Rủi ro tin dùng

http://digiworldhanoi.vn

3. Ruûi ro tín duïng

3.1. Khung quaûn lyù ruûi ro tín duïng

Quaûn lyù hieäu quaû ruûi ro tín duïng lieân quan ñeán vieäc quaûn lyù chaët cheõ moái quan heä giöõa ruûi ro/lôïi nhuaän vaø kieåm soaùt vaø giaûm thieåu ruûi ro tín duïng trong nhieàu khía caïnh khaùc nhau, chaúng haïn nhö chaát löôïng tín duïng, möùc ñoä taäp trung, loaïi tieàn teä, thôøi gian ñaùo haïn, caùc hình thöùc baûo ñaûm vaø caùc loaïi coâng cuï tín duïng.

Traùch nhieäm phaùt trieån vaø thöïc thi khung Ruûi ro tín duïng thuoäc veà boä phaän quaûn lyù ruûi ro tín duïng.

Khung quaûn lyù Ruûi ro tín duïng bao goàm 7 nguyeân taéc cô baûn sau:

Nguyeân taéc Phaàn

1 Trao ñoåi thoâng tin veà chieán löôïc, phöông höôùng hoaït ñoäng, caùc höôùng daãn vaø caùc phöông phaùp veà tín duïng 3.2

2 Xaùc ñònh caùc ruûi ro hieän coù vaø ruûi ro tieàm taøng trong caùc saûn phaåm vaø hoaït ñoäng tín duïng cuûa ****** 3.3

3 Xaây döïng vaø thöïc hieän chính saùch tín duïng roõ raøng, ñöôïc theå hieän moät caùch chính thöùc baèng vaên baûn – nhöõng chính saùch naøy theå hieän caùc toân chæ veà tín duïng cuûa ****** vaø caùc thoâng soá maø theo ñoù, ruûi ro tín duïng ñöôïc quaûn lyù vaø kieåm soaùt 3.4

4 Kyõ thuaät kieåm tra vaø giaùm saùt tín duïng nhaèm hoã trôï cho vieäc nhaän bieát ruûi ro tín duïng 3.5

5 Cô caáu toå chöùc trong ñoù caùc chöùc naêng lieân quan ñeán tín duïng ñöôïc tieán haønh - bao goàm vai troø vaø traùch nhieäm, cuõng nhö caùc keânh baùo caùo 3.6

6 Traùch nhieäm ñoái vôùi chaát löôïng tín duïng, theå hieän qua cô caáu thöôûng phaït vaø ñaùnh giaù phuø hôïp 3.7

7 Moät quy trình ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng chaët cheõ, bao goàm:Heä thoáng chaám ñieåm ruûi ro tín duïngChöùc naêng kieåm tra tín duïng ñoäc laäp

3.83.9

Caùc nguyeân taéc treân ñöôïc trình baøy cuï theå hôn trong caùc phaàn döôùi ñaây. Khung quaûn lyù ruûi ro tín duïng ñöôïc trình baøy trong phaàn naøy ñöôïc thieát laäp döïa treân cô sôû Caùc Nguyeân taéc Quaûn lyù Ruûi ro Tín duïng cuûa UÛy ban Basel veà Giaùm saùt Ngaân haøng (xem Phuï luïc 1).

1


3.2. Trao ñoåi thoâng tin veà chieán löôïc, phöông höôùng hoaït ñoäng, caùc höôùng daãn vaø caùc phöông phaùp veà tín duïng

Trao ñoåi thoâng tin veà chieán löôïc, phöông höôùng hoaït ñoäng, caùc höôùng daãn vaø caùc phöông phaùp veà tín duïng caàn ñöôïc tieán haønh moät caùch lieân tuïc vaø ñöôïc theå hieän qua nhieàu hình thöùc, bao goàm caùc chính saùch baèng vaên baûn, caùc caåm nang quy trình, haønh ñoäng cuûa Ban laõnh ñaïo, trao ñoåi thoâng tin mieäng vaø ñaøo taïo taïi choã.

Moät trong nhöõng coâng cuï ñeå trao ñoåi thoâng tin veà caùc vaán ñeà chieán löôïc vaø phöông höôùng hoaït ñoäng laø thoâng qua chieán löôïc tín duïng (hay taàm nhìn tín duïng), chieán löôïc naøy ñöôïc theå hieän nhö moät tuyeân ngoân veà caùc muïc tieâu vaø xaùc ñònh thaùi ñoä cuûa Ban laõnh ñaïo Ngaân haøng ñoái vôùi Ruûi ro tín duïng vaø thaùi ñoä saün saøng chaáp nhaän caùc ruûi ro ñoù. Chieán löôïc tín duïng caàn ñöôïc truyeàn ñaït tôùi toaøn theå caùn boä Ngaân haøng ñeå moïi caùn boä lieân quan ñeàu hieåu veà phöông phaùp tieáp caän cuûa Ngaân haøng trong quaù trình caáp tín duïng. Do tính phi taäp trung trong hoaït ñoäng cuûa ******, vieäc caùc giaùm ñoác/ tröôûng phoøng ban vaø caùn boä ôû caû chi nhaùnh vaø hoäi sôû chính nhaän bieát ñöôïc baûn chaát vaø möùc ñoä Ruûi ro tín duïng maø ngaân haøng saün saøng chaáp nhaän trong chieán löôïc cuûa mình laø raát quan troïng. [****** theâm vaøo ñaây chieán löôïc tín duïng cuûa mình. Döôùi ñaây laø moät ví duï veà chieán löôïc tín duïng. Caùc daãn giaûi veà chieán löôïc caàn phaûi nhaát quaùn vôùi keá hoaïch chieán löôïc toång theå cuûa ngaân haøng. Nguoàn voán cuûa ngaân haøng phaûi ñuû cho toaøn boä ruûi ro tín duïng vaø caùc ruûi ro khaùc ñöôïc chaáp nhaän]

Taàm nhìn Tín duïng“Phöông phaùp tieáp caän cuûa chuùng ta ñoái vôùi ruûi ro tín duïng phaûn aùnh muïc tieâu cuûa chuùng ta nhaèm hoã trôï vaø phaùt trieån: Caùc Doanh nghieäp nhaø nöôùc tham gia vaøo nhöõng döï aùn cô sôû

haï taàng lôùn vaø nhöõng moái quan taâm chính yeáu cuûa quoác gia; vaø

Caùc Doanh nghieäp vöøa vaø nhoû.

Ñeå nhaát quaùn vôùi phöông phaùp tieáp caän naøy, caáu truùc cuûa danh muïc tín duïng theo [ngaønh ngheà/ thò tröôøng ñaõ xaùc ñònh] laø [ñöa vaøo muïc tieâu cuï theå].

Vieäc thöïc hieän caùc hoaït ñoäng cho vay cuûa chuùng ta ñoái vôùi caùc khu vöïc naøy döï tính seõ taïo neân [ñöa vaøo muïc tieâu cuï theå]: Khaû naêng sinh lôïi (loã), tyû suaát lôïi nhuaän treân voán vaø/ hoaëc

treân taøi saûn; vaø Möùc ñoä toån thaát tín duïng, tæ leä nôï xaáu hoaëc söï phaân boá

theo caùc thöù haïng ruûi ro tín duïng.

2

Söï saün saøng cuûa Ngaân haøng trong vieäc chaáp nhaän caùc ruûi ro tín duïng coù theå thay ñoåi trong töông lai, phuï thuoäc vaøo: baûn chaát vaø ñoä phöùc taïp cuûa caùc hoaït ñoäng cuûa Ngaân

haøng; chính saùch cuûa Chính phuû; möùc ñoä maø nhöõng ruûi ro khaùc (ruûi ro kinh doanh vaø ruûi ro

hoaït ñoäng) ñöôïc chaáp nhaän; vaø Khaû naêng cuûa ****** trong vieäc ghi nhaän caùc khoaûn loã vaø

möùc ñoä lôïi nhuaän mong ñôïi toái thieåu chaáp nhaän ñöôïc cho töøng möùc ñoä ruûi ro.

3.3. Xaùc ñònh caùc ruûi ro hieän coù vaø ruûi ro tieàm taøng trong caùc saûn phaåm vaø hoaït ñoäng tín duïng cuûa ******

Cô sôû cho vieäc quaûn lyù ruûi ro tín duïng hieäu quaû laø vieäc xaùc ñònh nhöõng ruûi ro tieàm taøng vaø ruûi ro hieän coù trong baát cöù saûn phaåm hay hoaït ñoäng naøo cuûa Ngaân haøng. Moät möùc ñoä ruûi ro tín duïng chaáp nhaän ñöôïc coù theå ñöôïc thieát laäp chæ sau khi ñaõ xaùc ñònh ñöôïc nhöõng nhaân toá taïo neân ruûi ro tín duïng. Vieäc Ngaân haøng phaùt hieän taát caû caùc ruûi ro tín duïng trong caùc saûn phaåm vaø hoaït ñoäng cuûa mình laø raát quan troïng. Ñeå laøm ñöôïc nhö vaäy Ngaân haøng caàn xem xeùt kyõ löôõng caùc ñaëc thuø ruûi ro tín duïng cuûa töøng saûn phaåm hay hoaït ñoäng.

Ruûi ro tín duïng coù theå ñöôïc phaùt hieän qua nhöõng yeáu toá taïo neân ruûi ro tín duïng. Caùc yeáu toá taïo neân ruûi ro tín duïng ñöôïc trình baøy döôùi ñaây:

3.3.1. Caùc khaùch haøng khaùc nhau vaø ngaønh ngheà khaùc nhau theå hieän caùc ruûi ro khaùc nhau

Vieäc löïa choïn caùc khaùch haøng muïc tieâu vaø ngaønh ngheà muïc tieâu laø raát thieát yeáu ñoái vôùi chaát löôïng cuûa taøi saûn. Khaû naêng toàn taïi cuûa baát cöù ngaân haøng naøo cuõng ñeàu lieân quan raát chaët cheõ vôùi khaû naêng toàn taïi cuûa khaùch haøng/ ngaønh ngheà maø ngaân haøng caáp tín duïng.

Thoáng nhaát vôùi nhieäm vuï cuûa mình, ****** hieän taäp trung tín duïng ñaùng keå vôùi caùc khaùch haøng laø DNNN, tröïc thuoäc trung öông hoaëc caáp ñòa phöông, hoaït ñoäng trong lónh vöïc saûn xuaát vaø thöông maïi. Khi Ngaân haøng ña daïng hoaù caùc hoaït ñoäng tín duïng ñoái vôùi caùc khaùch haøng môùi, chaúng haïn nhö caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû, aûnh höôûng ñoái vôùi ruûi ro tín duïng caàn phaûi ñöôïc xem xeùt.

Treân cô sôû töøng taøi khoaûn rieâng bieät coù ruûi ro tín duïng cao, ruûi ro tín duïng coù theå ñöôïc giaûm thieåu thoâng qua nhöõng bieän phaùp nhö: yeâu caàu taêng theâm taøi saûn theá chaáp vaø baûo laõnh, giaùm saùt chaët cheõ hôn vaø yeâu caàu taêng theâm voán ñaàu tö cuûa chuû sôû höõu. Khi caùc thoâng tin taøi chính khoâng saün coù vaø/hoaëc khoâng tin caäy ñöôïc (ñieàu raát phoå bieán vôùi haàu heát caùc doanh

3


nghieäp vöøa vaø nhoû), vieäc aùp duïng caùc bieän phaùp treân laø heát söùc caàn thieát.

4

3.3.2. Caùc saûn phaåm tín duïng khaùc nhau theå hieän caùc ruûi ro khaùc nhau

****** cung caáp nhieàu hình thöùc tín duïng, nhö cho vay baèng ñoàng Vieät Nam vaø ngoaïi teä, cho vay hôïp voán, taøi trôï döï aùn, baûo laõnh vaø tín duïng thö cho taøi trôï thöông maïi. Caùc loaïi hình tín duïng khaùc nhau naøy chöùa ñöïng möùc ñoä ruûi ro khaùc nhau.

Loaïi hình tín duïng caàn phaûi phuø hôïp khoâng chæ vôùi nhu caàu tín duïng maø coøn vôùi möùc ñoä tin caäy veà khaû naêng traû nôï cuûa ngöôøi vay. Ñieàu naøy ngaøy caøng trôû neân coù yù nghóa quan troïng khi ****** tieáp tuïc môû roäng hoaït ñoäng cuûa mình. Ruûi ro gaén lieàn vôùi töøng loaïi hình tín duïng caàn phaûi ñöôïc hieåu roõ ôû möùc ñoä cuûa töøng khaùch haøng vay. Chæ nhöõng khaùch haøng coù möùc ñoä tin caäy veà khaû naêng traû nôï cao nhaát môùi ñuû ñieàu kieän ñeå ñöôïc caáp caùc loaïi hình tín duïng coù ñoä ruûi ro cao.

3.3.3. Ruûi ro thanh toaùn gaén vôùi caùc coâng cuï taøi chính khaùc nhau

Ruûi ro tín duïng cuõng phaùt sinh ñoái vôùi caùc loaïi coâng cuï taøi chính khoâng phaûi laø caùc khoaûn cho vay, chaúng haïn nhö caùc giao dòch ngoaïi hoái vaø caùc giao dòch lieân Ngaân haøng. Ruûi ro cuûa khaùch quan khoâng traû ñöôïc nôï vaøo luùc ñaùo haïn cuûa moät hôïp ñoàng haïch toaùn ngoaøi baûng caân ñoái keá toaùn ñöôïc hieåu laø ruûi ro thanh toaùn. Ruûi ro naøy phaùt sinh vaøo thôøi ñieåm caùc khoaûn thanh toaùn baèng caùc loaïi tieàn teä khaùc nhau caàn phaûi ñöôïc trao ñoåi giöõa caùc beân cuûa hôïp ñoàng. Ñoù laø ruûi ro maø beân ñoái taùc khoâng thanh toaùn cho ngaân haøng sau khi Ngaân haøng ñaõ thöïc hieän thanh toaùn cho beân ñoái taùc.

Vôùi söï khaùc nhau veà muùi giôø vaø giôø laøm vieäc, ruûi ro thanh toaùn thöôøng chæ toàn taïi trong vaøi giôø – cheânh leäch thôøi gian giöõa caùc khoaûn traû ñi vaø thu veà töông öùng. Tuy nhieân, ñoä lôùn cuûa khoaûn toån thaát laïi coù theå laø raát lôùn. Trong nhöõng tình huoáng ñaëc bieät, toaøn boä giaù trò thanh toaùn coù theå bò maát traéng. Thöôøng thì söï thaát baïi trong vieäc hoaøn traû cuûa phía ñoái taùc chæ coù tính chaát taïm thôøi. Trong nhöõng tröôøng hôïp nhö theá, Ngaân haøng ñaõ thöïc hieän, moät caùch khoâng coù chuû yù, moät khoaûn cho vay ngaén haïn ñoái vôùi phía ñoái taùc. Möùc ñoä ruûi ro ñöôïc quyeát ñònh bôûi nhöõng daøn xeáp cho vieäc thanh toaùn, chaúng haïn thôøi haïn trao ñoåi, quyeát toaùn thanh toaùn vaø vai troø cuûa trung gian thanh toaùn vaø ñôn vò thanh toaùn buø tröø.

3.3.4. Khaû naêng caáp tín duïng vaø chuyeân moân cuûa caùn boä tín duïng

Ruûi ro tín duïng phuï thuoäc vaøo naêng löïc cuûa boä phaän tín duïng trong vieäc phaùt hieän vaø haïn cheá ruûi ro töø luùc xem xeùt quyeát ñònh cho vay cuõng nhö trong suoát thôøi haïn vay. Naêng löïc caáp tín duïng phuï thuoäc vaøo chuyeân moân cuûa caùn boä tín duïng vaø caùc nguoàn löïc cuûa Ngaân haøng (veà nhaân söï cuõng nhö veà cô sôû vaät chaát). Caùc nguoàn löïc naøy lieân quan ñeán khaû naêng cuûa heä

5

thoáng coâng ngheä thoâng tin cuûa Ngaân haøng trong vieäc kieåm soaùt toaøn boä danh muïc, phaân tích vaø baùo caùo ruûi ro moät caùch kòp thôøi, cuõng nhö khaû naêng cuûa nguoàn nhaân löïc trong vieäc xöû lyù caùc nghieäp vuï qua caùc coâng ñoaïn cuûa qui trình tín duïng moät caùch kòp thôøi vaø hieäu quaû.

****** chæ neân tieán haønh caùc hình thöùc cho vay coù ruûi ro cao hôn khi Ngaân haøng ñaõ saün saøng cho vieäc tieáp nhaän caùc ruûi ro ñoù vaø coù ñuû kyõ naêng, trình ñoä, heä thoáng vaø nhaân söï ñeå cung caáp, quaûn lyù vaø giaùm saùt nhöõng khoaûn tín duïng naøy. Moät khung phaùp lyù coù tính hoã trôï seõ coù lôïi cho ngöôøi söû duïng nhöõng saûn phaåm ‘coù ruûi ro cao hôn’ vaø taïo ñieàu kieän cho vieäc thu hoài trong tröôøng hôïp xaûy ra vi phaïm hôïp ñoàng.

3.3.5. Möùc ñoä taäp trung cuûa danh muïc tín duïng

Möùc ñoä taäp trung trong danh muïc tín duïng theo caùc ñaëc thuø rieâng tröïc tieáp aûnh höôûng ñeán ruûi ro cuûa danh muïc tín duïng. Caùc nhaân toá aûnh höôûng tieâu cöïc ñeán caùc khoaûn cho vay coù moät ñaëc ñieåm naøo ñoù trong danh muïc tín duïng coù khaû naêng gaây neân thaát thoaùt traàm troïng hôn neáu Ngaân haøng coù möùc ñoä taäp trung cao vaøo caùc khoaûn cho vay coù cuøng caùc ñaëc ñieåm naøy.

****** coù theå haïn cheá ruûi ro do taäp trung trong danh muïc tín duïng baèng caùch thöôøng xuyeân ñaùnh giaù ruûi ro trong töøng thò tröôøng, trong töøng ngaønh kinh teá, töøng khu vöïc ñòa lyù, saûn phaåm vaø hình thöùc theá chaáp, loaïi tieàn teä vaø hình thöùc ñaùo haïn, töø ñoù ñaûm baûo duy trì moät danh muïc tín duïng ña daïng hoaù.

