôn bao giôø heát, maø

12

nhö theá thì neàn kinh teá cuûa nöôùc ta cuõng phaûi gaùnh chòu nhöõng taùc ñoäng cuûa kinh teá khu vöïc vaø theá giôùi ôû moät möùc ñoä cao hôn bao giôø heát. Chæ môùi coù söï leân xuoáng cuûa giaù daàu, giaù vaøng, giaù ñoâla Myõ… trong thôøi gian qua ñaõ khieán cho chæ soá giaù tieâu duøng cuûa nöôùc ta cuõng dao ñoäng theo. Coù nhieàu bieán soá kinh teá vó moâ caàn thieát phaûi dao ñoäng leân xuoáng nhö moät ñieän taâm ñoà. Nhö tyû giaù chaúng haïn, nhöng rieâng ñoái vôùi tyû leä laïm phaùt thì neáu noù thöôøng xuyeân thay ñoåi vaø dao ñoäng ôû bieân ñoä lôùn, töùc laø moïi maët cuûa ñôøi soáng kinh teá – xaõ hoäi ñeàu dao ñoäng theo, tính khoâng oån ñònh gia taêng, baát oån luoân laø maàm moùng cho moïi cuoäc khuûng hoaûng.

Do vaäy, ñeà taøi ñi vaøo nghieân cöùu laïm phaùt vôùi mong muoán naém vöõng hôn veà dieãn bieán tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam thôøi gian qua vaø nhöõng nhaân toá taùc ñoäng tôùi laïm phaùt ñeå töø ñoù kieåm soaùt laïm phaùt toát hôn, goùp phaàn taïo neân moät söï oån ñònh veà kinh teá, cuøng vôùi söï oån ñònh chính trò giuùp chuùng ta thöïc hieän thaéng lôïi caùc muïc tieâu maø Ñaûng vaø Nhaø nöôùc ñaët ra.

Vôùi nhöõng muïc ñích nhö treân, ñeà taøi mang yù nghóa thieát thöïc ñoái vôùi coâng cuoäc phaùt trieån kinh teá hieän nay.

Toaøn boä noäi dung cuûa ñeà taøi ñöôïc theå hieän trong 3 chöông :

Chöông I : LYÙ LUAÄN VEÀ LAÏM PHAÙT Chöông II: LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TRONG NHÖÕNG NAÊM QUA Chöông III : GIAÛI PHAÙP ÑEÅ KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM

13

CHÖÔNG I: LYÙ LUAÄN VEÀ LAÏM PHAÙT 1.1/ CAÙC QUAN ÑIEÅM VEÀ LAÏM PHAÙT – ÑO LÖÔØNG LAÏM PHAÙT 1.1.1/ Caùc quan ñieåm veà laïm phaùt Cho ñeán thôøi ñieåm naøy, nhieàu nhaø kinh teá hoïc ñaõ ñöa ra caùc khaùi nieäm veà laïm phaùt. Song, chuùng ta vaãn chöa ñöôïc thoáng nhaát hoaøn toaøn veà laïm phaùt. Coù ngöôøi tieáp caän laïm phaùt theo nhöõng nguyeân nhaân cuûa noù, coù ngöôøi tieáp caän laïm phaùt theo höôùng taäp trung vaøo nhöõng aûnh höôûng cuûa laïm phaùt. Coù theå keå ra moät soá quan ñieåm veà laïm phaùt raát khaùc nhau nhö sau1: Thöù nhaát: Laïm phaùt laø söï taêng leân lieân tuïc cuûa giaù caû. Theo quan ñieåm naøy thì khoâng keå giaù caû taêng leân do nguyeân nhaân naøo ñeàu laø laïm phaùt.

Thöù hai: Laïm phaùt laø vieäc phaùt haønh tieàn giaáy vöôït quaù möùc ñaûm baûo, vì vaäy gaây ra söï maát giaù cuûa tieàn giaáy laøm cho giaù caû haøng hoùa bò ñaåy leân cao. Thöù ba: Laïm phaùt laø söï maát caân ñoái nghieâm troïng giöõa tieàn vaø haøng trong neàn kinh teá, söï maát caân ñoái vôùi tieàn lôùn hôn haøng khieán cho giaù caû taêng leân ôû moïi luùc moïi nôi.

Nhö vaäy, duø khaùc nhau veà quan ñieåm nhìn nhaän, nhöng chuùng ta thaáy caùc quan ñieåm ñeàâu ñeà caäp ñeán moät khía caïnh ñoù laø sö taêng leân cuûa giaù caû laø moät trong nhöõng bieåu hieän cô baûn cuûa laïm phaùt. Do vaäy, hieän nay gaàn nhö caùc nhaø kinh teá khi xem laïm phaùt chuû yeáu thieân veà nhöõng bieåu hieän cuûa laïm phaùt, hoï xem laïm phaùt laø hieän töôïng möùc giaù caû chung taêng leân. Söï gia taêng naøy dieãn ra vôùi toác ñoä cao vaø keùo daøi.

1.1.2/ Ño löôøng laïm phaùt Hieän nay, coù nhieàu phöông phaùp vaø moâ hình duøng ñeå tính laïm phaùt

cô baûn nhö : - Phöông phaùp loaïi tröø (Exclusion method) - Phöông phaùp ñieàu chænh trung bình vaø phöông phaùp quyeàn soá

ñieåm giöõa. - Moâ hình caáu truùc VAR (Vector Autoregresion).

- Moâ hình tham soá cho vieäc döï ñoaùn laïm phaùt cô baûn vaø dieãn dòch 1Lyù thuyeát taøi chính – tieàn teä naêm 1999. TS . Nguyeãn Ñöùc Thanh quy trình laïm phaùt.

14

- Moâ hình tham soá cuûa quy trình laïm phaùt. Moãi phöông phaùp, moâ hình coù nhöõng öu ñieåm, nhöôïc ñieåm rieâng

vaø khoù khaên rieâng. Trong ñoù, phöông phaùp ñieàu chænh trung bình ñöôïc coâng nhaän roäng raõi vaø deã aùp duïng(phuï luïc 12: xaùc ñònh laïm phaùt cô baûn baèng phöông phaùp ñieàu chænh trung bình). Muoán söû duïng phöông phaùp naøy tröôùc heát caàn thu thaäp thoâng tin veà söï thay ñoåi giaù caû haøng thaùng cuûa töøng maët haøng coù trong roå haøng hoùa. Ñeå coù ñöôïc thoâng tin naøy, hieän nay ôû Vieät Nam chæ coù Toång cuïc thoáng keá môùi naém ñöôïc. Do vaäy, trong thôøi gian tôùi Toång cuïc thoáng keâ vaø NHNN caàn thu thaäp thoâng tin ñeå tính laïm phaùt cô baûn theo phöông phaùp ñieàu chænh trung bình hoaëc nghieân cöùu söû duïng phöông phaùp hoaëc moâ hình thích hôïp ñeå tính laïm phaùt cô baûn.

1.2/ CAÙC LOAÏI LAÏM PHAÙT Caên cöù vaøo toác ñoä laïm phaùt, laïm phaùt ñöôïc chia thaønh 3 loaïi nhö

sau : - Laïm phaùt vöøa phaûi. - Laïm phaùt phi maõ. - Sieâu laïm phaùt.

1.2.1/ Laïm phaùt vöøa phaûi (Reasonable Inflation) Laïm phaùt vöøa phaûi laø laïm phaùt ôû möùc 1 con soá nguyeân (tyû leä taêng

giaù caû haøng hoùa trong khoaûng 10% trôû laïi). ÔÛ möùc ñoä laïm phaùt vöøa phaûi, giaù caû taêng chaäm dao ñoäng xung quanh möùc taêng tieàn löông. Trong ñieàu kieän nhö theá, giaù trò tieàn teä khoâng bieán ñoäng nhieàu, taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho kinh teá phaùt trieån.

Khi giaù caû taêng vöôït ra khoûi möùc ñoä hôïp lyù treân, ngöôøi ta noùi laïm phaùt ñang böôùc vaøo giai ñoaïn taêng cao.

1.2.2/ Laïm phaùt phi maõ Laïm phaùt cao laø laïm phaùt ôû möùc ñoä 2 con soá (döôùi 100% naêm),

möùc ñoä taêng cuûa giaù caû haøng hoùa luùc naøy cuõng gioáng nhö ” Moät con ngöïa baát kham ñang tung voù ñeå chaïy”. Khi laïm phaùt phi maõ xaûy ra, saûn xuaát bò ñình treä, neàn taøi chính bò phaù hoaïi vaø neáu khoâng coù bieän phaùp thích hôïp ñeå “ghìm chaân chuù ngöïa” thì neàn kinh teá seõ deã daøng rôi vaøo tình traïng sieâu laïm phaùt.

1.2.3 Sieâu laïm phaùt (Hyperinflation) Sieâu laïm phaùt laø laïm phaùt xaûy ra ôû möùc ñoä lôùn hôn laïm phaùt phi

maõ. Sieâu laïm phaùt thöôøng xaûy ra do caùc bieán coá lôùn daãn ñeán ñaûo loän traät töï

15

xaõ hoäi nhö : Chieán tranh, khuûng hoaûng chính trò. Khi nhöõng bieán coá lôùn xaûy ra, söï thaâm thuït ngaân saùch khieán chính phuû phaûi phaùt haønh tieàn giaáy ñeå buø ñaép daãn ñeán sieâu laïm phaùt. Sieâu laïm phaùt coù söùc phaù huyû toaøn boä hoaït ñoäng kinh teá vaø neàn kinh teá bò suy thoaùi nghieâm troïng. Coù theå ví sieâu laïm phaùt nhö côn soùng thaàn trong kinh teá. Trong lòch söû tieàn teä theá giôùi, ngöôøi ta chia laïm phaùt ra thaønh 4 caáp ñoä khaùc nhau ñeå coù nhöõng giaûi phaùp choáng laïm phaùt thích öùng: Caùc caáp ñoä cuûa laïm phaùt goàm: laïm phaùt yø – Laø möùc ñoä laïm phaùt thaáp nhaát töø 0% ñeán khoâng quaù vaøi % - Caáp ñoä laïm phaùt naøy chuû yeáu phaûn aùnh tính khaùch quan tuyeät ñoái cuûa hieän töôïng löu thoâng haøng hoaù – tieàn teä trong ñieàu kieän cheá ñoä tieàn giaáy. Laïm phaùt naøy coù theå laëp ñi laëp laïi trong moät chuoãi thôøi gian daøi vaø neáu chæ coù noù, ngöôøi ta coù theå chuû ñoäng tính vaøo thaønh caùc chæ tieâu caân baèng trung hoaø cuûa neàn kinh teá – Ngöôøi ta chaáp nhaän vaø saün saøng chung soáng hoaø bình vôùi loaïi laïm phaùt ñöôïc ví nhö caên beänh kinh nieân naøy cuûa löu thoâng haøng hoaù vaø löu thoâng tieàn teä. Möùc ñoä cao hôn töø treân vaøi % ñeán möùc lôùn hôn khoâng nhieàu so vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá haøng naêm ñöôïc goïi laø laïm phaùt vöøa phaûi hay kieån soaùt laïm phaùt ñöôïc. Ñoái vôùi loaïi naøy thì tuyø theo chieán löôïc vaø chieán thuaät phaùt trieån kinh teá moãi thôøi kyø maø caùc Chính phuû coù theå chuû ñoäng ñònh höôùng möùc khoáng cheá treân cô sôû duy trì moät tyû leä laïm phaùt laø bao nhieâu ñeå gaén vôùi moät soá muïc tieâu kinh teá khaùc: Kích thích taêng tröôûng kinh teá, taêng cöôøng xuaát khaåu vaø giaûm tyû leä thaát nghieäp trong caùc naêm taøi khoaù nhaát ñònh. Tuy nhieân chæ coù theå chaáp nhaän coù laïm phaùt vöøa phaûi trong ñieàu kieän neàn kinh teá chöa ñaït tôùi trò giaù saûn löôïng tieàn naêng so vôùi ñieàu kieän hieän taïi – Khi maø nhieàu nhaân toá cuûa saûn xuaát vaãn coøn naèm trong tình traïng nguû yeân hoaëc chöa coù phöông aùn khaû thi ñeå phaùt huy caùc tieàm naêng ñoù. Laïm phaùt phi maõ laø caáp ñoä cao thöù 3 coù tyû leä laïm phaùt bình quaân/ naêm töø möùc trung bình cuûa 2 con soá ñeán ñænh cao cuûa 3 con soá. Ñaây laø tyû leä laïm phaùt vöôït ra ngoaøi khaû naêng kieåm soaùt cuûa NHTÖ. Caáp ñoä sieâu laïm phaùt laø hieän töôïng khuûng hoaûng kinh teá ñaõ ñeán möùc raát nghieâm troïng – Tyû leä laïm phaùt ñaõ leân ñeán treân 3 con soá – Thaäm chí ngöôøi ta khoâng theå ño laïm phaùt baèng soá % maø baèng soá laàn taêng giaù trong naêm. Ñieån hình laø ôû Ñöùc trong caùc naêm töø 1921 ñeán 1923 sau ñaïi chieán theá giôùi laàn thöù nhaát.

16

Nhö vaäy, coù theå phaân loaïi laïm phaùt theo nhieàu möùc ñoä khaùc nhau ñeå coù nhöõng bieän phaùp ñieàu kieåm soaùt thích hôïp. Song, bieän phaùp “phoøng choáng” hay “chöõa trò”cuõng coøn phaûi caên cöù vaøo nguyeân nhaân gaây “beänh”.

1.3/ NGUYEÂN NHAÂN GAÂY RA LAÏM PHAÙT Coù nhieàu nguyeân nhaân gaây ra laïm phaùt, song nguyeân nhaân tröïc tieáp

cuûa baát kyø cuoäc laïm phaùt naøo cuõng xuaát phaùt töø caùc lyù do ñaåy toång caàu taêng quaù möùc (laïm phaùt do caàu keùo) hoaëc toång cung giaûm do chi phí taêng leân (laïm phaùt chi phí ñaåy).

Nghieân cöùu hoïc thuyeát khoái löôïng tieàn teä cuûa Fisher, chuùng ta seõ thaáy roõ hôn baûn chaát cuûa vaán ñeà. Ñoái vôùi coâng thöùc khoái löôïng tieàn teä: MV = PY, trong ñoù M: cung tieàn teä, V: toác ñoä voøng quay, P: möùc giaù caû, Y: toång saûn phaåm( khoâng ñoåi trong ngaén haïn), PY ~ GNP danh nghiaõ. Hoïc thuyeát naøy cho raèng khi taêng löôïng tieàn cung öùng thì möùc giaù caû cuõng thaêng theo töông öùng( vì V vaø Y gaàn nhö khoâng ñoåi trong ngaén haïn).

Noäi dung hoïc thuyeát taäp trung luaän giaûi nhöõng yeáu toá hình thaønh giaù caû coù lieân quan tröïc tieáp ñeán: (i) quaù trình hình thaønh vaø phaùt trieån thò tröôøng tieâu duøng; (ii) cung haøng hoaù vaø dòch vuï; (iii) moái töông quan giöõa cung vaø caàu haøng hoaù; (iiii) giaù caû saûn xuaát. Taát caû caùc yeáu toá hình thaønh giaù caû ñöôïc xen xeùt nhö laø nguyeân nhaân taêng giaù. Veà caûm giaùc thì ai cuõng coù theå nhaän thaáy raèng giaù caû naêng löôïng, nguyeân lieäu…coù taùc ñoäng ñeán laïm phaùt. Nhöng söï taùc ñoäng naøy phaûi naèm trong moái lieân heä cuûa 4 yeáu toá neâu treân( thò tröôøng tieâu duøng, cung, moái töông quan giöõa cung caàu, giaù caû saûn xuaát).

Treân neàn taûng hoïc thuyeát veà giaù ñaõ hình thaønh hai luaän ñieåm veà laïm phaùt: laïm phaùt chi phí ñaåy vaø laïm phaùt caàu keùo. Nhaän bieát nguyeân nhaân naøo thì ngöôøi ta ñeà xuaát caùc giaûi phaùp thích hôïp ñeå kieåm soaùt laïm phaùt.

1.3.1/ Laïm phaùt caàu keùo ( Demand Pull Inflation) Laïm phaùt caàu keùo hay laïm phaùt nhu caàu laø laïm phaùt xaûy ra do

toång caàu taêng vöôït quaù möùc cung haøng hoùa cuûa xaõ hoäi, daãn ñeán aùp löïc laøm taêng giaù caû. Khi nghieân cöùu veà laïm phaùt, Bentet Hanxen1 ñaõ vieát “ Bôûi vì nhu caàu quaù möùc coù theå coi laø nguyeân nhaân cuûa laïm phaùt cho neân chuùng ta coù theå coâng nhaän raèng laïm phaùt, ñoù laø tình huoáng ôû ñoù toàn taïi quaù möùc roäng

17

khaép ñoái vôùi nhieàu maët haøng treân thò tröôøng”. Trong laïm phaùt caàu keùo, tieàn teä ñoàng thôøi coù 2 vai troø: vöøa laø neàn taûng, vöøa laø nguyeân nhaân cöïc.Trong laïm phaùt chi phí ñaåy tieàn teä cuõng laø cô sôû cuûa laïm phaùt nhöng ñoùng vai troø thuï ñoäng, nghiaõ laø tieàn teä seõ bò cuoán vaøo doøng xoaùy cuûa giaù caû saûn xuaát.

Vaäy, nguyeân nhaân naøo laøm cho toång caàu taêng leân? Coù theå chæ ra moät soá nguyeân nhaân cô baûn nhö sau :

- Chi tieâu cuûa Chính phuû taêng leân daãn ñeán soá löôïng tieàn teä M gia taêng, laøm cho möùc caàu veà haøng hoaù taêng.

- Thaâm huït ngaân saùch keùo daøi vaø ñöôïc ñaøi thoï baèng caùch vay möôïn ôû trong nöôùc, ngoaøi nöôùc hoaëc NHTÖ. NHTÖ öùng tröôùc cho NSNN töùc laø NHTÖ ñaõ phaùt haønh tieàn qua ngoõ chính phuû, vì vaäy khoái löôïng tieàn teä löu thoâng taêng. Vay nöôùc ngoaøi cuõng laøm khoái löôïng tieàn teä taêng. Vay trong nöôùc khi traû maø thu khoâng ñuû chi cuõng phaûi phaùt haønh vaø laøm cho khoái löôïng tieàn teä taêng.Khoái löôïng tieàn teä taêng laøm cho toång chi tieâu baèng tieàn taêng. - Chi tieâu duøng cuûa caùc hoä gia ñình taêng leân do möùc thu thaäp taêng hoaëc laõi suaát giaûm.

- Taâm lyù thích tieâu duøng hay tieát kieäm cuûa daân chuùng ñöa ñeán söï gia taêng toác ñoä löu thoâng tieàn teä. Neáu daân chuùng coù khuynh höôùng thích tieâu duøng, toác ñoä löu thoâng tieàn teä gia taêng.

- Ñaàu tö cuûa caùc doanh nghieäp taêng leân do döï ñoaùn veà trieån voïng phaùt trieån kinh teá trong nöôùc vaø caû ngoaøi nöôùc hay do laõi suaát giaûm.

- Do chính saùch tieàn teä môû roäng taïo ñieàu kieän cho caùc doanh nghieäp, ngöôøi daân deã tieáp caän nguoàn voán, coù theå vay deã daøng hôn, vay nhieàu hôn daãn ñeán nhu caàu chi tieâu nhieàu hôn.

- Caùc yeáu toá lieân quan ñeán nhu caàu nöôùc ngoaøi nhö : Tyû giaù hoái ñoaùi, möùc thu nhaäp cuûa cö daân nöôùc ngoaøi … laøm gia taêng nhu caàu haøng hoùa xuaát khaåu keùo theo toång caàu gia taêng.

Trong caùc phaân tích treân, toång caàu taêng gaây aùp löïc taêng giaù laøm xaûy ra tình traïng laïm phaùt trong ngaén haïn. Song, neáu neàn kinh teá chöa ñaït ñöôïc 1Nhaø kinh teá hoïc Thuïy Ñieån

18

möùc saûn löôïng tieàm naêng, thì vieäc taêng toång caàu trong tröôøng hôïp naøy trôû thaønh moät chính saùch laïm phaùt coù hieäu quaû ñeå thuùc ñaåy saûn xuaát xaõ hoäi laøm cho kinh teá taêng tröôûng, khi ñoù toång cung seõ taêng, saûn löôïng cuûa neàn kinh teá taêng leân.

Ngöôïc laïi vôùi laïm phaùt do nguyeân nhaân töø phía caàu laø laïm phaùt do nguyeân nhaân töø phía cung, goïi laø laïm phaùt chi phí ñaåy.

1.3.2/ Laïm phaùt chi phí ñaåy (Cost Push Inflation) Trong hoaøn caûnh saûn xuaát khoâng taêng hoaëc taêng ít trong khi chi phí

taêng leân (chi phí saûn xuaát taêng vöôït quaù möùc taêng cuûa naêng suaát lao ñoäng) thì seõ sinh ra laïm phaùt chi chí ñaåy. Chi phí saûn xuaát taêng leân taïo aùp löïc “ Ñaåy” giaù baùn saûn phaåm taêng leân hay coù theå laøm giaûm möùc cung öùng haøng hoaù cuûa xaõ hoäi, nhö vaäy trong tröôøng hôïp naøy laø do caùc yeáu toá saûn suaát vaø tieâu thuï haøng hoaù gaây ra.

Chi phí taêng leân coù theå xuaát phaùt töø nhöõng nguyeân nhaân sau : - Möùc taêng tieàn löông vöôït quaù möùc taêng naêng suaát lao ñoäng : Caùc

doanh nghieäp trong neàn kinh teá thò tröôøng thöôøng phaûi chòu raát nhieàu aùp löïc veà vaán ñeà löông tieàn. Trong ngaén haïn chi phí nhaân coâng oån ñònh do bò haïn cheá bôûi hôïp ñoàng lao ñoäng nhöng trong daøi haïn do aùp löïc cuûa coâng ñoaøn, do thueá thu nhaäp vaø caùc yeáu toá khaùc laøm cho nhaân vieân taïo söùc eùp naâng tieàn löông leân, khi löông taêng, giaù caû haøng hoaù seõ taêng. Quy trình naøy taùc ñoäng bôûi yeáu toá haønh chính, coù nghóa khi giaù caû taêng leân, caùc doanh nghieäp phaûi taêng giaù baùn ñeå ñaûm baûo lôïi nhuaän. Khi giaù caû haøng hoaù noùi chung vaø tieâu duøng noùi rieâng taêng leân thì ngöôøi lao ñoäng tìm moïi caùch ñeå taêng löông. Khi löông taêng, giaù caû laïi taêng. Ñeán löôït mình, caùc doanh nghieäp laïi taêng giaù baùn ñeå ñaûm baûo lôïi nhuaän. Adam Smit1 goïi söï vaän haønh cuûa cô cheá naøy laø ñöôøng xoaùy troân oác.

- Do giaù nhaäp khaåu taêng leân taùc ñoäng tröïc tieáp tôùi giaù caû trong nöôùc (neáu laø haøng tieâu duøng tröïc tieáp) hoaëc taùc ñoäng giaùn tieáp thoâng qua vieäc laøm taêng chi phí saûn xuaát (neáu laø ñaàu vaøo cuûa quaù trình saûn xuaát). Giaù haøng nhaäp khaåu taêng leân coù theå do laïm phaùt cuûa nöôùc ngoaøi cao laøm cho giaù nguyeân lieäu ôû nöôùc xuaát khaåu taêng, hay do ñoàng noäi teä bò maát giaù so vôùi ñoàng tieàn cuûa nhöõng nöôùc coù quan heä maäu dòch…

- Do thueá suaát taêng leân laøm aûnh höôûng tôùi möùc sinh lôøi cuûa caùc nhaø 1Nhaø kinh teá hoïc ngöôøi Scotland

19

ñaàu tö do vaäy ñaåy giaù caû taêng leân. Ñeå duy trì möùc sinh lôøi mong muoán, hoaëc caùc doanh nghieäp taêng tyû leä lôïi nhuaän baèng bieän phaùp taêng giaù baùn haøng hoaù seõ laøm cho giaù caû taêng, vieäc taêng giaù trong tröôøng hôïp naøy mang tính chaát haønh chính tích cöïc nhaèm duy trì lôïi nhuaän ôû möùc mong muoán. Vieäc naøy thöôøng xaûy ra trong ñieàu kieän ñoäc quyeàn. Moät soá nöôùc goïi laø “ laïm phaùt haønh chính”.

Nhö vaäy, moät laàn nöõa khi phaân tích veà laïm phaùt caàu keùo vaø laïm phaùt chi phí ñaåy ñeàu cho thaáy laïm phaùt xaûy ra seõ laøm cho giaù caû haøng hoaù taêng leân. Trong khi phaân tích veà caùc loaïi laïm phaùt, nguyeân nhaân cuûa laïm phaùt, caùc nhaø kinh teá thöøa nhaän raèng khoâng phaûi laïm phaùt luùc naøo cuõng gaây ra haäu quaû xaáu ñoái vôùi neàn kinh teá xaõ hoäi. Laïm phaùt taùc ñoäng tích cöïc hay tieâu cöïc ñeán neàn kinh teá phuï thuoäc vaøo möùc ñoä nghieâm troïng cuûa noù, song nhìn chung khi laïm phaùt cao xaûy ra noù thöôøng ñeå laïi, khoâng nhieàu thì ít , nhöõng haäu quaû cho neàn kinh teá . 1.4/ TAÙC ÑOÄNG CUÛA LAÏM PHAÙT Laïm phaùt coù theå taùc ñoäng tích cöïc laãn tieâu cöïc ñoái vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá thoâng qua nhieàu keânh khaùc nhau, vôùi möùc ñoä aûnh höôûng toång theå khaùc nhau ñaùng keå phuï thuoäc vaøo cô caáu theå cheá (caû nhaø nöôùc vaø tö nhaân) cuûa neàn kinh teá, phuï thuoäc vaøo khaû naêng thích nghi vôùi möùc laïm phaùt hieän haønh vaø khaû naêng döï baùo laïm phaùt. Laïm phaùt ñöôïc xem laø giuùp taêng tröôûng kinh teá thoâng qua vieäc khuyeán khích huy ñoäng voán vaø taêng tính linh hoaït giaù caû. Tyû leä laïm phaùt thaáp coù theå giuùp “boâi trôn” thò tröôøng haøng hoaù, lao ñoäng vaø taêng tính linh hoaït töông ñoái ñoái vôùi giaù caû. Neáu giaù caû keå caû tieàn löông vaø giaù caû cuûa caùc nhaân toá khaùc giaûm xuoáng vôùi tính linh hoaït thaáp vaø neáu caùc ngaønh saûn xuaát khaùc nhau coù möùc caàu vaø naêng suaát taêng khoâng ñoàng ñeàu thì giaù caû taêng nheï coù theå taïo ra moät möùc ñoä linh hoaït giaù caû töông ñoái lôùn caàn thieát cho vieäc phaân boå hieäu quûa caùc nguoàn löïc. Moät tyû leä laïm phaùt thaáp vaø oån ñònh seõ taïo ra moät trong nhöõng ñoäng löïc maïnh nhaát ñeå giuùp ñaït ñöôïc möùc taêng tröôûng oån ñònh.

Ngöôïc laïi khi laïm phaùt xaûy ra ngoaøi döï tính, noù taïo neân söï bieán ñoäng baát thöôøng veà giaù trò tieàn teä vaø laøm sai leäch toaøn boä thöôùc ño caùc quan heä giaù trò, aûnh höôûng ñeán moïi hoaït ñoäng kinh teá xaõ hoäi. Coù theå keå ra moät soá haäu quaû cuûa laïm phaùt nhö sau :

20

Moät laø: Laïm phaùt kìm haõm taêng tröôûng kinh teá, aûnh höôûng ñeán moïi lónh vöïc cuûa ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi.

Laïm phaùt laøm cho thu nhaäp thöïc cuûa ngöôøi lao ñoäng bò giaûm suùt, coù theå keùo theo caùc cuoäc ñình coâng ñoøi taêng löông vôùi qui moâ lôùn, daøi ngaøy laøm ngöøng treä söï taêng tröôûng kinh teá.

Laïm phaùt coøn laøm cho laõi suaát danh nghóa taêng leân bôûi tyû leä laïm phaùt döï tính taêng leân( laõi suaát thöïc = laõi suaát danh nghiaõ – tyû leä laïm phaùt), neáu laïm phaùt döï tính khoâng phuø hôïp vôùi laïm phaùt thöïc teá noù seõ laøm aûnh höôûng ñeán möùc laõi suaát thöïc. Keát quaû laø aûnh höôûng ñeán tieát kieäm vaø ñaàu tö, cuoái cuøng laø aûnh höôûng ñeán möùc taêng tröôûng kinh teá.

Trong lónh vöïc saûn xuaát kinh doanh, do laïm phaùt, giaù caû vaät tö haøng hoaù, nguyeân lieäu taêng, laøm cho khu vöïc saûn xuaát kinh doanh moãi ngaøy moät thu heïp, ngöôïv laïi dòch vuï, thöông maïi laïi phaùt trieån(buoân baùn coù lôïi hôn)daãn ñeán khuûng hoaûng kinh teá vaø traät töï kinh teá bò roái loaïn.