3.4. Xaây döïng vaø thöïc hieän caùc chính saùch tín duïng ñaõ ñöôïc vaïch roõ

Moät ñieàu toái quan troïng trong quaûn lyù ruûi ro tín duïng laø vieäc thieát keá vaø thöïc hieän caùc chính saùch vaø quy trình baèng vaên baûn lieân quan ñeán vieäc phaùt hieän, ñaùnh giaù, giaùm saùt vaø kieåm soaùt ruûi ro tín duïng. Caùc chính saùch tín duïng caàn phaûi ñöôïc laäp moät caùch roõ raøng, thoáng nhaát vôùi caùc thoâng leä thaän troïng trong kinh doanh ngaân haøng vaø vôùi caùc quy ñònh cuûa Nhaø nöôùc, ñoàng thôøi phaûi phuø hôïp vôùi baûn chaát vaø möùc ñoä phöùc taïp cuûa caùc hoaït ñoäng cuûa ******. Caùc chính saùch vaø quy trình ñöôïc xaây döïng vaø thöïc hieän hôïp lyù seõ cho pheùp Ngaân haøng ñaït ñöôïc nhöõng muïc tieâu sau: Duy trì caùc chuaån möïc caáp tín duïng an toaøn. Giaùm saùt vaø kieåm soaùt ruûi ro tín duïng. Ñaùnh giaù ñuùng nhöõng cô hoäi kinh doanh môùi. Phaùt hieän vaø quaûn lyù caùc khoaûn tín duïng coù vaán ñeà.

Caùc vaên baûn nghieäp vuï tín duïng cuûa ****** seõ ñöôïc söû duïng nhö moät coâng cuï höôùng daãn caên baûn cho caùc chính saùch vaø quy trình lieân quan ñeán boä phaän tín duïng ñaõ ñöôïc Hoäi ñoàng Quaûn trò pheâ duyeät. Muïc ñích cuûa Caåm nang Quaûn lyù Ruûi ro naøy khoâng

6


nhaèm taùi taïo laïi nhöõng höôùng daãn chi tieát cho caùc caùn boä tín duïng ñeå tieán haønh caáp tín duïng vaø quaûn lyù caùc khoaûn vay. Caùc chính saùch vaø quy trình moâ taû döôùi ñaây neâu baät nhöõng nhaân toá töø quy trình tín duïng cuûa ngaân haøng coù lieân quan maät thieát ñeán vieäc quaûn lyù ruûi ro tín duïng:

7

3.4.1. Caùc tieâu chuaån caáp tín duïng – thoâng tin, hoà sô vaø caùc quy trình ñeå tìm hieåu khaùch haøng, phaân tích vaø ñaùnh giaù tín duïng ban ñaàu

Vieäc taïo laäp caùc tieâu chuaån caáp tín duïng roõ raøng laø raát thieát yeáu ñeå coù theå pheâ duyeät caùc khoaûn cho vay moät caùch an toaøn vaø thaän troïng. Nhöõng tieâu chuaån naøy caàn bao goàm yeâu caàu veà söï thoâng hieåu thaáu ñaùo khaùch haøng vay cuõng nhö muïc ñích vaø caáu truùc cuûa khoaûn tín duïng vaø nguoàn traû nôï.

Taäp hôïp thoâng tin veà khaùch haøng xin vayNgaân haøng caàn hieåu roõ veà ñoái töôïng maø mình seõ caáp tín duïng. Tröôùc khi tham döï vaøo baát cöù moät moái quan heä tín duïng môùi naøo, Ngaân haøng cuõng caàn phaûi thoâng hieåu ngöôøi ñi vay vaø tin töôûng raèng mình ñang quan heä vôùi moät caù nhaân/ toå chöùc coù uy tín vaø ñaùng tin caäy veà traû naêng traû nôï. Ngaân haøng khoâng neân caáp tín duïng ñôn thuaàn chæ vì Ngaân haøng ñaõ quen thuoäc vôùi ngöôøi ñi vay hoaëc ngöôøi ñi vay ñöôïc xem laø coù uy tín.

Khi moät khaùch haøng tín duïng tieàm naêng ñöôïc xaùc ñònh, caùn boä tín duïng thöïc hieän nhöõng böôùc ñaàu tieân cuûa quaù trình ra quyeát ñònh baèng caùch thu thaäp thoâng tin veà khaùch haøng tín duïng tieàm naêng ñeå quyeát ñònh xem ñeà nghò vay coù phuø hôïp vôùi chính saùch tín duïng hay khoâng. Ngaân haøng phaûi nhaän ñöôïc ñaày ñuû thoâng tin ñeå coù theå coù ñöôïc moät söï ñaùnh giaù toaøn dieän veà ñaëc tính ruûi ro thöïc teá cuûa ngöôøi ñi vay. Toái thieåu, nhöõng nhaân toá sau ñaây caàn phaûi ñöôïc xeùt ñeán vaø ghi thaønh vaên baûn trong quaù trình pheâ duyeät tín duïng:a) Giaù trò, thôøi haïn vaø muïc ñích cuûa khoaûn tín duïng vaø nguoàn

traû nôï;b) Tính chính tröïc vaø uy tín cuûa khaùch haøng vay;c) Ñaëc tính ruûi ro hieän taïi cuûa khaùch haøng vay vaø söï nhaïy caûm

vôùi nhöõng bieán chuyeån trong neàn kinh teá vaø treân thò tröôøng;d) Lòch söû hoaøn traû nôï vay cuûa khaùch haøng vay vaø khaû naêng

hoaøn traû hieän taïi, döïa treân xu höôùng taøi chính quaù khöù vaø döï baùo löu chuyeån tieàn teä;

e) Phaân tích töông lai veà khaû naêng hoaøn traû nôï vay theo caùc tình huoáng khaùc nhau;

f) Naêng löïc phaùp lyù cuûa ngöôøi vay ñeå thöïc hieän caùc nghóa vuï taøi chính;

g) Ñoái vôùi nhöõng khoaûn tín duïng thöông maïi, xem xeùt caùc öu vieät trong kinh doanh cuûa khaùch haøng xin vay vaø thöïc traïng ngaønh ngheà cuûa hoï, cuõng nhö vò theá hieän taïi cuûa hoï trong ngaønh ngheà ñoù;

h) Caùc ñieàu khoaûn ñeà nghò cuûa khoaûn tín duïng, bao goàm caû caùc ñieàu khoaûn raøng buoäc tín duïng ñöôïc taïo laäp ñeå haïn cheá caùc thay ñoåi veà caùc ruûi ro trong töông lai cuûa ngöôøi ñi vay; vaø

i) (xem xeùt neáu phuø hôïp), tính ñaày ñuû vaø khaû naêng thöïc thi tröôùc phaùp luaät cuûa caùc khoaûn theá chaáp, baûo laõnh trong töøng tình huoáng khaùc nhau.

8


Nhöõng taøi lieäu cuï theå maø caùn boä tín duïng caàn thu thaäp ñeå thöïc hieän nhöõng yeâu caàu treân ñöôïc toång hôïp döôùi hình thöùc moät danh muïc kieåm tra (xem Phuï luïc 4).

9

Caùc thoâng tin treân coù theå hoã trôï caùn boä tín duïng trong vieäc xem xeùt lieäu nhöõng ñieàu khoaûn döôùi ñaây cuûa Quyeát ñònh soá 1627/2001/QÑ-NHNN ngaøy 31 thaùng 12 naêm 2001 coù ñöôïc tuaân thuû hay khoâng: Ñieàu 9 – khoâng ñöôïc caáp tín duïng cho ngöôøi söû duïng voán vay

cho caùc muïc ñích baát hôïp phaùp. Ñieàu 19 – nhöõng caù nhaân hoaëc ñôn vò maø ngaân haøng khoâng

ñöôïc pheùp cho vay (nhö thaønh vieân Hoäi ñoàng Quaûn trò, Toång Giaùm ñoác, Phoù Toång Giaùm ñoác vaø gia ñình cuûa hoï).

Ñieàu 20 – nhöõng caù nhaân hoaëc ñôn vò maø ngaân haøng chæ coù theå cho vay theo nhöõng ñieàu khoaûn nhaát ñònh (chaúng haïn nhö keá toaùn tröôûng vaø kieåm toaùn vieân).

Vieäc ngaân haøng ñaûm baûo caùc thoâng tin nhaän ñöôïc coù ñaày ñuû ñeå ra caùc quyeát ñònh caáp tín duïng hay khoâng laø raát thieát yeáu. Caùc thoâng tin naøy ñoàng thôøi laø cô sôû ñeå xeáp haïng khoaûn tín duïng theo Heä thoáng Chaám ñieåm Ruûi ro Tín duïng cuûa Ngaân haøng. Heä thoáng naøy ñöôïc thaûo luaän kyõ ôû phaàn 3.8 laø moät coâng cuï ñònh löôïng cho vieäc ñaùnh giaù ruûi ro cuûa caùc hoà sô xin vay.

Quan saùt thöïc ñòa caùc khaùch haøng tieàm naêngMoät böôùc quan troïng trong vieäc taïo laäp khoaûn tín duïng laø caùc chuyeán thaêm caùc khaùch haøng tieàm naêng. Thoâng qua vieäc tham quan vaên phoøng vaø thöïc ñòa nhaø maùy, caùc caùn boä tín duïng coù theå thu thaäp ñöôïc nhöõng thoâng tin ñaày ñuû hôn ñeå ñaùnh giaù ñuùng ñaén khaû naêng quaûn lyù. Caùc cuoäc ñi thaêm cuõng ñoàng thôøi hoã trôï cho vieäc hieåu roõ veà tình hình kinh doanh hieän taïi cuûa ñôn vò vay, tieàm naêng töông lai vaø nhu caàu taøi chính. Caùc thoâng tin thu ñöôïc töø caùc chuyeán thaêm khaùch haøng caàn ñöôïc ghi laïi trong moät baûn baùo caùo theo maãu chuaån.

Phaân tích nguoàn traû nôïKhi caùn boä tín duïng ñaõ coù hieåu bieát veà baûn chaát cuûa ñeà nghò vay voán, hoï caàn tieán haønh phaân tích nguoàn traû nôï. Ñeå xaùc ñònh khaû naêng traû nôï, caùn boä tín duïng caàn phaûi kieåm tra nhöõng ñieåm maïnh vaø ñieåm yeáu cuûa khaùch haøng vaø ñaùnh giaù yeâu caàu xin vay qua vieäc xem xeùt caùc baùo caùo taøi chính, löu chuyeån tieàn teä cuûa khaùch haøng vay cuõng nhö chieán löôïc kinh doanh, thò tröôøng, kyõ naêng quaûn lyù thoâng tin vaø kinh nghieäm cuûa ban laõnh ñaïo ñôn vò xin vay.

Vieäc phaân tích nguoàn traû nôï vay seõ khaùc nhau phuï thuoäc vaøo loaïi hình tín duïng. Caùc troïng taâm phaân tích seõ raát khaùc nhau giöõa hình thöùc vay ngaén haïn vaø daøi haïn. Ñoái vôùi caùc khoaûn vay daøi haïn, khaû naêng sinh lôïi daøi haïn cuûa ñôn vò vay quan troïng hôn, bôûi vì tieàn thu ñöôïc töø hoaït ñoäng ñaàu tö thöôøng laø nguoàn ñeå traû nôï vay. Ñoái vôùi caùc khoaûn vay ngaén haïn, caùc phaân tích chi tieát veà chu kyø kinh doanh, hay chu kyø taøi saûn – haøng toàn kho chuyeån thaønh khoaûn phaûi thu vaø sau ñoù chuyeån thaønh tieàn – laø caàn thieát ñeå xaùc ñònh khaû naêng nhöõng haïng muïc cuï theå trong baûng toång keát taøi saûn coù theå chuyeån hoaù thaønh tieàn ñeå hoaøn traû nôï vay.

10


11


Phaân tích tín duïng chi tieátSau khi ñaõ ñöôïc ñaùnh giaù sô boä ban ñaàu thoâng qua Heä thoáng tính ñieåm ruûi ro tín duïng, khaùch haøng vay seõ ñöôïc phaân tích moät caùch chi tieát hôn bôûi caùn boä tín duïng döïa treân caùc yeáu toá ñònh tính. Vieäc phaân tích tín duïng chi tieát naøy bao goàm xem xeùt chi tieát veà caùc yeáu toá sau:1. Phaân tích ruûi ro kinh doanh2. Tìm hieåu muïc ñích ñi vay 3. Tìm hieåu chu kyø chuyeån ñoåi cuûa taøi saûn

Trình töï phaân tích tín duïng chi tieát cho moät khaùch haøng laø doanh nghieäp ñöôïc trình baøy trong Phuï luïc 5.

Caáu truùc cuûa khoaûn tín duïngCaùn boä tín duïng caàn phaûi xaùc ñònh caùc ñieàu khoaûn vay maø Ngaân haøng yeâu caàu, nhö: laõi suaát, theá chaáp, baûo laõnh vaø caùc raøng buoäc cuûa hôïp ñoàng vay töông xöùng vôùi ruûi ro cuûa khoaûn tín duïng. Caáu truùc cuûa khoaûn vay caàn ñöôïc keát noái tröïc tieáp ñeán nguoàn traû nôï vaø thôøi haïn traû nôï döï tính.

Theo Ñieàu 10 cuûa Quyeát ñònh soá 1627/2001/QÑ-NHNN ngaøy 31 thaùng 12 naêm 2001, thôøi haïn cuûa caùc khoaûn cho vay caùc phaùp nhaân Vieät Nam vaø phaùp nhaân nöôùc ngoaøi ñeàu khoâng ñöôïc vöôït quaù thôøi haïn hoaït ñoäng coøn laïi theo Quyeát ñònh Thaønh laäp, Ñieàu leä Coâng ty vaø Giaáy pheùp Ñaàu tö cuûa ñôn vò vay.

Caùc khoaûn cho vay hôïp voán Ngaân haøng coù theå tham gia vaøo caùc khoaûn cho vay hôïp voán. Duø tham gia vôùi tö caùch laø thaønh vieân hay Ngaân haøng ñaàu moái thì Ngaân haøng cuõng ñeàu caàn thöïc hieän phaân tích ruûi ro tín duïng moät caùch ñoäc laäp nhö ñaõ moâ taû treân ñaây vaø kieåm tra nhöõng ñieàu khoaûn cho vay hôïp voán tröôùc khi tham gia. Moät soá theå cheá taøi chính ñaët söï tin caäy quaù möùc ñoái vôùi ngaân haøng ñaàu moái cuûa khoaûn vay hôïp voán hoaëc ñoái vôùi caùc xeáp haïng tín duïng. Moãi Ngaân haøng trong toå hôïp cho vay caàn phaân tích ruûi ro vaø lôïi nhuaän cuûa khoaûn cho vay hôïp voán vôùi quy trình nhö caùc khoaûn cho vay khaùc.

Ñònh giaù tín duïngMoät khoaûn vay caàn ñöôïc ñònh giaù (xaùc ñònh laõi suaát) sao cho toång doanh thu coù ñöôïc töø khoaûn vay ít nhaát phaûi baèng toaøn boä chi phí cho khoaûn vay coäng vôùi moät khoaûn phí ñeå buø ñaép ruûi ro.

Baûng sau ñaây minh hoïa veà moät moâ hình cô baûn coù theå ñöôïc söû duïng nhö moät cô sôû cho vieäc ñònh giaù tín duïng döïa treân möùc ñoä ruûi ro:

12

A. Chi phí nguoàn voán

Chi phí nguoàn voán laø moät nhaân toá raát quan troïng trong vieäc ñònh giaù moät khoaûn vay vaø thöôøng ñöôïc pheâ duyeät bôûi ALCO. Chi phí nguoàn voán coù theå ñöôïc xaùc ñònh döïa treân moät trong caùc phöông phaùp:1) Phöông phaùp moät nguoàn voán (the single pool of funds); hoaëc2) Phöông phaùp ña nguoàn voán (the multiple pool of fund); hoaëc 3) Phöông phaùp ñoái öùng ñaùo haïn (the matched maturity method).

Nhö ñöôïc thaûo luaän chi tieát hôn trong phaàn 6.4, phöông phaùp ñôn giaûn nhaát laø phuông phaùp moät nguoàn voán, trong ñoù söû duïng chi phí caän bieân cuøng giaû ñònh nguoàn voán laø töø caùc khoaûn tieàn göûi coù kyø haïn, ñaây laø giaû thieát thaän troïng nhaát cho nguoàn voán.

B. Caùc chi phí tröïc tieáp lieân quan ñeán vieäc cung caáp vaø duy trì khoaûn cho vay

Caùc chi phí tröïc tieáp laø nhöõng chi phí lieân quan tröïc tieáp ñeán vieäc thaåm ñònh, pheâ duyeät, haïch toaùn, vaø quaûn lyù hoà sô khoaûn cho vay. Chi phí naøy veà cô baûn bao goàm tieàn löông vaø phuï caáp lieân quan cuûa caùc nhaân vieân thuoäc boä phaän tín duïng taïi sôû giao dòch vaø caùc chi nhaùnh. Nhöõng chi phí tröïc tieáp naøy ñöôïc tính theo tyû leä phaàn traêm treân toång caùc khoaûn cho vay caáp cho khaùch haøng, töø ñoù coù theå öôùc tính tyû leä phaàn traêm cuûa caùc chi phí tröïc tieáp naøy trong möùc laõi suaát.

C. Caùc chi phí quaûn lyù chung lieân quan ñeán hoaït ñoäng tín duïng

Caùc chi phí quaûn lyù chung bao goàm caùc chi phí hoã trôï khaùc lieân quan ñeán hoaït ñoäng tín duïng nhö chi phí xöû lyù döõ lieäu, chi phí hoaït ñoäng cuûa chi nhaùnh vaø caùc chi phí quaûn lyù tín duïng cuûa Trung öông.

D. Phí buø ñaép ruûi ro

Phí buø ñaép ruûi ro theå hieän ruûi ro tín duïng vaø laø moät öôùc tính chuû quan veà ruûi ro lieân quan ñeán khaùch haøng vay. Vieäc xaùc ñònh/öôùc tính phí buø ñaép ruûi ro caàn döïa treân möùc ruûi ro cuûa khaùch haøng vay ñaõ ñöôïc xaùc ñònh bôûi Heä thoáng tính ñieåm ruûi ro tín duïng, cuøng vôùi phaân tích boå sung cuûa caùc caùn boä tín duïng trong suoát quaù trình thaåm ñònh tín duïng.

A+B+C+D = “Möùc laõi suaát cô baûn” (Prime Rate)

E. MuïÏc tieâu sinh lôøi cuûa Ngaân haøng hay muïc tieâu veà Tyû suaát lôïi nhuaän treân voán (ROE) hoaëc Voøng quay tyû suaát lôïi nhuaän treân toång taøi saûn (ROA)

Ñaây laø möùc sinh lôøi maø caùc coå ñoâng cuûa Ngaân haøng mong muoán. Trong quaù trình thieát laäp möùc laõi suaát, Ngaân haøng caàn phaûi caân nhaéc ñeán chi phí thueá cuûa Ngaân haøng. Phaàn phí boå sung ôû coâng ñoaïn naøy phaûn aùnh lôïi nhuaän gia taêng caàn thieát ñeå ñaït ñöôïc muïc tieâu veà doanh thu vaø lôïi nhuaän cuûa Ngaân haøng.

13

Möùc laõi suaát cô baûn + E =

Toång laõi suaát aùp duïng cho khoaûn cho vay

14


3.4.2. Pheâ duyeät Cho vay – caùc caáp pheâ duyeät tín duïng

Vieäc xaùc ñònh caùc caáp pheâ duyeät tín duïng moät caùch roõ raøng vaø hôïp lyù seõ ñaûm baûo cho caùc quyeát ñònh tín duïng thaän troïng. Caáp pheâ duyeät tín duïng caàn ñöôïc ghi roõ thaønh vaên baûn vaø bao goàm toái thieåu nhöõng muïc sau: Caáp pheâ duyeät tín duïng theo giaù trò tuyeät ñoái vaø giaù trò

taêng daàn; Caáp pheâ duyeät döï phoøng vaø xoaù soå khoaûn cho vay; Caùn boä tín duïng vaø caùc vò trí hay uyû ban ñöôïc caáp quyeàn

pheâ duyeät; Khaû naêng ngöôøi ñöôïc uyû quyeàn tieáp tuïc uyû quyeàn pheâ

duyeät veà ruûi ro vaø xoaù soå khoaûn cho vay; vaø Caùc haïn cheá, neáu coù, aùp duïng ñoái vôùi vieäc söû duïng caùc

caáp pheâ duyeät.

****** söû duïng quaù trình pheâ duyeät tín duïng theo chieàu doïc. Quaù trình naøy lieân quan ñeán heä thoáng pheâ duyeät cuûa töøng caùn boä tín duïng vôùi caáp ñoä pheâ duyeät tín duïng taêng daàn. Hoà sô xin vay ñöôïc chuyeån daàn leân caùc caáp cao hôn cho ñeán moät caáp ñoä nhaát ñònh ñeå thoaû maõn caùc yeâu caàu cuûa chính saùch tín duïng. Hoäi ñoàng Tín duïng chæ taäp trung xem xeùt nhöõng giao dòch lôùn, ruûi ro cao, nhaïy caûm hoaëc caùc giao dòch khaùc naèm ngoaøi phaïm vi hoaït ñoäng tín duïng thoâng thöôøng cuûa Ngaân haøng, phuø hôïp vôùi kinh nghieäm cuûa caùc thaønh vieân.

Ban giaùm ñoác Ngaân haøng ñaõ ra Quyeát ñònh soá 408/QÑ-NHNT ngaøy 29 thaùng 3 naêm 2002, quyeát ñònh nhöõng vaán ñeà sau: Giaùm ñoác chi nhaùnh coù theå pheâ duyeät caùc khoaûn vay cuûa

khaùch haøng, caùc khoaûn baûo laõnh, thö tín duïng khoâng coù kyù quó vaø caùc giao dòch chieát khaáu (goïi taét laø caùc khoaûn lieân quan ñeán tín duïng) coù giaù trò tôùi 15 tyû ñoàng, hoaëc 40 tyû ñoàng cho Sôû giao dòch vaø Chi nhaùnh thaønh phoá Hoà Chí Minh.

Haïn möùc pheâ duyeät tín duïng cuûa Hoäi ñoàng Tín duïng chi nhaùnh quy ñònh theo baûng sau ñaây. Nhöõng giôùi haïn naøy aùp duïng cho vieäc caáp caùc khoaûn lieân quan ñeán tín duïng:

15

Caùc döï aùn ñaàu tö Cho vay ñoái vôùi DNGiôùi haïn

(trieäu ñoàng)

Caùc chi nhaùnh môùi 20.000Haûi Phoøng, Ñaø Naüng, Quy Nhôn, Nha Trang, Vuõng Taøu, Vinh, Caàn Thô, Ñoàng Nai, Quaûng Ninh, An Giang, Hueá, Taân Thuaän, Caø Mau, Daklak, Bình Taây, Bình Döông, Haø Tónh, Kieân Giang, Thaùi Bình, Quaûng Ngaõi, Gia Lai

25.000

Chi nhaùnh Haø Noäi 35.000Caùc chi nhaùnh môùi 40.000

Sôû giao dòch, chi nhaùnh TP HCM

Haø Tónh, Kieân Giang, Thaùi Bình, Quaûng Ngaõi, Gia Lai

60.000

Haø Noäi, Haûi Phoøng, Ñaø Naüng, Quy Nhôn, Nha Trang, Vuõng Taøu, Vinh, Caàn Thô, Ñoàng Nai, Quaûng Ninh, An Giang, Hueá, Taân Thuaän, Caø Mau, Ñaklak, Bình Taây, Bình Döông

80.000

Sôû giao dòch, chi nhaùnh TP HCM

120.000

Vieäc ñaùnh giaù vaø pheâ duyeät yeâu caàu xin vay vöôït quaù nhöõng giôùi haïn treân ñöôïc tieán haønh bôûi Hoäi ñoàng Tín duïng Trung Öông.

Caáp pheâ duyeät tín duïng coù theå phaûi thay ñoåi khi soá löôïng ñôn xin vay taêng leân. Cô caáu pheâ duyeät tín duïng caàn ñöôïc thieát keá sao cho coù theå ñaûm baûo vieäc pheâ duyeät caùc khoaûn vay chæ ñöôïc thöïc hieän bôûi caùc caù nhaân coù ñuû kinh nghieäm vaø kieán thöùc, ñoàng thôøi ñoäc laäp vôùi caùn boä coù quan heä vôùi khaùch haøng. Tuy nhieân, cô caáu truùc pheâ duyeät naøy cuõng caàn ñaûm baûo coâng vieäc ñöôïc tieán haønh moät caùch hieäu quaû ñeå traùnh caùch laøm vieäc quan lieâu vaø taäp trung quaù nhieàu ñôn xin vay taïi caáp trung öông, ñieàu naøy coù theå laøm maát cô hoäi cho vay do xöû lyù chaäm. Veà phöông dieän naøy, vieäc aùp duïng Heä thoáng Chaám ñieåm Tín duïng seõ coù taùc duïng toát vì caùc ñôn xin vay khoâng ñaùp öùng caùc tieâu chuaån cô baûn cuûa chính saùch tín duïng cuûa ngaân haøng seõ bò loaïi boû ngay töø voøng ñaàu tieân.

3.4.3. Haïn möùc tín duïng – toång haïn möùc cho vay ñoái vôùi moät khaùch haøng, moät nhoùm khaùch haøng vaø toaøn boä danh muïc cho vay

Haïn möùc tín duïng caàn ñöôïc thieát laäp nhaèm:

16

Kieåm soaùt ruûi ro tín duïng ñoái vôùi töøng khaùch haøng vaø nhoùm caùc khaùch haøng lieân quan vôùi nhau;

Ñaûm baûo raèng danh muïc tín duïng ñöôïc ña daïng hoaù moät caùch hôïp lyù vaø phuø hôïp vôùi danh muïc muïc tieâu theo töøng ngaønh ngheà, töøng khu vöïc kinh teá, vò trí ñòa lyù vaø töøng loaïi saûn phaåm; vaø

Ñaûm baûo tuaân thuû vôùi caùc yeâu caàu veà giôùi haïn cho vay cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc.

Ban Giaùm ñoác cuûa Ngaân haøng ñaõ ra Quyeát ñònh soá 408/QÑ-NHNT ngaøy 29 thaùng 3 naêm 2002, xaùc ñònh quy trình maø caùc Hoäi ñoàng Tín duïng trung öông vaø cô sôû thieát laäp giôùi haïn cho vay vôùi töøng khaùch haøng theo caùc giôùi haïn ñaõ ñöôïc ñaët ra ôû phaàn 3.4.2.

Nhöõng höôùng daãn sau ñaây caàn phaûi ñöôïc xem xeùt trong quaù trình thieát laäp caùc haïn möùc:

Cô sôû thieát laäp Ban ñaàu, haïn möùc tín duïng cho töøng khaùch haøng vay ñöôïc

thieát laäp döïa treân phaân loaïi ruûi ro ñöôïc xaùc ñònh theo Heä thoáng Cho ñieåm Ruûi ro Tín duïng. Nhöõng khaùch haøng coù möùc xeáp haïng toát seõ ñöôïc caáp haïn möùc tín duïng cao hôn. Haïn möùc tín duïng cho moãi khaùch haøng vay khoâng quaù 15% voán töï coù cuûa Ngaân haøng, nhö quy ñònh taïi Ñieàu 18, Quyeát ñònh soá 1627/2001/QD-NHNN cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc ngaøy 31 thaùng 12 naêm 2001.

Tieáp ñoù, haïn möùc tín duïng seõ ñöôïc xem xeùt theâm trong quaù trình thaåm ñònh tín duïng, khi caùn boä tín duïng phaân tích saâu hôn veà ruûi ro kinh doanh vaø nhu caàu taøi chính thöïc teá cuûa doanh nghieäp. Döïa treân vieäc phaân tích vaø kieåm tra caùc thoâng tin taøi chính saün co,ù caùn boä tín duïng coù theå xaùc ñònh khaû naêng traû nôï cuûa ngöôøi vay ñoái vôùi caùc khoaûn nôï töø ****** (vaø caùc ngaân haøng khaùc) vaø töø ñoù coù theå thieát laäp moät haïn möùc tín duïng phuø hôïp.

Caùc loaïi ruûi ro tín duïng ñöôïc tính ñeán trong toång haïn möùc tín duïng: Haïn möùc “toaøn boä” ñöôïc thieát laäp treân cô sôû toaøn boä

nhöõng ruûi ro lieân quan ñeán khaùch haøng vay vaø caùc haïn möùc con seõ ñöôïc thieát laäp cho töøng loaïi hình saûn phaåm cuï theå.

Caùc haïn möùc toaøn boä phaûi tính ñeán taát caû caùc ruûi ro cuûa töøng khaùch haøng cuï theå treân taát caû caùc lónh vöïc hoaït ñoäng cuûa Ngaân haøng: tín duïng, taøi trôï thöông maïi (ngoaïi baûng), caùc giao dòch lieân ngaân haøng, caùc giao dòch voán vaø kinh doanh ngoaïi teä, vaø baát kyø caùc giao dòch naøo khaùc coù lieân quan ñeán ruûi ro tín duïng.

Haïn möùc toaøn boä cuõng caàn ñöôïc thieát laäp cho nhoùm nhöõng ngöôøi vay lieân keát (hoaëc coù quan heä vôùi nhau) beân caïnh haïn möùc toaøn boä cho töøng khaùch haøng vay rieâng leû. Haïn möùc nhoùm coù yù nghóa quan troïng do khaû naêng coäng höôûng cuûa caùc nhaân toá lieân quan ñeán ruûi ro tín duïng cuûa caùc chuû theå trong nhoùm caùc coâng ty vaø söï gia taêng möùc ñoä taäp trung ruûi

17

ro ñoái vôùi ngaân haøng do söï lieân keát naøy gaây ra. Nhöõng ngöôøi ñi vay ñöôïc xaùc ñònh laø “lieân keát” hay “coù quan heä” vôùi nhau khi hoï coù chung giaùm ñoác, hoaëc ñoàng sôû höõu tö nhaân, hoaëc sôû höõu coå phaàn cuûa nhau. Moät ví duï veà möùc ñoä taäp trung ruûi ro laø khi hoaït ñoäng cuûa nhöõng khaùch haøng vay naøy phuï thuoäc vaøo caùc giao dòch thöông maïi trong noäi boä nhoùm. “Hieäu öùng domino” coù theå xaûy ra khi söï thua loã cuûa moät coâng ty coù theå daãn ñeán söï thua loã cuûa caùc thaønh vieân khaùc trong nhoùm.

18

Söû duïng caùc haïn möùc con Trong phaïm vi “haïn möùc toaøn boä” ñöôïc thieát laäp cho moät

khaùch haøng vay, caàn coù caùc haïn möùc con nhaèm theå hieän baûn chaát cuûa caùc loaïi ruûi ro tín duïng khaùc nhau. Caùc haïn möùc con caàn ñöôïc thieát laäp döïa treân caùc ruûi ro ñöôïc xaùc ñònh cho töøng loaïi hình tín duïng vôùi töøng möùc thôøi gian ñaùo haïn khaùc nhau daønh cho moät khaùch haøng vay, ví duï: a. Caùc loaïi hình tín duïng – Thö tín duïng “traû ngay” thöôøng ñöôïc

baûo ñaûm baèng caùc khoaûn kyù quyõ hoaëc haøng hoaù vaø do ñoù coù theå ñöôïc caáp haïn möùc cao hôn moät khoaûn baûo laõnh khoâng coù taøi saûn ñaûm baûo.

b. Thôøi gian ñaùo haïn – Caùc khoaûn tín duïng ngaén haïn coù theå coù haïn möùc cao hôn tín duïng daøi haïn vì söï khoâng chaéc chaén veà khaû naêng traû nôï cuûa ngöôøi vay ñoái vôùi caùc khoaûn tín duïng daøi haïn laø nhieàu hôn.

c. Loaïi tieàn – Caùc khoaûn vay baèng ñôn vò tieàn teä gioáng vôùi ñôn vò tieàn teä doanh thu cuûa doanh nghieäp coù theå ñöôïc caáp haïn möùc cao hôn caùc khoaûn vay baèng nhöõng ñôn vò tieàn teä khaùc vôùi ñôn vò tieàn teä doanh thu cuûa doanh nghieäp.

Caùc haïn möùc ñoái vôùi danh muïc tín duïng toång hôïp Caùc haïn möùc aùp duïng ñoái vôùi danh muïc tín duïng toång hôïp

ñöôïc xaùc ñònh döïa treân chieán löôïc tín duïng cuûa Ngaân haøng vaø muïc tieâu cuûa danh muïc tín duïng toång hôïp ñaõ ñöôïc thoâng qua trong chieán löôïc tín duïng.

Nhaèm ñaûm baûo söï nhaát quaùn trong vieäc aùp duïng haïn möùc tín duïng giöõa caùc caùn boä tín duïng vaø chi nhaùnh, moät phaïm vi caùc haïn möùc cô sôû cho töøng khaùch haøng rieâng leû seõ ñöôïc xaây döïng vaø caùc caùn boä tín duïng coù theå söû duïng chuoãi haïn möùc naøy nhö laø caùc “möùc khôûi ñieåm”. Caùc haïn möùc cô sôû naøy seõ phuï thuoäc vaøo muïc tieâu cuûa danh muïc tín duïng toång hôïp vaø coù theå ñöôïc xaùc laäp döïa treân söï keát hôïp giöõa quy moâ doanh nghieäp vaø caùc tieâu chí cuûa ngaønh nhö trong ví duï döôùi ñaây:

Ngaønh

Quy moâ*

Noâng nghieäp

Tæ ÑVN

Xaây döïng

Tæ ÑVN

Naêng löôïng

Tæ ÑVN

Du lòch

Tæ ÑVN

Khai moû

Tæ ÑVN

Thöông maïi

Tæ ÑVN

Nhoû 5-10 5-15 10-20 5-15 10-20 5-15Vöøa 10-20 15-50 20-50 15-40 20-50 15-40Lôùn 20-50 50-100 50-150 40-100 50-100 40-100* Quy moâ ñöôïc phaân loaïi theo caùch phaân loaïi trong Heä thoáng Cho ñieåm Ruûi ro Tín duïng trong Phuï luïc 2.

Giaùm saùt ruûi ro - so saùnh vôùi haïn möùc tín duïng vaø ñònh kyø kieåm tra caùc haïn möùc Ruûi ro thöïc teá so vôùi haïn möùc caàn ñöôïc giaùm saùt theo töøng

khaùch haøng vay, nhoùm caùc khaùch haøng vay lieân keát vaø treân cô sôû danh muïc tín duïng toång hôïp.

Buø tröø soá dö coù theå ñöôïc söû duïng ñeå giaûm ruûi ro tín duïng ví

19

duï nhö ñoái vôùi caùc giao dòch lieân ngaân haøng. Ñeå coù theå thöïc söï giaûm thieåu ruûi ro, vieäc buø tröø caàn phaûi coù theå ñöôïc thöïc thi moät caùch hôïp phaùp.

Nhöõng khoaûn vöôït quaù haïn möùc toaøn boä caàn ñöôïc Hoäi ñoàng tín duïng thoâng qua ñoái vôùi töøng tröôøng hôïp cuï theå döïa treân vieäc xem xeùt chaát löôïng cuûa caùc khoaûn taøi saûn ñaûm baûo boå sung maø khaùch haøng vay noäp theâm cho Ngaân haøng.

Tính thöïc tieãn cuûa caùc haïn möùc tín duïng ñöôïc xaùc ñònh cho töøng khaùch haøng vay cuï theå caàn ñöôïc xem xeùt ñònh kyø bôûi Boä phaän Kieåm tra Tín duïng Ñoäc laäp.

3.4.4. Quaûn lyù tín duïng - caùc chính saùch veà caùc hoà sô tín duïng, hôïp ñoàng, taøi saûn theá chaáp

Chöùc naêng quaûn lyù tín duïng laø yeáu toá chuû choát baûo ñaûm khoaûn cho vay ñöôïc duy trì moät caùch ñuùng ñaén sau khi voán ñaõ ñöôïc giaûi ngaân. Cuï theå, chöùc naêng quaûn lyù tín duïng baûo ñaûm cho caùc hoaït ñoäng lieân quan ñeán vieäc löõu giöõ hoà sô tín duïng, hôïp ñoàng tín duïng, taøi saûn theá chaáp ñöôïc thöïc hieän hieäu quaû.