Trong lónh vöïc ñaàu tö, söï bieán ñoäng baát thöôøng cuûa laïm phaùt gaây khoù khaên cho vieäc xaùc ñònh möùc sinh lôïi chính xaùc cuûa caùc khoaûn ñaàu tö, khieán cho caùc nhaø ñaàu tö ngaàn ngaïi khi tieán haønh ñaàu tö, nhaát laø ñaàu tö vaøo caùc döï aùn daøi haïn, laøm aûnh höôûng ñeán söï taêng tröôûng kinh teá.

Trong lónh vöïc löu thoâng phaân phoái, giaù caû haøng hoaù taêng ñaõ gaây neân tình traïng ñaàu cô tích tröõ haøng hoaù vì theá laøm maát caân ñoái giaû taïo quan heä cung caàu laøm cho lónh vöïc löu thoâng bò roái loaïn.

Hai laø: Laïm phaùt laøm cho ñôøi soáng daân cö gaëp khoù khaên hôn. Khi laïm phaùt taêng leân, toång thu nhaäp danh nghóa taêng leân, giaù caû

haøng hoaù taêng, trong khi thu nhaäp khoâng taêng, hoaëc taêng chaäm(ñaëc bieät laø nhöõng ngöôøi laøm coâng aên löông) ngaøy caøng gaëp khoù khaên.

Ba laø: Laïm phaùt laøm roái loaïn heä thoáng tieàn teä. Trong lónh vöïc tieàn teä tín duïng, laïm phaùt laøm cho söùc mua ñoàng

tieàn giaûm, löu thoâng tieàn teä dieãn bieán khaùc thöôøng, toác ñoä löu thoâng cuûa tieàn teä taêng leân moät caùch ñoät bieán caøng laøm cho söùc mua cuûa ñoàng tieàn giaûm xuoáng nhanh choùng hôn. Hoaït ñoäng cuûa heä thoáng tín duïng ngaân haøng rôi vaøo tình traïng khuûng hoaûng, do nguoàn tieàn göûi trong xaõ hoäi bò suït giaûm nhanh choùng, nhieàu nhaân haøng bò phaù saûn do maát khaû naêng thanh toaùn vaø thua loã trong kinh doanh. Tình hình ñoù laøm cho heä thoáng tieàn teä bò roái loaïn vaø khoâng theå kieåm soaùt noåi.

21

Boán laø : Laïm phaùt laøm xaáu ñi tình traïng cuûa caùn caân thanh toaùn quoác teá

Neáu tyû leä laïm phaùt trong nöôùc cao hôn tyû leä laïm phaùt nöôùc ngoaøi (coù quan heä maäu dòch) thì giaù caû haøng hoaù trong nöôùc trôû neân maéc hôn so vôùi giaù caû haøng hoaù nöôùc ngoaøi, do ñoù laøm giaûm xuaát khaåu, taêng nhaäp khaåu, laøm xaáu ñi tình traïng cuûa taøi khoaûn vaõng lai. Tyû leä laïm phaùt cao cuøng vôùi boäi chi taøi khoaûn vaõng lai coù theå taïo neân taâm lyù troâng ñôïi moät söï giaûm giaù cuûa ñoàng noäi teä so vôùi ngoaïi teä taïo neân aùp löïc taêng tyû giaù, tyû giaù taêng caøng ñaåy möùc giaù caû chung taêng leân.

Naêm laø: Laïm phaùt laøm gia taêng tyû leä thaát nghieäp Möùc giaù chung taêng leân coù theå gaây neân söï giaûm suùt cuûa toång caàu

vaø coâng aên vieäc laøm, do ñoù gia taêng tyû leä thaát nghieäp(vì lyù do khu vöïc saûn xuaáy seõ bò thu heïp).

Nhö vaäy, coù theå thaáy ngoaïi tröø tröôøng hôïp laïm phaùt vöøa phaûi coøn coù taùc ñoäng tích cöïc ñeán neàn kinh teá coøn laïi noùi chung laïm phaùt ñeàu gaây aûnh höôûng xaáu ñeán quaù trình phaùt trieån cuûa neàn kinh teá xaõ hoäi. Vì vaäy, vieäc tìm ra giaûi phaùp thích hôïp ñeå kieàm cheá laïm phaùt laø moät vaán ñeà caàn thieát.

1.5 / CAÙC NHOÙM GIAÛI PHAÙP KIEÀM CHEÁ LAÏM PHAÙT ÔÛ CAÙC NÖÔÙC

Vieäc ñöa ra caùc giaûi phaùp kieåm soaùt laïm phaùt thöôøng xuaát phaùt töø söï phaân tích ñuùng ñaén nguyeân nhaân gaây neân laïm phaùt, bao goàm nguyeân nhaân saâu xa vaø nguyeân nhaân tröïc tieáp. Ñeå giaûi quyeát caùc nguyeân nhaân saâu xa caàn phaûi coù thôøi gian vaø ñi keøm vôùi caùc cuoäc caûi caùch lôùn. Coøn nguyeân nhaân tröïc tieáp cuûa baát kyø cuoäc laïm phaùt naøo cuõng xuaát phaùt töø caùc lyù do ñaåy toång caàu taêng quaù möùc hoaëc toång cung giaûm do chi phí taêng leân. Thoâng thöôøng ñeå taùc ñoäng vaøo caùc nguyeân nhaân tröïc tieáp cuûa laïm phaùt vaø kieàm cheá laïm phaùt ôû tyû leä mong muoán, Chính phuû caùc nöôùc söû duïng moät heä thoáng caùc giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo toång caàu hoaëc toång cung nhaèm laøm giaûm söï gia taêng cuûa toång caàu hoaëc khaéc phuïc caùc nguyeân nhaân laøm gia taêng chi phí.

Nöôùc Myõ raát sôï laïm phaùt, nhöng hoï vaãn khoâng sôï vay nôï, phaûi chaêng laø hoï quaûn lyù toát vaø chi tieâu coù hieäu quaû nguoàn voán vay… chæ khi kinh teá suy thoaùi môùi ñaåy tieàn ra ñeå kích thích kinh teá taêng tröôûng, nhöng

22

khi neàn kinh teá vöøa coù daáu hieäu cuûa laïm phaùt (môùi chæ coù 2,5%/ naêm) hoï ñaõ taêng laõi xuaát ñeå kieàm cheá laïm phaùt. Laïm phaùt ôû Trung Quoác vöøa môùi xuaát hieän vaø cuõng chæ ôû döôùi möùc 4%, hoï ñaõ giaûm ñaàu tö ñeå giaûm noùng cho neàn kinh teá. Nhöõng quoác gia thò thò tröôøng môùi noåi trong ñoù coù Chileâ(töø 1980), Thaùi Lan(töø 2000) ñaõ aùp duïng raát thaønh coâng cô cheá laïm phaùt muïc tieâu( Inflation Targeting).

1.5.1/ Nhoùm giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo toång caàu Veà phía chính phuû: Chính phuû caùc nöôùc coù laïm phaùt thöôøng tìm

caùch ngaên chaën caùc nguyeân nhaân daãn ñeán gia taêng khoái tieàn, ñoàng thôøi taêng thu cho ngaân saùch nhaèm ruùt ngaén caùch bieät giöõa thu vaø chi(giaûm boäi chi), daàn daàn tieán ñeán caân baèng thu chi ngaân saùch.

Veà phía NHTÖ: NHTÖ caùc nöôùc thoâng qua vieäc quaûn lyù vaø söû duïng caùc coâng cuï cuûa chính saùch tieàn teä ñeå taùc ñoäng tröïc tieáp laøm giaûm khoái tieàn trong löu thoâng, töùc laø thöïc hieän moät chính saùch tieàn teä thaét chaët vöøa thu huùt bôùt tieàn töø löu thoâng vöøa haïn cheá cung öùng tieàn ra löu thoâng.

1.5.2/ Nhoùm giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo cung Veà giaûi phaùp haïn cheá söï gia taêng cuûa chi phí: Giaûi phaùp cô baûn laø

taùc ñoäng vaøo moái quan heä giöõa möùc taêng tieàn löông vaø möùc taêng naêng suaát lao ñoäng xaõ hoäi. Neáu thaønh coâng, giaûi phaùp naøy seõ haïn cheá nhöõng ñoøi hoûi taêng tieàn löông baát hôïp lyù daãn ñeán voøng luaån quaån löông – tieàn – giaù. Ñi keøm vôùi cô cheá tieàn löông, caùc nöôùc tieán haønh chính saùch kieåm soaùt giaù caû nhaèm haïn cheá söï bieán ñoäng cuûa tieàn löông thöïc teá, traùnh rôi vaøo voøng xoaùy laïm phaùt löông – giaù – tieàn.

Veà giaûi phaùp nhaèm môû roäng khaû naêng cung öùng haøng hoaù : Nhaèm chaën ñöùng nhanh choùng vaø hieäu quaû côn soát giaù caû vì khan hieám haøng hoaù, caùc nöôùc thöôøng cho nhaäp khaåu caùc maët haøng ñang thieáu vaø leân giaù. Tuy nhieân giaûi phaùp naøy chöùa ñöïng nguy cô tieàm taøng nhö laøm caïn kieät döï tröõ ngoaïi hoái, taïo thoùi quen tieâu duøng haøng ngoaïi, laøm suy giaûm söùc saûn xuaát trong nöôùc. Do vaäy veà laâu daøi caùc quoác gia bò laïm phaùt ñeàu tìm caùch gia taêng khaû naêng saûn xuaát haøng hoaù trong nöôùc.

Ngoaøi hai nhoùm bieän phaùp taùc ñoäng vaøo cung caàu nhö ôû treân caùc nöôùc coøn aùp duïng nhieàu bieän phaùp khaùc nhö : Keàm giöõ giaù caû, caûi caùch tieàn teä … Moãi bieän phaùp ñeàu coù maët tích cöïc vaø tieâu cöïc nhaát ñònh, vaán ñeà laø phaûi bieát keát hôïp haøi hoøa giöõa caùc bieän phaùp nhaèm ñaït muïc tieâu tröôùc maét laãn laâu daøi .

23

Keát luaän chöông I: Chöông I cho thaáy cho ñeán nay laïm phaùt vaãn laø moät ñeà taøi ñöôïc

tranh luaän soâi noåi, haàu nhö caùc nhaø kinh teá ñeàu ñoàng yù khi laïm phaùt xaûy ra seõ keùo theo tình traïng leo thang cuûa giaù caû, do vaäy ñeå ño löôøng laïm phaùt ngöôøi ta söû duïng caùc chæ soá giaù trong ñoù thoâng duïng nhaát laø CPI. Laïm phaùt taùc ñoäng xaáu hay toát ñoái vôùi neàn kinh teá coøn tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä cuûa noù, khi nhaéc ñeán laïm phaùt ngöôøi ta ñeàu hình dung ñeán nhöõng haäu quaû maø noù ñeå laïi cho neàn kinh teá, vì vaäy caùc quoác gia coù laïm phaùt ñeàu tìm caùch kieåm soaùt laïm phaùt. Döïa treân hai nguyeân nhaân cô baûn gaây ra laïm phaùt laø caàu keùo vaø chi phí ñaåy maø caùc quoác gia ñöa ra caùc giaûi phaùp taùc ñoäng vaøo toång caàu vaø taùc ñoäng vaøo cung cuøng vôùi moät heä thoáng ñoàng boä caùc giaûi phaùp khaùc.

24

CHÖÔNG II LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM

TRONG NHÖÕNG NAÊM VÖØA QUA 2.1/ KHAÙI QUAÙT TÌNH HÌNH LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TÖØ 1976 ÑEÁN 2006

Tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam töø 1976 ñeán 2006 coù theå chia thaønh 3 giai ñoaïn nhö sau :

- Giai ñoaïn 1976 – 1995: ñaùnh daáu coâng vieäc kieåm soaùt ñöôïc laïm phaùt cuûa nöôùc ta, baét ñaàu töø laïm phaùt phi maõ vaø ñi ñeán kieåm soaùt ñöôïc laïm phaùt vaøo nhöõng naêm cuoái giai ñoaïn.

- Giai ñoaïn 1996 – 2000: ñöôïc ñaùnh daáu baèng cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä Chaâu AÙ; Tyû leä laïm phaùt ôû Vieät Nam ñaõ giaûm daàn qua caùc naêm, Vieät Nam rôi vaøo tình traïng giaûm phaùt, thuaät ngöõ “ kích caàu” laàn ñaàu tieân xuaát hieän trong caùc chính saùch ñieàu haønh kinh teá cuûa Chính phuû.

- Giai ñoaïn 2001 – 2006: ñaùnh daáu chaëng ñaàu tieân trong vieäc thöïc hieän chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi 10 naêm 2001 – 2010. Tyû leä laïm phaùt cuûa Vieät Nam sau moät thôøi gian “haï nhieät” vaø coù khi chuyeån sang thieåu phaùt ñaõ baét ñaàu “aám” daàn leân vaø chuyeån sang “soát” vaøo cuoái naêm 2004 vaø trôû laïi oån ñònh vaøo naêm 2005, ñoàng thôøi giaûm xuoáng vaøo naêm 2006.

2.1.1/ Khaùt quaùt tình hình laïm phaùt Vieät Nam töø 1976 ñeán 1995 Sau chieán tranh, döôùi söï laõnh ñaïo cuûa Ñaûng vaø nhaø nöôùc, nhaân daân

ta baét tay vaøo coâng cuoäc taùi thieát ñaát nöôùc, xaây döïng neàn kinh teá XHCN. Nhaø nöôùc beân caïnh vai troø laø boä maùy quyeàn löïc toái cao coøn ñaûm nhieäm vai troø quaûn lyù kinh teá, neàn kinh teá ñöôïc keá hoaïch hoaù taäp trung ôû möùc cao ñoä.

Trong lónh vöïc giao thoâng phaân phoái, töø naêm 1976 ñeán naêm 1980, Chính phuû Vieät Nam thöïc thi chính saùch kieàm cheá giaù caû, cô cheá ñoù laøm chæ soá giaù caû ôû thò tröôøng coù toå chöùc taêng khoâng nhieàu, nhöng chæ soá giaù caû ôû thò tröôøng töï do laïi taêng khaù cao, do vaäy laïm phaùt ôû Vieät Nam trong giai ñoaïn naøy laø laïm phaùt“ngaàm”. Do vieäc phaùt haønh tieàn buø ñaép thieáu huït ngaân saùch lieân tuïc vôùi soá löôïng ngaøy caøng lôùn nhaèm buø loã, buø giaù vaø thöïc hieän caùc döï aùn phaùt trieån sau chieán tranh daõ laøm cho chæ soá giaù taêng cao.

25

Baûng 2.1 : Chæ soá giaù baùn leû giai ñoaïn 1976 – 1980 (naêm tröôùc baèng 100%)

Naêm Thò tröôøng xaõ hoäi Thò tröôøng coù toå chöùc

Thò tröôøng töï do

1976 121,9 99,1 150,3 1977 118,6 101,0 138,0 1978 120,9 104,3 139,0 1979 125,2 103,3 140,0 1980 169,6 109,8 143,8

Nguoàn: Ban vaät giaù Chính phuû(nay nhaäp vaøo cuïc quaûn lyù giaù thuoäc Boä taøi chính) Baûng 2.2: Möùc taêng GDP vaø TNQD thôøi kyø 1977 – 1980 ( %)

Naêm Möùc taêng GDP Möùc taêng TNQD 1977 4,4 2,8 1978 4,0 2,3 1979 - 1,7 - 2,0 1980 - 1,0 -1,4 Coäng 5,7 1,7

Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ Böôùc sang giai ñoaïn 1981 – 1988, chæ soá giaù caû thöôøng xuyeân ôû

möùc 2 ñeán 3 con soá, ñaùnh daáu thôøi kyø laïm phaùt phi maõ; ñænh cao laø naêm 1986, toác ñoä taêng giaù leân tôùi 587,2%. Nguyeân nhaân cuûa laïm phaùt thôøi kyø naøy xuaát phaùt töø nhöõng yeáu keùm noäi taïi cuûa neàn kinh teá, tình traïng laïm phaùt tieàn buø ñaép thieáu huït ngaân saùch, cô cheá quaûn lyù kinh teá quan lieâu, bao caáp…

26

Baûng 2.3 : Chæ soá giaù baûn leû giai ñoaïn 1981 – 1988 (naêm tröôùc baèng 100%)

Naêm Thò tröôøng xaõ hoäi Thò tröôøng coù toå chöùc

Thò tröôøng töï do

1981 169,6 202 146,4 1982 195,4 242 165 1983 149,5 142,8 157,5 1984 164,9 155,8 176,3 1985 191,6 209 151,7 1986 587,2 557,4 682,3 1987 416,7 443,3 429,2 1988 410,9 - -

Nguoàn : Ban vaät giaù Chính phuû Tröôùc tình hình treân, baét ñaàu töø naêm 1989, chính saùch taøi khoaù thu heïp, chính saùch tieàn teä thaét chaëc cuøng nhieàu bieän phaùp ñoàng boä khaùc ñöôïc aùp duïng ñaõ böôùc ñaàu kieàm cheá vaø ñaåy luøi laïm phaùt, chæ soá taêng giaù lieân tuïc giaûm xuoáng vaø chæ coøn 12,7% vaøo naêm 1995. Baûng2.4: Toác ñoä taêng giaù giai ñoaïn (1989 – 1995)( % )

Naêm >>>> 1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995Toác ñoä taêng giaù 67,0 67,1 67,5 17,5 5,2 14,4 12,7

Nguoàn : Ban vaät giaù Chính phuû Nhö vaäy, laïm phaùt Vieät Nam thôøi kyø 1976 – 1995 töø choã “ aâm æ

chaùy” trong giai ñoaïn 1976 – 1980 ñaõ “ buøng leân thaønh moät ngoïn löûa chaùy cao” trong nhöõng naêm töø 1980 ñeán 1988, nhöõng naêm sau ñoù chính phuû Vieät nam ñaõ phaûi ra söùc daäp taét ngoïn löûa naøy vaø böôùc ñaàu ñaït ñöôïc nhöõng keát quaû khích leä. 2.1.2/ Khaùi quaùt tình hình laïm phaùt Vieät Nam giai ñoaïn 1996 – 2000

Trong giai ñoaïn naøy, caùc bieän phaùp hôïp lyù nhaèm kieåm soaùt laïm phaùt tieáp tuïc ñöôïc thöïc hieän laø cô sôû ñeå duy trì möùc laïm phaùt vöøa phaûi trong nhieàu naêm. Tuy nhieân, chính saùch tieàn teä chöa thaät söï phaùt huy hieäu quaû, söùc caïnh tranh cuûa neàn kinh teá thaáp, söùc mua chung cuûa xaõ hoäi giaûm, coäng vôùi vieäc bò aûnh höôûng bôûi cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä trong khu vöïc… ñaõ laøm cho neàn kinh teá rôi vaøo tình traïng giaûm phaùt. Toång saûn

27

phaåm trong nöôùc nhöõng naêm 1992 – 1997 ñaït möùc taêng tröôûng trung bình 8 – 9 % ñaõ ñoät ngoät giaûm xuoáng chæ coøn 5,8% vaøo naêm 1998 vaø 4,8% vaøo naêm 1999. Naêm 2000, Vieät Nam chaën ñöôïc söï giaûm suùt veà toác ñoä taêng tröôûng, trong naêm naøy neàn kinh teá vaãn coøn rôi vaøo traïng thaùi thieåu phaùt.

Baûng 2.5: Toác ñoä taêng giaù giai ñoaïn 1996 – 2000 ( %)

Naêm >>> 1996 1997 1998 1999 2000 Toác ñoä taêng giaù 4,5 3,6 9,2 0,2 - 0,6

Nguoàn : Baùn vaät giaù Chính phuû 2.1.3/ Tình hình laïm phaùt Vieät Nam giai ñoaïn 2001 – 2006 Naêm 2001, “ taûn baêng” thieåu phaùt baét ñaàu tan töø töø (CPI taêng

0,8%), neàn kinh teá baét ñaàu khôûi saéc, toång saûn phaåm trong nöôùc ñaõ taêng 6,84%, nhích hôn so vôùi naêm 2000 (6,79%)

Tröôùc tình traïng giaûm phaùt cuûa neàn kinh teá, chính phuû ñaõ coù nhöõng bieän phaùp kích caàu ñaàu tö vaø tieâu duøng.

Nhôø chính saùch khuyeán khích ñaàu tö trong nöôùc, quan taâm taïo ñieàu kieän cho khu vöïc kinh teá tö nhaân phaùt trieån ñaõ khôi thoâng nguoàn löïc ñaàu tö trong daân : Toång voán ñaàu tö phaùt trieån naêm 2002 taêng treân 20 nghìn tyû so vôùi naêm 2001, rieâng voán ñaàu tö trong daân taêng tôùi 20,7% chieám 25,3% trong toång voán ñaàu tö phaùt trieån.

Baûng 2.6 : Voán ñaàu tö phaùt trieån phaân theo thaønh phaàn kinh teá : So saùnh qua hai naêm 2001 vaø 2002

Naêm >>> 2001 2002 Taêng giaûm

Toång soá (tyû ñoàng) 163.543 183.800 20.257 - Khu vöïc nhaø nöôùc - Khu vöïa ngoaøi quoác doanh - Khu vöïc coù voán ÑTNN

95.020 38.512 30.011

103.300 46.500 34.000

8.280 7.988 3.989

Cô caáu (%) 100 100 - Khu vöïc nhaø nöôùc - Khu vöïa ngoaøi quoác doanh - Khu vöïc coù voán ÑTNN

58,1 23,5 18,4

56,2 25,3 18,5

8,7 20,7 13,3

Nguoàn : Kinh teá vieät Nam vaø Theá giôùi 2001 – 2002

28

Nhôø chính saùch kích caàu tieâu duøng cuûa Chính phuû ñaõ laøm cho toång möùc baùn leû haøng hoaù vaø dòch vuï tieâu duøng xaõ hoäi naêm 2002 ñaït treân 272 nghìn tyû ñoàng, taêng 12,8% so vôùi möùc 10,2% cuûa naêm 2001 vaø 9,2% cuûa naêm 2000, laø möùc taêng cao nhaát keå töø sau cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä Chaâu AÙ.

Baûng 2.7 : Toång möùc baùn leû haøng hoaù vaø dòch vuï tieâu duøng giai ñoaïn 1996 – 2002

Naêm Toång möùc (tyû ñoàng ) Toác ñoä taêng (%) 1996 145.874,0 1997 161.899,7 11,0 1998 185.598,7 14,6 1999 200.923,7 8,3 2000 219.400,0 9,2 2001 241.837,8 10,2 2002 272.793,0 12,8

Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ Vôùi nhöõng bieän phaùt kích caàu nhö treân, moät chuyeån bieán quan

troïng ñöôïc ghi nhaän trong naêm 2002 laø neàn kinh teá ñaõ chuyeån töø thieåu phaùt lieân tuïc vaø keùo daøi sang laïm phaùt nheï, CPI taêng 4%( phuï luïc 2: toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2002), vöøa ñuû ñeå kích thích ñaàu tö, taêng tröôûng, laøm cho neàn kinh teá aám leân (taêng tröôûng kinh teá ñaït 7,04% hoaøn thaønh muïc tieâu 7 – 7,3% maø Quoác hoäi ñaõ ñeà ra cho naêm 2002 . Vôùi vieäc kieåm soaùt ñöôïc tyû leä laïm phaùt, vieäc giaûi quyeát coâng aên vieäc laøm cuõng ñaït thaønh tích ñaùng keå: tyû leä thaát nghieäp cuûa lao ñoäng trong ñoä tuoåi lao ñoäng ôû thaønh thò ñaõ giaûm coøn 6,01%, tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân ñaõ taêng leân ñaït 75,41%.

Böôùc sang naêm 2003, laïm phaùt ñöôïc tieáp tuïc giöõ ôû möùc thaáp, chæ soá giaù tieâu duøng taêng 3% (phuï luïc 3: toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2003), taêng tröôûng GDP naêm 2003 vaãn tieáp tuïc ñaø cuûa naêm 2002, ñaït 7,24%. Cuøng vôùi ñoù, tyû leä thaát nghieäp trong ñoä tuoåi lao ñoäng ôû thaønh thò giaûm töø 6,01% naêm 2002 xuoáng coøn 5,8% naêm 2003, so vôùi naêm 2002, tyû leä söû duïng lao ñoäng ôû noâng thoân taêng 2,29%, ñaït 77,7%(nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ).

29

Qua 3 naêm 2001, 2002, 2003 laïm phaùt daàn ñi vaøo oån ñònh sang naêm 2004 laïm phaùt laïi baát ngôø leân côn soát, naêm 2005 vaø naêm 2006 baét ñaàu giaûm. Ñaëc bieät, söï thay ñoåi giaù caû khoâng theo quy luaät voán coù laø thöôøng taêng vaøo quyù cuoái naêm vaø quyù moät naêm sau, taêng ít hoaëc giaûm vaøo quyù II vaø quyù III maø taêng lieân tuïc qua caùc quyù. Ñieàu naøy ñaõ laøm cho CPI cuûa Vieät Nam naêm 2004 so vôùi 2003 taêng 9,5%(phuï luïc 4: toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2004), vaø naêm 2005 laïi giaûm 8,4%( phuï luïc 5: toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2005 so vôùi thaùng 12 naêm tröôùc), ñeán naêm 2006 giaûm coøn 6,6%.

Baûng 2.8 : Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc quyù giai ñoaïn 1996 – 2006 Quyù 1996 1997 1998 1999 2000 2001

I 4,2% 2,1% 3,0% 2,9% 0,9% 0,0% II -1,0% -1,0% 3,0% -1,3% -1,8% -0,7% III 0,8% 0,9% 1,6% -1,4% -0,7% 0,3% IV 2,0% 1,6% 1,2% -0,1% 1,1% 1,2%

Naêm 4,5% 3,6% 9,2% 0,1% - 0,6% 0,8% Quyù 2002 2003 2004 2005 2006 I 2,5% 2,5% 4,9% 3,7% 2,8% II 0,4% -0,4% 2,2% 1,5% 1,2% III 0,2% -0,3% 1,4% 1,6% 1,1% IV 0,9% 1,2% 0,8% 1,6% 1,2%

Naêm 4,0% 3,0% 9,5% 8,4% 6,6% Nguoàn : Toång hôïp töø soá lieäu cuûa Toång cuïc thoáng keâ.

Naêm 2004, kheùp laïi vôùi tyû leä laïm phaùt xaáp xæ 10%, vöôït xa so vôùi keá hoaïch maø Quoác hoäi ñaët ra laø 4 – 5 %. Song, caùc chæ tieâu kinh teá - xaõ hoäi coøn laïi ñeàu hoaøn thaønh so vôùi keá hoaïch ñaët ra. Baûng 2.9 : Tình hình thöïc hieän moät soá chæ tieâu kinh teá – xaõ hoäi chuû yeáu

naêm 2004 Chæ tieâu Keá hoaïch Thöïc hieän

- Toång saûn phaåm trong nöôùc 7,5 – 8% 7,7% - Kim ngaïch xuaát khaåu 12% 29% - Toång voán ñaàu tö toaøn XH chieám trong GDP 36% 36,3% - Taïo vieäc laøm môùi (trieäu ngöôøi) 1,55 1,555 - Boäi chi ngaân saùch ( % GDP) 5% 5%

Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ

30

Tröôùc tình hình laïm phaùt taêng cao nhö theá, Quoác hoäi phaán ñaáu tyû leä laïm phaùt naêm 2005 thaáp hôn toác ñoä taêng tröôûng kinh teá (6,5% so vôùi 8 – 8,5%), giaûm tyû leä thaát nghieäp thaønh thò xuoáng coøn 5,5%, toång kim ngaïch XNK taêng 14 – 16%...cuoái cuøng thì tyû leä laïm phaùt ñaõ khoáng cheá ñöôïc laø 8,4%, baèng toác ñoä taêng tröông kinh teá.

Böôùc sang naêm 2006, chuùng ta laïi caøng thaønh coâng trong vieäc khoáng cheá laïm phaùt, tyû leä laïm phaùt laø 6,6% thaáp hôn 1,6% so vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá. Baûng 2.10: tình hình thöïc hieän moät soá chæ tieâu kinh teá – xaõ hoäi chuû yeáu naêm 2006.

Chæ tieâu Keá hoaïch Thöïc hieän Toång saûn phaåm trong nöôùc(GDP) 8% 8,2% Kin nghaïch xuaát khaåu 16,4% 20% Toång voán ñaàu tö toaøn xaõ hoäi chieám trong GDP

38,6% 40%

Taïo vieäc laøm môùi(trieäu ngöôøi) 1,6 1,6 Boäi chi ngaân saùch(%GDP) 5% 5% Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ. Baûng 2.11 : Chæ soá giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2006 (%)

Quyù >>> I II Thaùng >>> 1 2 3 4 5 6 Chæ soá chung 1,2 2,1 - 0,5 0,2 0,6 0,4 Coäng 2,8 1,2

Quyù >>> III IV Thaùng >>> 7 8 9 10 11 12 Chæ soá chung 0,4 0,4 0,3 0,2 0,6 0,5 Coäng 1,1 1,2

Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ 2.2/ TAÙC ÑOÄNG CUÛA LAÏM PHAÙT TÔÙI CAÙC BIEÁN SOÁ KINH TEÁ VÓ MOÂ

31

Khi laïm phaùt xaûy ra, noù taùc ñoäng tôùi moïi maët cuûa ñôøi soáng kinh teá xaõ hoäi, phaïm vi taùc ñoäng cuûa laïm phaùt laø raát roäng. Song, trong phaïm vi luaän vaên chæ ñeà caäp taùc ñoäng cuûa laïm phaùt tôùi 3 truï coät coøn laïi cuûa neàn kinh teá trong töù giaùc kinh teá ñoù laø : Taêng tröôûng kinh teá, thaát nghieäp vaø caùn caân thanh toaùn.