Hoà sô tín duïngHoà sô phaûi bao goàm nhöõng thoâng tin caàn thieát ñeå baûo ñaûm ñaùnh giaù ñöôïc khaû naêng taøi chính cuûa beân ñi vay cuõng nhö nhöõng thoâng tin lieân quan ñeán lòch söû cuûa khoaûn cho vay ñoù. Hoà sô tín duïng phaûi cung caáp nhöõng nguoàn taøi lieäu ñeå coù theå giaùm saùt khoaûn cho vay vaø cuõng ñoàng thôøi laø nguoàn thoâng tin cho hoaït ñoäng kieåm toaùn noäi boä, vaø kieåm toaùn beân ngoaøi hay cho hoaït ñoäng thanh tra cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc.

Nhöõng taøi lieäu sau ñaây caàn ñöôïc löu giöõ trong hoà sô tín duïng: Teân caùn boä tín duïng phuï traùch; Caùc baùo caùo taøi chính gaàn nhaát, baùo caùo löu chuyeån tieàn

teä vaø nhöõng phaân tích veà tình hình taøi chính; Nhöõng baùo caùo veà tình hình cuûa khaùch haøng cuûa nhöõng laàn

ñi gaëp khaùch haøng; Ñôn xin ruùt voán; Nhöõng thö töø qua laïi giöõa Ngaân haøng vaø khaùch haøng lieân

quan ñeán khoaûn cho vay ví duï nhö thoâng baùo traû nôï, laõi suaát v.v.;

Hôïp ñoàng tín duïng vaø giaáy tôø cam keát cuûa taøi saûn theá chaáp;

Baùo caùo ñaùnh giaù taøi saûn theá chaáp; Nhöõng taøi lieäu töø Heä thoáng Tính ñieåm Ruûi ro Tín duïng ñöôïc

laäp khi ñaùnh giaù ruûi ro tín duïng cuûa khoaûn cho vay; Baùo caùo ñaùnh giaù khoaûn cho vay vaø tôø trình ñöôïc pheâ duyeät

bôûi caáp coù thaåm quyeàn, vaø haïn möùc tín duïng ñöôïc duyeät; Caùc taøi lieäu veà hoà sô phaùp lyù cuûa doanh nghieäp nhö taøi

lieäu veà vieäc thaønh laäp doanh nghieäp, ñaêng kyù kinh doanh, caùc quy ñònh vaø nhöõng ñieàu leä quy ñònh hoaït ñoäng kinh doanh cuûa Doanh nghieäp;

Keá hoaïch saûn suaát kinh doanh cuûa beân vay vaø nhöõng taøi lieäu

20

khaùc lieân quan ñeán muïc ñích cuûa khoaûn vay vaø khaû naêng traû nôï; vaø

Caùc thoâng tin khaùc – caùc baøi baùo, caùc thoâng tin ngaønh, phaân tích caïnh tranh, xeáp haïn tín duïng, danh saùch chöõ kyù coù thaåm quyeàn, caùc beân baûo laõnh, caùc beân lieân quan, caùc con nôï vaø chuû nôï lôùn, baùo caùo tuoåi nôï, v.v.

Caåm nang Tín duïng caàn phaûi bao goàm moät danh saùch chuaån veà caùc taøi lieäu caàn löu giöõ trong hoà sô tín duïng ñeå taïo ñieàu kieän cho vieäc chuaån bò hoà sô tín duïng cuûa khaùch haøng. Danh saùch naøy seõ giuùp baûo ñaûm söï thoáng nhaát trong vieäc löu giöõ hoà sô khaùch haøng giöõa caùc caùn boä tín duïng vaø cuõng ñöôïc söû duïng nhö laø moät danh saùch kieåm tra ñeå baûo ñaûm nhöõng taøi lieäu caàn thieát veà khaùch haøng ñöôïc thu thaäp ñaày ñuû. Boä phaän thaåm ñònh tín duïng ñoäc laäp caàn phaûi kieåm tra ñeå baûo ñaûm hoà sô tín duïng ñaõ ñöôïc hoaøn thaønh, nhöõng quyeát ñònh cho vay vaø nhöõng taøi lieäu caàn thieát khaùc ñaõ ñöôïc thu thaäp ñaày ñuû.

Hôïp ñoàng tín duïng vaø nhöõng taøi lieäu coù lieân quanHôïp ñoàng tín duïng laø söï thoûa thuaän giöõa Ngaân haøng vaø khaùch haøng veà quyeàn lôïi vaø nghóa vuï cuûa moãi beân trong hôïp ñoàng ñoái vôùi khoaûn tín duïng. Hôïp ñoàng tín duïng cuõng moâ taû roõ taøi saûn maø ngöôøi vay laøm ñaûm baûo cho khoaûn vay.

Caùc hôïp ñoàng tín duïng cho pheùp Ngaân haøng coù ñaày ñuû caên cöù phaùp lyù khi beân vay khoâng coù khaû naêng traû nôï vay theo ñuùng hôïp ñoàng. Hôïp ñoàng tín duïng vaø hôïp ñoàng theá chaáp chaët cheõ seõ giuùp cho Ngaân haøng coù nhieàu lôïi theá ñeå baûo veä quyeàn lôïi cho Ngaân haøng khi khoaûn tín duïng coù vaán ñeà. Vieäc löu giöõ caùc hoà sô taøi lieäu veà khoaûn tín duïng nhö caùc hôïp ñoàng laø moät trong nhöõng thuû tuïc kieåm soaùt noäi boä thieát yeáu.

Caåm nang tín duïng caàn phaûi ñöa ra nhöõng maãu chuaån cho caùc hôïp ñoàng tín duïng vaø thoaû thuaän taøi saûn theá chaáp trong nhöõng tröôøng hôïp khaùc nhau, nhöõng maãu naøy caàn ñöôïc xem xeùt vaø pheâ duyeät bôûi Phoøng Phaùp cheá cuûa Ngaân haøng. Caùc caùn boä tín duïng caàn phaûi söû duïng nhöõng maãu ñoù ñeå chuaån bò cho hoà sô khaùch haøng vaø phaûi tham vaán yù kieán cuûa Phoøng phaùp cheá trong nhöõng tröôøng hôïp ñaëc bieät.

Taøi saûn baûo ñaûm vaø baûo laõnh Taøi saûn baûo ñaûm laø taøi saûn höõu hình maø Ngaân haøng coù quyeàn vaø khaû naêng kieåm soaùt. Baûo laõnh laø cam keát cuûa moät beân thöù ba nhaän traùch nhieäm thanh toaùn cho beân vay trong tröôøng hôïp beân vay khoâng theå traû ñöôïc nôï vay.

Taàm quan troïng cuûa taøi saûn baûo ñaûmTaøi saûn ñaûm baûo thöôøng ñöôïc ngaân haøng tieáp nhaän vì moät soá lyù do sau: Ñeå ñaûm baûo raèng ngöôøi vay seõ thöïc hieän cam keát veà hoaït

ñoäng cuûa doanh nghieäp vaø söû duïng ñuùng muïc ñích khoaûn vay.

Taïo ra moät söï baûo veä ñoái vôùi ngöôøi cho vay trong tröôøng hôïp

21

ngöôøi ñi vay khoâng thöïc hieän ñöôïc caùc ñieàu khoaûn trong hôïp ñoàng vay.

Buø ñaép moät phaàn ñoái vôùi ngöôøi cho vay trong tröôøng hôïp khaùch haøng vay khoâng traû ñöôïc nôï vì taøi saûn baûo ñaûm coù theå ñöôïc thanh lyù ñeå buø ñaép cho khoaûn nôï.

Haïn cheá trong vieäc söû duïng taøi saûn baûo ñaûm Vieäc ñaùnh giaù caùc khoaûn cho vay caàn taäp trung vaøo ñaùnh

giaù khaû naêng traû nôï cuûa khaùch haøng vay vaø khoâng neân xem taøi saûn baûo ñaûm laø moät lyù do thay theá cho vieäc ñaùnh giaù khaû naêng traû nôï cuûa khaùch haøng vay.

Quaù trình xieát nôï caùc taøi saûn baûo ñaûm thöôøng laøm trieät tieâu phaàn laõi cuûa khoaûn vay. Theâm vaøo ñoù, giaù trò taøi saûn baûo ñaûm cuõng coù theå bò giaûm xuoáng do taùc ñoäng cuûa cuøng caùc yeáu toá laøm giaûm khaû naêng thanh toaùn cuûa khoaûn nôï.

Taøi saûn baûo ñaûm coù theå ñöôïc xem nhö moät baûo hieåm ñoái vôùi ngöôøi cho vay trong tröôøng hôïp coù ruûi ro, töông töï nhö tröôøng hôïp moät ngöôøi chuû nhaø thieát laäp heä thoáng baùo chaùy, khoaù cöûa vaø cöûa soå ñeå ñaûm baûo an ninh cho gia ñình hoï, nhöng khoâng mua baûo hieåm choáng chaùy hay troäm caép, vôùi hy voïng hoï seõ khoâng bao giôø caàn ñeán vieäc ñoøi baûo hieåm.

Caùc chính saùch quan troïng veà taøi saûn baûo ñaûmCaåm nang Tín duïng neân ñeà caäp tôùi caùc chính saùch lieân quan tôùi caùc khía caïnh sau cuûa taøi saûn baûo ñaûm: Khaû naêng chaáp nhaän caùc loaïi taøi saûn baûo ñaûm khaùc nhau.

Phuï luïc 2 veà Heä thoáng Chaám ñieåm Ruûi ro Tín duïng coù ñöa ra ví duï veà xeáp haïng caùc loaïi taøi saûn ñaûm baûo khaùc nhau.

Tyû leä toái ña giöõa giaù trò khoaûn nôï treân giaù trò taøi saûn baûo ñaûm. Caùc ngaân haøng thöôøng giôùi haïn caùc khoaûn cho vay khoâng vöôït quaù 70% giaù trò taøi saûn ñaûm baûo.

Phöông thöùc ñònh giaù cho caùc loaïi taøi saûn baûo ñaûm khaùc nhau.

Caùc thuû tuïc caàn thieát ñeå ñaûm baûo raèng taøi saûn baûo ñaûm khoâng bò baát kyø raøng buoäc bôûi moät cam keát khaùc.

Thöïc hieän ñaêng kyù taøi saûn baûo ñaûm theo quy ñònh cuûa Chính phuû: Nghò ñònh soá 08/2000/NÑ-CP ngaøy 10 thaùng 3 naêm 2000 vaø Thoâng tö soá 01/2002/TT-BTP ngaøy 9 thaùng 1 naêm 2002 cuûa Boä Tö phaùp.

Caùc taøi lieäu goác lieân quan ñeán taøi saûn baûo ñaûm vaø baûo laõnh ñöôïc löu giöõ ôû nôi an toaøn.

Caùc qui trình thuû tuïc ñònh giaù laïi taøi saûn baûo ñaûm moät caùch thöôøng xuyeân.

Quy trình nhaèm ñaûm baûo taøi saûn baûo ñaûm luoân coù khaû naêng chuyeån ñoåi caû veà maët phaùp lyù vaø thöông maïi.

Ñònh giaù taøi saûn baûo ñaûm Vieäc ñònh giaù taøi saûn baûo ñaûm caàn ñöôïc thöïc hieän ngay töø

khi xeùt duyeät cho vay vaø trong suoát thôøi gian cho vay; ñaây cuõng laø moät phaàn trong coâng vieäc kieåm soaùt cuûa caùn boä

22


tín duïng. Taøi saûn baûo ñaûm laø moät phaàn trong hoaït ñoäng kinh doanh cuûa khaùch haøng vay (nhö maùy moùc, thieát bò, xe coä, haøng toàn kho) hay lieân quan tôùi söï thaønh coâng cuûa doanh nghieäp (nhö coå phaàn cuûa coâng ty) thöôøng raát deã bò giaûm giaù. Töông töï, caùc taøi saûn ñöôïc xaây döïng nhaèm nhöõng muïc ñích cuï theå vaø ñöôïc caù bieät hoaù (ví duï nhö moät daây chuyeàn saûn xuaát) coù theå seõ coù giaù trò thaáp tröø tröôøng hôïp toaøn boä cô sôû kinh doanh cuûa ngöôøi vay ñöôïc baùn ñi nhö moät doanh nghieäp hoaït ñoäng bình thöôøng vaø giaù trò thöïc hieän thuaàn cuûa taøi saûn khoâng phuï thuoäc vaøo nguyeân giaù cuûa taøi saûn.

Giaù trò cuûa taøi saûn baûo ñaûm caàn phaûi lôùn hôn giaù trò khoaûn cho vay ñeå buø ñaép ruûi ro giaù trò thanh lyù thaáp hôn giaù trò ñöôïc ñònh giaù ban ñaàu, ñoàng thôøi buø ñaép khoaûn laõi chöa traû tính töø ngaøy khoaûn nôï trôû thaønh nôï xaáu. Ngaân haøng thöôøng giôùi haïn khoaûn cho vay khoâng ñöôïc pheùp vöôït quaù 70% giaù trò taøi saûn baûo ñaûm.

Caùn boä tín duïng caàn ñaùnh giaù moät caùch thaän troïng veà giaù trò thò tröôøng vaø giaù trò thanh lyù cuûa taøi saûn baûo ñaûm. Vieäc ñònh giaù taøi saûn baûo ñaûm caàn ñöôïc xaùc ñònh bôûi moät chuyeân gia ñònh giaù ñoäc laäp (noäi boä ngaân haøng hoaëc beân ngoaøi), vaø caàn ñöôïc tieán haønh moät caùch thöôøng xuyeân.

Vôùi caùc khoaûn baûo laõnh, caùn boä tín duïng seõ ñaùnh giaù khaû naêng buø ñaép cho khoaûn vay theo möùc ñoä tin caäy vaø naêng löïc phaùp lyù cuûa ngöôøi baûo laõnh.

23


Nhöõng khoù khaên thöôøng gaëp vôùi taøi saûn baûo ñaûm vaø caùch phoøng traùnh

Nhöõng vaán ñeà thöôøng gaëp

Caùch phoøng traùnh

1. Giaù trò cuûa taøi saûn baûo ñaûm giaûm xuoáng tröôùc khi khaùch haøng vay traû nôï, laøm giaûm möùc ñoä ñaûm baûo an toaøn cho Ngaân haøng.

Phaân tích thôøi gian höõu duïng kinh teá cuûa taøi saûn baûo ñaûm, chaát löôïng cuûa taøi saûn ngay khi xeùt duyeät cho vay.

Ñònh kyø kieåm soaùt tình traïng cuûa taøi saûn thoâng qua caùc laàn kieåm tra cuûa caùn boä tín duïng xuoáng doanh nghieäp

Ñoái vôùi caùc taøi saûn baûo ñaûm laø haøng toàn kho vaø caùc khoaûn phaûi thu, vieäc kieåm soaùt tình traïng cuûa taøi saûn baûo ñaûm caàn keát hôïp vôùi phaân tích taøi chính

2. Caùc yeáu toá beân ngoaøi coù theå gaây ra söï suït giaûm ñaùng keå veà giaù trò thò tröôøng cuûa taøi saûn baûo ñaûm, ví duï nhö giaù trò coå phieáu nieâm yeát hoaëc caùc baát ñoäng saûn.

Traùnh taäp trung vaøo moät soá loaïi taøi saûn baûo ñaûm coù cuøng xu höôùng bieán ñoäng giaù treân thò tröôøng.

3. Söï giaûm suùt veà giaù trò taøi saûn baûo ñaûm do caùc toå chöùc tín duïng khaùc ñaõ thöïc hieän vieäc xieát nôï cho cuøng moät taøi saûn ñöôïc theá chaáp ôû nhieàu toå chöùc.

Ñaûm baûo vieäc ñaêng kyù ñaày ñuû veà quyeàn lôïi cuûa Ngaân haøng ñoái vôùi taøi saûn baûo ñaûm töø giai ñoaïn xeùt duyeät cho vay vaø ñònh kyø kieåm tra lieäu quyeàn cuûa ngaân haøng coù ñöôïc duy trì theo ñaêng kyù ban ñaàu.

4. Ngaân haøng khoâng theå baùn laïi baát ñoäng saûn do thieáu giaáy tôø hôïp phaùp veà taøi saûn.

Thuyeát phuïc khaùch haøng vay töï ñoäng baùn baát ñoäng saûn thay cho Ngaân haøng.

5. Ngöôøi baûo laõnh khoâng thöïc hieän cam keát ñeàn buø cho Ngaân haøng theo thoaû thuaän baûo laõnh khi khaùch haøng vay khoâng traû nôï.

Ngay töø khi xeùt duyeät cho vay, baûo ñaûm nghieäp vuï baûo laõnh laø hôïp phaùp.

Ñaûm baûo raèng ngöôøi baûo laõnh coù ñuû naêng löïc taøi chính ñeå thöïc hieän vieäc baûo laõnh.

24

3.5. Kyõ thuaät kieåm tra vaø giaùm saùt tín duïng nhaèm hoã trôï cho vieäc nhaän bieát ruûi ro tín duïng

3.5.1. Giaùm saùt töøng khoaûn vay moät caùch thöôøng xuyeân nhaèm phaùt hieän “daáu hieäu caûnh baùo sôùm” ñeå coù haønh ñoäng khaéc phuïc kòp thôøi

Khi Ngaân haøng tieán haønh cho vay, khoaûn cho vay caàn phaûi ñöôïc quaûn lyù moät caùch chuû ñoäng ñeå ñaûm baûo seõ ñöôïc hoaøn traû. Theo doõi nôï laø moät trong nhöõng traùch nhieäm quan troïng nhaát cuûa caùn boä tín duïng. Caùc caùn boä tín duïng theo doõi hoaït ñoäng cuûa khaùch haøng vay chuû yeáu nhaèm baûo ñaûm raèng khaùch haøng vay vaãn tieáp tuïc tuaân thuû caùc ñieàu khoaûn ñeà ra trong kheá öôùc vay nôï vaø nhaèm tìm ra nhöõng cô hoäi kinh doanh môùi vaø môû roäng quan heä kinh doanh. “Quan heä” trong nghieäp vuï ngaân haøng coù nghóa laø neáu Ngaân haøng mong muoán trôû thaønh hoaëc tieáp tuïc laø ngaân haøng chuû choát cuûa moät khaùch haøng, ngaân haøng caàn phaûi theo saùt caùc keá hoaïch kinh doanh vaø naém ñöôïc nhöõng yeâu caàu taøi chính cuûa khaùch haøng ñoù. Vieäc cho ñieåm tín duïng khi thöïc hieän cho vay laø moät tieâu chí maø caùn boä tín duïng söû duïng ñeå ñaùnh giaù hieän traïng cuûa khaùch haøng vay.

Quaù trình caùn boä tín duïng laøm vieäc vôùi nhöõng khoaûn cho vay trong danh muïc cuûa hoï caàn ñöôïc xem xeùt vì noù coù theå aûnh höôûng tôùi tính khaùch quan khi thöïc hieän giaùm saùt. Ñaëc bieät, khi caùn boä tín duïng tieán haønh phaân tích vaø ñaùnh giaù moät khoaûn cho vay, anh ta coù theå coù xu höôùng che giaáu nhöõng thoâng tin baát lôïi veà khaùch haøng vay sau khoaûn tín duïng ñaõ ñöôïc chaáp thuaän nhaèm traùnh vieäc caáp treân ñaùnh giaù quyeát ñònh cho vay cuûa anh ta laø khoâng hôïp lyù. Ñeå traùnh tình traïng che giaáu thoâng tin baát lôïi, tröôûng phoøng tín duïng caàn theo doõi chaët cheõ hoaït ñoäng giaùm saùt cuûa caùn boä tín duïng. Söï hieän dieän cuûa boä phaän Kieåm tra Tín duïng Ñoäc laäp cuõng seõ khuyeán khích tính khaùch quan cuûa caùn boä tín duïng trong quaù trình giaùm saùt.

Quaù trình giaùm saùt tín duïng nhaèm muïc ñích:1. ñaûm baûo cho Ngaân haøng hieåu roõ hieän traïng taøi chính cuûa

khaùch haøng vay;2. ñaûm baûo raèng taát caû caùc khoaûn cho vay ñeàu tuaân thuû caùc

hôïp ñoàng tín duïng; 3. giaùm saùt vieäc söû duïng voán vay cuûa khaùch haøng;4. ñaûm baûo raèng khaùch haøng traû nôï ñuùng haïn, vaø coù bieän

phaùp thích hôïp kòp thôøi trong tröôøng hôïp khaùch haøng khoâng traû nôï ñaày ñuû vaø ñuùng haïn;

5. ñaûm baûo raèng löu chuyeån tieàn teä cuûa caùc khaùch haøng vay ñaùp öùng ñöôïc nhöõng yeâu caàu veà traû nôï vay;

6. ñaûm baûo raèng taøi saûn baûo ñaûm, neáâu coù, laø ñaày ñuû vôùi tình traïng taøi chính hieän taïi cuûa khaùch haøng vay; vaø

7. kòp thôøi xaùc ñònh vaø phaân loaïi caùc khoaûn tín duïng coù theå coù vaán ñeà.

25

Nhaân vieân tín duïng coù theå söû duïng naêm nguoàn thoâng tin sau ñeå giaùm saùt khaùch haøng vay: caùc phoøng ban khaùc trong ngaân haøng coù giao dòch vôùi khaùch

haøng vay; nhöõng nhaø cung caáp chính cho khaùch haøng vay, nhöõng ngöôøi

naøy coù theå cho bieát veà khaû naêng thanh toaùn caùc chi phí saûn xuaát kinh doanh cuûa khaùch haøng;

caùc toå chöùc taøi chính khaùc; Trung taâm thoâng tin tín duïng cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc; vaø Baûn thaân khaùch haøng vay.

Heä thoáng Tính ñieåm Tín duïng laø moät coâng cuï giaùm saùt vaø kieåm tra tín duïng quan troïng. Heä thoáng naøy caàn theo doõi ñöôïc nhöõng daáu hieäu cho thaáy khaû naêng dieãn bieán xaáu ñi cuûa khoaûn tín duïng. Ñieåm ñaùnh giaù ñoái vôùi töøng khaùch haøng vay khi tieán haønh cho vay caàn ñöôïc xem xeùt laïi moät caùch thöôøng xuyeân vaø caàn ñöôïc thay ñoåi neáu tình traïng cuûa khaùch haøng vay dieãn bieán toát leân hoaëc xaáu ñi. Ñieåm ñaùnh giaù nhìn chung seõ ñöôïc quyeát ñònh thay ñoåi khi boä phaän Kieåm tra Tín duïng Ñoäc laäp thöïc hieän vieäc xem xeùt caùc khoaûn cho vay ñònh kyø saùu thaùng moät laàn. Tuy nhieân, ñieåm ñaùnh giaù ñoái vôùi nhöõng khaùch haøng vay quan troïng caàn ñöôïc xem xeùt laïi thöôøng xuyeân hôn, ngoaøi nhöõng laàn xem xeùt ñònh kyø ñoù neáu thaáy caùc ñieàu kieän cuûa khaùch haøng vay coù daáu hieäu xaáu ñi.

Phaân tích thoâng tin taøi chínhThoâng tin taøi chính do khaùch haøng vay cung caáp coù theå döôùi hình thöùc baùo caùo thaùng hoaëc quyù cuûa ban giaùm ñoác, baûng keâ caùc khoaûn phaûi thu vaø danh muïc haøng toàn kho, baùo caùo taøi chính ñöôïc kieåm toaùn naêm hoaëc baùo caùo quyeát toaùn thueá. Tröôùc khi tieán haønh caùc phaân tích saâu hôn veà taøi chính, nhaân vieân tín duïng caàn xem xeùt nhöõng tieâu chí sau: Hôïp lyù – thoâng tin taøi chính phaûn aùnh hoaït ñoäng cuûa phaùp

nhaân, cô sôû kinh doanh hoaëc döï aùn laø ñoái töôïng traû nôï? Tính tin caäy – thoâng tin taøi chính chöa ñöôïc kieåm toaùn coù theåù

chöùa ñöïng nhöõng sai soùt daãn tôùi phaûn aùnh quaù doanh thu vaø lôïi nhuaän, töø ñoù daãn ñeán nhöõng ñaùnh giaù sai leäch veà tình hình taøi chính hieän taïi cuûa khaùch haøng vay;

Kòp thôøi – thoâng tin taøi chính cuõ quaù 3 thaùng caàn ñöôïc boå sung theâm baèng nhöõng döõ lieäu môùi hôn ñeå döïa vaøo ñoù nhaân vieân tín duïng coù theå ñaùnh giaù chaéc chaén lieäu keát quaû hoaït ñoäng trong thôøi gian tieáp theo coù bieán ñoäng gì lôùn hay khoâng.

Thaêm thöïc ñòa khaùch haøngVieäc phaân tích thoâng tin taøi chính töï noù chæ coù theå ñöa ra nhöõng ñaùnh giaù sô boä veà tình hình taøi chính cuûa khaùch haøng vay. Nhöõng caâu hoûi ñaët ra vôùi nhöõng con soá vaø phaân tích ñoù chæ coù theå ñöôïc traû lôøi thoâng qua vieäc thaûo luaän. Hôn nöõa, baûn thaân baûng caân ñoái keá toaùn vaø baùo caùo keát quaû hoaït ñoäng kinh doanh chæ cho bieát raát ít veà keá hoaïch hoaït ñoäng cuûa ban giaùm ñoác. Ñeå coù ñöôïc moät böùc tranh roõ raøng veà tình hình hoaït

26

ñoäng vaø veà ban giaùm ñoác, nhaân vieân tín duïng caàn thöôøng xuyeân ñi thöïc ñòa khaùch haøng, töø ñoù coù theå xaùc ñònh ñöôïc söï toàn taïi vaø tình traïng thöïc teá cuûa nhaø xöôûng, maùy moùc thieát bò cuõng nhö nhöõng taøi saûn baûo ñaûm khaùc. Nhöõng thoâng tin maét thaáy tai nghe thu ñöôïc töø chuyeán thöïc ñòa coù theå ñöôïc söû duïng ñeå kieåm chöùng laïi chaát löôïng vaø tính chính xaùc cuûa caùc phaân tích taøi chính. Caåm nang Tín duïng caàn höôùng daãn nhöõng vieäc caàn laøm khi nhaân vieân tín duïng ñi thöïc ñòa khaùch haøng.

Heä thoáng caûnh baùo sôùmCaùc nhaân vieân tín duïng laø haøng raøo ñaàu tieân cuûa Ngaân haøng ñeå traùnh toån thaát tín duïng. Hoï phaûi sôùm naém baét ñöôïc nhöõng daáu hieäu suy thoaùi cuûa khaùch haøng vay. Khi giaùm saùt caùc khoaûn cho vay caàn xem xeùt kyõ löôõng khaùch haøng vay nhaèm phaùt hieän ra nhöõng daáu hieäu cho thaáy khaùch haøng vay coù theå coù vaán ñeà veàù khaû naêng traû nôï. Nhöõng caûnh baùo sôùm laø raát caàn thieát ñeå toái ña hoaù hieäu quaû khi tieán haønh caùc bieän phaùp khaéc phuïc vaø giaûm thieåu nhöõng khoaûn nôï xaáu. Vieäc giaùm saùt nôï laø ñaëc bieät quan troïng khi khoaûn cho vay ñoù ñeán kyø traû hoaëc quaù haïn traû nôï, hay khi caùc ñieàu khoaûn trong kheá öôùc cho vay, nhö ñieàu kieän cuûa taøi saûn baûo ñaûm vaø caùc chæ tieâu taøi chính toái thieåu bò vi phaïm.

Nhöõng daáu hieäu caûnh baùoNhaân vieân tín duïng caàn nhaän bieát ñöôïc nhöõng daáu hieäu cho thaáy nhöõng ruûi ro coù theå xaûy ra ñoái vôùi khoaûn cho vay nhö: Chaäm nhaän ñöôïc baùo caùo taøi chính, ñaëc bieät laø neáu kheá

öôùc vay nôï coù quy ñònh chính xaùc thôøi haïn noäp baùo caùo; Coù nhöõng thay ñoåi ñoät ngoät trong keá hoaïch kinh doanh cô baûn

cuûa khaùch haøng vay; Coù söï thay ñoåi baát ngôø trong thaønh phaàn hoäi ñoàng quaûn trò; Xuaát hieän nhöõng xu höôùng baát lôïi treân thò tröôøng kinh doanh

cuûa khaùch haøng vay; Khoâng thöïc hieän ñuùng caùc ñieàu khoaûn cho vay, ví duï nhö hôïp

ñoàng vay ngaén haïn bò keùo daøi lieân tuïc cho ñeán khi trôû thaønh khoâng bao giôø keát thuùc;

Lieân tuïc yeâu caàu hoaõn nôï coù theå laø daáu hieäu cho thaáy tình traïng baát thöôøng cuûa doøng tieàn teä;

Chaäm treã trong thanh toaùn cho nhaø cung caáp, cho caùc chuû nôï khaùc vaø cho nhaân vieân;

Baùn caùc taøi saûn moät caùch baát thöôøng.

Keá hoaïch haønh ñoängVieäc phaùt hieän sôùm seõ cho nhieàu thôøi gian thu thaäp thoâng tin vaø xaây döïng chieán löôïc khaéc phuïc. Vì khoâng coù moät quy luaät chung cho moïi tröôøng hôïp, nhöõng haønh ñoäng nhaèm khaéc phuïc nhöõng khoaûn tín duïng coù vaán ñeà caàn thích hôïp vôùi töøng tröôøng hôïp. Khi moät caùn boä tín duïng phaùt hieän ra moät khoaûn cho vay gaëp vaán ñeà, caàn tieán haønh nhöõng coâng vieäc sau: Phaân tích theâm veà vaán ñeà maø khaùch haøng vay gaëp phaûi. Thaûo luaän vôùi Boä phaän Xöû lyù nôï vaø vôùi caáp treân. Thu thaäp thoâng tin veà toaøn boä nhöõng nguy cô coù theå xaûy ra

ñoái vôùi khaùch haøng vay.

27

Tieán haønh giaùm saùt hoaït ñoäng cuûa khaùch haøng vay haøng ngaøy.

Xem xeùt laïi hoà sô vay nôï, caùc khoaûn ñaûm baûo vaø baûo laõnh. Nghieân cöùu khaû naêng yeâu caàu theâm taøi saûn baûo ñaûm neáu

khoaûn cho vay chöa ñöôïc ñaûm baûo. Xaây döïng moät keá hoaïch khaéc phuïc.

Vieäc thu thaäp thoâng tin laø raát quan troïng. Caùch toát nhaát laø coù theå laáy thoâng tin töø chính khaùch haøng vay. Tuy nhieân, thöôøng laø vaãn caàn phaûi tham khaûo töø nhöõng nguoàn khaùc, nhö caùc ngaân haøng khaùc, caùc nhaø cung caáp vaø caùc khaùch haøng chính cuûa khaùch haøng vay. Thu thaäp vaø ñaùnh giaù thoâng tin caàn xaùc ñònh ñöôïc nhöõng vaán ñeà tieàm aån vaø möùc ñoä nghieâm troïng. Khi ñaõ hoaøn thaønh xong böôùc naøy, coù theå quyeát ñònh thöïc hieän böôùc hai vaø vaïch ra keá hoaïch haønh ñoäng.

Nhöõng khoaûn tín duïng ñöôïc Heä thoáng caûnh baùo sôùm phaùt hieän laø coù vaán ñeà caàn phaûi ñöôïc giaùm saùt nhieàu hôn, chaúng haïn, caùn boä tín duïng coù theå tieán haønh thöïc ñòa khaùch haøng thöôøng xuyeân hôn, ñeà ra moät “danh saùch giaùm saùt” – danh saùch naøy caàn thöôøng xuyeân ñöôïc Hoäi ñoàng Quaûn trò xem xeùt. Töø ñoù seõ ñöa ra quyeát ñònh xem caùn boä tín duïng coù tieáp tuïc laøm vieäc vôùi khoaûn cho vay ñoù khoâng hay khoaûn cho vay ñoù seõ ñöôïc chuyeån sang cho Boä phaän Xöû lyù nôï giaûi quyeát.

3.5.2. Giaùm saùt toång theå danh muïc tín duïng – phaân tích toång theå danh muïc tín duïng nhaèm phaùt hieän taäp trung tín duïng

Beân caïnh vieäc giaùm saùt rieâng reõ töøng khaùch haøng vay, Ngaân haøng cuõng caàn ñònh kyø giaùm saùt toång theå thaønh phaàn vaø chaát löôïng cuûa danh muïc tín duïng. Nhöõng ñieåm sau caàn ñöôïc ñaëc bieät chuù yù: caàn so saùnh thaønh phaàn cuûa danh muïc vôùi muïc tieâu caàn ñaït

ñöôïc; xaùc ñònh vaø tìm hieåu veà caùc xu höôùng trong phaïm vi danh muïc

döïa treân nhöõng bieán ñoäng gaàn nhaát veà xeáp haïng tín duïng cuûa khaùch haøng, hieän töôïng gia taêng döï phoøng nôï khoù ñoøi hoaëc xoaù nôï; vaø

toàn taïi hieän töôïng taäp trung trong danh muïc tín duïng.

Nhöõng vaán ñeà lieân quan tôùi tín duïng coù theå naûy sinh do vieäc taäp trung trong danh muïc tín duïng. Taäp trung tín duïng coù theå coù nhieàu hình thöùc vaø coù theå phaùt sinh khi coù moät soá lôùn caùc khoaûn tín duïng ñeàu coù chung nhöõng ñaëc ñieåm ruûi ro töông töï nhau. Möùc ñoä taäp trung tín duïng cao seõ khieán cho Ngaân haøng phaûi gaùnh chòu nhöõng bieán ñoäng baát lôïi trong lónh vöïc maø tín duïng ñöôïc taäp trung. Taäp trung tín duïng xaûy ra khi danh muïc tín duïng cuûa Ngaân haøng ñöôïc taäp trung ôû möùc cao cho: moät ñôn vò hoaëc moät nhoùm caùc ñôn vò lieân keát nhau; moät ngaønh kinh teá nhaát ñònh; khu vöïc ñòa lyù; daïng hôïp ñoàng tín duïng;

28

daïng taøi saûn baûo ñaûm; vaø caùc khoaûn cho vay vôùi cuøng thôøi gian ñeán haïn hoaëc baèng

cuøng moät loaïi ngoaïi teä.

Vieäc phaùt hieän nhöõng taäp trung tín duïng nhö lieät keâ treân ñaây tuyø thuoäc vaøo thoâng tin cung caáp töø heä thoáng thoâng tin cuûa Ngaân haøng, vaø lieäu coù theå taäp hôïp ñöôïc toaøn boä dö nôï tín duïng cho toaøn boä danh muïc cuûa Ngaân haøng moät caùch kòp thôøi vaø chính xaùc hay khoâng.

Moät khi hieän töôïng taäp trung tín duïng ñaõ ñöôïc xaùc ñònh, Ngaân haøng caàn tieán haønh moät soá caùc bieän phaùp laøm giaûm bôùt söï taäp trung naøy. Coù theå aùp duïng caùc bieän phaùp sau: thoâng qua taêng laõi suaát ñoái vôùi nhöõng khaùch haøng vay coù

taäp trung tín duïng; giaûm bôùt ruûi ro baèng caùch taêng theâm taøi saûn baûo ñaûm

ñoái vôùi nhöõng khaùch haøng vay coù taäp trung tín duïng; söû duïng bieän phaùp cho vay ñoàng taøi trôï hoaëc chöùng khoaùn

hoaù nhaèm giaûm bôùt söï phuï thuoäc vaøo moät khu vöïc kinh teá hoaëc moät nhoùm caùc khaùch haøng vay lieân keát nhaát ñònh;

daàn daàn giaûm bôùt dö nôï baèng bieän phaùp khoâng tieáp tuïc caáp tín duïng, khoâng gia haïn hoaëc quay voøng tín duïng cho lónh vöïc ñoù cho ñeán khi söï taäp trung ñöôïc giaûm bôùt.