2.2.1/ Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi taêng tröôûng kinh teá Ñoái vôùi baát kyø quoác gia naøo, oån ñònh giaù caû vaø taêng tröôûng kinh teá

laø hai trong soá nhöõng muïc tieâu cuoái cuøng cuûa chính saùch kinh teá vó moâ. Giöõa hai muïc tieâu naøy coù moái quan heä qua laïi vôùi nhau, taêng tröôûng kinh teá taïo tieàn ñeà ñeå oån ñònh giaù caû kieåm soaùt laïm phaùt, ngöôïc laïi kieåm soaùt laïm phaùt toát coù taùc duïng taïo ñieàu kieän cho taêng tröôûng kinh teá oån ñònh vaø beàn vöõng.

Soá lieäu veà laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá Vieät Nam giai ñoaïn 1996 - 2006 ñöôïc thu thaäp trong baûng 2.12.

Baûng 2.12 : Laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá giai ñoaïn 1996 – 2006 (%) Naêm Laïm phaùt Taêng tröôûng kinh teá 1996 4,5 9,34 1997 3,6 8,15 1998 9,2 5,76 1999 0,1 4,77 2000 -0,6 6,79 2001 0,8 6,84 2002 4,0 7,04 2003 3,0 7,24 2004 9,5 7,67 2005 8,4 8,4 2006 6,6 8,2

Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ

Qua phaân tích soá lieäu baûng 2.12 cho thaáy vieäc kieåm soaùt laïm phaùt cuûa Vieät Nam trong nhöõng naêm 90 coù keát quaû toát, laïm phaùt töø choã 2 chöõ soá trong nhöõng naêm 1994, 1995(phuï luïc 6: tyû leä laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá) ñaõ giaûm xuoáng vaøo caùc naêm 1995,1997. Laïm phaùt giaûm xuoáng,

32

song tyû leä taêng tröôûng kinh teá cuõng giaûm xuoáng sau moät thôøi gian taêng tröôûng cao.

Sang naêm 1998, laïm phaùt taêng cao trôû leân tôùi 9,2% do aûnh höôûng cuûa cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä Chaâu AÙ naêm 1997. Sau naêm ñoù, do haäu quaû cuûa cuoäc khuûng hoaûng laøm suy giaûm toác ñoä phaùt trieån kinh teá cuûa khu vöïc vaø do aûnh höôûng cuûa chu kyø suy thoaùi kinh teá toaøn caàu laøm cho kinh teá Vieät Nam rôi vaøo tình traïng giaûm phaùt, tyû leä laïm phaùt giaûm coøn 0,1% vaøo naêm 1999, tyû leä taêng tröôûng kinh teá rôi xuoáng möùc thaáp nhaát keå töø naêm 1990 – ñaït 4,77%. Trong naêm 2000, neàn kinh teá chuyeån sang thieåu phaùt vôùi tyû leä -0,1% nhöng kinh teá baét ñaàu coù daáu hieäu hoài phuïc laïi vôùi tyû leä taêng tröôûng 6,79%.

Nhöõng naêm tieáp theo, vôùi vieäc “aám” daàn cuûa tyû leä laïm phaùt, taêng tröôûng kinh teá naêm sau cao hôn naêm tröôùc, laïm phaùt taêng ñi cuøng taêng tröôûng kinh teá, ñænh ñieåm laø laïm phaùt taêng cao vaøo naêm 2004 – ñaït 9,5% cuøng vôùi toác ñoä taêng tröôûng (7,7%), naêm 2005 laïm phaùt chæ coøn 8,4%, baèng vôùi toác doä taêng tröôûng, ñaây laø naêm taêng tröôûng cao nhaát keå töø sau cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä Chaâu AÙ. Sang naêm 2006 tyû leä laïm phaùt chæ coøn 6,6% thaáp hôn 1,6% so vôùi toác ñoä taêng tröôûng.

Nhö vaäy, qua phaân tích sô boä cho thaáy, coù khi taêng tröôûng kinh teá bieán ñoäng cuøng chieàu vôùi laïm phaùt, coù khi laïi bieán ñoäng ngöôïc chieàu, tyû leä laïm phaùt coù khi ñaït möùc vöøa phaûi, song taùc duïng kích thích taêng tröôûng kinh teá khoâng theå hieän, coù khi tyû leä laïm phaùt ñaït cao thì taêng tröôûng kinh teá môùi ñaït cao, cuõng coù khi laïm phaùt thaáp nhöng taêng tröôûng kinh teá vaãn ñaït cao nhö naêm 2006. Ñieàu naøy daãn ñeán vaán ñeà phaûi nghieân cöùu moái quan heä ñònh löôïng giöõa laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá.

Neáu chæ söû duïng daõy soá lieäu töø 1996 – 2004, keát quaû phaân tích hoài quy khoâng coù yù nghóa veà maët thoáng keâ. Thöû môû roäng chuoãi soá lieäu so vôùi ban ñaàu, laáy töø naêm 1992(phuï luïc 6: tyû leä laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá Vieät Nam töø naêm 1986 ñeán naêm 2006) laø naêm maø tyû leä laïm phaùt baét ñaàu giaûm xuoáng sau nhöõng chính saùch kinh teá cuûa Nhaø nöôùc vaø möùc taêng tröôûng kinh teá ñaït ôû möùc cao, keát quaû phaân tích môùi coù yù nghóa veà maët thoáng keâ vôùi phöông sai nhoû nhaát vaø ñoä tin caäy 95%( phuï luïc 7: keát quûa phaân tích hoài quy giöõa laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá theo phöông phaùp bình phöông nhoû nhaát). Con soá naøy coù theå chaáp nhaän ñöôïc vì taêng tröôûng kinh teá coøn chòu taùc ñoäng cuûa nhieàu nhaân toá khaùc ngoaøi laïm phaùt.

33

Khi ñoù phöông trình hoài quy bieåu dieãn moái quan heä giöõa taêng tröôûng kinh teá vaø laïm phaùt laø Y = 13,88% X – 1,37%. Phöông trình naøy cho thaáy, khi laïm phaùt giaûm 1% thì kinh teá taêng tröôûng 13,88%. Con soá naøy cho thaáy coù hai vaán ñeà caàn phaûi laøm saùng toû :

Thöù nhaát: Con soá naøy xem ra coù veõ hôïp lyù vì taêng tröôûng kinh teá coù moái quan heä tyû leä nghòch vôùi tyû leä laïm phaùt. Tuy nhieân, neáu chæ tính cho giai ñoaïn ñang xeùt thì nhìn chung khi laïm phaùt taêng leân vaø laïm phaùt ôû trong möùc vöøa phaûi thì coù taùc duïng kích thích kinh teá taêng tröôûng.

Thöù hai: Möùc ñoä 13,88% coù quaù cao hay khoâng vì trong giai ñoaïn ñang xeùt khoâng coù naêm naøo taêng tröôûng kinh teá ñaït quaù 10%. Ñieàu naøy cuõng coù theå ñöôïc giaûi thích nhö sau : Coù theå nhaân toá laïm phaùt laøm kinh teá taêng tröôûng, song coù nhöõng nhaân toá khaùc kìm haõm hoaëc laøm suy giaûm möùc ñoä taêng tröôûng.

Nhö vaäy, soá lieäu thoáng keâ cho thaáy aûnh höôûng cuûa laïm phaùt leân taêng tröôûng kinh teá qua caùc naêm chöa theå hieän roõ tính quy luaät voán coù. Tuy nhieân, tính trung bình cho caùc giai ñoaïn chuùng ta coù theå keát luaän laïm phaùt quaù cao vaø quaù thaáp thöôøng ñöôïc keát hôïp vôùi taêng tröôûng kinh teá thaáp, trong khi taêng tröôûng kinh teá nhanh thöôøng ñöôïc keát hôïp vôùi möùc laïm phaùt vöøa phaûi (baûng 2.13) Baûng 2.13: Tyû leä laïm phaùt vaø taêng tröôûng kinh teá trung bình caùc giai ñoaïn (%)

1986 ñeán1988

1989 ñeán 1991

1992 ñeán1997

1998 ñeán 2000

2001 ñeán 2006

Taêng tröôûng laïm phaùt

4,15 402,66

3,6 56,14

8,77 9,52

5,76 2,81

7,57 5,38

Nguoàn : Toång hôïp töø soá lieäu cuûa toång cuïc thoáng keâ Vaäy, vaán ñeà ñaët ra ñoái vôùi Vieät Nam chuùng ta : Laïm phaùt bao

nhieâu laø vöøa phaûi ? laø 3% hay 5% hay 7% … Vieäc xaùc ñònh ñöôïc con soá naøy raát quan troïng, bôûi vì khi laïm phaùt vöôït qua con soá ñoù, noù seõ coù taùc duïng tieâu cöïc ñoái vôùi neàn kinh teá, ngöôïc laïi, khi laïm phaùt ôû döôùi möùc ñoù chuùng ta caàn coù chính saùch laïm phaùt ñeå giuùp boâi trôn neàn kinh teá.

34

2.2.2/ Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi tyû leä thaát nghieäp Ñöôøng cong Phillips mang teân nhaø kinh teáâ hoïc ngöôøi New

Zealand, AW Phillip phaûn aùnh moái quan heä nghòch bieán giöõa laïm phaùt vaø thaát nghieäp vôùi moät möùc laïm phaùt döï tính vaø tyû leä thaát nghieäp töï nhieân cho tröôùc. Ñöôøng cong phillips chæ ra giaù phaûi traû cho 1% giaûm tyû leä laïm phaùt : Söï giaûm suùt coâng aên vieäc laøm.

Nhö vaäy, moät laàn nöõa cho thaáy, caùc Chính phuû caøng khoâng neân trieät tieâu laïm phaùt maø neân duy trì laïm phaùt, laïm phaùt baèng 0 vaø chuyeån ñoäng theo höôùng ngöôïc laïi töùc laø giaûm phaùt seõ khieán kinh teá bò trì treä, do vaäy khoâng taïo theâm ñöôïc vieäc laøm môùi maø coâng aên vieäc laøm hieän coù cuõng bò maát, aûnh höôûng lan truyeàn ñeán caùc vaán ñeà xaõ hoäi nhö an ninh, traät töï, toäi phaïm …

Soá lieäu thoáng keâ tình hình thaát nghieäp ( Tyû leä thaát nghieäp thaønh thò vaø tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân) qua caùc naêm theå hieän ôû baûng 2.14

Baûng 2.14: Laïm phaùt, thaát nghieäp giai ñoaïn 1996 – 2006 (%)

Naêm Laïm phaùt (%) Tyû leä thaát

nghieäp (%)

Tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng noâng

thoân (%)

1996 4,5 5,88 72,11 1997 3,6 6,01 73,14 1998 9,2 6,85 71,13 1999 0,1 6,70 73,49 2000 -0,6 6,44 73,86 2001 0,8 6,28 74,37 2002 4,0 6,01 75,41 2003 3,0 5,8 77,70 2004 9,5 5,6 79,40 2005 8,4 5,31 80,65 2006 8,2 4,40 82,30

Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ.

35

Ñeå nghieân cöùu veà aûnh höôûng cuûa laïm phaùt tôùi tyû leä thaát nghieäp, ta xeùt moái quan heä hoài quy giöõa laïm phaùt vaø tyû leä thaát nghieäp.

Qua phaân tích hoài quy cho thaáy ñeå nguyeân daõy soá töø 1996 ñeán 2004 vieäc phaân tích khoâng coù yù nghóa veà maët thoáng keâ do trong 3 naêm 1996, 1997, 1998 tyû leä laïm phaùt bieán ñoäng thaát thöôøng, khoâng theo quy luaät voán coù, coù theå do aûnh höôûng cuûa cuoäc khuûng hoaûng khu vöïc.

Neáu chæ phaân tích hoài quy treân daõy soá coøn laïi töø naêm 1999 ñeán nay( phuï luïc 8: keát quûa phaân tích hoài quy quan heä giöõa laïm phaùt vaø tyû leä thaát nghieäp theo phöông phaùp bình phöông nhoû nhaát) laø naêm maø tyû leä laïm phaùt baét ñaàu giaûm xuoáng sau nhöõng chính saùch kinh teá cuûa nhaø nöôùc vaø tyû leä thaát nghieäp cuõng baét ñaàu giaûm. Khi ñoù, phöông trình hoài quy xaùc ñònh moái töông quan giöõa laïm phaùt vaø tyû leä thaát nghieäp nhö sau :

Y = 15,40%X + 2,40%. Phöông trình treân cho thaáy, khi laïm phaùt taêng leân thì tyû leä thaát

nghieäp cuõng taêng, hieån nhieân laø khoâng taêng tôùi 15,4% vì trong thöïc teá chöa coù naêm naøo taêng nhö vaäy, do tyû leä thaát nghieäp coøn chòu aûnh höôûng bôûi nhieàu nhaân toá khaùc ngoaøi laïm phaùt.

Vaäy laïm phaùt leân giöõ ôû con soá 3% hay 5% hay 7%...ñeå giuùp “boâi trôn” neàn kinh teá vaø giaûm tyû leä thaát nghieäp, ñoù laø ñieàu caàn tính toaùn thaät kyõ löôõng.

Phaân tích töông töï cho moái quan heä giöõa laïm phaùt vôùi tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân cho thaáy tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân coù theå ñöôïc giaûi thích töø söï bieán thieân cuûa tyû leä laïm phaùt( phuï luïc 9: keát quûa phaân tích hoài quy quan heä giöõa laïm phaùt vaø tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân theo phöông phaùp bình phöông nhoû nhaát). Khi coù phöông trình hoài quy xaùc ñònh moái töông quan giöõa laïm phaùt vaø tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân nhö sau : Y = 13,5x – 1,01. Phöông trình treân cho thaáy khi laïm phaùt giaûm thì tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân taêng leân, nhöng do tyû leä söû duïng lao ñoäng ôû noâng thoân coøn chòu aûnh höôûng bôûi nhieàu nhaân toá khaùc ngoaøi laïm phaùt.

2.2.3/ Taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñoái vôùi caùn caân thanh toaùn Caùn caân thanh toaùn cuûa moät soá quoác gia goàm nhieàu thaønh phaàn,

trong luaän vaên naøy chuû yeáu ñeà caäp ñeán caùn caân thöông maïi, töùc laø muoán ñi vaøo tìm hieåu laïm phaùt coù taùc ñoäng nhö theá naøo ñeán XNK. Xeùt trong moái

36

quan heä moät – moät giöõa laïm phaùt vaø XNK thì laïm phaùt coù quan heä tyû leä nghòch vôùi caùn caân thöông maïi, nghóa laø khi laïm phaùt taêng leân seõ haïn cheá xuaát khaåu vaø khuyeán khích nhaäp khaåu, do ñoù caùn caân thöông maïi seõ thay ñoåi theo chieàu höôùng baát lôïi. Soá lieäu thoáng keâ tình hình laïm phaùt vaø caùn caân thöông maïi cuûa Vieät nam töø 1996 – 2006 theå hieän ôû baûng 2.15

Baûng 2.15: Laïm phaùt vaø caùn caân thöông maïi Vieät Nam giai ñoaïn 1996 –2006

Naêm Laïm phaùt (%)

Xuaát khaåu (trieäu USD)

Nhaäp khaåu (trieäu USD)

Nhaäp sieâu (Trieäu USD)

Tyû leä nhaäp sieâu (%)

1996 4,5 7.255,9 11.143,6 3.887,7 53,6 1997 3,6 9.185,0 11.592,3 2.407,3 26,2 1998 9,2 9.360,3 11.499,6 2.139,3 22,9 1999 0,1 11.541,4 11.742,1 200,7 1,7 2000 -0,6 14.482,7 15.636,5 1.153,8 8,0 2001 0,8 15.027,0 16.162,0 1.135,0 7,9 2002 4,0 16.705,8 19.733,0 3.027,2 18,2 2003 3,0 20.176,0 25.226,9 5.050,9 25,0 2004 9,5 26.003,0 31.516,0 5.513,0 21,2 2005 8,4 32.441,9 36.880,0 4.438,1 13,68 2006 6,6 39.600,0 44.410,0 4.810,0 12,15 Nguoàn : Toång cuïc thoáng keâ

Töø baûng 2.14 ta coù theå nhaän thaáy moái quan heä giöõa laïm phaùt vaø caùn caân thöông maïi chöa theå hieän roõ. Coù nhöõng naêm laïm phaùt thaáp thì nhaäp sieâu thaáp ( naêm 1999), ngöôïc laïi coù nhöõng naêm laïm phaùt cao nhöng nhaäp sieâu cuõng thaáp(naêm 2004 vaø 2005)...

Cuï theå Töø naêm 1996 cho ñeán 2006, kim ngaïch xuaát khaåu cuûa Vieät Nam

lieân tuïc taêng trong khi tyû leä laïm phaùt coù naêm taêng coù naêm giaûm. Xeùt veà soá töông ñoái cho thaáy toác ñoä taêng tröôûng kim ngaïch xuaát khaåu coù naêm taêng cao coù naêm taêng thaáp, ñaëc bieät töø naêm 2002 trôû laïi ñaây, trong khi tyû leä laïm phaùt cuõng taêng giaûm qua caùc naêm thì taêng tröôûng kim nghaïch xuaát khaåu naêm sau luoân cao hôn naêm tröôùc.

37

Töông töï taùc ñoäng cuûa laïm phaùt tôùi nhaäp khaåu cuõng khoâng theå hieän quy luaät voán coù, coù nhöõng naêm laïm phaùt xuoáng thaáp nhöng taêng tröôûng kim ngaïch nhaäp khaåu laïi ôû möùc cao vaø ngöôïc laïi.

Phaân tích hoài quy moái quan heä giöõa laïm phaùt vaø xuaát khaåu, giöõa

laïm phaùt vaø nhaäp khaåu, giöõa laïm phaùt vaø tyû leä nhaäp sieâu vôùi soá lieäu töø naêm 1996 ñeán nay khoâng coù yù nghóa veà maët thoáng keâ. Keát quaû cuõng töông töï vôùi caùc daõy soá lieäu khôûi ñieåm töø nhieàu naêm khaùc nhau.

Veà taùc ñoäng cuûa laïm phaùt tôùi caùn caân thanh toaùn, theo kieåm ñònh baèng moâ hình kinh teá löôïng thì “khoâng tìm thaáy moät taùc ñoäng coù yù nghóa thoáng keâ cuûa laïm phaùt tôùi caùn caân thanh toaùn”1. Ñieàu naøy coù theå ñöôïc lyù giaûi laø do caùn caân thanh toaùn chòu nhieàu taùc ñoäng cuûa caùc nhaân toá nhö tieát kieäm, taêng tröôûng kinh teá trong nöôùc, taêng tröôûng kinh teá quoác teá, tyû giaù hoái ñoaùi, tyû leä trao ñoåi thöông maïi, laõi suaát quoác teá…

2.3/ NHÖÕNG NGUYEÂN NHAÂN CÔ BAÛN GAÂY LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM

Qua tìm hieåu tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam, ta coù theå thaáy laïm phaùt ôû Vieät Nam chòu taùc ñoäng cuûa nhieàu nguyeân nhaân khaùc nhau. Tuy nhieân, luaän vaên taäp trung vaøo phaân tích nguyeân nhaân gaây ra laïm phaùt theo hai höôùng caàu keùo vaø chi phí ñaåy nhö ñaõ ñeà caäp trong chöông I.

2.3.1/ Xeùt treân goùc ñoä caàu keùo Veà maët khaùch quan, ñieàu kieän töï nhieân trong nhöõng naêm qua coù

nhieàu dieãn bieán thaát thöôøng nhö haïn haùn, luõ luït, dòch beänh, ñaëc bieät laø dòch raày naâu, vaøng luøn, luøn xoaén laù ôû ñoàng baèng soâng Cöûu Long… ñaõ laøm cho saûn löôïng haøng hoùa dòch vuï noùi chung vaø saûn löôïng löông thöïc, thöïc phaåm noùi rieâng giaûm suùt ñaùng keå, löôïng tieàn chi ra ñeå buø ñaép nhöõng toån thaát do thieân nhieân gaây neân leân ñeán con soá haøng nghìn tyû ñoàng. Quan heä haøng tieàn maát caân ñoái, aùp löïc giaù caû taêng, trong ñieàu kieän löông thöïc, thöïc phaåm vaãn coøn chieám tyû troïng lôùn trong chi tieâu haøng ngaøy ôû moät ñaát nöôùc noâng nghieäp nhö Vieät Nam thì laïm phaùt laø ñieàu khoù traùnh khoûi.

Moät maët laø do thieân nhieân, xong cuõng phaûi xem laïi chính mình, bôûi vì moät neàn kinh teá vaãn coøn naëng vaøo khu vöïc I thì chòu aûnh höôûng cuûa töï 1TS . Nguyeãn Ñöùc Thaûo – Hoïc vieän ngaân haøng

38

nhieân laø ñieàu taát yeáu, vaán ñeà laø laøm sao caûi taïo thieân nhieân, coù bieän phaùp ñoái phoù vôùi thieân nhieân trong nhöõng hoaøn caûnh xaáu nhö theá, Nhaø nöôùc ñaõ chuaån bò nhö theá naøo ñeå khaéc phuïc haäu quaû, coâng taùc cöùu trôï nhö theá naøo neáu khoâng coù ñoàng baøo caû nöôùc doác söùc chung loøng. Ñoù laø khía caïnh chuû quan cuûa vaán ñeà. Nhöng coøn moät nguyeân nhaân chuû quan saâu xa hôn khi nhìn laïi chæ môùi caùch ñaây coù moät vaøi naêm tröôùc, chuùng ta coøn phaûi vaát vaû ñeå choáng thieåu phaùt.

Maëc duø chöa coù soá lieäu chöùng minh cuï theå veà ñoä treã cuûa caùc chính saùch. Song, coù leõ chính vì chính saùch tieàn teä theo höôùng kích caàu nhöõng naêm tröôùc ñaây baây giôø baét ñaàu phaùt huy “ haäu quaû” cuûa noù. CSTT theo höôùng kích caàu ñaõ coù taùc duïng khôi thoâng doøng voán cho phaùt trieån kinh teá, kích thích nhu caàu tieâu duøng cuûa caùc taàng lôùp daân cö laøm gia taêng toång caàu nhöng cuõng chính töø chính saùch ñoù maø löôïng tieàn trong khu vöïc daân cö taêng leân. Coù tieàn nhieàu hôn, deã hôn thì vieäc chi tieâu cuõng thoaùng hôn vaø keát quaû laø haøng hoùa dòch vuï seõ taêng.

Veà chính saùch taøi chính : Töø naêm 1999, chính saùch taøi khoùa nôùi loûng baét ñaàu ñöôïc aùp duïng ñeå kích caàu neàn kinh teá, keát quaû laø chi tieâu cuûa chính phuû gia taêng keùo theo nhu caàu tieâu duøng trong neàn kinh teá taêng ñaõ kích thích saûn xuaát kinh doanh phaùt trieån, neàn kinh teá daàn laáy laïi toác ñoä taêng tröôûng cao, song toång caàu taêng keùo theo aùp löïc leân chæ soá giaù tieâu duøng.

Ñuùng ra bieän phaùp kích caàu ñaït ñöôïc keát quaû nhö mong ñôïi cuûa nhöõng nhaø hoaïch ñònh chính saùch laø toát, song noù laïi laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân saâu xa cuûa laïm phaùt ngaøy hoâm nay, ñieàu ñoù xuaát phaùt töø tình traïng söû duïng voán khoâng hieäu quaû, laõng phí, thaát thoaùt töø nhieàu nguyeân nhaân. Khoâng hieäu quaû, thaát thoaùt, laõng phí ñoøi hoûi phaûi caàn nhieàu tieàn hôn trong khi haøng khoâng nhieàu hôn, quan heä tieàn haøng maát caân ñoái goùp phaàn laøm taêng giaù caû treân thò tröôøng.

39

Baûng 2.16 : Moät soá chæ soá xeáp haïng cuûa Vieät Nam theo ñaùnh giaù cuûa WFE so vôùi moät vaøi nöôùc trong khu vöïc ( tính treân 104 quoác gia ñöôïc khaûo saùt)

Caùc chæ soá xeáp haïng Vieät Nam

Thaùi Lan

Trung Quoác

Möùc ñoä chi tieâu laõng phí cuûa Chính phuû

68 16 30

Tham nhuõng

97 52 60

Chi tieàn ngoaøi luaät phaùp trong XNK

100 72 54

Tieàn ngoaøi luaät phaùp trong thu thueá

97 47 62

Chi tieàn ngoaøi luaät phaùp trong söû duïng caùc dòch vuï coâng

91 65 63

Thieân vò trong caùc quyeát ñònh cuûa quan chöùc Chính phuû

55 50 38

Nguoàn : Baùo tuoåi treû ngaøy 21/10/2004 vaø 28/10/2004. Thoâng qua chuû tröông “kích caàu”, haøng ngaøn DNNN yeáu keùm,

laøm aên thua loã ñaùng leõ phaûi bò giaûi theå thì laïi ñöôïc tieáp tuïc cung caáp voán theo caùc ñieàu kieän öu ñaõi ; ñöôïc khoanh, giaõn vaø xoùa nôï. Tình traïng keùm hieäu quaû keùo daøi qua nhieàu naêm maø khoâng coù giaûi phaùp caên baûn giaûi quyeát, coå phaàn hoaù thì chaäm vaø keùo daøi… keát cuïc laø neàn kinh teá phaûi chòu moät khoaûn chi phí raát lôùn ñeå laøm saïch taïm thôøi baûng quyeát toaùn cuûa caùc NHTM Nhaø nöôùc vaø tieáp tuïc duy trì haøng ngaøn DNNN hoaït ñoäng keùm hieäu quaû.

Veà leã hoäi, haøng naêm NSNN chi ñeán haøng chuïc tyû ñoàng, thaäm chí haøng traêm tyû ñoàng cho moät leã hoäi. Moãi naêm nöôùc ta coù hôn 8.900 leã hoäi lôùn nhoû khaùc nhau thì soá tieàn chi lôùn ñeán möùc naøo? Nhöng hieäu quaû kinh teá cuûa leã hoäi laø: laøm caøng to, loã caøng lôùn1. Theo TS. Vuõ Thaønh Töï Anh – giaùm ñoác nghieân cöùu cuûa chöông trình giaûng daïy kinh teá Fulbright, vieäc toå chöùc leã hoäi traøn lan khoâng chæ toán keùm tieàn baïc maø coøn maát raát nhieàu thôøi gian, coâng söùc.

Moät nguyeân nhaân nöõa gaây laïm phaùt caàu keùo ôû nöôùc ta trong thôøi 1Taøi chính ngaøy nay, thaùng 3/2007

40

gian qua ñoù laø vieäc ñieàu haønh chính saùch tieàn teä chöa hôïp lyù, khoù coù theå noùi laø CSTT voâ can trong vieäc gaây ra laïm phaùt ôû nöôùc ta, coù theå thaáy NHNN chöa söû duïng toát caùc coâng cuï cuûa CSTT trong suoát nhöõng naêm qua, ngoaïi tröø vieäc gia taêng tyû leä döï tröõ baét buoäc. Trong nhöõng naêm qua, toác ñoä cho vay neàn kinh teá luoân lôùn hôn toác ñoä huy ñoäng voán.

Baûng 2.17: Toác ñoä huy ñoäng voán vaø cho vay giai ñoaïn 2002 – 2006 Naêm >>> 2002 2003 2004 2005 2006 Toác ñoä huy ñoäng voán 19,4% 22,7% 22% 23% 26% Toác ñoä cho vay 22,2% 25% 25% 25% 29%

Nguoàn : NHNN Vieät Nam

Nhöõng nhaø kinh teá hoïc theo tröôøng phaùi troïng tieàn hieän ñaïi, ñöùng ñaàu laø Milton Friedman1 ñaõ tuyeân boá : “Laïm phaùt luoân luoân vaø moïi nôi laø vaán ñeà thuoäc veà tieàn teä”. Quan ñieåm naøy sau ñoù cuõng ñöôïc uûng hoä bôûi nhöõng ngöôøi theo tröôøng phaùi Kenneys, hoï chæ ra raèng : Coù nhieàu nguyeân nhaân laøm cho giaù caû taêng leân trong ngaén haïn.

Song, chæ coù söï taêng leân cuûa tieàn teä môùi daãn ñeán söï taêng giaù vôùi toác ñoä cao vaø keùo daøi. Nhö vaäy, coù theå nhaän ñònh NHNN ñieàu haønh keùm linh ñoäng CSTT cuõng laø moät trong nhöõng taùc nhaân gaây ra laïm phaùt ôû nöôùc ta thôøi gian qua.

Moät nhaân toá coøn laïi trong thaønh phaàn cuûa toång caàu goùp phaàn laøm cho toång caàu gia taêng ñoù laø nhu caàu veà haøng xuaát khaåu. Trong nhöõng naêm gaàn ñaây, nhu caàu veà maët haøng naøy gia taêng xuaát phaùt töø chính saùch ñaåy maïnh xuaát khaåu cuûa Vieät Nam, ñoàng thôøi nhu caàu veà haøng Vieät Nam treân theá giôùi gia taêng, ñaëc bieät laø sau giai ñoaïn suy thoaùi, kinh teá theá giôùi baét ñaàu laáy laïi ñaø taêng tröôûng, nhu caàu veà caùc maët haøng noâng, laâm, thuûy haûi saûn gia taêng ñaõ laøm giaù cuûa nhöõng maët haøng naøy taêng leân.