3.5.3. Boä phaän xöû lyù nôï

Moät Boä phaän xöû lyù nôï (BPXLN) hoaït ñoäng coù hieäu quaû laø voâ cuøng quan troïng. Khi nhöõng nhaân vieân xöû lyù nôï coù kinh nghieäm ñöôïc taäp hôïp laïi laøm vieäc trong cuøng moät boä phaän, nhöõng bieän phaùp khaéc phuïc coù theå ñöôïc tieán haønh moät caùch khaùch quan, söû duïng caùc kieán thöùc phaùp lyù, ñaùnh giaù, ñaøm phaùn vaø caùc kyõ naêng khaùc ñaõ ñöôïc aùp duïng trong nhöõng tình huoáng ñaõ xaûy ra tröôùc ñoù. Nhöõng khoaûn cho vay ñöôïc chuyeån sang cho BPXLN giaûi quyeát cuõng cho pheùp caùc caùn boä tín duïng taäp trung vaøo moái quan heä vôùi nhöõng khaùch haøng vay ñaùng tin caäy hôn vaø vôùi nhöõng khoaûn tín duïng môùi.

Ñieåm quan troïng nhaát trong xöû lyù nôï hoaëc tòch thu taøi saûn baûo ñaûm laø vieäc phaùt hieän vaø haønh ñoäng kòp thôøi. Haønh ñoäng kòp thôøi chæ coù theå ñöôïc thöïc hieän neáu coù ñöôïc söï caûnh baùo ñuû sôùm veà nhöõng khoaûn cho vay caàn ñöôïc giaùm saùt caån thaän hôn. Caàn coù nhöõng tieâu chí roõ raøng ñeå chuyeån caùc khoaûn naèm trong “danh saùch giaùm saùt” cuûa Heä thoáng caûnh baùo sôùm töø caùn boä tín duïng sang cho BPXLN. Nhöõng tieâu chí ñoù bao goàm: soá thaùng khoaûn nôï ñoù naèm trong “danh saùch giaùm saùt”; nhöõng khoaûn cho vay giöõ nguyeân giaù trò vaø quaù haïn hôn 90 ngaøy; vaø nhöõng khoaûn cho vay trong caùc ngaønh kinh teá gaëp khoù khaên.

Khi xaùc ñònh moät khoaûn nôï naèm trong “danh saùch giaùm saùt” laø coù vaán ñeà, caùc haønh ñoäng coù theå tieán haønh laø:1. Chuyeån traùch nhieäm quaûn lyù nôï sang cho BPXLN. Caùn boä tín

duïng caàn cung caáp moïi thoâng tin caàn thieát cho nhaân vieân

29


BPXLN vaø traû lôøi nhöõng caâu hoûi veà tình traïng cuûa khaùch haøng vay.

2. BPXLN xem xeùt hoà sô tín duïng cuûa khaùch haøng vay vaø taát caû caùc taøi lieäu lieân quan tôùi khoaûn cho vay, ñaùnh giaù laïi giaù trò taøi saûn baûo ñaûm vaø ñaùnh giaù nhöõng khaû naêng xöû lyù coù theå thöïc hieän.

3. BPXLN sau ñoù caàn ñaùnh giaù khoaûn tín duïng vaø ruûi ro cuûa khaùch haøng vay. Khi coù theå, BPXLN caàn thaûo luaän vôùi boä phaän phaùp lyù cuûa Ngaân haøng vaø nhöõng chuyeân gia khaùc.

4. Quyeát ñònh lieäu coù caàn haønh ñoäng töùc thôøi ñeå giaûm thieåu nhöõng thieät haïi cho Ngaân haøng.

Nhöõng bieän phaùp maø BPXLN coù theå thöïc hieän laø: Tieán haønh ñaøm phaùn laïi/taùi cô caáu caùc ñieàu khoaûn cho vay

baèng caùch thay ñoåi hoaëc ñöa ra laõi suaát, thôøi haïn thanh toaùn vaø yeâu caàu theá chaáp môùi.

Yeâu caàu traû nôï. Ñieàu naøy thöôøng seõ daãn tôùi vieäc thöông löôïng laïi veà thôøi haïn vaø caùc ñieàu kieän cho vay, hoaëc caàn tôùi vieäc thöông löôïng thanh toaùn thoâng qua vieäc baùn taøi saûn theá chaáp.

Tòch thu taøi saûn baûo ñaûm hoaëc tieán haønh caùc thuû tuïc phaùp lyù lieân quan tôùi caùc taøi saûn khaùc.

Chuyeån ñoåi khoaûn nôï cuûa khaùch haøng vay thaønh voán coå phaàn.

30

3.6. Cô caáu toå chöùc

Xaùc ñònh roõ raøng vai troø vaø traùch nhieäm cuûa Ban laõnh ñaïo vaø nhaân vieân trong hoaït ñoäng tín duïng vaø quaûn lyù ruûi ro tín duïng laø raát caàn thieát nhaèm ñaûm baûo: Nhöõng quyeát ñònh quan troïng lieân quan tôùi caùc chieán löôïc tín

duïng, cho ñieåm tín duïng vaø quaûn lyù ruûi ro tín duïng ñöôïc ñöôïc ñöa ra moät caùch thích hôïp bôûi moät taäp theå caùc caù nhaân vôùi kinh nghieäm vaø kieán thöùc phuø hôïp.

Nhöõng traùch nhieäm do Ban giaùm ñoác giao phoù ñöôïc thöïc hieän ñuùng vôùi söï uyû nhieäm ñoù.

Caùc caù nhaân ñöôïc giao nhöõng vai troø thích hôïp cho pheùp ñaûm baûo phaân taùch nhieäm vuï moät caùch phuø hôïp nhaèm taïo ra moâi tröôøng tín duïng coù kieåm soaùt. Ví duï, theo caùc thoâng leä toát nhaát thì caùc chöùc naêng nhö i) phaân tích/ñaùnh giaù tín duïng, ii) quan heä tín duïng vaø giaùm saùt tín duïng, vaø iii) xem xeùt/kieåm tra tín duïng caàn ñöôïc taùch rieâng nhaèm ñaûm baûo söï phaân taùch nhieäm vuï vaø traùnh xung ñoät quyeàn lôïi coù theå laøm giaûm chaát löôïng hoaït ñoäng tín duïng.

Döôùi ñaây laø nhöõng traùch nhieäm lieân quan tôùi quaûn lyù ruûi ro tín duïng coù theå phaân coâng cho caùc boä phaän chuû choát cuûa Ngaân haøng: Hoäi ñoàng quaûn trò; Ban Giaùm ñoác; Uyû ban Quaûn lyù Ruûi ro Tín duïng; Hoäi ñoàng tín duïng; vaø Ban giaùm ñoác chi nhaùnh.

Khoâng coù moät cô caáu toå chöùc naøo ñöôïc coi laø toát nhaát – cô caáu toå chöùc caàn phaûi ñöôïc phaùt trieån theo söï phaùt trieån cuûa Ngaân haøng. Trong moät soá naêm vöøa qua, thoâng leä quoác teá trong ngaân haøng laø taäp trung hoaù moïi quy trình xöû lyù vaø caùc hoaït ñoäng hoã trôï taïi moät boä phaän hoã trôï (back office). Vieäc ñoåi môùi heä thoáng coâng ngheä thoâng tin cuûa Ngaân haøng Ngoaïi thöông Vieät Nam seõ laøm taêng khaû naêng tieán tôùi moät cô caáu taäp trung hoaù, vaø ñem laïi nhöõng thay ñoåi to lôùn trong cô caáu toå chöùc cuûa Ngaân haøng trong nhöõng naêm saép tôùi.

Hoäi ñoàng Quaûn trò Hoäi ñoàng Quaûn trò chòu traùch nhieäm cuoái cuøng veà tính ñuùng ñaén cuûa hoaït ñoäng tín duïng trong Ngaân haøng bao goàm vieäc ñeà ra chieán löôïc, muïc tieâu vaø haønh ñoäng cuûa Ban giaùm ñoác. Nhöõng traùch nhieäm tín duïng cuï theå bao goàm:a) pheâ duyeät vaø phoå bieán (vaø ñaùnh giaù laïi thöôøng xuyeân)

chieán löôïc tín duïng nhö laø moät phaàn trong chieán löôïc vaø muïc tieâu kinh doanh cuûa Ngaân haøng;

b) pheâ duyeät chính saùch tín duïng trong ñoù coù höôùng daãn cô baûn cho vieäc caáp tín duïng;

c) pheâ duyeät phöông caùch toå chöùc hoaït ñoäng tín duïng cuûa Ngaân haøng, bao goàm cô caáu caùc uyû ban vaø phaân caáp thaåm quyeàn;

31

d) pheâ duyeät caùc loaïi hình cho vay vaø caùc saûn phaåm tín duïng; e) ñaûm baûo löïa choïn vaø ñeà cöû moät ban quaûn lyù ñuû trình ñoä

ñeå quaûn lyù hoaït ñoäng tín duïng;f) xem xeùt nhöõng ruûi ro tín duïng chuû yeáu, caùc xu höôùng dieãn

bieán veà chaát löôïng cuûa danh muïc tín duïng vaø tính ñaày ñuû cuûa caùc khoaûn döï phoøng caùc khoaûn nôï khoù ñoøi; vaø

g) xem xeùt nhöõng baùo caùo ñònh kyø cuûa Ban Giaùm ñoác vaø thanh tra, nhöõng nhaø laäp chính saùch/giaùm saùt vieân vaø kieåm toaùn vieân noäi boä cuõng nhö beân ngoaøi, nhaèm ñaûm baûo tính tuaân thuû vaø hieäu quaû hoaït ñoäng cuûa caùc chính saùch cuõng nhö quy trình tín duïng cuûa Ngaân haøng.

Ban Giaùm ñoácBan Giaùm ñoác chòu traùch nhieäm thöïc hieän chieán löôïc tín duïng ñaõ ñöôïc Hoäi ñoàng Quaûn trò pheâ duyeät vaø chòu traùch nhieäm tieán haønh caùc hoaït ñoäng tín duïng, bao goàm:a) ñaûm baûo cho caùc hoaït ñoäng tín duïng cuûa Ngaân haøng tuaân

thuû nhöõng chieán löôïc ñaõ xaùc ñònh; b) xaây döïng caùc thuû tuïc tín duïng baèng vaên baûn vaø thöïc thi

caùc thuû tuïc ñoù. Nhöõng thuû tuïc ñoù caàn phaûi ñaày ñuû, toaøn dieän vaø caån troïng.

c) giaùm saùt hoaït ñoäng cuûa danh muïc tín duïng hieän thôøi, kieåm soaùt baûn chaát vaø thaønh phaàn cuûa danh muïc tín duïng;

d) ñaùnh giaù khaû naêng thu hoài caùc khoaûn nôï vaø ñöa ra caùc möùc döï phoøng;

e) ñaûm baûo söï phaùt trieån nhaân löïc vaø caùc chieán löôïc ñaøo taïo caàn thieát ;

f) ñaûm baûo raèng boä phaän Kieåm tra Tín duïng Ñoäc laäp vaø boä phaän Kieåm toaùn Noäi boä coù xem xeùt vaø ñaùnh giaù danh muïc tín duïng, vaø theo doõi vieäc thöïc hieän kòp thôøi caùc bieäân phaùp vaø khuyeán nghò ñaõ ñöôïc chaáp thuaän; vaø

g) baùo caùo moät caùch toaøn dieän veà nhöõng hoaït ñoäng tín duïng quan troïng, thaønh phaàn vaø chaát löôïng cuûa danh muïc tín duïng, vaø vaán ñeà quaûn lyù ruûi ro tín duïng cho Hoäi ñoàng Quaûn trò ít nhaát moät laàn moät naêm.

UÛy ban Quaûn lyù Ruûi ro Tín duïngUÛy ban Quaûn lyù Ruûi ro Tín duïng bao goàm caùc thaønh vieân cuûa Ban Giaùm ñoác vaø nhöõng caùn boä quaûn lyù tín duïng caáp cao. Uyû ban naøy chòu traùch nhieäm duy trì tính ñuùng ñaén cuûa khung quaûn lyù ruûi ro tín duïng cuûa Ngaân haøng, bao goàm:a) xaây döïng vaø ñeà xuaát caùc chính saùch vaø thuû tuïc quaûn lyù

ruûi ro tín duïng ñeå Ban Giaùm ñoác pheâ duyeät;b) xem xeùt caùc giôùi haïn cuûa danh muïc döïa theo chieán löôïc veà

ruûi ro cuûa Ngaân haøng;c) xem xeùt caùc keá hoaïch laøm vieäc vaø caùc baùo caùo laäp bôûi

boä phaän Kieåm tra Tín duïng Ñoäc laäp vaø Kieåm toaùn Noäi boä;d) ñaùnh giaù khaû naêng thu hoài, tính chính xaùc cuûa vieäc xeáp

haïng tín duïng vaø tính ñaày ñuû cuûa vieäc laäp döï phoøng;e) ñaùnh giaù vaø giaùm saùt chaát löôïng danh muïc tín duïng vaø

phaân boá caùc thaønh phaàn cuûa danh muïc tín duïng; vaø

32

f) duy trì vaø xem xeùt laïi moâ hình heä thoáng cho ñieåm tín duïng nhaèm tuaân thuû theo chính saùch vaø nhaèm phaûn aùnh ñuùng caùc ñieàu kieän thò tröôøng.

Hoäi ñoàng Tín duïng Hoäi ñoàng Tín duïng hoaït ñoäng caû ôû caáp trung öông vaø caáp chi nhaùnh, chòu traùch nhieäm chính veà vieäc xem xeùt töøng giao dòch tín duïng vöôït quaù thaåm quyeàn cuûa giaùm ñoác chi nhaùnh. Hoaït ñoäng chính cuûa Hoäi ñoàng Tín duïng bao goàm:a) pheâ duyeät caùc khoaûn cho vay lôùn hôn 120.000 trieäu VNÑ (Hoäi

sôû), 40.000 trieäu VNÑ (Chi nhaùnh TP HCM) hoaëc 15.000 trieäu VNÑ (caùc chi nhaùnh khaùc);

b) giaùm saùt vieäc baùo caùo veà xem xeùt ruûi ro tín duïng, kieåm toaùn noäi boä vaø kieåm toaùn beân ngoaøi, caùc nhaø hoaïch ñònh chính saùch vaø caùc cô quan quaûn lyù khaùc.

Ban Giaùm ñoác Chi nhaùnhBan giaùm ñoác chi nhaùnh chòu traùch nhieäm ñaûm baûo cho chi nhaùnh ñöôïc quaûn lyù vaø hoaït ñoäng nhaát quaùn vôùi Hoäi sôû trung taâm. Caùc giaùm ñoác chi nhaùnh coù thaåm quyeàn pheâ duyeät caùc khoaûn tín duïng neáu caùc chi nhaùnh ñoù coù hoaït ñoäng tín duïng. Caùc traùch nhieäm chính cuûa giaùm ñoác chi nhaùnh ñoái vôùi vaán ñeà tín duïng nhö sau:a) quaûn lyù vieäc thöïc thi caùc phöông phaùp vaø qui trình thuû tuïc

cuûa Ngaân haøng taïi chi nhaùnh;b) phoå bieán vaø ñieàu phoái vieäc thöïc hieän vaø ñaøo taïo veà saûn

phaåm, chính saùch, heä thoáng môùi,v.v.;c) pheâ duyeät caùc khoaûn cho vay trong haïn möùc tín duïng do Hoäi

ñoàng Tín duïng ñeà ra;d) xem xeùt vieäc baùo caùo cuûa chi nhaùnh veà caùc giao dòch baát

thöôøng vaø caùc sai soùt – goïi laø baùo caùo baát thöôøng hoaëc baùo caùo kieåm tra; ñaûm baûo söï thoáng nhaát vaø tuaân thuû caùc chính saùch vaø thuû tuïc cuûa Ngaân haøng; vaø

e) ñaûm baûo vieäc xaây döïng caùc chieán löôïc veà ñoäi nguõ nhaân vieân vaø ñaøo taïo trong phaïm vi chi nhaùnh.

3.7. Traùch nhieäm ñoái vôùi chaát löôïng tín duïng

Khoâng moät heä thoáng quaûn lyù hay kieåm tra noäi boä naøo hoaït ñoäng coù hieäu quaû neáu khoâng ñöôïc chuù yù tôùi. Heä thoáng aáy seõ yeáu ñi neáu khoâng coù caùc hình thöùc kyû luaät cho nhöõng vi phaïm. Nhöõng nhaân toá chính khuyeán khích nhaân vieân laøm vieäc toát, chaáp nhaän traùch nhieäm vaø haønh ñoäng coù traùch nhieäm chính laø cô caáu thuø lao vaø heä thoáng ñaùnh giaù nhaân söï. Vaán ñeà naøy seõ ñöôïc ñeà caäp saâu hôn trong phaàn 8.7.

3.8. Heä thoáng tính ñieåm tín duïng

Moät coâng cuï quan troïng trong quaûn lyù chaát löôïng tín duïng ñoái vôùi töøng khaùch haøng cuõng nhö toaøn boä danh muïc tín duïng laø vieäc söû duïng heä thoáng tính ñieåm tín duïng. Döïa treân phöông

33

phaùp ñaùnh giaù baèng thang ñieåm, heä thoáng naøy ñaùnh giaù ruûi ro tieàm taøng trong töøng khoaûn tín duïng. Heä thoáng ñaùnh giaù bao goàm phöông phaùp luaän, caùc thuû tuïc quaûn lyù vaø caùc heä thoáng ñöôïc söû duïng trong quaù trình cho ñieåm.

Heä thoáng tính ñieåm tín duïng söû duïng caùc thoâng tin ñònh tính vaø ñònh löôïng lieân quan tôùi caùc khaùch haøng vay tieàm naêng (hay hieän taïi) ñeå tính toaùn ñieåm toång hôïp. Vieäc cho ñieåm laø döïa treân ñaùnh giaù cuûa caùn boä tín duïng veà caùc chæ tieâu khaùc nhau lieân quan ñeán ruûi ro tín duïng. Ñieåm toång hôïp ñöôïc söû duïng ñeå phaân nhoùm caùc khoaûn cho vay theo möùc ñoä ruûi ro taêng daàn.

Heä thoáng tính ñieåm tín duïng laø coâng cuï quan troïng trong quaûn lyù ruûi ro tín duïng vaø ñöôïc söû duïng trong caùc giai ñoaïn sau cuûa quy trình tín duïng: Giai ñoaïn ñaùnh giaù tín duïng- ñaây laø giai ñoaïn xem xeùt ñaùnh

giaù ruûi ro tín duïng töø caùc ñôn xin vay ñeå töø ñoù xaùc ñònh laõi suaát, yeâu caàu taøi saûn baûo ñaûm vaø haïn möùc tín duïng. Caùc ñôn xin vay khoâng ñaùp öùng caùc yeâu caàu toái thieåu seõ bò töø choái vaø caùn boä tín duïng khoâng caàn thöïc hieän theâm moät thuû tuïc naøo nöõa.