Ñoù laø nhöõng nguyeân nhaân veà phía caàu, trong thôøi gian vöøa qua, laïm phaùt xaûy ra xuaát phaùt coù phaàn töø phía cung nhieàu hôn.

2.3.2/ Xeùt treân goác ñoä chi phí ñaåy : Veà nguyeân nhaân khaùch quan laøm cho chi phí saûn xuaát taêng cao ñaåy

giaù caû taêng leân. Chi phí nguyeân lieäu ñaàu vaøo taêng nhöng chuùng ta khoâng kieåm soaùt ñöôïc, ñoù cuõng laø do nhöõng ñoät bieán trong töï nhieân 1Nhaø kinh teá hoïc ngöôøi Myõ

41

“nhö viruùt H5N1” laøm cheát haøng loaït gia caàm, sau dòch cuùm, giaù thöùc aên gia suùc, vaät tö ngaønh chaên nuoâi taêng khieán giaù thaønh saûn phaåm ngaønh chaên nuoâi taêng keùo theo giaù thaønh saûn phaåm ngaønh cheá bieán thöùc aên, ñoà hoäp cuõng taêng theo. Ñoù coøn do moâi tröôøng, khí haäu traùi ñaát hieän nay ñang coù nhieàu bieán ñoåi vaø xaûy ra thöôøng xuyeân vôùi möùc ñoä ngaøy caøng naëng neà ñaõ gaây thieät haïi cho caùc ngaønh saûn xuaát, ñaëc bieät laø ngaønh noâng nghieäp, troàng troït vaø chaên nuoâi, nuoâi troàng thuûy saûn.

Lyù do taêng giaù quan troïng chuû yeáu ôû ñaây laø giaù caùc yeáu toá ñaàu vaøo taêng cao, trong ñoù coù nhöõng yeáu toá trong nöôùc nhö giaù ñieän, giaù xaêng daàu nhöng chuû yeáu laø caùc yeáu toá ñaàu vaøo phaûi nhaäp khaåu nhö phoâi theùp, haït nhöïa, phaân boùn, xaêng … taêng cao treân thò tröôøng theá giôùi daãn ñeán haøng loaït caùc ngaønh khaùc taêng giaù theo hieäu öùng ñoâminoâ.

Khoâng hieåu sao cuõng chòu möùc taêng giaù nguyeân, nhieân vaät lieäu theá giôùi, song caùc nöôùc trong khu vöïc, nhö Trung quoác laø moät nöôùc khaù töông ñoàng vôùi Vieät Nam thì möùc taêng giaù cuûa hoï laïi raát thaáp( laïm phaùt 2005 chæ coù 1,8%, naêm 2006 laø 1,5%, trong khi toác ñoä taêng tröôûng cuûa hoï leân tôùi treân 9%/naêm 2005 vaø 10%/ naêm 2006)1? ,beân caïnh nguyeân nhaân khaùch quan töø boái caûnh giaù caû theá giôùi leo thang, thì tình traïng giaù caû ôû nöôùc ta taêng coøn coù nguyeân nhaân töø noäi taïi neàn kinh teá .Voán ñaàu tö cuûa nhaø nöôùc chaûy vaøo neàn kinh teá chuû yeáu thoâng qua keânh daãn laø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vaø döï aùn ñaàu tö do Nhaø nöôùc quaûn lyù.Trong khi ñoù chæ soá ICOR cuûa khu vöïc kinh teá naøy mang laïi lieân tuïc leân ñeán 9, cao gaáp hai laàn so vôùi khu vöïc ngoaøi nhaø nöôùc. Nghóa laø cöù hôn 9 ñoàng ñaàu tö cuûa khu vöïc kinh teá nhaø nöôùc môùi taïo ra moät ñoàng taêng tröôûng, trong khi ñoù khu vöïc kinh teá tö nhaân chæ vaøo khoaûng 4,5. Vì do ñaàu tö nhieàu, hieäu quûa thaáp, neân giaù thaønh saûn phaåm cuûa caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc raát cao. Theâm vaøo ñoù laø do laõng phí, tham oâ, thaát thoaùt taøi saûn nhaø nöôùc, ñaàu tö sai muïc ñích ñaõ vaø ñang laø nhöõng nhaân toá ñaåy giaù thaønh saûn phaåm cuûa khu vöïc nhaø nöôùc leân cao vaø keùo theo vieäc taêng chi phí ñaàu vaøo cuûa toaøn neàn kinh teá2. Coù theå noùi tình traïng ñaàu tö cuûa nhaø nöôùc ngaøy caøng lôùn vôùi keânh daãn voán chuû yeáu vaøo neàn kinh teá laø caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc – Thaønh phaàn 1Kinh teá theá giôùi naêm 2006 – website NHNN 5/1/2007 2Nguoàn: Nieân giaùm thoáng keâ naêm 2004

42

kinh teá yeáu keùm nhaát trong caùc thaønh phaàn kinh teá, ñaõ vaø ñang laø nguyeân nhaân cô baûn khieán cho hieäu quûa ñaàu tö thaáp vaø giaù thaønh taêng cao. Neáu nhö tình traïng ñaàu tö nhaø nöôùc cöù tieáp tuïc môû roäng baát chaáp hieäu quûa nhö hieän nay thì vieäc giaù caû cuûa nöôùc ta cao hôn caùc nöôùc trong khu vöïc laø ñieàu taát yeáu. Baûng 2.18 : Giaù baùn ñieän vaø xaêng A90 giai ñoaïn 1999 – 2006 ÑVT 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 Ñieän Ñ/KWh 728 728 744 772 846 960 1.052 1.052Xaêng A90

ñ/lít 4.265 4.720 5.100 5.100 5.400 6.460 8.300 9.300

Nguoàn : Kinh teá Vieät Nam caùc naêm 2002, 2003, 2004, 2005, 2006 Töø trong nguyeân nhaân khaùch quan môùi thaáy heát ñöôïc maët chuû quan

coøn laïi cuûa vaán ñeà, ñoù laø coâng taùc döï baùo giaù cuûa chuùng ta coøn quaù yeáu keùm neân khoâng döï baùo ñöôïc khi naøo giaù leân, giaù xuoáng ñeå coù nhöõng bieän phaùp giaûm thaáp nhaát nhöõng thieät haïi vaø thu ñöôïc lôïi coù theå coù.

Theo ñaùnh giaù cuûa Phoù thuû töôùng Vuõ Khoan, taïi Hoäi nghò thöông maïi toaøn quoác 7/2004 : “Khaû naêng döï baùo döï phoøng ñeå saün saøng ñoái phoù vôùi caùc tình huoáng bieán ñoäng thaát thöôøng veà giaù caû cuûa Chính phuû laø quaù keùm”. Neáu döï ñoaùn toát, coù ñoái saùch thích hôïp töø tröôùc thì seõ traùnh hoaëc giaûm ñöôïc nhöõng taùc ñoäng xaáu cuûa bieán ñoäng thò tröôøng. Chính phuû chöa quen ñieàu haønh trong cô cheá thò tröôøng hoäi nhaäp quoác teá, trong khi neàn kinh teá laïi coù ñoä môû cao, phuï thuoäc nöôùc ngoaøi ngaøy caøng nhieàu. Hieän nay, ôû nöôùc ta chöa coù moät cô quan naøo coù ñuû naêng löïc chuyeân moân vaø kinh nghieäm ñeå döï baùo giaù caû thò tröôøng moät caùch chính xaùc trong töøng thôøi ñieåm vaø thôøi kyø. Giaù caû thò tröôøng trong nöôùc chuû yeáu ñöôïc döï baùo theo phöông phaùp kinh nghieäm vaø coù tính phoûng ñoaùn. Cuõng khoâng hieåu nhö theá naøo maø trong khi taùc giaû ñang phaân tích veà giaù xaêng daàu theá giôùi taêng cao, coù theå vöôït qua ngöôõng 75 USD/thuøng, seõ laøm cho giaù caû cuûa nöôùc ta taêng theo, thì moät quan chöùc cuûa moät Boä laïi coù quan ñieåm laø, do giaù xaêng daàu theá giôùi taêng cao vöôït ngöôõng 75 USD/thuøng, tình hình buoân laäu xaêng daàu qua bieân giôùi cuûa nöôùc ta caøng gia taêng, vì: caùc nöôùc trong khu vöïc khoâng chòu taêng giaù xaêng daàu ngang baèng vôùi giaù cuûa thò tröôøng theá giôùi,

43

bôûi vaäy hieän töôïng buoân laäu xaêng daàu qua bieân giôùi môùi gia taêng(theo chöông trình thôøi söï VTV1 luùc 6 giôø ngaøy 09/8/2006).

Coâng taùc döï baùo yeáu keùm ñaõ laø ñieàu ñaùng noùi. Song, vai troø ñieàu haønh giaù trong thò tröôøng cuûa caû nöôùc coøn khaù môø nhaït, ñaõ ñeå cho caùc Toång coâng ty, caùc DNNN laøm giaù, gaây luõng ñoaïn thò tröôøng, ñi ngöôïc laïi vôùi vai troø voán coù cuûa khu vöïc kinh teá Nhaø nöôùc.

Cuõng theo ñaùnh giaù cuûa Phoù Thuû töôùng Vuõ Khoan taïi hoäi nghò treân: “Chính saùch kinh teá vó moâ trong quaûn lyù vaø ñieàu haønh giaù caû thò tröôøng chöa ñaùp öùng ñöôïc yeâu caàu phaùt trieån cuûa neàn kinh teá trong ñieàu kieän chuyeån maïnh sang kinh doanh theo cô cheá thò tröôøng vaø hoäi nhaäp kinh teá quoác teá”.

Thöïc teá cho thaáy, trong thôøi gian qua, giaù caû moät soá maët haøng taêng khoâng phaûi do chi phí ñaàu vaøo taêng cao maø do vieäc quaûn lyù ñieàu haønh vó moâ chöa toát, caùc doanh nghieäp kinh doanh lôïi duïng ñaàu cô, taêng giaù, gaây thieät haïi cho ngöôøi tieâu duøng. Söï yeáu keùm cuûa chính phuû trong vieäc ñieàu haønh vaø phaùt trieån heä thoáng phaân phoái Quoác gia theå hieän cuï theå qua nhöõng bieán ñoäng khoâng kieåm soaùt ñöôïc veà giaù xaêng daàu, giaù theùp vaø giaù döôïc phaåm. Coù theå noùi, caùc cô quan chöùc naêng chöa löôøng tröôùc heát ñöôïc nhöõng dieãn bieán coù theå xaûy ra treân thò tröôøng, thöôøng khi phaùt sinh vuï vieäc môùi ñöa ra caùc giaûi phaùp tình theá ñeå choáng ñôõ do vaäy taùc duïng chöa cao vaø khoâng duy trì ñöôïc trong thôøi gian daøi.

Giaù caû ñaàu vaøo taêng laø nhöõng nguyeân nhaân gaây ra laïm phaùt nhöng vaán ñeà toàn taïi lôùn cuûa neàn kinh teá hieän nay laø vieäc söû duïng voán khoâng hieäu quaû, tình traïng laõng phí, tham nhuõng traøn lan laø nguoàn “dinh döôõng” cho laïm phaùt tieàm taøng vaø boäc phaùt.

Caùc khoaûn hoái loä, tham nhuõng ñöôïc buø ñaép baèng chi phí saûn xuaát cuûa caùc loaïi saûn phaåm lieân quan vaø do ñoù ñaõ laøm cho giaù thaønh saûn phaåm taêng leân nhanh choùng. Chính tham nhuõng ñaõ laøm cho boä maùy keùm hieäu quaû vaø daãn ñeán laõng phí thôøi gian lao ñoäng cuûa nhaân daân, laøm chi phí cuûa nhaân daân cho cuoäc soáng taêng leân nhanh choùng maø khoâng taïo ra moät söï höõu ích naøo.

Laõng phí do ñieàu haønh quaûn lyù xaõ hoäi keùm hieäu quaû ; laõng phí trong vieäc chi tieâu ngaân saùch Nhaø nöôùc(mua xe coâng, xaây truï sôû, thöïc hieän caùc döï aùn, leã hoäi…); laõng phí thaát thoaùt trong ñaàu tö XDCB( phuï luïc 10:

44

nhöõng ñiaï chæ thaát thoaùt laõng phí) … ñaõ laøm hao toán chi phí maø khoâng taïo ra theâm cuûa caûi vaät chaát cho xaõ hoäi. Taát caû nhöõng ñieàu ñoù laø nguyeân nhaân to lôùn nhaát daãn ñeán laïm phaùt.

Nhöng ñeán cuoái naêm 2006 chuùng ta ñaõ khaù thaønh coâng trong vieäc xaùc ñònh caùc nguyeân nhaân taùc ñoäng ñeán laïm phaùt. Theo coâng boá cuûa Toång cuïc Thoáng keâ, CPI naêm 2006 taêng 6,6%, thaáp hôn nhieàu so vôùi möùc taêng 8,4% cuûa cuøng kyø naêm 2005. Ñaëc bieät laø neáu nhö naêm 2005, CPI vaø laïm phaùt nhoùm haøng Löông thöïc thöïc phaåm( LTTP naèn trong nhoùm Haøng aên vaø dòch vuï aên uoáng) ñeàu giaûm so vôùi naêm tröôùc( 8,4% so vôùi 9,5% vaø 10,8% so vôùi 15,6%) coøn ngöôùc laïi laïm phaùt caùc nhoùm haøng phi LTTP vaø laïm phaùt bình quaân laïi taêng thì böôùc sang naêm 2006, caû 4 chæ tieâu CPI, LTTP, phi LTTP vaø laïm phaùt bình quaân ñeàu giaûm so vôùi naêm ngoaùi ( Ñoà thò 1, Baûng 2.19) Ñoà thò 1: Dieãn bieán laïm phaùt töø naêm 2003 – 10/06

% taêng, giaûm cuøng kyø

6.6

8.49.5 7.9

10.8

15.8

3.8

6.4

4.7

7.48.37.7

02468

1012141618

12/03 03/04 06/04 09/04 12/04 03/05 06/05 09/05 12/05 03/06 06/06 09/06 12/06

LT-TP

CPI

phi LT-TP

Bình quân

Nguån: Tæng côc Thèng kª, số liệu về lạm phát phi LT-TP, lạm phát bình quân do NHNN tính toán.

45

Baûng 2.19: Dieãn bieán laïm phaùt töø naêm 2003 – 2006 Ñôn vò: % taêng giaûm 2003 2004 2005 2006 I. So vôùi ñaàu naêm CPI 3.0 9.5 8.4 6.6 I. Haøng LTTP: I – Haøng aên vaø dòch vuï aên uoáng 2.8 15.6 10.8 7.9 T/ ñoù: 1- Löông thöïc 2.9 14.3 7.8 14.1 2- Thöïc phaåm 2.9 17.1 12.0 5.5 II –Haøng phi LTTP 2.8 4.7 6.4 3.8 II– Ñoà uoáng thuoác laù 3.5 3.6 4.9 5.2 III – May maëc giaøy deùp muõ noùn 3.4 4.1 5.0 5.8 IV – Nhaø ôû vaät lieäu xaây döïng 4.1 7.4 9.8 5.9 V – Thieát bò ñoà duøng gia ñình 1.9 3.6 4.8 6.2 VI- Döôïc phaåm y teá 20.9 9.1 4.9 4.3 VII – Phöông tieän ñi laïi, böu ñieän

-2.0 5.9 9.1 4.0

VIII – Giaùo duïc 4.9 -1.8 5.0 3.6 IX – vaên hoaù, theå thao, giaûi trí - 1.3 2.2 2.7 3.5 X – Haøng hoaù dòch vuï khaùc 4.3 5.2 6.0 6.5 III – Bình quaân 3.2 7.7 8.3 7.4

Nguoàn: Toång cuïc Thoáng Keâ, soá lieäu veà laïm phaùt phi LT-TP,laïm phaùt bình quaân do NHNN tính toaùn. Trong 10 nhoùm haøng hoaù, thì 5 nhoùm coù möùc taêng thaáp hôn so vôùi möùc taêng cuûa naêm 2005, ñoù laø: Löông thöùc thöïc phaåm; Nhaø ôû vaät lieäu xaây döïng; Döôïc phaåm y teá; Phöông tieän ñi laïi böu ñieän; Giaùo duïc, 5 nhoùm coøn laïi laø May maëc, muõ noùn giaøy deùp, Thieát bò ñoà duøng gia ñình, Ñoà uoáng thuoác laù, Vaên hoaù theå thao giaûi trí, Haøng hoaù dòch vuï khaùc laïi coù möùc taêng hôn naên ngoaùi. Coù theå ñaùnh giaù caùc nguyeân nhaân taùc ñoäng ñeán laïm phaùt naêm 2006 nhö sau: 2.4/ ÑAÙNH GIAÙ CAÙC NGUYEÂN NHAÂN TAÙC ÑOÄNG ÑEÁN LAÏM PHAÙT NAÊM 2006 2.4.1/ Caùc yeáu toá laøm giaûm laïm phaùt Thöù nhaát: Möùc taêng cuûa giaù caû nhieàu maët haøng treân theá giôùi vaø trong nöôùc ñeáu thaáp hôn naêm ngoaùi: Naêm 2006 theo ñaùnh giaù cuûa IMF, möùc taêng 15% cuûa nhieàu maët haøng thieát yeáu ñaàu vaøo cuûa saûn xuaát thaáp hôn möùc taêng 29% cuûa cuøng kyø naêm ngoaùi ñaõ goùp phaàn laøm giaûm aùp löïc leân gía thaønh caùc haøng hoaù nhaäp

46

khaåu, taùc ñoäng laøm laïm phaùt nhaäp khaåu giaûm, qua ñoù laøm giaûm laïm phaùt CPI. Baûng 2.20: Dieãn bieán giaù moät soá maët haøng treân theá giôùi ,2003 - 2006

(% so vôùi ñaàu naêm) 2003 2004 2005 2006 1. Daàu thoâ 4.2 33.8 36.8 17.1 2. Giaù gaïo XK TL 8.8 10.3 20.7 5.3 3. Ñöôøng 19.8 - 4.5 41.2 17.9 4. Clinke 5.7 25.2 7.0 5. Giaáy sôïi daøi 13.8 25.9 6.2 6. Nhöïa 53.3 - 23.0 6.19 7. Phaân ureâ 45.9 27.7 - 11.6 1.7 8. Theùp 34.1 18.3 -9.1 2.6

Nguoàn: website cuûa Boä Thöông maïi, Reutes. Trong nöôùc, giaù caû nhieàu maët haøng ñeàu coù möùc taêng thaáp hôn naêm ngoaùi. Baûng 2.21: Dieãn bieán giaù caû moät soá maët haøng cuûa Vieät Nam, 2004 -2006

(% so vôùi ñaàu naêm) 2004 2005 20061. Xaêng daàu 10.2 ÷33.9 26.7÷ 56 10.5÷15.0 Tr/ñoù: Soá laàn ñieàu chænh 3 3 ;1 2 ;22. Ñöôøng 34.0 42.0 10.5 3. Cöôùc vaän taûi 4 – 5 2 – 3 4. Phaân boùn 3.0 4.6 0.5 5. Chæ soá giaù thöïc phaåm 17.1 12.0 5.5 6. Giaù nöôùc saïch - Haø noäi 0 14÷ 40 0 - HCM 37÷ 63 0 07. Veù xe buyùt - Haø noäi 0 20 0 - HCM 0 0 08. Ñieän 0 0 09. Giaù than -Than coác 100* 0 44.0- Than caùm 120* 0 44.010. Chæ soá giaù LT 14.3 7.8 14.111. Theùp 17.8 - 0.3 2.012. Xi maêng -2.7 1.2 3.3

Nguoàn: töø caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng nhö baùo, ñaøi, ti vi …;*: ñôn vò: 1.000ñ

47

Cuï theå, giaù thöïc phaåm vaø giaù xaêng daàu ñeàu coù möùc taêng thaáp hôn cuøng kyø, cuøng vôùi giaù caùc maët haøng do Nhaø nöôùc quaûn lyù nhö ñieän, nöôùc, giaù veù xe buyùt, veù haøng khoâng … Oån ñònh ( tröø maët haøng than) khieán möùc taêng cuûa caùc nhoùm, Phöông tieän ñi laïi, böu ñieän. Nhaø ôû vaät lieäu xaây döïng giaûm so vôùi naêm 2005. ñieàu naøy taùc ñoäng tröïc tieáp laøm giaûm laïm phaùt CPI giaûm hôn so vôùi naêm ngoaùi, maët khaùc cuõng giaùn tieáp taùc ñoäng laøm giaûm laïm phaùt CPI thoâng qöa vieäc goùp phaàn laøm giaûm chi phí cuûa doanh nghieäp. Tuy nhieân, rieâng giaù löông thöïc laïi coù möùc taêng cao hôn naêm ngoaùi( 14.1% so vôùi 7.8%) nhöng do möùc giaûm cuûa giaù thöïc phaåm maïnh hôn ( 5.5% so vôùi 12%) Neân nhoùm LTTP vaãn coù möùc taêng thaáp hôn naêm ngoaùi. Thöù hai: Söùc eùp veà taêng tröôûng kinh teá giaûm hôn so vôùi naêm ngoaùi: Döï kieán taêng tröôûng kinh teá cuûa naêm 2006 ñaït 8,2%, thaáp hôn möùc taêng tröôûng 8,4% cuûa naêm 2005, theå söùc eùp beân caàu ñaõ giaûm bôùt; ñieàu naøy ñaõ goùp phaàn laøm laïm phaùt naêm nay coù möùc thaáp hôn cuøng kyø. Thöù ba: caùc giaûi phaùp ñeå kieàn cheá giaù caû cuûa Chính phuû vaø caùcboä, ngaønh: Naêm 2006, Chính phuû ñaõ aùp duïng nhieàu bieän phaùp nhaèm giaûm bôùt toác ñoä taêng cuûa giaù caû nguyeân vaät lieäu ñaàu vaøo cuûa saûn xuaá(côn soác phía cung) ñeå kieàn cheá möùc taêng cuûa giaù caû, ñoù laø: (i) Ñieàu haønh giaù löông thöïc thoâng qua vieäc ñaët ra löôïng gaûo xuaát khaåu naêm 2006 khoâng vöôït quaù 5 trieäu taán ñoàng thôøi chæ ñaïo caùc doanh nghieäp xuaát khaåu gaïo taïm ngöøng vieäc xuaát khaåu gaïo truôùc tình hình giaù löông thöïc taêng ñoät bieán nhaèm kieàn cheá söï gia taêng cuûa giaù löông thöïc; (ii) Chæ ñaïo khoâng taêng giaù moät soá vaät tö cô baûn ñaàu vaøo cuûa saûn xuaát nhö ñieän, phaân boùn, LTTP trong naêm 2006; (iii) Kieåm soaùt vieäc phaân phoái thuoác chöõa beänh traùnh hieän töôïng ñaàu cô, ñoäc quyeàn taêng giaù khoâng hôïp lyù; (iv) Giaûm thueá nhaäp khaåu moät soá maët haøng tö lieäu saûn xuaát nhö xaêng daàu, linh kieän phuï tuøng ñieän töû, linh kieän phuï tuøng oâ toâ, ñöôøng … goùp phaàn giaûm chi phí saûn xuaát cuûa doanh nghieäp.

48

Baûng 2.22: Ñieàu chænh thueá moät soá maët haøng, 2005 – 2006(%)

2006 Maët haøng

Möùc thueá cuoái naêm

2005 Laàn ñieàu chænh Möùc thueá môùi

1. Xaêng daàu 10 7 (4 ,3 ) 10 2. Linh kieän phuï tuøng ñieän töû 15 – 20 1 0 -3 3. Linh kieän, phuï tuøng ñieän, ñieän laïnh

50

1

0 – 30

4. Linh kieän, phuï tuøng oâ toâ 20 – 30 1 5 – 20 5. Ñöôøng 40 1 20

Nguoàn: Website cuûa Boä Taøi chính. Vieäc giaù chuû yeáu caùc haøng hoaù ñaàu vaøo cuûa saûn xuaát treân thò tröôøng theá giôùi vaø trong nöôùc coù möùc taêng thaáp hôn cuøng vôùi caùc bieän phaùp maø Chính phuû ñaõ aùp duïng nhö trình baøy ôû treân, taùc ñoäng laøm 5 nhoùm haøng hoaù trong roå haøng hoaù CPI(maø chuû yeáu taùc ñoäng ñeán beân cung) coù möùc taêng thaáp hôn so vôùi naêm 2005, ñoù laø: Löông thöïc thöïc phaåm, Phöông tieän ñi laïi, Böu ñieän, Nhaø ôû vaät lieäu xaây döïng, Giaùo duïc, Döôc phaåm y teá, cho thaáy caùc cuù soác beân cung ñaõ giaûm so vôùi naêm ngoaùi. Thöù tö: Ñieàu haønh chính saùch tieàn teä thaän troïng, linh hoaït ñaõ phaùt huy taùc duïng kieàm cheá taêng giaù: Caùc möùc laõi suaát chæ ñaïo vaø döï tröõ baét buoäc ñeàu oån ñònh hôn naêm tröôùc, tyû giaù ñeàu haønh giaûm giaù nheï (0.95%) nhaèm khuyeán kích xuaát khaåu nhöng kieàn cheá laïm phaùt. Rieâng treân thò tröôøng môû vaø nghieäp vuï taùi caáp voán NHNN lieân tuïc huùt tieàn veà. Ñoàng thôøi Ngaân haøng Nhaø nöôùc ban haønh chæ thò 02/2006 – NHNN ngaøy 23/05/2006 nhaèm taêng cöôøng bieän phaùp haïn cheá ruûi ro trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc toå chöùc tín duïng; Coâng vaên soá 1767/ NHNN – CSTT ngaøy 9/3/2006 veà vieäc cho vay ñoái vôùi lónh vöïc baát ñoäng saûn; Coâng vaên soá 7318/ NHNN – CSTT ngaøy 25/8/2006 veà vieäc cho vay mua coå phieáu coù ñaûm baûo baèng caàn coá coå phieáu nhaèm naâng cao chaát löôïng tín duïng cuõng nhö an toaøn, hieäu quaû cho caùc TCTD.

49

Baûng 2.23: Ñieàu haønh CSTT cuûa NHNN 2005 – 2006 Ñôn vò: %

2005 20061. DTBB(%) < 12 thaùng 5,0 – 8,0 5,0 – 8,0 12 -24 thaùng 2.0 2.02. L/s tieàn göûi DTBB 0 – 1,2 0 – 1,23. L/s cô baûn 8,25 8,254. L/s tieàn caáp voán 6,5 6,55. L/s taùi chieát khaáu 4,5 4,56. L/s tieàn göûi USD cuûa phaùp nhaân taïi TCTD (toái ña) 0,5 – 1,2 0,5 – 1,2

Nguoàn: NHNN Qua phaân tích caùc nhaân toá laøm giaûm laïm phaùt, coù theå thaáy: (i)taùc ñoäng tröïc tieáp tôùi CPI cuûa côn soác phía cung nhö giaù xaêng daàu, löông thöïc thöïc phaåm ñaõ giaõm khieán 5 nhoùm haøng beân cung ( nhö trình baøy ôû treân) coù möùc taêng thaáp hôn cuøng kyø. (ii) taùc ñoäng voøng hai cuûa côn soác giaù xaêng daàu, LTTP …, vaø söùc eùp veà beân caàu ( theå hieän qua vieäc GDP taêng thaáp hôn so vôùi naêm ngoaùi) cuõng ñaõ giaûm maëc duø toác ñoä vaãn taêng nhöng thaáp hôn nhieàu so vôùi naêm ngoaùi laøm cho laïm phaùt phi LTTP vaø laïm phaùt bình quaân ñeàu coù möùc taêng thaáp hôn so vôùi naêm 2005. 2.4.2/ caùc yeáu toá laøm taêng laïm phaùt: Thöù nhaát: Tieàn löông vaø thu nhaäp cuûa coâng chuùng gia taêng: Töø ngaøy 1/10/2006 Chính phuû taêng tieàn löông toái thieåu cuûa khoái caùn boä coâng chöùc taïi caùc doanh nghieäp nhaø nöôùc vôùi möùc taêng 28,6%, cao hôn möùc taêng 20,7% cuûa naêm 2005 theo Ñeà aùn caûi caùch tieàn löông giai ñoaïn 2003 – 2007, ñoàng thôøi ñieàu chænh taêng möùc löông toái thieåu ñoái vôùi khu doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vôùi möùc taêng bình quaân laø 42% tö möùc 487.000 – 626.000 leân möùc 710.000 – 870.000 ñoàng/ thaùng. Ñaây laø nhaân toá laøm taêng chi phí saûn xuaát cuûa doanh nghieäp, töø ñoù taïo söùc eùp laøm taêmg laïm phaùt. Maët khaùc, taêng tröôûng kinh teá lieân tuïc ôû möùc cao khieán thu nhaäp cuûa ngöôøi daân ngaøy caøng ñöôïc caûi thieän ñaõ taùc ñoäng laøm tieâu duøng cuoái cuøng cuûa daân cö gia taêng, theå hieän ôû toång möùc baùn leû haøng haùo sau khi loaïi tröø yeáu toá giaù taêng cao hôn so vôùi naêm ngoaùi (13.2% so vôùi 12.0%). Ñieàu naøy ñaõ taùc ñoäng laøm 5 nhoùm haøng hoaù chuû yeáu phuïc vuï tieâu duøng cuûa daân cö coù möùc taêng cao hôn cuøng kyø naêm ngoaùi, ñoù laø: nhoùm

50

May maëc, muõ noùn giaøy deùp, thieát bò ñoà duøng gia ñình, ñoà uoáng thuoác laù, Vaên hoaù theå thao giaûi trí, haøng hoaù dòch vuï khaùc. Tuy nhieân, rieâng nhoùm thieát bò ñoà duøng gia ñình taêng ngoaøi nguyeân nhaân do tieâu duøng taêng cao nhö ñaõ ñeà caäp ôû treân coøn do giaù cao su vaø nhöïa treân thò tröôøng theâ giôùi vaø trong nöôùc coù möùc taêng cao hôn haún naên ngoaùi (56% so vôùi 21%; 6,19% so vôùi -23%). Thöù hai: Giaù löông thöïc taêng maïnh so vôùi cuøng kyø: Maëc duø giaù löông thöïc treân theá giôùi coù möùc taêng thaáp hôn so vôùi cuøng kyø (5.3% so vôùi 20.7%) nhöng trong nöôùcc nhoùm löông thöïc laïi coù möùc taêng 14.1%, cao hôn nhieàu so vôùi möùc taêng 7.8% cuûa naêm 2005. Nguyeân nhaân chuû yeáu laø do saûn löông löông thöïc naêm nay giaûm do bò aûnh höôûng bôûi haïn haùn, luõ luït, dòch beänh, ñaëc bieät laø raøy naâu, vaøng luøn, luøn xoaùn laù ôû ñoàng baèng soâng Cöûu Long, theå hieän ôû chæ tieâu saûn löôïng luùa thu hoaïch vuï muøa naêm nay giaûm gaáp ñoâi so vôùi naêm ngoaøi ( -0.4% so vôùi -0.2%). Thöù ba: Thò tröôøng chöùng khoaùn taêng giaù ñoät bieán: Giaù coå phieáu taêng maïnh do caùc nhaø ñaàu tö kyø voïng vaøo Vieät Nam chính thöùc trôû thaønh vieân WTO; Vieät Nam toå chöùc thaønh coâng Hoäi NGhò cao caáp APEC cuøng vôùi caùc cam keát cuûa caùc toå chöùc quoác teá; caùc chính phuû veà vieäc seõ taêng cöôøng taøi trôï voán cho Vieät Nam. Maëc duø chính saùch tieàn teä cuûa NHNN giai ñoaïn naøy vaãn ñang thaét chaët thaän troïng, maët baèng laõi suaát vaãn tieáp tuïc gia taêng nhöng vaãn khoâng laøm coå phieáu giaûm suùt maø thaäm chí coøn taêng cao ñoät bieán. Töø nhöõng phaân tích treân, ta coù theå khaùi quaùt nguyeân nhaân gaây laïm phaùt ôû Vieät Nam giai ñoaïn 1976 – 2006 qua moâ hình sau(hình 2.1)

51

Hình 2.1: Nguyeân nhaân gaây ra laïm phaùt ÔÛ Vieät Nam 1976 – 2006 theo hai höôùng caàu keùo vaø chi phí ñaåy.

Toùm laïi, laïm phaùt hay giaûm phaùt ôû Vieät Nam töø naêm 1976 ñeán 2006 baét nguoàn töø nhieàu nguyeân nhaân, trong ñoù coù nguyeân nhaân chuû quan laãn khaùch quan, coù nhaân toá thuoäc veà trong nöôùc laãn nöôùc ngoaøi, coù nhaân toá thuoäc veà kinh teá laãn phi kinh teá, coù nhöõng nguyeân nhaân tröïc tieáp laãn giaùn tieáp. Töø ñoù coù theå theå neâu moät soá nguyeân nhaân gaây laïm phaùt qua moät moâ hình khaùc nhìn töø nhieàu goùc ñoä nhö sau:

- Veà kinh teá: do chính saùch taøi chính tieàn teä, tình hình xuaát nhaäp khaåu, coâng taùc quaûn lyù vaø döï baùo giaù, hieäu quaû saûn xuaát…

- Veà phi kinh teá: do dòch beänh, thieân tai, chieán tranh, taâm lyù ngöôøi daân…

- Nguyeân nhaân trong nöôùc: do yeáu toá kinh teá, phi kinh teá trong nöôùc…

- Nguyeân nhaân ngoaøi nöôùc: do nhu caàu haøng trong nöôùc, xung ñoät khu vöïc…

LAÏM PHAÙT

CAÀU KEÙO CHI PHÍ ÑAÅY

KHAÙCH QUAN1. Ñieàu kieän töï nhieân khoâng thuaän lôïi. 2. Nhu caàu haøng hoùa trong nöôùc cuûa theá giôùi gia taêng.

CHUÛ QUAN1. Chính saùch kích caàu. 2. Söû duïng voán khoâng hieäu quûa, laõng phí. 3. ñieàu haønh CSTT chöa hôïp lyù.

CHUÛ QUAN1. Hieäu quûa saûn xuaát keùm. 2. Quaûn lyù giaù . 3. Coâng taùc döï baùo giaù chöa toát. 4. Teä tham nhuõng…

KHAÙCH QUAN 1. Giaù haøng nhaäp khaåu taêng. 2. Giaù trong nöôùc taêng do maát muøa, dòch beänh.

52

- Nguyeân nhaân tröïc tieáp: do chính saùch kích caàu, vieäc phaùt haønh tieàn, taêng löông…

- Nguyeân nhaân giaùn tieáp: do baát oån khu vöïc, chieán tranh, taâm lyù…

Keát luaän chöông II

Chöông II ñaõ khaùi quaùt laïi tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam töø 1976 ñeán 2006. Dieãn bieán tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam coù theå chia laøm 3 giai ñoaïn chính ñoù laø : Giai ñoaïn laïm phaùt cao vaø choáng laïm phaùt ; giai ñoaïn kieåm soaùt ñöôïc laïm phaùt vaø rôi vaøo giaûm phaùt ; giai ñoaïn choáng thieåu phaùt, buøng noå laïm phaùt vaø kieåm soaùt ñöôïc laïm phaùt.

Chöông II cuõng chæ ra ñöôïc taùc ñoäng cuûa laïm phaùt ñeán taêng tröôûng kinh teá, tyû leä thaát nghieäp, caùn caân thöông maïi (3 nhaân toá coøn laïi trong töù giaùc kinh teá). Song, nhìn chung taùc ñoäng cuûa laïm phaùt leân caùc yeáu toá treân chöa thaät söï roõ neùt vaø chöa theå hieän tính quy luaät.

Chöông II ñaõ ñi vaøo phaân tích nguyeân nhaân gaây ra laïm phaùt ôû Vieät Nam theo hai höôùng caàu keùo vaø chi phí ñaåy vaø chuùng ta ñaõ khaù thaønh coâng trong vieäc kieåm soaùt ñöôïc laïm phaùt. Beân caïnh ñoù cuõng coù heä thoáng caùc nguyeân nhaân aûnh höôûng ñeán laïm phaùt töø nhieàu goùc ñoä khaùc nhau laøm cô sôû cho vieäc ñeà xuaát caùc giaûi phaùp kieåm soaùt laïm phaùt ôû Vieät Nam.

53

CHÖÔNG III GIAÛI PHAÙP ÑEÅ KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT

ÔÛ VIEÄT NAM 3.1/ MUÏC TIEÂU VAØ PHÖÔNG HÖÔÙNG TOÅNG QUAÙT 5 NAÊM 2006 – 2010 CUÛA VIEÄT NAM. Naêm naêm 2006 – 2010 coù yù nghóa vôùi vieäc hoaøn thaønh chieán löôïc phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi 10 naêm ñaàu cuûa theá kyû XXI do Ñaïi hoäi IX cuûa Ñaûng ñeà ra.

Muïc tieâu vaø phöông höôùng toång quaùt 5 naêm 2006 – 2010 laø:naâng cao naêng löïc laõnh ñaïo vaø söùc chieán ñaáu cuûa Ñaûng, phaùt huy söùc maïnh toaøn daân toäc, ñaåy maïnh toaøn dieän coâng cuoäc ñoåi môùi, huy ñoäng vaø söû duïng toát moïi nguoàn löïc cho coâng nghieäp hoaù, hieän ñaïi hoaù ñaát nöôùc; phaùt trieån vaên hoaù; thöïc hieän tieán boä vaø coâng baêng xaõ hoäi; taêng cöôøng quoác phoøng an ninh, môû roäng quan heä ñoái ngoaïi; chuû ñoäng vaø tích cöïc hoäi nhaäp kinh teá quoác teá; giöõ vöõng oån ñònh chính trò – xaõ hoäi; sôùm ñöa ñaát nöôùc ra khoûi tình traïng keùm phaùt trieån; taïo neàn taûng ñeán naêm 2020 nöôùc ta cô baûn trôû thaønh moät nöôùc coâng nghieäp theo höôùng hieän ñaïi.

Phaàn ñaáu taêng tröôûng kinh teá vôùi nhòp ñoä nhanh, chaát löôïng cao vaø beàn vöõng hôn, gaén vôùi phaùt trieån con ngöôøi. Ñeán naêm 2010, toång saûn phaån trong nöôùc(GDP) gaáp hôn 2,1 laàn so vôùi naêm 2000. Trong 5naêm 2006 -2010, möùc taêng tröôûng GDP bình quaân ñaït 7,5 - 8% naêm, phaán ñaáu ñaït treân 8% naêm1.

Nhö vaäy, moät trong nhöõng muïc tieâu quan troïng haøng ñaàu laø taêng tröôûng kinh teá nhanh nhöng phaûi oån ñònh, beàn vöõng. Ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu naøy ñoøi hoûi phaûi coù nhöõng chính saùch kinh teá vó moâ ñuùng ñaén, phuø hôïp vôùi töøng giai ñoaïn. Song, trong giai ñoaïn naøy thì vieäc kieåm soaùt toát laïm phaùt laø moät trong nhöõng muïc tieâu haøng ñaàu. 1Vaên kieän Ñaïi hoäi ñaûng toaøn quoác laàn thöù X(18/4 – 25/4/2006)

54

3.2/ ÑO LÖÔØNG LAÏM PHAÙT ÔÛ VIEÄT NAM TRONG ÑIEÀU KIEÄN HIEÄN NAY Tröôùc khi ñöa ra caùc giaûi phaùp kieåm soaùt, caàn phaûi xem chæ tieâu naøo ño löôøng laïm phaùt ôû nöôùc ta? chæ tieâu ñoù coù phaûi laø chæ tieâu toát nhaát chöa? Tröôùc heát caàn xem xeùt caùch ño löôøng laïm phaùt ôû nöôùc ta hieän nay.

3.2.1/ Caùch tính laïm phaùt hieän nay ÔÛ Vieät Nam hieän nay, tyû leä laïm phaùt ñöôïc ño löôøng baèng chæ soá

giaù haøng tieâu duøng CPI. CPI ñöôïc tính cho toaøn quoác vaø cho töøng ñòa phöông, chæ soá giaù bình quaân ñöôïc thoâng baùo haøng thaùng, toå hôïp cuûa nhieàu thaùng vaø cho caû naêm. Töø naêm 2001, ñeå tính CPI, moät roå haøng hoùa ñöôïc löïa choïn bao goàm 400 maët haøng, ñöôïc phaân thaønh 138 nhoùm caáp 4 ; 86 nhoùm caáp 3 ; 35 nhoùm caáp 2 vaø 10 nhoùm caáp 1. Quyeàn soá goác ñeå tính möùc giaù bình quaân laø cô caáu chi tieâu hoä gia ñình theo keát quaû ñieàu tra ñôøi soáng kinh teá hoä gia ñình naêm 2000.

Baûng 3.1: Quyeàn soá giaù tieâu duøng naêm 2000 Nhoùm haøng hoùa dòch vuï caáp 1 Tyû troïng

Chæ soá chung : 1. Haøng aên vaø dòch vuï aên uoáng 2. Ñoà uoáng vaø thuoác laù 3. May maëc, muõ noùn, giaøy deùp 4. Nhaø ôû vaø vaät lieäu xaây döïng 5. Thieát bò vaø ñoà duøng gia ñình 6. Ñöôïc phaåm vaø y teá 7. Phöông tieän ñi laïi, böu ñieän 8. Giaùo duïc 9. Vaên hoùa, theå thao, giaûi trí 10. Ñoà duøng vaø dòch vuï khaùc

100 47,90

4,50 7,63 8,23 9,20 2,41

10,07 2,89 3,81 3,36

Nguoàn: cuûa toång cuïc thoáng keâ, 2001.

Nhìn vaøo baûng quyeàn soá giaù tieâu duøng cho thaáy chæ soá CPI cuûa nöôùc ta chòu taùc ñoäng raát lôùn cuûa 3 nhoùm haøng hoùa chính sau :

Thöù nhaát: CPI chòu taùc ñoäng ñaùng keå bôûi giaù haøng löông thöïc thöïc phaåm. Do vaäy, trong nhöõng naêm maø giaù haøng löông thöïc thöïc phaåm taêng cao thì CPI cuõng cao vaø ngöôïc laïi( phuï luïc 11: toác ñoä taêng giaù tieâu duøng,

55

giaù löông thöïc, thöïc phaåm töø 1990 ñeán 2006. Treân baûng 3.1 ta thaáy tyû troïng haøng löông thöïc, thöïc phaåm luoân luoân naèm treân tyû troïng haøng tieâu duøng noùi chung.

Thöù hai: Nhoùm maët haøng phöông tieän ñi laïi laø nhoùm coù taùc ñoäng lôùn thöù hai sau nhoùm löông thöïc, thöïc phaåm. Do vaäy, khi giaù xaêng daàu theá giôùi leo thang thì giaù xaêng trong nöôùc cuõng nhích gaàn leân maëc duø Nhaø nöôùc ñaõ trôï giaù cho maët haøng naøy raát nhieàu. Giaù xaêng taêng keùo theo moät loaït caùc maët haøng khaùc cuõng taêng theo, ñaëc bieät laø chi phí vaän chuyeån laøm giaù thaønh saûn phaåm taêng daãn ñeán giaù baùn taêng laø ñieàu taát yeáu.

Thöù ba: Nhoùm thöù ba laø nhaø ôû vaø vaät lieäu xaây döïng, ñieån hình laø giaù theùp taêng ñaõ khieán nhieàu coâng trình bò ngöøng treä trong nhöõng naêm vöøa qua.

Tröôùc vieäc giaù cuûa caùc maët haøng treân dao ñoäng thaát thöôøng laøm chæ soá CPI cuûa nöôùc ta cuõng leân xuoáng thaát thöôøng khoâng oån ñònh, neân ñaõ coù nhieàu yù kieán cho raèng CPI chöa theå hieän ñöôïc chính xaùc tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam, ñaëc bieät trong nhöõng naêm vöøa qua, neàn kinh teá Vieät nam chöa coù laïm phaùt, khoâng caàn phaûi choáng. Vaøo naêm 2004, khi laïm phaùt coù nguy cô vöôït 2 chöõ soá thì treân ñieãn ñaøn kinh teá Vieät Nam ñaõ xuaát hieän khaùi nieäm “ laïm phaùt cô baûn”. Caùc chuyeân gia theo khaùi nieäm naøy tính toaùn laïm phaùt laø 6,5%( theo coâng boá cuûa Toång Cuïc Thoáng Keâ Vieät Nam laø 9,4%). Ñeå coù con soá 6,5%, nhoùm haøng löông thöïc, thöïc phaåm bò loaïi ra khoûi “roå haøng hoaù” ñöôïc söû duïng ñeå tính chæ soá laïm phaùt.

Veà vaán ñeà naøy taùc giaû coù 2 yù kieán nhö sau: Thöù nhaát: CPI cho ñeán thôøi ñieåm naøy vaãn laø chæ tieâu ño löôøng laïm

phaùt Vieät Nam toát nhaát, khoâng coù lyù gì trong nhöõng naêm tröôùc chuùng ta duøng CPI ñeå ño löôøng laïm phaùt ôû Vieät Nam thì trong naêm 2004 laïi khoâng coâng nhaän CPI laø chæ tieâu ño löôøng laïm phaùt Vieät Nam.

Thöù hai: Quyeàn soá giaù tieâu duøng nhö treân ñöôïc xaùc ñònh 5 naêm 1 laàn, cho ñeán thôøi ñieåm 2000, veà cô baûn chuùng ta vaãn laø nöôùc noâng nghieäp, trong cô caáu chi tieâu haøng ngaøy tyû troïng maët haøng löông thöïc, thöïc phaåm vaãn chieám tyû troïng lôùn neân vieäc CPI dao ñoäng theo giaù löông thöïc laø ñieàu taát yeáu.

Tuy nhieân, töø nhöõng tranh luaän cuûa nhieàu nhaø nghieân cöùu cho thaáy coù hai vaán ñeà caàn phaûi giaûi quyeát:

56

Moät laø: Vaãn duøng CPI nhö laø moät chæ tieâu ño löôøng laïm phaùt Vieät Nam trong nhöõng naêm tieáp theo, nhöng caàn xem quyeàn soá tieâu duøng ñöôïc xaùc ñònh naêm 2000 coù coøn phuø hôïp khoâng.

Hai laø: Vaãn duøng CPI ñeå ño löôøng laïm phaùt trong ngaén haïn ñeå chæ ra söï thay ñoåi trong möùc giaù caû coù aûnh höôûng ñeán ñôøi soáng daân cö nhö theá naøo, vaø nhoùm haøng löông thöïc, thöïc phaåm coù neân loaïi ra khoûi “roå haøng hoaù” ñeå tính chæ soá laïm phaùt khoâng, trong daøi haïn caàn duøng moät chæ tieâu khaùc toát hôn laøm cô sôû cho vieäc hoaïch ñònh caùc chính saùch kinh teá.

3.2.2/ Ño löôøng laïm phaùt ôû Vieät Nam baèng laïm phaùt cô baûn Veà maët lyù luaän, coù nhieàu chæ soá khaùc nhau ñeå ño löôøng laïm phaùt,

trong ñoù chæ soá CPI ñöôïc duøng phoå bieán. Song, CPI ñöôïc xem laø deã bò toån thöông ñoái vôùi nhöõng yeáu toá vöôït ra khoûi taàm kieåm soaùt cuûa chính saùch kinh teá, vaø keát quaû thöôøng laø khoâng oån ñònh do nhöõng cuù soác ñoät bieán hay nhöõng bieán ñoäng trong moät lónh vöïc cuï theå cuûa neàn kinh teá. Ví duï : Nhöõng bieán ñoäng trong giaù daàu vaø veà cô baûn nhöõng yeáu toá bieán ñoäng coù aûnh höôûng tôùi CPI thöôøng aûnh höôûng tôùi yeáu toá cung trong khi chính saùch tieàn teä laïi taäp trung vaøo kieåm soaùt nhöõng yeáu toá aûnh höôûng ñeán caàu( theo Boskin vaø coäng söï(1995): döï baùo laïm phaùt theo CPI thöôøng cao hôn laïm phaùt cô baûn trung bình laø 1,1%). Vì vaäy, ñeå ño löôøng laïm phaùt neân laáy thaønh phaàn thay ñoåi giaù chung cho taát caû caùc maët haøng, ño löôøng laïm phaùt baèng laïm phaùt cô baûn, chæ ra ñöôïc xu höôùng cuûa laïm phaùt daøi haïn maø coù theå bò taùc ñoäng tröïc tieáp töø chính saùch kinh teá, cuï theå laø chính saùch tieàn teä. Döïa treân laïm phaùt cô baûn maø NHNN ñieàu haønh chính saùch tieàn teä. Noùi nhö vaäy khoâng coù nghóa laø CPI trôû neân voâ nghóa maø CPI laø cô sôû ñeå khai thaùc thoâng tin ño löôøng xu höôùng laïm phaùt tieàm taøng.

Töø quan ñieåm treân, ñeå ño löôøng laïm phaùt töùc laø ño löôøng söï thay

ñoåi cuûa möùc giaù caû chung (bình quaân), caùc nhaø kinh teá thöôøng söû duïng caùc chæ soá giaù. Coù nhieàu chæ soá giaù ñöôïc söû duïng. Tuy nhieân, chæ soá ñöôïc söû duïng thoâng duøng nhaát ñoù laø chæ soá giaù tieâu duøng (CPI – Consumer Price Index). CPI ño löôøng möùc giaù bình quaân cuûa moät nhoùm haøng hoùa vaø dòch vuï caàn cho tieâu duøng cuûa caùc hoä gia ñình (ñöôïc löïa choïn).Trong ñieàu kieän veà vaät chaát, kyõ thuaät, nguoàn kinh phí hieän nay vaø cuõng phuø hôïp vôùi phöông phaùp cuûa nhieàu nöùôc, chæ soá giaù tieâu duøng ôû nöôùc ta ñöôïc tính theo coâng

57

thöùc las peyres – vôùi quyeàn soá vaø giaù kyø goác laø naêm 2000 vaø seõ coá ñònh trong khoaûng 5 naêm: Coâng thöùc tính toång quaùt1. ∑q2000Pt Pt Ip = x 100 = ∑D2000 x100 ∑q2000P2000 P2000 Trong ñoù: Ip: chæ soá giaù tieâu duøng Pt: giaù kyø baùo caùo. D2000: quyeàn soá coá ñònh kyø goác naêm 2000. t: kyø baùo caùo; 2000: naêm goác. q2000 p2000 D2000 = ∑q2000p2000

Ñeå tính chæ soá giaù bình quaân, ngöôøi ta thöôøng choïn moät roå goàm nhieàu nhoùm haøng hoùa vaø dòch vuï tieâu duøng tieâu bieåu vaø xaùc ñònh tyû troïng cuûa töøng nhoùm haøng hoaù dòch vuï trong roå tuøy thuoäc vaøo möùc ñoä quan troïng cuûa töøng nhoùm haøng trong toång chi tieâu ñeå laøm cô sôû tính chæ soá giaù bình quaân. Vaøo ñaàu kyø tính CPI, caùc soá lieäu veà giaù caû caùc haøng hoùa, dòch vuï caàn thieát ñöôïc thu thaäp. CPI sau ñoù seõ ñöôïc tính baèng caùch so saùnh giaù trò hieän taïi vaø giaù trò goác cuûa roå haøng hoùa, dòch vuï ñöôïc löïa choïn.

Treân cô sôû xaùc ñònh ñöôïc chæ soá giaù tieâu duøng bình quaân, tyû leä laïm phaùt phaûn aùnh söï thay ñoåi möùc giaù bình quaân cuûa giai ñoaïn naøy so vôùi giai ñoaïn tröôùc ñöôïc tính theo coâng thöùc sau :

Möùc giaù hieän taïi – möùc giaù naêm tröôùc

Tyû leä laïm phaùt = x 100% Möùc giaù naêm tröôùc

Nhö vaäy, chuùng ta taïm thoáng nhaát raèng : Laïm phaùt laø söï taêng leân

(lieân tuïc) cuûa giaù caû vaø ñöôïc tính baèng tyû leä phaàn traêm. Tuyø vaøo söï taêng leân cuûa möùc giaù caû, maø caùc nhaø kinh teá chia laïm phaùt thaønh nhieàu caáp ñoä khaùc nhau. 1Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ

58

3.2.3/ Xaùc ñònh laïi roå haøng hoaù Hieän nay, chæ soá giaù tieâu duøng ôû nöôùc ta ñöôïc tính treân cô sôû roå

haøng hoùa dòch vuï vôùi caùc quyeàn soá töông öùng cô caáu chi tieâu, tieâu duøng cuûa caùc hoä gia ñình Vieät Nam töø tröôùc naêm 2000. Saùu naêm ñaõ troâi qua, maëc duø ñoù khoâng phaûi laø thôøi gian daøi nhöng trong 6 naêm qua, chuùng ta ñaõ ñaït ñöôïc nhieàu thaønh töïu ñaùng keå, trong ñoù toác ñoä taêng tröôûng kinh teá luoân giöõ ôû möùc khaù cao, ñôøi soáng cuûa ngöôøi daân ñaõ thay ñoåi roõ reät, moïi ngöôøi ñaõ baét ñaàu chuyeån sang aên ngon, maëc ñeïp, nhu caàu tieâu duøng ñaõ coù nhieàu thay ñoåi( noùi nhö moät soá chuyeân gia taâm lyù trong xaõ hoäi ñaõ hình thaønh moät “taàng lôùp sieâu thò”). Do vaäy, caàn phaûi xaùc ñònh laïi roå haøng hoaù vaø quyeàn soá töông öùng. Vieäc naøy caàn phaûi ñöôïc tieán haønh caø sôùm caøng toát. Theo keá hoaïch cuûa Toång cuïc Thoáng keâ thì quyù II naêm 2006 seõ chính thöùc aùp duïng phöông phaùp tính CPI môùi, danh muïc maët haøng vaø dòch vuï seõ khoaûng 500 maët haøng, naêm 2005 laø naêm goác. Quyeàn soá ñöôïc toång hôïp töø keát quûa” ñieàu tra möùc soáng daân cö Vieät Nam 2004” do Toång cuïc Thoáng keâ thöïc hieän trong naêm 2003 – 2004 vaø” ñieàu tra boå sung veà chi tieâu hoä gia ñình taïi 10 tænh naêm 2005.

3.3/ CAÙC GIAÛI PHAÙP KIEÅM SOAÙT LAÏM PHAÙT GOÙP PHAÀN OÅN ÑÒNH VAØ PHAÙT TRIEÅN KINH TEÁ VÓ MOÂ VIEÄT NAM GIAI ÑOAÏN 2006 – 2010 :

Naêm 2004, laø naêm baûn leà cuûa keá hoaïch 5 naêm 2001 – 2005, laø naêm ñaàu tieân trong voøng 4 naêm qua chæ soá giaù tieâu duøng laïi taêng cao nhö vaäy, naêm 2005 laïm phaùt baèng toác ñoä taêng tröôûng kinh teá 8,4%, naêm 2006 laïm phaùt chæ coù 6,6% thaáp hôn 1,6% so vôùi toác ñoä taêng tröôûng kinh teá. Song, vaãn chöa coù gì ñaùng ngaïi vì laïm phaùt vaãn chöa phaûi laø cao laém vaø chæ xaûy ra taïm thôøi. Tuy nhieân, ngay töø baây giôø caàn coù nhöõng giaûi phaùp thích hôïp tröôùc maét laãn laâu daøi ñeå traùnh laïm phaùt taùi dieãn vaøo naêm 2007, 2008 vaø nhöõng naêm sau ñoù.

Laïm phaùt laø söï maát caân ñoái trong quan heä haøng tieàn. Vì vaäy, caùc giaûi phaùp phaûi taäp trung vaøo hai nhaân toá naøy. Trong ñoù noåi leân vai troø cuûa Chính phuû vaø ngaân haøng Nhaø nöôùc, hai chuû theå naøy trong nhöõng chính saùch cuûa mình ñeàu phaûi höôùng ñeán muïc tieâu kieåm soaùt laïm phaùt. ÔÛ moät khía caïnh ñôøi thöôøng hôn, laïm phaùt ñoù laø söï gia taêng giaù caû, ñaõ ñeán luùc moãi doanh nghieäp cuõng phaûi coù bieän phaùp ñeå phoøng choáng söï gia taêng cuûa giaù caû.

59

3.3.1 Chính phuû kieåm soaùt laïm phaùt Trong moïi tình huoáng, duø laø coù laïm phaùt hay khoâng thì ñi cuøng vôùi

vieäc xaây döïng caùc theå cheá cuûa kinh teá thò tröôøng, vaán ñeà xaây döïng moät neàn taøi chính laønh maïnh laø moät vaán ñeà coù tính caên cô. Moät neàn taøi chính Quoác gia laønh maïnh seõ ngaên chaën nhieàu nguy cô ñoå vôõ kinh teá, maø tröôùc heát laø taïo neân moät söï oån ñònh cuûa neàn taøi chính tieàn teä nöôùc nhaø, trong ñoù coù oån ñònh tyû leä laïm phaùt. Chính vì vaäy, giaûi phaùp ñaàu tieân maø luaän vaên ñeà caäp ñeán laø laønh maïnh hoùa neàn taøi chính Quoác gia.