Quaûn lyù töøng khoaûn cho vay - vieäc cho ñieåm moät khaùch haøng khi cho vay laø cô sôû ñeå caùn boä tín duïng coù theå ñaùnh giaù tình traïng hieän taïi cuûa khaùch haøng vay.

Quaûn lyù toaøn boä danh muïc cho vay – khi heä thoáng cho ñieåm tín duïng ñöôïc thöïc hieän moät caùch ñaày ñuû, ñaây seõ laø coâng cuï cho pheùp ñaùnh giaù chaát löôïng cuûa toaøn boä danh muïc tín duïng baèng caùch phaân loaïi theo ñieåm tín duïng.

Boä phaän Kieåm tra Tín duïng Ñoäc laäp seõ kieåm tra tính chính xaùc cuûa vieäc cho ñieåm tín duïng vaø coù theå ñaùnh giaù laïi vaø ñöa ra möùc döï phoøng caàn boå sung cho khoaûn cho vay ñoù.

Phöông phaùp cho ñieåm tín duïng seõ ñöôïc quaûn lyù cuûa caùc boä phaän khaùc nhau söû duïng vaø laø phöông tieän ñaùnh giaù caùc cô hoäi kinh doanh vôùi moãi khaùch haøng.

3.8.1. Moâ taû phöông phaùp tính ñieåm tín duïng

Phöông phaùp tính ñieåm tín duïng ñöôïc söû duïng phuï thuoäc vaøo loaïi khaùch haøng ñöôïc phaân tích, ñaùnh giaù. Phaàn sau ñaây trình baøy moät soá ñieåm cô baûn trong phöông phaùp tính ñieåm tín duïng ñoái vôùi ba loaïi khaùch haøng chính, bao goàm: a) caùc toå chöùc taøi chính, b) caùc doanh nghieäp, bao goàm DNNN, doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi vaø caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû; vaø c) caùc caù nhaân.

a) Cho vay caùc toå chöùc tín duïng

Cho vay caùc toå chöùc tín duïng ñöôïc ñaùnh giaù theo caùc tieâu chí sau ñaây. Ma traän tính ñieåm tín duïng aùp duïng vôùi caùc toå chöùc tín duïng (xem Phuï luïc 2.1) phaân boå caùc troïng soá khaùc nhau vôùi nhöõng tieâu chí cho caùc ngaân haøng Vieät Nam (ngaân haøng quoác

34

doanh, ngaân haøng coå phaàn vaø caùc ngaân haøng lieân doanh) vaø caùc ngaân haøng nöôùc ngoaøi: Caùc chæ soá taøi chính ñöôïc tính toaùn döïa treân soá lieäu cuûa

nhöõng baùo caùo taøi chính gaàn nhaát, taäp trung vaøo möùc ñoä ñaày ñuû cuûa voán chuû sôû höõu, möùc ñoä cuûa caùc khoaûn vay khoâng sinh laõi, döï phoøng caùc khoaûn vay, möùc ñoä thanh khoaûn vaø möùc ñoä sinh lôøi.

Caùc yeáu toá ñònh tính ñöôïc döïa treân caùc ñaëc tính hoaït ñoäng vaø cô caáu cuûa Ngaân haøng.

Quan heä tröôùc ñaây vaø quaù trình giao dòch vôùi Ngaân haøng. Ñaùnh giaù cuûa toå chöùc xeáp haïng quoác teá, ví duï nhö Moody’s

hay Standard & Poors. Caùc Ngaân haøng khoâng ñöôïc xeáp haïng bôûi caùc toå chöùc ngaøy (ví duï ngaân haøng coå phaàn vaø ngaân haøng lieân doanh) seõ khoâng ñöôïc ñaùnh giaù theo caùc tieâu chí naøy

Caùc thoâng tin caàn thieát ñeå hoaøn thaønh vieäc tính ñieåm tín duïng ñöôïc döïa treân baùo caùo thöôøng nieân gaàn nhaát, caùc baùo caùo taøi chính vaø caùc thoâng tin treân maïng Internet.

b) Cho vay cho caùc Doanh nghieäp Nhaø nöôùc (DNNN), caùc doanh nghieäp coù voán ñaàu tö nöôùc ngoaøi (DNDTNN), caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû (DNVVN) vaø caùc doanh nghieäp trong nöôùc khaùc

Ñoái vôùi caùc DNNN, DNDTNN, DNVVN, heä thoáng tính ñieåm tín duïng döïa vaøo caùc chæ tieâu ñöôïc ñöa ra sau ñaây. Ma traän cho ñieåm vôùi caùc chuû theå laø doanh nghieäp ñöôïc trình baøy trong Phuï luïc 2.2. Ñeå nhaän bieát ñöôïc tính phuø hôïp vaø quan troïng cuûa nhöõng tieâu chí naøy tôùi caùc chuû theå khaùc nhau, heä thoáng naøy aùp duïng caùc troïng soá khaùc nhau vôùi töøng tieâu chí. Ví duï, caùc chæ tieâu taøi chính vôùi caùc doanh nghieäp vöøa vaø nhoû seõ ít quan troïng hôn vì caùc baùo caùo taøi chính cuûa caùc doanh nghieäp naøy khoâng thöïc söï ñaùng tin caäy; ngöôïc laïi, kinh nghieäm vaø uy tín cuûa ban giaùm ñoác laø nhöõng thoâng tin quan troïng hôn do ñoù seõ coù tyû troïng lôùn hôn.

Caùc chæ tieâu taøi chính ñöôïc tính toaùn döïa treân soá lieäu cuûa caùc baùo caùo taøi chính gaàn nhaát, taäp trung vaøo caùc khía caïnh nhö khaû naêng thanh toaùn, hieäu quaû hoaït ñoäng, tæ leä nôï vaø khaû naêng sinh lôøi. Vôùi nhöõng baùo caùo taøi chính ñaõ ñöôïc kieåm toaùn, ñieåm seõ ñöôïc tính cao hôn. Phöông phaùp cho ñieåm naøy döïa treân ma traän theo Quyeát ñònh soá 57/2002/QÑ-NHNN cuûa Ngaân haøng Nhaø nöôùc ban haønh ngaøy 24 thaùng 1 naêm 2002. Döï aùn thí ñieåm naøy cuûa Trung taâm Thoâng tin Tín duïng söû duïng caùc tieâu chí veà ngaønh vaø quy moâ doanh nghieäp. Löu chuyeån tieàn teä – bao goàm laõi ñöôïc trang traûi baèng lôïi

nhuaän, möùc ñoä löu chuyeån tieàn töø caùc hoaït ñoäng kinh doanh vaø soá dö tieàn vaø caùc khoaûn töông ñöông tieàn.

Quaûn lyù – kinh nghieäm kinh doanh vaø kinh nghieäm trong ngaønh, tính khaû thi cuûa phöông aùn kinh doanh.

Tình hình giao dòch – tình hình giao dòch hoaøn traû nôï cuûa ngöôøi ñi vay ñoái vôùi Ngaân haøng vaø caùc ngaân haøng khaùc.

Caùc yeáu toá beân ngoaøi – trieån voïng chung cuûa ngaønh, vò theá

35


caïnh tranh cuûa doanh nghieäp ñi vay vaø hình aûnh cuûa doanh nghieäp treân thò tröôøng.

Caùc ñaëc ñieåm hoaït ñoäng khaùc – ñaëc ñieåm, cô caáu cuûa doanh nghieäp treân phöông dieän ña daïng hoaù thò tröôøng, khaùch haøng, nhaø cung caáp vaø caùc nguoàn doanh thu.

c) Cho vay caù nhaân

Heä thoáng tính ñieåm tín duïng söû duïng caùc ñaëc ñieåm caù nhaân trong vieäc ñaùnh giaù khaû naêng traû nôï cuûa ngöôøi xin vay. Ma traän cho ñieåm tín duïng ñoái vôùi ngöôøi ñi vay laø caù nhaân ñöôïc trình baøy trong Phuï luïc 2.3. Caùc tieâu chí ñöôïc xeùt tôùi ôû 2 caáp ñoä:

Caáp ñoä 1. Neáu ñieåm ôû caáp ñoä 1 laø aâm thì chaéc chaén ñôn xin vay seõ bò töø choái. ÔÛ caáp ñoä 1, vieäc ñaùnh giaù döøng laïi ôû tình hình chung cuûa ngöôøi ñi vay, bao goàm caùc thoâng tin sau: Tieàn aùn tieàn söï (neáu coù) ngoaøi nhöõng laàn vi phaïm giao

thoâng nhoû. Tuoåi taùc Trình ñoä vaên hoaù Ngheà nghieäp Thôøi gian laøm vieäc vôùi nhaø tuyeån duïng hieän taïi Chi tieát nôi cö truù hieän taïi. Cô caáu gia ñình vaø soá ngöôøi phuï thuoäc Thu nhaäp haøng naêm: cuûa baûn thaân vaø gia ñình.

Caáp ñoä 2. ñaùnh giaù moái quan heä cuûa ngöôøi ñi vay vôùi Ngaân haøng, gaùnh naëng nôï hieän taïi vaø caùc taøi saûn baûo ñaûm.

Phöông phaùp Tính ñieåm Ruûi ro tín duïng coù theå ñöôïc moâ taû toùm taét trong hình sau:

36

NGAÂN HAØNG NGOAÏI THÖÔNG VIEÄT NAMÑEÀ CÖÔNG CAÅM NANG QUAÛN LYÙ RUÛI RO

RUÛI RO TÍN DUÏNG

3.8.2. ÖÙng duïng thöïc tieãn cuûa heä thoáng tính ñieåm tín duïng

Caùc tröôøng hôïp coù theå söû duïng heä thoáng tính ñieåm tín duïngPhöông phaùp tính ñieåm tín duïng taäp trung vaøo caùc tình huoáng coù ruûi ro tín duïng. Trong tröôøng hôïp coù taøi saûn ñaûm baûo laøm giaûm thieåu ruûi ro tín duïng, coù theå tin töôûng vaøo taøi saûn ñaûm baûo vaø giaûm bôùt caùc thuû tuïc neâu treân. Nhöõng tình huoáng naøy chæ ñöôïc aùp duïng khi Ngaân haøng hoaøn toaøn tin töôûng vaøo khaû naêng thu hoài giaù trò cuûa taøi saûn baûo ñaûm theo ñuùng giaù trò cuûa noù. Ñaây coù theå laø taøi khoaûn tieàn göûi bò phong toaû vöôït quaù giaù trò khoaûn cho vay vaø nhöõng thö baûo laõnh cuûa caùc ngaân haøng ñöôïc xem laø coù ruûi ro raát thaáp (xem theâm phaàn ñaùnh giaù ngaân haøng). Thoâng thöôøng, chæ neân tính ñeán chaát löôïng cuûa taøi saûn baûo ñaûm nhö moät bieän phaùp cuoái cuøng ñeå thu hoài nôï. Caùc quyeát ñònh tín duïng caàn döïa treân ñaùnh giaù uy tín vaø khaû naêng traû nôï cuûa ngöôøi ñi vay.

Baûng tính ñieåm tín duïng Baûng tính ñieåm tín duïng ñöôïc laäp tröôùc heát bôûi caùn boä tín duïng khi phaân tích tín duïng. Vôùi moãi loaïi khaùch haøng coù moät baûng cho ñieåm rieâng. Baûng naøy ñöôïc duøng ñeå löôïng hoaù caùc tieâu chí ñaùnh giaù veà ngöôøi ñi vay vaø sau ñoù, söû duïng caùc ñaùnh giaù ñònh tính keát hôïp vôùi caùc ñaùnh giaù chuyeân moân cuûa caùn boä tín duïng ñeå cho ñieåm tín duïng cuoái cuøng.

Caùc baùo caùo taøi chính, caùc baùo caùo quaûn lyù vaø caùc taøi lieäu khaùc ñöôïc söû duïng laøm taøi lieäu cho caùc caùn boä tín duïng tham khaûo trong quaù trình hoaøn thaønh baûng tính ñieåm tín duïng. Ñoàng thôøi, caùc taøi lieäu naøy cuõng caàn ñöôïc löu laïi phuïc vuï cho quaù trình xem xeùt veà sau cuûa tröôûng phoøng tín duïng. Caùc taøi lieäu naøy cuõng ñöôïc xem laø taøi lieäu tham khaûo cho caùn boä tín duïng theo doõi khoaûn nôï sau khi cho vay.

Vieäc söû duïng caùc baûng cho ñieåm cuøng vôùi heä thoáng tính ñieåm tín duïng trong Ngaân haøng coù theå ñöôïc caûi thieän hôn baèng caùch thöïc hieän caùc thöû nghieäm veà tính chính xaùc tröôùc khi thöïc hieän. Vieäc kieåm tra naøy coù theå aùp duïng cho nhöõng khoaûn cho vay ñaõ thöïc hieän, ví duï nhöõng khoaûn cho vay töø nhöõng naêm 1997-1999 vaø sau ñoù so saùnh thöïc teá thöïc hieän cuûa khoaûn cho vay vôùi nhöõng gì heä thoáng cho ñieåm tín duïng ñaõ döï baùo.

Söû duïng caùc ñaùnh giaù ñònh tính cuûa caùn boä tín duïng Vieäc aùp duïng heä thoáng tính ñieåm tín duïng cho pheùp aùp duïng phöông phaùp ñaùnh giaù noäâi boä vaø sau ñoù, söû duïng caùc ñaùnh giaù chuyeân moân cuûa caùn boä tín duïng trong quaù trình ra quyeát ñònh veà möùc ñoä ruûi ro cuûa khoaûn cho vay. Caùc yeáu toá hình thaønh neân moâ hình cho ñieåm noäi boä bao goàm vieäc phaân tích

37



caùc thoâng tin taøi chính noäi boä vaø caùc thoâng tin ñònh tính vaø ñònh löôïng khaùc ñeå cho ñieåm. Caùc ñaùnh giaù ñònh tính (nhö chaát löôïng quaûn lyù) ñöôïc laøm cho deã daøng hôn thoâng qua moät soá caùc caâu hoûi vôùi caùc tieâu chí ñònh löôïng. Tuy nhieân, ñoä tin caäy cuûa thoâng tin laø raát quan troïng bôûi leõ neáu caùc thoâng tin khoâng ñaùng tin caäy, lôïi ích cuûa vieäc tính ñieåm seõ bò giaûm ñi moät caùch ñaùng keå.

Ñaùnh giaù taøi saûn baûo ñaûmTaøi saûn baûo ñaûm khoâng ñöôïc bao goàm trong caùc tieâu chí khi tính ñieåm tín duïng. Heä thoáng tính ñieåm tín duïng ñaùnh giaù ruûi ro treân cô sôû caùc hoaït ñoäng kinh doanh vaø khaû naêng traû nôï töø caùc hoaït ñoäng ñoù. Caùc taøi saûn baûo ñaûm coù theå laøm giaûm möùc ñoä ruûi ro nhöng khoâng ñöôïc xem nhö nguoàn ñeå traû nôï. Caùn boä tín duïng döïa treân ñieåm ñaùnh giaù naøy coù theå ñöa ra khuyeán nghò lieân quan tôùi quy trình theá chaáp taøi saûn. Möùc ñoä ñaûm baûo cuûa taøi saûn theá chaáp caàn tyû leä thuaän vôùi möùc ñoä ruûi ro tín duïng. Vieäc ñaùnh giaù caùc loaïi taøi saûn theá chaáp ñöôïc trình baøy trong Phuï luïc 2.4.

Söû duïng tính ñieåm tín duïng vaø xeáp haïng taøi saûn baûo ñaûm trong quaù trình ra quyeát ñònh tín duïngVieäc cho ñieåm tín duïng vaø ñaùnh giaù taøi saûn theá chaáp ñöôïc keát hôïp söû duïng ñeå quyeát ñònh: Lieäu ñôn xin vay ñöôïc chaáp nhaän hay töø choái. Caùc ñôn xin vay

coù ruûi ro cao nhöng taøi saûn baûo ñaûm laïi khoâng thoaû ñaùng hoaëc coù tranh chaáp veà quyeàn sôû höõu taøi saûn baûo ñaûm hoaëc caùc ñôn xin vay khoâng ñuû thoâng tin caàn thieát seõ bò töø choái.

Haïn möùc tín duïng vaø/hoaëc giaù trò cho vay toái ña. Baèng caùch tính toaùn tyû soá toái ña giöõa giaù trò khoaûn cho vay vôùi giaù trò taøi saûn theá chaáp, caùn boä tín duïng coù theå öôùc ñoaùn ñöôïc ruûi ro toái ña maø Ngaân haøng phaûi chaáp nhaän. Trong quaù trình tieáp tuïc hoaøn thieän Heä thoáng Tính ñieåm Tín duïng, caàn löu yù tôùi vieäc ñöa vaøo caùc yeáu toá khaùc ngoaøi tæ leä taøi saûn baûo ñaûm khi quyeát ñònh giaù trò khoaûn cho vay vaø haïn möùc tín duïng. Ví duï, coù theå ñöa vaøo caùc yeáu toá nhö löu chuyeån tieàn teä quaù khöù/döï baùo, hay heä soá baûo ñaûm traû laõi.

Laõi suaát. Laø möùc giaù hôïp lyù Ngaân haøng ñöôïc ñeàn buø do chaáp nhaän ruûi ro.

Ma traän quyeát ñònh tín duïng seõ ñöôïc trình baøy cuï theå ôû Phuï luïc 2.5.

3.8.3. Phaùt trieån cô sôû döõ lieäu vaø heä thoáng tính ñieåm tín duïng

Heä thoáng tính ñieåm tín duïng caàn phaûi linh hoaït vaø coù theå

38




kieåm soaùt ñöôïc, coù theå ruùt kinh nghieäm töø nhöõng keát quaû thu ñöôïc cuõng nhö töø moâi tröôøng vó moâ nhaèm thay ñoåi caùc giaù trò noäi boä theo thôøi gian. Heä thoáng tính ñieåm tín duïng seõ ñöôïc hoaøn thieän theo thôøi gian nhôø coù caùc söûa ñoåi veà caùc yeáu toá trong phöông phaùp ñeå phaûn aùnh ngaøy caøng gaàn hôn vôùi thöïc teá hoaït ñoäng döïa treân kinh nghieäm cuûa Ngaân haøng veà nhöõng ruûi ro tín duïng xaûy ra.