3.3.1.1 Choáng nhöõng haønh vi truïc lôïi Xaây döïng neàn taøi chính Quoác gia laønh maïnh laø moät trong nhöõng muïc tieâu chieán löôïc haøng ñaàu phaùt trieån taøi chính – tieàn teä giai ñoaïn 2001 – 2010. Neàn taøi chính quoác gia laønh maïnh laø khaùi nieäm cô baûn ñeå chæ tính chaát cuûa moät neàn taøi chính. Trong ñoù caùc hoaït ñoäng taøi chính tuaân thuû ñuùng phaùp luaät vaø khoâng tieàm aån caùc nguy cô daãn ñeán phaù vôõ neàn taøi chính Quoác gia. Moät trong nhöõng vaán ñeà noåi baät, coù aûnh höôûng saâu xa ñeán moät neàn taøi chính laønh maïnh ñoù laø nhöõng haønh vi truïc lôïi, noù coù theå bao goàm: tham nhuõng, laõng phí, thao tuùng trong giao dòch do naém quyeàn sôû höõu coâng, truïc lôïi do moái quan heä thaân quen gia ñình trong boä maùy nhaø nöôùc. Tham nhuõng baûn thaân cuûa noù laø hieän töôïng cuûa khu vöïc coâng vaø ñôn giaûn chæ laø lôïi duïng quyeàn löïc ñeå möu lôïi caù nhaân. Tham nhuõng laïi coù quan heä ñoàng bieán vôùi vò trí cuûa chöùc vuï, vaø chæ coù nhöõng vieân chöùc chính phuû ôû vò trí cao môùi coù theå hoaïch ñònh chính saùch. Heä quûa chính saùch naøy seõ ñi ngöôïc vôùi lôïi ích cuûa caùc nhaø ñaàu tö vì chuùng ñaõ coù cô hoäi bò boùp meùo vaø töø ñoù laøm xoùi moøn loøng tin moïi ngöôøi. Tham nhuõng seõ taïo ra heä quûa cuoái cuøng laø phaûi ñoái dieän vôùi phaùp luaät nhöng thao tuùng trong giao dòch thì laïi khoù phaùt hieän. Con ñöôøng cuûa thao tuùng phaùt sinh do chuû nghiaõ quen bieát vaø hoaït ñoäng theo kieåu gia ñình. Thao tuùng ñöôïc tieáp caän qua nhöõng haønh vi vaän ñoäng haønh lang( LOBBY). Nhöõng nhoùm thao tuùng seõ tieáp caän ñöôïc vôùi nhöõng nhaø laøm chính saùch vaø coù khaû naêng tieáp caän ñöôïc nhieàu thoâng tin hôn ñoái vôùi vieäc chieám ñoaït caùc nguoàn löïc trong xaõ hoäi. Caïnh tranh giöõa caùc nhaø ñaàu tö vì theá maø trôû neân khoâng bình ñaúng, noù seõ laøm taêng chí phí cô hoäi ñaàu tö vaø taêng ruûi ro trong ñaàu tö. Tình traïng tham nhuõng, laõng phí vaø ñoù cuõng laø moät trong nhöõng nguyeân nhaân gaây ra laïm phaùt, khuûng hoaûng kinh teá. Khaùc vôùi caùc nguyeân nhaân khaùc, tham nhuõng vaø laõng phí khoâng

60

ñöa ñeán nhöõng taùc haïi töùc thôøi maø noù taùc ñoäng aâm æ qua nhieàu naêm, laøm xoùi moøn daàn neàn taøi chính tieàn teä cuûa quoác gia, ñeán khi noù boäc loä ra, noù coäng höôûng vôùi nhöõng nguyeân nhaân khaùc laøm traàm troïng theâm tình hình.

Ñeå choáng tham nhuõng tröôùc heát caàn thöïc hieän ñoàng boä caùc giaûi phaùp ñeå thöïc hieän luaät phoøng, choáng tham nhuõng vaø luaät thöïc haønh tieát kieäm, choáng laõng phí, xaây döïng cô quan thoáng nhaát chæ ñaïo phoøng choáng tham nhuõng, laõng phí.

Caùc haønh vi lieân quan ñeán tham nhuõng bao giôø cuõng ñöôïc che ñaäy. Do vaäy, ñeå choáng tham nhuõng caàn phaûi coâng khai caùc khoaûn thu nhaäp, ñaëc bieät laø nhöõng khoaûn thu nhaäp lôùn. Trong vaán ñeà naøy, Chính phuû phaûi coù bieän phaùp laøm cho thueá thu nhaäp trôû thaønh moät coâng cuï choáng tham nhuõng tích cöïc. Caàn quy ñònh nhöõng khoaûn thu nhaäp chöa khai thueá vaø chöa noäp thueá thu nhaäp phaûi bò coi laø baát hôïp phaùp, khoâng theå söû duïng ñeå chi traû cho vieäc thanh toaùn vaø bò phaït naëng, nhöõng khoaûn thu nhaäp khoâng coù nguoàn goác roõ raøng seõ bò tòch thu sung coâng quyõ. Ví duï ta chæ caàn tính ñôn giaûn laø moãi ngöôøi daân trong ñoä tuoåi lao ñoäng töï giaùc noäp thueá 10.000ñ / thaùng thì caû naêm ñaõ ñaït khoaûng treân 3% keá hoaïch thu Ngaân Saùch Nhaø Nöôùc. Muoán vaäy thì taát caû nhöõng vaán ñeà treân ñeàu phaûi ñöôïc coâng khai minh baïch cho moïi ngöôøi daân bieát ñeå hoï coù theå töï giaùc thöïc hieän nghóa vuï taøi chính cuûa mình.

Ñeå caùc khoaûn thu nhaäp ñeàu phaûi coù nguoàn goác roõ raøng, Chính phuû chæ ñaïo Boä taøi chính; Kho Baïc Nhaø Nöôùc(KBNN) keát hôïp vôùi caùc ngaân haøng tieán haønh chi traû löông cho ñoäi nguõ coâng chöùc qua taøi khoaûn caù nhaân, baét buoäc moãi caù nhaân phaûi coù moät taøi khoaûn vaø söû duïng cho taát caû caùc giao dòch. KBNN caàn theo doõi caùc khoaûn tieàn maët lôùn noäp vaøo taøi khoaûn ñeå trong tröôøng hôïp caàn thieát phoái hôïp vôùi caùc cô quan chöùc naêng xaùc minh nguoàn goác cuûa nhöõng khoaûn naøy.

Veà vaán ñeà choáng laõng phí: muoán choáng laõng phí phaûi caûi caùch cô cheá phaân boå caùc nguoàn chi cuûa ngaân saùch moät caùch khoa hoïc, phaûi taäp hôïp roäng raõi yù kieán cuûa caùc nhaø khoa hoïc, caùc chuyeân gia trong vieäc thöïc hieän caùc döï aùn ñaàu tö, ñaëc bieät laø caùc coâng trình troïng ñieåm. Chaám röùt cô cheá “xin cho”, chaïy döï aùn…

61

Nhö vaäy, tham nhuõng hay laõng phí khoâng phaûi laø vaán ñeà cuûa moät hai naêm gaàn ñaây maø ñaõ coù goác reã töø xa xöa. Vì vaäy töø trung öông cho ñeán ñòa phöông caàn neâu cao yù chí quyeát taâm dieät tham nhuõng, laõng phí, coi ñoù nhö nhöõng loaïi giaëc trong thôøi bình, traùnh tröôøng hôïp “ giô cao ñaùnh kheõ”.

3.3.1.2 Caûi caùch tieàn löông Trong khi baøn ñeán choáng tham nhuõng, chuùng ta ñeà caäp ñeán moät

khía caïnh vaät chaát ñoù laø tieàn löông. Chính phuû caàn tieáp tuïc loä trình caûi caùch tieàn löông saâu roäng hôn, sao cho ngöôøi coâng chöùc coù theå soáng caên baûn döïa treân thu nhaäp töø löông chöù khoâng phaûi töø caùc nguoàn khaùc. Hieän nay chính phuû ñang töøng böôùc thöïc hieän loä trình caûi caùch tieàn löông, tuy nhieân vieäc taêng löông thôøi gian qua cuõng ñaõ goùp phaàn vaøo söï gia taêng nhaát ñònh cuûa giaù caû do taâm lyù chung cuûa ngöôøi daân vaø do nhu caàu coù khaû naêng thanh toaùn cuûa ngöôøi daân ñaëc bieät laø nhu caàu coù khaû naêng thanh toaù ñoái vôùi nhoùm haøng löông thöïc thöïc phaåm daãn ñeán toác ñoä taêng löông khoâng theo kòp toác ñoä taêng giaù khieán cho tieàn löông taêng leân maát ñi yù nghóa, nguy cô rôi vaøo voøng xoaùy laïm phaùt “ löông, giaù, tieàn” thaät söï ñaõ tieàm aån. Do vaäy, thôøi gian tôùi chính phuû neân taêng heä soá löông, giaûm thôøi gian ñöôïc xeùt naâng heä soá löông, ví duï ñeå taêng ñöôïc moät baäc löông, moät giaùo vieân phaûi chôø ñeán 3 naêm laø quaù laâu. Veà laâu daøi, chính phuû caàn choïn moät thôøi ñieåm thích hôïp ñeå taêng möùc löông cô baûn chôù khoâng phaûi trong nhöõng thôøi ñieåm moûng manh nhaïy caûm nhö theá naøy.

Beân caïnh ñoù, chính phuû caàn phaûi coù moät ñoät phaù môùi trong vieäc taêng möùc löông cô baûn, chöù khoâng phaûi cöù taêng töø töø nhö hieän nay, neáu nhö hieän nay, möùc löông toái thieåu ñöôïc naâng leân laø 450.000 ñ/ thaùng thì môùi chæ ñaùp öùng ñöôïc phaàn naøo nhu caàu toái thieåu cuûa ngöôøi lao ñoäng, nhöng ñoù laø tính theo giaù naêm 2006, laø naêm coù tyû leä laïm phaùt 6,6%( nhöng thöïc teá thì chaúng ñuû thieáu vaøo ñaâu). Muoán taïo moät söï ñoät phaù trong taêng möùc löông thì bieän phaùp haøng ñaàu laø phaûi thu nhoû “cô theå” keành caøng cuûa boä maùy haønh chính ñeå cho “ taám chaên” ngaân saùch coù theå ñaép ñuû aám.

3.3.1.3 Caûi caùch haønh chính

Caàn phaûi caûi caùch haønh chính: bôûi vì moät boä maùy haønh chính chuyeân nghieäp vaø moät heä thoáng luaät phaùp hoaøn chænh bao giôø cuõng tieát kieäm chi phí cho xaõ hoäi cao nhaát vaø toát nhaát. Moät boä maùy haønh chính coàng

62

keành, choàng cheùo chöùc naêng vaø nhieäm vuï seõ daãn ñeán tình traïng hoaït ñoäng keùm hieäu löïc, keùm hieäu quaû.

Nhö vaäy, moät laàn nöõa vaán ñeà caûi caùch boä maùy haønh chính laïi ñöôïc ñaët ra, muoán theá phaûi xaõ hoäi hoaù moïi lónh vöïc, haõy ñeå cho daân laøm taát caû nhöõng gì maø daân coù theå laøm ñöôïc, nhöõng gì daân khoâng laøm ñöôïc thì Nhaø nöôùc môùi laøm. Chính phuû caàn taïo ñieàu kieän cho ngöôøi daân söû duïng coù hieäu quaû hôn thu nhaäp cuûa mình, caàn phaûi taïo ra nôi ñeå ngöôøi daân ñaàu tö tieàn, ñaåy maïnh phaùt trieån thò tröôøng chöùng khoaùn, khuyeán khích thaønh laäp caùc quyõ ñaàu tö ñeå thu huùt moät löôïng tieàn nhaøn roãi trong daân, ñaåy nhanh tieán ñoä coå phaàn hoaù DNNN, caàn tieáp tuïc trieån khai roäng raõi hình thöùc ñaáu giaù coå phieáu coâng khai nhö ñaõ laøm thôøi gian qua, thöïc hieän ñöôïc ñieàu naøy beân caïnh vieäc laøm lôïi cho nhaø nöôùc coøn thu huùt ñöôïc söï chuù yù cuûa coâng chuùng, vaán ñeà lôïi ích lôùn nhaát ôû ñaây laø NSNN khoâng coøn phaûi chi ñaàu tö phaùt trieån daøn traûi cho nhieàu lónh vöïc, nhieàu ngaønh ngheà nöõa, NSNN chæ taäp trung vaøo caùc coâng trình troïng ñieåm, an ninh quoác phoøng. Töø ñoù giaûm aùp löïc boäi chi ngaân saùch, aùp löïc laïm phaùt cuõng phaàn naøo giaûm nheï.

Theo xu höôùng, tín duïng ngaân haøng seõ daàn daàn chuyeån qua hình thöùc chieát khaáu thöông phieáu, haïn cheá cho vay theo ñôn vaø phöông aùn saûn xuaát kinh doanh. Do vaäy, trong ñieàu kieän caùc doanh nghieäp ôû Vieät Nam ña phaàn laø doanh nghieäp vöøa vaø nhoû, ñeå taïo ñieàu kieän cho caùc doanh nghieäp naøy tieáp caän nguoàn voán vaän haønh thì tröôøng phi taäp trung OTC( Over The Counter)toát hôn nöõa. Beân caïnh ñoù, nhaø nöôùc caàn cho pheùp caùc coâng ty chöùng khoaùn môû theâm quaày giao dòch caùc loaïi coå phieáu cuûa caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû chöa ñuû tieâu chuaån nieâm yeát treân saøn giao dòch chöùng khoaùn chính thöùc nhaèm taêng tính soâi ñoäng cho thò tröôøng töï do . Thoâng qua phaùt trieån thò tröôøng OTC giao dòch coå phieáu cuûa caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû vöøa giuùp caùc doanh nghieäp coù theå huy ñoäng voán cho saûn xuaát kinh doanh vöøa giuùp cho ngöôøi daân coù choã ñaàu tö tieàn tieát kieäm moät caùch coù hieäu quaû, ña daïng hoaù hình thöùc ñaàu tö, giaûm thieåu ruûi ro.

3.3.1.4 Xaây döïng moät quy cheá quaûn lyù giaù caû hôïp lyù Trong thôøi gian tôùi, nguy cô taêng giaù ñoái vôùi nöôùc ta coøn tieàm aån

raát lôùn, vì vaän nhieäm vuï cuûa chính phuû trong thôøi gian tôùi laø phaûi bình oån giaù. Bình oån giaù laø ñieàu kieän heát söùc quan troïng ñeå kieàm cheá vaø kieåm soaùt

63

laïm phaùt nhaèm oån ñònh kinh teá vó moâ vaø laø tieàn ñeà cuûa phaùt trieån kinh teá nhanh vaø beàn vöõng.

Muoán bình oån giaù tröôùc heát caàn phaûi xaây döïng moät heä thoáng giaù caû, maët baèng hôïp lyù, phoái hôïp ñoàng boä caùc bieän phaùp taøi chính tieàn teä, ñieàu hoøa cung caàu vôùi caùc bieän phaùp quaûn lyù giaù, quyõ döï tröõ ñuû maïnh.

Trong vaán ñeà ñoåi môùi cô cheá ñieàu haønh giaù caû caàn phaûi nhaän thöùc raèng giaù caû laø bieán soá quan troïng cuûa neàn kinh teá thò tröôøng, do vaäy caàn ñeå cho caùc quy luaät thò tröôøng ñieàu tieát, traùnh tröôøng hôïp söû duïng caùc coâng cuï yù chí, haønh chính ñeå ñieàu tieát, khoâng lyù gì cöù maõi baét buoäc caùc ngaønh ñieän, than khoâng ñöôïc taêng giaù trong khi xaêng ñöôïc taêng giaù trong khi Vieät Nam xuaát khaåu daàu thoâ thì giaù caû khoâng bieát taêng giaûm gia sao. Vieäc taêng löông coù trì hoaõn thì cuoái cuøng cuõng phaûi taêng, hay vieäc keâu goïi tieát kieäm cuõng chöa phaûi laø giaûi phaùp laâu daøi.

Cuï theå : Moät laø, khuyeán khích caïnh tranh vaø taêng hieäu quaû : chính saùch giaù,

cô cheá quaûn lyù giaù ñöôïc xaây döïng khaùch quan hôïp lyù theo ñuùng caùc yeâu caàu cuûa caùc quy luaät kinh teá seõ phaùt huy ñöôïc quyeàn chuû ñoäng saûn xuaát kinh doanh cuûa doanh nghieäp, xoaù boû tình traïng baûo hoä quaù möùc. Vì vaäy, trong thôøi gian tôùi nhaø nöôùc caàn sôùm ñöa luaät caïnh tranh vaø luaät phaù saûn ñi vaøo ñôøi soáng baèng caùch ban haønh ñaày ñuû caùc vaên baûn höôùng daãn töø ñoù taïo moâi tröôøng caïnh tranh bình ñaúng giöõa caùc doanh nghieäp , kieàm cheá caùc yeáu toá ñoäc quyeàn, lieân minh ñoäc quyeàn, luõng ñoaïn thò tröôøng, thuùc ñaåy saûn xuaát kinh doanh phaùt trieån, thuùc ñaåy kinh teá taêng tröôûng cao, taïo vieäc laøm cho ngöôøi lao ñoäng.

Hai laø, thay ñoåi nhaän thöùc veà vai troø cuûa DNNN, caàn xem DNNN nhö laø moät thaønh phaàn kinh teá coù vai troø nhö caùc thaønh phaàn khaùc chöù khoâng phaûi laø vai troø ñaàu taøu nhö hieän nay. Nhaän thöùc ñöôïc nhö theá seõ môû ñöôøng, uûng hoä cho vieäc ñaåy nhanh, ñaåy maïnh coå phaàn hoaù, saép xeáp laïi DNNN, goùp phaàn vaøo vieäc haïn cheá tình traïng ñoäc quyeàn, laøm aên khoâng hieäu quaû, naâng cao naêng löïc caïnh tranh cuûa doanh nghieäp noùi rieâng vaø cuûa neàn kinh teá noùi chung.

Ba laø, töøng böôùc phaù boû ñoäc quyeàn nhaø nöôùc trong caùc lónh vöïc cho pheùp nhö ñieän, nöôùc, giao thoâng vaän taûi, ngaân haøng, baûo hieåm. Hieän nay

64

moät soá maët haøng nhaø nöôùc ta vaãn ñang ñònh giaù cuï theå ñeå doanh nghieäp vaø ngöôøi tieâu duøng phaûi thi haønh nhö ñieän, cöôùc böu chính vieãn thoâng vaø ñònh giaù giôùi haïn toái ña nhö xaêng daàu, saét theùp… Song hieän nay xu theá toaøn caàu hoaù ñang dieãn ra raát maïnh meõ, cuoán huùt taát caû caùc nöôùc. Nöôùc ta khoâng theå ñöùng ngoaøi doøng chaûy ñoù, vì vaäy heä thoáng giaù ôû nöôùc ta phaûi xoaù boû caùc loaïi trôï caáp baûo hoä quaù möùc khoâng theo thoâng leä quoác teá hoaëc khoâng theo cam keát vôùi caùc toå chöùc thöông maïi theá giôùi. Baûo hoä quaù möùc seõ laøm suy yeáu söùc caïnh tranh, gaây luõng ñoaïn thò tröôøng. Tuy nhieân neáu ñoät ngoät xoaù boû baûo hoä cho tình traïng ñoäc quyeàn cuûa moät soá lónh vöïc nhö hieän nay seõ khieán caùc doanh nghieäp laâm vaøo tình traïng khoù khaên, do ñoù phaûi xaùc ñònh loä trình böôùc ñi cuï theå ñeå haïn cheá aûnh höôûng baát lôïi cuûa thò tröôøng theá giôùi.

Trong vaán ñeà xoaù boû ñoäc quyeàn, baûo hoä, ñònh giaù theo cô cheá thò tröôøng, hieän nay chính phuû caàn laäp moät toå chuyeân ngaønh ñeå ñaùnh giaù laïi hieäu quaû hoaït ñoäng taïi caùc toång Coâng ty nhö Toång coâng ty xaêng daàu, toång coâng ty ñieän, theùp, than… Toå coâng taùc coù traùch nhieäm xem xeùt laïi caùc chæ tieâu tính toaùn giaù thaønh, doanh thu, hieäu quaû hoaït ñoäng qua ñoù keát luaän xem caùc ñôn vò naøy coù thöïc loã hay khoâng. Hieän nay caùc toång coâng ty naøy ñang “ ganh tî” vôùi toång coâng ty xaêng daàu do xaêng daàu ñöôïc pheùp leân giaù nhöng ñieän, than, xi maêng thì chöa ñöôïc pheùp leân, maëc duø loä trình taêng giaù ñaõ ñöôïc chính phuû pheâ duyeät nhöng bò hoaõn laïi nhieàu laàn coøn xaêng daàu khoâng coù loä trình taêng giaù nhöng cöù taêng. Thöû hoûi neáu trong thôøi gian qua môùi chæ coù xaêng daàu taêng giaù thoâi neàn kinh teá ñaõ leân côn soát laïm phaùt roài huoáng chi laø nhöõng maët haøng chuû löïc khaùc.

Nhö ñaõ noùi, trong töông lai chính phuû khoâng neân quyeát ñònh giaù caû cho caùc doanh nghieäp naøy nöõa, caùc toång coâng ty phaûi töï xaùc ñònh giaù baùn, hay noùi chính xaùc hôn laø trao quyeàn töï chuû cho thò tröôøng, vieäc cuûa chính phuû laø taïo ra moät soá löôïng caùc nhaø cung caáp nhöõng maët haøng naøy, cuøng caïnh tranh bình ñaúng trong thò tröôøng. Ñieån hình nhö trong lónh vöïc böu chính vieãn thoâng, neáu nhö tröôùc kia chæ coù toång coâng ty Böu chính vieãn thoâng moät mình moät chôï thì nay ñaõ coù Sphone, roài ñeán Viettel… giaù cöôùc lieân laïc baét ñaàu giaûm xuoáng ñoâi chuùt, chaát löôïng dòch vuï ñöôïc naâng cao hôn. Ñaây laø ñieàu caàn phaûi laøm ngay, vì neáu khoâng sôùm thì muoän chuùng ta cuõng phaûi môû cöûa nhöõng lónh vöïc naøy cho caùc nhaø ñaàu tö nöôùc ngoaøi khi

65

möùc ñoä hoøa nhaäp vaøo neàn kinh teá theá giôùi ngaøy caøng saâu, chuùng ta coù theå trì hoaõn cho nöôùc ngoaøi tham gia nhöng khoâng theå trì hoaõn maõi trong khi chuùng ta ñaõ laø thaønh vieân cuûa WTO, vaäy taïi sao ngay baây giôø khoâng taïo ñieàu kieän thuaän lôïi cho ngöôøi daân trong nöôùc ñaàu tö, ñeå khi nöôùc ngoaøi tham gia caùc coâng ty trong nöôùc ñaõ tích luõy ñuû veà taøi chính, kinh nghieäm ñeå caïnh tranh vaø ñöùng vöõng. Neáu ñôïi sau naøy khi môû cöûa hoaøn toaøn, luùc ñoù trong nöôùc vaø nöôùc ngoaøi cuøng xuaát phaùt töø moät ñích thì caùc doanh nghieäp trong nöôùc caïnh tranh khoâng noåi.

Chính phuû caàn chæ ñaïo Boä taøi chính taêng cöôøng cô sôû vaät chaát, ñoäi nguõ caùn boä caû veà soá löôïng laãn chaát löôïng, xaây döïng cô sôû döõ lieäu ñeå naâng cao naêng löïc döï baùo giaù caû thò tröôøng. Caàn theo doõi vaø thoâng baùo nhanh choùng tình hình giaù caû, tình hình cung caàu thò tröôøng trong nöôùc vaø thò tröôøng theá giôùi keøm theo nhöõng döï baùo cho töông lai ñeå caùc doanh nghieäp coù thoâng tin töø ñoù coù bieän phaùp phoøng ngöøa söï gia taêng giaù caû, döï tröõ haøng hoaù, ñieàu tieát saûn xuaát cho phuø hôïp vôùi nhu caàu vaø maët baèng giaù caû.

Chính phuû caàn traùnh söû duïng caùc bieän phaùp haønh chính ñeå can thieäp vaøo thò tröôøng, ñaëc bieät laø trong vaán ñeà xaùc ñònh giaù caû, haõy ñeå cung caàu quyeát ñònh. Coù nghóa laø khi giaù caû thò tröôøng leân cao hay xuoáng thaáp vöôït quaù möùc hôïp lyù, caàn coù vai troø ñieàu tieát cuûa nhaø nöôùc nhöng khoâng phaûi baèng meänh leänh haønh chính. Trong giai ñoaïn giaù caû haøng hoaù leân cao quaù möùc hôïp lyù, chính phuû tung haøng döï tröõ ra baùn ñeå giaù caû vaän ñoäng trôû veà möùc hôïp lyù, ngöôïc laïi trong giai ñoaïn giaù caû haøng hoaù haï thaáp khoâng hôïp lyù, chính phuû coù theå mua vaøo boå sung cho löôïng döï tröõ vaø laøm cho giaù caû vaän ñoäng leân möùc hôïp lyù. Nhö vaäy, tröôùc heát nhaø nöôùc caàn phaûi coù chieán löôïc döï tröõ caùc maët haøng cô baûn, chuùng ta ñaõ coù chính saùch an ninh löông thöïc, cuõng ñaõ ñeán luùc Chính phuû phaûi coù chính saùch an ninh naêng löôïng trong tình hình khu vöïc vaø theá giôùi luoân chöùa ñöïng nhöõng ngoøi noå coù theå noå baát cöù luùc naøo. Theá kyû 21 theo döï ñoaùn seõ buøng noå nhöõng cuoäc chieán tranh daønh nguoàn nöôùc ngoït, naêng löôïng. Chính caùc nguoàn döï tröõ naøy seõ giuùp Chính phuû bình oån giaù treân thò tröôøng maø vaãn tuaân theo quy luaät khaùch quan chôù khoâng phaûi duøng ñeán caùc bieän phaùp haønh chính phi kinh teá laø aùp ñaët giaù caû. Chính phuû caàn taêng cöôøng coâng taùc kieåm tra, theo doõi tình hình döï tröõ caùc maët haøng quan troïng, traùnh tình traïng thieáu huït döï tröõ hay döï tröõ haøng keùm phaåm chaát.

66

Giaù haøng hoaù treân thò tröôøng theá giôùi laø yeáu toá khaùch quan, chuùng ta khoâng theå ñieàu chænh ñöôïc do vaäy trong ngaén haïn phaûi kieàm cheá nhaäp khaåu, söû duïng coù hieäu quaû haøng nhaäp khaåu, keâu goïi söû duïng haøng trong nöôùc. Veà laâu daøi caàn taäp trung vaøo phaùt trieån moät soá ngaønh then choát nhö loïc xaêng, daàu, phoâi theùp ñeå cung caáp cho thò tröôøng trong nöôùc, khoâng lyù gì chuùng ta cöù maõi xuaát khaåu daàu thoâ roài ñi nhaäp xaêng veà. Tieán tôùi moät böôùc nöõa laø laøm sao ñeå khoâng leä thuoäc vaøo nhöõng nguoàn nguyeân lieäu nhö xaêng, theùp… nhö vaäy ña daïng hoaù nguoàn nhieân lieäu, naêng löôïng thay theá ví duï söû duïng polime trong cheá taïo nhaø cöûa, söû duïng naêng löôïng maët trôøi… Hieån nhieân ñeå laøm ñöôïc ñieàu naøy phaûi maát moät thôøi gian khaù daøi coù khi laø 10 hay 15 naêm… Tuy nhieân ngay töø baây giôø phaûi ñaët ra caàu thì môùi thaáy lôïi ích thieát thöïc cuûa noù ñeå coù ñònh höôùng nghieân cöùu. Ñaây cuõng laø xu höôùng phaùt trieån beàn vöõng cuûa caùc quoác gia trong nhöõng theá kyû tôùi : Haïn cheá taêng tröôûng chæ döïa vaøo taøi nguyeân thieân nhieân, tieán tôùi söû duïng caùc nguoàn naêng löôïng coù theå taùi taïo, thay theá.

Chính phuû haøng naêm neân daønh ra moät khoaûn chi duøng cho coâng taùc phoå bieán moät soá kieán thöùc taøi chính tieàn teä cô baûn cho ngöôøi daân thoâng qua caùc phöông tieän thoâng tin ñaïi chuùng, caùc tôø rôi. Vaán ñeà laø phaûi choïn laáy kieán thöùc caàn ñeå phoå bieán, hình thöùc phoå bieán, caùch thöùc dieãn ñaït sao cho ngöôøi daân bình thöôøng coù theå tieáp thu, taïo ñöôïc söï quan taâm chuù yù nôi ngöôøi daân. Laøm ñöôïc nhö theá thì coù theå hy voïng ngöôøi daân seõ ngaøy caøng uûng hoä caùc chính saùch kinh teá ñuùng ñaén cuûa Nhaø nöôùc, seõ khoâng coøn tình traïng taêng giaù khi Nhaø nöôùc taêng löông, khoâng coøn tình traïng moãi nhaø laø moät caùi kho chöùa haøng, khoâng coøn tình traïng gaêm giöõ ñoâ la…

Nhö vaäy, caàn ñaët muïc tieâu oån ñònh giaù caû leân haøng ñaàu, caùc nhaø kinh ñieån theo tröôøng phaùi Keynes ñaõ cho raèng toác ñoä taêng giaù töø töø, ban ñaàu khoâng quaù 2 – 3%/ naêm vaø sau ñoù, coù theå taêng toái ña ñeán traàn 5 – 10%/ naêm thì ñöôïc xem laø hieän töôïng taát yeáu trong quaù trình phaùt trieån bình thöôøng cuûa kinh teá thò tröôøng, vaø trong nhöõng ñieàu kieän nhaát ñònh, möùc laïm phaùt nhö vaäy coù vai troø thuùc ñaåy saûn xuaát, nhöng khi laïm phaùt vöôït ngöôõng cöûa 10% thì keát quûa seõ ngöôïc laïi. Vaán ñeà laø Chính phuû phaûi coù moät heä thoáng giaûi phaùp toát ñeå thi haønh.

3.3.2/ Ngaân haøng Nhaø nöôùc trong vieäc kieåm soaùt laïm phaùt

67

3.3.2.1 Ñieàu haønh chính saùch tieàn teä Töø naêm 1998 ñeán nay haàu nhö caùc tyû leä laïm phaùt ñeàu naèm döôùi möùc cho pheùp cuûa Quoác hoäi. Sau hôn 5 naêm CSTT cuûa Vieät Nam khoâng nhöõng ñaõ thaønh coâng trong vieäc khaéc phuïc haäu quûa treã cuûa cuoäc khuûng hoaûng taøi chính tieàn teä khu vöïc, maø coøn coù taùc duïng trong vieäc nôùi loûng tieàn teä, choáng laïi xu theá giaûm phaùt, thuùc ñaåy taêng tröôûng kinh teá, kích thích xuaát khaåu, ñem laïi hieäu quûa raát ñaùng töï haøo veà moät neàn kinh teá ñang phaùt trieån vaø môû roäng caùnh cöûa vaøo tieán trình hoäi nhaäp quoác teá. Töø naêm 2004 cho ñeán nay laïm phaùt khoâng baét nguoàn töø phía chính saùch tieàn teä (CSTT) vì noù coù nhieàu nguyeân nhaân khaùch quan – Do möùc giaù caû haøng hoaù theá giôùi ñang coù coù xu höôùng nhích leân moät maët baèng môùi, do caùc nguyeân nhaân khaùch quan veà dòch beänh, thieân tai hoaëc muøa vuï trong nöôùc lieân tuïc xaûy ra, moät loaït caùc nhaân toá tieàn teä coøn naèm ngoaøi hoaëc khoâng hoaøn toaøn naèm trong cô cheá kieåm soaùt cuûa Ngaân haøng nhaø nöôùc( NHNN) nhö: hoaït ñoäng cuûa Kho Baïc Nhaø Nöôùc, hoaït ñoäng gioáng nhö ngaân haøng cuûa caùc Quyõ ñaàu tö cuûa nhaø nöôùc, quaûn lyù ngoaïi hoái quoác gia vaø tình traïng Dola hoaù…maø leõ ra NHNN phaûi khoáng cheá vaø quaûn lyù noù. Tuy nhieân, caùc nhaø kinh teá ñaõ keát luaän raèng nguyeân nhaân chuû yeáu cuûa baát kyø cuoäc laïm phaùt cao vaø dai daúng naøo ñeàu coù nguoàn goác töø phía CSTT. Do vaäy, NHNN khoâng theå ñôïi ñeán heát naêm roài môùi xem dieãn bieán tình hình laïm phaùt coù taùi dieãn hay khoâng khi ñoù môùi coù bieän phaùp choáng laïm phaùt, vì caùc bieän phaùp ñöa ra bao giôø cuõng coù ñoä treã nhaát ñònh. Vì vaäy, trong ñieàu haønh CSTT, NHNN phaûi coù nhöõng ñieàu chænh cho phuø hôïp: - Döï tröõ baét buoäc

Tröôùc heát, NHNN coù theå gia taêng hay nôùi loûng tyû leä döï tröõ baét buoäc theo saùt tình hình laïm phaùt treân thò tröôøng vaø nhöõng döï baùo tình hình laïm phaùt trong töông lai – Nghiaõ laø NHNN söû duïng coâng cuï CSTT ñeå duy trì vaø ñaûm baûo moät möùc laïm phaùt muïc tieâu giao ñoäng xung quanh moät chöõ soá CPI ñöôïc Quoác Hoäi xaùc ñònh laø 2 hoaëc 3%/naêm vaø nhoû hôn toác ñoä taêng tröôûng GDP trong naêm. Töø ñoù haïn cheá hay gia taêng khaû naêng taïo tieàn cuûa caùc TCTD, caûi tieán quaûn lyù DTBB theo höôùng taêng tyû leä vaø chæ traû laõi phaàn DTBB trong nghiaõ vuï. Song DTBB ñöôïc xem nhö laø moät khoaûn thueá maø NHNN ñaùnh vaøo caùc TCTD. Do vaäy, khi NHNN taêng tyû leä DTBB, caùc

68

TCTD phaûi ñoái maët vôùi chi phí cao hôn con soá voán huy ñoäng ñöôïc, ñeå giaûm bôùt khoù khaên cho caùc TCTD, NHNN caàn tieáp tuïc duy trì vieäc traû laõi cho loaïi tieàn göûi naøy.

Tuy nhieân, xeùt veà laâu daøi, neáu NHNN cöù ñieàu chænh thöôøng xuyeân tyû leä DTBB theo tình hình laïm phaùt seõ khieán cho hoaït ñoäng kinh doanh cuûa caùc TCTD khoâng oån ñònh, laøm cho vieäc quaûn lyù khaû naêng thanh khoaûn cuûa ngaân haøng gaëp khoù khaên hôn. Hôn nöõa, vieäc thay ñoåi tyû leä DTBB raát khoù ñieàu chænh nhöõng thay ñoåi nhoû trong cung öùng tieàn teä, ngoaøi ra chæ caàn moät thay ñoåi nhoû trong tyû leä döï tröõ baét buoäc cuõng seõ daãn ñeán nhöõng thay ñoåi raát lôùn trong löôïng tieàn cung öùng thoâng qua heä soá taïo tieàn neân neáu coù sai soùt trong caùc quyeát ñònh lieân quan ñeán söï thay ñoåi tyû leä DTBB thì aûnh höôûng cuûa noù seõ raát lôùn.

- Söû duïng coâng cuï thò tröôøng môû NHNN caàn chuyeån höôùng sang söû duïng coâng cuï thò tröôøng môû ñeå

ñieàu haønh CSTT, hieäu quaû CSTT phuï thuoäc vaøo khaû naêng ñieàu tieát linh hoaït vaø chuû ñoäng khoái löôïng tieàn cung öùng trong nhöõng tröôøng hôïp caàn thieát vaø ñieàu quan troïng laø söï ñieàu tieát naøy phaûi taïo ñöôïc söï phaûn öùng cuûa thò tröôøng, trong caùc coâng cuï ñieàu tieát tröïc tieáp vaø giaùn tieáp thì nghieäp vuï thò tröôøng môû ñöôïc coi laø coâng cuï ñieàu tieát coù hieäu quaû nhaát.

Trong ñieàu kieän Vieät Nam hieän nay, khi maø nghieäp vuï thò tröôøng môû vaãn ñang trong quaù trình thöû nghieäm, NHNN caàn keát hôïp haøi hoøa giöõa hai coâng cuï DTBB vaø thò tröôøng môû. Tieán tôùi NHNN caàn phaûi taäp trung hoaøn thieän vaø phaùt trieån nghieäp vuï thò tröôøng môû baèng caùch hoaøn thieän haønh lang phaùp lyù, phaùt trieån caùc coâng cuï treân thò tröôøng môû, phaùt trieån nghieäp vuï thò tröôøng môû ra toaøn heä thoáng ngaân haøng, traùnh cho thò tröôøng môû chæ laø saân chôi cuûa caùc NHTM quoác doanh nhö laâu nay…

- Veà laõi suaát NHNN caàn ñieàu haønh laõi suaát (danh nghóa) sao cho lôïi nhuaän coù

ñöôïc töø vieäc göûi tieàn vaøo ngaân haøng phaûi lôùn hôn möùc ñoä maát giaù cuûa ñoàng tieàn töùc laø laïm phaùt. Chæ coù vaäy, môùi thu huùt ñöôïc löôïng tieàn nhaøn roãi vaøo ngaân haøng, cung treân thò tröôøng giaûm xuoáng, ñoàng tieàn coù giaù hôn, laøm giaûm aùp löïc laïm phaùt. Coù theå quan saùt thaáy, chính saùch laõi suaát thöïc döông coù aûnh höôûng raát lôùn ñeán laïm phaùt, chuùng ta cuõng töøng aùp duïng chính saùch

69

naøy vaø ñaõ mang laïi thaønh coâng nhaát ñònh trong vieäc caét côn soát laïm phaùt, laõi suaát thöïc döông taêng thì laïm phaùt giaûm vaø ngöôïc laïi laõi suaát thöïc döông giaûm thì laïm phaùt taêng. Tuy nhieân, laõi suaát huy ñoäng taêng cao ñeán moät luùc naøo ñoù seõ khieán cho laõi suaát cho vay taêng cao. Nhö vaäy, tröôùc heát noù seõ kieàm haõm toác ñoä phaùt trieån kinh teá, nhöng neáu laõi suaát thöïc döông quaù cao seõ tieàm taøng nguy cô phaù saûn caùc TCTD, do vaäy laõi suaát thöïc döông chæ neân duy trì baèng 10 – 15% tyû leä laïm phaùt.

Hieän taïi, ñeå thöïc thi chính saùch laõi suaát thöïc döông, ñoøi hoûi caùc NHTM phaûi taêng laõi suaát tieàn göûi tieát kieäm trong ñieàu kieän taêng laõi suaát cho vay coøn khoù khaên thì taêng laõi suaát tieàn göûi coù theå daãn ñeán tình traïng kinh doanh khoâng hieäu quaû, nhöng ñieàu ñaùng lo ngaïi hôn laø chính caùc ngaân haøng ñang söû duïng laõi suaát nhö moät vuõ khí lôïi haïi trong” cuoäc chieán” giaønh giaät thò phaàn khieán thò tröôøng”noùng” leân vaø doanh nghieäp…cuõng ga95p nhieàu khoù khaên.( baûng 3.2) Baûng 3.2: Laõi suaát ngaân haøng naøo cao nhaát Khoâng kyø haïn Ngaân haøng Ñoâng AÙ, Phöông Nam(0,3%/thaùng) 3 thaùng Eximbank, ACB, Ñoâng Nam AÙ, VP Ban(0,71%/thaùng) 6 thaùng Ñoâng Nam AÙ(0,74%/thaùng) 9 thaùng Ñoâng Nam AÙ(0,76%/thaùng) 12 thaùng Ñoâng Nam AÙ(0,78%/thaùng) 24 thaùng Techcombank, Ñoâng AÙ(0,81%/thaùng) 36 thaùng Ñoâng AÙ(0,83%/thaùng)

Nguoàn: Baùo Lao ñoäng, 12/7/2006 Do vaäy, thôøi gian qua ñeå traùnh tình traïng chaïy ñua taêng laõi suaát(

ñieån hình laø 6 thaùng ñaàu naêm 2006 moät soá caùc NHTM ñaõ ñöa ra caùc chöông trình göûi tieàn truùng thöôûng, taëng quaø … ñieàu naøy veà laâu daøi laø khoâng neân bôûi vì vôùi hình thöùc huy ñoäng naøy khaùch haøng khoâng ñöôïc ruùt voán tröôùc haïn. Do vaäy, khi coù nhu caàu ñaàu tö thì khoâng coù voán ñeå ñaàu tö, coù theå aûnh höôûng ñeán taêng tröôûng kinh teá sau naøy, phaûi traùnh laøm sao vöøa môùi choáng laïm phaùt xong ñaõ rôi vaøo giaûm phaùt laïi phaûi lo tìm bieän phaùp kích caàu. Do vaäy, NHNN caàn khuyeán caùo caùc NHTM khoâng neân ñöa ra caùc chöông trình nhö treân. Tröôùc maét caùc NHTM caàn phaùt trieån nhieàu dòch vuï tieàn göûi môùi nhö : aùp duïng laõi suaát tieát kieäm thay ñoåi theo thò tröôøng, ñöa ra laõi suaát bieán ñoåi cho caùc khoaûn tieàn göûi coù kyø haïn ñoàng thôøi môû roäng

70

caùc coâng cuï huy ñoäng voán nhö phaùt haønh kyø phieáu, traùi phieáu, chöùng chæ tieàn göûi vaø caùc giaáy tôø coù giaù khaùc. NHNN caàn söû duïng haønh lang laõi suaát chieát khaáu vaø laõi suaát taùi caáp voán ñeå ñieàu haønh laõi suaát thò tröôøng tieàn teä thay vì ñaët ra laõi suaát cô baûn ñeå caùc TCTD laøm cô sôû aán ñònh laõi suaát kinh doanh. Nhö vaäy, NHNN khoâng phaûi coâng boá laõi suaát cô baûn nöõa maø chæ coâng boá laõi suaát taùi caáp voán, laõi suaát chieát khaáu vaø laõi suaát treân thò tröôøng môû. Tröôùc maét, trong naêm nay vaø nhöõng naêm tôùi, NHNN caàn ñieàu haønh laõi suaát cô baûn theo saùt tín hieäu thò tröôøng bôûi vì chính thoâng qua tín hieäu cuûa thò tröôøng tieàn teä (thoâng qua laõi suaát) maø NHNN bôm hoaëc ruùt tieàn trong löu thoâng töø ñoù seõ aûnh höôûng ñeán laïm phaùt. Tuy nhieân, NHNN cuõng caàn phaûi haïn cheá cöûa soå chieát khaáu moät caùch thaän troïng vì neáu khoâng caùc NHTM seõ daãn ñeán vôùi cöûa soå chieát khaáu maø khoâng coù nhu caàu tham gia mua baùn giaáy tôø coù giaù treân thò tröôøng môû.

Quay trôû laïi vaán ñeà thöïc thi CSTT, coù laøm bieän phaùp gì ñi chaêng nöõa thì hieäu quaû laø toái quan troïng. Maø ñeå hieäu quaû thì tính ñoäc laäp cuûa CSTT phaûi ñöôïc ñaûm baûo tröôùc tieân. Trong vaán ñeà ñaûm baûo tính ñoäc laäp cuûa CSTT coù nhöõng vieäc caàn phaûi laøm tröôùc maét cuõng nhö daøi haïn vaø phaûi laøm qua töøng ngaøy, töøng thaùng, töøng naêm chöù khoâng phaûi laø töøng giai ñoaïn nöõa.

3.3.2.2 Nhöõng vaán ñeà caàn phaûi coù söï phoái keát hôïp ñoàng boä - Vaán ñeà thöù nhaát laø kieåm soaùt, ngaên chaën tình traïng ñoâ la hoùa ôû

möùc ñoä cao bôûi vì moät neàn kinh teá bò ñoâ la hoùa cao thì vieäc hoaïch ñònh caùc chính saùch kinh teá vó moâ trong ñoù coù CSTT bò giaûm hieäu quaû do tình traïng ñoâ la hoùa gaây khoù khaên trong vieäc döï ñoaùn dieãn bieán toång phöông tieän thanh toaùn, ñoàng noäi teä bò nhaïy caûm hôn ñoái vôùi caùc thay ñoåi töø beân ngoaøi, vieäc hoaïch ñònh vaø thöïc thi chính saùch maát hieäu quaû … luaän vaên khoâng ñi saâu vaøo phaân tích nhöõng haäu quaû cuûa tình traïng ñoâ la hoùa luoân tieàm aån nguy cô laïm phaùt, khuûng hoaûng taøi chính, ñaëc bieät laø khi coù bieán ñoäng lôùn xaûy ra. Laøm sao “ Treân ñaát nöôùc Vieät Nam phaûi thanh toaùn baèng tieàn Vieät Nam”( Nghò quyeát IV cuûa Ban Chaáp Haønh Trung Öông Ñaûng khoaù VIII) laø moät vaán ñeà caàn phaûi giaûi quyeát khi tình traïng ñoâla hoùa ôû Vieät Nam dao ñoäng ôû möùc khaù cao ( tyû leä tieàn göûi baèng USD treân toång löôïng tieàn göûi vaøo caùc ngaân haøng thöông maïi Vieät Nam luoân giao ñoäng xung quanh 30%)

71

Giaûi quyeát nhö theá naøo laø moät höôùng nghieân cöùu khaùc. Song, duø coù bieän phaùp gì ñi chaêng nöõa thì vieäc naâng cao giaù trò ñoàng noäi teä laø ñieàu caàn thieát, moät khi ñoàng Vieät Nam coù giaù trò, taïo ñöôïc nieàm tin nôi coâng chuùng coäng vôùi “tinh thaàn Vieät” thì tình traïng ñoâ la hoùa seõ ñöôïc töï ñoäng ngaên chaën, nguy cô laïm phaùt do ñoâ la hoaù seõ trieät tieâu, vieäc hoaïch ñònh vaø thöïc thi CSTT coù hieäu quaû hôn vaø coù nghóa laø laïm phaùt seõ ñöôïc kieåm soaùt toát hôn.

- Trong thôøi gian tôùi caùc NHTM caàn keát hôïp vôùi Boä taøi chính, Kho Baïc nhaø nöôùc ñeå khuyeán khích vaø taïo ñieàu kieän hôn nöõa cho vieäc phaùt trieån vaø môû taøi khoaûn caù nhaân, söû duïng theû ATM thuaän lôïi hôn nöõa… nhaèm thu huùt nhieàu tieàn vaøo heä thoáng ngaân haøng.

- NHNN caàn sôùm thöïc hieän caùc bieän phaùp caàn thieát thuùc ñaåy söï phaùt trieån cuûa thò tröôøng tieàn teä nhö hoaøn thieän cô sôû phaùp lyù, taêng cöôøng vieäc giôùi thieäu caùc coâng cuï thò tröôøng tieàn teä, ñaûm baûo thò tröôøng tieàn teä ñoùng vai troø tieáp nhaän, chuyeån taûi taùc ñoäng hieäu öùng cuûa caùc quyeát ñònh ñieàu tieát tieàn teä cuûa nhaø nöôùc ñeán cung caàu voán cuûa neàn kinh teá.

- Trong vaán ñeà ñieàu haønh CSTT, thì Chính phuû caàn sôùm cho pheùp NHNN coù nhöõng quyeàn haïn roäng hôn trong vieäc hoaïch ñònh vaø thöïc thi CSTT, ñoàng thôøi taïo ñieàu kieän phoái hôïp giöõa Boä Taøi chính vaø NHNN trong vieäc ñieàu haønh CSTT, chaúng haïn vaán ñeà quaûn lyù nguoàn ngoaïi teä thu töø baùn daàu thoâ, hieän nay vieäc bình oån tyû giaù, NHNN phaûi troâng chôø raát nhieàu töø vieäc coù mua ñöôïc ngoaïi teä töø Boä Taøi chính hay khoâng. Xaây döïng cô cheá phoái hôïp cung caáp thoâng tin giöõa caùc Boä, ngaønh vaø NHNN ñeå ñaûm baûo NHNN coù theå döï baùo ñöôïc voán khaû duïng vaø kieåm soaùt toaøn boä löôïng tieàn cung öùng trong neàn kinh teá.

- Coù theå noùi ruûi ro luoân thöôøng tröïc trong ñôøi soáng, vieäc giaù caû taêng cao trong thôøi gian qua ñaõ ít nhieàu gaây ra ruûi ro cho caùc doang nghieäp, vì vaäy caàn coù caùc nhaø baûo hieåm ñeå baûo hieåm cho caùc ruûi ro trong kinh teá, tröôùc tieân phaûi keå ñeán caùc NHTM . Caùc NHTM phaûi laø ngöôøi cung caáp caùc coâng cuï taøi chính phaùi sinh ñeå caùc doang nghieäp söû duïng phoøng choáng caùc ruûi ro thay ñoåi veà giaù caû, nhöõng coâng cuï nhö hôïp ñoàng kyø haïn, hoaùn ñoåi, hôïp ñoàng giao sau, quyeàn choïn … Ñaõ ra ñôøi töø laâu nhöng Vieät Nam vaãn coøn trong gia ñoaïn khai sinh. Ñeå ñöa caùc saûn phaåm naøy vaøo thöïc tieãn caàn coù söï

72

tham gia caû ba phía laø NHNN, caùc NHTM, vaø caùc doanh nghieäp. Caùc NHTM ôû goùc ñoä ngöôøi saûn xuaát seõ phaûi thieát keá saûn phaåm, taïo nhaän thöùc veà saûn phaåm cho caùc doanh nghieäp(ngöôøi tieâu duøng ) NHNN ñöùng ôû vai troø nhaø hoaïch ñònh chính saùch uûng hoä vaø môû ñöôøng cho söï hình thaønh thò tröôøng baèng caùch ban haønh caùc vaên baûn cho pheùp vaø höôùng daãn caùc NHTM thöïc hieän caùc dao dòch treân caùc saûn phaåm phaùi sinh.

Tuy nhieân, moät trong nhöõng vaán ñeà quan troïng coát loõi ñeå cho thò tröôøng caùc saûn phaåm phaùi sinh hình thaønh vaø ñi vaøo hoaït ñoäng, phaùt trieån ñoù laø tính hieäu quaû cuûa thò tröôøng. Ñeå cho thò tröôøng coù hieäu quaû coù nhieàu vieäc caàn laøm trong ñoù vaán ñeà töï do hoaù thò tröôøng taøi chính laø heát söùc quan troïng. Neáu caùc NHTM ñöa ra nghieäp vuï quyeàn choïn(options) giöõa VND vaø USD coù leõ khoâng maáy doanh nghieäp quan taâm bôûi vì cho duø tyû giaù VND/ USD thôøi gian gaàn ñaây ñaõ coù söï meàm deûo hôn tröôùc nhöng nhìn chung vaãn chöa linh hoaït, ruûi ro tyû giaù xaûy ra laø khoâng cao, neáu coù xaûy ra möùc ñoä thieät haïi vaãn khoâng lôùn neân chöa theå laøm baän loøng caùc doanh nghieäp. Do vaäy, cuøng vôùi tieán trình töï do hoaù laõi suaát, NHNN caàn phaûi sôùm coù loä trình tieán tôùi töï do hoaù tyû giaù(thaû noãi tyû giaù) vaø caûi tieán caùch quaûn lyù ngoaïi teä.

- Xaây döïng NHTÖ ñuû maïnh, coù khaû naêng hoaïch ñònh chính saùch coâng cuï toát, ñuû söùc ñieàu tieát thò tröôøng tieàn teä vaø thò tröôøng hoái ñoaùi ñaït ñöôïc muïc tieâu mong muoán, giöõ vöõng oån ñònh tieàn teä vôùi möùc laïm phaùt thaáp.

- Phaùt trieån heä thoáng ngaân haøng vöõng chaéc, ñaûm baûo khaû naêng öùng phoù vôùi moïi bieán ñoäng thò tröôøng trong ñoù coù laïm phaùt ñeå oån ñònh kinh teá, chính trò, xaõ hoäi.

Chính phuû, NHNN kieån soaùt laïm phaùt baèng vieäc coâng khai caùc thoâng tin coù lieân quan ñeán laïm phaùt, ñöøng vì laïm phaùt leân cao vöôït quaù möùc keá hoaïch ñeà ra maø che daáu, phaûi coâng boá vaø höôùng ñeán cô cheá laïm phaùt muïc tieâu.

- Vaán ñeà coâng khai, minh baïch thoâng tin laø moät trong nhöõng yeáu ñieåm cuûa chuùng ta hieän nay, phaûi thay ñoåi tö duy, caàn coâng khai ñeå moïi thöù duø coù keát quaû xaáu cuõng trôû thaønh caùi ñeå döï tính ñöôïc, maø döï tính ñöôïc thì seõ traùnh ñöôïc nhöõng haäu quûa xaáu.

73

Ñoái vôùi NHTÖ cuûa caùc quoác gia treân theá giôùi, 6 muïc tieâu caên baûn thöôøng ñöôïc nhaéc tôùi khi noùi veà muïc tieâu cuûa CSTT. Laø : Tyû leä vieäc laøm cao, taêng tröôûng kinh teá, oån ñònh giaù caû, oån ñònh laõi suaát, oån ñònh caùc thò tröôøng taøi chính, oån ñònh treân thò tröôøng ngoaïi hoái. Khoaûng 2 thaäp kyû gaàn ñaây, caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch ñaõ trôû neân yù thöùc hôn veà nhöõng thieät haïi kinh teá – xaõ hoäi do laïm phaùt gaây ra. Hoï ñaõ quan taâm nhieàu hôn veà vaán ñeà oån ñònh giaù caû nhö laø moät trong caùc muïc tieâu cuûa chính saùch kinh teá.

ÔÛ Vieät Nam, “ Chính saùch tieàn teä quoác gia laø moät boä phaän cuûa chính saùch kinh teá – taøi chính cuûa Nhaø nöôùc nhaèm oån ñònh giaù trò ñoàng tieàn, kieàm cheá laïm phaùt, goùp phaàn thuùc ñaåy phaùt trieån kinh teá – xaõ hoäi, ñaûm baûo quoác phoøng an ninh vaø naâng cao ñôøi soáng cuûa nhaân daân”1. Nhö vaäy, NHNN Vieät Nam caàn xaùc ñònh muïc tieâu laâu daøi cuûa mình laø kieåm soaùt laïm phaùt töø ñoù oån ñònh vaø thuùc ñaåy kinh teá phaùt trieån.

3.3.3/ Doanh nghieäp cuõng phaûi töï kieåm laïm phaùt

Kieåm soaùt laïm phaùt khoâng chæ laø nhieäm vuï cuûa caùc nhaø hoaïch ñònh, ñieàu haønh chính saùch nöõa, noù ñaõ trôû thaønh ñieàu thöôøng tröïc trong saûn xuaát, kinh doanh vaø cuoäc soáng haøng ngaøy. Laïm phaùt khoâng bao giôø tan bieán ñi, noù chôø cô hoäi ñeå xuaát hieän. Vì vaäy, caùc doanh nghieäp vaø baûn thaân moãi ngöôøi daân cuõng phaûi coù yù thöùc veà laïm phaùt, cuøng vôùi Chính phuû, NHNN ñeå caùc bieän phaùp kieåm soaùt laïm phaùt coù hieäu quaû hôn.

3.3.3.1/ doanh nghieäp tieát kieäm, (caét giaûm) chi phí :

Trong tình hình laïm phaùt xaûy ra coù phaàn do chi phí ñaåy, ñeå choáng laïi löïc ñaåy cuûa chi phí, löïc taùc duïng ngöôïc trôû laïi laø giaûm chi phí. Caùc doanh nghieäp caàn raø soaùt laïi caùc khaâu, caùc boä phaän, trieät ñeå caét giaûm chi phí. Vieäc caét giaûm chi phí khoâng chæ ñaët ra trong tình hình laïm phaùt taêng cao maø laø moät trong nhöõng bieän phaùp laâu daøi, aûnh höôûng ñeán naêng löïc caïnh tranh cuûa caùc doanh nghieäp trong thôøi buoåi hoäi nhaäp.

Ñeå caét giaûm chi phí, bieän phaùp cô baûn laâu daøi laø caùc doanh nghieäp

1 ñieàu 2 Luaät Ngaân Haøng Nhaø Nöôùc Vieät Nam

74

phaûi öùng duïng coâng ngheä hieän ñaïi, qua ñoù vöøa laøm giaûm chi phí saûn xuaát vöøa laøm taêng naêng suaát lao ñoäng. Coâng ngheä hieän ñaïi khoâng chæ laø vieäc söû duïng caùc thieát bò, maùy moùc tieân tieán vaøo saûn xuaát maø caùc doanh nghieäp coøn phaûi nghieân cöùu söû duïng caùc moâ hình quaûn trò thích hôïp. Trong quaù trình vaän haønh, caàn phaûi quan taâm ñeán vieäc thöôøng xuyeân caûi tieán quy trình saûn xuaát cho phuø hôïp vôùi ñieàu kieän môùi phaùt sinh.

Moät trong nhöõng bieän phaùp ñöôïc nhaéc ñeán thöôøng tröïc trong tình hình giaù caû taêng cao laø caét giaûm chi phí, song caét giaûm chi phí cuõng coù giôùi haïn cuûa noù, vaán ñeà laø doanh nghieäp phaûi coù bieän phaùp phoøng ngöøa ruûi ro taêng giaûm baát thöôøng cuûa giaù caû. Nhöõng naêm tröôùc ñaây, möùc ñoä hoäi nhaäp cuûa neàn kinh teá Vieät Nam chöa saâu laém, Vieät Nam vaãn coøn ôû saân chôi khu vöïc vaø moät soá caùc nöôùc baïn haøng truyeàn thoáng, môùi chæ coù hoäi nhaäp baáy nhieâu thoâi, neàn kinh teá Vieät Nam ñaõ ít nhieàu bò aûnh höôûng bôûi nhöõng bieán ñoäng kinh teá trong khu vöïc vaø treân theá giôùi. Ñaëc bieät laø töø naêm 2001 trôû laïi ñaây, con thuyeàn Vieät Nam laàn ñaàu tieân ñi ra khôi xa chöù khoâng coøn ôû quanh bôø nöõa. Roài ñaây caùc doanh nghieäp seõ phaûi tröïc dieän vôùi söï thay ñoåi giaù caû cuûa taát caû caùc maët haøng chöù khoâng chæ rieâng gì giaù xaêng daàu, ñoâla, vaøng, saét theùp, phaân boùn … söï thay ñoåi giaù caû gioáng nhö moät ñieän taâm ñoà leân xuoáng haøng ngaøy. Ñeán moät luùc naøo ñoù coù leõ khoâng xa laém, Nhaø nöôùc seõ khoâng coøn giöõ giaù naêng löôïng nöõa, chi phí ñaàu vaøo taêng cao thì laøm sao ? … Vaø coøn raát raát nhieàu thay ñoåi khaùc nöõa khi chuùng ta böôùc ra “Ñaïi döông”

3.3.3.2/ Xaây döïng vaø hoaïch ñònh chieán löôïc phaùt trieån laâu daøi:

Hieän nay, vaán ñeà xaây döïng keá hoaïch vaø hoaïch ñònh chieán löôïc ñang laø moät ñieåm yeáu cuûa caùc doanh nghieäp Vieät Nam, caùc doanh nghieäp vaãn chöa chuù troïng tôùi vieäc hoaïch ñònh moät chieán löôïc vaø chính saùch kinh doanh trong xu theá môû cöûa hoäi nhaäp, caïnh tranh ngaøy caøng gay gaét, kieåu laøm truyeàn thoáng vaãn laø “ noùng ñaâu phuûi ñoù”. Vì vaäy, caùc doanh nghieäp caàn xaây döïng cho mình chieán löôïc kinh doanh hôïp lyù: nhö ña daïng hoaù ngaønh ngheà kinh doanh ñeå oån ñònh neàn taøi chính, giaûm thieåu ruûi ro, söû duïng quyeàn choïn tieàn teä(OPTION) ñeå phoøng ngöøa ruûi ro tyû giaù… trong ñieàu kieän hoäi nhaäp kinh teá quoác teá. Coù chieán löôïc kinh doanh ñuùng ñaén laø doanh nghieäp ñaõ thaønh coâng moät nöõa trong quaù trình hoaït ñoäng saûn xuaát, kinh

75

doanh cuûa mình. Vieäc hoaïch ñònh giuùp caùc doanh nghieäp coù theå tieân lieäu tröôùc nhöõng ruûi ro coù khaû naêng xaûy ra vaø döï phoøng ñeå ñoái phoù vôùi ruûi ro gaây ra. Ví duï, hieän nay giaù xaêng daàu taêng, giaù nguyeân lieäu ñaàu vaøo taêng thì doanh nghieäp caàn tính tröôùc khaû naêng chòu ñöïng cuûa mình laø bao nhieâu, tröôøng hôïp vöôït quaù khaû naêng chòu ñöïng thì doanh nghieäp coù theå chòu ñöïng theâm trong bao laâu, cuoái cuøng phaûi taêng giaù ñaàu ra, khi ñoù aûnh höôûng ñeán tieâu thuï nhö theá naøo … löôøng tröôùc ñöôïc nhöõng vaán ñeà treân laø ñaõ thaønh coâng phaàn naøo trong thöông tröôøng.