Moät phaàn raát quan troïng cuûa heä thoáng tính ñieåm tín duïng laø vieäc söû duïng cô sôû döõ lieäu bao goàm caùc thoâng tin veà hoaït ñoäng vaø ñaëc ñieåm cuûa caùc khoaûn cho vay trong quaù khöù. Cô sôû döõ lieäu ñöôïc söû duïng ñeå döï baùo ruûi ro cuûa caùc ñôn xin vay döïa vaøo kinh nghieäm cuûa Ngaân haøng veà nhöõng khoaûn cho vay tröôùc ñoù vôùi ñaëc ñieåm töông töï. Cô sôû döõ lieäu seõ ñöôïc vi tính hoaù vaø bao goàm caû caùc ñôn xin vay ñöôïc chaáp nhaän vaø bò töø choái.

Cô sôû döõ lieäu caàn ñöôïc thieát keá ñeå theo doõi caùc ñaëc tính lieân quan ñeán ruûi ro tín duïng quan troïng vaø caàn thieát nhaát nhöng caàn phaûi hieäu quaû nhaát veà maët chi phí maø ****** coù theå quaûn lyù ñöôïc. Ví duï, baèng caùch theo doõi quaù trình traû nôï trong cô sôû döõ lieäu, heä thoáng tính ñieåm tín duïng coù theå döï ñoaùn lieäu moät khoaûn chöa caáp voán coù khaû naêng bò quaù haïn ñeán 90 ngaøy hay khoâng döïa treân kinh nghieäm veà nhöõng khoaûn cho vay töông töï trong quaù khöù.

39



3.9. Chöùc naêng kieåm tra tín duïng ñoäc laäp

Vieäc kieåm tra tín duïng ñoäc laäp ñöa ra caùc ñaùnh giaù ñoäc laäp veà ruûi ro tín duïng cuûa Ngaân haøng vaø töø ñoù seõ ñöa ra caùc quy trình quaûn lyù ruûi ro caàn thieát.

Muïc tieâu Muïc tieâu cuûa chöùc naêng Kieåm tra Tín duïng laø: Thöïc hieän ñaùnh giaù tín duïng ñònh kyø, nhaèm taïo ñieàu kieän ñeå

coù caùc bieän phaùp kòp thôøi khaéc phuïc söï giaûm suùt chaát löôïng cuûa khoaûn vay vaø giaûm thieåu toån thaát tín duïng trong töông lai;

Kieåm tra tính chính xaùc cuûa vieäc ñaùnh giaù/xeáp haïng tín duïng vaø neáu caàn, coù theå ñaùnh giaù laïi vaø ñöa ra möùc döï phoøng boå sung; vaø

Ñaùnh giaù lieäu hoaït ñoäng quaûn lyù ruûi ro tín duïng coù tuaân thuû theo nhöõng höôùng daãn cuûa Ngaân haøng hay khoâng;

Boä phaän Kieåm tra Tín duïng seõ phaân tích moät caùch coù heä thoáng vaø ñoäc laäp veà danh muïc tín duïng, tính ñaày ñuû cuûa caùc khoaûn döï phoøng vaø tính chính xaùc cuûa vieäc cho ñieåm tín duïng. Ngoaøi ra, boä phaän naøy cuõng ñöôïc yeâu caàu ñaùnh giaù caùc chính saùch, quy trình quaûn lyù tín duïng.

Heä thoáng kieåm tra tín duïng noäi boä coù hieäu quaû keát hôïp vieäc kieåm tra ñoäc laäp vôùi vieäc phaân tích thöôøng xuyeân vaø vieäc ñaùnh giaù laïi khoaûn cho vay cuûa caùc caùn boä tín duïng. Vieäc Kieåm tra Tín duïng caàn ñaûm baûo raèng caùc caùn boä tín duïng quaûn lyù ñöôïc chaát löôïng tín duïng vaø caùc taøi saûn baûo ñaûm moät caùch thöôøng xuyeân vaø lieân tuïc. Vì caùn boä tín duïng laø ngöôøi thöôøng xuyeân coù lieân heä vôùi khaùch haøng vay, do ñoù hoï thöôøng phaùt hieän ñöôïc caùc vaán ñeà tieàm aån tröôùc khi caùc boä phaän khaùc, ví duï nhö boä phaïân Kieåm tra Tín duïng, phaùt hieän ra. Tuy nhieân, vieäc ñoù khoâng phaûi luùc naøo cuõng thöïc hieän ñöôïc. Chöùc naêng Kieåm tra Tín duïng ñoäc laäp coù theå ñaûm baûo raèng caùn boä tín duïng khoâng töï thoaû maõn vôùi khaùch haøng cuûa hoï.

Cô caáu nhaân vieân Vieäc tuyeån choïn vaø ñaøo taïo caùn boä kieåm tra tín duïng laø raát quan troïng do quaù trình kieåm tra tín duïng yeâu caàu söû duïng nhieàu ñaùnh giaù ñònh tính. Boä phaän Kieåm tra Tín duïng caàn coù nhöõng caùn boä coù kyõ naêng vaø giaøu kinh nghieäm thöïc hieän vieäc kieåm tra vaø ñaùnh giaù. Coâng vieäc naøy ñoøi hoûi kinh nghieäm cuûa ngöôøi ñaõ töøng laøm caùn boä tín duïng. Tuy nhieân, ñeå coù theå ñaûm baûo tính khaùch quan trong vieäc ñöa ra nhaän xeùt ñoäc laäp veà danh muïc tín duïng, hoï phaûi laø nhöõng ngöôøi khoâng coù traùch nhieäm veà nhöõng khoaûn cho vay trong danh muïc.

40



Do tính chaát ñònh kyø cuûa caùc ñôït kieåm tra, boä phaän Kieåm tra Tín duïng Ñoäc laäp seõ khoâng caàn phaûi laø moät boä phaän chuyeân traùch. Coù theå coù söï truøng laép giöõa caùc chöùc naêng cuûa boä phaän Kieåm tra Tín duïng vôùi phoøng Kieåm toaùn Noäi boä, do vaäy, coù theå söû duïng nhöõng nhaân vieân coù kinh nghieäm vaø trình ñoä thích hôïp cuûa phoøng Kieåm toaùn Noäi boä trong boä phaän Kieåm tra Tín duïng.

41



Soá laàn kieåm tra tín duïngSoá laàn kieåm tra cuûa boä phaän Kieåm tra Tín duïng tuyø thuoäc vaøo möùc ñoä ruûi ro. Thöïc teá cho thaáy, toát nhaát laø taát caû caùc khoaûn cho vay caàn ñöôïc kieåm tra theo chu kyø 6 thaùng 1 laàn, taäp trung vaøo nhöõng khoaûn tín duïng quy moâ lôùn ruûi ro cao trong danh muïc tín duïng, ñoàng thôøi choïn maãu ngaãu nhieân moät soá khoaûn khaùc. Vôùi nhöõng khoaûn cho vay coù vaán ñeà ñaëc bieät hoaëc trong nhöõng lónh vöïc coù ruûi ro cao, caàn coù söï kieåm tra thöôøng xuyeân hôn (coù theå theo quyù).

Löïa choïn caùc khoaûn cho vay ñeå xem xeùtVieäc Kieåm tra Tín duïng thöôøng ñöôïc thöïc hieän theo phöông phaùp löïa choïn treân “cô sôû ruûi ro” – nhö quy moâ tín duïng treân moät möùc toái thieåu naøo ñoù, ruûi ro ñöôïc ñaùnh giaù ôû möùc Trung bình hoaëc Cao, nhöõng ngaønh vaø khu vöïc gaëp khoù khaên kinh teá hay caùc yeáu toá khaùc aûnh höôûng tôùi danh muïc tín duïng hieän taïi cuûa Ngaân haøng.

Theâm vaøo ñoù, vieäc xem xeùt caùc hoà sô nôï xaáu ñaõ ñoùng cuõng coù theå ñöôïc thöïc hieän ñeå coù ñöôïc thoâng tin veà nguyeân nhaân khoaûn tín duïng trôû thaønh nôï xaáu khoâng thu hoài ñöôïc, vaø caùc bieän phaùp khaéc phuïc naøo ñaõ ñöôïc thöïc hieän.

Maãu Kieåm tra Tín duïng Vieäc ghi laïi caùc thoâng tin vaø caùc quan saùt ñöôïc thöïc hieän theo moät maãu chuaån veà thaåm ñònh tín duïng. Caùc thoâng tin treân maãu naøy laø cô sôû ñeå ra quyeát ñònh. Nguoàn thoâng tin chính ñeå ñieàn vaøo maãu naøy laø: Hoà sô tín duïng; Chi tieát taøi khoaûn trích töø cô sôû döõ lieäu tín duïng, keá toaùn,

taøi chính vaø heä thoáng tín duïng; vaø Hieåu bieát cuûa caùn boä tín duïng veà khaùch haøng vay.

Caùn boä kieåm tra tín duïng seõ thöïc hieän caùc böôùc kieåm tra sau ñaây vôùi khoaûn cho vay ñöôïc löïa choïn trong quaù trình Kieåm tra Tín duïng: Ñôn xin vay vaø pheâ duyeät ban ñaàu löu trong hoà sô. Pheâ duyeät cuûa caùc caáp coù thaåm quyeàn vaø haïn möùc lieân

quan. Thaåm ñònh taøi saûn baûo ñaûm ñöôïc pheâ duyeät vaø ghi laïi moät

caùch hôïp lyù. Baûo hieåm ñaày ñuû vôùi caùc taøi saûn baûo ñaûm, hieän ñang coù

hieäu löïc, ñöôïc löu trong hoà sô. Caáp phaùt voán vay theo pheâ duyeät. Caùc hôïp ñoàng tín duïng, kheá öôùc cho vay vaø caùc taøi lieäu veà

taøi saûn baûo ñaûm. Kieåm tra laõi suaát aùp duïng laø ñuùng. Taát caû caùc ñieàu khoaûn vaø ñieàu kieän ñeàu ñöôïc tuaân thuû.

42




Möùc ñoä ruûi ro tín duïng ñöôïc ñaùnh giaù ñuùng ñaén. Kieåm tra möùc ñoä ruûi ro lieäu coù thay ñoåi. Kieåm tra caùc baùo caùo taøi chính hieän thôøi (trong voøng 12

thaùng) cuûa khaùch haøng vay ñöôïc löu trong hoà sô. Quaù trình traû nôï coù ñöôïc thöïc hieän theo nhö kheá öôùc hay

khoâng. Baùo caùo kieåm tra voán vay cuûa caùn boä sau moãi laàn xuoáng

doanh nghieäp (trong voøng 12 thaùng) hoaëc caùc baèng chöùng chöùng toû caùn boä theo doõi khaùch haøng vay thöôøng xuyeân ñöôïc löu trong hoà sô.

Kieåm tra hoà sô tín duïng coù ñöôïc löu ñuùng nhö theo Caåm nang Tín duïng hay khoâng?

Trong quaù trình xem xeùt, tröôûng nhoùm Kieåm tra Tín duïng seõ thaûo luaän vôùi tröôûng phoøng tín duïng veà caùc vaán ñeà phaùt sinh.

Hoïp toång keátVaøo cuoái moãi ñôït xem xeùt tín duïng, moät buoåi hoïp toång keát vôùi tröôûng phoøng tín duïng seõ ñöôïc toå chöùc ñeå thaûo luaän veà caùc phaùt hieän, caùc khuyeán nghò vaø veà baùo caùo döï thaûo veà ñaùnh giaù tín duïng. Caùc phaùt hieän töø quaù trình kieåm tra seõ ñöôïc thaûo luaän vôùi tröôûng phoøng tín duïng ñeå xaùc nhaän tính ñuùng ñaén cuûa caùc yù kieán ñaùnh giaù. Ñoàng thôøi, cuoäc hoïp toång keát seõ xaùc nhaän keát luaän cuûa cuoäc kieåm tra tín duïng vaø cho tröôûng phoøng tín duïng cô hoäi thaûo luaän veà caùc keá hoaïch thöïc hieän coâng vieäc khaéc phuïc caùc yeáu keùm.

Keát quaû buoåi hoïp seõ ñöôïc ghi laïi thaønh baùo caùo ñònh höôùng haønh ñoäng trong ñoù Tröôûng phoøng Tín duïng coù nhieäm vuï ñaûm baûo raèng caùc hoaït ñoäng seõ ñöôïc hoaøn thaønh trong thôøi gian cho pheùp. Moät baûn baùo caùo cuoái cuøng seõ ñöôïc göûi ñeán Uyû ban Quaûn lyù Ruûi ro Tín duïng vaø Hoäi ñoàng Tín duïng.

43



3.10. Baùo caùo ruûi ro tín duïng

Danh saùch caùc baùo caùo ñöôïc khuyeán nghò coù lieân quan ñeán vieäc quaûn lyù ruûi ro tín duïng bao goàm:

Teân baùo caùo Moâ taû Muïc tieâu Ñònh kyø

baùo caùo

Nguoàn

1. Cô caáu danh muïc

Phaân tích toaøn boä danh muïc tín duïng theo caùc chæ tieâu sau: Chi nhaùnh Loaïi tieàn cho

vay Muïc ñích vay Loaïi hình khaùch

haøng vay Ngaønh hoaït

ñoäng cuûa khaùch haøng vay

Saûn phaåm cuûa khaùch haøng vay

Loaïi taøi saûn theá chaáp

Thôøi gian ñaùo haïn

Laõi suaát Quy moâ khoaûn

vay Xeáp haïng bôûi

Heä thoáng Tính ñieåm tín duïng

Soá ngaøy quaù haïn

Döï phoøng ñaõ laäp

Caùc beân lieân quan

Phaân tích soá dö danh muïc tín duïng (cho caùc khoaûn trong vaø ngoaøi baûng caân ñoái keá toaùn) theo caùc tieâu chí chính moät caùch thöôøng xuyeân.

Xem ví duï trong Phuï luïc 3.

Cho thaáy böùc tranh toång theå veà caùc ñaëc tính chuû yeáu cuûa danh muïc tín duïng

Chæ ra caùc khu vöïc coù theå coù taäp trung ruûi ro trong danh muïc tín duïng.

Haøng thaùng/ Haøng quyù

Silverlake/thuû coâng

2. Ruûi ro taäp trung tín duïng

44




baùo caùo

Nguoàn

10 khaùch haøng lôùn nhaát

Soá dö tín duïng cuûa 10 khaùch haøng hoaëc nhoùm khaùch haøng lôùn nhaát

Phaùt hieän ruûi ro taäp trung vaøo moät khaùch haøng hoaëc moät nhoùm caùc khaùch haøng coù lieân heä vôùi nhau.

Haøng thaùng

Silverlake/ thuû coâng

Phaân tích khaû naêng xuaát hieän ruûi ro taäp trung tín duïng, ví duï nhö: Cho vay caùc

DNNN theo ngaønh vaø saûn phaåm

Cho vay caùc doanh nghieäp kinh doanh vaø cheá bieán theo loaïi saûn phaåm

Phaân tích soá dö danh muïc tín duïng (bao goàm caùc khoaûn muïc trong vaø ngoaøi baûng caân ñoái keá toaùn) theo caùc ñaëc ñieåm ñaëc tröng ñeå coù theå phaùt hieän ñöôïc ruûi ro taäp trung tín duïng

Chæ ra möùc ñoä taäp trung ruûi ro neáu thöïc söï phaùt hieän coù söï taäp trung tín duïng.

Haøng quyù

Silverlake/thuû coâng

3. Ñaùnh giaù ruûi ro

Soá dö khoaûn cho vay coøn toàn ñoïng do: Caùc khoaûn cho

vay phaûi gia haïn

Caùc khoaûn nôï xaáu

Toùm taét veà caùc khoaûn nôï quaù haïn

Laøm noåi baät nhöõng thay ñoåi veà giaù trò nôï quaù haïn ñeå phaân tích saâu hôn.

Haøng thaùng

Silverlake

45




baùo caùo

Nguoàn

Soá dö thuaàn chòu ruûi ro = dö nôï coøn toàn– giaù trò taøi saûn baûo ñaûm

Ruûi ro tín duïng thuaàn theo loaïi nôï quaù haïn

Laøm noåi baät ruûi ro tín duïng do caùc khoaûn nôï quaù haïn

Haøng thaùng

Silverlake

Toùm taét ñaùnh giaù cuûa heä thoáng tính ñieåm tín duïng vaø thay ñoåi giöõa caùc xeáp haïng trong moät kyø

Danh muïc tín duïng theo phaân loaïi cuûa heä thoáng tính ñieåm tín duïng. Xem ví duï Phuï luïc 2.

Cho thaáy söï giaûm suùt veà chaát löôïng cuûa danh muïc tín duïng qua thay ñoåi cô caáu cuûa töøng loaïi ruûi ro.

Haøng thaùng

Silverlake

Baùo caùo ngoaïi leä Toùm taét caùc tröôøng hôïp vöôït haïn möùc

Neâu baät caùc tröôøng hôïp caáp tín duïng vöôït quaù haïn möùc cho moät khaùch haøng hay caùc haïn möùc khaùc bao goàm caû haïn möùc phaùn quyeát.

Haøn thaùng

Silverlake

Kieåm tra Tín duïng Ñoäc laäp

Caùc phaùt hieän vaø caùc ñieåm caàn thöïc hieän töø laàn xem xeùt tín duïng gaàn nhaát.

Ñaùnh giaù möùc ñoä sinh lôøi cuûa danh muïc tín duïng döïa treân keát quaû laàn xem xeùt ñoäc laäp.

Nöûa naêm 1 laàn

Thuû coâng

46





baùo caùo

Nguoàn

4. Taøi saûn baûo ñaûm

Giaù trò taøi saûn baûo ñaûm

Toùm taét veà giaù trò cuûa caùc taøi saûn theá chaáp theo ñaùnh giaù gaàn nhaát

Ruûi ro thua loã do taøi saûn theá chaáp giaûm giaù trò

Haøng quyù

Silverlake

47

Business

Rủi ro tin dùng