3.3.3.3/ Doanh nghieäp caàn söû duïng caùc coâng cuï phoøng choáng ruûi ro:

Coù leõ hôn bao giôø heát, thò tröôøng baûo hieåm nhaân thoï vaø phi nhaân thoï ôû Vieät Nam laïi soâi ñoäng nhö hieän nay. Song, thò tröôøng taøi chính vaãn coøn traàm laéng vaø buoàn teû, coù nhieàu nguyeân nhaân, trong ñoù coù nguyeân nhaân laø caùc doanh nghieäp Vieät Nam vaãn coøn chöa maën maø laém vôùi caùc saûn phaåm naøy, caùc doanh nghieäp vaãn quen vôùi kieåu laøm aên truyeàn thoáng, ñaõ ñeán luùc caùc doanh nghieäp phaûi töï baûo hieåm, phoøng choáng ruûi ro cho mình baèng caùch söû duïng caùc coâng cuï taøi chính phaùt sinh. Caùc doanh nghieäp phaûi chuû ñoäng tìm hieåu, coù theå ngay baây giôø chöa caàn duøng nhöng cuøng vôùi möùc ñoä hoøa nhaäp, môû cöûa lónh vöïc dòch vuï taøi chính, doanh nghieäp naøo quay löng, thôø ô vôùi caùc coâng cuï baûo hieåm, doanh nghieäp ñoù seõ bò lao ñao.

76

KẾT LUẬN

Keát luaän, qua 3 chöông, luaän vaên ñaõ toùm löôïc moät soá vaán ñeà lyù

luaän veà laïm phaùt vaø khaùi quaùt laïi dieãn bieán tình hình laïm phaùt ôû Vieät Nam töø 1976 ñeán 2006, trong ñoù nhaán maïnh ñeán tình hình laïm phaùt nhöõng naêm gaàn ñaây. Qua ñoù cho thaáy Chính phuû cuõng nhö NHNN vaãn chöa theå kieåm soaùt laïm phaùt toát nhö mong muoán vaø ñaëc bieät laø caùc doanh nghieäp chöa thöïc söï quan taâm laém ñeán laïm phaùt.

Laïm phaùt ôû Vieät Nam phuï thuoäc vaøo nhieàu nhaân toá, ñaëc bieät laø caùc nhaân toá khaùch quan, nhaân toá töø caùc nguoàn beân ngoaøi. Khaû naêng öùng phoù vôùi caùc thay ñoåi cuûa chuùng ta laø raát thuï ñoäng, chaäm chaïp, caùc giaûi phaùp ñöa ra laø coù phaàn treã so vôùi tình hình vaø khoâng löôøng tröôùc heát ñöôïc nhöõng taùc ñoäng cuûa giaûi phaùp, coù khi ñi ngöôïc laïi so vôùi mong muoán. Chæ soá giaù tieâu duøng seõ laø bao nhieâu vaøo caùc naêm tôùi ? ñoù thaät söï laø aån soá cuûa neàn kinh teá.

Cho duø chæ soá giaù tieâu duøng caùc naêm tôùi coù laø bao nhieâu ñi chaêng nöõa, coù ñaït keá hoaïch hay thaáp hôn naêm tröôùc, thaäm chí cao hôn naêm tröôùc thì vaán ñeà laïm phaùt luoân luoân laø vaán ñeà thöôøng tröïc trong caùc chính saùch kinh teá bôûi vì oån ñònh laïm phaùt, oån ñònh giaù caû, oån ñònh tieàn teä quoác gia laø ñieàu kieän tieân quyeát ñeå kinh teá phaùt trieån oån ñònh vaø beàn vöõng.

Treân cô sôû phaân tích tình hình laïm phaùt Vieät Nam, vaän duïng lyù luaän veà laïm phaùt vaøo thöïc tieãn tình hình kinh teá – xaõ hoäi Vieät Nam, luaän vaên böôùc ñaàu ñaõ ñeà xuaát moät soá giaûi phaùp vôùi hy voïng goùp phaàn kieåm soaùt laïm phaùt toát hôn ñeå oån ñònh kinh teá.

Vôùi yeâu caàn cuûa moät luaän vaên cao hoïc, vaø vôùi trình ñoä cuûa moät hoïc vieân cao hoïc, ñaëc bieät laïm phaùt laø vaán ñeà heát söùc phöùc taïp, nhaïy caûm, thöôøng xuyeân bieán ñoäng neân coù nhieàu vaán ñeà luaän vaên chöa ñi saâu vaøo phaân tích, nhieàu vaán ñeà chöa theå ñeà caäp tôùi nhö moái lieân heä giöõa laïm phaùt vaø tyû giaù, laõi suaát … cho ñeán söï taùc ñoäng qua laïi theo moät voøng troøn kheùp kín giöõa caùc nhaân toá. Trong töông lai, hy voïng vôùi söï goùp yù vaø giuùp ñôõ cuûa

77

caùc thaày coâ, taùc giaû seõ coá gaéng ñi vaøo nghieân cöùu saâu hôn nöõa ñeå luaän vaên khaéc phuïc ñöôïc nhöõng thieáu soùt vaø khoâng chæ döøng laïi ôû nhöõng vaán ñeà ñaõ ñeà caäp maø coøn môû roäng ra nhieàu vaán ñeà khaùc.

Laâm Ñoàng, ngaøy 27 thaùng 5 naêm 2007

78

PHUÏ LUÏC 1

Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2001(%)

Thaùng Chung Rieâng löông thöïc thöïc

phaåm

Löông thöïc Thöïc phaåm

1 0,3 0,1 0,5 0,1

2 0,4 0,6 -1,1 1,3

3 -0,7 -1,2 -1,3 -1,6

4 -0,5 -0,7 -2,0 -0,3

5 -0,2 -0,3 -1,2 0,3

6 0 -0,1 -0,8 0,4

7 -0,2 -0,3 -0,6 -0,3

8 0 0,4 1,2 0,3

9 0,5 0,6 2,3 0

10 0 -0,1 0,4 -0,4

11 0,2 0,8 2,8 0

12 1,0 1,9 5,9 0,5

Bình quaân caû naêm

0,8

Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ.

79

PHUÏ LUÏC 2

Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2002(%)

Thaùng Chung Rieâng löông thöïc thöïc

phaåm

Löông thöïc Thöïc phaåm

1 1,1 1,9 4,0 1,1

2 2,2 4,0 2,7 4,6

3 -0,8 -1,1 -1,1 -0,7

4 0 0 -1,8 0,8

5 0,3 0,7 -0,5 1,3

6 0,1 0,2 -2,5 1,4

7 -0,1 -0,4 -1,4 0,1

8 0,1 0 -0,1 0

9 0,2 0,3 0,6 0,1

10 0,3 -0,2 0,2 -0,4

11 0,3 0 1,1 -0,5

12 0,3 0,3 1,6 -0,2

Bình quaân caû naêm

4,0

Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ.

80

PHUÏ LUÏC 3

Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2003(%)

Thaùng Chung Rieâng löông thöïc thöïc

phaåm

Löông thöïc Thöïc phaåm

1 0,9 1,3 1,6 1,3

2 2,2 3,4 1,2 4,4

3 -0,6 -1,9 -0,9 -2,4

4 0 -0,3 -0,6 -0,2

5 -0,1 -0,3 -0,9 -0,1

6 -0,3 -0,5 -1,6 -0,1

7 -0,3 -0,5 -1,2 0

8 -0,1 -0,2 0,1 -0,4

9 0,1 -0,1 0 -0,2

10 -0,2 0 0,5 -0,3

11 0,6 0,9 2,8 0,3

12 0,8 1,1 2,0 0,9

Bình quaân caû naêm

3,0

Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ.

81

PHUÏ LUÏC 4

Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2004(%)

Thaùng Chung Rieâng löông thöïc thöïc

phaåm

Löông thöïc Thöïc phaåm

1 1,1 1,6 2,1 1,6

2 3,0 5,1 1,5 6,8

3 0,8 1,6 2,8 1,3

4 0,5 0,9 1,8 0,6

5 0,9 1,8 2,3 1,8

6 0,8 1,5 0,5 1,8

7 0,5 0,4 -0,3 0,7

8 0,6 0,7 0,8 0,8

9 0,3 0,4 0,4 0,4

10 0 -0,2 -0,2 -0,2

11 0,2 0 0,7 -0,3

12 0,6 0,7 1,1 0,7

Bình quaân caû naêm

9,5

Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ.

82

PHUÏ LUÏC 5

Toác ñoä taêng giaù tieâu duøng qua caùc thaùng trong naêm 2005(%)

Thaùng Chung Rieâng löông thöïc thöïc

phaåm

Löông thöïc Thöïc phaåm

1 1,1 1,7 1,4 1,9

2 2,5 4,1 2,5 4,3

3 0,1 0,2 1,0 0

4 0,6 0,5 - -

5 0,5 0,6 0,2 0,8

6 0,4 0,5 -0,5 0,9

7 0,4 0,5 -0,5 0,9

8 0,4 0,3 -0,5 0,9

9 0,8 0,4 4,8 4,7

10 0,4 0,5 -0,5 0,9

11 0,4 0,5 -0,5 0,9

12 0,8 0,4 0,8 4,7

Bình quaân caû naêm

8,4

Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ.

83

PHUÏ LUÏC 6

TYÛ LEÄ LAÏM PHAÙT VAØ TAÊNG TRÖÔÛNG KINH TEÁ

VIEÄT NAM TÖØ 1986 ÑEÁN 2006

Naêm Laïm phaùt Taêng tröôûng kinh teá 1986 557% 2,84% 1987 389% 3,63% 1988 400% 6,01% 1989 35% 4,68% 1990 67,10% 5,09% 1991 67,40% 5,81% 1992 17,50% 8,70% 1993 5,20% 8,08% 1994 14,40% 8,83% 1995 12,70% 9,54% 1996 4,50% 9,34% 1997 3,60% 8,15% 1998 9,20% 5,76% 1999 0,10% 4,77% 2000 -0,60% 6,79% 2001 0,8% 6,84% 2002 4,00% 7,04% Naêm Laïm phaùt Taêng tröông kinh teá 2003 3,00% 7,24% 2004 9,50% 7,67% 2005 8,4% 8,40% 2006 6,6% 8,20%

Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ

84

PHUÏ LUÏC 7

KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH HOÀI QUY QUAN HEÄ GIÖÕA LAÏM PHAÙT VAØ TAÊNG TRÖÔÛNG KINH TEÁ THEO PHÖÔNG PHAÙP BÌNH PHÖÔNG

NHOÛ NHAÁT

Dependent Variable: C

Method: Least Squares

Date: 03/14/07 Time: 10:38

Sample: 1992 2006

Included observations: 15

Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob.

SER01 -0.013719 0.009082 -1.510524 0.1548

SER02 0.138804 0.009671 14.35330 0.0000

Mean dependent var 1.000000 S.D. dependent var 0.000000

S.E. of regression 0.160810 Akaike info criterion -0.693623

Sum squared resid 0.336177 Schwarz criterion -0.599217

Log likelihood 7.202176 Durbin-Watson stat 0.955910

Trong ñoù: SER01 – Tyû leä laïm phaùt; SER02 – Taêng tröôûng kinh teá.

85

PHUÏ LUÏC 8

KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH HOÀI QUY QUAN HEÄ GIÖÕA LAÏM PHAÙT VAØ TYÛ LEÄ THAÁT NGHIEÄP THEO PHÖÔNG PHAÙP

BÌNH PHÖÔNG NHOÛ NHAÁT

Dependent Variable: C

Method: Least Squares

Date: 03/14/07 Time: 10:38

Sample: 1999 2006

Included observations: 8

Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob.

SER01 0.024063 0.005765 4.173818 0.0059

SER03 0.154027 0.005547 27.76948 0.0000

Mean dependent var 1.000000 S.D. dependent var 0.000000

S.E. of regression 0.068147 Akaike info criterion -2.321981

Sum squared resid 0.027864 Schwarz criterion -2.302120

Log likelihood 11.28792 Durbin-Watson stat 1.780421

Trong ñoù: SER01 – Tyû leä laïm phaùt; SER03 – Tyû leä thaát nghieäp.

86

PHUÏ LUÏC 9

KEÁT QUAÛ PHAÂN TÍCH HOÀI QUY QUAN HEÄ GIÖÕA LAÏM PHAÙT VAØ TYÛ LEÄ SÖÛ DUÏNG THÔØI GIAN LAO ÑOÄNG ÔÛ NOÂNG THOÂN THEO

PHÖÔNG PHAÙP BÌNH PHÖÔNG NHOÛ NHAÁT

Dependent Variable: C

Method: Least Squares

Date: 03/28/07 Time: 15:40

Sample: 1999 2006

Included observations: 8

Variable Coefficient Std. Error t-Statistic Prob.

SER01 -0.010189 0.001926 -5.290233 0.0018

SER04 0.13510 0.000141 96.10993 0.0000

Mean dependent var 1.000000 S.D. dependent var 0.000000

S.E. of regression 0.019760 Akaike info criterion -4.797990

Sum squared resid 0.002343 Schwarz criterion -4.778130

Log likelihood 21.19196 Durbin-Watson stat 2.343240

Trong ñoù: SER01 – Tyû leä laïm phaùt; SER04 – Tyû leä söû duïng thôøi gian lao ñoäng ôû noâng thoân.

87

PHUÏ LUÏC 10

NHÖÕNG ÑIAÏ CHÆ THAÁT THOAÙT, LAÕNG PHÍ

Trong ñaàu tö xaây döïng cô baûn.

Toång hoäi xaây döïng Vieät Nam baùo caùo vaø coâng boá naêm 2005 coù 43 coâng trình xaây döïng thaát thoaùt, laõng phí. Theo ñaùnh giaù cuûa caùc nhaø kinh teá Vieät nam thì trong ñaàu tö xaây döïng cô baûn thaát thoaùt khoaûng treân döôùi 30% toång nguoàn voán ñaàu tö, chöa keå caùc coâng trình keùm chaát löôïng vaø ñaàu tö khoâng hieäu quûa. Theo TS. Phaïm Syõ Lieâm – phoù chuû tòch hoäi xaây döïng Vieät Nam thì naêm 2006 thaát thoaùt khoaûng 15%.

Ñeà aùn 112( tin hoïc hoaù quaûn lyù nhaø nöôùc.

Nguoàn löïc cuûa Vieät Nam coù haïn, nhaø nöôùc laïi coù 18 chöông trình, ñeà aùn, döï aùn coâng ngheä thoâng tin troïng ñieåm caáp quoác gia keùm hieäu quûa, gaây laõng phí lôùn( maø ñeà aùn 112 chæ laø moät). Ñeán thaùng 9/2003 ñaõ laø 3.730 tyû ñoàng chi cho ñeà aùn 112. Ñeán nay ñaõ thaát baïi. Laøm cho caïn kieät ngaân saùch nhaø nöôùc.

Laõng phí 200 tyû.

Laõng phí 200 tyû ñeå giaûi phoùng maët baèng(1.700 ha) trong döï aùn xaây döïng khu coâng nghieäp xöû lyù raùc giöõa thaønh phoá Hoà Chí Minh vaø tænh Long An.

Khu vui chôi boû hoang.

Tænh Tieàn Giang hieän coù 11 khu vui chôi treû em ôû caáp xaõ vaø 8 khu do huyeän quûan lyù. Kinh phí xaây döïng moät khu vui chôi caáp xaõ laø 100 trieäu ñoàng, khu vui chôi caáp huyeän ñeán vaøi traêm trieäu ñoàng.

Caùc ñòa phöông göûi coâng vaên xin cho ñöôïc vôùi khaù nhieàu lyù do” chính ñaùng”. Xeùt thaáy vieäc ñeà nghò cuûa ñòa phöông laø hôïp lyù, UÛy ban daân soá gia ñình vaø treû em( UBDSGÑ&TE) ñaõ ñeà nghò UBND tænh caáp kinh phí xaây döïng caùc khu vui chôi treû em. Coù ñieàu chæ hoaït ñoäng naêm ba ngaøy, coù nôi hoaït ñoäng chöøng thaùng roài … cho nghæ luoân. Baø Nguyeãn Thò Nguyeät, phoù chuû nhieäm UBDSGÑ&TE Tieàn Giang, buùc xuùc: “ khi xin ñaàu tö thì

88

caùc ñòa phöông xin baèng ñöôïc, nhöng ñaàu tö roài thì khoâng toå chöùc quaûn lyù, vaän haønh, cöù boû ñoù khoâng hö sao ñöôïc. Roài ñòa phöông khoâng ñaàu tö theâm caùc loaïi hình troø chôi neân treû em cuõng chaùn…”. Trong 11 khu vui caáp xaõ hieän chæ coøn moät hai khu hoaït ñoäng caàm chöøng vaø… Cuõng saép cheát. Maëc duø maáy tæ ñoàng ñaàu tö vaøo khu vui chôi treû em trôû thaønh… raùc coâng nghieäp nhö vaäy, nhöng thôøi gian qua caùc ñòa phöông vaãn tieáp tuïc göûi coâng vaên veà UBDSGÑ&TE Tieàn Giang xin ñaàu tö tieáp. Treân 56 tæ ñoàng phôi naéng Coâng trình thuyû lôïi 3-2 vôùi voán ñaàu tö 56,97 tæ ñoàng töø ngaân saùch trung öông vaø ngaân saùch ñiaï phöông nhaèm phuïc vuï töôùi tieâu 2.000 ha ñaát canh taùc chuû yeáu ôû xaõ An Cö, moät phaàn cuûa hai xaõ Vónh Trung, Vaên Giao ( huyeän Tònh Bieân, An Giang) ñöôïc ñöa vaøo hoaït ñoäng töø naêm 2000. Coâng trình naøy nhaèm phuïc vuï saûn xuaát, goùp phaàn taêng heä soá söû duïng ñaát, naâmg cao thu nhaäp cho vuøng coù 95% ñoàng baøo Khôme sinh soáng, nhöng muïc tieâu naøy chöa thöïc hieän ñöôïc vì khoâng ñaûm baûo vieäc töôùi tieâu. Laïi moät nhaø maùy “truøm meàn” Sau gaàn hai naêm xaây döïng vôùi kinh phí gaàn 10 tæ ñoàng, Nhaø maùy öôm tô töï ñoäng yeân Laïc (Vónh Phuùc) ñöôïc coi laø nhaø maùy öôm tô hieän ñaïi nhaát mieàn Baéc, chính thöùc ñi vaøo hoaït ñoäng ngaøy 1-7-2003. Nhaø maùy naèm giöõa vuøng troàng daâu noåi tieáng nhaát Vónh Phuùc vôùi saûn löôïng keùn haèng naêm gaàn 1.000 taán. Theá nhöng neáu tính thôøi gian gian saûn xuaát lieân tuïc thì töø ñaàu naêm tôùi nay nhaø maùy chæ hoaït ñoäng ñöôïc gaàn boán thaùng, coøn thì “ truøm meàn” vì sao? Oâng Nguyeãn Vaên Bình – phoù giaùm ñoác nhaø maùy – traû lôøi ngao ngaùn: do chi phí haønh chính, quaûn lyù cuûa nhaø maùy quaù lôùn neân giaù thu mua keùn khoâng caïnh tranh ñöôïc vôùi tö thöông, vì vaäy “ Töø ñaàu naêm tôùi nay, chuùng toâi chæ thu mua vaø saûn xuaát ñöôïc 50 taán keùn. Trong khi ñoù, coâng suaát cuûa nhaø maùy laø saûn xuaát 1 taán keùn/ ngaøy”. Laõng phí haøng traêm tæ ñoàng töø 9 caûng caù Baét ñaàu töø thaùng ba vöøa qua, Thanh tra Chính Phuû tieán haønh thanh tra chín caûng caù goàm: Caø Mau (Caø Mau), Traàn Ñeà ( Soùc Traêng), Taéc Caäu ( Kieân Giang), Coân Ñaûo, caûng Caùt Lôû ( Baø Ròa – Vuõng Taøu), Phan Thieát ( Bình Thuaän), Thuaän Phöôùc ( Ñaø Naüng), Soâng Gianh ( Quaûng Bình), Thuaän An ( thöøaThieân – Hueá).

89

Keát quaû thanh tra ñaõ phaùt hieän nhieàu sai phaïm trong vieäc ñaàu tö xaây döïng , gaây laõng phí haøng chuïc tæ ñoàng. Caûng caù Thuaän An ñöôïc ñaàu tö xaây döïng môùi vôùi toång ñaàu tö toång giaù trò 24,094 tæ ñoàng. Caûng caù Caùt Lôû coù toång möùc ñaàu tö treân 13 trieäu USD ( töông ñöông 145 tæ ñoàng). Toång möùc ñaàu tö baûy caûng caù coøn laïi laø 71,4 trieäu USD, trong ñoù voán vay ADB laø 57 trieäu USD, voán ñoái öùng trong nöôùc laø 14,4 trieäu USD. Vôùi nhöõng khoaûn ñaàu tö khoång loà nhö vaäy nhöng keát quaû thanh tra ñaõ xaùc ñònh vieäc tö vaán thieát keá vaø quyeát ñònh ñaàu tö xaây döïng moät soá caûng caù chöa hôïp lyù veà vò trí, qiu moâ coâng trình vaø ñaàu tö mau saém thieát bò chöa phuø hôïp vôùi nhu caàu thöïc teá gaây laõng phí treân 52tæ ñoàng. Vaø thaát thoaùt … do ruùt ruoät coâng trình Keát quaû thanh tra 103 coâng trình XDCB ôû mieàn nuùi treân ñòa baøn tænh Thanh Hoaù vaø 6 döï aùn cho thaáy toång soá tieàn bò chieán ñoaït, thaát thoaùt, laõng phí leân tôùi 9,66 tæ ñoàng. Tình traïng ruùt ruoät caùc coâng trình phoå bieán ñeán möùc trong soá 86 coâng trình thuoäc chöông trình 135 vaø Trung taâm cuïm xaõ thì coù 82 coâng trình sai phaïm vôùi soá tieàn gaàn 35 tyû ñoàng: 17 coâng trình thuyû lôïi thì 2 phaùt huy khoâng hieäu quaû, 5 môùi ñöa vaøo söû duïng ñaõ hö hoûng, 11 haïng muïc thi coâng thieáu khoái löôïng; 6 döï aùn giao thoâng thì 5 döï aùn ñaõ aên ñöùt 5,9 tyû ñoàng. Tính ra 77% coâng trình xaây döïng mieàn nuùi sai phaïm laø moät tyû leä quaù lôùn. Toùm taét moät soá baøi ñaêng treân Website cuûa Baùo Tuoåi treû: WWW.tuoitre.com.vn

90

PHUÏ LUÏC 11: TOÁC ÑOÄ TAÊNG GIAÙ TIEÂU DUØNG, GIAÙ LÖÔNG THÖÏC,

THÖÏC PHAÅM TÖØ 1990 ÑEÁN 2006

Naêm Chæ soá chung Löông thöïc Thöïc phaåm

1990 67,10% 18,10% 50,10%

1991 67,50% 54,20% 83,50%

1992 17,50% -14,70% 18,20%

1993 5,20% 6,30% 7,80%

1994 14,40% 39% 16,30%

1995 12,70% -20,3%0 19,30%

1996 4,50% 0,20% 6,30%

1997 3,60% 0,40% 2,10%

1998 9,20% 23,10% 8,60%

1999 0,10% -7,80% 0,50%

2000 -0,60% -7,90% -0,70%

2001 0,80% 6% 0,20%

2002 4,0% 2,60% 7,90%

2003 3,0% 2,90% 2,90%

2004 9,50% 14,30% 17,10%

2005 8,40% 7,80% 12,00%

2006 6,60% 3,50% 6,50%

Nguoàn: Toång cuïc thoáng keâ

91

PHUÏ LUÏC 12

XAÙC ÑÒNH LAÏM PHAÙT CÔ BAÛN BAÈNG PHÖÔNG PHAÙP

ÑIEÀU CHÆNH TRUNG BÌNH

Tính laïm phaùt cô baûm baèng phöông phaùp ñieàu chæ trung bình( Trimmed mean): tính cho haøng thaùng.

Böôùc 1: Tính phaàn traêm thay ñoåi veà giaù haøng thaùng cuûa caùc nhaân toá trong roå haøng hoaù(x).

Böôùc 2: Saép xeáp phaàn traêm thay ñoåi naøy töø thaáp ñeán cao vaø öùng vôùi töøng quyeàn soá(w) cuûa nhaân toá ñoù.

X1 X2 …. xn

W1 W2 …. Wn

Böôùc 3: coäng doàn quyeàn soá cho moãi giaù trò x.

X1 X2 …. xn

W1 W1 + W2 …. W1 + w2 + … + Wn

Xaùc ñònh phaàn traêm loaïi boû( ôû nghieân cöùu cuûa mình, Bryan vaø Cecchetti duøng 15% loaïi boû( 7% caän döôùi vaø 8% caän treân).

Böôùc 4: loaïi boû söï thay ñoåi giaù caû cuûa nhaân toá coù quyeàn soá tích luyõ nhoû hôn 8% vaø lôùn hôn 92%.

Böôùc 5: Ñoái vôùi nhaân toá coù phaàn traêm thay ñoåi giaù thaáp nhaát vaø coù quyeàn soá tích luyõ > hoaëc = 8% thì luùc naøy seõ thay quyeàn soá trong roå haøng hoaù cuûa nhaân toá naøy baèng quyeàn soá tích luyõ.

Böôùc 6: Ñoái vôùi nhaân toá coù phaàn traêm thay ñoåi giaù lôùn nhaát vaø coù quyeàn soá tích luyõ < hoaëc = 92% thì luùc naøy seõ thay quyeàn soá trong roå haøng hoaù cuûa nhaân toá naøy baèng quyeàn soá ban ñaàu coäng quyeàn soá cuûa caùc nhaân toá ñaõ bò loaïi boû phía sau noù.

92

Böôùc 7: Tính laïm phaùt haøng thaùng theo coâng thöùc:

y

∑ wi xi i = x

∆t = y

∑ wi i = x

Neáu muoán tính laïm phaùt haøng quyù hay haøng naêm thì ta aùp duïng coâng thöùc tính tyû leä laïm phaùt ñeán thaùng thöù t seõ baèng: 11

∏ (1 + ∆t - 1) -1 i = 0

93

TAØI LIEÄU THAM KHAÛO Tieáng vieät 1/ PGS . TS . Traàn Ngoïc Thô - TS . Nguyeãn Ngoïc Ñònh, Taøi chính quoác teá ,Nxb Thoáng Keâ. 2/ TS . Nguyeãn Troïng Hoaøi, Kinh teá vó moâ. Kinh teá phaùt trieån. 3/ TS . Tröông Thò Hoàng, Tieàn teä vaø ngaân haøng. 4/ GS.TS . Hoà Ñöùc Huøng, Phöông phaùp quaûn lyù doanh nghieäp,( naêm 2005). 5/ TS. Traàm Thi Xuaân Höông, Thanh toaùn quoác teá, Nxb Thoáng keâ – 2006. 6/ TS . Ung Thò Minh Leä, Taøi chính coâng 7/ PGS . TS . Leâ Hoaøng Nga, Thò tröôøng tieàn teä Vieät Nam trong quaù trình hoäi nhaäp, Nxb chính trò Quoác gia. 8/ ThS . Hoaøng Ngoïc Nhaäm, Phaân tích döõ lieäu vaø döï baùo thoáng keâ, (naêm 2004). 9/ TS. Nguyeãn Ñöùc Thanh, Lyù thuyeát taøi chính tieàn teä, (naêm 1999). 10/ PGS . TS . Traàn Ngoïc Thô, Toân taøi chính doanh nghieäp hieän ñaïi, Nxb Thoáng Keâ. 11/ TS . Thaân Thò Thu Thuyû, Thò tröôøng taøi chính. 12/ TS. Phaïm Phi Yeân, Kinh teá hoïc lao ñoäng. 13/ Caùc website: 14.1/ Website cuûa Boä taøi chính: www.Mof.gov.vn 14.2/ Website cuûa Ngaân haøng nhaø nöôùc Vieät Nam: www.sbv.gov.vn 14.3/ Website cuûa Thôøi baùo kinh teá Vieät Nam: www.vneconomy.com.vn 14.4/ Website cuûa Toång cuïc thoáng keâ: www.gso.gov.vn 14.5/ Website cuûa Baùo tuoåi treû: www.tuoitre.com.vn